BÀI GiẢNG Động vật có xương sống

ĐVCXS Điền Huỳnh Ngọc Tuyết 1

Trường Cao đẳng Sư phạm Sóc TrăngKhoa Tự Nhiên

Tổ Sinh

GV: Điền Huỳnh Ngọc Tuyết

BÀI GiẢNG

Động vật có xương sống


Boø saùt


LÔÙP BOØ SAÙT (REPTILIA) 5 tieát


• I. Muïc tieâu• Sinh vieân bieát• Ñaëc ñieåm chung• Ñaëc ñieåm

– Caáu taïo , hoaït ñoäng soáng– Sinh saûn vaø phaùt trieån cuûa loaøi

ñaïi dieän vaø moät vaøi ñaïi dieän khaùc• Phaân loaïi• Sinh thaùi hoïc• Nguoàn goác vaø tieán hoaù• YÙ nghóa thöïc tieãn


Nội dung

•1. Ñaëc ñieåm chung.•2. Caáu taïo, hoaït ñoäng soáng, sinh saûn vaø phaùt trieån

•3. Phaân loaïi.•4. Sinh thaùi hoïc.•5. Nguoàn goác tieán hoaù.


Lớp Bò sát Ñaëc ñieåm chung- Ñoäng vaät bieán nhieät duy nhaát coù

maøng oái- Da khoâ, ít tuyeán, coù vaûy söøng bao

boïc- Hoâ haáp hoaøn toaøn nhôø phoåi- Tim coù vaùch taâm thaát chöa hoaøn

toaøn.- Coät soáng coå phaùt trieån . - Soï coù moät loài chaåm.


Lớp Bò sát Ñaëc ñieåm chung- Thaän sau, Hoaït ñoäng loïc nöôùc

tieåu toát hôn.- Buoàng tröùng cuûa thaèn laèn

vaø raén laø buoàng tröùng roãng. Coù boä phaän giao caáu ñaëc bieät.


Ñaëc ñieåm

Caáu taïo , hoaït ñoäng soáng

Hình daïng

Cô theå chia thaønh 3 phaàn.

Ñuoâi phaùt trieån ôû nhoùm soáng nöôùc, ôû caïn tuyø loaøi ñuoâi phaùt trieån hoaëc tieâu giaûm.


Ñaëc ñieåm Voû da

Baûo veä, hoâ haáp, baøi tieát, ñieàu hoaø thaân nhieät, caûm giaùc,…

1. Lớp biểu bì; 2. Lớp bì; 3. Khớp nối linh

động; 4. Sắc tố Melanin5. Xương bì; 6. Vảy

1

2

345

6


Ñaëc ñieåm

Boä xöôngKhung cô theå, baûo veä noäi quan,

vaän ñoäng. Goàm 3 phaàn chính: coät soáng, xöông soï vaø xöông chi.Heä cô

Cô vaâncô thaân thaàn kinh TW chæ huy

Cô trôncô taïng thaàn kinh giao caûm chæ huy


Ñaëc ñieåm

Heä tieâu hoùaOÁng: mieänghaàuthöïc

quaûndaï daøyruoät.Tuyeán: tuyeán nöôùc boït, gan,

tuî, daï daøy, ruoät Hoaït ñoäng tieâu hoùa nhanh

vaø hieäu quaû.


Ñaëc ñieåm

Heä hoâ haáp

Hoâ haáp baèng phoåi trao ñoåi khí töï do trong khoâng khí.


Ñaëc ñieåm Heä tuaàn hoaøn

Heä tuaàn hoaøn maùu kín vaø heä baïch huyeát hôû.

Heä tuaàn hoaøn maùu goàm tim, maïch vaø maùu.

Maùu vaø baïch huyeát laø moâ lieân keát loûngvaän chuyeån, trao ñoåi chaát, baûo veä, tieâu dieät vaät theå laï.


Ñaëc ñieåm Heä thaàn kinh

Truïc thaàn kinh naõo tuyû ñöôïc baûo veä trong hoäp soï vaø coät soáng.

Töø naõo coù 12 ñoâi daây thaàn kinh soïcô quan vuøng ñaàu, tieâu hoùa, tuaàn hoaøn, hoâ haáp,…

Töø tuyû coù nhieàu ñoâi daây thaàn kinh tuyûkhaép cô theå vaø noäi taïngcaûm giaùc vaø vaän ñoäng.

Heä giao caûm


Ñaëc ñieåm

Giaùc quan Coù 5 giaùc quantraû lôøi kích

thíchHeä baøi tieát

2 khoái thaän löng vaø 2 nieäu quaûn. Thaän coù nhieàu vi theå beå thaän nieäuxoang nieäu sinh duïc hoaëc loã huyeät hoaëc boùng ñaùira ngoaøi.

Giai ñoaïn phoâi laø tieàn thaäntrung thaänhaäâu thaän.


Ñaëc ñieåm

Heä sinh duïcPhaân tính, sinh saûn höõu tính,

caáu taïo sinh duïc phöùc taïp, Sinh saûn vaø phaùt trieån

cuûa loaøi ñaïi dieän vaø moät vaøi ñaïi dieän khaùc


Cấu tạo nội quan cá sấu


phân II: Các cơ quan dinh dưong


II. Đặc điểm cấu tạo cơ thể1. Vỏ da1.1 Cấu tạo

- Biểu bì phát triển hơn lưỡng cư, có tâng ngoài hóa sừng dày và luôn luôn được thay thế (hiện tượng lột xác theo chu kỳ). Tâng ngoài hóa sừng tạo thành vảy sừng, xếp kề bên nhau hoặc tỳ lên nhau như ngói lợp, chỉ có phân gốc liền với nhau.

Vảy rùa và cá sấu phát triển riêng biệt và ghép bên nhau thành bộ giáp cứng.


Bộ xương và vỏ da rùa (theo Hickman)1. Cổ; 2. Xương sườn; 3. Cột sống; 4. Vỏ giáp; 5. Yếm

1

23

4

5


3. Hệ xương

3.1 Xương sọ

- Sọ bò sát có một số sai khác cơ bản như nền sọ rộng, đã hóa xương, chỉ có một lồi câu chẩm, hình thành cung thái dương, các hố thái dương và xương gốc bướm, đặc trưng cho động vật có màng ối.



3.2 Cột sống

Cột sống bò sát có cấu tạo chung với động vật có màng ối, gồm có 5 phân là cổ, ngực, thắt lưng, chậu và đuôi.


3.3 Xương chiXương chi của bò sát có thêm khớp trung

gian làm cho hoạt động linh hoạthơn.- Đai vai ở mỗi bên gồm xương quạ, trước

quạ và xương bả, thường có thêmxương đòn và gian đòn hình chữ nhật.- Đai hông ở mỗi bên gồm xương hông,

xương háng và xương ngồi. Hai xươngháng và ngồi tiếp hợp với nhau, ở giữa chỗ

tiếp hợp là lỗ háng ngồi


4. Hệ cơ và sự vận chuyển

- Bò sát có hệ cơ phân hoá mạnh, tính chất phân đốt chỉ còn lại phân đuôi.

- Các bó cơ rất phát triển, nhất là xuất hiện cơ gian sườn giúp cử động lồng ngực nhằm thực hiện hô hấp bằng phổi.

- Do sự vận động chủ yếu trên mặt đất, cơ chi khá phát triển.

- Nhóm rắn có cơ vảy bụng rất phát triển giúp cho con vật bò, trườn trên mặt đất. Hệ cơ thân và cơ dưới da phát triển đảm bảo cho rắn có thể di chuyển


5. Hệ thần kinh và giác quan5.1 Hệ thần kinh5.1.1 Não bộ- Não bộ của bò sát hoàn chỉnh hơn lưỡng cư,

bán câu não lớn, nóc có chất thân kinh tạo thành vỏ chất xám mỏng - vòm não cổ (archipallium).

5.1.2 Tuỷ sốngTủy sống chạy dọc cột sống, đã có 2 phân

phình và các đôi dây thân kinh tủy làm thành đám rối thân kinh điển hình ở các vùng vai và vùng hông. Hai bên cột sống có 2 chuỗi hạch thân kinh, còn vùng vai và vùng hông hình thành các

đám rối lớn.


5.2 Giác quan

5.2.1 Xúc giác kém phát triển.

5.2.2 Vị giác Khả năng nhận biết khá tinh tế

5.2.3 Khứu giác

5.2.4 Thính giác Kém phát triển

5.2.5 Thị giác

5.2.6 Cơ quan cảm nhiệt gồm hố má và hố môi


6. Hệ tiêu hoá6.1 Khoang miệng hầuKhoang miệng hâu của bò sát phân hóa hơn

lưỡng cư: Khoang miệng có xương hàm rất phát triển, hàm dưới khớp động với sọ, tạo khả năng há miệng rộng để bắt mồi lớn

Khoang miệng rắn có răng độc1. Răng độc; 2. Lỗ phóng chất độc; 3. Lỗ mũi; 4. Hố má; 5. Ống chứa

chất độc; 6. Tuyến độc; 7. Khe họng

2

1

34

5

6

7


Loài Chamaeleo chamaeleo đang bắt mồi bằng lưỡi dài


6.2 Thực quản

Là một ống có thành mỏng, có nhiều nếp gấp dọc nên rất đàn hồi, có thể nuốt mồi lớn (rắn, thằn lằn...).

6.3 Dạ dày

Bò sát dạ dày có cơ khỏe phân hóa tương đối ro, biệt lập với ruột

6.4 Ruột

Có sơ đồ cấu tạo chung.


6.5 Tuyến tiêu hoá

- Gan lớn, không phân thuỳ và dài (ở

bò sát dạng rắn), hay phân thuỳ ở

các loài khác có túi mật lớn.

- Tuỵ hình lá, dày nằm ngay ở khúc

ruột tá. Lá lách là một thể màu đỏ

nằm sau dạ dày


Sơ đồ ống tiêu hoá của tắc kè (theo Hickman)1. Miệng; 2. Hâu; 3. Dạ dày; 4. Gan; 5. Tuỵ; 6.

Ruột non; 7. Ruột già; 8. Hậu môn


7. Hô hấp7.1 Cấu tạo cơ quan hô hấp- Hô hấp chủ yếu bằng phổi: Đường hô hấp

đã phân hóa ro ràng gồm có đường thanh quản phát âm thanh (có sụn nhẫn và sụn hạt cau) và khí quản dài, phân thành 2 phế quản đi vào 2 lá phổi (hình 19.11).

- Phổi tiến hóa hơn lưỡng cư, bên trong có nhiều vách ngăn, chia thành các phế nang, nối với phế quản bằng phế quản phụ (cấp I, II, III), phổi xốp nên diện tích phân bố mao mạch tăng lên, dung tích lớn, đảm nhận được chức năng trao đổi khí.


7. Hô hấp

7.2 Động tác hô hấp

Cử động hô hấp của bò sát theo nhiều kiểu:

- Thở bằng ngực, thực hiện nhờ sự co giãn của cơ gian sườn

- Thở bằng thềm miệng như lưỡng cư.

- Thở bằng cử động chi và đâu (rùa).


8. Tuần hoàn

8.1 Tim Có 3 ngăn (2 tâm nhĩ và 1 tâm thất)

8.2 Hệ mạch




9. Hệ niệu và sinh dục

9.1 Bài tiết

- Ở Bò sát có hậu thận, cấu tạo gồm đôi hình khối dài bám vào vách lưng ở vùng chậu.


9.2 Hệ sinh dục

Hệ sinh dục bò sát nằm ở hai bên cột sống

- Tuyến sinh dục đực là đôi tinh hoàn lớn màu trắng hình dạng thay đổi, tinh quản là ống Volff, có cơ quan giao cấu.

- Tuyến sinh dục cái là hai buồng trứng có kích thước khác nhau


Hệ sinh dục của Bò sát (Thằn lằn bóng - Mabuya longicaudata)

I. Con đực; II. Con cái1. Tinh hoàn; 2. Tuyến trên thận; 3.

Dây chằng; 4. Tinh quản; 5. Thận hông; 6. Tử cung; 7. Buồng trứng;

8. Vòi ống trứng; 9. Ống trứng; 10. Ống dẫn quản; 11. Huyệt


Trứng không thấm nước của bò sát(Trứng có màng ối là sự kiện quan trọng nhất để bò sát thích nghi vớiđiều kiện trên cạn): 1. Phôi; 2. Vỏ da; 3. Vỏ trong; 4. Túi niệu; 5. Túinoan hoàng; 6. Màng ối




Khoang miệng rắn có răng độc (theo Hickman)1. Răng độc; 2. Lỗ phóng chất độc; 3. Lỗ mũi; 4. Hố má; 5. Ống chứa chất độc; 6. Tuyến độc; 7. Khe họng

34

5

6

7

1

2


Loài Chamaeleo chamaeleo đang bắt mồi bằng lưỡi dài (theo Hickman)


Phaân loaïiBoä RuøaBoä Chuyû ÑaàuBoä coù vaûy

Phaân boä Thaèn laènPhaân boä Thaèn laèn giunPhaân boä raén

Boä Caù saáu

Documents

BÀI GiẢNG Động vật có xương sống