BÊNH LOANG XƢƠNG

BS Đô Thi Kim Yên

Khoa Nôi Cơ Xương Khơp

Bênh viên Thông Nhât

ĐAI CƢƠNG

LOANG XƢƠNG LA GI?

◦ La tinh trang bênh ly cua hê xƣơng, đăc trƣng bơi sƣ suy giam

cua mât đô xƣơng va chât lƣơng xƣơng, lam giam sưc manh

cua xƣơng, khiên xƣơng dê gay.

◦ Loang xƣơng thƣơng không co triêu chưng cho đên khi gay

xƣơng xay ra.

ĐAI CƢƠNG

CAC VI TRI GAY XƢƠNG DO

LOANG XƢƠNG THƢƠNG GĂP

- Tuôi cang lơn, ti lê gay

xƣơng do loang xƣơng –

nhât la cô xƣơng đui va côt

sông – cang tăng ơ ca hai

phai nam va nƣ.

- Gay côt sông gây đau lƣng,

gu lƣng, giam chiêu cao.

- Gay cô xƣơng đui thƣơng

phai phâu thuât, giam chât

lƣơng sông

Sambrook et al. Lancet 2006;367:2010-8

ĐAI CƢƠNG

CAC YÊU TÔ NGUY CƠ CUA LOANG XƢƠNG

ĐAI CƢƠNG

CAC YÊU TÔ NGUY CƠ CUA LOANG XƢƠNG

◦ Môt sô bênh ly: suy thân man, cƣơng giap, viêm côt sông dinh

khơp, viêm khơp dang thâp,…

◦ Môt sô thuôc sƣ dung keo dai: insulin, heparin, corticoid, ưc chê

bơm proton,…

◦ Tre sinh ra nhe cân dê măc loang xƣơng khi trƣơng thanh

ĐAI CƢƠNG

◦ 200 triêu ngƣơi trên thê giơi măc loang xƣơng

◦ 1/10 phu nƣ tuôi 60, 1/5 tuôi 70, 2/5 tuôi 80, 2/3 tuôi 90 bi loang

xƣơng

◦ 1/3 phu nƣ trên 50 tuôi, 1/5 nam giơi trên 50 tuôi bi gay xƣơng

do loang xƣơng

◦ Ti lê gay xƣơng do loang xƣơng ơ nƣ cao hơn.

◦ Ti lê tƣ vong do gay xƣơng (do loang xƣơng) ơ nam cao hơn

◦ Viêt Nam: 31% nƣ, 11% nam tƣ 50 tuôi trơ lên bi loang xƣơng (*)

◦ Khoa Nôi CXK (BVTN): 60% bênh nhân bi loang xƣơng

IOF Conference 2014 – Taipei (*)Nguyên Văn Tuân va CS – Xây dưng gia tri tham chiêu chân đoan loang xương ơ ngươi Viêt – Hôi Loang

xương Ha Nôi - Hôi nghi khoa hoc thương niên tai Huê 23/05/2015

SINH LY HOC

CHƯC NĂNG CHINH CUA XƢƠNG

◦ Nâng đơ cơ thê

◦ Bao vê cac cơ quan bên trong

◦ Dƣ trƣ khoang chât (canxi)

◦ Tao môi trƣơng hoat đông cho tuy

SINH LY HOC

THANH PHÂN CUA XƢƠNG

◦ Tê bao tao xƣơng (osteoblasts, osteocytes)

◦ Tê bao huy xƣơng (osteoclasts)

◦ Collagen, cac protein (osteoid)

◦ Khoang chât (hydroxyapatite in calcified bone matrix)

SINH LY HOC

1. Activation

2. Resorption

3. Reversal

4. Formation

5. Quiescence

• Bone modelling: resorption and

formation occur on different

surfaces

• Bone remodeling: replacement of

old tissue by new bone tissue

• Bone turnover

SINH LY HOC

◦ Cac precursors, osteocytes, osteoblasts, osteoclasts liên lac vơi

nhau qua nhiêu signaling pathways

◦ Đƣơc biêt đên nhiêu nhât: OPG/ RANK/ RANKL

◦ Hoat đông cua cac tê bao trong mô xƣơng con chiu anh hƣơng

cua môt sô yêu tô khac:

Hormones: estrogen, parathyroid hormone, testosterone

COX-2, PGE2

Genetic codes

Môi trƣơng

SINH LY HOC

• RANK : receptor activator of nuclear factor-κB

• RANKL : receptor

activator of nuclear

factor-κB ligand

• OPG :

osteoprotegerin

(bone protector)

• CFU-M : colony

forming unit -

megakaryocyte

SINH LY HOC

- Mơi sinh: 300 xƣơng

Trƣơng thanh: 206 xƣơng

- Tuôi 30: khôi lƣơng xƣơng đinh

- Sau 40: khôi lƣơng xƣơng giam

- Man kinh: giam nhanh

- Tƣ 60 tuôi trơ đi: tôc đô mât

xƣơng giam châm lai. Tôc đô mât

xƣơng ơ nƣ tƣơng đƣơng nam.

SƯ PHAT TRIÊN CUA KHÔI XƢƠNG

SINH LY HOC

◦ Huy xƣơng (resorption) manh hơn tao xƣơng (formation)

loang xƣơng

◦ Phân loai loang xƣơng:

Tiên phat

Sau man kinh

Thƣ phat

CHÂN ĐOAN

◦ Loang xƣơng la bênh diên tiên âm thâm, không co triêu chưng

lâm sang đăc trƣng, chi biêu hiên khi đa co biên chưng:

Đau lƣng câp va man tinh

Biên dang côt sông: gu , veo, giam chiêu cao

Gay xƣơng

X quang: tăng thâu quang, biên dang thân đôt sông, giam đô

day thân xƣơng, gay xƣơng

CHÂN ĐOAN

Đo mât đô xƣơng (BMD – Bone Mass Density) băng phƣơng

phap DXA (Dual Energy X ray Absorptionmetry) ơ hai vi tri côt

sông thăt lƣng va cô xƣơng đui bên không thuân

Chân đoan loang xƣơng dưa vao chi sô T (T-score):

T-score >-1 : binh thƣơng

- 1 ≥ T-score > -2.5 : thiêu xƣơng (osteopenia)

T-score ≤ -2.5 : loang xƣơng (osteoporosis)

loang xƣơng + gay xƣơng : loang xƣơng năng

CHÂN ĐOAN

◦ Chân đoan loang xƣơng chu yêu dưa vao mât đô xƣơng. Ơ

ngƣơi trên 40 tuôi, mât đô xƣơng đƣơc chuân hoa băng chi sô T.

Chi sô T đƣơc tinh nhƣ sau:

◦ Mât đô xƣơng đinh không giông nhau giưa cac quân thê. Dung

mât đô xƣơng đinh cua quân thê nay đê tinh chi sô T cua môt ca

nhân thuôc quân thê khac dê dân đên sai lêch trong chân đoan.

CHÂN ĐOAN

◦ Nêu không co điêu kiên đo mât đô xƣơng, chân đoan loang

xƣơng dưa trên:

Nƣ man kinh, hoăc nam trên 60 tuôi

Co gay xƣơng ơ cac vi tri côt sông thăt lƣng, cô xƣơng đui,

đâu dƣơi xƣơng căng tay ma không do chân thƣơng manh

◦ Chân đoan phân biêt: bênh tao xƣơng bât toan (Osteogenesis

Imperfecta), ung thƣ di căn xƣơng,…

CHÂN ĐOAN

◦ Cân lƣu y cac yêu tô nguy cơ gây loang xƣơng, cac bênh ly đi

kem lam loang xƣơng năng thêm

◦ Cac mô hinh tiên lƣơng dƣ bao nguy cơ gay xƣơng trong 5 năm,

10 năm:

Mô hinh FRAX

Mô hinh Garvan

Căn cƣ đê quyêt đinh điêu tri

ĐIÊU TRI

MUC ĐICH ĐIÊU TRI

● giam mât xƣơng

● giam nguy cơ gay xƣơng, tai gay xƣơng

● giam nguy cơ tƣ vong liên quan đên gay xƣơng

● → nâng cao chât lƣơng cuôc sông

ĐIÊU TRI

THƠI GIAN ĐIÊU TRI

● 3 năm

● Sau 3 năm, kiêm tra lai BMD, đanh gia cac yêu tô nguy cơ,…

● → điêu tri tiêp hay ngưng

● Khuyên cao hiên nay: 3-5 năm

● Điêu tri ≥ 6 năm: lơi ich?

ĐIÊU TRI

ĐIÊU TRI DUNG THUÔC

● Kich thich tao xƣơng: hormon tuyên cân giap (Teriparatide)

● Tac dung kep: Strontium ranelate, dang uông, tac dung phu trên

hê tim mach

● Ưc chê huy xƣơng: nhom thuôc chu yêu

Biphosphonate: chu yêu

Calcitonin

SERMs (Selective Estrogen Receptor Modulator)

Ƣc chê RANKL, ưc chê Cathepsin K

ĐIÊU TRI

◦ Thuôc bô sung nêu biên phap không dung thuôc không đu:

Canxi 500-1500mg/ ngay

Vitamin D 800-1000UI/ ngay

(hoăc Calcitriol 0,25-0,5mcg/ ngay)

◦ Thuôc điêu tri triêu chưng: giam đau,…

◦ Ngoai khoa, dung cu hô trơ khi co gay xƣơng

ĐIÊU TRI

NHOM BIPHOSPHONATE

◦ Cach dung: môi ngay, môi tuân, môi thang, môi năm (12 thang)

◦ Dang uông, dang tiêm hoăc truyên tinh mach

◦ Dang uông chiêm đa sô

◦ Tac dung phu thƣơng đƣơc nhăc đên:

◦ Kich ưng đƣơng tiêu hoa, trao ngƣơc da day – thưc quan

(dang uông)

◦ Sôt, đau nhưc khơp, hôi chưng gia cum (dang truyên)

◦ Hoai tƣ xƣơng ham dƣơi (ONJ): 1/ 100 000

◦ Gay đâu trên xƣơng đui: dung thuôc keo dai qua qui đinh

TAKE HOME MESSAGE

◦ Bênh loang xƣơng: thƣơng găp, nhât la ơ ngƣơi co tuôi

◦ Diên tiên âm thâm, không triêu chưng cho đên khi co biên chưng

(gay xƣơng)

◦ Co thê phong ngưa va điêu tri đƣơc

◦ T-score - thông qua đo mât đô xƣơng (BMD) - dung đê chân

đoan va theo doi kêt qua điêu tri

◦ Điêu tri dung thuôc va không dung thuôc đêu quan trong

◦ Thuôc thƣơng dung: nhom bisphosphonate (ưc chê huy xƣơng)