, " O yy fit - 0 ^ 0 - '

r y L j ( J . J S I ^_JJI^) (j-a = Kim srr yayarsa, emin dedir. d) C e v a p , fiil cmles i o lup , ba nda l i ^ - - . O i - ^ L ' ^

x5 I harf ler inden biri gelirse. r n e k :

II- K A S E M S L U B U (jv uuUI ^ji^))

Kasem (yemin) slubu, bir peki t i rme ( t e k i d ) slubudur. Kasem

edat (> H feljl), kasem edilen, (u />...

-- 1 j - i J I Jx.U J n \ ^ ' A j La tillj = Vallahi emeklerin zayi olmaz. Burada cevap, menfi fiil cmlesidir, tekid edilmez.

2- ar t ve k a s e m i n bir lemesi .

Yukar da getii gibi art ve kasemin her ikisi de cevaba ihtiya

duyar.

art n cevab , m e c z u m ya da, duruma gre _ e birlikte gelir.

Nitekim kasemin de cevab bazen te'kid edir, bazen edmez.

ou kere de art ve kasem, ayn terkibte birleirler. O t a k d d e

cevap k ne geenin olur. mek:

t Aii LUI J J U j I calll (jl = Eer ii iyi yaparsan, vaUahi baarrs n.

Burada ; \'s meczumdur . nk f i ' l ' -ar t , k a s e m d e n nce

gemitir. Bu nedenle artn cevabdu-, kasemin deil.

4 3 9

fi ^ a - " " > " - 0

(j 'I" I C U J J I ,::.rt "l j l d J l j = Vallahi eer ii iyi yaparsan

mut laka ba an r sm.

Burada, "p-^-^ ''\ I, grld gibi J ve j ile pekitirilmitir. nk

kasem, arttan nce gelmitir. Bu nedenle kasemin cevabdr, artn deil.

III- V M E V E Y E R M E S L U B U (JJIJ J ^ J I . _ . ^ | )

vme ve yermede kullanlan sluplardan biri de juJ (iyi) ve ^-^^

(kt) slubudur. rnek:

j J J L J L L I ^JLZ = 'Amr, ne iyi fatihtir!

j j j J I 6J j7 JjJl . j. ' j = Yalanc ahitlik ne kt szdr.

Burada, ^ veya ,_VUJI-J fiil, ^ I L I veya I fa, veya i t - - '

. j j j J I JL4-.. mahsusun bi ' l-medh, ya da mahsusun bi'z-zemdir.

Gr ld gibi bu s lub t e m e l esas tan oluur: Fii l , fail ve

mahsusun bi ' l -medh veya mahsusun bi 'z-zem.

i m d i k s a c a b u h u s u s z e r i n d e d u r a l m :

1- Fi i l : ( j ^ ) ve '^ul^^

a) jjjJ camid bir fidir. Yani muzari ve emir sigas yoktur. vg ifade

eder.

b) camid bir fiildir. Yergi (zem) ifade eder.

c) j>-J ve (Jl. ^ I say ifade eden herhangi bir ek almazlar . (Yani

tesniye ve cem ' i eklerini almazlar). Ancak menneslik eki alabilirer mek:

(>IajJI Lll. LL^l . ^ ya da (jl.^1 L u l L l r \ = Vatan

sevmek ne iyi bir sfattr.

4 4 0

2- j_J ve (JUJLJ ' n in Fai l i : Bu iki fiilin failleri drt durumda bulunur;

a) Fa i l i n b a n d a a j l b u l u n u r . rnek:

ssAS j j L ^ I J . j J I ^ = Gayretli sanatkr ne iyi adamdr.

Bu cmlede I damme ile merfu' faildir ve J l taks e marifedir.

( j L j y i j A - j ( j j . . s II < _ > u - l j = mandan sonra fasklc ne kt

isimdir. Burada da \ fadir, banda J l vardu".

b) Fa i l b a n d a J l o l an b i r i sme m u z a f o lu r . rnek:

jjlLuJI j l j l i ' V I j _ = Ktler in varaca yer olan zindanlar ne ktdr.

Burada, j . ^ f- bamda J l olan bir isme muzaf olmu ve faildir.

c) F a i l , n e k r e b i r i s im ile t e m y i z ed i l en b i r z a m i r o l u r .

rnek: t ^ fi -

L i L a V I j u J = Emanet ne iyi ahlaktr.

Burada fail gizli olan jJi zamiridir. LLLL nekre ve temyizdir. F a i temyiz etmektedir .

d) Fa i l , j _ a veya d a n o luan b i r ismi mevsu l o l u r . rnek:

isimdir. Daima mbteda olur. vg veya yergi fiilleri, faiUeriyle beraber

haberi olur. mek:

u-jLUI J j j ^ l juJ = Kitap ne iyi arkadatu-. ' > f

Bu rnekte, jijLi, vg fii, (J -JJ . n l l fa, ^ L ^ l , muahhar mbteda,

fi, faiyle beraber ( ^jS), mahaUen merfu' mukaddem haberdir.

* Mahsusun fiilden nce gelmesi de caizdir. rnek:

J - j / . o H ^ L L l U l Bu takdirde, mahsus , mbteda , haber i de " y ' y *

kendisinden sonra gelen fl cmlesi olur.

N o t :

j-jJ yerine I j ->, yerine de I j - . V kuUanabUir. B d u m m d a

fa, I j olur. Mahsus ise, mbteda olur. rnek:

J J J I I j l l V = ki yzllk ne ktdr!

Burada , l.'t V, yergi fiili, l j faili, j l i J j l m a h s u s u n b i ' z - z e m ,

mbteda, li-^.. V fiil ve faden oluan cmle mahaUen merfu ' mukaddem

haberdir. I V - T A A C C B S L U B U i l l u ^ ^ i )

1- Taaccb slubu; dehet, hayret ve bir eydeki sfat byklemek

iin kullanlan bir sluptur. rnek:

JjJLl P L , t_ c La = Nilin suyu ne tatldr!

2- T a a c c b n iki s igasi v a r d r ; LJ J A J I j 'djl U . y y y

Bir fiilin bu iki sigadan biriyle direkt olarak taacp ifade edebUmesi

4 4 2

iin u zellikleri tamas lazmdr:

a) Fiin slasi mcerred olmas lazmdr. rnek:

b) Fi i l in tam o lmas laz mdr . ( ve karde ler i gibi naks

olmamaldu-)

c) Fiilin vasf, mennesi olan JAJ kalbmda olmamas lazmdu-.

d) Fiilin, msbet olmas lazmdr. (Menfi de)

e) Fiin ma ' l um olmas lazmdr.

f) Fiilin, mutasarrf olmas lazmdr. (Mazi, muzari ve emir sigalar

olmabdr.) mek:

pl fl... I I J-CL.1 U = Gkler, ne gzeldir!

g) Tevafut (farkllk) olmas lazmdr.

Buradada La, byk ey anlamnda nekre bir isimdir. Skun zerine

mebnidi r ve mahaUen merfu ' mbtedadr. J - a ^ : Mazi fiil, faili vucuben

giz olan j Jb zamiridir. Fi ve failden oluan fiil cnesi, mahallen merfu'

La mn haberidir. p L a J I : Fetha e mansub, mefulu bihtir.

pl M. L = Gk ne gzeldir!

J n-i. Emi r eklinde gelmi bir mazi fiil olup, mukadder olan fetha

zer ine mebnidir . p L a J L : _ , harfi cer, zaid, P L L LJ I , h e m z e zer inde

mukadder olan damme e merfu' fad.

3 - F i i l , j 'l. J > i : i g ib i s la s i m c e r r e d o l m a y p ,

yukar dak i art lar ta myorsa , (yani; mez idse , naks ise , menfi ise,

mehul ise, donmu fise ve vasfi mennesi p:iL_ olan J A kal bnda

gel iyorsa) bu fiilin taaccb sigas , j l l La ve J JL I kal plar nda

ge lmez . Byle fiillerin s a r i h veya m e v v e l masdar la r ndan nce u

kalplar getirilerek taaccp slubu olutumlur:

4 4 3

o e

JSJM\ JLJII La

1 ^ 'jh] La

_. J I L U La ...

rnek:

I L U I jL-Lil aj, L = Bombann pat lamas ne iddetlidir! (Mezid'e

R.)

Ij_o f l j J I j j ^tunlL = lacn ac olmas ne zordur! (Naks'a rnek) ' ' 5 f

JaJJI j l j j^ j j I L = Gecenin karanl ne iddetli! (Mennesi PiL_a

olan J j L i kalbnda vasf alana rnek. nk j j^^ui ' in mennesi p L d r . )

Jjdl jlt-aj V 'y^\ L = al ann doru sy lememes i ne kadar

zararl! (Menfi'ye rnek).

j J I J lL (j j A a . L = Hakkn sylenmesi ne gzel! (Mehul 'e rnek).

4- Fii l menf i veya m e h u l o l d u u t a k d i r d e , ( y u k a r d a k i

rneklerde olduu gibi) sadece mevve l masdar la r ndan nce taaccb

kalplar getirir.

5- ( j . . \ I . jjuaJ < ,_Ha_J < i I . r g ib i d o n m u f i i l lerden taacb

s igas o l u t u r u l m a z .

6- Taaccb ve hayret bi l irmek iin kural d baz i fadeler

de vardr. r n e k :

! 4UI ( j l I M = AUah'n an ne ycedir!

l j j J = Ne adam! Bravo!

4 4 4

V - H T S A S S L U B U ( ^ L ^ V I ^jL^))

1-htisas slubu, genellikle mtekellim ya da muhatab bir zamirinden

sonra, zamirden kasdm ne olduuni | addamak amacyla zahir bir ismin

gelmesidir . mek:

jJjJI ^jz) _JLkJ) Ji = Ben talebe olarak ilmi reniyorum. (jJajJI j ^ ^ T ^ l i i j j ) ' f s l l j > = ^ = B Z askerler, vatan mdafaa ederiz,

j - v ft (. L J J L J I j . 7 t n L J = Biz alimlerin eski bir asaleti vardr, j Un 11

mura bih LJ (^^i-a denir.

2- Tahzir; muhatab kt b- i yapmamas iin uyarmaktu". Bu kt e fi i fi

e; muhazzeren minh

j j l ( ] ' I I liJLI = Aalktan sakn!

j j L p J l j J L I = Aalktan sakm! ,

jjLjJLl j - a d L I = Aalktan sakn!

d L j : L l ; mahal len mansub, mahzuf bir fiilin mefult bihi, d hitap

hiu-fidir. j a t f harfi, j j L p J I mahzuf bir fiil olan j ia.1 'in mefulu bi olur.

V I I - S T A S E S L U B U (

VIII- S T F H A M S L U B U ( ^ l ^ i ^ V I ^ j i ^ )

1- stifham (soru) slubunun tanm:

stifham slubu: herhangi bir eyi sorarak renilmesini salayan bir

sluptur. rnek:

(j U J L O VI (jJLa = mtihan ne zaman?

Bu s lubun bir takm edatlar vardr bunlara ayn zamnda soru

edatlar da denir. Her soru, cevap ister.

S o r u e d a t l a r iki e i t t i r :

Soru harfleri, soru isimleri.

2- S o r u ha r f l e r i : J A ve dir.

JJ : B U harfle msbet cmlenin m a z m u n u (ierii) sorulur. Eer

cevap msbetse, , menfi ise, V ile cevap verir. rnek:

SujLSJI I j j cul j- i IJJ = Bu kitab okudun mu? Sorusunun cevab;

okudunsa; JJ^ M , okumadnsa, V olacaktr.

1 : H e m z e e i t t i r :

a) ki eyden birini sormak iin kul lan lan hemze . Bu hemzeden

sonra j gelir. Cevap, den nce veya sonra zikredilen cmlelerden

birinin tekraryla olur. mek:

j j n -> n ' 1 4 ''sU ^ 1 L i j =Hal mi ktphaneye gitti? Mahmut

mu? Cevap; ya J j l - ^ . ya da j j n.~. n eklinde olacaktr.

b) gibi msbet cmlenin ieriini sormak iin kullanlan hemze.

rnek: ' ?_ ' l"

c) Menfi bir cmlenin ieriini sormak iin kullanlan hemze. Cevap

msbetse ,_jJ_j, menfi ise ^ eklinde olur. mek:

S u _ j L ^ l I A 1 jiz = Bu kitab okumadm m? somsunun cevabm,

kitab okudunsa (J IJ, okumadmsa JJ-JJ! eklinde-vereceksin.

3- Soru is imleri:

S o m sormak iin kullanlan u edatlara som isimleri denir:

( I j [>a ) [jla = Kim? Akdldar iin kullandr.

( I j Lo) La = Ne? Akdszlar iin kullanlr.

( j L l ) _jJLo = Ne zaman? Zaman zarf iin kuUamlr.

(J^'i) ( j l l =Nerede? Mekn zarf iin kuUanUu". ^ = Ka? Say sormak iin kuUanr.

j< = Nas? Hal sormak iin kuUanr.

"(Ji = Hangi?.. .Muzaf olduu eye,:gre.

* Bu soru isimleri hari mebnidirler. mek:

^ J j - j - i l ' .lll j tJl i j_a = Kim stanbul'u fethetti.

S Iftlji ^ ' l l - j ^ L d ^y L = Okuduun hikayeler hangisidir.

S UTJJ IA-., JJi = Ne zaman geldin? S tlh?' = zmir nereye der?

S C J J L L ^ = Ka kitap okudun?

C J ^ I_ J< = Nas geldin?

^ T L ^ _ J L U ^1 = Hangi renci baard. S J j .j tJLa - stanbulu kim fethetti? Burada j ^ soru ismi,

mebm, mahallen merfu' mbtedadr. J j _ _ i L ^ I j tJl i cmle olarak mahaUen

merfu' haberdir.

4 4 9

N o t :

1- Soru edatlar daima cmlenin bamda gelir. Ancak bu edatlar, harfi

cer ve muzaftan sonra gelebir. mek:

I Jj J J yJ\ = Bu sana nereden geldi.? (Harfi cer somdan nce) a f ' " -

J = Kimin evi? (muzaf baa gemi)

Harfi cer L. istifham isminin bana get iinde I hazfedil ir .

rnek:

S ^ = Ne e , ? ^ = Niin,

j j i M . . . - . _ . ^ = Hangi eyden sorarlar?

2- ou zaman JH> ve L> dan sonra Ij ke l imesi i lave edilir . Bu

d u m m d a Ij e istifham ismi fek kelime ohnu olur. mek:

S J I J j-a = Yanmdaki kim?

Burada, Ij istifham ismi skun zerine mebni , rnahaUen merfu ' ,

mbteda, J j ' r zarftr haberdir.

C J I j-5 IJ U = Ne okudun?

Burada IjL, istifham ismi, skun zerine mebni , mahal len mansub

mefulu bihtir. FiUinden nce geln.

Bazen Ij j-a ve Ij La dan s o n r a ^ j j l gelebilir. Bu d u r u m d a ^^JJI

mbtedanm haberi olur kendisinden sonra gelen cmle ise, mevsulun sa

cmlesi olur. mek:

'^-Liij (^JJI Ij 4>o = Kim efaat edecek?

Burada, Ij j _a , istifham ismi mebni, mahallen merfu' mbteda, (^Ul ,

ismi mevsul , mebr mahallen merfu' mbtedanm haberi. ^ . 7 . j , muzari fi,

fai gizli zamir olan jjt, cmle, mevsulun sasdr.

***

4 5 0