Bilgisayarla Devre Çizimi Ve Simülasyonu

7/29/2019 Bilgisayarla Devre izimi Ve Simlasyonu

1/133

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

BLGSAYARLA DEVRE ZM VESMLASYONU

482BK0016

Ankara, 2011


2/133

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.


3/133

i

AIKLAMALAR ...................................................................................................................ivGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 .....................................................................................................31. UYGULAMA PROGRAMI.................................................................................................3

1.1. Program altrmak in Gerekli Donanm ve Yazlmlarn Tantlmas ...................41.1.1. Programn altrlabilmesi in Gerekli Donanm ve Yazlmlar ....................... 41.1.2. Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program ile Birlikte Yklenen Dosyalar...... 41.1.3. Elektronik Devre izimi Ve Simlasyon Program...............................................61.1.4. Elektronik Devre izimi Ve Simlasyon Program...............................................6

1.2. Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program Ana Mens .................................81.3. Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program Ana Men Seeneklerinin Tantlmas......8

1.3.1. File Mens ........................................................................................................... 81.3.2. View Mens.......................................................................................................111.3.3. Edit Mens......................................................................................................... 131.3.4. Library Mens ...................................................................................................141.3.5. Tools Mens ......................................................................................................161.3.6. Design Mens ....................................................................................................171.3.7. Graph Mens .....................................................................................................201.3.8. Source Mens ....................................................................................................211.3.9. Debug Mens.....................................................................................................211.3.10. Template Mens .............................................................................................. 241.3.11. System Mens..................................................................................................29

1.3.12. Help Mens......................................................................................................321.4. Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program Ara ubuklar ..........................331.4.1. Mode Selector Toolbar (Tasarm Ara ubuu) .................................................331.4.2. Dosya /Yazdrma Ara ubuu (File/Print Commands).....................................361.4.3. Display Ara ubuu (Display Commands) .......................................................371.4.4. Editing Commands ( Dzen Ara ubuu ) ........................................................381.4.5. Design Tools ( Dizayn Aralar )......................................................................... 391.4.6. Orientation Toolbar( Yn Ara ubuu )............................................................401.4.7. The Animation Control Panel ..............................................................................40

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 41LME VE DEERLENDRME ....................................................................................43

RENME FAALYET-2 ...................................................................................................452. ANALOG DEVRELERLE ALIMAK...........................................................................452.1. Mendeki Analog Test Aygtlar ve Kullanlmas ......................................................45

2.1.1. Ampermetre .........................................................................................................452.1.2. Voltmetre .............................................................................................................462.1.3. Osilaskop .............................................................................................................462.1.4. Sinyal Jeneratr .................................................................................................47

2.2. Mendeki Analog Elemanlarn Tantlmas ve Kullanlmas......................................482.3. Analog Devre Elemanlarnn Yerletirilmesi ve Dzenlenmesi .................................49

2.3.1. Tasarm Alanna Eleman arlmas ................................................................... 492.3.2. Tasarm Alannda Devre Oluturulmas ..............................................................50

2.3.3. Bir Devredeki Elemann Deerinin veya Sembol sminin Deitirilmesi...........51

NDEKLER


4/133

ii

2.3.4. Tasarm Alannda Bulunan Bir Elemann Silinmesi............................................ 52

2.3.5. Tasarm Alannda Blok Oluturmak Ve Oluturulan Bloun Tanmas ............532.4. Analog Devreye Test Aygtlarnn Balanmas ..........................................................532.4.1. Analog Devrede Akm llmesi........................................................................532.4.2. Analog Devrede Gerilim llmesi ....................................................................542.4.3.OsilaskoplaYarmDalga DorultmaDevresininGiri-k Sinyal ekillerininGzlemlenmesi552.4.4. 7812 Entegresiyle G Kayna Devresinin Yaplmas ......................................57

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 58LME VE DEERLENDRME ....................................................................................61

RENME FAALYET-3 ...................................................................................................633. ANALOG DEVRE UYGULAMALARI ...........................................................................63

3.1. Ohm ve Kirof Kanunlarnn Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program ile

spatlanmas ................................................................................................................633.1.1. Ohm Kanunu Deneyinin Yaplmas.....................................................................643.1.2. Kirof Akm Kanunu Deneyinin Yaplmas ........................................................65

3.2. Transistrl Devre Tasarm ve Analizi ......................................................................653.2.1. NPN Tipi Transistrle Yaplan Emiteri Ortak Ykselte Devresi Tasarlanmas 66

3.3. Opampl Devre Tasarm ve Analizini Yaparak Sonularn Deerlendirilmesi..........673.3.1. Opampl Alak Geiren Filtre Devresinin Tasarm Alannda Grafiinin

Oluturulmas (Frekans Responsu-BGF) ............................................................67UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 71LME VE DEERLENDRME ....................................................................................73

4. DJTAL DEVRELERLE ALIMAK.............................................................................75

4.1. Dijital Test Aygtlarnn Tantlmas ve Kullanlmasnn Aklanmas ......................754.1.1. Pattern Jeneratr ................................................................................................754.1.2. Lojik Analizr......................................................................................................764.1.3. Lojik Frekans Sayc (Counter Timer )................................................................774.1.4. Clock reteci .......................................................................................................774.1.5. Virtual Terminal ( VTerm ) ................................................................................. 784.1.6. COMPM (Serial Port Model) .............................................................................784.1.7. Lojik Prob & Byk Lojik Prob ( Logicprobe ) ..................................................794.1.8. Lojik State (LOGCSTATE) ............................................................................... 794.1.9. Lojik Toogle ( LOGCTOGGLE ).......................................................................79

4.2. Dijital Elemanlarn Tantlmas ve Kullanlmas ........................................................80

4.3. Tasarm Alanna Dijital Devre Elemanlarnn Yerletirilmesi....................................814.3.1. Tasarm Alanna Dijital Elemanlarn Yerletirilmesi ..........................................814.4. Balant letkenlerinin izilmesi ................................................................................ 81

4.4.1. Tasarm Alannda Bulunan Elemanlar Arasnda Balant letkenlerinin izilmesi .....814.4.2. Balant Terminali Uygulamas ...........................................................................824.4.3. oklu Yol ( Bus ) Uygulamas ............................................................................85

4.5. Dijital Devreye Test Aygtlarnn Balanmas............................................................864.5.1.D Tipi Flip-Flop Devresi ......................................................................................86

4.6. Dijital Devrenin altrlmas ....................................................................................874.6.1. Lojik Analizrden D Tipi Flip-Flopun k Sinyallerinin ncelenmesi............874.6.2. Frekansmetre Uygulamas ...................................................................................88

4.6.3. Yarm Toplayc Devresinin Yapm ................................................................... 89


5/133

iii

4.6.4. NE 555 Entegresi ile Yaplan Tek Kararl Multivibratr Devresi.......................90

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 92LME VE DEERLENDRME ....................................................................................94RENME FAALYET-5 ...................................................................................................965. DJTAL DEVRE UYGULAMALARI .............................................................................96

5.1. Basit Kap Devreleri Tasarm ve Analizinin Yaplarak Sonularn Deerlendirilmesi ...965.1.1. VE Kaps Deneyi ................................................................................................965.1.2. DEL ve VEDEL Kaplar ile ZEL VEYA Kapsnn Elde Edilmesi ........975.1.4. AND/NAND Kapl Tetiklemeli RS Flip-Flopun Oluturulmas ve ncelenmesi....98

5.2. eitli Devre Tasarmlar ve Analizlerinin Yaplarak Sonularn Deerlendirilmesi...........1015.2.1. D Tipi FFlu Asenkron Yukar Sayc Devresi..................................................1015.2.2. Subcircuit Uygulamas (Entegre Devrenin Oluturulmas) ...............................102

5.2.3. PIC le Step Motor Kontrolnn Yaplmas ......................................................1085.2.4. Eleman Oluturulmas ve Ktphaneye Eklenmesi...........................................1095.2.5. Tasarm Alannda Bulunan Devrenin Malzeme Listesinin karlmas ............1165.2.6. Tasarm Alannda Bulunan Devrede Elektriksel Hatann Test Edilmesi...........117

UYGULAMA FAALYET ............................................................................................119LME VE DEERLENDRME ..................................................................................121

MODL DEERLENDRME ............................................................................................123CEVAP ANAHTARLARI...................................................................................................125KAYNAKLAR.....................................................................................................................127


6/133

iv

AIKLAMALARKOD 482BK0016ALAN Elektrik Elektronik TeknolojisiDAL/MESLEK Alan OrtakMODLN ADI Bilgisayarla Devre izimi ve Simlasyonu

MODLN TANIMIElektrik elektronik devre ve emalarn bilgisayar ortamndaizerek simlasyonunu yapabilme ile ilgili bilgi ve becerilerin

kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32N KOUL Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK Elektrik-Elektronik devre ve emalarn bilgisayar ortamndaizerek simlasyonunu yapabilmek.

MODLN AMACI

Genel AmaElektrik elektronik devre emalarn bilgisayar ortamndaizerek simlasyonunu yapabileceksiniz.Amalar1. Uygulama programnn menlerini ve zelliklerini

tanyarak men ilemlerini yapabileceksiniz.2. Analog test cihazlarn ve devre elemanlarn tanyarak

tasarm alannn iine yerleimini yapabileceksiniz.

3. Basit elektrik kanunlarnn ispatland devreleri,transistorl ve opampl devreleri tasarlayarakalmalarna ait sonular deerlendirebileceksiniz.

4. Dijital test cihazlarn ve devre elemanlarn tanyarakdevre iine yerleimini yapabileceksiniz.

5. Basit kaplarn ve dijital elemanlarn bulunduu devreleritasarlayarak almalarna ait sonulardeerlendirebileceksiniz.

ETM RETM

ORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: Bilgisayar laboratuvar, elektrik-elektronik bilgisayariletmeleriDonanm: Bilgisayar, projeksiyon cihaz, topex kamera,ploter, yazc, bilgisayar masalar, switch (veya hub) ilekurulmu a yaps, lisansl elektrik-elektronik devre izimive simlasyon program

LME VEDEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirmesorular ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgive becerileri lerek deerlendirecektir.

AIKLAMALAR


7/133

1

GRSevgili renci,

Bu modl sonunda, bilgisayar ortamnda elektrik-elektronik alannda her trl devreizimi, simlasyonu ve analizini yapabileceksiniz.

Gnmzde btn lkelerin zerinde nemle durduklar ve giderek daha fazla kaynaksaladklar alan bilim ve teknolojidir. Varlklarn srdrmek isteyen toplumlar gelienteknolojiyi takip etmek, deerlendirmek ve kullanmak zorundadrlar.

Hayatmzn vazgeilmez bir paras olan bilgisayarn, zellikle, elektrik-elektronikalannda kullanm her geen gn artmaktadr. Bilgisayarn simlasyon amal kullanm bizehem zaman asndan hem de maddi adan avantajlar salamaktadr.

Bu modlde elektronik alannda simlasyon, animasyon ve otomatik bask devreizimi yapan Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program programnn devre izimi vesimlasyon blmn oluturan Elektronik Devre izimi Ve Simlasyon programuygulamal olarak anlatlacaktr.

GR


8/133

2


9/133

3

RENME FAALYET-1

Uygun ortam salandnda uygulama programn altrmak iin gerekli donanm veyazlmlar, uygulama programnn menlerini ve zelliklerini tanyarak men ilemleriniyapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Elektronik alannda kullanlan simlasyon programlarn aratrnz.

Elektronik simlasyon programlarnn kullanm avantajlarn aratrnz.

1. UYGULAMA PROGRAMISimlasyon, teknolojik gelimelerin badndrc bir hzla devam ettii gnmzde

nemi gittike artan bir konudur. Simlasyon, gerek bir sistemi temsil eden modelinoluturulmas ilemidir. Bilgisayarda simlasyon ise gerek hayattaki olaylarn bilgisayarortamna aktarlmas ilemidir.

Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program grsel olarak elektronik devrelerinsimlasyonunu yapabilen yetenekli bir devre izimi, simlasyonu, animasyonu ve PCB(Elektronik Bask Devre) izimi programdr. Klasik workbenchlerden en nemli farkmikroilemcilere yklenen HEX dosyalarn da altrabilmesidir. Elektronik Devre izimive Bask Devre Program gn getike genileyen bir model ktphanesine sahiptir.

Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program sanal bir laboratuvardr. Her trlelektrik/elektronik devre emasn Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Programyardmyla bilgisayar ortamnda deneyebilirsiniz. Devredeki elemanlarn deerlerinideitirip yeniden altrr ve sonucu gzlemleyebilirsiniz. Bu program, binlerce elektronikeleman ieren devre tasarmlarnn retiminde bile kullanlabilmektedir. Elektriksel hataraporu hazrlayabilmekte, malzeme listesini ok dzenli bir ekilde verebilmektedir.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


10/133

4

1.1. Program altrmak in Gerekli Donanm ve Yazlmlarn

TantlmasBu blmde Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Programnn tantlmas,

programn alabilmesi iin gerekli donanm ve yazlmlarn tantlmas, programnbilgisayarnza kurulumu, Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program ile birlikteyklenen dosyalar anlatlacaktr.

1.1.1. Programn altrlabilmesi in Gerekli Donanm ve Yazlmlar

Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program, Windows iletim sistemi altndaalan bir programdr. Programn alabilmesi iin bilgisayarnzda Windows 98 ya da stbir iletim sisteminin olmas gerekmektedir. Elektronik Devre izimi ve Bask DevreProgramnn bilgisayarnzda verimli alabilmesi iin, ilemcinizin en az Celeron ya daPentium II, RAM belleinizin de en az 32 MB olmas gerekmektedir.

Program bilgisayara kurulduunda harddiskinizde en az 60 MBlk bo alana ihtiyaduymaktadr.

Program bilgisayarnza kurmak iin program CDsini CDROMunuza taktktan sonraPROMEDO simgesinin zerine ift tklaynz. Karnza Elektronik Devre izimi ve BaskDevre Program kurulum penceresi gelecektir ve program bilgisayarnza kurulmayabalayacaktr. Bu pencereden Next butonuna tklayarak program bilgisayarnza kurmayabalaynz. Programn bilgisayara kurulumu aamasnda program sizi ynlendirecektir.

Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program program siz deitirmediiniztakdirde Windows iletim sisteminde Balat-Programlar- Elektronik Devre izimi ve BaskDevre Program 6 Demonstration mens altna yerleecektir.

1.1.2. Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program ile Birlikte YklenenDosyalar

Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program program bilgisayarnzayklenirken beraberinde birok dosya yklenir. ekil 1.1 de Elektronik Devre izimi ve

Bask Devre Program 6 Demonstration seenei altnda bulunan dosyalar yer almaktadr.


11/133

5

ekil 1.1: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program 6 Demonstration seenei altndabulunan dosyalar

ELEKTRONK DEVRE ZM VE BASKI DEVRE PROGRAMI 6Demonstration seenei altnda bulunan dosyalarn grevleri:

Proteus VSM Model Help: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre ProgramKtphanesinde bulunan elektronik devre elemanlarnn kullanm ekillerinianlatan yardm dosyalar

About the Proteus Demo: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program 6Professional hakknda dosyas. Bu dosya aracl ile Elektronik Devre izimive Bask Devre Program program hakknda genel bilgiler alnabilir

ARES 6 Demo: PCB ( baskl devre ) izim program ARES Help: Bask devre izim programnn yardm dosyas ISIS 6 Demo: Elektronik devre izim, simlasyon ve animasyon program ISIS Help: Elektronik devre izim, simlasyon ve animasyon programnn

yardm dosyas Licence Manager: Lisans yneticisi ProSPICE Help: Prospice yardm dosyas Read Me: Oku beni dosyas. Bilgisayarnza kurduunuz Elektronik Devre

izimi ve Bask Devre Program 6 programnn eski versiyonlarndan farkn vene gibi yenilikler getirdiini aklamaktadr Sample Designs: Programla birlikte gelen, rnek uygulamalar ve yardm

tantm dosyas. Bu seenek kullanlarak Elektronik Devre izimi ve BaskDevre Program program bilgisayarnza kurulurken beraberinde gelen rnekuygulamalar hakknda bilgi alnr

Bu programlar iinden ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONPROGRAMI 6 Demo konumuzu oluturacaktr.


12/133

6

1.1.3. Elektronik Devre izimi Ve Simlasyon Program

Programnn altrlmas

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON PROGRAMI programElektronik Devre izimi ve Bask Devre Programun, devre izim, simlasyon ve analizprogramdr. Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Programun temelini tekil eder.ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON PROGRAMI n kullanarak her trlelektronik devre izimi, simlasyonu ve analizini yapabiliriz. Ayrca devre elemanlarnndeerlerini rahatlkla deitirebiliriz. ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONPROGRAMI altrmak iin:

Balat Programlar Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program 6Demonstration ISIS 6

seenekleri kullanlr.

ISIS 6 seeneine tkladktan sonra program almaya balar.

1.1.4. Elektronik Devre izimi Ve Simlasyon Program

Programnn Tantlmas

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON PROGRAMI aldktan sonraekil 1.2 deki ekran grnts karmza gelir.

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON PROGRAMI nn penceresindeen stte Balk ubuu yer almaktadr. Balk ubuunun hemen altnda ise Menubuu vardr. Men ubuunun altnda Ara ubuklar yer almaktadr.

Programda toplam 7 adet ara ubuu vardr. Ekrann en stnde yer alan araubuklar srasyla;

File/Print Commands ( Dosya/Yazdrma Ara ubuu )

Display Commands ( Display Ara ubuu)Editing Command ( Dzen Ara ubuu)Design Tools ( Dizayn Aralar)

Bu ara ubuklar View Toolbars seenei altnda yer alr. stendiinde bu araubuklar ekrandan kaldrlabilir.


13/133

7

ekil 1.2: Elektronik Devre izimi Ve Simlasyon Program ekran grnts

Ekrann sol tarafnda ise 5. ara ubuu olan Tasarm Ara ubuu yer almaktadr.Ekrann alt tarafnda ise Orientation Toolbar (Yn ara ubuu) ve The Animation ControlPanel (Animasyon Kontrol Paneli ) yer almaktadr.

Tasarm Alan n Grn penceresinde, tasarm alan ierisine yaptmz almannkltlm yer almaktadr. Fare imlecini bu pencere ierisine gtrp bir kere sol tklamaile tasarm alan iindeki istediimiz blgeyi ekranda grntleyebiliriz.

Elemanlar penceresinin st ksmnda yer alan P ve L butonlar eleman armak vektphane ynetimi (ktphane silmek, yeni ktphane oluturmak vb.) amacyla kullanlr.P butonuna bir kere sol tkladmzda karnza ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON programnda bulunan btn ktphaneler (st ksmda) ve devre elemanlar(alt ksmda) gelecektir.


14/133

8

Ekrann en alt ksmnda yer alan Durum ubuu o anda yaplan ile ilgili kullancy

bilgilendirmek iin kullanlr. Ayrca menler iinde dolarken ve ara butonlarnn zerinefare imleciyle gelince, men seeneinin ve ara butonlarnn grevine dair ksaca bilgivermektedir.

ekil 1.3: Eleman arma

Koordinatlar yazan ksm, fare imleci tasarm alannda iken pozisyonu hakknda bilgiverir. Tasarm alannn tam ortas koordinatlarn orijin noktasn oluturmaktadr.

1.2. Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program Ana Mens

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program ana mensnde 12seenek bulunmaktadr. Bu men seeneklerinden her birinin zerine farenin imleciyle gelipsol tkladnzda, o men alacak ve eitli seenekler ieren pull-down bir men karnzagelecektir.

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnda File, View, Edit,Tools, Design, Graph, Source, Debug, Template, System ve Help Ana menleri yer al r.

1.3. Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program Ana MenSeeneklerinin Tantlmas

1.3.1. File Mens

Dosyalar ilgilendiren mendr. File mensnde dosyalarla ilgili komutlar yer alr.alma alannda File mensne tklandnda ekil 1.4 teki pencere ekrana gelir.

New Design: Tasarm alan zerinde yeni bir devre izimine balamak iin buseenek kullanlr. Bu seenek kullanldnda yeni bir tasarm alan alacak veismi UNTITLED.DSN olacaktr.

Tasarm alan zerinde bir devre varsa ve bu devrede deiiklikler yapldktan sonraNew Design seenei altrlrsa, yeni bir tasarm alan almadan nce bu devredekideiiklikleri kaydedip kaydetmeyeceimiz sorulur.

Load Design: Daha nce oluturulan dosyay tasarm alanna armak iin buseenek kullanlr. Bu seenek altrldnda, yeni bir iletiim penceresi gelir.Bu iletiim penceresinden, arlacak olan dosyann nce konumu, sonra dadosya ad seilerek a butonuna tklandnda o dosya tasarm alanna yklenir.


15/133

9

Save Design: Tasarm alannda yapm olduunuz almalar kaydetmek iin bu

seenek kullanlr. Yeni oluturduunuz bir almay kaydederken bu seeneialtrdnzda bir iletiim penceresi alr. Bu iletiim penceresini kullanarak dosyaya birisim verdikten sonra dosyay bilgisayarda kaydedeceiniz konumu belirleyerekkaydedebilirsiniz. Dosyay daha nce bir isimle kaydettiyseniz bu seenei altrdnzdayaptnz deiikliklerle birlikte bu seenei tekrar stne kaydetmi olursunuz.

ekil 1.4: File mens

Save Design As: Tasarm alanndaki almanza bir isim vererek kaydetmenizisalar. zerinde alma yaptnz dosyay baka bir isimle kaydetmek iin debu seenek kullanlr.

Save Design seeneinden fark, bu seenek her altrldnda Save Design iletiimpenceresi karnza gelir.

Import Section: Bu seenek ile daha nce yaplm bir almann, bir blmya da tamam (Export Section seenei ile kaydedilmi olmas artyla) tasarmalanna arlarak dosyamza eklenebilir.

Bu seenein kullanlmasndaki ama; yapm olduumuz almalarda, devrenin birblm ya da tamam tekrar baka almalarda kullanlyor ise yeniden oluturmak yerinehazr izimi kullanmak ve bylece zamandan tasarruf salamaktr.


16/133

10

Export Section: Tasarm alanndaki almann bir blmnn ya da

tamamnn daha sonra baka almalarda kullanlmak zere kaydedilmesinisalar. Devrenin bir blmn veya tamamn kaydetmek iin; farenin imlecialma alanndaki devrenin istenilen noktasna getirilerek sol tua basltutulurak, istenilen ksm blok ierisine alnr. Daha sonra bu komutu tklayarakistenilen isimle kayt tamamlanr. Bu blm tekrar baka bir almadakullanmak istediimizde ise Import Section seeneini kullanrz.

Export Graphics: Tasarm alanndaki dosyamz resim dosyas olarakkaydetmek iin kullanlr. Bu seenein alt seenekleri vardr ve resim dosyasformatn semek sizin elinizdedir. Devrenizi deiik formatlarda kaydetmeolananz mevcuttur. Bu seeneklerden en ok tercih edileni Export Bitmaptir.

Mail To: Tasarm alannda zerinde altnz dosyay veya bitmi almayOutlook Express program aracl ile baka birisine e-posta olarak gndermenizi salar.

Print: Tasarm alanndaki almay kda aktarmak iin kullanlr. Bu seenekaltrldnda karmza bir iletiim penceresi gelir. almanz kadaaktarmadan nce gereken ayarlar bu iletiim penceresindeki seeneklerikullanarak yapabilirsiniz.

Printer Setup: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONprogram Windows iletim sistemi tarafndan tanmlanp yklenmi olan

yazcy kullanmaktadr. Siz aktif olan yazcy deitirmek, yazc ayarlarnyapmak, kt boyutunu semek istiyorsanz bu seenei kullanabilirsiniz.

Set Area: Bu seenek tasarm alanndaki almann istenen blmnn kadaaktarlmas iin kullanlr. Set Area seenei altrldktan sonra, tasarmalanndaki almamzn, kada aktarlacak blm, farenin imleci balangnoktasna getirilir ve sol tua basl tutularak, biti noktasna doru srklenir.Yani yazlacak blm blok ierisine alnr. Daha sonra File mensnden Printseenei altrlarak karmza gelen pencereden Marked Area seeneiiaretlenir ve dier ayarlar yaplarak OK butonuna baslr ve ilem tamamlanr.

Exit: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programndankmak iin bu seenek kullanlr.


17/133

11

1.3.2. View Mens

Bu seenek ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnn ekrangrntsn ayarlamak iin kullanlr.

alma alannda View mensne tklandnda ekil 1.5 teki pencere ekrana gelir.

ekil 1.5: View mens

Redraw: Tasarm alannda bulunan almann ekran grntsn tazelemek iinkullanlr. Ekran grntsn tazelememizin sebebi, tasarm alannda bir devre olutururkenyeni bir balant yapmamzda veya varolan bir balanty sildiimizde o an iin ekrangrntmz olmas gerektii gibi grnmeyebilir. Bu durumdan kurtulmak iin Redrawseenei kullanlmaktadr.

Grid: Tasarm alannda bulunan zgarann (noktalarn) grnp/grnmemesinibu seenek salar.

Orijin: Tasarm alannda yeni bir orijin (balang noktas) noktas tanmlamakiin kullanlr. ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONprogramnda tasarm alannda default orijin noktas, tasarm alannn tam ortanoktasdr. Fakat kullanc isterse kendisi bu seenei kullanarak farkl bir orijinnoktas tanmlayabilir. Bu ilemi yaparken; farenin imlecini tasarm alanndaorijin noktas olarak tanmlayacamz yere getirir ve bu seenei altrrsakyeni orijin noktamz artk buras olur. Koordinatlar gsteren ve durumubuunun sa tarafnda yer alan rakamlar ise krmz rengi alr, bu da bizeorijin noktasnn kullanc tarafndan tamamlandn gsterir.


18/133

12

Ayrca bu seenek ktphaneye yeni bir eleman oluturup eklemek iin, kullanc

tarafndan oluturulan elemann orijin noktasn belirlemede kullanlmaktadr. X Cursor: Tasarm alannn iindeki fare imleci eklinin belirlenmesinde bu

seenek kullanlr. ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONprogram altrldnda tasarm alanndaki fare imleci default deerinde venormal ok eklindedir. Fakat bu seenek altrldnda tasarm alannda fareimleci ekil 1.6 daki eklini alr. Bu seenek bir defa daha altrldnda iseekil 1.7 deki eklini alr.

ekil 1.6: Fare imlecinin x grnts ekil 1.7: Fare imlecinin + grnts

Snap 10th- 50th- 100th-500th: Fare imlecinin tasarm alannda iken hareketadmlarn belirler. Bu admlar grebilmek iin bu seenekleri kullandmzdakoordinatlara bakmanz yerinde olur.

Pan: Bu seenek altrldktan sonra tasarm alannda iken fare imleciningrnts ekil 1.8 deki halini aldktan sonra, tasarm alannda farenin sol tuuile herhangi bir yere tklandnda oras merkez seilir ve ekran o noktadanmerkezlenir. Bu seenein amac tasarm alannda bulunan devrenin istediimizblgesini ekranda merkezlemektir.

ekil 1.8: Pan seeneinden sonra fare imlecinin grnts

Zoom In: Tasarm alannda bulunan almann ekran grntsn bytr. Zoom Out: Tasarm alannda bulunan almann ekran grntsn kltr. Zoom All: Tasarm alannn tamamn ekran kaplayacak ekilde gsterir.

Zoom to Area: Tasarm alannda bulunan almann seilen ksmn bytmekiin kullanlr. Bu seenek altrldktan sonra tasarm alannda fare imleciekil 1.9 daki grntsn alr. Bytlmek istenilen alan fare sol tuuna baslkalarak blok ierisine alnr. Daha sonra fare sol tuu brakldnda seilenksm bytlm olur.

ekil 1.9: Pan seeneinden sonra fare imlecinin grnts


19/133

13

Toolbars: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program ara

ubuklarnn istenenin ekranda gizlenip, grnmesini salar. Bu seenekaltrldnda karmza ekil 1.10da verilen iletiim penceresi gelmektedir.Bu pencere iindeki onaylardan istediimizi kaldrp OK tuuna basarak araubuklarndan isteneni ekran zerinden kaldrabiliriz.

ekil 1.10: Ara ubuklarnn ekranda grntlenmesi

1.3.3. Edit Mens

Edit, kelime anlam olarak dzenleme, deiiklik yapma gibi anlamlara gelmektedir.Bilgisayar literatrnde ise bu kelime, geri alma, yenileme, kopyalama, kesme, yap trmagibi ilemleri ifade etmektedir.

alma alannda Edit mensne tklandnda ekil 1.11 deki pencere ekrana gelir.

ekil 1.11: Edit mens

Undo: Tasarm alannda yaplan ileri sondan geriye doru srasyla bir gerialr. Ksayol tuu olarak Ctrl+Z kullanlabilir.

Redo: Tasarm alannda yaplan ve geriye alnan ileri srasyla bir ileri alr.Ksayol tuu olarak Ctrl+Y kullanlabilir.


20/133

14

Find and Edit Component: Tasarm alannda bulunan devredeki elemanlar

dzenlemek iin bu seenek kullanlr. Bu seenek altrldnda karnzagelen iletiim penceresinde component yazsnn yanndaki kutuya elemannsembol ismini girip OK butonuna basarsanz elemann dzenleme penceresikarnza gelir.

Edit Object Under Cursor: Bu seenek altrldnda fare imlecini tasarmalanndaki herhangi bir elemann zerine getirdiinizde o elemanla ilgilidzenleme penceresi karnza gelir.

Cut to clipboard: Seilen elemann ya da belirlenen alan bulunduu yerdenkesip alr (Kesilip alnan eleman ya da blok silinmez, Windows iletim sistemipanosuna alnr.).

Copy to clipboard: Seilen elemann ya da belirlenen alann bir kopyasn alr (Kopyalanan eleman ya da alan, Windows iletim sistemi panosuna alnr vePaste from clipboard, seenei kullanlmadan grlemez.).

Paste From clipboard: Bu seenek Cut to clipboard veya Copy to clipboardseenekleri ile panoya alnan eleman ya da blou istenen yere yaptrr. Buseenek altrldnda panodaki eleman ya da blok, krmz renkli ve fareimlecinin ucunda ekrana gelir ve onunla birlikte hareket eder. Bunun nedeni ise

yaptrlacak alana gtrlmesi gerektiindendir. Gtrldkten sonra fareninsol tuuna baslr ve ilem tamamlanr.

Send to back: Birbirinin zerine istenmeden veya istenerek konmu olanelemanlardan seileni tekinin altna gnderir. Bir eleman yerine konmadanyani st ste gelmeden nce seilerek bu seenek altrldnda, o eleman hepaltta kalr.

Bring to front: Birbirinin zerini istenmeden veya istenerek konmu olanelemanlardan seileni tekinin stne alr. Bir eleman yerine konmadan yani stste gelmeden nce seilerek bu seenek altrldnda, o eleman hep sttekalr.

Tidy: Bu seenek altrldnda elemenlar kutumuzda bulunan ve tasarmalannda hi kullanlmayan elemanlar silinir. Dolaysyla daha temiz ve derli

toplu bir alma alan olur.

1.3.4. Library Mens

Library, kelime anlam olarak ktphane demektir. Eleman arma, elemanoluturma, ktphaneyi dzenleme gibi ktphane ile ilgili ilemleri yapmamz salar.

alma alannda Library mensne tklandnda ekil 1.12 deki pencere ekranagelir.


21/133

15

ekil 1.12: Library mens

Pick Device/Symbol: Libraryden tasarm alanna ismini bildiimiz bir elemanarmak iin bu seenek kullanlr.

Make Device: Ktphaneye yeni eleman oluturulup eklemek iin kullanlr. Make Symbol: Ktphaneye eklemek iin oluturulan yeni elemana sembol

ismi vermek iin kullanlr. Packaging Tool: Ktphaneye eklemek iin oluturulan yeni eleman

paketlenerek ktphaneye konulur. Store Local Object: Yeni oluturulan eleman ktphane iinde istenen yereyerletirilir.

Decompose: Ktphanede var olan bir eleman tasarm alanna ardktansonra, ayrtrmak (text, box, pin, pin number vb.) iin kullan lr. Ayrtrmannnedeni, bu elemandan faydalanarak yeni bir eleman yapmay ya da bu elemanayeni zellikler kazandrmay salamaktr. Bu seenei kullanabilmek iin ncetasarm alanna eleman arlr. Daha sonra fare imleci zerine getirilip satklanarak eleman seilir ve krmz renk almas salanr. Bu ilemlerden sonraDecompose seenei altrlrsa eleman ayrtrlm olur.

Compile to Library: Oluturulan yeni eleman ktphaneye derlenir. Autoplace Library: Herhangi bir ktphane dosyas seilerek bu ktphane

iinde bulunan elemanlar DEVICES elemanlar kutusuna alnr. Verify Packaging: Ktphaneye paket olarak yerletirilen elemanlarn doru

olarak yerletirildii test edilir. Library Manager: Ktphane ile ilgili her trl ilem bu seenek araclyla

yaplr.


22/133

16

1.3.5. Tools Mens

Tools, kelime anlam olarak aralar demektir.

alma alannda Tools mensne tklandnda ekil 1.13 teki pencere ekrana gelir.

ekil 1.13: Tools mens

Real Time Annotation: Bu seenek onayl olduunda tasarm alannayerletirilen elemanlara sembol numaralar srasyla verilir.

Real Time Snap: Bu seenek onayl olduunda, tasarm alannda bulunaneleman pinlerinden herhangi birinin zerine fare imleci getirildiinde pinzerinde x ekli oluacak ve balant yaplmas daha kolay olacaktr. Buseenek onayl deilse pin ularnda x ekli olumayacaktr.

Wire Auto Router: Bu seenekte otomatik balant yollar belirlenir. Buseenek onayl ise, program balant yollarn kendisi belirler, onayl deilsekullancnn kendisi belirler.

Search and Tag: Tasarm alannda bulunan emada verilen kriterlere grearama yapar ve arama sonularna gre bulunan eleman ya da elemanlaretiketler. Ayrca durum ubuunda ka adet eleman bulunduu ve etiketlendiihakknda bilgi verir.

OR Search and Tag: Search and Tag konutundan fark, ekstra bir kriterkullanlarak arama yapmaya olanak salar.

AND Search and Tag: Bu seenein grevi Search and Tag seeneine benzer.Fark, ekstra kriterler ile yaplan aramay snrlar. Arama esnasndakarlalmas mmkn olmayacak tm sonular etiketten temizler ve gerekliolanlarn kalmasn salar.

Property Assigment Tool: zellik tanmlama seeneidir. Librarye eklemekiin tasarm alannda oluturulan elemana zellik tanmlamak iin kullanlr.


23/133

17

Global Annotator: Tasarm alannda bulunan almada, seilen bir veya btn

elemanlarn sembol numaralarn istenen ekilde dzenlememizi salar. ASCII Data Import: Tasarm alannda bulunan almaya ASCII data dosyaseklemek iin kullanlr. Bu seenek ile mevcut eleman ( ASCII ) zelliklerininELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON dizayn dosyasna ya dasonradan oluturulan ktphane dosyasna aktarr.

Bill of Materials: Tasarm alannda bulunan almann eleman listesini karrve bu listeyi bir dosya haline getirerek bize sunar.

Electrical Rule Check: Tasarm alannda bulunan devrede elektriksel hata olupolmadna dair rapor verir.

Netlist Compiler: Tasarm alannda bulunan devrenin ELEKTRONK BASKI

DEVRE PROGRAMI da PCB (baskl devresi)yi otomatik olarakhazrlayabilmek iin netlistini karr.

Tasarm alannda bulunan devrenin otomatik olarak baskl devresini karabilmek iinyukarda verilen netlist ayarlarnn ok iyi yaplmas gerekir.

Model Compiler: Yeni model dosyas derlemek iin kullanlr. Netlist to ARES: Tasarm alannda bulunan devrenin netlistini karr ve

ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI e gei yapar. Backannotate from ARES: ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI

program iinden Pinswap ve Gateswap sonularn ELEKTRONK DEVREZM VE SMLASYON programna tekrar transfer eder.

1.3.6. Design Mens

Bu men tasarm alannn dzenlenmesi ile (balk, dokman no, revizyon, yenitasarm alan oluturma, var olan tasarm alann silme, tasarm alanlar aras gei vb.) ilgiliilemleri yapmak iin kullanlr.

alma alannda Design mensne tklandnda ekil 1.14 teki pencere ekrana

gelir.


24/133

18

ekil 1.14: Design mens Edit Design Properties: Bu seenek tasarm dosyamza; isim, dokman

numaras, revizyon numaras ve aklamalar eklemek iin kullanlr. Bu seenekaltrldnda karnza ekil 1.15 teki pencere gelir.

ekil 1.15: Edit design properties penceresi

Title: Dizayn dosyasnn bal yazlr. Bu balk dosya raporlarnda,netlist karmada, vb. gibi ilemlerde kullanlr.

Doc.No: Dokman numaras yazlr. Revizyon: Revizyon numaras yazlr.

Author: almay yapan kiinin ismi yazlr. Global Power nets? Cache Model Files?: Netlist ilemleri iin

onaylanr.

Edit Sheet Properties: Bu seenek zerinde alma yaplan tasarm alannabalk ve isim vermek iin kullanlr.

Bu seenek tklandnda ekil 1.16daki pencere ekrana gelir.


25/133

19

ekil 1.16: Edit sheet properties penceresi

Sheet Title: Tasarm alan bal yazlr.

Sheet Name: Tasarm alan ismi yazlr. Annotator Init: Otomatik sembol numaralar iin balang deeri

yazlr.

New Sheet: Yeni bir tasarm alan aar ( Design mensnden istenene geilir.). Remove Sheet: allan tasarm alann yok eder. Goto Sheet: stenen tasarm alanna geilir. Bu seenek altrldnda

karmza gelen pencereden istenen tasarm alan seilir ve OK butonunatklanr.

Zoom to Child: Tasarm alannda bir elemann hiyerarik olarak, i yapshakknda veya baka bir bilgi veriliyorsa, o bilgiyi grmek iin kullanlr.

Exit to Parent: Sub-circuit alanndan ana alma alanna dnmek iin buseenek kullanlr.

Root Sheet: O anda zerinde allan tasarm alma alann gsterir ve butasarm alanlar arasnda gei yapmak iin kullanlr. ELEKTRONK DEVREZM VE SMLASYON program ilk altrldnda bir tane tasarmalan otomatik olarak oluturulur ve default olarak Root Sheet 1 adn alr. NewSheet seenei ile ikinci bir tasarm alan daha oluturulursa bu tasarm alan daRoot Sheet 2 olarak adlandrlr. Bu tasarm alanlarna istediimiz ismi vermek,daha nce anlattmz gibi Edit Design Properties seenei ile gerekletirilir.stenen tasarm alanna gemek iin Design mensnden o tasarm alannnisminin zerine gelinerek tklanr .


26/133

20

1.3.7. Graph Mens

Tasarm alannda bulunan almamza grafik eklemek, varolan grafii dzenlemekvb. gibi ilemleri bu men yardmyla gerekletirebilirsiniz.

alma alannda Graph mensne tklandnda ekil 1.17 deki pencere ekrana gelir.

ekil 1.17: Graph mens

Edit Gragh: Tasarm alannda bulunan almamza grafik eklemek,oluturulmu grafii dzenlemek, simlasyon ilemini yapmak vb. iinkullanlr. Bu seenek altrldnda karmza gelen grafik dzenlemepenceresindeki bilgiler grafiin zelliine gre deiir.

Add Trace: Tasarm alannda bulunan grafie izleme noktas veya noktalareklemek iin kullanlr. Bu seenein altrlabilmesi iin, tasarm alannda birgrafik elamannn olmas gerekir.

Operating Point: DC ilem noktasn hesaplar. Tasarm alannda bulunandevrenin knda voltaj ya da akm probu varsa ve grafikte de bu k sinyaliy ekseninde gsteriliyorsa, bu seenek altrldnda k sinyali balangnoktas gsterilir.

Simulate Graph: Tasarm alannda bulunan devrede deiiklik yaplm ve budeiiklik grafii etkiliyorsa bu seenek kullanlarak grafik tekrar oluturulur.

View Log: Tasarm alannda oluturulan grafiin Simulate Graph seenei ilesimle ilemini yaptktan sonra bu seenek altrldnda, simlasyon ile ilgilibilgiler veren pencere karnza gelecektir.

Export Data: Tasarm alannda bulunan grafiin zamana bal olarakmatematiksel verilerini bir dosya olarak kaydetmek iin kullanlr.

Restore: Grafiin simle ilemini yenilemek iin kullanlr.

Conformance Analysis: Tasarm alannda oluturulan grafiin kontrolnyapar.


27/133

21

1.3.8. Source Mens

Tasarm alannda bulunan devremizde, programlanabilen entegrelerden herhangi biriveya birka bulunuyorsa, bu entegrelerin altraca kaynak kodlarla ilgili ilemler yaplr.

alma alannda Source mensne tklandnda ekil 1.18 deki pencere ekranagelir.

ekil 1.18: Source mens

Add/Remove Source Files: Tasarm alannda bulunan programlanabilirentegreye yklenecek olan kaynak kod Assembly formatnda ise bu seenek ilekaynak kod tanmlanmal ve hangi formata gre ( intel, motorola, microchip vb.gibi ) kod retilip altrlaca belirlenmelidir.

Define Code Generation Tools: Bu seenek altrldnda karmza gelenpencereden ayrntl olarak kod retme seenekleri ayarlanabilir.

Setup External Text Editr: Kaynak kod iin text editr tanmlamas yaplr. Build All: Tanmlanan kaynak dosya almaya hazr hle getirilir.

1.3.9. Debug Mens

Tasarm alannda bulunan devrenin almas, durdurulmas, adm adm altrlmasvb. gibi ilemlerin yaplabilmesi iin kullanlr. Bu men iki durumda incelenmelidir. Bu ikidurumdan birincisi; tasarm alannda bulunan devrenin altrlmadan nceki durumu, ikincidurum ise; tasarm alannda bulunan devrenin altrldktan sonraki durumudur.


28/133

22

ekil 1.19: Tasarm alannda bulunan devrenin altrlmadan nceki debug mens

ekil 1.20: Tasarm alannda bulunan devrenin altrldktan sonraki debug mens

Start / Restart Debugging: Tasarm alannda bulunan devreyi adm admincelemek zere altrr ve hemen pause yapar.


29/133

23

Pause Animation: Tasarm alannda bulunan devrenin almasna ara verir.

Devrenin almas o anda durur ve devre Restart yapld anda devreninalmas kald yerden devam eder. Stop Annimation: Tasarm alannda bulunan devrenin almasn durdurur.

Devrenin almas tekrar start yapldnda simlasyon ilemi tekrar batanbalar.

Step Over: Tasarm alannda bulunan devreyi adm adm altrr. Step Into: Aktif olan fonksiyonu veya alt program (subroutine) altrr.

Ayrca bu seenek, kaynak pop-up penceresi aktif iken kullanlr. Step Out: Devrenin almas adm adm altrlmama durumundan

karlarak normal alma moduna dnlr. Step To: Bu seenek animasyonu, kursrn o anki pozisyonuna ulaana kadar

altrr. Ayrca bu seenek, kaynak pop-up penceresi aktif durumdaykenkullanlabilir. Excute: Tasarm alannda bulunan devreyi altrr. Reset Popup Windows: Bu seenek altrldnda, VSM simlasyon

pencereleri normal ayarlarna dner. Reset Persistent Model data: EPROM ve EEPROM serisi elemanlarda datay

resetler. Yani simlasyon ilemi baladktan sonra EPROMarn ierii deitiise bu seenek altrldktan sonra EPROMlarn ierii simlasyon baladandaki deerini alr.

Use Remote Debug Monitor: VSM simlasyonu iin Virtual Debug Monitrenable eder.

Tile Horizontally: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONprogram iinde ak ak bulunan pencereleri, ekran yatay kaplayacak ekildeyerletirir.

Tile Vertically: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONprogram iinde ak ak bulunan pencereleri, ekran dikey kaplayacak ekildeyerletirir.

1.3.9.1. Tasarm Alannda Devre alyor Durumdayken Debug MensAltnda Oluan Seenekler

Simulation Log: bu seenek devre altrldktan sonra seilebilir. Bu seenek

bize, devre simlasyonunun almas ile ilgili( netlist, spice models, devreninderlenmesi, besleme hatalar, vb. gibi. ) bilgiler verir. Eer devremizde hatavarsa karmza gelen Simulation Log penceresinde hatann bildirildii satr enson satr olan ve Warning ile balayan ksmdr.

Watch Window: Bu seenek altrldnda izleme penceresi adnverebileceimiz pencere karnza gelir. Bu pencere aracl ile devremiz ileilgili izleme noktalar ve breakpoints ad verilen kontrol noktalaroluturabiliriz.


30/133

24

1.3.10. Template Mens

Bu men, tasarm alannn ve tasarm alannda bulunan zgarann, yollarn, grafiklerin,asenin, kutularn, yazlarn rengini, yazlarn yaz tipi ile bykln, yollarn kalnlnvb. ilemleri yapar.

alma alannda Template mensne tklandnda ekil 1.21 deki pencere ekranagelir.

ekil 1.21: Template mens

Set Design Defaults: Bu seenek tasarm alannn rengini ve simlasyonsrasnda oluan sinyal renklerini ayarlamak iin kullanlr (ekil 1.22).

ekil 1.22: Set Design Defaults penceresi


31/133

25

Colours Grubuo

Paper Colour: Tasarm alannn rengi seilir.o Grid Dot Colour: Izgarann rengi seilir.o Work Area Box Colour: Tasarm alan n grn ksmnda,

alma alan kutusunun rengi seilir.o Worl Box Colour: Tasarm alann evreleyen izginin rengi

seilir.o Highlight Colour: Tasarm alannda bulunan devrede seili

elemann rengi ayarlanr.o Drag Colour: Tasarm alannda bulunan bir devrede bir eleman

srklenirken alaca rengi ayarlanr.

Animation Grubuo Positive Clour: Pozitif potansiyele sahip yollarn rengi seilir.o Ground Colour: ase potansiyeline sahip yollarn rengi seilir.o Logic 1 Colour: Lojik 1 seviyesi rengi seilir.o Logic 0 Colour: Lojik 0 seviyesi rengi seilir.o Logic ? Colour: Devaml deien lojik seviye rengi seilir.

Hidden Objects Grubuo Show hidden text ?: Onaylanrsa gsterilmeyen gizli yazlar

gsterilir.o Show hidden pins: Onaylanrsa gsterilmeyen gizli pinler

gsterilir.o Hidden Colour: Gsterilmeyen yaz ve pin rengi seilir.

Font face for Default Font Grubu

Tasarm alannda bulunan yazlarn yaz tipi seilir.

Set graph colours: Bu seenek grafik ile ilgili renk ayarlar n yapmak iinkullanlr (ekil 1.23). General Appearance Grubu

o Graph Outline: Grafik kenar izgi ve blme izgisi renkleri

seilir.o Background: Grafik arka plan rengi seilir.o Graph Title: Grafik balk rengi seilir.o Graph Text: Grafik yaz rengi seilir.


32/133

26

ekil 1.23: Graph colour configuration penceresi

Analogue Traces Grubu

Analog sinyal renkleri seilir.

Digital Traces Grubu

Dijital sinyal renkleri seilir. Set Graphics Styles: Bu seenek global ( analiz grafikleri haricindeki dier

grafikler ) grafik stillerini ayarlamak iin kullanlr (ekil 1.24).

ekil 1.24: Edit global graphics style penceresi


33/133

27

Style Grubunda aa alr kutudan hangi grafik ayarnn yaplaca

belirlenir. Line Attributes Grubu

o Line style: Grafii evreleyen izgi stili seilir.o Width: izgi kalnl seilir.o Colour: izgi rengi seilir.

Fill Attributes Grubuo Fill Style: Grafiin iini belirlenen stille doldurur.o Fg. Colour: Grafiin iini dolduran stilin rengi seilir.o Use Bk. Colour: Arka plan rengi kullanlp kullanlmayaca

sorulur. Eer onaylanrsa arka plan rengi kullanlr.o Bk. Colour: Arka plan rengi seilir.

Sample kutusunda yaplan ayarlara gre grafiin nizlemesi gsterilir.New butonu ile kullanc yeni bir grafik stili oluturabilir.

Set Text Styles: Bu men tasarm alannda oluturulan devre elemanlarn sahipolduu yazlarn yaz tipini, yksekliini, rengini ve efektifini ayarlamak iinkullanlr (ekil 1.25).

ekil 1.25: Edit global text styles penceresi


34/133

28

Style yazsnn yanndaki aa alr kutudan ayar yaplacak olan blm

seilir. Font face: Yaz tipi seilir. Height: Yaznn ykseklii seilir. Colour: Yaznn rengi seilir.

Set Graphics Text: 2D grafiklerinde kullanlan yazlarn yaz tipini,bykln ve efektini ayarlamak iin kullanlr.

Set Junction Dots: Bu seenek tasarm alannda oluturduumuz devredekullanlan balant noktalarnn ayarlarn yapmak iin kullanlr ( ekil 26 ).

ekil 1.26: Configure junction dots penceresi

Size: Balant noktalarnn bykl seilir. Shape: Balant noktalarnn ekli ayarlanr (Square: kare, Round:yuvarlak, Diamond: baklava dilimi).


35/133

29

Apply Template From Design: Bu seenek baka bir ELEKTRONK DEVRE

ZM VE SMLASYON dosyasnn ayarlarn altmz dosyaya uygular.altrldnda karmza gelen pencereden dosya seilir ve butonunatklanrsa, bu dosyann tasarm alan ayarlar o an allan dosyaya uygulanr.

Save Default Template: Yaplan ayarlar kaydetmek iin kullanlr.

1.3.11. System Mens

Bu men ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnn sistemayarlarn yapmak iin kullanlr.

alma alannda System mensne tklandnda ekil 1.27 deki pencere ekranagelir.

ekil 1.27: System mens

System Info: Programn versiyonu ve lisans ile ilgili bilgiler verir. Text Viewer: Hata, simlasyon log, vb. gibi mesajlar gsterir. Set BOM Scripts: Bu seenek Tools-Bill of Materials seeneinin

altrlmasyla elde edilen devrenin eleman listesi raporunun konfigrasyonayarnn yaplmasna olanak salar.

Set Environment: Bu seenek altrldnda karmza gelen menden ortamayarlar yaplr (ekil 1.28).


36/133

30

ekil 1.28: Environment configuration penceresi

Autosave Time (minutes): almay otomatik kaydetme sresi seilir. Number of Undo Levels: Undo (geri al) seeneinin ka ilemi hafzada

tutaca seilir. Tooltip Delay (milliseconds): Bilgi penceresi gecikme sresi seilir. Number of filenames on File menu: Dosya mens altnda son allan

ka dosyann grntlenecei seilir. Auto Syncronise/Save with ARES?: Onaylandnda ELEKTRONK

DEVRE ZM VE SMLASYON program n plana geldiinde

ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMIde allan dosyaotomatik olarak kaydedilir.

Save /load ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONstate in design files: Onaylandnda tasarm alannda bulunan dosya ilebirlikte ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONprogramnn ayarlarnda yaptnz deiiklikler de otomatik olarakkaydedilir ve bu dosya ile birlikte ayn ayarlar arlm olur.

Initial Menu Settings Grubuo Grid Dots: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON

program altrlrken zgarann ekranda grnp grnmemesini

ayarlar. Bu seenein onayn kaldrp System-Save Preferencesseenei ile deiiklii kalc hale getirirseniz zgara artk ekrandagrnmez.

o Real Time Annotation: ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON programnn ilk alnda Real Time Snapseeneinin aktif olup olmamasn ayarlar.

o Wire Autorouter: ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON programnn ilk alnda Wire Autorouterseeneinin aktif olup olmamasn ayarlar.

Yukarda anlatlan seeneklerde deiiklik yapldnda, bu deiikliklerin geerliolabilmesi iin System-Save Preferences seeneini onaylamanz gerekir.

o Cursor Type Grubu


37/133

31

None: Onaylanrsa ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON

programnn her alnda fare imleci ok eklinde grnr.Small X Cursor: Onaylanrsa ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON

programnn her alnda fare imleci X eklinde grnr.

Cross Hair Cursor: Onaylanrsa ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON programnn her alnda fare imleci + eklinde grnr.

Set Paths: ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnnkullanld Library, Model ve simlasyon sonular yollar tanmlanr, yeniyollar varsa + butonu ile eklenir.

Set Property Definitions: ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON program ktphanesine yeni elemanlar oluturulurkenoluturulacak olan elemanlarn genel tanmlama ayarlar yaplr.

Set Sheet Sizes: Tasarm alan boyutlar ayarlanr. Bu seenek altrldndakarnza gelen iletiim penceresinden istenen ayarlar yapabilirsiniz.

Set Text Editr: Text editr yaz tipi, yaz tipi stili, yaz boyutu, yaz efekti verengi ayarlanr.

Set Animation Options: Programn animasyon ayarlarn yapmak iinkullanlr. Bu seenek altrldnda ekil 1.29daki pencere karnza gelir.

ekil 1.29: Animated circuits configuration penceresi

Simulation Speed Grubuo Frames per Second: Saniye bana ereve says belirlenir.o Time per Frame: ereve bana zaman dilimi belirlenir.o Single Step Time: Tek adm zaman belirlenir.

Voltage/Current Ranges Grubuo Maximum Voltage: Maksimum voltaj deeri belirlenir.o Current Threshold: Eik akm deeri belirlenir.


38/133

32

Animation Options Grubuo

Show Voltage&Current on Probes?: Onaylanrsa voltaj ve akmproblarn gsterir.o Show Logic state of pins?: Onaylanrsa pinlerde lpjik durumlar

gsterir.o Show Wire Voltage by Colour?: Onaylanrsa gerilim yolunu

renkli gsterir.o Show Wire Current with Arrows: Onaylanrsa akm yolunu ok

ile gsterir. Set Simulator Options: Simlasyon ayarlarn yapmak iin kullanlr. Bu

seenek altrldnda alan Interactive Simulation Options penceresindensimlasyon ayarlarnz yapabilirsiniz.

Save Prefences: Bu seenek System mens altnda yapm olduumuzayarlarn kaydedilmesi iin kullanlr.

1.3.12. Help Mens

Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program program yardm mensdr.

alma alannda Help mensne tklandnda ekil 1.30 daki pencere ekrana gelir.

ekil 1.30: Help mens

ISIS Help: Bu seenek altrldnda karnza standart Windows yardmiletiim penceresi gelecektir. Yardm istenen konu sol taraftaki blmedenseilerek sa taraftaki blmeden aklama okunur.

Proteus VSM Help: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program VSMsimlasyonu hakknda yardm penceresini ekrana getirir.

Proteus VSM SDK: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program VSMSDK hakknda yardm penceresini ekrana getirir.

Sample Design: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program nnSAMPLES klasrnde bulunan rnek almalar listelenir ve arlarakincelenebilir.


39/133

33

Stop Pres: Bu seenek altrldnda Elektronik Devre izimi ve Bask

Devre Program Readme Help File penceresi karmza gelir ve bu versiyondane gibi yenilikler olduu anlatlr. About ISIS: Elektronik Devre izimi ve Bask Devre Program programnn

versiyonu, lisans, bo hafza ve iletim sisteminiz hakknda ksaca bilgi verenbir pencere karnza gelir.

1.4. Elektronik Devre izimi ve Simlasyon Program Araubuklar

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnda 7 adet araubuu bulunmaktadr.

Mode Selector Toolbar (Tasarm [ Mod Seim ] Ara ubuu) File/Print Commands (Dosya/Yazdrma) Display Commands (Display) Editing Commands (Dzen) Design Tools (Dizayn Aralar) Orientation Toolbar (Yn Ara ubuklar) Animasyon Kontrol Paneli

1.4.1. Mode Selector Toolbar (Tasarm Ara ubuu)

Bu ara ubuu blmden oluur.

1.4.1.1. Main Modes (Ana Modlar)

Component: Tasarm alanna eleman armak ve elemanlar listelemekiin kullanlr.

Junction dot: Junction (birleme noktas) koyar.

Wire label: Wire ( iletken balants ) etiketlemek, isimlendirmek iin

kullanlr.Text scripts : Text ( metin ) yazmak iin kullanlr.

Bus : Bus ( oklu iletken ) izmek iin kullanlr.

Sub- circuit: Entegre devre oluturmakta kullanlr.

Instant edit mode: Eleman semek ve dzenlemek iin kullanlr.


40/133

34

1.4.1.2. Gadgets

Inter-sheet Terminal: Terminal eklemek iin kullanlr.

Device pin: Pin eklemek iin kullanlr.

Simulation Graph: Simlasyon grafii oluturmak iin kullanlr.

Tape Recorde: Bir devrede bir blmn kn yakalamak iin kullanlr.

Generator: Sinyal reteleri. Her trl sinyal retilebilir.

Voltage Probe: Gerilim probu

Current Probe: Akm probu

Display operating point data: Kullanc ktphanesinde VSM cihazlarlisteler ve kullanmmza sunar. Ayrca simlasyon esnasnda, devredeki

bir ilem noktasnn tespitinde bulunur.


41/133

35

1.4.1.3. ki Boyutlu Grafik (2D Graphics)

2D Graphics Line : izgi izer.

2D Graphics Box: Kutu izer.

2D Graphics Circle: ember izer.

2D Graphics Arc: Yay izer.

2D Graphics Path: stenen bir geometrik ekil izer.

2D Graphics Text: yaz yazmak iin kullanlr.

2D Graphics Symbol: Tasarm alannda bulunan sembol dzenlemekveya yeni oluturulan elemana sembol ismi vermek iin kullanlr.

Markers for component orgin, etc: Tasarm alan orijinini ve yenioluturulann elemann orijinini belirlemede kullanlr.


42/133

36

1.4.2. Dosya /Yazdrma Ara ubuu (File/Print Commands)

Create a new design: Yeni bir dizayn dosyas oluturur.

Load a new design: Daha nceden var olan bir dizayn dosyasn arr.

Save current design: allan dizayn dosyasn kaydeder.

Import ISIS section file: Baka bir dizayn dosyasndan belirlenmi birblou allan dizayn dosyasna alr.

Export tagged objects to section file: allan bir dizayn dosyasndanbelirlenmi bir blou baka bir dizayn dosyasna tar.

Print or plot design: Aktif olan dizayn dosyasn yazdrr.

Mark area to be printed: Bu buton seildikten sonra tasarm alanndakidevreden belirli bir alan seilir ve print butonsi seilirse, yalnzcabelirlenen alan azdrlr.


43/133

37

1.4.3. Display Ara ubuu (Display Commands)

Readraw editing and overview Windows: Tasarm alan ekrann yeniler.

Enable/Disable grid dot display: Izgaray arr ya da gizler.

Enable/Disable manuel origin specification: Manuel orijin zelliklerinienable/disable

Re-centre the display: Bu buton seildikten sonra, tasarm alanndaherhangi bir yere tklanrsa oras merkez seilir ve ekran o noktadan

merkezlenir.

Increase magnification: Tasarm alanndaki grnty bytr.

Decrease magnification: Tasarm alanndaki grnty kltr.

View entire sheet: Tasarm alannn tamamn ekranda gsterir.

View selected area: Bu buton seildikten sonra bir alan belirlenirse o alan

bytlr.


44/133

38

1.4.4. Editing Commands ( Dzen Ara ubuu )

Undo last operation: Son yaplan ilemi geri alr.

Redo the last undone operation: Son yaplan geri alma ilemini iptal

eder.

Cut the specified items to the clipboard: Seilen eleman ya da

belirlenen blou keserek, panoya alr.

Copy the specified items to the clipboard: Seilen eleman ya da

belirlenen blou panoya kopyalar.

Paste the specified items from hte clipboard: Panodaki eleman ya da

blou yaptrr.

Copy tagged objects: tasarm alannda seilen bir eleman ya da belirlenen

bir blou kopyalayarak oaltr.

Move tagged objects: Tasarm alannda seilen bir eleman ya da

belirlenen bir blou baka bir yere tar.

Delete tagged objects: Tasarm alannda seilen bir eleman ya da

belirlenen bir blou siler.

Pick or update device/symbol: Ktphaneden tasarm alanna eleman

armak iin kullanlr.

Form tagged graphics/pads into device and place in libraray: Yeni bir

eleman oluturmak iin kullanlr.

Launch the Visual Packaging Tool: Tasarm alannda bir eleman seilir

ve bu butona tklanrsa, seilen elemann PCB ayak balantlar ekrana

gelir.

Break tagged object(s) into primitives: Ktphaneye eleman

olutururken etiketlemede kullanlr.


45/133

39

1.4.5. Design Tools ( Dizayn Aralar )

Enable/Disable real-time snap: Bu buton aktifken tasarm alanndabulunan eleman pinlerinden herhangi birinin zerine gelindiinde x iaretioluacak ve balant yaplabilecektir.

Enable/Disable wire auto-router: Bu buton aktifken, program balantyollarn tomatik olarak belirler ( enable ). Buton aktif deilken balantyollarn kullanc kendisi belirler ( disable ).

Search and tag components with matched property values: bu butonaktif hale getirildiinde eleman arar ve denk olan elemanlar etiketler.

General property management tool: Property Assigmant Toolpenceresini arr.

Create a new root sheet: Yeni bir tasarm alan aar.

Remove current sheet: zerinde allan tasarm alann siler.

Goto specfic root or hierarchical sheet: stenen tasarm alanna gitmek

iin kullanlr.Enter sheet of object pointed at ( use keyboard ): Hiyerarik tasarmdaalt alma sayfasna gemek iin kullanlr.

Leave current sheet and return to parent: zerinde allan tasarmalanndan kp kk alma alanna gitmek iin kullanlr.

Generate bill of materials reports: Tasarm alannda kullanlanelemanlarn listesinioluturmak iin kullanlr.

Generate electrical rules check report: Bu butona tklandndakarnza gelen iletiim penceresinden devrede elektriksel hata olupolmadn renebilirsiniz.

Generate netlist and switch to ARES: Netlist karlr ve ayn andaELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI na geilir. ELEKTRONKDEVRE ZM VE SMLASYON program da aktif kalr.


46/133

40

1.4.6. Orientation Toolbar( Yn Ara ubuu )

Rotate Clockwise: Seilen eleman 90 saa dndrr.

Rotate Anticlocwise: Seilen eleman 90 sola dndrr.

Angle: Eleman istediiz derecede dndrmek iin kullanlr.

Horizontal reflection: Elemann yatayda ayna grntsn alr.

Vertical reflection: Elemann dikeyde ayna grntsn alr.

1.4.7. The Animation Control Panel

Play button: Devreyi altrr.

Step button: Devreyi adm adm altrr.

Pause button: Devrenin almasna ara verir.

Stop button: Devrenin almasn durdurur.


47/133

41

UYGULAMA FAALYET

Uygulama programn altrarak aadaki ilem basamaklarn srayla yapnz.

lem Basamaklar neriler

Yeni bir tasarm dosyas anz. Bu ilem iin ilgili ara ubuunu ve dosyamensn kullannz.

Tasarm dosyanz arzu ettiiniz bir

isimde kaydediniz.

Bu ilem iin ilgili ara ubuunu ve dosya

mensn kullannz. alma alannn orijin noktasndeitiriniz.

Bu ilem iin ilgili ara ubuunu ve Viewmensn kullannz

File Toolbar, View Toolbar, EditToolbar ve Design Toolbar araubuklarn gizleyiniz ve ardndangrnr yapnz.

ViewToolbars komutunu kullanabilirsiniz.

Edit Design Properties penceresinianz ve istediiniz numaralargiriniz.

DesignEdit Design Properties komutunukullanabilirsiniz.

Edit Sheet Properties penceresini

anz ve istediiniz numaralargiriniz.

DesignEdit Sheet Properties komutunu

kullanabilirsiniz.

Edit Design Defaults penceresinianz ve tasarm alan renklerini veanimasyon renklerini deitiriniz.

TemplateSet Design Defaults komutunukullanabilirsiniz.

Graph Colour Configurationpenceresini anz ve grafikrenklerini deitiriniz.

Template Set Graph Colours komutunukullanabilirsiniz. Gznze en uygun ve enuyumlu renkleri semeye alnz.

Edit Global Text Styles penceresinianz ve metin biimlerinideitiriniz.

Template Set Graphics Styles komutunukullanabilirsiniz.

Environment Configurationpenceresini anz ve ortamdeikenlerini deitiriniz.

Bilgisayarnz iin en uygun deerleribelirlemeye alnz.

UYGULAMA FAALYET


48/133

42

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. letim sistemini altrabildiniz mi?

2. Elektrik-Elektronik devre izim programn altrabildiniz mi?

3. Menleri kullanarak gerekli program ayarlar yapabildiniz mi?

4. Bo bir tasarm ekran hazrlayabildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.


49/133

43

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Yeni bir tasarm alan amak iin aadaki ilemlerden hangisi yaplr?

A) File New DesignB) File Load DesignC) File Save DesignD) File Save Design As

2. Aadaki eylemlerden hangisi alma alan grnts byklnndeitirilmesinde kullanlmaz?

A) View Zoom inB) View Zoom outC) View Zoom AllD) View Pan

3. Tasarm alanna ismini bildiimiz bir eleman armak iin aadaki ilemlerdenhangisi yaplr?

A) Library Make SymbolB) Library Pick Device/Symbol

C) Library

Make DeviceD) Library Compile to Library

4. Tasarm alanna yerletirilen elemanlara sembol numaralarn srasyla vermek iinaadaki ilemlerden hangisi yaplr?

A) Tools Real Time SnapB) Tools Wire Auto RouterC) Tools Real Time AnnotationD) Tools Model Compiler

5. zerinde allan tasarm alanna balk ve isim vermek iin aadaki ilemlerdenhangisi yaplr?

A) Design Edit Design PropertiesB) Design Edit Sheet PropertiesC) Design New SheetD) Design Goto Sheet

LME VE DEERLENDRME


50/133

44

6. Tasarm alannda bulunan grafie izleme noktas veya noktalar eklemek iin

aadaki ilemlerden hangisi yaplr?

A) Graph Add TraceB) Graph Edit GraphC) Graph Operating PointD) Graph Simulate Graph

7. Ana Modlar ara ubuunda yer alan yandaki simgenin ( ) ilevi nedir?

A) Eleman semek ve dzenlemek iin kullanlr.B) Tasarm alanna eleman armak ve elemanlar listelemek iin kullanlr.

C) Terminal eklemek iin kullanlr.D) Eleman aya eklemek iin kullanlr.

8. Gadgets ara ubuunda yer alan yandaki simgenin ( ) ilevi nedir?

A) Eleman semek ve dzenlemek iin kullanlr.B) Tasarm alanna eleman armak ve elemanlar listelemek iin kullanlr.C) Terminal eklemek iin kullanlr.D) Eleman aya eklemek iin kullanlr.

9. Gadgets ara ubuunda yer alan yandaki simgenin ( ) ilevi nedir?A) Kullanc ktphanesinde VSM cihazlar listeler.B) Kullanc ktphanesinde sinyal reteleri listeler.C) Devreye Voltaj Probu eklemek iin kullanlr.D) Devreye Akm Probu eklemek iin kullanlr.

10. Ana Modlar ara ubuunda yer alan yandaki simgenin ( ) ilevi nedir?

A) oklu yol izmek iin kullanlr.B) Entegre devre oluturmak iin kullanlr.

C) Birletirme noktas koymak iin kullanlr.D) Eleman semek ve dzenlemek iin kullanlr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.


51/133

45

RENME FAALYET-2

Uygun ortam salandnda analog test cihazlarn ve devre elemanlarn tanyarakdevre iine yerleimini yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr.

Bir elektronik laboratuvarnda bulunan analog test cihazlarnn isimlerini ve

hangi amala kullanldklarn aratrnz.

Bir elektronik laboratuvarnda bulunan analog elemanlarn isimlerini ve hangi

amala kullanldklarn aratrnz.

2. ANALOG DEVRELERLE ALIMAKMinimum ile maksimum deerler arasnda ok sayda deer alabilen sinyalleri ileyen

devrelere analog devreler denir. Diren, kondansatr, transistr gibi elemanlardan kurulang kayna, ykselte, dimmer gibi devreler analog devrelerdir.

Bu blmde ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programndaanalog test aygtlarnn tantlmas, analog devre elemanlarnn yerletirilmesi, analogdevreye test aygtlarnn yerletirilmesi konular ilenecektir.

2.1. Mendeki Analog Test Aygtlar ve Kullanlmas

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnn elektroniklaboratuvarnda 12 tane l aleti ve cihaz bulunmaktadr. Bunlardan 4 tanesi analog testcihaz, 8 tanesi dijital test cihazdr.

imdi analog test cihazlarn inceleyeceiz.

2.1.1. Ampermetre

Ampermetreler analog veya dijital olarak iki ayr trde kullanlabilen l aletleridir.Devreden gemekte olan akm ler. Yapm amalarna gre bir ka miliamperden yzlerceAmper'e kadar lm yapabilir. Bu lm DC veya AC akm lm olabilmektedir.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


52/133

46

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program ktphanesinde

birok ampermetre bulunmaktadr. lm yapacanz devrede en uygun olan hangisi isektphaneden o ampermetreyi armalsnz.

ekil 2.1: DC ampermetre

2.1.2. Voltmetre

Voltmetreler gerilim (potansiyel fark) lmeye yarayan cihazlardr. Devreye paralelbalanrlar. Temel olarak DC voltaj ve AC voltaj ayr llrler.

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program ktphanesindebirok voltmetre bulunmaktadr. lm yapacanz devrede en uygun olan hangisi isektphaneden o voltmetreyi armalsnz.

ekil 2.2: DC voltmetre

2.1.3. Osilaskop

Elektriksel iaretlerin llp deerlendirilmesinde kullanlan aletler iinde en genilm olanaklarna sahip olan osilaskop cihazdr. Osilaskop, iaretin dalga eklinin,frekansnn ve genliinin ayn anda belirlenebilmesini salar.

ekil 2.3: Osilaskop


53/133

47

Osilaskop tasarm alanna arldktan sonra lm yaplacak noktalara osilaskobun

balants yaplr. ki kanal birden kullanlabilir. Balant ilemi bittikten sonra devrealtrlrsa ekrana osilaskop paneli gelir. Osilaskop panelinden istenen ayarlar yap lr.

ekil 2.4: Osilaskop npaneli

2.1.4. Sinyal Jeneratr

Sinyal jeneratr devrenize uygulayacanz sinsoidal, kare dalga ya da gen dalga,testere dii biiminde sinyaller retir.

ekil 2.5: Sinyal jeneratr

Sinyal jeneratr tasarm alanna arldktan sonra lm yaplacak noktalara Sinyaljeneratrnn balants yaplr. Balant ilemi bittikten sonra devre altrlrsa ekrana

Sinyal jeneratrnn n panel grnts gelir (ekil 2.6). Devrenizin simlasyonu esnasndasinyal jeneratr ile ilgili ayarlar n panel aracl ile yapabilirsiniz.

ekil 2.6: Sinyal jeneratr npaneli


54/133

48

2.2. Mendeki Analog Elemanlarn Tantlmas ve Kullanlmas

DREN:

Elemanlar kutusunun ( Devices) sol st ksmnda bulunan P butonunatklaynz (ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON elemanktphanesi olan Pick Devices penceresi alacaktr.). Bu pencerenin solst ksmnda bulunan Keywords ksmna RES yazarak diren seilir.

RES

KONDANSATR:

Elemanlar kutusunun ( Devices) sol st ksmnda bulunan P butonunatklaynz (ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON elemanktphanesi olan Pick Devices penceresi alacaktr.). Bu pencerenin solst ksmnda bulunan Keywords ksmna CAP yazarak Kondansatrseilir.

CAP

TRANSSTR:

Elemanlar kutusunun ( Devices) sol st ksmnda bulunan P butonunatklaynz (ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON elemanktphanesi olan Pick Devices penceresi alacaktr.). Bu pencerenin solst ksmnda bulunan Keywords ksmna rnein BC 237 yazarakTransistr seilir. Farkl transistrlerde ayn yntemle seilir.


55/133

49

TRANSSTR

BC237

DYOT: Elemanlar kutusunun ( Devices) sol st ksmnda bulunan P butonuna

tklaynz. (ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYONeleman ktphanesi olan Pick Devices penceresi alacaktr.). Bupencerenin sol st ksmnda bulunan Keywords ksmna rnein 1N4001yazarak Diyot seilir. Farkl Diyotlarda ayn yntemle seilir.

DYOT

1N4001

2.3. Analog Devre Elemanlarnn Yerletirilmesi ve Dzenlenmesi

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program simlasyon ve analizprogramlar iinde ktphanesi en zengin olan programlardan biridir.

Bu blmde ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programnnktphanesinden analog devre elemanlarnn arlmas ve yerletirilmesi uygulamal olarakanlatlacaktr.

2.3.1. Tasarm Alanna Eleman arlmas lem Admlar

Yeni bir tasarm alan anz. Elemanlar kutusunun ( Devices) sol st ksmnda bulunan P butonuna

tklaynz (ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON elemanktphanesi olan Pick Devices penceresi alacaktr.)


56/133

50

Alan pencereden Libraries blmnden ACTIVE ktphanesinibulunuz ve fare imleciyle zerine gelip bir kere sol tklaynz. Pencereninalt ksmnda bulunan Objects blmnde bu ktphane iinde bulunanelemanlar listelenecektir.

Bu elemanlardan Battery elemannn zerine geliniz ve farenin soltuuyla ift tklaynz.

Bu ilemi yaptktan sonra ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON program ana penceresinde bulunan Devices kutusunabaknz. Battery eleman ktphaneden arlmtr.

Ayn ktphanede bulunan SWITCH, CAPACITOR elemanlarnarnz.

Tekrar Libraries blmnden Device ktphanesini bulunuz ve buktphaneden RES elemann arnz.

Pick Devices penceresini kapatnz. ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program ana

penceresinde bulunan Devices kutusunda bulunan Battery elemannnzerine tklayarak seili hale getiriniz (Seilen elemann sembol tasarmn grn ksmnda grnmelidir.).

Fare imlecini tasarm alanna gtrerek herhangi bir yere soltkladnzda Battery eleman tasarm alanna tanm olacaktr.

Ayn yntemi kullanarak dier elemanlar da tasarm alanna taynz. aracanz elemann ismini biliyorsanz Library Pick Device/

Symbol seeneklerini altrnz. Pick/Replace Library Part penceresialacaktr. Name or text to search for yazsnn altndaki kutuyaelemann ismini yaznz. Mathcs blmnde, bu elemann ismi ve hangiktphanede olduu grlr. OK butonuna basarak eleman malzemekutusuna arabilirsiniz.

2.3.2. Tasarm Alannda Devre Oluturulmas

Tasarm alanna tadnz elemanlarla devre oluturacaz. lem Admlar

Fare imlecini tasarm alannda bulunan Battery elemannn zerinegtrnz ve bir kere sa tklaynz. Elemann rengi krmz olacaktr(Bylece tasarm alanndaki eleman seili hale getirdiniz.).

Eleman seili hale geldikten sonra, fare imleci yine elemann zerindeiken bir defa sol tklaynz. Farenin sol tuunu brakmadan bataryaydevrenizi kurmak istediiniz yere taynz.

Eleman tamak istediiniz yere gelince farenin sol tuunu braknz. lemi sonlandrmak iin fare imlecini tasarm alannda bo bir alana

gtrnz ve bir kere sa tklaynz (Bylece tasarm alanndaki bireleman istediiniz yere tam oldunuz.).

Ayn yntemi kullanarak btn elemanlar ekil 2.7de grld gibi

yerletiriniz.


57/133

51

Elemanlar aras balant yapmak iin fare imlecini balant yapmakistediiniz elemann pini zerine gtrnz. Gstergenin ucunda x iaretioluunca bir kere sol tua tklaynz ve braknz.

Balant yapacanz dier elemann pini zerine gidiniz. Yine x iaretioluunca bir kere sol tklaynz ve braknz. Bylece iki eleman arasndabalant yapm oldunuz.

Elemanlar aras balant yaplrken Dizayn Aralar ubuunda bulunan

(Enable/Disable wire auto-router) butonunu aktif hle getiriniz.Bilgisayarnz balant yollarn otomatik olarak kendisi birleyecektir.

Play butonuna basarak devrenizi altrnz (Devre elemanlar Defaultdeerindedir).

Devrede bulunan anahtarn zerine farenin sol tuuyla bir defatkladnzda anahtar konum deitirecektir.

ekil 2.7: Kondansatrn arj devresi

Devredeki akm yollarn grmek ve gerilim hattn renklendirmek iinsrasyla System Set Animation Options seeneklerini aktif hlegetiriniz. Karnza gelen iletiim penceresinden Show Wire Voltage byColour ile Show Wire Current With Arrows seeneklerini aktif hlegetiriniz.

2.3.3. Bir Devredeki Elemann Deerinin veya Sembol sminin Deitirilmesi

2.3.2de oluturduunuz devredeki elemanlarn deerini veya sembol isimleriniaadaki ilem basamaklarn takip ederek deitiriniz.

lem Admlar

Main Modes ara ubuu zerinde bulunan (Instant edit mode)butonuna sol tklaynz.

Fare imlecini tasarm alannda bulunan direncin zerine gtrnz ve birkere sol tklaynz.

Edit Component penceresi alacaktr (ekil 2.8). Component Reference kutusundan direncin semboln R2 yapnz.

Resistance kutusundan direncin deerini 5K yapnz.


58/133

52

Edit component penceresinde bulunan Hidden kutular onaylarsanzelemann sembol ve/veya deeri tasarm alannda gzkmez. Edit component penceresinde bulunan Edit all properties as text

seenei sayesinde istediiniz deiiklikleri text olarak yapabilirsiniz. Edit Component penceresini kapatnz.

(Instant edit mode) Butonu aktif iken kondansatr zerine soltklaynz. Kondansatr iin alan Edit Component penceresindenkondansatrn semboln C2, kapasite deerini 100F olarakdeitiriniz.

ekil 2.8: Diren iin edit component penceresi

Ayn yntemi uygulayarak bataryann semboln E, deerini 15Vyapnz.

Play butonuna basarak devrenizi altrnz.

Kondansatrn arj olmasn izleyiniz. Devrenizdeki gerilim hatlarn ve akm yollarn gzlemleyiniz.

2.3.4. Tasarm Alannda Bulunan Bir Elemann Silinmesi lem Admlar

Tasarm alannda bulunan bir eleman seili hale getiriniz. Klavyeden Delete tuuna basnz veya Edit Toolbar zerinde bulunan

(Delete All Tagged Objects ) butonuna tklaynz. Elemannzsilinecektir.

Silmek istediiniz elemann zerine farenin sa tuuyla iki kere

tkladnzda da eleman silinecektir.


59/133

53

2.3.5. Tasarm Alannda Blok Oluturmak Ve Oluturulan Bloun Tanmas

lem Admlar Tasarm alannda blok oluturmak istediiniz blgenin sol st noktasna

fare imlecini getiriniz. Farenin sa tuuna basl tutarak oluturmay dndnz bloun sa

alt kesine doru srkleyiniz. Biti noktasna vardnzda sa tuu braknz. Oluturduunuz blok iindeki elemanlar ve yollar krmz rengi alr.

Bloun erevesi ise ak mavi renk olur. Bylece blou oluturmuoldunuz.

Oluturduunuz blou tasarm alannda istediiniz yere tamak iin Edit

Toolbar zerinde bulunan ( Move Tagged Objects ) butonunatklaynz.

Fare gstergenizi tamak istediiniz yere doru srkleyiniz. Blou tamak istediiniz alana gtrdkten sonra sol tklaynz. Bylece

blou tam oldunuz.

2.4. Analog Devreye Test Aygtlarnn Balanmas

2.4.1. Analog Devrede Akm llmesi lem Admlar

BATTERY, RES ve CAPACITOR elemanlarn tasarm alanna arnz. ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON program ana

penceresinde Tasarm Ara ubuunda bulunan (Virtual Instruments) butonuna farenin sol tuu ile bir kere tklaynz. Malzeme kutusununismi INSRUMENTS olarak deiecektir. eriinde ise ELEKTRONKDEVRE ZM VE SMLASYON ktphanesinde bulunan cihazlarnve l aletlerinin ismi yer alacaktr. Bunlardan DC AMMETERyiseiniz.

ekil 2.9 daki devreyi kurunuz. DC g kaynanzn deerini 20Va, semboln E olarak deitiriniz. Diren deerinizi 1k yapnz.

Kondansatr kapasitesini 1000F, alma voltajn 25V olarakayarlaynz.


60/133

54

ekil 2.9: Akm lmek

(Instant edit mode ) butonu aktif iken ampermetrenin zerinetklaynz. Karnza gelen Edit Component penceresinden ampermetreyimicroampers olarak ayarlaynz.

Play butonuna basarak devrenizi altrnz ve ampermetreyigzlemleyiniz.

Devrenizdeki elemanlarn deerlerini istediiniz deerlerde deitirerekampermetreyi tekrar gzlemleyiniz.

2.4.2. Analog Devrede Gerilim llmesi lem Admlar

Tasarm alanna ekil 2.10 daki devreyi kurunuz.

Voltmetre olarak DC VOLTMETTER i seiniz.

ekil 2.10: Gerilim lmek

Devrenizi altrnz. Voltmetreyi ve ampermetreyi gzlemleyiniz. Devrenizdeki elemanlarn deerlerini deitirerek voltmetreyi ve

ampermetreyi tekrar gzlemleyiniz.


61/133

55

2.4.3.OsilaskoplaYarmDalgaDorultmaDevresininGiri-kSinyal ekillerinin

Gzlemlenmesi lem Admlar

Device ktphanesinden RES, TRAN-2PS, 1N4001 elemanlarnarnz.

Osilaskobu ve AC Voltmetreyi tasarm alanna arnz.

Gadgets ara ubuunda bulunan ( Generatr ) butonuna soltklaynz. Malzeme kutusuna getirilen jeneratrlerden SINE olannseiniz.

Gadgets ara ubuunda bulunan ( Inter-sheet Terminal ) butonuna

sol tklaynz. Malzeme kutusuna getirilen terminallerden GROUNDelemann seiniz. ekil 2.11deki devreyi kurunuz.

ekil 2.11: Yarm dalga dorultma devresi

(Instant edit mode) dzenleme moduna giriniz ve tasar m alanndabulunan SINE elemann seiniz. ekil 2.12deki ayarlar yapnz.

Tekrar tasarm alanna dnnz ve dzenleme modundayken

transformatr seiniz Karnza gelen dzenleme penceresinden ekil2.13teki ayarlar yapnz.

ELEKTRONK DEVRE ZM VE SMLASYON programndatransformatrn almas iin primerine bir diren balanmaszorunludur. Bu direncin deeri 1 dur.


62/133

56

ekil 2.12: SINE jeneratrnn dzenleme penceresi

ekil 2.13: Transformatr dzenleme penceresi

Play butonuna basarak devrenizi altrnz. Devre almaya balaynca osilaskobun npanel grnts ekrana

gelecektir. Osilaskop ayarlarn ekil 2.14teki gibi ayarlaynz.

ekil 2.14: Osilaskobun npanel grnts

Eer osilaskobun npanel grnts ekrana gelmezse DebugVSM

Oscillocope seeneklerini altrnz.


63/133

57

2.4.4. 7812 Entegresiyle G Kayna Devresinin Yaplmas

lem Admlar ekil 2.15 te grlen elemanlar malzeme kutusuna arnz.

ekil 2.15: Malzeme kutusu

1. ekil 2.16daki devreyi tasarm alanna kurunuz.

2. (Instant edit mode) dzenleme moduna giriniz ve tasar m alannda bulunanSINE elemann seiniz. Alan dzenleme penceresinden sinyalin ismini VSIN,RMS deerini 220 V ve frekansn 50 Hz olarak ayarlaynz.

ekil 2.16: 7812 Entegresi ile yaplan g kayna devresi

Play butonuna basarak devrenizi altrnz. Devrenin kna balanan DC voltmetre 12V gsterecektir.


64/133

58

UYGULAMA FAALYET

ngerilimli Seri Krpc Devresinin Yaplmas lem Admlar

Ktphaneden 1N4001, RES, CELL, ALTERNATOR elemanlarnarnz.

ekil 2.17deki devreyi kurunuz. Dzenleme m odundayken alternatrn genliini 12V, frekansn 100Hz

olarak ayarlaynz.

ekil 2.17: ngerilimli seri krpc devresi

Yine dzenleme modundayken DC gerilim kaynann semboln E,gerilim deerini 5V olarak ayarlaynz.

5V zerine sol tklaynz. Alan Edit Component Value penceresindenStyle butonunu aktif hale getiriniz. ekil 2.18deki dzenlemeyi yapnz.Yaznn boyutu byyecektir (Edit Component Value Stylepenceresinden istediiniz elemann stil ayarlarn yapabilirsiniz. ).

Direncin deerini 1K yapnz.

UYGULAMA FAALYET


65/133

59

ekil 2.18: Eleman deerlerinin stil ayarlarnn yaplmas

Devrenizi altrnz. Devrenizin giri-k sinyallerini osilaskoptangzlemleyiniz (ekil 2.19).

ekil 2.19: Osilaskobun npanel grnts

Seri krpc devrelerde k sinyali devreye balanan DC gerilimkaynann ve diyodun deerine ve ynne bal olarak deiir.


66/133

60

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizideerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Analog devre elemanlarn tasarm ortamna yerletirebildiniz mi?

2. Devre elemanlar arasndaki balantlar yapabildiniz mi?

3. Devreye gerekli test aygtlarn balayabildiniz mi?

4. Devreye enerji verebildiniz mi?

5. alma sonularn test cihazlarndan izleyebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz

Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.


67/133

61

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Devredeki akm yollarn grmek iin aadaki ilemlerden hangisi yaplr?

A) System Set Animation Options Show Voltage& Current on Probes?B) System Set Animation Options Show Logic State of Pins?C) System Set Animation Options Show Wire Voltage by Colour?D) System Set Animation Options Show Wire Current with Arrows?

2. Aadaki seeneklerden hangisi tasarm alannda bulunan bir eleman silmek iinkullanlmaz?

A) Eleman seili hale getirilir. Klavyeden Delete tuuna baslr.B) Eleman seili hale getirilir. Klavyeden Enter tuuna baslr.C) Eleman seili hale getirilir. Edit Toolbar ara ubuu zerinde bulunan Delete

All Tagged Objects Butonuna baslr.D) Elamann zerine farenin sa tuuyla ift tklanr.

3. Aada verilen cihazlardan hangisi analog test cihaz deildir?

A) Pattern JeneratrB) Sinyal JeneratrC) OsilaskopD) DC Voltmetre

4. GENERATORS malzeme kutusunda bulunan SINE jeneratr hangi amalakullanlr?

A) Devrenin giriine pals vermek iin kullanlr.B) Devrenin giriine istediimiz frekansta tetikleme sinyali vermek iin kullanlr.C) Devrenin giriine sabit genlikte DC sinyal vermek iin kullanlr.D) Devrenin giriine istenen genlik ve frekansta AC sinyal vermek iin kullanlr.

5. Aada verilen seeneklerden hangisi ELEKTRONK DEVRE ZM VESMLASYON programnda kullanlan sinyal jeneratrnn zelliklerinden deildir?

A) Sinsoidal, testere dii, gen dalga ve kare dalga sinyal retir.B) Genlik ve frekans modlasyonu girileri vardr.C) k sinyali frekans 0-20MHz aralndadr.D) k sinyal genlii 0-12V aralndadr.

6. Gadgets ara ubuunda yer alan butonu aktif hle getirildiinde alan malzemekutusunda aadaki malzemelerden hangisi yer almaz?

A) Sinyal jeneratrB) Pattern JeneratrC) AlternatrD) Virtual terminal

LME VE DEERLENDRME


68/133

62

7. Tasarm alannda bulunan bir eleman deerinin sitil ayarlarn yapmak iin aadakiilemlerden hangisi yaplr?

A) Deerin zerine sol tklanrEdit Component ValueStyle

B) Elemann zerine sol tklanrEdit Component ValueStyle

C) . Elemann zerine sol tklanrEdit Component ValueStyle

D) . Deerin zerine sol tklanrEdit Component ValueStyle

8. Tasarm alannda oluturulan blou tamak iin aadaki butonlardan hangisikullanlr?

A)B)C)D)

9. (Ground) eleman aadaki malzeme kutularndan hangisinin iinde yer alr?

A)

B)C)D)

10. Ktphaneden RES elemann malzeme kutusuna armak iin aadaki ilevlerdenhangisi yaplr?

A) ACTVERES

B) DEVICERES

C) ANALOGRES

D) RESISTORSRES

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Ce

Documents

Bilgisayarla Devre Çizimi Ve Simülasyonu