MT S VN LY LUN

TRNG I HC CN THKHOA LUT

BI GINGPHNG PHP NGHIN CU KHOA HC LUT

(Dnh cho sinh vin chuyn ngnh Lut)

Bin son: TS. Nguyn Ngc in

Gii thiu

1. Quy c v khi nim lut vit

Lut vit, hiu theo ngha hp, l vn bn cha ng cc quy phm php lut do c quan lp php ban hnh. Trong khung cnh ca lut thc nh Vit Nam, cc vn bn ny bao gm: Hin php, B lut, Lut, Php lnh ca U ban thng v Quc hi, mt s Ngh quyt ca Quc hi hoc ca UBTVQH.

Trong bo co ny, lut vit c quy c nh mt thut ng m vic nh ngha c thc hin theo hai bc:

1 - l cc vn bn quy phm php lut, ngha l vn bn c c quan Nh nc c thm quyn ban hnh theo th tc, trnh t lut nh, trong c cc quy tc x s chung, c Nh nc bo m thc hin nhm iu chnh cc quan h x hi theo nh hng x hi ch ngha. Theo ngha , th lut vit l tt c cc vn bn thuc i tng iu chnh ca Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ngy 12/11/1996.

2 - l cc vn bn quy phm php lut ang c hiu lc thi hnh, tc l nhng vn bn to thnh mt b phn ca lut thc nh.

Xc nh i tng nghin cu v phn tch. i tng nghin cu v phn tch l ni dung ca vn bn c gi l lut vit ch khng phi l trnh t, thm quyn ban hnh, cng khng phi l kt cu hnh thc ca vn bn . V phng din phng php lun, c th gi ni dung ca vn bn lut l kt cu php l ca n, c hnh dung nh mt tng th cc quy tc hin hin hoc tim n trong vn bn lut v c sp xp theo mt trt t nht nh.

Ty theo quy m ca tng d n, tng hot ng nghin cu, i tng nghin cu v phn tch c th l ni dung ca ton b vn bn hoc mt phn, mt chng, thm ch ch mt iu lut trong vn bn. Vic nghin cu v phn tch ton b, mt phn hoc mt chng ca vn bn c th dn n vic cho ra i c mt quyn sch (thm ch mt b sch); trong khi vic nghin cu v phn tch mt iu lut thng c thc hin trong khun kh mt bi bo hoc mt bi lun vn v lut. Ring vic nghin cu v phn tch lut vit trong qu trnh p dng php lut s cho ra sn phm di dng mt hoc nhiu quy tc c tc dng t c s cho vic gii quyt cc vn c t ra trong khun kh v vic c ngi thc hnh lut xem xt.

2. S cn thit ca vic nghin cu v phn tch lut vit

Vai tr quan trng ca lut vit. Trong quan nim c chp nhn rng ri Vit Nam hin nay, lut vit (c bit di mt cch din t khc thng dng hn l vn bn quy phm php lut) l hnh thc ng tin cy nht ca php lut. Thc ra, y cng l quan nim thng tr trong hu ht cc nc chu nh hng ca vn ho php l la tinh. Thm ch, cc nc theo Common law, sau mt thi k di xem n l l ngun c bn ca h thng cc quy tc php l, cng bt u dnh cho lut vit s quan tm su sc hn: M, lut vit thc s l mt ngun quan trng ca lut v quy tc vit phi l quy tc c la chn trong trng hp c s i lp gia lut vit v n l v cch gii quyt mt vn php l c th.

Trong khung cnh ca lut thc nh Vit Nam, lut vit v tc l l nhng ngun trc tip ca lut; nhng lut vit hn hn tc l trong th t la chn quy phm p dng cho mt trng hp thc tin c th. Ngi lm lut chnh thc tha nhn iu ny trong lnh vc dn s (BLDS iu 14): 1 - Nu i vi cng mt vn m c lut vit v tc l u c quy tc gii quyt, th phi la chn quy tc ca lut vit; 2 - Trong trng hp khng c quy tc ca lut vit v phi dng tc l gii quyt vn , th phi la chn nhng quy tc tc l no ph hp vi nhng nguyn tc ca lut vit. Hn s tha nhn cn c qun trit trong tt c cc ngnh lut no cng nhn tc l nh l mt ngun lut, ch khng ch ring lut dn s, d khng c quy nh rnh mch (tng t nh iu 14 BLDS) trong lut vit cc lnh vc khc.

Nhng hn ch ca lut vit. Th nhng, cng nh bt k tn ti khch quan no, lut vit lun trong tnh trng vn ng hng ti s hon thin m khng bao gi t n s hon thin tuyt i. V phn mnh, ngi lm lut, cng nh tt c mi ngi - ngha l c nhng thiu st, nhng nh kin v nhng hn ch v tm nhn, tm suy ngh - khng th d kin tt c mi tnh hung php l c th xy ra trong cuc sng, nhng kh khn c th xut hin trong qu trnh p dng vn bn php lut do mnh son tho v ban hnh, cng nh c th nhm ln. C lc, ngi lm lut c c nh dng lut vit nh l cng c duy nht iu chnh cc quan h x hi cn iu chnh; bi vy, B lut dn s c c son tho vi s t m n mc c th c, nhm t c s cho vic gii quyt mi vn trong cuc sng dn s ... v ngi c khng thnh cng. S khng r ngha ca cu ch, s khng y ca ni dung ca mt vn bn lun l cn bnh c hu ca vn bn lut, khng bao gi c th c cha khi, trc ht do:

- Bn thn ngn ng lun c nhng vn t nhin v ni hm. Vi t cch l mt cng c quy c tn tr v chuyn ti thng tin, ngn ng c coi nh mt loi tc l trong giao tip x hi, giao tip s phm, giao tip gia qu kh, hin ti v tng lai. Ni hm ca t ng phong ph nh t duy v tr thnh con dao hai li khi c s dng nh l cng c din t ni dung ca quy phm php lut. c bit, trong trng hp din t khng kho, ngi son tho vn bn c th t trc ngi c vn bn nhng cu ch khng r ngha hoc c hiu theo nhiu ngha cng mt lc, v h qu l vic p dng php lut s khng c thng nht, mt khi cc n lc, tin hnh trong nhng hon cnh, iu kin khc nhau nhm nm bt ch ca ngi lm lut, cho ra nhng kt qu khng ging nhau.

V d . Theo BLDS iu 238 khon 2, khi c ngi yu cu mt ngi trong s cc ch s hu chung thc hin ngha v thanh ton, th ngi yu cu c quyn yu cu chia ti sn chung nhn tin thanh ton v c tham gia vo vic chia ti sn chung, tr trng hp php lut c quy nh khc. Cch ly iu lut vi nhng iu lut khc c lin quan, ta hiu rng ch n ca mt ngi c quyn s hu chung c quyn yu cu chia ti sn chung ca ngi mc n, c quyn tham gia vo vic chia ti sn chung v c quyn yu cu giao cho mnh khon tin c chia cho ngi mc n tng ng vi s n cn i. Nhng coi iu lut nh mt phn ca ch nh phn chia ti sn chung, ta li nhn thy rng ch n c quyn yu cu chia ti sn chung, tham gia vo vic chia ti sn chung nh mt ngi c quyn s hu chung, nhn ti sn c chia cho ngi mc n (c th bao gm c tin, hin vt v quyn ti sn) v yu cu k bin phn ti sn chia , nu cn, bn u gi cc ti sn chia bng hin vt, nhn tin thanh ton. Theo cch hiu th hai, th nhn tin thanh ton l cng vic cui cng m ch n thc hin sau khi ti sn chia gia nhp vo khi ti sn thuc s hu c nhn ca ngi mc n, khng phi cng vic c thc hin lc chia ti sn chung.

- S lng cu ch ca vn bn lun c gii hn. Khng th c vn bn v hn v s lng cu ch; v mt hnh thc c gii hn th hin mt ni dung c gii hn. Bi vy, vn bn lun ch c mt s lng gii hn cc quy tc, trong khi cc quan h x hi cn iu chnh pht sinh v pht trin a dng. V li, theo mt nh mnh nghit ng, vn bn php lut lun v tr ngi i sau trong vic d liu cc tnh hung php l so vi thc tin p dng php lut. Ly mt v d: thc tin giao dch hin i tha nhn vic mua bn ti sn trn mng internet vi nm trc khi c cc quy tc php l c ghi nhn trong cc h thng lut tin tin chi phi cc giao dch loi ny.

Vai tr ca hot ng nghin cu v phn tch lut vit. i tng ca hot ng nghin cu v phn tch lut khng ch c lut vit m bao gm tt c cc ngun ca lut. Tuy nhin, vi t cch l ngun ch yu ca lut trong quan nim Vit Nam, lut vit ng thi cng l i tng ch yu ca hot ng nghin cu v phn tch lut Vit Nam. Vic nghin cu v phn tch lut vit nhm mc ch lm sng t lut, lm r cc quy tc m ngi lm lut mun thit lp v bo m tnh chnh xc ca vic p dng lut trong thc tin. Gi tr ng dng ca cc kt qu nghin cu v phn tch lut vit khng ging nhau, tu theo tnh cht, c im ca mi quan h gia ngi nghin cu v phn tch lut vi quyn lc cng cng.

- Vi ngi c Nh nc cng nhn c thm quyn gii thch chnh thc lut vit, cc kt qu nghin cu v phn tch lut vit tr thnh ni dung ca vn bn gii thch chnh thc v vn bn ny c tnh php quy, ngha l c Nh nc bo m thc hin.

- Vi ngi khng c thm quyn gii thch chnh thc lut vit, cc kt qu nghin cu phn tch v gii thch lut vit c gi tr khng ging nhau tu theo hot ng nghin cu v phn tch c thc hin trong hay ngoi khun kh cng tc xt x.

+ c thc hin ngoi khun kh cng tc xt x, hot ng nghin cu v phn tch lut vit cho ra kt qu ni dung ca cc cng trnh nghin cu khoa hc lut v l ngun ti liu tham kho i vi ngi lm lut cng nh ngi thc hnh lut;

+ c thc hin trong khun kh cng tc xt x, hot ng nghin cu v phn tch lut vit cho ra kt qu c tc dng t c s cho bn n hoc quyt nh ca To n.

Thuc nhm nhng ngi nghin cu v phn tch ngoi khun kh hot ng xt x ta c ngi nghin cu, ging dy lut, nhng ngi thc hnh lut c lm cng vic tng kt thnh l lun nhng thnh tu p dng php lut trong thc tin; ta tm gi loi ngi ny l nh chuyn mn hoc ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip. Thuc nhm nhng ngi nghin cu v phn tch trong khun kh hot ng xt x, ta c cc thm phn, hi thm, gi chung l ngi thc hnh lut trong hot ng xt x.

y ta tp trung xem xt hot ng ca ngi nghin cu v phn tch thuc nhm th hai.

Mc tiu ca ti. Mc tiu chuyn mn ca d n nghin cu trong khun kh ti ny l xc nh cc cng c khoa hc m ngi nghin cu lut cng nh ngi thc hnh lut Vit nam c th s dng thm nhp vo ni dung ca cc quy nh trong mt vn bn lut nhm pht hin ch ca ngi lm lut n cha trong cu ch ca cc iu lut.

Mc tiu thc tin ca d n nghin cu trong khun kh ti ny l gp phn ci thin cht lng hot ng nghin cu ng dng i vi lut vit, c bit l qua vic lm cho cc quy tc c cha ng trong cc vn bn c pht hin v nhn nhn, gp phn lm sng t ni dung ca cc vn bn quy phm php lut. S sng t ca lut l mt trong nhng iu kin cn i vi vic nng cao tnh hiu qu ca lut, c bit l tnh chnh xc ca hot ng p dng php lut trong thc tin. Vic p dng php lut chnh xc n lt mnh s to iu kin nng cao tnh thuyt phc ca lut i vi dn c v tnh thuyt phc ca lut i vi dn c l iu kin cn cho vic cng c, hon thin thc php lut, thc x hi ni chung. V lu di, nhm nghin cu mong mun gii thiu cc phng php nghin cu v phn tch lut vit hin i c th c vn dng trong hon cnh, iu kin ca hot ng nghin cu v hot ng p dng php lut ti Vit Nam, qua , gp phn nng cao cht lng ca khoa hc lut cng nh cht lng ca cc quyt nh p dng php lut, c bit l cc quyt nh p dng php lut trong hot ng xt x. Vic nng cao cht lng ca khoa hc lut v ca cc quyt nh p dng php lut l mt trong nhng iu kin cn thit cho vic bo m tnh hiu qu ca lut trong thc tin.

Trc mt, nhm nghin cu hy vng rng nhng kt qu t c trong khun kh ti nghin cu ny c th c s dng nh cc cng c mang tnh phng php lun trong vic xy dng, hon thin cc cng trnh nghin cu, gio trnh, ti liu phc v ging dy v lut ti cc c s o to v lut Vit Nam.

Hn ch ca bo co. Do c im ring v chuyn mn ca cc thnh vin thuc nhm nghin cu, vic p dng cc phng php c xy dng trong khun kh ti ny ch c thc hin ch yu trong cc lnh vc dn s (k c thng mi), hn nhn v gia nh v, mt cch d dt, trong lnh vc hnh s. Nhm nghin cu hy vng rng vi s quan tm ca cc nh chuyn mn trong cc lnh vc khc, cc phng php c gii thiu sau y s sm c xem xt s dng mt cch ph bin trong hot ng nghin cu v phn tch lut vit trong nhiu lnh vc.

B cc. Bo co c xy dng thnh ba phn

Phn th nht. Cc kt qu t c theo ni dung thuyt minh ng k

Phn th hai. Cc kt qu mi ni bt

Phn th ba.

Kin ngh s dng cc kt qu t c

Phn th nht

Cc kt qu t c

theo ni dung thuyt minh ng k

******

Phn ny gm ba chng

Chng th nht.

Thc trng hot ng nghin cu v phn tch lut vit Vit Nam

Chng th hai.

Suy ngh ban u v gii php cho bi ton v phng php

Chng th ba.

Kt qu nghin cu v phn tch lut vit v phng din khoa hc:

hc thuyt php l

Chng th nhtThc trng hot ng nghin cu v phn tch lut vit

Vit NamVn bt ra t thc tin: tnh km hiu qu ca lut vit. Mc d cha t n trnh hon thin cao nh cc nc tin tin, lut vit Vit Nam c nhng bc pht trin quan trng trong hn mi nm tr li y v ang tng bc khng nh v tr ca hnh thc c bn, ch yu ca php lut XHCN. Vic y mnh cng tc xy dng php lut cng vi vic hon thin chc nng lp php ca Quc hi gip cho h thng lut vit Vit Nam, ch trong mt thi gian ngn, ln mnh c v s lng ln cht lng.

Tuy nhin, khng th chi ci mt thc t theo , nn np thc thi lut vit cho n nay vn cn loay hoay giai on nh hnh ch cha bc vo giai on n nh.

Trn nguyn tc, lut vit c hiu lc p dng trc tip k t mt ngy no c xc nh theo cc quy nh ca lut chung v vn bn quy phm php lut. Th nhng, trn thc t, cc vn bn ca c quan Nh nc cp trn thng ch c thc hin bi cc cng chc thuc h thng c quan qun l lnh vc m vn bn iu chnh khi no c quan qun l cao nht trong lnh vc ra c vn bn hng dn hoc quy nh chi tit vic thi hnh. C trng hp cc hng dn hoc quy nh chi tit vic thi hnh c ni dung khng r rng, cc cng chc tha hnh li phi xin kin ca c quan cp trn v c quan cp trn li phi ra cc cng vn gii thch nhng im cha r: cui cng, chnh cc cng vn mi thc s l lut ch khng phi cc vn bn quy phm php lut. Bn cnh , c nhng vn bn c c quan cp trn ban hnh nhng khng c c quan qun l chuyn mn hng dn v cui cng ch l nhng vn bn c gi tr trn giy t (nh trng hp ca cc quy nh v hnh thc giao kt hp ng mua bn, cho thu trong Php lnh nh ngy 26/3/1990); thm ch, c nhng vn bn c hng dn v quy nh chi tit vic thi hnh, nhng iu kin vt cht cn thit thc thi li khng c (nh cc quy nh v ng k giao dch bo m), hoc c c hng dn v quy nh chi tit thi hnh v c gii thch bng nhiu cng vn, m cui cng vn khng thi hnh c hoc t nht khng thi hnh c trn vn, do s khc bit v trnh , quan im nhn thc ca cc ch th c lin quan. i vi ngi tha hnh, nu khng hiu lut, th tt nht l khng thc hin ( khi phi chu trch nhim), tr trng hp c s bo m ca cp trn (bng mt cng vn) rng vic thc hin lut theo mt cch no l ng.

Ngi dn, v phn mnh, thng ch quan tm n lut mi khi c tranh chp php l hoc khi xc lp, thc hin nhng giao dch quan trng c lin quan n ti sn (mua bn nh, chuyn nhng quyn s dng t, th chp ti sn vay tin,...). Khi cn xc lp, thc hin nhng giao dch quan trng m c s tham gia ca c quan Nh nc c thm quyn, ngi dn tun theo s hng dn ca cc cng chc thuc c quan ; khi tham gia vo cc tranh chp php l, ngi dn nh n vai tr t vn ca lut s hoc ca c quan tr gip php l. Trong c hai trng hp, cht lng ca thi x s ca ngi dn tu thuc vo cht lng kin thc php lut ca cng chc, lut s, ngi t vn v vo mc tn trng php lut ca nhng nhn vt ny. Cng c nhiu trng hp khi xc lp, thc hin mt giao dch, ngi dn hon ton khng quan tm n s cn thit ca vic tn trng php lut m ch mun lm th no t c mc ch ca mnh trong thi gian ngn nht v bng con ng n gin nht: ngi tham gia giao thng bng mt khng i m bo h, d c quy nh bt buc i m; ngi qun l di sn th cng ang sng trong cnh tng thiu sn sng bn mt bt ng sn thuc di sn th cng vi gi r, nu c ai chp nhn mua, theo th tc, th thc dn gian, m khng cn bit liu php lut hin hnh c cho php tin hnh mt v mua bn nh vy v nu cho php, th vic mua bn phi theo trnh t, th tc no;....

Tnh trng km hiu qu ca lut vit c nhiu nguyn nhn. Vic phn tch ton din cc nguyn nhn y ch c th c thc hin bng nhiu ti nghin cu khoa hc pht trin trn nhiu lnh vc -chnh tr, kinh t, x hi, vn ho... Nguyn nhn c ch ra trong khun kh hn hp ca ti ny lin quan n phng php lm vic ca nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip v ca ngi thc hnh lut trong hot ng xt x.

I. S thiu quan tm n phng php nghin cu v phn tch lut vit

Quy tc hin v quy tc n. Hu ht nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cng nh ngi thc hnh lut trong hot ng xt x Vit Nam hin nay u nghin cu v phn tch lut vit theo cc phng php ca trit hc, khoa hc chnh tr, khoa hc lch s. y l cc phng php c a chung trong h thng lut hc XHCN thi k cha c kinh t th trng. Cc phng php y cho php lm r quan im, t tng ch o m ngi lm lut da vo xy dng cc quy tc vit, nhng li khng th gip ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cng nh ngi thc hnh lut tip cn ni dung k thut ca cc quy tc. Cc phn tch khoa hc lut thng ch i vng quanh quy tc vit ch khng i thng vo quy tc vit. Vic gii thch (khng chnh thc) quy tc vit thng c thc hin bng cc cng c phn tch vn phm (c php, ngha t,...) v ch cho php lm r ni dung ca quy tc hin, tc l quy tc c cu ch th hin theo trt t sp xp t ng, cm t v theo ngha ca t c chp nhn trong cc t in. Ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cng nh ngi thc hnh lut trong hot ng xt x thng khng mun hoc khng th lm v cu trc hin ca quy tc pht hin cc quy tc n hoc lin kt, tng hp, nho nn cc quy tc khc nhau c quy tc khc.

Ni chung, nu mt quy tc vit ca c quan cp trn c hng dn p dng bng mt quy tc vit ca c quan cp di, th ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip ghi nhn c hai quy tc; nu quy tc ca c quan cp trn khng c hng dn, th cu ch ca quy tc, i vi ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip, r rng v khng cn c gii thch g thm, ngoi nhng gii thch da vo cc cng c phn tch hnh thc ni. Ring ngi thc hnh lut trong hot ng xt x, trong trng hp khng tm c quy tc cn thit ca lut vit gii quyt v vic ang th l, thng tham kho ng li xt x c ghi nhn ti cc hi ngh tng kt cng tc xt x ca ngnh To n c t chc hng nm. Ngi thc hnh lut trong hot ng xt x cn c mt cch khc khc phc kh khn l xin kin, ch trng ca c quan xt x cp trn hoc t chc nhng cuc hp ca cc c quan ni chnh huy ng cng sc, tr tu tp th trong vic tm kim gii php. Cui cng, nu ng li xt x khng p dng c, c quan cp trn khng cho ch trng hoc cho ch trng khng c th, r rng v cc cuc hp ni chnh khng i n u, th ngi thc hnh lut trong hot ng xt x ... t chi gii quyt v vic v tr h s.

C th tha nhn rng trong hot ng gii thch khng chnh thc lut vit, chuyn gia php l ch khc ngi khng c chuyn mn v lut, nh nm c nhiu hn cc thng tin v vn bn php lut, ch khng phi nh nm vng cc phng php phn tch k thut c th ca khoa hc lut, c bit l cc phng php suy l, cho php lm sng t cc iu lut vit.

II. H qu: s yu km ca hc thuyt php l trong lnh vc nghin cu v phn tch lut vit

Hc thuyt php l: kt qu nghin cu v phn tch lut. C th tm nh ngha hc thuyt php l nh l sn phm t hot ng chuyn mn ca ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cng nh ca ngi thc hnh lut. Hc thuyt php l c xy dng t cc kt qu nghin cu v phn tch lut hoc t nhng suy ngh xoay quanh mt ch php l. Ni ring v hc thuyt php l c ngun gc t hot ng nghin cu v phn tch lut, trong iu kin lut vit c tha nhn nh l ngun ch yu ca lut, hc thuyt php l c nui dng v ln mnh ch yu bng cc kt qu nghin cu v phn tch lut vit.

V hnh thc biu hin, hc thuyt php l l cc cng trnh nghin cu khoa hc lut th hin di nhiu dng: sch tham kho, gio trnh; bi vit, bi bnh lun v lut vit, v quan im p dng lut vit trong nhng trng hp c th; bo co khoa hc; lun n tin s,... cn l nhng gii php c xy dng trong qu trnh xt x ca To n, c ghi nhn trong cc bn n hoc trong cc bo co tng kt cng tc xt x ca ngnh To n, c lp hng nm. cng c th l nhng kin bng vn bn hoc bng li ni, c a ra nhng din n khc nhau bi ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip hoc ngi thc hnh lut, xoay quanh mt ch php l, mt v n, mt im tranh ci trong mt v vic khiu kin, mt tnh hung c vn hoc lin quan n vic p dng mt iu lut vit trong thc tin,...

Sau y ch ni v nhng cng trnh nghin cu khoa hc lut c th hin di dng tc phm vit, nhng gii php c ghi nhn trong cc bn n v nhng kin c a ra v cch p dng lut vit trong nhng trng hp c th.

A. Cng trnh nghin cu khoa hc lut

Phi tha nhn rng trong mt s lnh vc (hnh s, lch s nh nc v php quyn,...), lut hc Vit Nam sc thai nghn nhng cng trnh c cht lng chuyn mn cao. Song, ni ring cc lnh vc m cng tc xy dng v hon thin khoa hc lut c thc hin di hnh thc nghin cu v phn tch ni dung lut vit, hc thuyt php l Vit Nam cho n nay vn ang trnh pht trin tng i thp (nu khng mun ni l thp) c v hnh thc, ni dung v cht lng khoa hc. 1. Hnh thc v ni dung

Khng ni v cc bi bo m ch ni v cc tp sch. gc phng php nghin cu v phn tch lut vit, sch thng mang mt trong hai tnh cht (hoc c hai): tm hiu php lut v bnh lun vn bn.

Tm hiu php lut. Mt b phn ln cc cng trnh nghin cu v lut thuc th loi tm hiu php lut ph thng (ngha l c th hiu c m khng cn c kin thc c bn, c s v lut hc). Th loi ny thng c s dng pht trin cc phn tch lin quan n mt vn bn lut hoc nhiu vn bn lut thuc cng mt lnh vc. Tc gi ca mt ti liu tm hiu php lut thng l mt ngi hot ng chuyn nghip trong lnh vc thc hnh lut. Da vo cch thc xy dng cc cu hi v cu tr li, c th phn cc ch nh trong cc ti liu tm hiu php lut thnh hai nhm.

- Nhm th nht, gm cc ch gn vi nhng vn bc xc c rt ra t thi s php l ph thng, nht l thi s t php: vn pht sinh t mt v n, t thc tin cng chng, thi hnh n, hnh chnh,.. . V d. Nhn thy trong thc tin v thu s dng t thng c nhng tranh ci v cc tiu ch xc nh cng dng ca t, ngi vit c th t cc vn : t nng nghip, t , t chuyn dng,... l g ? Sau truy tm cc vn bn php lut c lin quan tm cu tr li;

- Nhm th hai, gm cc ch gn vi nhng vn rt ra t chnh quy tc vit bng cch thm mt du chm hi vo mt hoc nhiu b phn ca quy tc. Cu tr li trong trng hp ny chnh l cc quy tc m trc c bin thnh cu hi. V d. B lut t tng hnh s c mt quy tc xc nh cc trng hp gi l phm php qu tang; vn : trong nhng trng hp no ngi c hnh vi vi phm php lut hnh s b coi l phm php qu tang ? Tr li: (nhc li iu lut vit). i khi ngi vit c thm mt vi cu mang tnh cht bnh lun (ng hn, tnh cht ch thch), ch yu nhm chng minh tnh hp l, hp tnh ca quy tc vit.

V hnh thc trnh by, cc ti liu tm hiu php lut thng c hai phn: phn th nht gm cc cu hi v p, phn th hai gm ton vn cc vn bn php lut lin quan. Ni chung, cc ti liu tm hiu php lut gip ch rt nhiu cho ngi c ph thng trong vic tip xc cc vn bn lut nhm tm kim gii php cho vn c th c quan tm m khng cn s tr gip ca nh chuyn mn. V phng din khoa hc lut, s ng gp ca cc cng trnh loi ny khng ng k.

Bnh lun vn bn. T tng ch o ca phng php bnh lun vn bn l: vn bn lut l vt trung tm; sch lut l vt xoay quanh qu o ca vt trung tm y. Bi vy, v b cc v cch trnh by, sch lut tun theo v c bn b cc v cch trnh by ca vn bn lut. Cu ch ca sch, ni chung, cng l cu ch ca lut, c th xen ln vi cc phn tch ngn gn bng ngn ng php l hoc ph thng. Sch lut vit theo phng php bnh lun vn bn thng c tc gi l mt ngi lm cng tc nghin cu hoc ging dy v lut. Ni chung, vit sch lut theo phng php bnh lun vn bn c tc dng gip cho vic tra cu vn bn c thun li, nhng khng th gii thiu cho ngi c mt ci nhn rng, bao qut v lnh vc lin quan. Bn thn phng php bnh lun vn bn c nhng nhc im hu nh khng th khc phc v nhng nhc im y l nguyn nhn ca tnh trng phn tch cha ton din, cha y , ct vn, cng nh ca s xut hin cc phn tch c lng thng tin chuyn mn yu (cn gi l phn tch chay), c ghi nhn cn tn ti trong hu ht tc phm vit c gi l cc cng trnh nghin cu v lut Vit Nam, nh s c ch ra sau y.

2. Cht lng khoa hc

2.1. Xu hng lch lc v quan im khoa hc trong vic xc nh i tng nghin cu

S ph bin ca phng php siu hnh. Phi tha nhn rng nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip Vit Nam rt nhy cm vi nhng ci mi trong hot ng lp php, lp quy. Ch mt thi gian ngn sau khi mt vn bn quan trng c ban hnh, c cc tp hi p, tm hiu php lut xoay quanh ni dung ca vn bn y; cc cng trnh bnh lun vn bn, v phn mnh, cng nhanh chng c cp nht cho ph hp vi nhng sa i, b sung so vi cc vn bn c, c ghi nhn trong vn bn mi.

Th nhng c v nh a s nhng d n nghin cu v phn tch tp trung qu nhiu cng phu vo vic cp nht thng tin n mc lm cho cc ti liu, sch tm hiu php lut, bnh lun vn bn ch cn l cc cng trnh nghin cu v lut thc nh. Ni ring v nhng ti liu, sch c cp nht v ti bn, c mi khi ngi lm lut thay th mt gii php c bng mt gii php mi, ngi vit sch cng ct b cc phn tch lin quan n gii php c v thay vo bng nhng phn tch lin quan n gii php mi. c sch lut, ngi c thng c cm gic nh cc gii php c m t l nhng gii php c ngi lm lut khng nh t lu, trong khi c rt nhiu gii php ch mi c ngi lm lut tha nhn t t lu v trc l c mt thi k di p dng cc gii php khc (c khi hon ton tri ngc vi gii php mi).

Khng ai chi ci rng chnh lut thc nh l i tng ch yu ca nghin cu khoa hc lut. Th nhng, xem xt mt quy phm php lut ang c p dng gc lch s, ngha l c phn tch v ngun gc v s nh hnh ca n trong thi gian vi t cch l im mc ca qu trnh pht trin ca h thng lut vit v l sn phm ca nhng n lc hon thin php lut, mi c th lm tn gi tr ca quy phm php lut ang c p dng v nht l lm r hn ngha ca quy phm , to iu kin thun li cho vic p dng n trong thc tin. V li, phn tch lut trn quan im pht trin, ngi phn tch s tm ra c quy lut chi phi s pht trin ca lut v t , c th hnh dung c cc kh nng hon thin lut trong tng lai. 2.2 Nhng nhc im chnh ca cc phn tch

tin cho ngi c quan tm trong vic kim chng cc nhn xt trong mc ny, cc minh ho sau y ch c ly t lut dn s hoc hn nhn v gia nh.

2.2.1. Phn tch cha ton din

Phn tch cha bao qut. i vi cng mt vn , ngi c quan tm c th tin hnh vic xem xt t nhiu gc khc nhau v xy dng cc gii php c th trn c s kt qu xem xt vn t cc gc , trc khi xc nh gii php ton din. Ngi lm lut, do phi tn trng lin quan n cu trc ca vn bn lut, thng ch dng li vic ghi nhn cc gii php hnh thnh tng gc (gi l gii php c bit). Vic xy dng gii php ton din l cng vic ca ngi nghin cu lut hc v ca ngi thc hnh lut, t cc cng tc nho nn, kt ni, tng hp cc gii php c bit bc l hoc tim n trong lut vit v trong cc ngun khc ca lut. Nhn chung, nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cha sn sng trong t th ca ngi thc hin s mng : phn ln ni dung ca cc phn tch ch l s lit k (lp li) cc gii php c bit c trong lut vit, vn xy dng gii php ton din vn b b ng.

V d. BLDS dnh hn mt chng ni v tha k. Nhng iu khng c ngha rng c th tm trong chng tt c cc gii php ton din i vi tt c nhng vn pht sinh trong lnh vc tha k, cng nh khng th ch cn da vo cc quy tc c cha ng trong chng xy dng tt c cc gii php cho tt c nhng vn lin quan.

Ni ring v th thc thanh ton v phn chia di sn, lut vit phn bit gia tha k theo di chc (. 687) v tha k theo php lut (. 688). Hn, khi xy dng cc iu lut lin quan, ngi lm lut ch ch trng n mi quan h gia ch ca ngi li di sn v cc ti sn to thnh di sn : nu ngi ny c by t ch, th ta c phn chia di sn theo di chc; nu khng, th ta c phn chia di sn theo php lut. Thc tin, v phn mnh, c cch t vn khc. C hnh dung: A c mt ngi tha k theo php lut l B; A lp di chc di tng mt ti sn c nh ca mnh cho C; thanh ton di sn, C nhn vt di tng, cn B nhn nhng g cn li thuc di sn. C hai ngi trong v d trn u nhn ti sn mt cch trc tip t ngi c di sn v h khng c g chia vi nhau, khng c g tho thun vi nhau, cng khng cn phi xin php nhau nhn ti sn: B khng c quyn g i vi vt c di tng cho C v C cng khng c quyn g i vi phn cn li ca di sn. Nu B khng mun tha nhn t cch ngi c di tng m C vin dn, th B tin hnh mt v kin v quyn tha k bc b t cch y v l chuyn khc.

gc rng nht, thut ng phn chia c hiu nh l cng vic ca nhng ngi c quyn s hu chung theo phn i vi mt hoc mt khi ti sn v mc ch ca vic phn chia l chm dt tnh trng s hu chung theo phn bng cch phn hn cho cc ch s hu chung vt ny hay vt n thuc khi ti sn chung v, nu cn, c th km theo quyn yu cu tr tin chnh lch. Ni r hn, khi ng trc mt v phn chia, nhng ngi tham gia phn chia u c t cch ch s hu chung theo phn (v u tha nhn t cch ca nhau), cng nh u c phn quyn c xc nh r i vi khi ti sn chung; vn cn li l cch chia ti sn chung. Nu khi nim phn chia c hnh thnh nh th, th d l chuyn giao di sn theo di chc hay theo php lut, mt khi c mt khi ti sn thuc s hu chung theo phn ca nhng ngi tha k cn c phn chia, vn t ra i vi nhng ngi tham gia phn chia, lin quan n th thc phn chia, hon ton ging nhau. Hn na, l vn chung cho tt c cc v phn chia ti sn thuc s hu chung theo phn, ch khng ring cho phn chia di sn.

Bi vy, c c nhng phn tch tt v vic phn chia di sn, ngi nghin cu khng ch da vo cc iu lut dn trn m cn phi da vo cc quy tc lin quan n s hu chung theo phn, nht l iu 238 BLDS.

a s nhng ngi vit sch v lut dn s, c bit l nhng ngi vit sch dng hi p, ch nhc li hai iu lut 687 v 688, v phn chia di sn theo di chc v theo php lut, do , khng th pht hin ra quyn yu cu phn chia ca ch n ca ngi tha k, nguyn tc bnh ng v hin vt trong phn chia ti sn chung v cc quy tc khc chi phi vic phn chia di sn nhng li nm trong lut chung v phn chia ti sn thuc s hu chung theo phn.

Phn tch cc b. C trng hp lut vit xy dng mt ch nh no nh l mt trng hp c bit ca mt ch nh ln hn. Th l, v phng din p dng lut, ta c mt h thng cc quy phm c sp xp theo hnh kim t thp. Lut chung to thnh nn ca kim t thp, lut ring ca ch nh ln l thn ca kim t thp v lut rt ring ca ch nh nh to thnh b phn chp ca kim t thp. Lut chung c p dng cho cc quan h thuc i tng iu chnh ca ch nh nh, tr trng hp c quy nh ngc li trong lut ring ca ch nh ln hoc trong lut rt ring ca ch nh nh.

S dng phng php bnh lun vn bn hoc hi p, nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip khng c iu kin hnh dung mi quan h gia cc ch nh theo cch . Bi vy, mt s ch nh nh ph thuc vo mt ch nh ln no li c phn tch mt cch c lp v tr thnh nhng ch nh qu n gin v s h.

V d. BLDS xp hp ng thu khon vo nhng trng hp c th ca hp ng thu ti sn. Nhng trong cc ti liu, sch lin quan n hp ng thng dng, hp ng thu khon ti sn thng c ghi nhn trong mt mc ring bit so vi hp ng thu ti sn. Hp ng thu khon ti sn l mt trng hp c bit ca hp ng thu ti sn. Do , tr trng hp c nhng quy nh ngc li lin quan n hp ng thu khon ti sn, cc quy nh thuc ch chung v hp ng thu ti sn c p dng i vi hp ng thu khon ti sn. T mi quan h c xc lp , ta c th tha nhn hng lot gii php m cc phn tch cc b i vi cc quy nh ring ca lut vit v hp ng thu khon ti sn khng cho php rt ra: trong trng hp cc bn khng c tho thun v thi hn thu khon v thi hn thu khon khng th c xc nh theo mc ch s dng, th hp ng thu khon ht thi hn khi bn thu khon t c mc ch s dng (BLDS . 479 k.2); bn cho thu khon c ngha v giao ti sn thu khon, cng nh c ngha v bo m quyn s dng i vi ti sn thu khon cho bn thu khon theo ng quy nh ti BLDS iu 483: nu c ngi th ba tranh chp quyn s hu i vi ti sn thu khon khin cho vic s dng ti sn khng n nh, th bn thu khon c quyn n phng nh ch thc hin hp ng v yu cu bi thng thit hi;...

2.2.2. Phn tch cha y

Lc hp dn ca vn bn lut. C trng hp ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip c gng lm r ngha ca mt iu lut bng cc phn tch khoa hc; song, do phi tn trng trt t phn tch, c xy dng theo khun mu th t nh s cc iu lut hoc do phi tn trng gii hn ca ch (ca cu hi c t ra), ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip khng th (hoc khng mun) i qu xa trong cc din gii, nhn xt v cui cng, dng li cc kt qu nghin cu dang d.

V d 1. Theo Lut hn nhn v gia nh nm 1986 iu 18, khi hn nhn cn tn ti, nu mt bn yu cu v c l do chnh ng, th c th chia ti sn ca v chng theo quy nh iu 42 ca Lut ny. Trong nhng cng trnh c nh gi l nghim tc nht, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip, sau khi trch dn iu lut, thng pht trin thm cc nhn xt ring v ni hm ca nhng t kho, cm t kho trong iu lut, c bit l cm t c l do chnh ng. Cc nhn xt ch yu da vo cc quy nh tng ng trong Ngh quyt s 01 ngy 20/01/1988 ca Hi ng thm phn TANDTC. C mt iu ht sc quan trng v cng ht sc t nh m tt c nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip u b qua: nhng ngi chia ti sn khng chm dt quan h hn nhn v do vn chu s rng buc ca cc quy nh chung lin quan n thi k hn nhn c bit l cc quy nh chi phi thnh phn cu to ca cc khi ti sn ca v v chng. Theo Lut hn nhn v gia nh nm 1986 iu 14, ti sn chung ca v chng gm ti sn do v hoc chng to ra, thu nhp v ngh nghip v.... Th th, gi s sau khi chia ti sn chung theo iu 18, nu ngi c chia mt ti sn bn ti sn y v dng tin bn mua mt ti sn khc, th, trong iu kin lut Vit Nam cha xy dng l thuyt v ti sn thay th (subrogation relle), ti sn mua c, vi t cch l ti sn c to ra trong thi k hn nhn, phi c coi l ti sn chung ca v chng, do p dng iu 14. Phng php bnh lun vn bn khng cho php ngi i n iu 18 quay ngc tr li iu 14 v bi vy, khng gip c ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip d kin c nhng h qu ca vic p dng iu 14 i vi iu 18, qua , thy c nhng thiu st, bt hp l ca lut vit. Cn lu rng i vi ring vn ny, Lut hn nhn v gia nh nm 2000 cng cha c gii php, mt phn c l do bn thn tc gi ca Lut hn nhn v gia nh nm 2000 cng l thuc vo phng php bnh lun vn bn khi nghin cu v phn tch lut vit.

B st i tng nghin cu. Cng c trng hp ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip ng trc mt nhm cc iu lut (trong mt vn bn) c cha ng cc quy tc thuc cc ngnh lut khc nhau (lut dn s, lut hn nhn gia nh, lut hnh chnh,...) v cm thy kh khn trong vic tm cch rt ra (v sp xp thnh h thng) cc quy tc ca ngnh lut m mnh quan tm. Th l ngi vit chn gii php n gin: ch phn tch tm lc ni dung ca cc quy tc c cha ng trong nhm cc iu lut y. Cch lm khin cho mt s ch nh quan trng ca ngnh lut c quan tm b b qun.

V d. Trong mc 4 chng II phn th nht ca BLDS c cc quy nh v H tch. Mc ny c xy dng trong khun kh xc lp cc yu t ca nhn thn v cha ng cc quy tc lin quan n hai yu t ln tng ng vi hai ch nh ln v nhn thn - h-tn v chng th h tch. Cc phn tch ca hu nh tt c cc ti liu, sch v lut dn s qu tm gn v khng th gip cho ngi c khm ph hai ch nh ln , c bit l khng lm cho ngi c hiu c tnh cht c bn v tm quan trng ca yu t h-tn trong khung cnh ca php lut v nhn thn.

2.2.3. Phn tch ct vn

Phn tn cc phn tch lin quan n mt ch nh ca hc thuyt php l. Mt ch nh ca hc thuyt php l c th c xy dng t vic tng hp cc quy tc nhng chng, mc khc nhau ca vn bn lut, thm ch, nhng vn bn lut khc nhau cng nh cc ngun khc nhau ca lut. Phng php bnh lun vn bn khng cho php xy dng cc ch nh ca hc thuyt php l theo cch . Hu qu l c nhng ch nh b ct thnh nhiu phn nh v c ri ra nhng ni khc nhau trong cc ti liu, sch khin cho tnh khoa hc ca cng trnh khng c bo m.

V d. Ngha v l mt ch nh ln ca lut dn s (v t lu c ghi nhn trong h thng lut ca cc nc tin tin, nh mt ngnh lut). Theo phng php c chp nhn rng ri, vic nghin cu v ngha v bt u bng vic tm hiu cc khi nim. Sau , cc cn c xc lp ngha v c xem xt: trc ht l cc giao dch, tc l cc hnh vi ch ng to ra nhng cam kt (bao gm hp ng v hnh vi php l n phng), k n l cc s kin php l c tc dng rng buc ch th ca quan h php lut vo nhng cam kt ngoi mun (bao gm s kin gy thit hi cho ngi khc, tnh trng thc hin cng vic m khng c u quyn v tnh trng c li v ti sn m khng c cn c php lut). Sau na, l cc phn tch lin quan n vic thc hin ngha v c xc lp (ngi thc hin, i tng, th thc, ch ti trong trng hp khng thc hin). Cui cng l cc phn tch v vic chm dt ngha v. Vi cch phn tch , ngi nghin cu c c l thuyt chung v ngha v, c trnh by nh mt tng th; cn cc bin php bo m thc hin ngha v v cc hp ng thng dng tr thnh cc ti c lp, c nghin cu trn c s th hng cc kt lun trong l thuyt chung v ngha v.

B cc ca cc cng trnh tm hiu, bnh lun vn bn c xy dng da theo b cc ca vn bn. Bi vy, ngha v c nh ngha mt ni. Mt phn ca cn c xc lp ngha v dn s (giao dch) c ghi nhn mt ni khc (thng l chung vi i din, thi hn, thi hiu); mt phn khc (s kin php l) c trnh by mt ni khc na. Thc hin ngha v l ti c xem xt ring bit (bao gm c phn ch ti do vi phm ngha v). Chm dt ngha v c tm hiu mt phn mt ni (chm dt tuyt i, ngha l ngha v khng tip tc tn ti); mt phn khc mt ni khc di dng thay i ch th ca quan h ngha v (chm dt tng i, ngha l ngha v vn tn ti nhng ngi c ngha v hoc ngi c quyn l ngi khc). Cc gio trnh lut dn s Vit Nam ang lu hnh cc trng lut l v d in hnh. Vi cch phn tch , ngi ta khng th xy dng c cc ch nh ca hc thuyt php l v dng cc ch nh nh cc lng knh quan st lut vit, cc cng c m x lut vit, m ch c th c nhng ch thch i vi cc iu khon ca mt vn bn lut, v ngha ca cc iu khon .

2.2.4. Phn tch chay

Phn tch chay c quy c hiu theo hai cp .

Phn tch ch da vo vn bn lut. Cc phn tch trong cc ti liu, sch tm hiu php lut hoc bnh lun vn bn hu nh ch da vo chnh vn bn . i khi nhng ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip c tham kho cc ngun quy tc php l cc vn bn khc; song s tham kho cn kh s si. c bit, rt him c tc gi dm da vo vn sng hoc hc thut pht trin cc phn tch chuyn mn. Mt cch tng qut, cc phn tch m ch da vo vn bn lut thng l nhng phn tch cc b v mang m tnh cht siu hnh.

Khng c phn tch. Trong nhiu trng hp, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip t bng lng vi vic dn li tng cu, tng ch ca cc quy tc trong vn bn lut v coi cng l kt qu phn tch ca mnh. Dn iu lut m khng phn tch, ngi dn, trong nhiu trng hp, b qua tt c nhng vn lin quan n vic tm hiu ngha ca iu lut vit v khng gip ngi c nm bt c tinh tu ca iu lut cng nh lm sng t iu lut . Cc v d v khng c phn tch c th d dng c tm thy nhiu ti liu sch tm hiu php lut, bnh lun vn bn, khng cn thit k ra y.

B. Nghin cu v phn tch lut vit trong hot ng xt x

Tm quy tc cn thit cho v vic. Khc vi ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip, thm phn nghin cu v phn tch lut vit mi khi th l mt v n, ngha l khi ng trc mt vn php l cn c gii quyt trn c s p dng mt hoc nhiu quy nh ca lut vit. Ni r hn, nu ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip xut pht t mt iu lut v truy tm cc tnh hung c th m trong , iu lut c th c p dng, th thm phn li xut pht t mt tnh hung c th v truy tm cc iu lut c th c p dng cho tnh hung .

Trong iu kin lut vit khng y hoc khng r ngha, ngi thc hnh lut trong hot ng xt x cng s dng cc phng php nghin cu v phn tch lut vit tng t nh ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip; tuy nhin, c v nh cc phng php ny ch c coi nh cc cng c th yu bn cnh cc ch trng chung ca ng v Nh nc, c bit l cc ch trng ca To n ti cao c ghi nhn trong cc Kt Lun ca Chnh n To n nhn dn ti cao ti cc Hi ngh tng kt cng tc xt x ca ngnh To n c t chc hng nm. i vi nhng v n c bit phc tp, kh khn, To n cp di thng xin kin ca To n cp trn hoc ca mt hi ngh cc c quan ni chnh cng cp trc khi tin hnh xt x.

Cc nhn xt sau y lin quan n thc tin p dng php lut hnh s v dn s.

1. Phn tch lut vit trong thc tin p dng php lut hnh s

Lut lun y v r ngha. Trong vic th l v xt x cc v n hnh s, ngi thc hnh lut trong hot ng xt x thng c bit quan tm n vic nh gi cc chng c, tnh tit lin quan n cc yu t cu thnh ti phm hn l vic phn tch iu lut d kin p dng. Ni r hn, i vi ngi thc hnh lut trong hot ng xt x hnh s, iu lut vit lun r rng v nhim v ca ngi thc hnh lut l lm sng t cc chng c, tnh tit trc khi tr li cu hi liu c th p dng iu lut c quan tm trong trng hp c th ang c xem xt, hay khng.

2. Phn tch lut vit trong thc tin p dng php lut dn s

Trong vic th l v xt x cc v n dn s, thng mi, ngi thc hnh lut ch quan tm n lut vit... t khi c lut vit.

2.1. Trc khi c lut vit

Gii quyt vn theo ch trng, o l hoc tp qun. Trong iu kin khng c cc quy tc cn thit gii quyt mt v vic m khng th t chi th l, ngi thc hnh lut trong hot ng xt x da vo tt c nhng hiu bit tch lu c trong qu trnh sng v hot ng ngh nghip xy dng gii php cho cc vn t ra i vi mnh.

V d. Cn nh s 8 ng X thuc quyn s hu ca v chng b L do mua li ca ng T vo nm 1965, trc b sang tn. Nm 1968, ng b L cht trong mt tai nn my bay, li mt a con gi tn Y, 14 tui. Cn nh c giao cho ng N, ngi u ca Y, qun l. Ngi ny li cho php b , ch rut ca mnh, vo nh. Nm 1991, B tin hnh hp thc ho quyn s hu i vi cn nh ni trn ri tng cho con gi, ch M. t lu sau, ch Y khi kin i li nh.

ng trc mt v n nh th, To n ch c th da vo l thuyt chung v quyn s hu v tc l v tha k xt x, bi v thi im th l v n, nc ta khng c mt iu lut vit no chi phi cc quan h gia cc ng s trong trng hp ny. Thm ch, trong iu kin khng c ai tranh chp vi ch Y v quyn tha k, ngi thc hnh lut khng quan tm n vn liu ch Y c t cch kin cng nh t cch tip nhn ti sn trong trng hp thng kin: nu ch Y l ngi tha k duy nht ca v chng b L, th mi chuyn s n gin; nhng nu ch Y ch l mt trong cc ng tha k, th ch ch c quyn khi kin (cng nh c quyn tip nhn ti sn trong trng hp thng kin) mt khi c s nht tr ca cc ng tha k, theo ng tc l v qun l ti sn thuc s hu chung theo phn.

2.2. T khi c lut vit

Phn tch theo cm quan. Ngay c trong trng hp c lut vit gii quyt mt v vic, th vic p dng lut vit trong cc tnh hung c th cng gp rt nhiu kh khn mt khi lut khng y hoc khng r ngha: hu ht nhng ngi thc hnh lut u c xu hng gii quyt cc vn t ra cho mnh theo nhng suy ngh da trn nhng quy tc hin ca iu lut lin quan.

V d. Mt ngi thu mt cn nh ; trong thi gian hp ng thu cn hiu lc, ngi cho thu tng cho cn nh cho mt trong nhng ngi thn; ngi thu yu cu c quyn u tin mua bng cch vin dn BLDS iu 446; ngi cho thu khng ng ; ngi thu kin ra To n.

Tt c nhng ngi thc hnh lut trong hot ng xt x, khi c hi kin v vn ny, thng qua cc phiu iu tra, u khng nh rng ngi thu khng c quyn u tin mua trong trng hp ny; tuy nhin, tt c cc l gii u c a ra theo cm tnh: v BLDS iu 446 ch tha nhn quyn u tin mua cho ngi thu trong trng hp nh c em bn v tng cho khng phi l bn; v iu 446 ch tha nhn quyn u tin mua ca ngi thu trong trng hp nh c em bn ch khng tha nhn quyn trong cc trng hp khc...

Trong mt v d khc, mt ngi thu nh theo mt hp ng khng c thi hn. Vo ngy 31/12/2001, ngi cho thu nhn c thng bo ca ngi thu, theo , ngi thu mong mun chm dt hp ng thu nh vo ngy 30/6/2002. Ngi cho thu khng tr li. Sng ngy 01/7/2002 ngi thu dn ht c ca mnh, kho ca v mang cha kho giao tr cho con trai trng ( thnh nin) ca ngi cho thu. Ngy 31/7, ngi cho thu nhn tin vo my in thoi di ng ca ngi thu, yu cu thanh ton tin thu nh cho thng 7/2002. L l ca ngi cho thu l: theo BLDS iu 498 khon 1, ch c ngi cho thu trong mt hp ng thu nh khng c thi hn mi c quyn chm dt hp ng thu nh bng cch thng bo cho ngi thu bit trc 6 thng; lut khng ni g v quyn chm dt hp ng thu nh ca ngi thu trong trng hp ny.

Nhng ngi thc hnh lut trong hot ng xt x, khi c hi kin thng qua cc phiu iu tra, tr li khng ging nhau. C ngi cho rng ngi cho thu c l; ngi khc cho rng ngi thu c x ng lut v do , khng phi tr s tin thu nh cho thng 7. D bnh vc ngi no, tt c nhng ngi thc hnh lut u cho rng iu 498 khon 1 nu trn c ni dung khng r rng v chnh tnh trng khng r rng khin mi thi x s u c cn c php lut nhng khng c thi no c coi l c cn c php lut vng chc.

Trong mt v d khc na, khi c hi liu di sn th cng c th c chuyn nhng trong khung cnh ca lut thc nh, i a s nhng ngi thc hnh lut u tr li ph nh; ch mt s t cho rng c th chuyn nhng c ti sn thuc di sn th cng, nu c s ng ca tt c nhng ngi tha k. Tuy nhin, hu nh khng c ngi thc hnh lut no gp mt ngi thc hnh lut no khc cch l gii cu tr li ca mnh: c ngi, khng cho rng di sn th cng c th c chuyn nhng, da vo l l, theo cn phi tn trng ch ca ngi lp di sn th cng; ngi khc, cng cho rng di sn th cng khng th c chuyn nhng, da vo l l theo , di sn th cng khng thuc quyn s hu ca nhng ngi tha k cng khng thuc v ngi qun l di sn th cng; ngi khc, na, cho rng di sn th cng c th c ngi qun l chuyn nhng vi s ng ca nhng ngi tha k, da vo l l theo , lut khng c quy nh cm chuyn nhng di sn th cng

Trng hp p dng mt iu lut c. c bit, khi ng trc mt iu lut c ban hnh t lu v vn cn c p dng, ngi thc hnh lut thng gp kh khn trong vic tm cch vn dng trong mt khung cnh php l c nhiu nhn t mi.

V d. Theo Php lnh thi hnh n dn s ngy 21/4/1993 iu 30, c quan thi hnh n khng c php k bin nhng ti sn sau y ca ngi phi thi hnh n:

1. Lng thc, thuc men cn thit cho ngi phi thi hnh n v gia nh;

2. Cng c lao ng, qun o, dng sinh hot thng thng cn thit ca ngi phi thi hnh n;

3. dng th cng thng thng.

Cu hi t ra l: trong khung cnh ca thc tin p dng php lut, liu c th m rng din cc ti sn khng th b k bin ra n tt c cc ti sn gn lin vi nhn thn ca ngi phi thi hnh n, nh quyn yu cu cp dng, quyn hng tr cp mt sc, quyn yu cu bi thng thit hi do tnh mng, sc kho b xm hi,...

ng cu hi ny, a s nhng ngi thc hnh lut c hi theo cc phiu iu tra u cho rng vic m rng l c th c. Tuy nhin, ngi th cho rng bi v ph hp vi chnh sch nhn o ca ngi lm lut; ngi th ni rng bi v cc quyn y cn thit cho cuc sng ca con ngi;... Khng ai ch n mt im rt t nh: iu lut lin quan c xy dng vo nm 1993, trong khi cc khi nim v quyn ti sn gn lin vi nhn thn ch chnh thc c a vo lut vit t khi c BLDS nm 1995. Gi s ngay t nm 1993, lut Vit Nam c nhng khi nim , th hn ngi lm lut thi im c nhng quy nh mang tnh khi qut cao nh s dng cc khi nim, ch khng phi loay hoay vi mt bng lit k cc ti sn khng c k bin va l th, va khng y ...

Chng th hai

Suy ngh ban u v gii php

cho bi ton v phng php

S cn thit ca vic xy dng phng php nghin cu v phn tch lut vit r rng. Vn cn li l xc nh cc phng php ng n. Nghin cu v phn tch lut vit l mt hot ng khoa hc, i hi nhng phng php khoa hc, ng thi l mt hot ng k thut, i hi nhng phng php khoa hc c th. chng trc, ta chng minh tnh hiu qu hn ch ca nhng phng php ang c p dng trong hot ng nghin cu v phn tch lut vit Vit Nam. Sau y l nhng suy ngh v vic nh hnh cc phng php nghin cu v phn tch thch hp v nhng ngh v cch thc s dng cc phng php y ln lt i vi ngi thc hnh lut trong hot ng xt x v vi ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip.

Mc I. Xy dng cc phng php

Nghin cu v phn tch lut vit theo phng php l mt hot ng tr tu c chun b cng phu v c thc hin theo mt trnh t xc nh, cht ch, hp l.

I. Chun b hot ng nghin cu v phn tch

A. Chun b vt chtVn bn php lut. Ti liu tham kho. i tng ca hot ng nghin cu v phn tch lut vit l cc iu lut c ghi nhn trong cc vn bn quy phm php lut ang c hiu lc thi hnh. Lin quan n vn bn quy phm php lut c cc vn bn c cng lnh vc iu chnh, c ban hnh trc y v ht hiu lc thi hnh; cc vn bn c cng lnh vc iu chnh thuc lut vit ca cc nc khc (lut vit so snh); cc ti liu, cng trnh chun b (bao gm c cc bin bn tho lun, cc bo co tng hp kin ng gp v cc d tho); cc cng trnh nghin cu khoa hc lut xoay quanh nhng vn c gii quyt trong vn bn ; cc cng trnh nghin cu khoa hc lut trong lut so snh xoay quanh nhng vn hoc vn tng t. Ngoi vn bn quy phm php lut ang c hiu lc thi hnh, cc ngun d kin phc v cng tc nghin cu v phn tch c gi chung l ti liu tham kho. Cng thu thp c nhiu ti liu tham kho, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cng c nhiu thng tin phc v cho cng vic chuyn mn.

H thng t liu dc v h thng t liu ngang. T liu dc l t liu c sp xp theo th t thi gian; t liu ngang l t liu c phn loi theo lnh vc. T liu dc c th c qun l theo nhiu tng: t liu c, t liu cn i, t liu hin i; t liu c c th c phn chia thnh t liu ca triu i X, t liu ca triu i Y; t liu hin i c th c chia thnh t liu ca giai on X, ca giai on Y, ca thi k p dng php lnh X, lut Y;... T liu ngang, sau khi c phn loi theo lnh vc, c th c qun l theo ch nh, theo ch , theo xut x (lut v di lut, lut trong nc v lut so snh,...).

B. Chun b hnh thc

1. Xc nh l lch ca vn bn

Ngun gc v tnh cht vn bn. Trc khi nghin cu v phn tch vn bn, ngi nghin cu v phn tch nn nh v vn bn trong thi gian, khng gian: vn bn c xy dng v ban hnh vo thi im no ? khung cnh kinh t, chnh tr, x hi, vn ho lc ra sao ? Vn bn thuc loi g (lut, php lnh, ngh nh,...) Vic xc nh chnh xc ngun gc v tnh cht vn bn s cho php xy dng quan im lch s c th m t quan im , vic nghin cu v phn tch ni dung vn bn c thc hin. 2. Nhn mnh cc t cn thit

Khi nim t cn thit. Nhng t cn thit c th c chia thnh hai nhm.

- Nhm cc t cn lm r ngha. Khi xy dng vn bn lut, ngi lm lut c th s dng nhng t m ni hm c xc nh trong hon cnh lch s c th ca thi k vn bn c xy dng v ban hnh; theo thi gian, ni hm c th thay i, thm ch c th tr nn khc hn. Ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip phi nm bt c ni hm ca t ng c tha nhn thi k m vn bn c xy dng v ban hnh.

Bn cnh , ngi c vn bn lut c th bt gp nhng thut ng thuc cc lnh vc hon ton xa l vi lnh vc chuyn mn ca mnh. Cn tham kho kin ca cc nh chuyn mn lm r ngha ca nhng t .

Ngoi ra, c nhng cch din t c th c mt gi tr c bit hoc mang tnh v von, m ch. Cn tm hiu r cc hon cnh, iu kin hnh thnh ca cc t ng c th nm chc ngha ca chng.

Cui cng, trong trng hp mt t c nhiu ngha, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip phi lm r ngay ngha ch thc ca t , trnh ri vo nhng phn tch lc .

- Nhm cc t kho. Gi l t kha nhng t c ngha quyt nh i vi ni dung ca quy tc c cha ng trong iu lut vit. Khc vi nhng t cn lm r ngha, l nhng t c ghi nhn bng cch c vn bn, nhng t kho c th ghi nhn trong qu trnh tm hiu s b v ngha ca vn bn

V d. Theo Lut hn nhn v gia nh nm 2000 iu 25, v hoc chng phi chu trch nhim lin i i vi giao dch dn s hp php do mt trong hai ngi thc hin nhm p ng nhu cu thit yu ca gia nh. C th d dng nhn ra cc t kho trong iu lut: trch nhim lin i, giao dch hp php v nhu cu thit yu ca gia nh.

Mc ch ca vic nhn mnh t cn thit. Vic nhn mnh cc t cn thit c tc dng t c s cho vic hnh thnh nhng tng ban u c tnh cht nh hng cho vic pht trin cc phn tch.

V d. Theo BLDS iu 235, cc ch s hu chung cng qun l ti sn chung theo nguyn tc nht tr, tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc. Vi cc t kho nguyn tc nht tr, tho thun khc, quy nh khc, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip c th xy dng tng ban u v mt bi phn tch c pht trin theo s sau y: I. Nguyn tc nht tr trong qun l ti sn chung; II. Qun l ti sn chung theo tho thun; III. Ngoi l ca nguyn tc nht tr trong qun l ti sn chung.

C. Chun b bn thn

1. Nm vng ch trng, ng li, chnh sch ca ng

Quan im chnh tr. Di ch x hi ch ngha, lut vit phn nh v th ch ho ch trng, ng li, chnh sch ca ng Cng sn. Mun phn tch lut vit mt cch ng n, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip phi ng vng trn quan im chnh thng v mt chnh tr. Trong a s trng hp, vic phn tch lut vit ch cho ra nhng kt qu thun tu k thut, chuyn mn; song cng c nhng trng hp cc kt qu phn tch cn c nh gi gc chnh tr v ch c chp nhn mt khi t ra ph hp vi ng li, ch trng, chnh sch...

Ni chung, lut vit lun ng li mt thi im nht nh (thi im vn bn lut c thng qua) thnh cu ch c th v l sn phm ca lch s. Ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip, sau khi xc nh c quan im m ngi lm lut da vo xy dng quy tc vit, phi c gng pht trin cc phn tch lut vit theo hng bo v quan im .

Thm ch c trng hp do sai st k thut, lut tr nn mu thun hoc s h hoc khng hp l tri c vi ch ca ngi lm lut. Khi , ngi nghin cu lut c trch nhim, mt mt da vo ch ch thc ca ngi lm lut ch ra gii php ng n nht m ngi lm lut ch trng, mt khc, gp vi ngi lm lut v vic sa i lut. Phn th nht ca cng vic va nu c th c thc hin trong khun kh nghin cu, bin son sch, ti liu tham kho v lut; phn th hai ca cng vic va nu c th c thc hin ti cc hi tho khoa hc hoc trn bo ch.

2. Hc thut

Kin thc ph thng v kin thc chuyn mn. V mt l thuyt, bt k ngi no cng c th nghin cu v phn tch lut vit. Song, mun thc hin cng vic c hiu qu, ngi nghin cu v phn tch cn c kin thc ph thng ti thiu v kin thc chuyn mn v lut. Kin thc cng rng v su, th hot ng nghin cu v phn tch cng giu tnh sng to v sc bn.

V d. Theo BLDS iu 458, vic mua bn c th c xc lp km theo iu kin theo ngi bn c th chuc li ti sn bn trong mt thi hn. Vi kin thc ph thng v kin thc chuyn mn nht nh, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip nhn nh rng quyn chuc li l mt quyn c gi tr ti sn v, trong iu kin khng c quy nh hn ch rnh mch ca lut vit, l mt quyn c th chuyn giao c theo hp ng hoc bng con ng tha k. T nhn nh , ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip t cc gi thit: ngi chuc li mong mun bn quyn chuc li cho mt ngi khc; ngi chuc li cht v ngi tha k mong mun thc hin quyn chuc li; ngi chuc li cht, li nhiu ngi tha k, v ngi mua ng trc nhiu ngi mun chuc li ti sn m khng bit phi p ng yu cu ca h nh th no cho ng lut;... Cng hnh dung c nhiu gi thit, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip cng xc nh c nhiu cch tip cn, m x vn bn

Kin thc lut so snh. C hiu bit tt v lut ca cc nc khc, nh chuyn mn s c iu kin rn luyn k nng nghin cu v phn tch khch quan: thot ra khi h thng t duy php l m trong mnh c o to, nh chuyn mn ng v tr ca mt chuyn gia nc ngoi tm hiu, xem xt lut ca nc mnh v pht hin nhng d bit; sau , ng v tr ngi th ba so vi c hai h thng lut ang c so snh suy gm v xc nh nguyn nhn ca nhng d bit y, ri, nu c th, ch ra nhng u im v nhc im ca mi h thng, cng nh cn nhc v nhng bin php kh thi nhm hon thin h thng lut ca nc mnh.

V d. Theo BLDS iu 446, trong trng hp nh cho thu c bn, th ngi thu m thc hin y cc ngha v ca ngi thu nh v khng c ch c quyn u tin mua. C th d dng nhn thy rng hp ng mua bn m ch cho thu d nh giao kt vi ngi th ba, theo gi thit ca iu lut, c i tng l nh ang cho thu v gi bn c tha thun s l gi tng ng vi tnh trng ang c cho thu ca i tng mua bn, ngha l thp hn gi ca chnh cn nh trong trng hp c trng. Th th, trong iu kin ngi cho thu khng c quyn ngh vi ngi thu mt gi bn khc vi gi tho thun vi ngi th ba, c th hnh dung kh nng theo , ngi thu s dng quyn u tin mua mua li ti sn, sau bn li cho ngi khc theo gi tng ng vi nh c trng. Ta nhn thy ngay rng ngi thu trong gi thit s c hng li t khon chnh lch gia hai gi bn v vic hng li hon ton khng chnh ng. Khng th ni rng l gii php ph hp vi ch ca ngi lm lut; song, c l khi xy dng iu lut, ngi son tho khng hnh dung c mt cch hon ho cch thc p dng iu lut trong thc tin.

Trong lut ca nhiu nc, nu ngi cho thu bn nh trong lc hp ng thu cn hiu lc, th ngi thu, trn nguyn tc, khng c quyn u tin mua. Quyn ny ch pht sinh trong trng hp hp ng cho thu ht hn v ngi cho thu khng mun tip tc cho thu m mun ly li nh bn. Gii php ny cho php ngn chn kh nng ngi thu s dng quyn u tin mua trc li. Liu cng chnh l gii php m ngi lm lut Vit Nam mong mun khi xy dng BLDS iu 446 hay khng.

3. Vn sng

S cn thit ca vn sng. Vn sng c th c hiu nh l tp hp cc kinh nghim c c kt t qu trnh sng ca bn thn nh chuyn mn, t nhng kt qu tnh thn t c trong qu trnh tham gia cc quan h x hi trong hot ng ngh nghip v trong sinh hot hng ngy. Quan h cng nhiu v a dng, th cng c iu kin tch lu vn sng. Song, mun c nhiu vn sng, th trc ht phi tch cc, ch ng trong hot ng ngh nghip v trong giao tip ph thng. Bi vy, c nhng ngi cha n 20 tui c vn sng ng k, trong khi c ngi hn 70 tui vn ch c mt hnh trang sng ngho nn. Vi vn sng phong ph, nh chuyn mn xy dng c mi lin h gia lut vi thc tin, hnh dung c kh nng v cch thc p dng lut trong nhng trng hp in hnh, qua , gp phn tng cng tnh hu hiu ca lut.

V d. Theo Lut hn nhn v gia nh nm 2000 iu 76 khon 2, vic nui con nui chm dt trong trng hp con nui b kt n v mt trong cc ti xm phm tnh mng, sc khe, nhn phm, danh d ca cha, m nui; ngc i, hnh h cha, m nui hoc c hnh vi ph tn ti sn ca cha, m nui. Mt ngi c vn sng di do c th ghi nhn rng trong thc t, c trng hp con nui xm phm tnh mng, sc khe ca cha nui bo v m nui chng li s hnh h, ngc i ca cha nui. Liu iu 76 khon 2 cng c p dng trong trng hp ? Nu cu tr li l c, th vic chm dt quan h nui con nui trong trng hp ny c hiu lc c i vi quan h cha-con m-con hay ch i vi quan h cha-con ? Nu cho rng quan h nui con nui phi chm i vi c cha v m trong trng hp ny, th r rng quan h m nui-con nui b ct t mt cch oan ung; cn nu cho rng ch c quan h cha-con chm dt, th ngi con nui s tr thnh con ring ca v ca ngi cha nui trc y v l tnh hung khng c ngi lm lut d kin. 4. o l

Mt trong nhng iu kin bo m php ch. o l c th c hiu nh l s cm nhn hoc s thc v nhng yu cu ca con ngi i vi con ngi lin quan n vic xc nh thi x s trong nhng trng hp nht nh, nhng yu cu hnh thnh trn c s o c, lng tri, l phi, l cng bng. o l khng c tch t trong con ngi theo cng mt cch nh hc thut hay vn sng m c chim nghim v thm nhun trong qu trnh sng. Thm nhun o l, nh chuyn mn c th lm r gi tr o c ca lut, tng cng tnh thuyt phc ca lut, qua thc y s pht trin thc t gic thc hin php lut.

V d. Theo BLDS iu 646 khon d, s khng c quyn hng di sn ngi c hnh vi la di, cng p hoc ngn cn ngi li di sn trong vic lp di chc, sa cha di chc, hu di chc nhm hng mt phn hoc ton b di sn tri vi ch ca ngi li di sn. Thc ra, ngi tha k ch ng b trng pht trong trng hp ch khng c tn trng khng ch l ch thc, chc chn m cn phi l ch hp o l. C th hnh dung: ngi chng lp di chc giao ton b ti sn cho nhn tnh; ngi v gin d x b di chc; ngi chng cht li v v mt con cha thnh nin. Gi s thm rng di chc c dng li y . Nu di chc khng b x b, th p dng BLDS iu 672, ton b di sn s c trao cho nhn tnh ca ngi cht v ngi ny c trch nhim chuyn giao hai phn di sn c hng khng ph thuc ni dung di chc cho v v con cha thnh nin ca ngi cht, mi phn bng 2/3 sut tha k theo php lut ca mi ngi. Nay do ngi v c hnh vi hy di chc, p dng iu 646 khon d, nhn tnh ch phi giao mt phn di sn c hng khng ph thuc ni dung di chc cho con cha thnh nin, cn ngi v khng c quyn hng di sn v phn tha k khng ph thuc ni dung di chc ca ngi ny b hu b. Khng chc l gii php m ngi lm lut mong mun, bi hnh vi hu di chc trong gi thit r rng c thc hin trong iu kin ngi c hnh vi y b kch ng bi hnh vi phi o c ca ngi lp di chc...

II. Cc phng php nghin cu v phn tch ch yu

Vic phn tch cc quy tc vit c th c thc hin bng nhiu phng php. Trong khun kh hn hp ca bo co ny, ta c bit quan tm n nhng phng php c s dng ph bin, thng xuyn v c hiu qu nht: phn tch cu ch hoc ch gii, phn tch lch s v phn tch pht trin. Ngoi ra, c trng hp (khng thng gp nhng li rt t nh) trong gia cc iu lut vit c s mu thun, vic nghin cu v phn tch lut i hi mt phng php ring.

A. Phng php truyn thng: phn tch cu ch hoc ch gii

Khi nim. Phn tch cu ch hoc ch gii (sau y gi l phn tch cu ch) khng th c hiu theo ngha en, tc l phn tch tng cu, tng ch da theo ngha ca t ng c ghi nhn trong t in hoc trong tp qun. Nghin cu v phn tch lut vit da vo phng php phn tch cu ch l hot ng tr tu ca nh chuyn mn i xuyn qua vn bn quy phm php lut nm bt ch ch thc ca ngi lm lut. Mc ch ti hu ca vic thc hnh phng php phn tch cu ch l pht hin ch ca ngi lm lut, pht hin cc quy phm php lut m ngi lm lut mun xy dng v c th hin trong vn bn. Vi phng php phn tch cu ch, ngi nghin cu pht hin lut ch khng to ra lut. Ni cch khc, trong quan nim l tng ca ngi phn tch cu ch, lut v lut vit hon ton ng nht vi nhau v vic p dng php lut trc ht l vic xy dng mt tam on lun n gin (syllogisme simple): i , l quy tc thch ng ca lut vit; tiu , l phn ghi nhn vic c iu kin p dng quy tc trong trng hp ang xem xt; v kt lun, l phn khng inh vic p dng quy tc. Chng hn, theo BLDS iu 640 khon 1, ngi hng tha k c trch nhim thc hin ngha v ti sn do ngi cht li (i ); ngi tha k khng ph thuc ni dung di chc l ngi tha k (tiu ); vy, ngi tha k khng ph thuc ni dung di chc c trch nhim thc hin ngha v ti sn do ngi cht li (kt lun).

1. Cc nguyn tc c bn

t vn . Nhc li rng cc t tng ch o ca phng php phn tch cu ch bao gm: 1. Lut phi c cha ng ton b trong lut vit; 2. Ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip c trch nhim s dng cc cng c phn tch pht hin ch ca ngi lm lut cha ng trong lut vit. Nhng, nhng iu khng c ngha rng trong mi trng hp, vic p dng php lut u c th c quy thnh mt tam on lun n gin c xy dng t cc kt qu tra cu n gin mt (hoc nhiu) vn bn. Ta bit rng vic xy dng mt tam on lun i hi c mt iu lut thch ng ghi r cc iu kin p dng v rng, tuy nhin, lut vit, do nhng hn ch ca cu ch, c th mp m, kh hiu, khng y v, do nhng hn ch ca bn thn ngi lm lut, c th khng y v mu thun. Du sao, mi khi cn p dng lut, th vn u tin phi gii quyt l liu c th xy dng c mt tam on lun t mt iu lut. Ch trong trng hp cu tr li l ph nh, th nh chuyn mn mi xem xt n cc kh nng to ra (tm ra) con ng khc p dng lut. Bi vy, phng php phn tch cu ch hnh thnh trn c s cc nguyn tc c bn sau y.

Nguyn tc th nht: nu lut vit r rng, th phi tuyt i tn trng cu ch ca lut vit. Ngha l khng c chuyn phn tch lut vit, mt khi lut c din t hon ton r rng v d dng c hiu mt cch thng nht. Chng hn, lut quy nh rng ngi t 18 tui tr ln l ngi thnh nin; ngi cha 18 tui l ngi cha thnh nin. Khng th phn tch g thm v ngha ca iu lut ny: n gin, 18 tui l mc gii m lut thit lp ngn cch gia tnh trng thnh nin v tnh trng cha thnh nin; lut khng phn bit ngi hoc cha 18 tui l nam hay n, l ngi thuc dn tc kinh hay thuc dn tc thiu s, l ngi c kh nng hay khng c kh nng nhn thc c hnh vi ca mnh, l ngi bit ch hay khng bit ch,... Vn phn tch ch c t ra mt khi ni dung vn bn khng c trnh by mt cch r rng, do ngi lm lut s dng t c th c hiu theo nhiu ngha, do din t khng trong sng hoc khng chnh xc.

R rng trong cch din t v r rng v iu kin p dng. Trong nhiu trng hp, quy tc c din t rt r, nhng vic p dng quy tc li khng n gin. Ly li v d va nu, ta c ngay cu hi: lm th no xc nh c mt ngi l hay cha 18 tui ? Hi cch khc: u l bng chng chnh thc v tui ca mt ngi ? giy khai sinh, s h khu, hay chng minh th? Lut Vit Nam khng c gii php chnh thc cho vn ny. Ngi thc hnh, v phn mnh, c xu hng da vo giy khai sinh xc nh tui ca mi ngi trong trng hp khng c tranh chp; cn nu c tranh chp, th tui c th c chng minh bng mi phng tin c tha nhn trong lut chung v chng c.

Cn lu rng quy tc c din t r rng khng hn l mt quy tc hp l, hp tnh. C nhng quy tc r rng khng ch v phng din din t m c v tnh khng hp l v tnh khng kh thi; th nhng vic sa i cc quy tc nh th khng phi l cng vic ca ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip, m l cng vic ca ngi lm lut. Tt nhin, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip c th ch ra tnh khng hp l, khng kh thi ca mt quy tc no cng nh c quyn kin ngh sa i quy tc , nhng chng no quy tc cha c sa i, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip khng c quyn ku gi khng tun th quy tc .

Nguyn tc th hai: nu lut vit khng r rng hoc khng y , th phi tm hiu lut trn c s qun trit ton b tinh thn ca vn bn. Tinh thn y l chung ca ngi son tho vn bn, l t tng ch o c ngi son tho qun trit trong ton b qu trnh xy dng ni dung vn bn. Nguyn tc ny c thit lp ph hp vi bn cht ca lut - ch ca giai cp thng tr c p t ln ton x hi. c th nm bt c tinh thn , nh chuyn mn s dng mt s cng c c bit s c lit k v phn tch sau.

Nguyn tc th ba: cc ngoi l c chnh thc ghi nhn trong lut vit c phm vi p dng gii hn do lut xc nh. Nguyn tc l thnh phn ca lut chung; cn ngoi l l thnh phn ca lut ring. Phm vi iu chnh ca lut chung c xc nh da vo kt qu xc nh ch ca ngi lm lut, lng cha trong cu ch ca lut vit. Cn phm vi iu chnh ca lut ring phi do ngi lm lut xc nh mt cch c quyn. Nu khng thit lp s c quyn cho ngi lm lut, th tt c mi ngi u c th tm cch m rng phm vi p dng ngoi l trong qu trnh thc hin php lut v iu cng c ngha rng nguyn tc do ngi lm lut thit lp ch c gi tr l thuyt. Chng hn, lut quy nh rng nhng ngi c lit k ti iu 679 BLDS l nhng ngi tha k theo php lut v c quyn hng di sn di chuyn theo php lut, khi c gi theo th t u tin do php lut quy nh; mt cch ngoi l, nhng ngi ri vo cc trng hp d liu ti iu 646 BLDS khng c quyn hng di sn theo php lut. Thc tin p dng php lut khng c php tha nhn thm cc trng hp ngoi l no khc ngoi nhng trng hp c ghi nhn trong lut vit. Nh chuyn mn, v phn mnh, khng c dng cc cng c phn tch cu ch, c bit l cng c p dng tng t php lut, m rng phm vi p dng ca cc ngoi l .

Vn l: c nhng ngoi l c tha nhn nhm mc ch bo v cc nguyn tc c bn hoc nhng li ch ln, u tin; nhng ngoi l ny c tm vc qu ln c cha ng trong lut ring. R hn, c nhng ngoi l mang tnh nguyn tc v phi c coi l thnh phn ca lut chung; khi , ngoi l c nghin cu v phn tch nh nguyn tc v phm vi p dng ngoi l c th c m rng trn c s cc kt qu nghin cu v phn tch . Th th, khi nghin cu v phn tch mt quy tc c ghi nhn trong lut vit di hnh thc mt ngoi l, ta cn tm hiu l l ca ngoi l ; v nu l l ny bao hm vic bo v mt nguyn tc ln, mt li ch ln, th ngoi l c th c p dng trong chng mc ca l l : khi y, phm vi p dng ca ngoi l c th vt ra khi cc trng hp c th c d liu trong lut vit, nh cc cng c phn tch cu ch, k c cng c p dng tng t php lut.

V d. Theo Lut hn nhn v gia nh nm 1986, nam t 20 tui tr ln, n t 18 tui tr ln mi c kt hn (iu 5); vy, trn nguyn tc, nam v n ch cn tho mn iu kin v tui l c th kt hn vi nhau. Mt cch ngoi l, iu 7 ca Lut cm kt hn gia nhng ngi c cng dng mu v trc h; gia anh, ch, em cng cha, m, cng cha khc m hoc cng m khc cha; gia nhng ngi khc c h trong phm vi ba i; gia cha, m nui vi con nui. C th d dng nhn thy l l ca ngoi l ny: s cn thit bo v lun thng o l, bo m s pht trin lnh mnh ca ging ni. R rng, cc nguyn tc, li ch c bo v bi ngoi l ny rt ln; bi vy, nu l l va nu cng tn ti trong cc trng hp khc khng c lut d liu, th iu 7 ca Lut cng c p dng. Ta c: cm kt hn gia con nui vi con rut ca ngi nui; gia ngi nui vi anh, ch, em rut ca con nui; gia con r go vi m v go; gia con du go vi cha chng go; gia chng go vi con ring ca v cht trc; gia v go vi con ring ca chng cht trc; ...

Nguyn tc th t: mt khi cc l do p dng lut khng tn ti, th khng c p dng lut. Nguyn tc ny kh tru tng. Ta bit rng mi quy tc c ghi nhn trong lut vit u c l l ca n v chnh l l l c s ca gii php (ca quy nh) m ngi lm lut la chn chi phi cch x s ca ch th ca quan h php lut. Bt k quy nh no cng u c p dng trong chng mc l l tn ti ca n. Mt khi, trong mt trng hp c th, l l khng cn c th dng bin minh cho cch x s c quy nh trong lut, th cch x s cng phi b loi b, hay ni ng hn l quy nh ca lut khng th c p dng cho trng hp c th (d trng hp ny c lut d liu): cessante ratione legis, cessat ejus dispositio - lut ngng li ni ngng li ca cc l l.

V d. Theo BLDS iu 25 khon 2, mi giao dch lin quan n ti sn ca ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s phi c s ng ca ngi i din theo php lut, tr giao dch nh nhm phc v nhu cu sinh hot hng ngy. Ngi b hn ch nng lc hnh vi dn s, theo nh ngha ca lut, l mt ngi suy i v nhn cch v thng xuyn nh ot ti sn ca gia nh theo kiu ph tn. Trong iu kin , l l ca quy nh va nu l: cn phi kim sot cht ch cc giao dch thc hin bi ngi b hn ch nng lc hnh vi, nht l cc giao dch c tnh cht nh ot ti sn, nhm ngn nga nhng hnh vi gy phng hi n li ch ca gia nh ngi v ca chnh ngi . Vy, mt khi vic kim sot khng cn tc dng , thm ch cn chng li cc li ch c bo v, th bin php kim sot phi c d b (ngha l iu lut dn khng c p dng). Ngi b hn ch nng lc hnh vi cn phi tr mt mn n ln c giao kt ng lut; nu ngi i din khng ng ngi ny dng ti sn ca mnh tr n, th ngi ny vn phi c quyn tr n m khng cn c s ng ; nu khng, ch n c th yu cu k bin v bn ti sn ca ngi mc n cng ch vic thc hin ngha v, v ngi mc n c th phi cho ti sn ca mnh b bn thp hn gi bn c th c theo hp ng thng thng, ngoi ra cn phi chu chi ph cng ch thc hin ngha v.

Da trn cc nguyn tc va trnh by, phng php phn tch lut vit theo cu ch c thc hnh khng ging nhau tu theo cu ch ca vn bn lin quan khng r ngha hoc ni dung ca vn bn lin quan khng y hoc gia cc iu lut vit c s mu thun. Trong trng hp cn kt ni cc iu lut vit, cc phng php cng phi c kt ni.

2. Trng hp cu ch ca vn bn khng r nghi

Trc mt vn bn c cu ch khng r ngha, cng vic nghin cu v phn tch ca nh chuyn mn ging nh cng vic ca ngi nghin cu s hc: nh chuyn mn t t mnh trong hon cnh lch s c th ca thi k m vn bn c xy dng v ban hnh v dng li din bin tm l ca ngi lm lut trong lc son tho vn bn.

Xem li cc cng trnh chun b. Cc cng trnh chun b mt vn bn quy phm php lut rt a dng: vn bn d tho, cc bin bn tho lun chuyn mn, cc bn tng hp kin ng gp, ... v c bit, t trnh d tho vn bn trc c quan Nh nc c thm quyn ban hnh vn bn. Cc cng trnh ny c th cung cp nhng thng tin cho php ngi nghin cu khm ph c ngha m ngi son tho vn bn quy phm php lut mun gn cho vn bn v nht l nhng l l m ngi lm lut vin dn bo v nhng gii php m ngi lm lut la chn v c ghi nhn trong vn bn.

V d. Trc y, Php lnh tha k quy nh rng ngi tha k c quyn khc t quyn hng di sn v c thi hn 6 thng, k t thi im bit vic m tha k, s dng quyn khc t (iu 31). Sau ny, B lut dn s li quy nh rng ngi tha k c quyn t chi nhn di sn v thi hn t chi l 6 thng k t ngy m tha k. Ta nhn thy rng thi hn t chi nhn di sn c tha nhn trong c hai vn bn vn l 6 thng; nhng im xut pht ca thi hn trong mi vn bn khng ging nhau: trong Php lnh, thi hn ny bt u t thi im ngi tha k bit vic m tha k; trong BLDS, thi hn ny li bt u t ngy m tha k. B lut (v ni chung, vn bn quy phm php lut) tt nhin khng gii thch ti sau c s thay i . Tuy nhin, trong mt t trnh d n BLDS trc Quc hi, i din ca Chnh ph - c quan chu trch nhim chnh trong vic son tho v tu chnh d tho BLDS - gii trnh rng nu xc nh thi im bt u thi hn t chi theo gii php ca Php lnh, th, trong trng hp c tranh chp, thm phn s gp rt nhiu kh khn trong vic nh gi chng c. Vy, trong chng mc no , ta hiu rng gii php ca BLDS cho vn xc nh thi im bt u thi hn t chi nhn di sn c xy dng trn c s c kt kinh nghim t thc tin p dng gii php ca Php lnh tha k.

i chiu cc tin l lch s. T duy ca ngi lm lut, cng nh t duy ni chung, l sn phm ca lch s. Trong nhiu trng hp, ngi lm lut xy dng mt quy phm, thm ch, mt ch nh trn c s tip thu v k tha c chn lc cc quy tc, ch nh tng c ghi nhn trong lut c hoc trong tc l truyn thng. Khi nghin cu v phn tch loi quy phm, ch nh ny, c th da vo cc quy tc, ch nh ca lut c v tc l truyn thng , trong trng hp cu ch dng din t quy phm, ch nh hin hnh khng r ngha, c th lm r ni dung ca quy phm, ch nh .

V d. Php lut tha k hin hnh c xy dng ch nh ngi qun l di sn. Thot trng, c th ngh rng l mt ch nh c du nhp t h thng Anh-M; nhng, thc ra, ch nh ny c mi lin h cht ch vi ch gia trng c p dng t nhiu trm nm trong lut c v tc l truyn thng Vit Nam. Thc vy, di sn trong lut c v tc l c hiu nh gia ti ca cha, m, ng, b (ni chung l ca gia nh) li cho cc con, chu trc h, khng phi l khi ti sn ca c nhn li cho nhng ngi tha k ca c nhn . Bi vy, trong trng hp cha hoc m cht trc, th khi ti sn ca gia nh tip tc c t di s qun l chung ca m hoc cha cn sng; v nu cha, m khng tin hnh phn chia ti sn ca gia nh cho cc con ngay trong lc cn sng, th khi ti sn ca gia nh ch c giao hn cho con chu khi no c cha v m u cht.

Cc nn np ny vn c duy tr trong x hi hin i v c th c phn tch, trong khung cnh ca mt h thng php l tha nhn quyn s hu c nhn v ti sn, nh sau: khi cha hoc m cht, th ton b ti sn ca cha, m, trong c cc ti sn to thnh ci gi l di sn ca ngi cht, c t di s qun l ca m hoc cha cn sng; khi c cha, m u cht, th c hai khi di sn c chuyn giao cho con, chu. Chnh quyn t hu khin cho ngi gia trng phi mang thm mt tn mi l ngi qun l di sn trong nhng trng hp c th v c nhng quyn v ngha v tng ng vi chc danh , do php lut (mi) quy nh.

Thit lp c mi lin h gia ch nh ngi qun l di sn trong lut hin hnh v ch gia trng trong lut c v tc l, ta s c c cng c phn tch v lm r mt s quy tc kh hiu trong lut vit. Chng hn, lut ni rng nu ngi c di sn khng ch nh ngi qun l di sn, th nhng ngi tha k tho thun c ngi qun l (BLDS iu 641 khon 1; iu 684 khon 1 im a). Vi quy nh , th trn nguyn tc, nhng ngi tha k c quyn tho thun c ngi qun l di sn trong trng hp ngi lp di chc khng ch nh ngi qun l. Song, c hnh dung: nu cha hoc m cht, th m hoc cha cn sng s t ng qun l ti sn ca ngi cht cng vi ti sn ca mnh v con, chu tn trng thi x s , theo mt tc l tn ti t nhiu trm nm; vy, quyn tho thun ca nhng ngi tha k, c lut tha nhn, hn ch c khuyn khch s dng trong nhng trng hp khc: ngi cht khng c v, chng; c v, chng nhng khng c con v cha, m ca ngi cht cn sng;....

Da vo cc nguyn tc chung ca lut. l nhng nguyn tc khng c chnh thc ghi nhn ti bt k mt iu khon no ca lut vit, nhng lun c qun trit trong lut vit v to thnh t tng ch o chi phi qu trnh son tho lut vit. C th ch ra kh nhiu nguyn tc loi ny: khng ai c th chuyn giao cho ngi khc nhng quyn m mnh khng c; ca ai, th mt mt, h hng ngi y chu; cha thanh ton xong ngha v ti sn, th khng c em ca ci tng cho ngi khc; khng th tch lu ca ci cho mnh bng ti sn ca ngi khc;...

Vi nhng nguyn tc chung , nh chuyn mn c th xy dng cc gii php b sung cho lut vit: BLDS khng c quy nh v vic cm bn, trao i nhng ti sn khng thuc quyn s hu ca ngi bn, ngi trao i; nhng khng ai c quyn bn, trao i cc ti sn khng thuc quyn s hu ca mnh; BLDS khng c quy nh g v hu qu ca vic thc hin ngha v nhm cho ngi khng c quyn yu cu; nhng, mt cch hp l, ngi thc hin nhm phi c quyn yu cu ngi tip nhn vic thc hin ngha v hon tr li nhng g nhn nhm...

3. Trng hp ni dung vn bn khng y

Trong trng hp vn bn khng c y cc quy nh cn thit gii quyt cc vn t ra xoay quanh ti ca vn bn, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip da vo cc kt qu suy l ca logic hc pht hin cc quy tc b sung.

3.1. Bin lun da vo nguyn tc p dng tng t php lut

Khi nim v iu kin p dng nguyn tc. p dng tng t php lut l mt hot ng so snh mang tnh tr tu nhm m rng phm vi p dng mt quy tc c lut ghi nhn cho mt trng hp ra n cc trng hp tng t khng c d liu trong lut. Tiu ch xc nh trng hp tng t c th l tiu ch ch quan - tng t v ch th - hoc tiu ch khch quan - tng t v tnh cht c bn ca quan h php lut. Chng hn, ngi bn v ngi trao i u l nhng ngi chuyn nhng ti sn c n b, vy c th p dng mt s quy tc chi phi thi x s ca ngi bn trong trng hp cn chi phi thi x s ca ngi trao i; cm c v th chp u l cc bin php bo m thc hin ngha v, vy c th p dng mt s quy tc v cm c cho trng hp th chp v ngc li. Tt nhin, vic p dng tng t php lut phi b t chi, mt khi quy tc tng t t ra khng ph hp vi tinh thn ca ch nh chi phi trng hp c th m quy tc tng t c ngh p dng.

V d. Theo BLDS iu 446, trong trng hp bn nh ang cho thu, th bn thu c quyn u tin mua, nu cha c ch khc v thc hin y ngha v ca ngi thu nh. Liu c th, bng vic p dng tng t php lut, tha nhn quyn u tin mua ca ngi thu nh trong trng hp nh c tng cho hoc c trao i ? Ta bit rng tng cho l mt giao dch chuyn nhng c tnh cht khng n b; cn trao i l s di chuyn hai ti sn bng hin vt theo hai hng tri ngc nhau. Nu tha nhn quyn u tin mua ca ngi thu trong trng hp nh c tng cho hoc c trao i, th mt khi quyn u tin mua c thc hin, s c mt hp ng mua bn, khng phi hp ng tng cho hoc hp ng trao i (theo ngha nu trn) c xc lp. Tm li, vic p dng tng t php lut b loi tr trong trng hp ny.

Vic p dng tng t php lut c cho php trong tt c cc ngnh lut, trong vic phn tch tt c cc ch nh, tr nhng ch nh m phm vi p dng c ngi lm lut dnh c quyn xc nh cho mnh. iu c ngha rng vic p dng tng t php lut ch c s dng i vi cc quy tc mang tnh cht tng qut; bi vy, khng th p dng tng t php lut xy dng cc gii php tng t t nhng quy tc mang tnh cht ngoi l, tr trng hp ngoi l y li c thit lp nhm bo v nhng li ch ln, u tin.

Trong iu kin h thng lut vit ca Vit Nam cn cha c hon thin, vic p dng tng t php lut, mt khi c iu kin p dng, c th c i tng l mt tp hp cc quy tc ch khng ch mt vi quy tc ring l. V d, lut vit hin hnh ch c nhng quy tc v chia ti sn chung ca v chng c p dng trong trng hp v chng ly hn (Lut hn nhn v gia nh nm 2000 iu 95 n 99); nhng quy tc y phi c th c vn dng chia ti sn chung ca v chng trong trng hp hn nhn chm dt do v hoc chng cht. iu ny khng th tranh ci, bi: 1. nu v hoc chng cn sng mun chia ti sn chung, th vic phn chia phi c tin hnh ch khng th b tr hon cho n khi ngi ny cht; 2. Nu khng vn dng cc quy nh v chia ti sn chung ca v chng sau khi ly hn vo trng hp chia ti sn chung sau khi chng hoc v cht, th s khng c lut p dng cho trng hp sau ny.

Thc hnh. Th ly mt vi v d:

V d 1. Theo BLDS iu 498 khon 1, nu hp ng thu nh khng xc nh thi hn, th hp ng chm dt sau 6 thng, k t ngy bn cho thu bo cho bn thu bit v vic i nh. p dng tng t php lut, ngi thu nh theo mt hp ng khng c thi hn cng c quyn chm dt hp ng thu vi iu kin thng bo cho ngi cho thu bit trc 6 thng. y cng l v d in hnh ca vic da vo hc thut, vn sng v o l thc hin hot ng nghin cu v phn tch lut vit. Thc vy, trong cc h thng lut tin tin (nh Php, c,..), ngi thu nh theo mt hp ng khng c thi hn u c quyn n phng chm dt hp ng vi iu kin bo trc cho ngi cho thu trong thi gian hp l; theo kinh nghim tch lu t cuc sng, khng c hp ng thu nh no ko di v hn; v theo o l (ng ra l theo l cng bng), khng th khng tha nhn quyn n phng chm dt hp ng (khng thi hn) ca ngi thu nh , mt khi tha nhn quyn n phng chm dt hp ng ca ngi cho thu nh .

V d 2 (y l v d v thao tc tng hp cc phng php phn tch). Theo BLDS iu 458 khon 1, cc bn trong mt hp ng mua bn c th tho thun v vic bn bn c quyn chuc li ti sn bn sau mt thi gian gi l thi hn chuc li; thi hn chuc li do hai bn tho thun nhng khng c qu 5 nm, k t thi im giao ti sn, i vi bt ng sn. Ta ni rng do hiu lc ca hp ng mua bn ti sn vi iu kin c chuc li, ngi bn c quyn chuc li ti sn, tng ng vi ngha v (ca ngi mua) tn trng quyn chuc li. y l cc quyn v ngha v c tnh cht ti sn v chuyn giao c trong giao lu dn s. Ta thc hin vic phn tch iu lut theo hai bc:

- Bc 1 (tam on lun). Ngi tha k c cc quyn ti sn do ngi cht li v chuyn giao c (BLDS iu 639); quyn chuc li ti sn bn l mt quyn ti sn v chuyn giao c; vy, ngi tha k ca ngi bn vi iu kin c chuc li c quyn chuc li ti sn bn sau khi ngi bn cht.

- Bc 2 (p dng tng t php lut). Ngi tha k ca ngi mua trong hp ng mua bn ti sn vi iu kin c chuc li c ngha v tn trong quyn chuc li do ngi mua chuyn giao sau khi cht. Ta xy dng quy tc tng t ny bng cch ly li ton b kt lun t c t tam on lun trn y, nhng thay cm t ngi bn bng cm t ngi mua. Ta cng c th i n gii php ny bng cch lp li tam on lun bc 1 vi cc ch th l ngi mua v ngi tha k ca ngi mua.

3.2. Bin lun da trn phng php suy l mnh

T tng ch o ca phng php suy l mnh. Mi quy tc ca lut vit u c l do tn ti. Vi cng nhng l do hoc vi nhng l do c mc ng n mnh hn, ta tha nhn s tn ti ca nhng quy tc khc khng c ghi nhn trong lut vit: mt ngi c quyn lm nhiu hn, th cng c quyn lm t hn.; mt ngi c quyn lm, th cng c quyn khng lm; mt ngi khng c quyn thc hin mt hnh vi khng quan trng, th cng khng c quyn thc hin mt hnh vi quan trng hn... Ni cch khc, bng phng php suy l mnh, ngi nghin cu xc nh c cc quy phm khng c ghi nhn rnh mch trong lut vit nhng cn c tha nhn, bi l l chng tn ti ging hoc tng t hoc mnh hn nhng l l c dng lm c s cho nhng quy tc c chnh thc ghi nhn trong lut vit. Chc chn nhng quy tc c xc nh theo cch hon ton ph hp vi ch ca ngi lm ra lut vit.

Thc hnh. Th ly mt vi v d:

V d 1. Theo BLDS iu 484 khon 3, bn thu phi bo dng v sa cha nh ti sn thu. Vy chc chn, bn mn ti sn cng c ngha v bo dng v sa cha nh ti sn mn, d lut vit khng quy nh r. Ti sao ? Ngi thu ti sn phi tr tin thu ng thi vn phi c ngha v bo dng v sa cha nh; th th khng c l do g ngi mn ti sn, khng phi tr tin mn ti sn (tc l c u i hn ngi thu trong quan h vi ch s hu ti sn), li khng c ngha v .

V d 2. Theo BLDS iu 517 khon 2, ngi mn ti sn khng c cho ngi khc mn li ti sn, nu khng c s ng ca ngi cho mn. Vy, ngi mn ti sn cng khng c quyn cho ngi khc thu ti sn, nu khng c s ng ca ngi cho mn. iu ny khng th tranh ci, d khng c quy nh trong lut vit: lut khng cho php ngi mn t mnh thc hin mt giao dch khng em li li ch vt cht cho mnh, lin quan n ti sn mn; th th lut cng cm ngi ny t mnh thc hin mt giao dch em li li ch vt cht cho mnh (thu c tin cho thu), lin quan n ti sn . Ta c th t i tip: ngi mn ti sn khng c quyn bn, trao i, tng cho v, ni chung, nh ot ti sn mn, d c hoc khng c iu kin, c hay khng c n b, m khng c s ng ca ngi cho mn.

V d 3 (kt hp cc phng php phn tch). Theo BLDS iu 445, vic bn nh thuc s hu chung hp nht ca nhiu ngi phi c s ng bng vn bn ca tt c cc ch s hu. Suy l mnh: vic tng cho nh thuc quyn s hu chung hp nht ca nhiu ngi phi c s ng bng vn bn ca tt c cc ch s hu. p dng tng t php lut: vic tng cho quyn s dng t thuc ti sn chung hp nht ca nhiu ngi phi c s ng ca tt c nhng ngi c quyn s dng t .

3.3. Bin lun da trn phng php suy l ngc

T tng ch o ca phng php suy l ngc. L l ca ngi s dng phng php suy l ngc l: tng ng vi mt gi nh c th ngi lm lut c mt quy nh c th; vy, tng ng vi mt gi nh c th ngc li ngi lm lut c mt quy nh c th ngc li. Thc ra, l l ny khng hon ton ng tin cy trong mi trng hp, bi, ta bit, c khi ngi lm lut ra gii php nguyn tc mm, ng thi ch ng tha nhn cc ngoi l ca nguyn tc mm : cc gii php nguyn tc c th i lp vi cc gii php ngoi l, d phn gi nh ca cc quy phm u c nhng c im c bn tng t. Ngc li, gii php nguyn tc cng c th c p dng trong nhng trng hp ngoi l c lut d liu.

V d 1. Theo BLDS iu 386 khon 1, trong trng hp hai ngi cng c ngha v ti sn cng loi i vi nhau, th khi cng n hn, h khng phi thc hin ngha v i vi nhau v ngha v c xem l chm dt, tr trng hp php lut c quy nh khc; theo iu 387 khon 3, th ngha v cp dng li khng th c b tr. Th th, nu A n B 100 ng v B cng n A 100 ng v c hai ngha v u n hn, th A v B khng phi thc hin ngha v i vi nhau; nhng nu A vay ca B 100 ng v B c ngha v cp dng cho A 100 ng, th khi hai ngha v n hn, A phi tr cho B 100 ng v B phi cp dng cho A 100 ng ch khng th tin hnh b tr ngha v gia hai ngi. Trong v d ny, ta c mt gi nh hi nhng iu kin cn v (ngha v cng loi i vi nhau) p dng nguyn tc (b tr ngha v), nhng ngi lm lut khng cho php p dng nguyn tc y.

V d 2. Theo iu 14 Lut hn nhn v gia nh nm 1986, ti sn chung ca v, chng gm ti sn do v hoc chng to ra, thu nhp v ngh nghip, nhng thu nhp hp php khc ca v, chng trong thi k hn nhn, ti sn m v, chng c tha k chung hoc c cho chung. Th th, trn nguyn tc, nhng ti sn no khng c ngun gc c lit k trong iu lut l ti sn ring (suy l ngc). Tuy nhin, lut cho php v, chng quyt nh nhp vo khi ti sn chung nhng ti sn c trc khi kt hn, nhng ti sn c tha k ring hoc c cho ring (iu 16). Trong v d ny, ta c mt gi nh ngc vi gi nh ca iu 14 (ti sn c tha k ring hoc c cho ring,...), nhng nu v, chng ng , th lut cng cho php p dng quy nh ca iu 14 (ti sn thuc v khi ti sn chung ca v, chng).

Du sao, phng php suy l ngc cng c s dng kh thng xuyn trong vic nghin cu v phn tch lut vit.

Thc hnh. Ngoi vic xem xt cc yu cu chung i vi vic xy dng mt quy tc t phng php phn tch cu ch (c bit l yu cu v s ph hp ca quy tc i vi tinh thn ca ch nh m quy tc gia nhp vo vi t cch l mt thnh phn cu to ca ch nh), nh chuyn mn, khi s dng phng php suy l ngc, phi xem: liu php lut c chnh thc xy dng mt quy nh ngoi l (tc l duy tr vic p dng nguyn tc) cho phn gi nh c c t vic suy l ngc, trc khi t mnh tm kim quy nh cho gi nh .

V d. Theo BLDS iu 640 khon 1, ngi hng tha k c trch nhim thc hin ngha v ti sn do ngi cht li. Suy l ngc: ngi hng di sn m khng c trch nhim thc hin ngha v ti sn do ngi cht li khng phi l ngi tha k. Kt lun ny li tr thnh i ca tam on lun sau y: i - Kt lun va nu; tiu - Ngi c di tng khng phi thc hin ngha v ti sn i vi phn c di tng (BLDS iu 674); kt lun - Ngi c di tng khng phi l ngi tha k.

C th dng cc kt qu t c cho nhng phn tch khc:

- Suy l ngc - Theo BLDS iu 684 khon 1 im a, nhng ngi tha k tho thun c ngi qun l di sn; quy tc c rt ra : nhng ngi tha k c quyn tho thun c ngi qun l di sn; vy, ngi khng phi l ngi tha k khng c quyn .- Tam on lun - Ngi khng phi l ngi tha k khng c quyn tho thun c ngi qun l di sn (i ); ngi c di tng khng phi l ngi tha k (tiu c chng minh trn); vy, ngi c di tng khng c quyn tham gia tho thun c ngi qun l di sn (kt lun).

3.4. Bin lun da trn cc phng php quy np v din dch

Ni dung ca cc phng php quy np v din dch. Thc hnh. Bng phng php quy np nh chuyn mn rt ra c gii php nguyn tc trn c s pht hin nhng c im chung ca cc gii php chi tit m ngi lm lut xy dng trong nhng trng hp c th. Bng phng php din dch, nh chuyn mn hnh dung cc h qu pht sinh t vic p dng gii php nguyn tc (c xy dng bng phng php quy np) trong nhng trng hp c th khc khng c d kin trong lut.

V d. Lut hin hnh tha nhn rng ngi s dng t nng nghip trng cy hng nm, nui trng thu sn c quyn ch th chp quyn s dng t v quyn s hu i vi cc ti sn gn lin vi t nm ngoi phm vi i tng th chp (BLDS iu 732 khon 2); rng ngi thu t tr tin hng nm c quyn s hu i vi cc ti sn gn lin vi t trong khi quyn s dng t ca ngi ny li khng c gi tr chuyn nhng (Lut t ai ngy 2/12/1998, iu 78a v 78d);... T cc quy nh v nhng quy nh khc c lin quan trong lut vit, c th ghi nhn ch nht qun ca ngi lm lut trong vic tha nhn kh nng tn ti ca mt loi quyn s hu kh c bit c i tng l cc ti sn gn lin vi t v c ch th l ngi khng c quyn s dng t . Ta gi ch nh c bit ny l quyn s hu b mt. Mt khi ch nh hnh thnh (quy np) ta hon thin n bng cch p dng ch php l v quyn s hu ca lut chung vo y (din dch), v vy l hng lot ch nh nh pht sinh: chuyn nhng quyn s hu b mt; chuyn giao quyn s hu b mt bng con ng tha k; xc lp quyn s hu b mt theo thi hiu; bo v quyn s hu b mt;...

Phng php din dch cng c th c s dng c lp vi phng php quy np, mt khi nguyn tc c xc lp sn trong lut vit.

V d. Lut quy nh rng nu ngi bo lnh cht, th ngha v bo lnh chm dt (BLDS iu 375 khon 1); rng nu ngi th chp ti sn cht, th ngha v ca ngi th chp li khng chm dt, ngha l c chuyn giao cho ngi tha k (suy l ngc iu 362). Ta c hai nguyn tc nh th. Gi s mt ngi bo lnh bng cch th chp ti sn v sau cht. p dng hai nguyn tc va nu vo trng hp c th ny, ta c cc gii php sau y: (i) Ngha v bo lnh chm dt, ngha l ngi tha k khng phi thc hin ngha v ; (ii) Bin php th chp khng chm dt, ti sn th chp c chuyn giao cho ngi tha k trong tnh trng c th chp; (iii) Nu ngi c bo lnh trc y khng thc hin ngha v, th ch n nhn th chp c quyn yu cu k bin v bn ti sn th chp (nay thuc v ngi tha k) thanh ton ngha v; (iv) Nu ti sn th chp b bn thanh ton ngha v, th coi nh ngi tha k mt trng, bi do ngi tha k khng c ngha v bo lnh m ngi ny cng khng c quyn yu cu li i vi ngi c bo lnh.

B. Phng php phn tch pht trin

Nhng hn ch ca phng php phn tch cu ch. Phng php phn tch cu ch coi ch ca ngi lm lut l ch n ca qu trnh t duy: kt lun ca nh chuyn mn chnh l ch ca ngi son tho vn bn c nh chuyn mn pht hin. Th nhng, ta c th t hi: c khi no ci m nh chuyn mn gi l ch ca ngi lm lut thc ra ch l ch ch quan ca nh chuyn mn c nh chuyn mn gn cho ngi lm lut ? Rt may, vn ny cha c t ra thng xuyn i vi ngi nghin cu v phn tch lut Vit Nam ng i, do:

- Mt mt, trnh chuyn mn ca ngi nghin cu v phn tch lut vit Vit Nam cn cha cao, nh chuyn mn cha thng xuyn i xa hn qu o cht hp ca nhng ch thch v ngha ca cu ch trong vn bn quy phm php lut, ngha l cha thng xuyn th xc nh ch ca ngi lm lut n trong cu ch ca vn bn, bng vic s dng cc cng c phn tch c gii thiu trn.

- Mt khc, h thng php lut Vit Nam x hi ch ngha c lch s hnh thnh tng i tr; bi vy, ngi nghin cu v phn tch lut v ngi lm lut cn c th i thoi (di cc hnh thc hi ngh khoa hc, hi tho, to m,...) lm r cc im chuyn mn m hai bn cng quan tm; cc kt lun tru tng ca ngi nghin cu v phn tch lut vit, nu c, c th d dng c khng nh l ph hp hay khng ph hp vi ch ca ngi lm lut, thng qua s i thoi .

Song, gi s nh chuyn mn thnh tho, nhun nhuyn trong vic s dng phng php phn tch cu ch, th vic i thoi nhm lm r ch ca ngi lm lut ch c hiu qu trong iu kin bn thn ngi lm lut c hnh thnh mt hoc nhiu tng xoay quanh vn lin quan, vo thi im xy dng v ban hnh vn bn. Vit Nam, tnh hnh kinh t-x hi chuyn bin rt nhanh di ch x hi ch ngha. Ngi lm lut ca thp k 80, trong lc son tho vn bn, khng chc c th d kin nhng vn php l pht sinh trong khung cnh ca tnh hnh mi ca thp k 90 v, do , khng chc tng c tng g v gii php cho cc vn .

Hn na, chnh nhng ngi kin quyt nht trong vic bo v phng php phn tch cu ch cng tha nhn rng lut vit khng th cha ng tt c cc quy tc ca lut. Lut v lut vit ho nhp thnh mt ch l nim v mt trng thi l tng nht ca lut, l im m ngi lm lut lun phn u vn ti nhng khng bao gi t ti.

Cui cng, phng php phn tch cu ch ch tp trung tm hiu ch ca ngi lm lut thi im vn bn c ban hnh. iu c ngha rng kt qu gii thch phi lun nh nhau, bt k thi im m vic gii thch c thc hin. Ni cch khc, ch lch s ca ngi lm lut c p t mt cch c nh chng no vn bn (hnh thc th hin trn giy mc ca ch ) cn c hiu lc thi hnh. Quan nim ny khng ph hp vi quy lut ph bin v s pht trin ca s vt, hin tng: s rt v l, vic p dng mt cch my mc cc quy tc c xy dng trn c s t duy php l c trng ca thi k kinh t k hoch ho tp trung cho cc quan h x hi ch xut hin di c ch kinh t th trng.

Ni dung ca phng php pht trin. Mt trong nhng yu t u tin ca c s l lun ca phng php pht trin l: n mt lc no v mt im no , nh chuyn mn phi tha nhn rng ngi lm lut khng d liu c tnh hung c th ang c nh chuyn mn xem xt v vic tm hiu ch ca ngi lm lut trong tnh hung c th cng ging nh cng vic ca ngi son kch xy dng tnh cch ca nhn vt do mnh h cu. Lc v ch c gi l ngng ca vic phn tch cu ch. Vt qua khi ngng ny, nh chuyn mn phi t mnh tm ra, to ra lut bng hot ng nghin cu khoa hc. Khng c vn bn, khng cn c th da vo ngun chnh thc ca lut, nh chuyn mn ch cn li mt hnh trang gm nhng hiu bit v phong tc, tp qun cng vi nhng g ca ring mnh - hc thut, vn sng v o l - cho hnh trnh khoa hc ca mnh: nh chuyn mn c t do phn tch, l gii v bo v kin ca mnh. y l im khc bit c bn gia phng php pht trin v phng php truyn thng. Bn cnh s khc bit , hai im tng ng ca hai phng php c th c ghi nhn:

1 - C phng php pht trin v phng php phn tch cu ch u tha nhn rng lut vit khng th cha ng tt c cc quy phm php lut cn thit cho vic iu chnh tt c cc quan h x hi c tnh php l pht sinh trong cuc sng;

2 - Phng php pht trin cng chp nhn cc cng c ca phng php phn tch cu ch (p dng tng t, suy l mnh, suy l ngc,...) v vn s dng cc cng c ny cho n khi t ti ngng ca vic phn tch cu ch. Ni cch khc, ngi phn tch theo phng php pht trin ch bt u s dng phng php ny sau khi khai thc ht nng lc ca phng php phn tch cu ch m vn khng tm c quy tc cn thit iu chnh quan h pht sinh trong tnh hung c th c xem xt.

C kin nghi ngi rng vi phng php pht trin, ngi nghin cu v phn tch chuyn nghip c th i n ch thay th ngi lm lut to ra lut. Thc ra, cc gii php c xy dng bng phng php pht trin vn phi xut pht t nhng nguyn tc c bn c thit lp trong lut vit hoc trong o l hoc c hai. Trong iu kin lut khng c quy tc c th cho php gii quyt vn lin quan, cc gii php y tr thnh nhng gi i vi ngi thc hnh lut cng nh i vi dn c trong vic xc nh thi x s ng mc khi trong tnh hung c vn lin quan . Hn na, nh ta s thy, vic xy dng cc gii php t lut vit, d theo phng php no, u ch l cc kt qu nghin cu khoa hc ch khng phi l cc quy tc c ngi lm lut chnh thc tha nhn nh lut vit.

Thc hnh. Th ly mt v d trong lut dn s. Gi s mt ngi, bng di chc c nhn, quyt nh lp mt ti sn chung ca v, chng thnh di sn th cng ng thi di tng mt ti sn chung khc cho mt ngi khc; thi im m tha k, tng gi tr ca di sn th cng v di tng c xc nh vt qu gi tr phn quyn ca ngi lp di chc trong khi ti sn chung. Mt cch hp l, cc quyt nh trong di chc phi c iu chnh li cho tng xng vi quyn ca ngi lp di chc i vi khi ti sn chung. Vn l: iu chnh nh th no ? Ct gim c di sn th cng v di tng, theo t l ? u tin thi hnh di tng v ch ct gim di sn th cng ? u tin thi hnh di sn th cng v ch ct gim di tng ? i vi cc vn va nu, lut vit hin hnh khng c mt quy tc no c lin quan, d l gin tip. Bi vy, nh chuyn mn phi t nghin cu tm gii php.

C. Phng php phn tch lch s

Bin dng lut vit theo yu cu ca khung cnh p dng. Cng xut pht t nhn nh theo , t duy ca ngi lm lut l sn phm ca lch s, ngi s dng phng php phn tch lch s ch trng rng khi nghin cu v phn tch lut vit, th ch nn quan tm tm hiu mi quan h logique gia quy tc ra trong vn bn vi trnh t duy php l (trnh thc x hi ni chung) ca thi k vn bn c son tho v ban hnh, t rt ra nhn nh v quan im ca ngi lm lut trong vic xy dng quy tc lin quan. Tr li thi k xy ra tnh hung php l ang c xem xt, nh chuyn mn xy dng gii php t quan im ca ngi lm lut c xc nh. Ni cch khc, bng phng php phn tch lch s, nh chuyn mn vn dng cc quy tc c xy dng trong hon cnh iu kin ca thi k qua vo hon cnh, iu kin ca thi k mi: thi k trc, ngi lm lut quyt nh nh th bi v...; vy, vi quan im v nu phi gii quyt cng mt vn , th, thi k ny, ngi lm lut s quyt nh nh th ny... C kin cho rng khi s dng phng php phn tch lch s, nh chuyn mn ch quan tm n ni dung ca vn bn, khng cn tm hiu ch ca ngi lm lut; nhng, thc ra nu khng xc nh c quan im, ch trng ca ngi lm lut, th khng th vn dng n bin dng cc quy tc (m ngi lm lut xy dng trc y), thnh gii php cho vn t ra trong hon cnh mi.

Thc hnh. Phng php phn tch lch s c s dng tm hiu cc vn bn c ban hnh cch thi im phn tch kh lu nhng vn cn hiu lc thi hnh. Lut Vit Nam khng c nhiu vn bn loi ny. Th ly mt v d trong Lut hn nhn v gia nh nm 1986.

Theo iu 24 ca Lut, cha, m i din cho con cha thnh nin trc php lut. C th hiu rng thi k lut c son tho, vn i din cho con cha thnh nin thng ch c t ra trong cc trng hp cn bo v quyn v li ch hp php ca con trong cc v tranh chp v ti sn, trong vic xc lp v thc hin quyn v ngha v cp dng thng qua cc th tc t php (chng hn, nhn mt v ly hn), hoc trong vic thc hin cc quyn, ngha v pht sinh t trch nhim dn s ngoi hp ng. Chnh trong nn np t duy php l c th, ph hp vi khung cnh php l, m ngi lm lut vit quy tc chi phi quyn i din ca cha, m i vi con cha thnh nin bng nhng t ng mang du n ca php nh. Cha, m i din cho con cha thnh nin trc php lut: c quy tc, ngi c thng lin tng ngay n hnh nh mt ngi cha hoc mt ngi m (hoc c hai) ang ng trc i din ca mt c quan thc thi php lut - mt thm phn, mt nhn vin cng lc,... - vi t cch ngi i din ca con cha thnh nin c quyn v li ch hp php b xm hi, c hnh vi vi phm php lut v cn phi b ch ti, c yu cu cp dng sau khi cha, m ly hn,...

Con cha thnh nin ca nhng nm cui thp nin 90 khng ch cn c i din trong nhng trng hp bi kch, nh trong suy ngh c. C quyn c ti sn ring, trong iu kin lu thng dn s ngy mt pht trin, con cha thnh nin thng xuyn c nhu cu xc lp v thc hin cc giao dch. C kh nng c quyn v ngha v dn s (c nng lc php lut), con cha thnh nin, khng c lut cho php php t mnh thc hin quyn v ngha v (khng c nng lc hnh vi), ch c th thc hin thng qua vai tr ca ngi i din (BLDS iu 22). Th th, iu 24 Lut hn nhn v gia nh nm 1986, c c trong bi cnh kinh t-x hi ca thi k ny, phi c hiu nh sau: cha, m i din cho con cha thnh nin trong cc quan h gia con cha thnh nin v ngi th ba. Ngi th ba ny c th l i din ca c quan thc thi php lut, nhng cng c th ch n gin l mt ngi i tc trong mt quan h kt c bnh ng (mua bn, trao