T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

BLGSAYARLA BASKI DEVRE ZM

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLERAIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET1.................................................................................................3 1. BASKI DEVRE ZM UYGULAMA PROGRAMI......................................................3 1.1. Programn zellikleri ................................................................................................3 1.1.1. Programn Tantlmas........................................................................................3 1.1.2. Ares`in Teknik zellikleri..................................................................................4 1.2. Programn altrlmas............................................................................................4 1.3. Ana Mennn Tantm .............................................................................................5 1.3.1. File Mens ..................................................................................................6 1.3.2. Output Mens .............................................................................................8 1.3.3. View Mens..............................................................................................14 1.3.4. Edit Mens ................................................................................................19 1.3.5. Library Mens...........................................................................................23 1.3.6. Tools Mens .............................................................................................26 1.3.7. System Mens............................................................................................30 1.3.8. Help Mens ................................................................................................36 LME VE DEERLENDRME .................................................................................38 RENME FAALYET2...............................................................................................39 2. TASARIM ORTAMI .....................................................................................................39 2.1. Program Tasarm Ekran..........................................................................................39 2.1.1. Mode Selector Toolbar(Mod seimi Ara ubuu)...........................................42 2.1.2. File Print (Dosya Yazdrma).............................................................................44 2.1.3. Display Commands (Grnm Komutlar) .......................................................44 2.1.4. Editing Commands (Dzenleme Komutlar) .....................................................45 2.1.5. Layout Tools (izim Aralar ).........................................................................46 2.1.6. Orientation Toolbar (Yn Ara ubuu ) .........................................................47 LME VE DEERLENDRME .................................................................................48 RENME FAALYET3...............................................................................................49 3. PROGRAM MODLARI.................................................................................................49 3.1. Dosya Kaydetme .....................................................................................................49 3.1.1. Pad Ekleme ......................................................................................................50 3.1.2. izgi Hat Ekleme .............................................................................................56 3.1.3. izim Alan Yaz (Text ) lemleri ...................................................................66 3.1.4. Sembol Ekleme ................................................................................................68 LME VE DEERLENDRME .................................................................................74 RENME FAALYET4...............................................................................................75 4. BASKI DEVRE EMASI ZM .................................................................................75 4.1. Bask Devre iziminde Dikkat Edilecek zellikler..................................................75 4.2. Uygulamal Bask Devre izimi ..............................................................................81 4.2.1. Bir PCB emann Hazrlanmas........................................................................81 4.2.2. G Kayna emasnn PCB Devresini izilmesi............................................83 4.2.3. stenilen Bir Alann Blok Ierisine Alnmas.....................................................83 4.2.4. Bloun Kopyalanmas ......................................................................................84 4.2.5. Bloun Tanmas ............................................................................................84 4.2.6.Bloun Silinmesi...............................................................................................84 i

4.2.7. Bloun Dndrlmesi ......................................................................................85 4.2.8. Bloun Yazdrlmas(Print) ..............................................................................85 LME DEERLENDRME .......................................................................................87 RENME FAALYET5...............................................................................................88 5. SEMBOLLER................................................................................................................88 5.1. Bir Semboln Deitirilmesi ...................................................................................88 5.1.1. Eleman Deeri veya Para smini Deitirme ...................................................88 5.1.2. Bir Semboln Deitirilmesi ............................................................................89 5.1.3. Para izgilerinin Deitirilmesi ......................................................................90 5.1.4. Para sminin Deitirilmesi.............................................................................90 5.1.5. Sembol Oluturma............................................................................................91 LME DEERLENDRME .......................................................................................95 RENME FAALYET6...............................................................................................96 6. OTOMATK BASKI DEVRE ZM...........................................................................96 6.1. Ak emadan Bask Devreye Gei........................................................................96 6.1.1. Elemanlarn Otomatik Yerletirilmesi...............................................................98 6.1.2. Bask Devrenin Otomatik izimi......................................................................99 6.1.3. nce izilen Yollarn (Track) Kalnlatrlmas ...............................................101 6.1.4. PCB Bask Devre Kartna sim Yazlmas.......................................................102 6.1.5. Bask Devrenin ktsnn Alnmas ...............................................................102 UYGULAMA FAALYET.........................................................................................104 LME DEERLENDRME .....................................................................................109 MODL DEERLENDRME.........................................................................................110 CEVAP ANAHTARLARI ...............................................................................................112 KAYNAKA ..................................................................................................................114

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALARKOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 482BK0017 Elektrik Elektronik Teknolojisi Alan Ortak Bilgisayarla Bask Devre izimi Bilgisayarla bask devre izimi ile ilgili temel bilgi ve becerilerinin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Bilgisayarl Devre izimi ve Simlasyonu modlnden baarl olmak Elektrik ve elektronik devre ve emalara ait bask devreleri bilgisayar ortamnda izmek. Genel Ama Bu modl ile elektrik-elektronik devre ve emalara ait bask devrelerini bilgisayar ortamnda izebileceksiniz. Amalar 1. Bask devre izimi uygulama programnn menlerini ve zelliklerini tanyarak, men ilemlerini yapabileceksiniz. 2. Tasarm ortamn tanyarak tasarm mensne ait ilemleri yapabileceksiniz. 3. Program modlarn tanyarak; dosya kaydetme, padhat-sembol ekleme ilemlerini yapabileceksiniz. 4. Bask devre iziminde dikkat edilecek noktalar renerek; bask devre uygulamalar yapabileceksiniz. 5. Bask devre iine sembol ekleyebilecek veya sembol dzenleme ilemlerini yapabileceksiniz. 6. Otomatik bask devre izimini gerekletirerek kt ilemlerini yapabileceksiniz. Bilgisayar, letim Sistemi, Elektrik-Elektronik Bask Devre izim Yazlm Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size, uygulama, soru-cevap, boluk doldurma, test uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME ve DEERLENDRME

iii

iv

GR GRSevgili renci, Tarihte ilk radyonun imalatnda kullanlan elektrik-elektronik devre elemanlar, ase zerine byk zorluklarla monte edilerek imal ediliyordu. Bunlar, ar ve tanmas zor cihazlard. Gnmzde ise bilgisayar teknolojisinin yazlmlar sayesinde elektrik ve elektronikte kullanlan devre elemanlar klm ve daha az enerji ile alr hale gelmitir. Bu teknolojinin bizlere sunduu kolaylklardan biri de bilgisayarl bask devre tasarmnn en karmak devre emalarn bile kolay bir ekilde bask devre haline dntrmesidir. Teknolojinin her geen gn hzla ilerledii bu zamanda, ilerinizi daha kolay yapabilmeniz iin kullanacanz bask devre tasarm program, zamandan ve i gcnden byk tasarruf salayacaktr. Sabit veya hareket halindeki elektronik cihazlar arza yaptnda bask devre tasarm sayesinde arzalar ksa srede giderilir veya hazrlanan modl kart sayesinde, arzal cihaz tamir edilerek zaman kayb olmadan cihazlarn altrlmas mmkn olur. Yaamn her alannda lkemizi ada medeniyetler seviyesine karmak isteyen Atatrkn yolundan gitmek iin her trl teknoloji ve bilgiyi kullanmamz gerekir. Gnmz bilgisayar yazlmlar ile bask devre tasarm daha da gelitirilerek daha farkl bask devre tasarmlarnn ortaya karlmasn salayacaktr. Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler, sizlere elektrik elektronik alannda her trl bilgisayarl bask devre tasarmnda yeni ufuklar aacaktr.

1

2

RENME FAALYET-1AMA

RENME FAALYET1

Uygun ortam salandnda devre ve emalarn sembol ilemlerini gerekletirerek her trl bask devre izimini yapabileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Board Maker, WorkBench, ISIS, UltiBoard programlarnn ne ie yaradklarn aratrnz. Elle bask devre tasarm izimi ile bilgisayarl bask devre izimi arasndaki farklar aratrnz. Boardmaker, workbench, ISIS, UltiBoard programlarnn allarn, simgelerini ve program al sayfasn internette aratrnz. Televizyon, radyo, cep telefonu vb. elektronik cihazlarn bask devre kartlarn elektronik tamircilerinde inceleyiniz. Modl kart sistemi ile alan TV lerin zelliklerini, arzalarnn giderilmesini normal televizyon kartlaryla karlatrnz.

1. BASKI DEVRE ZM UYGULAMA PROGRAMI1.1. Programn zellikleri1.1.1. Programn TantlmasARES(Advanced Routing and Editing Software) program; PROTEUS program paketi iinde yer almaktadr. ISIS program kullanlarak veya dorudan kendi editrnde hazrlanm olan elektronik devrenin baskl devresini elde etmek iin kullanlan baskl devre izim programdr. ARES program ile ok kolay bir ekilde baskl devre(PCB-Printed Circuit Board) oluturulabilmektedir. Baskl devre iziminin elle veya otomatik olarak yaplabilmesi, tek katl veya ift katl izimin yaplabilmesi ve dorudan programn kendi editrnde bask devre izebilecek bir netlist oluturabilmesi(otomatik izim yapabilmek iin gerekli program kts) bu programn avantajlardr. ARES PCB program ile elektronik devrelerin baskl devre tasarm yaplmasnn sayamayacamz kadar ok faydas vardr. Bunlardan bazlar:

3

Devrenin sade ve boyutlarnn kk olmasn salar. Seri retimi kolaylatrr. Yksek frekansl devrelerde grlty (distorsiyon) nler. Devrelerin tamir, bakm ve montajn kolaylatrr.

PCB tasarm kurallarna uyarak baskl devre tasarm oluturursak iimiz birok ynden ok kolay olacaktr. ARES program ile elektronik devrenin PCB si hazrlandktan sonra yazc(printer) ile PCB kts aydinger veya asetat kadna aktarlr.

1.1.2. Ares`in Teknik zellikleri ift tarafl en fazla 16 katl PCB oluturabilmemizi salar. Board kart izim alan genilii max. 10 metredir. ISIS program ile netlis tabanl otomatik izim entegrasyonuna sahiptir. ISIS programnda izilen bir elektronik devrenin simlasyonu dahil, otomatik olarak ARES programna geip PCB sini hazrlayabiliriz. 2 boyutlu (2D) sembolleri vardr. Ktphanesine (Library) iki boyutlu (2D) sembol izimi ve ekleme yaplabilir. SMD sembollerle PCB oluturabilme zelliine sahiptir. Limitsiz pad , track ve via kullanabilme zelliine sahiptir. Program kullanrken kullancya zel grid ve dier ayarlar yapma imkan verir. Bir ok formatta k alabilme zellii (DXF, EPS, WMF, BMP) grafik format ve dosya klar vardr.

1.2. Programn altrlmasBALAT-PROGRAMLAR-PROTEUS 6 DEMONSRATION-ARES 6 DEMO

ekil 1.1: Balatma mens

4

seeneklerini kullanrz (ekil 1.1). ARES 6 demo seeneine tkladktan sonra programmz almaya balar ve programn genel alma alan alr (ekil 1.2). Men ubuu Balk ubuu

Ara ubuklar

Kullanc Ktphanesi

Tasarm Ara ubuu

izim Alan

Sembol Dndrme

Durum ubuuekil 1.2: ARES bo alma alan

Koordinatlar

1.3. Ana Mennn TantmARES programnda, File(dosya), Output(kt), View(grnm), Edit(dzenleme), Library(ktphane), Tools(aralar), System(sistem), Help(yardm) olmak zere 8 men vardr. Mouse ile hangi men tklanrsa, ilgili men alr.

ekil 1.3: Ana men

ekil 1.3te ana men grlmektedir. Mendeki seeneklere sol fare tuu ile tklandnda gerekli ayarlar yapmak zere men alt gruplar kar. Bu menler Mouse kullanmadan klavye ile de alabilir. rnein, Edit mensnde E harfinin alt izili olduu iin, ALT+E kullanlr (klavyedeki ALT tuu ile E tuuna ayn anda baslr). Dier menlerde alt izili harfler ayn yntemle seilerek alr.

5

1.3.1. File Mens

ekil 1.4: File mens

New layout: izim alannda yeni PCB emas izimi iin bu seenek kullanlr. Bu seenee tklandnda yeni bir bo alan alacak ve ismi UNTITLED LYT (adsz) olacaktr. Eer izim alannda PCB ema varsa kaydetmek iin sorar. Load layout: Daha nce oluturmu olduumuz dosyay (PCB emay) izim alanna armak iin kullanlr. Bu seenei kullandmzda iletiim penceresi alr (ekil 1.5). Gerekli dosya ad seilerek A butonuna tklanmas, o dosyann izim alanna yklenmesi iin yeterli olacaktr. izim alannda alrken zaman kaybetmeden dosya yklemek iin ksa yol tuu olarak L harfinden yararlanlr.

ekil 1.5: Dosya arma mens

6

Save Layout: izim alannda yapm olduunuz PCB almalarn kaydetmek iin bu seenek kullanlr. ekil 1.5teki gibi bir iletiim kutusu ile PCB emasn bir dosya ad ile kaydedebilirsiniz. izim alannda alrken klavyedeki S harfini ksa yol tuu olarak kullanabilirsiniz. Save layout As: izim alanndaki PCB almanza bir isim vererek kaydetmenizi salar. Gerekirse farkl isim ile dosyaya kaydetme imkan salar. Bu seenek her altrldnda Save Design iletiim penceresi karnza gelir. Clear Netlist: izim alan zerinde bulunan bask devre emasndaki NETlerin tamamn siler. Load Netlist: Daha nceden File-Save Netlist komutu ile kaydedilmi olan Netleri geri arr. Save Netlist: izim alan zerindeki PCB emada bulunan Netleri bir dosya halinde kaydeder. Import DXF: izim alanna DXF grafik formatna sahip bir dosya eklemek iin kullanlr. Import Bitmap: izim alanna Bitmap BMP grafik formatna sahip bir dosya eklemek iin kullanlr. Import Region: Bu seenek, daha nceden yaplm PCB almalarnn bir blmn veya tamamn(Export Region komutu yardmyla kaydedilmi olmas artyla), izim alanndaki PCB emaya eklemeye yarar. Daha nceden izilmi emann baz ksmlarn ya da tamamn tekrar izmeden alma alanna ararak dosyamza ekleyebiliriz. Bu komut bize zamandan tasarruf etmemizi salar. Export region: izim alanndaki PCB almann bir blmnn sonraki almalarda faydalanmak zere kaydedilmesini salar. PCB emann bir blmnn kaydedilmesi iin; fare(Mouse) ile imleci istenilen blgenin balang noktasna tar ve daha sonrada sa fare tuuna basl tutarak imleci istenlen blgeyi bir blok ierisine alacak ekilde srkleriz. Bu setiiniz blme isim verebilirsiniz. Import Region seenei yardmyla setiiniz blm daha sonra kullanmak zere saklayabilirsiniz. Mail To: izim alannda altmz PCB emasn veya bitmi izimi Outlook Expressprogram yardmyla bakalarna e-posta olarak gndermenizi salar.

ekil 1.6: Mail to penceresi

7

Exit: ARES programndan kmak iin kullanlr. Bu seenek tklandnda izimi kaydetmek iin sorar. Eer kaydolmu ise sormaz.

ekil 1.7: Exit penceresi

1.3.2. Output MensBu men ARES programnda yaplan PCB izimlerinin yazc ktsn almak iin kullanlr.

ekil 1.8: Output mens

Print: izim alanndaki almay kda aktarr. Bu seenek altrldnda ekil 1.9daki pencere karmza gelir.

8

ekil 1.9: Print Layout iletiim penceresi

Yaplacak Ayarlar Printer; bilgisayara bal yazc tanmlanr ve ayarlar yaplr. Options; PCB emann renk ayarlar yaplr. Mode; kda aktarlacak PCB emann aadaki komutlarla ayarlar yaplr: Artwork: PCB emann tamamn Solder Resist: Lehim yzeyi balants olan yzeyleri SMT Mask: Plaketin boyutunu Drill Plot: padlerin tamamn, bu komutlarla kda ktsn alrz. Copies; bu blmde PCB emann ka adet bastrlaca belrlenir. Eer ARTWORK aktif ise Top Copper: st bakr yzeyin baslmasn salar. Bottom Copper: Alt bakr yzeyin baslmasn salar. Top Silk: st eleman yzeyine eleman sembollerinin baslp baslmayaca Bottom Silk: Alt eleman yzeyine eleman sembollerinin baslp baslmayaca Inner: Katlardan istenilenin seilip baslmasn salar. Mech: Mekanik yzeylerin baslmasn salar. Eer SOLDER RESIST aktif ise Top Resist: st bakr yzeydeki pad lerin baslmasn salar. Bottom Resist: Alt bakr yzeydeki pad lerin baslmasn salar. Eer SMT MASK aktif ise Top Mask: st bakr yzey kenar izgisinin ktsnn alnmasn salar. Bottom Mask: Alt bakr kenar izgisinin ktsnn alnmas salar. Eer DRILL PLOT aktif ise Drill: Yalnzca Pad (lehimleme tabanlarnn) deliklerinin baslmasn salar. Aadaki seenekler her zaman aktiftir. Board Edge: Plaket kenar izgisinin baslmasn salar. All: Artwork blmndeki btn seeneklerin onaylanmasn salar. None: Artwork blmndeki btn seeneklerin onaylanmasn iptal eder. Scale; bu blmde kda aktarlacak PCB emann leklendirme ayarlar yaplr. Rotation; kda aktarlacak PCB emann yatay(horizontal) veya dikey (vertical) olarak bastrlmas seilir. 9

Reflection; bu blmde kda aktarlacak PCB emann normal veya ayna grnt (mirror) ktsnn alnp alnmayacann seimi yaplr. Print To File; bu blmde PCB ema PRN uzantl dosyaya kaydedilir. Kda ktsn iptal eder.

NOT: PCB ema kat boyutlarndan ok kkse; pencerede gsterilen PCB emasn fare ile sol tua basl tutarak kadn uygun yerine yerletiririz.(ekil 1.9)

Printer Setup: ARES program bilgisayara bal olan yazcy kullanr. Eer siz bal yazcy deitirmek istiyorsanz bu seenei kullanarak yazc ayarlarn yapabilirsiniz.

ekil 1.10: Yazc Ayarlar iletiim penceresi

Printer Information: Bilgisayarnza bal bulunan yazcnn Windows iletim sistemi ve ARES PCB programna bal olarak teknik zelliklerini geni ve detayl olarak vermektedir.

ekil 1.11: Printer Capabilities iletiim penceresi

Set Output Area: Bu seenek izim alanndaki PCB emann istenilen blmnn kada aktarlmas iin kullanlr. Bu seenek altrldnda fare imleci ekil deitirir.

ekil 1.12: Fare imlecinin son hali

Set Output Origin: CADCAM (bilgisayar destekli tasarm, bilgisayar destekli retim) k iin orjin (balang) noktas belirler. Bu seenek altrldktan sonra mouse u ekili alr.10

ekil 1.13: Set output orjinden sonra fare imlecinin durumu

Set Output Origin komutu altrlp fare imleci yukardaki ekil gibi olunca izim alannda orjin noktas olarak seeceiniz yere gtrp farenin sol tuuna tklaynz. Orjin noktas mavi olarak aadaki ekil gibi olacaktr. Orjin noktas artk sizin istediiniz yere gelmitir.

ekil 1.14: Orjin noktasnn son hali

Export Bitmap: izim alanndaki PCB almasnn, Bitmap(BMP) resim dosyas formatnda kaydedilmesini salar. Bu komut seildiinde ekil 1.15teki iletiim penceresi ekrana gelir.

ekil 1.15: Export Bitmap iletiim penceresi

Yukardaki iletiim penceresi ayarlanarak izim alanndaki PCB emasnn resim dosyas olarak kaydedilmesi salanr.

Kullanmadan nce yaplmas gereken ayarlar Artwork: PCB emann tamamn ( padlar, semboller, tracklar vb.) Solder Resist: Lehim yzeyinde balants olan (pad) lehimleme tabanlar SMT Mask: Plaketin eklinin tamam Drill Plot: Padlerin tamamn

Bu seeneklerden herhangi biri mode konumunda aktif yapldnda nelerin kaydedilecei belirlenir. Layers: PCB emann hangi katnn veya katlarnn kaydedilecei seilir. Resulation: Resim kalitesini (DPI) ve boyutunu belirler.

11

Colours: PCB emann resminin tek renkmi(Mono) yoksa ekranda grld ekilde mi kaydedileceini ayarlar. Rotation: Resmin yatay m dikey mi olacan belirler. Reflection: Resmin olduu gibimi veya ayna grntsndemi(mirror) kaydedileceini belirler. Compesation: Resim dosyas olarak PCB emay kaydetmeden nce pikseller aras mesafesini ayarlar. Filename: Fare ile bu butona tkladnzda PCB emann resim dosyas olarak alan iletiim penceresi zerinden bilgisayara kaydedilecei konum ve dosya ismi belirlenir.

Export Metafile: izim alanndaki PCB emann, metafile(WMF) resim dosyas formatnda kaydedilmesini salar. Bu seenek aktif yapldnda ekil 1.15deki iletiim penceresine benzeyen bir pencere alr(bu pencerenin aklamalarn export bitmap seenei altnda bulabilirsiniz). Export DXF File: izim alanndaki PCB emann, EPS resim dosyas formatnda kaydedilmesini salar. Bu seenek aktif yapldnda ekil 1.15deki iletiim penceresine benzeyen bir pencere alr(bu pencerenin aklamalarn export bitmap seenei altnda bulabilirsiniz).

Export Vector File: izim alannda bulunan PCB emann HGL dosyas formatnda kaydedilmesi iin bu komut kullanlr. Bu seenek aktif yapldnda ekil 1.15deki iletiim penceresine benzeyen bir pencere alr(bu pencerenin aklamalarn export bitmap seenei altnda bulabilirsiniz, farkl olan ksm Device blmdr. Bu blmdeki formatlar ka balanacak olan cihazlara gre seilmelidir).

ekil 1.16: Vector Export iletiim penceresi

Export Overlay: izim alannda bulunan PCB almasnn, bitmap (BMP) resim dosyas formatnda hafif renk tonunda kaydedilmesini salar, daha sonrada seilen dier katmanlarla st ste getirilerek kolay takip salanm olunur (istenilen katmanlarn hepsi

12

ayn anda grld iin). Bunun iin alacak olan ekil 1.17deki iletiim penceresinde gerekli ayarlar yaplr.

ekil 1.17: Export Overlay iletiim penceresi

Manufacturing Notes: alma sayfasnda bulunan PCB ema ile ilgili gerekli aklamalar bu seenek kullanlarak ekil 1.18deki iletiim penceresi araclyla kayda geilir. Daha sonra Manufacturing Notes komutu ile aklamalar incelenebilir.

ekil 1.18: Manufacturing Notes iletiim penceresi

CADCAM Output: izim alannda bulunan PCB ema bu komutla CADCAM komutlarna dntrlr. Bu seenek aktif yapldnda alacak olan iletiim penceresi ile ilgili aklamalar export bitmap seenei altnda bulabilirsiniz.

13

ekil 1.19: CADCAM Output iletiim penceresi

Gerber Wiew: Btn gerber dosyalarn ve izim alanndaki PCB emann daha nce CADCAM Output komutuyla kaydedilmi eklini izim alanna getirmek iin kullanlr. Bu komut seildiinde iletiim penceresi yardmyla ayarlanarak istenilen katlar seebilirsiniz. Pick and Place File: Bu seenek izim alanndaki PCB emann yerleim ve eleman yerini yaz dosyas eklinde gsteren bir komuttur.

ekil 1.20 PCB emasndaki elemanlarn yerlerinin text(yazi) dosyas olarak grlmesi

1.3.3. View MensGrnm mensdr. ARES programnn ekran grnmn deitirmek iin kullanlr. Aada bu meny grmekteyiz.

14

ekil 1.21: View mens

Redraw: izim alannda bulunan PCB emann grntsnn yinelenmesidir. ema zerinde alma yaparken klavyeden ksayol tuu olan R ye baslr. Flip: Tasarm alanndaki PCB emann alttan(tersten) grntsn elde etmek iin kullanlr. Ksayol tuu klavyeden Fdir. (bk. ekil 1.22)

(a) ekil 1.22: Flip komutu

(b)

Grid: izim alannda bulunan gridlerin(noktalarn, zgaralarn) grnmesini ya da grnmemesini salar. Klavyeden G tuuna basarak bu komutu altrabilirsiniz.

15

(a) ekil 1.23: Grid komutu a) kapal b) aktif

(b)

Layers: Bu komut yardmyla PCB emasnn istenilen katlar alma alannda grntlenir. Ksayolu Ctrl+L dir

ekil 1.24: Layers penceresi

Metric: alma alannda bulunan fare imleci hareketinin milimetrik veya in olarak sa alt kede gsterilmesini salar. Ksayolu M tuudur. Origin: Bu komut altrldnda imlecin ekli deiir. alma alannda tkladmz yer orjin noktas olur. Ksayol O tuudur.

ekil 1.25: Origin komutu sonras fare imleci

Z-Theta: Bu seenek altrldnda imlecin bulunduu yer ile tand yer arasndaki uzaklk ve a deerlerini durum satrndan renebiliriz. Krmz renk uzakl mavi renk ay verir. Ksayolu Z tuudur.

ekil 1.26: Z-Theta komutu ncesi ve sonras

16

X Cursor: Tasarm alanndaki imlecin grnnn seilmesinde kullanlr. Ksayol tuu X tuudur.

ekil 1.27: X Cursor komutu sonras imle

Goto XY: Bu seenek yardmyla imleci istediimiz koordinatlara gtrebiliriz. Ksayolu Ctrl+G dir.

ekil 1.28: Goto XY penceresi

Goto Component: Bu komut tasarm alan ierisinde nulunan PCB ema zerindeki istenilen parann aktif hale getirilmesi ve yaklatrlmasn (zoom) salar. Ksayolu Ctrl+C dir

ekil 1.29: Goto Component komutu ncesi ve sonras

Goto Pin: Bu komut altrldnda alan iletiim penceresi kutusuna, parann ID numaras ve pin numaras girilirse imle seilen parann pin numaras zerine gider ve pin aydnlatlr (aktif hale getirilir). Ksayol tuu Ctrl+Pdir.

17

ekil 1.30: Goto Pin uygulamas ncesi ve sonras

Snap 1th-5th-25th-50th: Tasarm alanndaki gridlerin(zgara) aralarndaki mesafeyi ayarlar. (ekil 1.31)50 th 1 th

ekil 1.31:Snap ayarlarnn gridlere etkisi

Pan: Bu komut altrldnda imle biim deitirir. alma alan ierisinde herhangi bir yere gtrlp sol tu tklandnda gstergenin bulunduu yer merkez olur. F5 tuu ile klavyeden aktif edilir. Zoom In: Tasarm alannda bulunan PCB yaknlatrr(byltr). F6 tuu ile klavyeden aktif hale getirilir. Zoom Out: Tasarm alannda bulunan uzaklatrr(kltr). F7 tuu ile klavyeden aktif edilir. PCB emasnn emasnn grntsn

grntsn

Zoom All: Tasarm alanndaki almann tamamn ekran kaplayacak ekle getirir. F8 tuu ile klavyeden aktif hale getirilir. Zoom To Area: Tasarm alanndaki PCB almasnn seilen ksmn ekran kaplayacak ekilde bytmek iin kullanlr. Bu komut aktif yapldnda imle grn ekil:1-12deki gibi olur. Byltlmek istenen blge imle ile kesik cizgilerle iaretlendiinde belirlenen blge byltlm olur. Toolbar: PCB tasarm yaptmz ARES program kullanclar ilerinin daha hzl olmasn istedikleri zaman, ara ubuklarndan yararlanrlar. Bu komut seildiinde iletiim penceresinden iaretlenerek ekranda grlmesi veya kalkmas tercih edilebilir. (ekil 1.32)

18

ekil 1.32: Toolbars iletiim penceresi

1.3.4. Edit MensEdit kelimesi Editrden gelmektedir. PCB emas zerinde dzeltme ve deiiklikleri yapmak amac ile kullanlmaktadr. Bu men aktif yapldnda tasarm alanna gelen iletiim penceresi ile kopyalama, kesme, yaptrma vb. iler yaplabilir.

ekil 1.33: Edit mens

Undo: Tasarm alannda yaplan ileri sondan geriye doru srasyla bir geri alr. Ksayol tuu olarak Ctrl+Z kullanlabilir. Redo: Tasarm alannda yaplan ve geriye alnan ileri srasyla bir ileri alr. Ksayol tuu olarak Ctrl+Y kullanlabilir. Tag filter: Bu komut tasarm alanndaki PCB ema zerinde blok ierisine alnan ksm, iletiim penceresinden yaplan tercihlere gre filitreleme yaparak ekranda grntler. Ctrl+X ksa yol tulardr.

19

ekil 1.34: Tag Box Filter

Align: Seilen nesneleri, noktalar (zgara) zerinde belirli bir konuma getirir(ayarlar). Ksayolu Ctrl+A dr. Replicate: Bu komut istediimiz emay istediimiz kadar ve istediimiz boluklarla kopyalar. Alan pencerede ilk iki satr boluk mesafesini, son komut ise kopya saysn belirler.

ekil 1.35: Replicate komutu penceresi

Send To Back: Bu komut st ste bulunan PCB paralarndan istemediimizi seerek, setiimizi dierinin altna gnderir. Bir para eer baka para arlmadan nce seilip bu komut altrlrsa seili para hep stte kalr. Ksayolu Ctrl+Bdir. Bring To Front: Bu komut st ste bulunan PCB paralarndan istemediimizi seerek, setiimizi dierinin stne gnderir. Bir para eer baka para arlmadan nce seilip bu komut altrlrsa seili para hep stte kalr. Ksayolu Ctrl+Fdir. Bir nevi Send To Back komutunun tersidir. Convert Vias To Pads: Tasarm alannda setiimiz via y pad e dntrr. Bu komutu kullanmadan nce Tag filter komutundan via filitresi aktif edilmeli daha sonra via seilerek bu komut kullanlmaldr. Duplicate Layer: Bu seenek PCB emann katlarn oaltmak iin kullanlr. Gerekli ayarlar alan pencereden yaplr.

20

ekil 1.36: Duplicate Layer iletiim penceresi

Source, kopyalanacak kaynak PCB kat seimi Destn, PCB nin kopyalanaca hedef kat seimi Object types to copy, kopyalanacak nesneler

New component: Bu komut ARES e kaytl paralarn yeni bir isimle yeniden kaydedilmesini salar. Yeni isimle oluturduumuz paralar Components seenei altnda toplanr.

ekil 1.37: New components mens

Name, oluturulacak yeni parann ismi Package, kaytl parann ad

New Pad Style: Bu komut yeni bir pad (lehimleme taban) oluturmak iin kullanlr. Bu komut aktif yapldnda ekil 1.38 daki iletiim penceresi alma sayfasna gelir. Name (isim) kutusu karsna tasarladmz yeni pad in ismini yazar Normal veya SMT ksmndan da pad in eklini seer ve OK dmesine fare ile tklarz. Bu kez karmza ekil 1.39 daki gibi iletiim penceresi gelir. Bu iletiim penceresinden yeni pad in lleri ayarlanarak OKdmesine tklanr. ekil kare pad olarak ara ubuu altnda kar.

ekil 1.38: New pad style penceresi

ekil 1.39: Edit square pad style

21

New Pad Stack: Yeni bir pad yn oluturmak iin kullanlr. ARES programndaki her bir bask devre katman iin farkl l ve ekillere sahip pad oluturulmasna imkn verir. Bu komut seildiinde iletiim penceresi alr. lgili kutulara istenen bilgiler girilir ve continue dmesini tklanr. Karmza yeni bir iletiim penceresi alr.(bk ekil 1.41) Bu iletiim penceresi yeni oluturacamz pad stack iin her bir yzey ve katman iin ayn veya farkl l ve zellikler sememize imkn verir. rnein 1. yz iin daire pad seersek, 2. yz iin kare pad seebiliriz.

ekil 1.40: Create new padstack penceresi

ekil 1.41: Edit padstack penceresi

New Trace Style: Yeni bir track yol olutururak ARES ktphanesine kaydeder. Bu komut aktif yapldnda alan iletiim penceresinden ayarlar yaplr.

ekil 1.42: Edit trace style penceresi

New Via Style: Yeni via (gei delii) oluturarak ARES ktphanesine kaydeder. Bu komut aktif yapldnda iletiim penceresine yeni bilgiler girilir.

ekil 1.43: New via style penceresi

ekil 1.44: Edit Circular pad style penceresi

Tidy: Bu komut altrldnda kullanc ktphanesindeki ve izim alannda bulunan kullanlmayan paralar silererek temiz bir alma yaplmasn salar. 22

1.3.5. Library MensLibrary, ktphane demektir. Bu men ARES tasarm programnda ktphanesine kompenent ekleme veya arma veya ktphaneyi dzenleme gibi ilemleri yapmamz salar. Bu komut aktif yapldnda alan iletiim penceresinden men alt seenekleri grlmektedir.

ekil 1.45: Library mens

Pick Package/Symbol: smini bildiimiz elektronik para veya eleman(komponent) armak iin kullanlr. P harfi ksayol tuudur. Bu komut seildiinde iletiim penceresi alr. Bu pencerede parann ismini biliyorsak st kutudaki name or text to search for ksmna yazlr. Fakat birok parann adn hatrlamak zor olacandan match name ksmndaki beginning with text seenei iaretlenerek isim kutusuna para ismindeki ilk iki harf yazlarak bu iki harfle balayan btn elemanlar matches kutusunda grlr. Bu kutudan istenilen parann zerine ift tklanarak kullanc ktphanesine getirilir.

ekil 1.46: Ktphaneden para(eleman) seme

Make Package: ARES ktphanesinde olmayan paralarn oluturulup eklenmesi iin kullanlr. Ktphanede olmayan malzemeler bir elektronik parann klf yaps padleri ve izgileri (2D grafik mens) kullanarak oluturulur. Oluturulan yeni ekil sa tula blok ierisine alnp make package komutu aktif yaplarak alan iletiim penceresinden isimlendirilip ktphaneye kullanlmak zere kaydedilir. 23

ekil 1.47: Make Package penceresi

Make Symbol: Yeni oluturulan paraya isim verilerek ktphaneye kaydedilir.

ekil 1.48: Make symbol penceresi

Decompose: ARES ktphanesinde bulunan bir paray tasarm alanna arp yeniden dzenlemeye veya yeni sembol oluturmaya yarar.

ekil 1.49: Dzeltilecek komponent

ekil 1.50: Decompose komutunun uygulanmas

Compile To Library: izilen yeni para ktphaneye kaydedilir.

24

ekil 1.51: Compile to library komutu penceresi

Library Manager: Ktphane ile ilgili her trl ilem, bu men sayesinde yaplr. Bu seenek altrldnda, alan iletiim penceresinden yapt ilemler zerindeki dmelere tklayarak ilemlerimizi gerekletirebiliriz.

ekil 1.52: Library manager penceresi

Bu mendeki komutlar: Dump library : Setiimiz ktphane ya da para hakknda bilgi verir. Delete library : Setiimiz ktphaneyi siler. ADI library : (Asc II Data Import library ) Bu komut klasrde kaytl bulunan ASCII formatndaki bilgileri ktphaneye kaydeder. Backup library : Setiimiz ktphaneyi yedekler. File attribute : Setiimiz dosyann ana zelliini deitirir. Pack library : Setiimiz ktphaneyi paket yapar. Order : ktphanelerin srasn belirlemek iin kullanlr. Unselect all : Kaynak ktphanedeki seilen btn paralarn seili halini kaldrr. Select all : Kaynak ktphanedeki btn paralar seer. Yaptmz ilemin ynn gsterir. Copy items Seilen paralar istediimiz ktphaneye kopyalar.

25

Move items Delete items Rename items Informaton

: Seilen paralar istediimiz ktphaneye tar. : Seilen paralar siler. : Seilen paralarn ismini deitirir. : Seilen ktphane ve para ile ilgili bilgileri verir.

1.3.6. Tools MensTools, anlam aralar demektir.

ekil 1.53: Tools mens

Real Time Snap: Bu komut seili ise alma alannda bulunan fare imlecinin u ksmnda ekli meydana gelecek balant yapmak kolaylaacaktr. Bu komut onayl deilse iareti olumayacaktr. Ctrl+S ksa yol tulardr. View mensnden kursr de ayn ilemi yapar. Trace Angle Lock: Bu komut seili olursa izilen yollarn(trace) dn(eklem) yerleri 90 veya 45 a yaparak izilirler. Ctrl+K ksayol tulardr. Auto Trace Selection: Bu komut seili olursa PCB emas zerindeki yol(track) fare sa tuu ile seilirse, seilen yol(track) zelliklerini tayan yeni yollar izmeye balar. Ctrl+T ksayol tulardr. Auto Track Necking: Bu komut seili olursa yollar ile padlerin aras otomatik olarak ayarlanr. Ctrl+N ksa yol tulardr. Auto Zone Regenaration: Otomatik alma alann yeniler. Bu komut bir kere seildiinde system mens altndaki Set Zones seenei de aktifleir. Search And Tag: Tasarm alannda bulunan PCB emada, verilen zel deerlere gre arama yaparak bulduu sonulara gre paralar etiketler. Durum ubuunda ka tane kompenent bulunduu ve etiketlendii takip edilerek renilir. T ksayol tuudur.

26

ekil 1.54: Search & Tag ncesi

ekil 1.55: Search & Tag penceresi

ekil 1.56: Search & Tag sonras

Tools mensnden search&tag komutunu altr. Field kutusundan REF`i se. String kutusuna R3 yaz Mode blmnden Equals se. Range blmnde All kkn iaretleyiniz. OK(tamam) butonuna tklaynz.(ekil 1.56da R3 setik rengi beyaz olarak deiti.)

Or Search And Tag: Bu seenek Search and Tagseeneine benzer. Fark olarak arama yapar. And Search And Tag: Bu seenek Search And Tag seeneine benzer. Gerekli olan bilgilerin etikette kalmasn salayarak gereksiz bilgileri temizler. Auto Name Generator: Bu komut altrldnda alma alannda bulunan ok saydaki ayn tip elemana isim ve artan numara verir. Yeni oluturulacak paraya isim ve numara verilerek ktphaneden verilen isimle arlmasn salar.

ekil 1.57: Auto Name Generator ekil 1.58: Auto Name komutu ncesi Generator penceresi

ekil 1.59: Auto Name komutu sonras

Auto Placer: Bu komut ISIS programnda izilmi olan elektronik emann PCB emasnn oluturulmas iin kullanlr. ARES komutu altrldnda PCB emann kart boyu belirlendikten sonra PCB elemanlarn izim alanna otomatik olarak yerletirir.

27

Auto Router: ISIS program ierisinde izilmi. SCH uzantl elektronik emalarn, ISIS program ierisinden ARES program altrldnda PCB bask devre emasn oluturabilmekiin kart ls belirlenip elektronik paralar tasarm alanna yerletirdikten sonra otomatik(Auto) olarak balant yollarn(trace) izmek iin kullanlr.

ekil 1.60:Auto Router iletiim penceresi

ISIS de izilen elektronik emann bask devre emasn (PCB) karmak iin ARES programna atldktan sonra (Auto router) komutu altrlrsa ekil 1.60 daki iletiim penceresi gelir. Bu pencere yardmyla otomatik izim ayarlar yaplr. (OK) dmesine tkladktan sonra izim otomatik olarak izilir. Auto router izim penceresinden; Grid: zgara boluklarnn bykl seilir. 50 tavsiye edilir. Routes: hangi net`lerin yola dntrlecei seilir. (Tagged: aretli olanlar; Untagged: aretlenmemi olanlar All: Tamam) Router options: Routing pass: aretli ise izilemeyen yollar gsterir. Tidy pass: aretli ise en iyi izimi yapana kadar izmeye alr. Protect manuel track: aretli ise elle yol izimine koruma (protect) koyar. Edit strategies: bu komut ile ema ile ilgili kat, via gibi elemanlar zerinde dzenlemeleri yaparz. Trace style: Bakr yolun stili Via style: Gei deliinin stili Neck style: Yollarn dn stili Vias: Gei deliklerin tipi Desing rules: ema zerindeki padlar ve yollar arasndaki mesafeler in cinsinden ayarlanr.

28

ekil 1.61: Otomatik PCB tasarmn tek kat yaparken alan iletiim penceresi ekil 1.60daki (Edit Strategies) tklandnda bu pencere alr.

Gateswap Optimizer: Bu komut ile karmak bir ekilde izilmi emann en uygun ekilde yeniden izilmesi salanr.

ekil 1.62: Gate-Swap Optimizer altrma onay penceresi

Power Plane Generator: Tasarm alannda bulunan emadaki power veya ase alannn geniletilmesini ve ema zerindeki boluklarn istediimiz ekilde doldurulmasn salar.

ekil 1.63: Power Plane Generator penceresi

Component Re-Annotator: Bu komut tasarm alanndaki emamzda bulunan paralarn yeniden numaralandrlmas iin kullanlr. Connectivity Checker: Bu komut altrldnda programn otomatik olarak izdii emalarda balant ile ilgili bir hata varsa karmza hata raporu kar.

29

ekil 1.64: Connectivity Errors penceresi

Desing Rule Checker: Bu komut altrldnda dizayn kurallar iersinde emamzn zerindeki pad ve yollar arasnda eer bir hata varsa bu hatalar hakknda bilgi raporu hazrlar.

1.3.7. System MensBu men ARES programnn sistem (renk, balant kurallar, grid ayarlar, ksayol tuu ayarlar, vb.) ayarlarn yapmak iin kullanlr. Bu mennn alt seenekleri aadaki ekilde gsterilmektedir.

ekil 1.65: System mens penceresi

System Info: Programn (Untitled Ares demo) versiyonu ve lisans ile ilgili bilgiler verir.

ekil 1.66: System Info penceresi

30

Set Colours: ARES programnn btn renk ayarlar bu komut aracl ile yaplr.

ekil 1.67: Set Color iletiim penceresi

Set Design Rules: Tasarm alannda izeceimiz PCB emann elemanlar arasndaki mesafeyi ayarlamamz salar. Design Rules komutu altrldnda elemanlar arasndaki uzakl alan pencereden pad-pad, pad-track, track-track vb. ayarlar th cinsinden yapabiliriz. 1Thou= 0,025 mm.

ekil 1.68: Default Design Rules iletiim penceresi

Set Environment: Bu komut ile programn otomatik kayt sresi, geri al seeneinde ka ilemin tutulaca, dosya mensnde ka adet allan dosyann tutulaca vb. ayarlar yaplr.

31

ekil 1.69: Set Environment Configuration iletiim penceresi

Set Keyboard Mapping: Bu komut programdaki menlere ksayol tular atamak iin kullanlr.

ekil 1.70: Set Keyboard Map penceresi

Commands groups: Alt seeneklerine ksayol tuu atanacak ana men seilir. Available commands: Ksayol tuu atanacak seenek seilir. Key sequence for selected command: Atanacak ksayol tuu yazlr.

Set Grids: Bu komut ile zgara(grid) ayarlar yaplr. Bu seenek ile grid noktalar arasndaki uzaklk th cinsinden ayarlanr.

ekil 1.71: Grid Configuration penceresi

32

Set Layer Usage: Bu komut altrldnda layer kullanma ayarlar yaplr. Bu komut seildiinde alan pencerede her kat iin verilen Inner copper 1 gibi isimler yerine bu isimler silinerek yerine 1.kat, 2.kat gibi istediimiz isimler verilir.

ekil 1.72: Set Layer Usage iletiim penceresi

T stunu onaylanrsa; PCB izimi yaparken seilen katman grlr. G stunu onaylanrsa; (2D grafik), graphics modunda grlr. Set Layer Pairs: Bu komut ok katl PCB ema izimlerinde yani ift yz bask devre tasarmlarnda katmanlarn eletirilmesi iin kullanlr. Bu komut seildiinde karmza gelen iletiim penceresinden bask devre katlar eletirilir. (ekil 1.73)

ekil 1.73: Edit Layer Pairs penceresi

33

Set Library Path: Bu komut, seildiinde ARES programnn ktphane(Library) yolu(path) tanmlanr. letiim penceresinden path yazan kutuya ktphanenin yolu tanmlanr.

ekil 1.74: Set Library Path iletiim penceresi

Set Plotter Pens: Bu komut plotter(izici) renk ayarlarn yapar. letiim penceresi ile gerekli renk ayarlarn yaparz. (ekil 1.75)

ekil 1.75: Set Plotter Pens iletiim penceresi

Set Strategies: Bu komut altrldnda otomatik PCB ema izimi ayarlar yaplr. Bu seenein ve iletiim penceresinin aklamalar Tools-Auto Router seenei altnda ayrntl olarak anlatlmtr. Set Template: izim alannda bulunan Textlerin(yazlarn) kalplarn(label), yksekliklerini ve geniliklerini ayarlamaya yarar. Bu komut aktif yapldnda ekil 1.76da grlen iletiim penceresi ekrana gelir.

34

ekil 1.76: Set Template iletiim penceresi

Bu pencerede; Part Reference ksmnda; parann yaz eidi(label font), ykseklii(Height) ve genilii(Width) ayarlanr Part Value ksmnda parann deerinin ykseklik ve genilii, Graphics ksmnda, izim alannda grafik varsa, bu grafie ait yazlarn ykseklik ve genilii ile grafik izgilerinin genilii ayarlanr. Set Work Area: izim alan lleri ayarlanr. Bu seenek altrldnda karmza iletiim penceresi gelir. Bu pencereyi kullanarak izim alanmzn genilii(Width) ve ykseklii (Height) inch olarak ayarlanr.

ekil1.77: Set work Area penceresi

Set Zones: Bask devre emamzda bulunan bakr blge ayarlar yaplr. Bu komut, ARES programnn otomatik olarak alanlar yeniden izmesi iin konfigrasyon (confg) ayarlarn yaparken kullanrz. Bu komut seildiinde karmza ekil 1.49da grlen iletiim penceresi gelmektedir.

35

ekil 1.78: Zone Configuration penceresi

Auto-regenerate zones: Alanlarn yeniden otomatik olarak oluturulmas Quick Draw Zones: Hzl izme Background regen. Thershold: Arka plan yenileme hz

Save Preferences: Bu komut system mensnde yapm olduumuz deiiklikleri kaydeder.

1.3.8. Help MensBu mende Ares program hakknda renmek istediimiz her ey bulunmaktadr. Anlam, yardm demektir.

ekil 1.79: Help mens

Help Index: Bu seenek klasik yardm penceresidir. Yardm konular sol tarafta aklamalar ise sa taraftadr.

ekil 1.80: Ares Helpin grn

36

Contents: indekiler halinde listeleme yapar Index: ndeks halinde listeleme yapar. Search: Yardm konularn arar. Stop Pres: Programn ieriini anlatr. Yeniliklerden bahseder.

ekil 1.81: Proteusun ilgili srmne ait yenilikleri anlatan yardm penceresi

About Ares: Proteus program hakknda bilgi verir.

ekil 1.82: System bilgilerine ulalan yardm penceresi

37

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMELME SORULARI1. Proteus izim programnda PCB tasarm yapmaya yarayan programn ad--------dir. 2. Balat-programlar-Proteus 6 Demo-ARES 6 Demo ilemleri sonunda ekrana ----------gelir. 3. File, Output, View, Edit, Library, Tools, System, Help, ana ------------------bulunur. 4. PCB eleman oluturmak iin kullanc ktphanesi zerinde -----------harfini tklarz. 5. ARESprogramnda tasarm alanna para armak iin, ----------------harfini tklarz. 6. Bir parann ayna grntsn(mirror) almaya yarayan dmelere,---------------denir. 7. Tasarm alanna yeni bir PCB ema izimine balamak iin, ----------------komutu kullanlr. 8. Daha nce izilmi PCB dosyay armak iin, ---------------komutu kullanlr. 9. Tasarm alanndaki PCB emann ters grntsn elde etmek iin,-----------komutu kullanlr. 10. Tasarm alanndaki almay kda aktarmak iin,-------komutu kullanlr.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Bu faaliyetteki konularn ilginizi ektiini, yeteneklerinize, deerlerinize ve ihtiyalarnza uygun olduunu dnyorsanz, eksikliklerinizi faaliyete tekrar dnerek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

38

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET2AMAUygun ortam salandnda tasarm ortamn tanyarak, tasarm mensne ait ilemleri doru olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr. Gnmzde kullanlan bilgisayar yazlm programlarn karlatrarak alma alanlarndaki ara ubuklarnn grevini ve bilgisayar operatrne salad kolaylklar aratrnz.

Boardmaker, Isis, Ultiboard, Workbench, Orcad vb. izim programlarnn tasarm alanlarnn benzerliklerini, ara ubuklarnn programdaki grevlerini aratrp reniniz.

2. TASARIM ORTAMI2.1. Program Tasarm EkranARES program, bask devre emas izilebilir, yeni sembol ve klflar retilip mevcutlar deitirilebilir. Bu almalarn yapld ortam Tasarm Ekran olarak adlandrlr. Proteus ana mensndeki ISIS ve ARES in hangisini altrrsanz altrn ekrana gelen ortam grnt olarak birbirinin aynsdr. Sadece altrlan fonksiyonun zelliine gre alt menlerde kk farkllklar vardr. ekilde ARES program tasarm ekran grlmektedir.

39

ekil 2.1: ARES program tasarm ekran

ARES programnn penceresinde izim alann en stnde Balk ubuu yer alr. Balk ubuu: Burada programn ismi yer almaktadr. Men ubuu: Men ubuunda File, Output, View, Edit, Library, Tools, System ve Help menleri bulunmaktadr. Ara ubuklar: Programda, be tane ara ubuu bulunmaktadr. Bu ara ubuklarnn hangileri olduu View-Toolbars komutu altrlarak renilir. Tasarm Ara ubuu: Ekrann solunda yer alr ve editr(ekran) modunu seer. Bu ubuu gizleyemezsiniz. erdii fonksiyonlarn karl menlerde yoktur. izim(Kubak Penceresi) Alan n Grn:

Tm izimin genel grnmn verir. izim alannn ierisine yaptnz almann kltlm halini verir. Turkuaz ereve sayfa snrlar, yeil kutu ise, grlebilir alan gsterir. Fare imlecini bu pencere ierisine gtrp bir kere sol tklarsak izim alannn istediiniz blgesine merkez olacak ekilde yerleir. Kubak penceresi ayn zamanda, yerletirilmek zere seilen parann deneme grntsn verir, bu pencere; o Kullanc ktphanesinden bir para seildiinde, o Rotate /Mirror ikonlar ile ayar yapld zaman (parann saa sola evrilip, ayna grntsnn alnmas ), o Ynlendirilecek(Para, eleman vs.) bir nesne tipi seildii zaman,

40

Kullanc Ktphanesi: PCB eleman oluturmak ve ktphaneden arlan PCB elemanlarn izlemek iin kullanlr.

ekil 2.2: Kullanc Ktphanesi balk ubuu

C Dmesi PCB eleman oluturmak iin kullanlr. Kullanc ktphanesine PCB eleman armak iin tasarm ara ubuu zerindeki ara ubuuna tklanr. Sembol arma dmesi zerinden P ve L dmeleri, PCB eleman armak iin (P), ktphane ile ilgili iler(ktphane silmek, ktphane oluturmak vb.) iin ise (L) dmesi kullanlr.

Ynlendirme ubuu: Nesnelerin dndrlmesinde, ayna grntsnn alnmasnda kullanlan komutlar ierir.

Eleman Dndrme(Rotation): Ayna grnts (Mirror):

izim ( Tasarm) penceresi: PCB almalarn yapld byk pencere. Ares Program Ara ubuklar

Ares programnda 5 tane ara ubuu vardr.

Mode Selector Toolbar(Mod seimi Ara ubuu)

File / Print Commands (Dosya/Yazdrma Komutlar)

Display Commands (Grnm Komutlar)

Editing Commands (Dzen Komutlar)

41

Layout Tools(izim Aralar)

2.1.1. Mode Selector Toolbar(Mod seimi Ara ubuu)Bu ara ubuu 3 blmden oluur. Bu blmler: Placing and Routing, Pad placament, 2D graphicsdir.

2.1.1.1. Placing and Routing

Tasarm alanndaki paraya etiket vermek iin kullanlr. Tasarm alanna para armak veya dzenlemek iin kullanlr.

Tasarm alannda yol(track) oluturmak iin kullanlr. Tasarm alannda ok katl izimlerde via(gei delii) koymak iin kullanlr. Blge tanmlamas yapmak ve dzenlemek iin kullanlr. ARES editrnde hazrlanm PCB bask devreye netlist oluturur. Balant yollarn(track) klandrmak(hatalar kontrol amal) iin kullanlr. Tasarm alannda bulunan paralardan istenileni semek ve dzenlemek.

2.1.1.2. Pad Placement

Daire eklinde pad(ortas delik ) lehimleme taban ekler.

42

Kare eklinde pad(ortas delik) lehimleme taban ekler.

Kenarlar oval dikdrtgen pad (ortas delik) lehimleme taban ekler.

Kenar balant padi yerletirir. Dairesel balant padi yerletirir.

Dikdrtgen eklinde balant padi yerletirir.

okgen balant padi yerletirir.

Bu simge yeni bir pad yn(matriks) yerletirmek iin kullanlr. 2.1.1.3. 2D Graphics izim alannda izgi oluturmak iin kullanlr. izim alannda kutu oluturmak iin kullanlr. izim alannda daire oluturmak iin kullanlr. izim alannda yay oluturmak iin kullanlr. izim alannda serbest izim yapmak iin kullanlr. izim alannda metin(text) oluturmak iin kullanlr. izim alannda bulunan sembol dzenlemek ya da yeni oluturulan kompenente sembol ismi vermek iin kullanlr. izim alan orjinini ve yeni oluturulan kompenentin orjinini belirlemede kullanlr.

43

izim alannda bulunan objelerin veya blgenin boyutlarnn(mm. veya in. olarak) llmesini salar.

2.1.2. File Print (Dosya Yazdrma)Tasarm alannda yeni bir bo sayfann almasn salar. Daha nceden hafzaya kaydedilmi bir izim dosyasn arr. Tasarm alannda allan izim dosyasn kaydeder. Daha nce izilmi dosyadan belirlenmi bir blou allan izim dosyasna getirir. allan bir izim dosyasndan belirlenmi bir blou baka bir izim dosyasna tar.

Tasarm alannda bulunan izim dosyasn yazc (printer) yardm ile kada aktarr.

Bu sembol aktif yapldnda, tasarm alanndaki almadan seilen belirli bir alann yazdrlmas (print) salanr. CADCAM k iin Gerber dosyas oluturulur.

CADCAM dosyas armak iin kullanlr.

2.1.3. Display Commands (Grnm Komutlar)izim alan ekrann yeniler Tasarm alannda bulunan almann ayna grntsn(mirror) alr. Tasarm alan ekrannda bulunan gridleri(zgara) arr veya yok etmeye yarar.

44

Tasarm alanndaki PCB kartn katlarnn grntlenmesini veya gizlenmesini salar. Board(pcb kart) llerini durum ubuu zerinde milimetrik veya in olarak seilip grntlenmesini salar. Tasarm alannda istenilen noktay yerel orijin noktas olarak semeye yarar. ptal etmek iin tekrar bu sembol seilir. Z-Theta koordinat noktas oluturur. Bu sembol seili durumda iken, imle izim alannda herhangi bir yere tklanrsa oras merkez seilir ve ekran o noktadan merkezlenir. izim alanndaki grnty byltr(zoom). izim alanndaki grnty kltr(unzoom). Tasarm alannn tamamn ekranda gsterir. Bu sembol seildikten sonra, bir alan belirlenirse, o alan byltr.

2.1.4. Editing Commands (Dzenleme Komutlar)(Undo) son yaplan ilemi geri alr. (Redo) son yaplan geri alma ilemini iptal eder. Tasarm alannda seilen bir para ya da belirlenen bir blou kopyalayarak oaltr. Tasarm alannda seilen bir para ya da belirlenen bir blou baka bir yere tar. Tasarm alannda seilen bir para ya da bir PCB kartn istenilen ada ve ynde dndrr. Tasarm alannda seilen bir eleman ya da belirlenen bir blou siler. 45

Ktphaneden izim alanna eleman ya da sembol armak iin kullanlr. Yeni bir para oluturmak iin kullanlr. Ktphaneye eleman olutururken, etiketlemede kullanlr.

2.1.5. Layout Tools (izim Aralar )Bu sembol aktif yaplrsa tasarm alanndaki para ularna fare imleci getirildiinde x ekli oluacaktr. Aktif yaplmazsa x ekli olmaz. Tasarm alannda yol(trace) izerken dn asn belirler. Bu sembol aktif ise yolun dn alar 45 ve 90 derece olur, pasif ise istenilen adan dn yaplabilir. Otomatik bask devre iziminde yol stili seimi yaplr. Yol(track) ile pad aras mesafeyi otomatik olarak ayarlar. Para arar ve denk olan paralar etiketler. izim alannda bulunan paralar alfanmerik olarak sralar. ISIS pcb programndan ARES pcb programna otomatik PCB izimi iin geite kart(board) boyutu belirlendikten sonra paralar otomatik olarak yerletirir. Otomatik PCB izimi yapar, ISIS(ematik) programndan ARES programna getikten sonra, balant yollarnn(track) otomatik olarak izilmesi iin kullanlr (Autoroute yapar). Otomatik PCB izimlerinde balant raporu hazrlar. Dizayn kurallar (pad-pad, pad-track, track-track) aras mesafe ayarlarn kontrol eder ve rapor verir. ELECTRA programna gei yapar. Bu programda otomatik izim yaplr.

46

2.1.6. Orientation Toolbar (Yn Ara ubuu ) Rotation (Dndrme Ara ubuu)

Seilen paray 90 derece saa dndrr(Saat ynnde). Seilen paray 90 derece sola dndrr(Saat ynnn tersi). Seilen paray klavyeden girilen a deeri kadar dndrr. Klavyeden a deeri girildikten sonra Enter tuuna baslr. Reflection (Yansma-Ayna Ara ubuu)

Parann yatayda(horizontal) yansmasn alr(Mirror- x ). Parann dikeyde(vertical ) yansmasn alr (Mirror- y ).

47

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEDoru-Yanl Test Maddeleri Aklama Aada bir ksm doru bir ksm da yanl olan cmleler verilmitir. Doru olanlarn bandaki parantezin iine ( D ), yanl olanlara da ( Y ) harfi yaznz. 1. (.) Program isminin yer ald yere balk ubuu denir. 2. (.) File, Output, View, Edit, Library, Tools, System, Help tasarm ara ubuudur. 3. (.) Tasarm alanna paralar almadan nce ynlerini ayarladmz yer n grn penceresidir. 4. (.) rotation(eleman dndrme) , mirror(aynagrnts) ilemleri yapar. 5. (.) PCB almalarnn yapld byk pencereye tasarm penceresi denir. 6. (.) 2D graphics Ares programnda yeni para izmek iin kullanlr. 7. (.) iareti izim alannda Sembol(symbol) oluturmaya yarar. 8. (.) iareti PCB izimlerinde tasarm alannn Gridlerini yok eder. 9. (.) Tasarm alanndaki PCB almalarn hafzaya kaydetmek iin yazc iaretini tklamalyz. 10. (.) PCB tasarmlarn kda aktarmak iin file / save layout komutunu kullanrz.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Bu faaliyetteki konularn ilginizi ektiini, yeteneklerinize, deerlerinize ve ihtiyalarnza uygun olduunu dnyorsanz, eksikliklerinizi faaliyete tekrar dnerek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

48

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET3AMAUygun ortam salandnda elektrik elektronik devre ve emalara ait bask devreleri bilgisayar ortamnda program modlarn tanyarak dosya kaydetme, pad- hat-sembol ekleme ilemlerini yapabileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Pad, track, sembol ifadelerini Boardmaker, Workbench programlarnda aratrnz. ematik (SCH) ve PCB semboller arasndaki farklar inceleyerek elektronik malzeme satan iyerlerinden PCB sembollerini ve paralarn ayak(pin) yaplarn aratrnz. G kaynaklarn, televizyon ve radyo devrelerinin PCB kartlarn inceleyiniz.

3. PROGRAM MODLARIBu blmde ARES programn kullanarak tasarm alanna izgi(Track), pad, yaz, sembol eklenmesi, bunlarn deitirilmesi(Edit) konular incelenecektir. Konular incelenirken daha nce grm olduumuz menler ve ara ubuklar kullanlacaktr. Konular uygulamalarla aklanacaktr. Bu blmn bilgisayar banda uygulamal olarak allmas tavsiye edilir.

3.1. Dosya KaydetmeTasarm alanna izilen emann daha sonra tekrar yklenip kullanlmas gerekebilir. Bunun iin tasarm alanndaki almann kaydedilmesi gerekir. Bilgisayarlar bilgileri dosya biiminde saklarlar. Dosyalarn saklanmas ilemi kaydetme kelimesiyle ifade edilir. Bir alma ilk defa kaydediliyorsa bir dosya ismi verilmesi gerekir. Dosya ismi verilmesinde Windows iletim sistemi ve ARES programnn kural ve snrlamalar geerlidir. sim verilip saklanan bir dosya baka bir zaman tekrar yklenip gerekiyorsa deiiklikler (ekleme, karma vb.) yaplabilir. Deiikliklerin kalc olmas iin dosyann tekrar kaydedilmesi gerekir. Ancak bu kez yeni bir isim vermek gerekmez, dosya ayn isimle kaydedilebilir. Bununla birlikte deiikliklerden sonra dosyay baka bir isimle kaydetmek de mmkndr. O zaman farkl iki dosyamz olacaktr. 49

UYGULAMA 1: Dosya Oluturmalem Basamaklar Tasarm alanna eitli yollar(Track) iziniz. File/Save Layout komutlarn altrnz. Alan pencerede Untitled yazan ksma yeni bir dosya ismi giriniz. Kaydet butonuna basnz ve dosyay yeni isimle kaydediniz. Bu komuta klavyeden S tuuna basarak ksayoldan ulaabiliriz.

ekil 3.1.a: izilen yollar ekil 3.1.b: Save komutu penceresi ekil 3.1.c: Save Dosyas

Eer nceden altmz bir dosyann adn farkl olarak kaydetmek istiyorsak save as layout seeneini kullanrz. Burada alan pencerede vereceimiz yeni isim girilir ve isteimize bal olarak dosyann kayt yeri deitirilebilir.

3.1.1. Pad EklemePad; PCB emalarnda bulunan devre elemanlarnn (komponentlerin) ayaklarnn (pinlerinin) devreye baland(lehimlendii) deliklerdir. PCB emamzn istediimiz yerine pad koyabiliriz. rnein: Bir devrenin giri ve k pinleri iin padlara ihtiya vardr. Hatta atlama iletkenleri iin de padlar gereklidir. ARES programnda deiik ekillerde ve boyutlarda padlar tasarm alan Pad Placement ara ubuklar zerinde sunulmutur, bunlardan istediinizi kullanabilirsiniz. (ekil 3.2)

ekil 3.2: Pad eitleri

ekil 3.3: Bir padin izim alannda grn

50

UYGULAMA 2: Pad Ekleme ve Detirme lemleri Tasarm Alanna Pad Eklemek in; lem Basamaklar Yeni, bo bir tasarm alan oluturunuz. Tasarm alannda Pad placement ara ubuunda bulunan pad ekleme dmelerinden daire eklinde pad seiniz. Pad imizin bykln kullanc ktphanesinden ayarlaynz. eklimizde C300-80 padiseilmi olup n izleme penceresinden tasarm alanna alnmay beklemektedir. mleci pad yerletirmek istediimiz izim alannda bir yere getirerek sol tklarz. Bu drt ilem sonunda padimiz tasarm alanna eklenmi olur. dmesi aktif olduunda ve fare imleci tasarm alan ierisinde iken, fare tularndan sol tua her tkladmzda yeni bir pad oluacaktr. (ekil 3.4)

ekil 3.4: Pad boyutlarnn boyutlarnn deitirilmesi ve eitli byklklerde padlerin izim alannda grn

51

Pad eklini Deitirme ARES program kullanclara Pad Placement ara ubuu zerinden (ekil 3.5) ok eitli pad ekilleri sunmaktadr. ekilde grlen Pad Placement ara ubuu zerinde bulunan dmeler kullanarak, kullanc ktphanesinde gsterilen pad ekilleri ve lleri deitirilebilir. Round(ortas bo daire) PTHSquare(kare) PTH DIL(oval) PTH Edge(kenar balant) connector Circular(dairesel balant) SMT Rectangular(dikdrtgen) SMT Polygonal(okgen) SMTekil 3.5: Pad eklinin deitirilmesi ekil 3.6: Pad boyutlandrma ve eitli pad ekilleri

Kullanc ktphanesindeki mavi barl klandrlm ksmdaki C-300-80anlam; C: circle(daire), 300: padn d ap, 80:ortadaki kk dairenin ap anlamna gelir. ekil 3.6da pad ekleme ilemleri srasnda kullandmz ara ubuklar grlmektedir.

52

PCB Kart zerinde Pad Deitirme Oluturduunuz bir PCB emada daha sonradan pad ekli deitirilmek istenirse; lem Sras: Tasarm alan ierisinde bulunan ve deitirilmek istenen pad in zerine fare imleci ile gelerek (SA) tklaynz. Pad seili hale geldikten sonra(pad beyaz renkli olur),yine fare imleci zerinde iken bu sefer (SOL) tklaynz.

ekil 3.7: PCB emada bir DIL08 paket ekil 3.8: DIL08 paketin Padlerinin deitirilmesi

Karmza ekil 3.8de verilen Edit Single Pin iletiim penceresi gelmelidir. Bu pencereyi pad katmann (yzeyini), eklini (sitilini) ve numarasn deitirmek veya numaralamak iin kullanabiliriz. ekil 3.8de grld gibi style kutusunun butonunu tklaynz, karnza kan numaralardan birini seiniz; Okey tuuna basnz, ayak eklinin bydn; ayn ilemi tekrar yaptmzda ise daire ayak eklinin kareye dntn grrsnz. Style leri deitirerek rnekleri oaltabiliriz.

53

Yeni Bir Pad Oluturma

Edit mensnden New Pad Style seeneini altrnz. (ekil 3.9).

ekil 3.9

ekil 3.10

ekil 3.11

Karnza gelen ekil 3.9daki pencereyi kullanarak padin eklini giriniz. OK dmesine basnz. ekil 3.10da grlen pencere alacaktr. Bu pencereden yeni padinizin llerini belirleyip ayarlaynz. OK tuuna basnz. Kullanc ktphanesi ksmnda M-2 isimli yeni pad DIL oval eklinde pad grubu iinde yer almaktadr (ekil 3.11).

54

Pad Matrix Oluturma Yeni bir izim alan oluturunuz. Bu izim alan zerinde herhangi bir yere bir pad yerletiriniz. Padi seili hale getiriniz. Edit mensnden Replicate komutunu seiniz. Bu komut altrldnda karnza ekil 3.12 de grlen pencere gelecektir. Bu pencerede; X-Step: oaltlacak padin, yatay eksendeki aralk miktar(inch). Y-Step: oaltlacak padin, dikey eksendeki aralk miktar(inch). Copies: oaltlacak olan padin ka adet oaltlaca belirlenir. ekilde ilgili kutulara, X-Step :0,5in Y-step :0 Copies :4 seerek OK dmesine basnz.

ekil 3.12

ekil 3.13

X-Step :0 Y-step :0.5in Copies :4 seerek OK dmesine basnz.

ekil 3.14: Pad matrix oluturma

55

3.1.2. izgi Hat Eklemeizgilerin (Hat) Yaps izim alannda bulunan paralar(kompenent) arasnda yaplan balantlara(izgilere ya da hatlara) track denir. Tracklar baskl devre (PCB) emalarnda, bir veya daha fazla elemann pinini birbirlerine balamak iin kullanlr. izgiler baskl devre uygulamasnda (PCB) kart zerinde bakr hatlara dnmektedir.

izim (tasarm- alma ) Alanna Track (Yol) izilmesi Tasarm ara ubuunda bulunan Track yerletirme ve dzenleme dmesine basnz. Kullanc ktphanesi ksmna baktnzda tasarm alannda kullanabileceiniz Traces yani tracklar listelenir. ekil 3.15 Durum ubuunun sol tarafnda bulunan ve ekil 3.16da gsterilen kutu aracl ile izim yaplacak kat(yzey) seilir. u an en uygun kat Bottom Copper(alt bakr yzey) katdr.

ekil 3.15: stenilen genilikte track seilmesi

ekil 3.16: izim yzeyinin (kat) seilmesi

Fare imlecini istenilen trackn zerine gtrnz ve sol tu ile iki kere tklaynz. Bunu yapmanzn nedeni istediimiz trackn zelliklerini grmek iindir. T60 trackn zerine ift tkladnzda ekil 3.17 de verilen pencereler karnza gelecek ve bu trackn geniliini greceksiniz. Bu pencerelerdeki bilgilerden de anlalaca gibi; T60 track 60 th T90 track 90 th

56

Her bir track ismi ayn zamanda genilii gstermektedir.(1 inch =1000 th ve 1 inch =2.54 cm)

ekil 3.17: T60 track zellikleri

ekil 3.18: T200 track zellikleri

ekil 3,17de gsterilen Traces blmnden T60 track seiniz. (setikten sonra bu trackn zeri mavi bar ile kaplanacaktr.) mleci tasarm alan zerine gtrnz.

A: Track izimine balanmas

B: Trackn izilmesi

C: Track iziminin sonlandrlmas D: Trackn tamamlanm hali ekil 3.19: Track izilmesi (A-B-C- D) klar

ekil 3.19.A da gsterildii gibi, Track izeceiniz noktaya imleci getirip, sol tklaynz. mle ekil 3.19.A da gsterildii gibi ekil alacak ve imlecin ucunda ekli oluacaktr.

Daha sonra imleci trackn izimini bitirmeyi dndnz yerine doru srkleyiniz ekil 3.19.B de grld gibi izim esnasnda track yeil renkli bir izgi olarak grlecektir. Bitirmek istediiniz yere gelince ekil 3.19.C de gsterildii gibi, nce sol tua sonra sa tua basp braknz. ekil 3.19.Dde grdnz gibi 60 th geniliinde bir track, tasarm alanna izilmi oldu. Bu ilemler sonucunda tasarm alanmzda ekil 3.19.Dde grld gibi mavi renkli ve 60 th geniliinde bir track olumutur. Bu trackn mavi renkli olmasnn sebebi ise trackn izildii katn Bottom Copper(Alt bakr yzey) mavi renkli olmasdr. Trackn izildii kat deitike her katn rengini alacaktr. ekil 3.16da Trackn izilebilecei katlar ve renkleri grlmektedir. Renkler istenirse yeniden dzenlenebilir.

57

UYGULAMA 3: TRACK lemleri izim Alanna Bir ok Blmden Oluan Track izilmesiizim alannda paralar arasndaki balanty salamak iin kullanlan tracklar birok paradan oluuyorsa bu paralarn her birisine blm(segment) ad verilir.

ekil 3.20: Yeni bir tasarm alannn oluturulmas

ekil 3.20de grlen File/ New Layout komutunu seerek yeni bir tasarm sayfas anz. izim yapacanz yzeyi Bottom Copper yzeyi olarak seiniz. ekil 3.16 Tasarm ara ubuunda bulunan Track yerletirme ve dzenleme dmesine basnz. Kullanc ktphanesi ksmnda Traces yani listedeki tracklardan T70 i seiniz.

mleci izim alanna, track izmeyi dndnz yerin balang noktasna getiriniz. Farenin sa tuuna tklayp imlecin x eklini aldn ve balang noktasnn iaretlendiini grnz. (ekil 3.21.A)

A:Track izimine balanmas B: lk blm oluturunuz C:kinci blmn oluturulmas

D: nc blmn izimi E:Track iziminin sonlandrlmas F:Trackn tamamlanm hali ekil 3.21: Track izimi (A-B-C-D-F)

mleci ekil 3.21.Bde grld gibi izginin(track) ilk blmnn biti yeri olarak dndnz yere doru srkleyiniz ve biti yerine geldiinizde farenin sol tuuna basp braknz(sa tua basar brakrsanz (track) izimi sonlandrlm olur). izeceiniz track birok blmden oluacandan izime devam etmeniz gerekmekte ve bu nedenle sol tua basp brakmamz izimin58

devam etmesini salayacaktr. ekil 3.21.C de ilk blmn grnts verilmitir. mleci ekil 3.21.Cde grld gibi aaya srkleyiniz ve ikinci blmn biti yerine geldiinizde yine sol tua basp braknz. ekil 3.21.Dde ikinci blm grlmektedir. mleci ekil 3.21.Dde gsterildii saa doru srkleyiniz ve nc segmentin biti yerine geldiinizde ekil 3.21.Ede gsterildii gibi nce sol tua, sonra da sa tua basp braknz. ekil 3.21.F de gsterildii gibi 70 th geniliinde bir track Bottom Copper yzeyine izilmi oldu.

Track izmeUygulamay (Top Copper) katnda tekrarlaynz.

ekil 3.22: Top Copper katnda yukardaki rnei tekrarlaynz.

ekil 3.23

ekil 3.23de grlen renklerle yukardaki rnekleri tekrarlaynz.

59

Track zelliklerinin DeitirilmesiTrack(Yol) Silinmesi(Delete ) o izim alanna T80 zelliklerine sahip bir track iziniz.(ekil 3.24.A)

A:zellikleri deitirilecek track B:Trackn seilmesi

C:Deitirilecek zellik mens

ekil 3.24: izilmi olan trackn zelliklerinin deitirilmesi

o

o o

mleci tasarm alannda bulunan trackn zerine getiriniz ve imle x eklini alnca, sa tua iki kere pe pee tklaynz. Birinci sa tklamada ekil 3.24.Bdeki gibi track seilir. kinci sa tklamada ise ekil 3.24.Cde gsterildii gibi deitirilecek zellik mens karnza gelir. zellik mensnden Delete tklanarak Track (yol) silinir. izginin(yol- track) her trl zelliini deitirebileceimiz ve ekil 3.25te verilmi olan mendeki komutlarn grevlerini tek tek inceleyelim.

ekil 3.25: Track zellik deitirme mens

Delete: Seilen track siler. Copy: Seilen track kopyalar. Move: Seilen track tasarm alan ierisinde baka bir alana tar.

60

Mitre: izilen tracktaki keskin keleri kaldrr, gnyeli izilmesini salar. Unmitre: Mitre komutunun yapt ilemi geri alr. Set Mitre Dept: izilen iki trackn birleme noktalar arasndaki izim asn(gnye) ayarlar. Trace Layer: Seilen trackn katn(yzey) deitirir. Alt seenekler ekil 3.26da verilmitir. Track seilip sol tklandktan sonra alan menden, Trace Layer seilip, alt seeneklerden istenilen kat seilir. Bu ilemden sonra track n bulunduu kat deimi olur.

ekil 3.26: Trace Layeralt seenekleri

ekil 3.27: Trace Styl alt seenekleri

Trace Style: Seilen trackn geniliini deitirir. Alt seenekler ekil 3.27de gsterilmitir. Track seilip, sa tklandktan sonra alan menden Trace Style seilip alt seeneklerden istenilen genilik seilir. Aada verilen alt seenekler, seilen trackn; Default: Track geniliini 12 th yapar. Relief: Track geniliini 10 th yapar. Txxx: T harfinin (track ifade eder) yannda bulunan rakam ya da rakamlarn geniliine bir track yapar. Via Style: Eer seilen track zerinde via varsa stilini(lsn) deitirir. Alt seenekleri ekil 3.28de gsterilmitir. Bu seenein kullanlmas Trace Style ile ayndr. 61

ekil 3.28: Via styl iletiim penceresi ve via styl uygulamas

Track izim Asnn AyarlanmasTools mens altnda bulunan Trace Angle Lock seenei track izim asn ayarlamak amac ile kullanlr. Bu seenek onayl iken, track iziminde, dn alar 90 ile 45 derece arasnda olmaktadr. ekil 3.29 da bu durum gsterilmitir. ayet Trace Angle Lock seenei onayl deil ise track izerken dn alar serbest ayarlanabilir. Bu durum ekil 3.30 da gsterilmitir.

ekil 3.29: 90 ve 45 lik dn asna sahip track izimi

ekil 3.30: Serbest al track izimi

Track (izginin ) Kalnln DeitirmekTrack kalnln deitirmek iin, kalnl deiecek track zerine farenin sa tuuyla ard arda iki kere tklaynz, seilen track rengi beyazlaarak aktif hale gelir. Alan pencerede Trace Style seerek alt seeneklerden belirlediiniz track kalnln seiniz. Track kalnlnn deitiini greceksiniz.

ekil 3.31: Track kalnlnn deitirilmesi

ekil 3.32: Track Styl penceresi

62

Track Katnn Deitirilmesiizilen bask devre emas birden fazla bakrl yzeyden oluuyorsa tasarm alanndaki izgilerin hangi kata ait olduunun belirlenmesi gerekir. Tasarm alanndaki bir izginin ait olduu kat deitirmek iin; Tasarm alanndaki mavi renk izgiyi (track) fare tuu ile ift sa tklaynz. Alan Track zellik deitirme penceresinden (Trace Layer) komutunu seiniz. Alan alt men penceresinden uygun kat seeriz.

Inner 8; seeneini aktif yaptmzda mavi renkli track, krmz renk halini alr. Baknz (ekil 3.33)

ekil 3.33: Track katnn deitirilmesi

Bir izginin (Track) Silinmesi Tasarm alanna bir izgi (track) iziniz veya tasarm alanndaki PCB zerinden track farenin sa tuunu ift tklayarak seiniz(Seilen yol ekil 3.34de grld gibi beyaz renge dnr). Ekrana alan pencereden Delete komutunu seiniz. ekil 3.35de grld gibi seilen track silinmi oldu. Sildiimiz track hatal silindi ise Undo komutuyla geri kurtarlabilir. Veya Ctrl+Z ksa yol tular ile de kurtarabiliriz.

ekil 3.34

ekil 3.35

63

Bir izginin (Track) Tekrarlanmas (Kopyalanmas) Tasarm alanna bir izgi(track) iziniz.(ekil 3.36) izgiyi seili hale getiriniz. (izgi beyaz renk olur) (ekil 3.37) Farenin sa tuuna ift tklaynz. Alan pencereden Copy komutunu seiniz. (ekil 3.37) izilen izginin aynsn tekrar tekrar farenin sol tuuna tklayarak istediimiz kadar oaltabiliriz. (ekil 3.38)

ekil 3.36

ekil 3.37

ekil 3.38

Bir izginin (Track)Tanmas (Move) Tasarm alanna bir track ya da daha nce izilmi bir PCB zerinde yol iaretleyiniz(track beyaz renge dnr). (ekil 3.39) Ekrana gelen pencereden (move) komutunu seiniz(tanacak ksm beyaz renkli). (ekil 3.40) Farenin sol tuuna basl tutarak tamak istediiniz yere srkleyiniz(ince izgilerle hareket eder). (ekil 3.41) Farenin sol tuunu tklayarak tanan track i sabitleyiniz. (ekil 3.42)

ekil 3.39

ekil 3.40

ekil 3.41

ekil 3.42

64

izim Asnn (Gnyesinin) Dzeltilmesi (Mitre)Tasarm alanna izilen tracklarn 90 derecelik alarla izilmi kelerin keskinliklerini ortadan kaldrmak iin ( Mitre ) komutu kullanlr.

lem Basamaklar Tasarm alanna 90o lik alar olan Tracklar iziniz. (ekil 3.43) Tasarm alanndaki izgilerden herhangi birini seiniz. (ekil 3.44) Seilen izgiyi farenin sa tuu yardm ile ift tklayarak iletiim penceresinden gerekli minimum ve maksimum ay Mitre Settings iletiim penceresinden ayarlaynz. (ekil 3.45) Seili olan track yeniden farenin sa tuuyla tklaynz, alan pencerenin (Mitre) komutunu aktif yapnz; seilen track kelerinin asnn deitiini greceksiniz. (ekil 3.46) Yaplan ayarlarnz istediiniz gibi olmadysa (Unmitre) komutuyla geri alnz.

ekil 3.43

ekil 3.44

ekil 3.45: Mitre Settngs penceresi

ekil 3.46

Track Parasnn Kalnlnn DeitirilmesiBaz durumlarda bir izgiyi meydana getiren paralardan birisinin dierlerine gre daha ince veya daha kaln olmas istenebilir. Bu durumda izgi kalnlnn deitirilmesi ilemi yaplr (ekil 3.47, ekil 3.48)Ayn Yzeyde : Farkl katlarda:

ekil 3.47: Tek kat almada

ekil 3.48: ift kat almada

Bu uygulamadaki almalar sizler rendiiniz bilgilerle tekrarlayarak yapnz.

65

3.1.3. izim Alan Yaz (Text ) lemleri izim Alanna Yaz (Text ) Eklenmesi Oluturulan (PCB) bask devre emalarda kimi zaman ksa da olsa yazlarda yer alr. Pin numaralar, beslemeler, eleman sembol isimleri vb. gibi deerler text yaz ile belirtilir. Aada anlatlanlar srayla yaplrsa izim alanna yaz (Text) eklemi oluruz:

ekil 3.49: 2D GraphicsAra ubuu

ekil 3.49da verilen 2D Graphics ara ubuu zerinde bulunan dmesine basnz. Fare imlecini izim alanna yazy eklemek istediiniz yere gtrnz ve sol tklaynz. Karnza gelen ekil 3.50deki Edit 2D Graphics Text penceresi aracl ile yaz yazlarak, zellikleri ayarlanr yaznn boyutlar pencerenin sol alt ksmnda grlen Height-ykseklik ve Width-genilikksmndan ayarlanr. Yaznn yazld kat ekil 3.51 de grld gibi seilir.

ekil 3.50: Yaznn ve zelliklerinin ayarlanmas

ekil 3.51

Tasarm Alan Yaz lemleri 2D Graphics Ara ubuklarndan A iaretini tklaynz. Fare imlecini tasarm alanna yazy eklemek istediiniz yere gtrp sol tklaynz. Karnza gelen 2D Graphics iletiim penceresinde String (kayt penceresi)ne gerekli ismi yaznz. (ekil 3.50) OK Tuuna basnz. (ekil 3.52)

ekil 3.52: Tasarm alanna yazlan yaznn grnts

66

Yaznn Kopyalanmas Tasarm alanndaki yazy fare imleci ile iaretleyip sa tuuna tklaynz. Yaznn rengi beyaz olacaktr. (ekil 3.53)

ekil 3.53

Editing Commands (Dzenleme) ara ubuunda bulunan (Copy tagged objects kopyalama) dmesine basnz. Fare imleci tasarm alannda bulunan yazya odaklanacak ve etrafnda bir ereve oluarak yaz pembe rengi alacaktr.

ekil 3.54

Fare imlecini hareket ettirdiinizde ereveli ve yeil renkli yaznn hareket ettiini greceksiniz. (ekil 3.55)

ekil 3.55

Fare imlecini yaznn kopyalanaca yere gtrnz ve sol tklaynz. Yaz istenen yere kopyalanmtr. Tek kopya yeterliyse ilemi sona erdirmek iin fareye sa tklaynz. (ekil 3.56)

ekil 3.56

Yaznn zelliklerinin Deitirilmesi Yazy seili hale getiriniz(beyaz renk almasn salaynz). Fare imleci yine yaz zerinde iken sol tklaynz. Karnza gelen ekil 3.50de verilen Edit 2D Graphics Text penceresidir. Bu pencereyi kullanarak, yaz deitirilebilecei gibi, yaznn ykseklii (height) ve genilii de (width) ayarlanr. (ekil 3.57)

67

ekil 3.57

Yaznn Ayna Grntsnn (Mirror) Oluturulmas izim alanna herhangi bir yaz yaznz. Yazdnz yazy seili hale getiriniz. Reflection (yansma- Ayna) Reflection Yatay yansma) grnts elde edilmitir. ara ubuunda bulunan (Horizontal dmesine basnz.ekil 3.58de ayna

ekil 3.58: Yaznn ayna grntsnn elde edilmesi

3.1.4. Sembol EklemeARES program ktphanesinde PCB ema iziminde kullanacanz btn paralar (elektronik malzemelerin PCB klflar) hazr olarak ktphanesinde bulabilirsiniz.

ekil 3.59: Package placement and editing ara ubuu

ekil 3.59da verilen ara ubuu zerinde bulunan editing) dmesine basnz.

(Package placement and

68

ekil 3.60: Para arma ilemine balanmas

ekil 3.61: Pick Packages penceresi

ekil 3.60da grld gibi, kullanc ktphanesi ksmnda PACKAGE bal altnda paralar listelenecektir. Hi bir kompenent arlmam olduu iin bo olacaktr. Para armak iin PACKAGES balnn sol tarfnda bulunan P isimli dmeye basnz. Karnza ekil 3.61de verilen para arma penceresi alacaktr. Daha nceki blmde (ARES Program Para Ktphanesi) ayrntl olarak anlatlmt. Bu pencerede Libraries blmnde stte seilen ktphanenin ierisinde bulunan paralar, pencerenin sol alt tarafnda ise seilen parann ekli grlmektedir. ekil 3.61de gsterilen Category den (Integrated Circuit) ktphanesinden DIL 06 kompenentinin zerine fare imleci ile gelerek ift tklaynz.

69

ekil 3.62

ekil 3.62de gsterildii gibi, kullanc ktphanesinden arlan DIL 06 parasnn listelendiini grrsnz. Dikkat ederseniz para arma penceresi hala karmzda durmaktadr. Bu pencere aracl ile aracamz baka paralarda varsa onlarda ayn yntemle(fare imleci ile zerine ift tklayarak )kullanc ktphanesi blmne alabiliriz. ekil 3.63 de verilen paralar kullanc ktphanesine alnz.

ekil 3.63: Kullanc ktphanesine arlan paralar

Kullanc ktphanesine alnan paralarn izim alanna tanmas ilemi hepsinden kolaydr. nce kullanc ktphanesinden DIL 08 paraasn seiniz(Fare imleci ile zerine gelip bir kere sol tklaynz).

ekil 3.64: Kullanc ktphanesine arlan paralarn izim alanna tanmas

70

Fare imlecini izim alanna paray yerletirmek istediiniz yere gtrnz ve sol tklaynz. Daha sonra sra ile dier paralar izim alanna taynz ve ekil 3.64teki grntnn olumasn salaynz.

Bir Parann Tanmas Paray seiniz. mleci parann zerine getiriniz ve sa tklaynz (para beyaz rengi almaldr). (ekil 3.65.A-B) mle para zerinde iken sol tua basl tutarak, imleci srkleyiniz (Bu esnada para yeil renk alacak ve imle ile birlikte srklenecektir). ekil 3.65.C Paray tamak istediiniz yere geldiinizde sol tuu braknz (para hala beyaz renktedir, yani seili haldedir); bu durumdan kurtulmak iin imleci izim alannda bo bir alana gtrnz ve sa tklaynz. Tama ilemi sona ermitir. ekil.3.65.Dde grlmektedir.

ekil 3.65.A ekil 3.65.B ekil 3.65.C ekil 3.65.D ekil 3.65: Para tama esnasnda objenin beyaz ve yeil renge dnmesi

Bir Parann Kopyalanmas Paray seiniz. Editing Commands (Dzenleme) ara ubuunda bulunan (Copy tagged objects - kopyalama) dmesine basnz. Fare imleci izim alannda bulunan paraya odaklanacak ve etrafnda bir ereve oluarak para pembe rengi alacaktr. (ekil 3.66.A) Fare imlecini hareket ettirdiinizde ereveli ve yeil renkli parann hareket ettiini greceksiniz. (ekil 3.66.B) Fare imlecini parann kopyalanaca yere gtrnz ve sol tklaynz. Grdnz gibi para istenilen yere kopyalanmtr, fakat ilem sona ermemitir. nk kopyalanan para hala sol tklama ile istenilen baka yere yaptrlabilir. (ekil.3.66.C) lemi sona erdirmek iin ise sa tklaynz. (ekil 3.66.D)

ekil 3.66.A

ekil 3.66.B

ekil 3.66.C

ekil 3.66.D

71

Bir Parann Dndrlmesi Paray seiniz.ekil 3.67: Orientation Toolbar

Orientation Toolbar" ara ubuu zerinde bulunan (Rotate Clockwise paray 90 saa dndr) dmesine basnz. Bu ara dmesine her basnzda para 90 saa dndrlr. Dmesi ise paray her basta 90 sola dndrr. kutusu ierisine yazdnz a kadar para dndrlr, buraya yazacanz a deeri serbesttir(30, 45, vb. gibi a deeri girilip "enter" tuuna baslr).

Bir Parann Ayna Grntsnn(Mirror) Elde Edilmesi Paray seili hale getiriniz. Reflection(Yansma Ayna) ara ubuunda bulunan Reflection-Yatay yansma) dmesine basnz. (Horizontal

ekil 3.68: Parann yataydaki ayna grnts ekil 3.68 'de grlecei zere parann yataydaki ayna grnts elde edilmitir.

ekil 3.69: Parann dikeydeki grnts

Paray seili hale getirip , (Vertical Reflection Dikey yansma) dmesine bastmzda ise ekil 3.69da grld zere parann dikeydeki ayna grnts elde edilmi olacaktr.

72

Bir Parann Silinmesi Bir parann ya da izim alannda bulunan herhangi bir objenin( pad,track, vb) silinmesi iin kolay yntem vardr. Bunlar; Birinci yntem o Fare imlecini para zerine getiriniz. o Farenin sa tuuna ift tklaynz. kinci yntem o Paray seili hale getiriniz o Klavyeden Delete tuuna basnz.

NOT: Track, pad, text, vb. gibi objelerin silinmesi de ayn para silinmesi gibidir. nc yntem (Delete Tagged Objects- SL ) o Tasarm alannda bulunan parann sol st kesine fare imlecini getirip sa tuuna basarak parann sa alt kesine doru srkleyiniz. Biti yerine ekilde grld gibi seilen para geldiinizde sa tuu braknz. mavi renkli ereve ile evrilir iinde bulunan parat beyaz rengi alarak seili hale gelmi olur. ekline o Ara ubuu zerinde bulunan (Delete Tagged Objects sil) tklayarak tasarm alanndaki parann silindiini grrz. (ekil 3.70)

ekil 3.70: Parann silinmesi

73

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEBu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki sorular cevaplayarak belirleyiniz.

Aada bir ksm doru bir ksmda yanl olan cmleler verilmitir. Doru olanlarn bandaki parentezin iine (D), yanl olanlarada (Y) harfi yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. (..) Kare lehimleme taban izebilmek iin Pad placement ara ubuunda SQUARE PADI seeriz. () Pad Matrixs EDIT/REPLICATE komutu ile yaplr. eklini tklarsak izim alanna Pad ekler. () () MTRE dik al izilmi yollarn kelerinin keskinliinin yok edilmesini salar. () TRACK/LAYER komutu tracklarn katn deitirir. (). () iareti tasarm alanna track izer. ekli tasarm alanna ktphaneden sembol armaya yarar.

(). Tasarm alanndaki PCB devre elemanlarn veya blou kopyalar. (). Bir parann ayna grntsn iareti alr. (). areti tklanrsa tasarm alanna track izer.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Bu faaliyetteki konularn ilginizi ektiini, yeteneklerinize, deerlerinize ve ihtiyalarnza uygun olduunu dnyorsanz, eksikliklerinizi faaliyete tekrar dnerek, aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

74

RENME FAALYET-4 RENME FAALYET4

AMA

Uygun ortam salandnda bask devre iziminde dikkat edilecek noktalar renip; bask devre izimi uygulamalarn doru olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesi yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Daha nceki modllerde rendiiniz (PCB) bask devre karma yntemlerinden yararlanarak 555 Entegresi yardmyla yaplm Flip-Flop devresinin bask devre emasnn tasarmn yapnz. eitli elektronik cihazlarn (TV, VCD, Mzik seti, MP3 alar, cep telefonu vb.) yapsn ve PCB kartlarn inceleyiniz. PCB tasarmnn veya tasarmclarnn elektronik alandaki nemini ve faydalarn aratrnz. PCB tasarmnda kullanlan PCB kart eitlerini, zelliklerini ve bunlarn aralarndaki avantaj ve dezavantajlar aratrnz.

4. BASKI DEVRE EMASI ZM4.1. Bask Devre iziminde Dikkat Edilecek zelliklerBir elektronik devrenin PCBsini karmann teknik kurallar vardr. Bu kurallara uymak devrenin salkl almas bakmndan zorunludur. Bu kuralar yle sralayabiliriz. PCBsi karlacak elektronik devredeki elemanlarn boyutlar nceden bilinmeli ve PCB tasarm bu boyutlara gre yaplmaldr. PCB tasarmnda kullanlacak elektronik devre elemanlarnn, plaketteki pozisyonu elemann teknik zelliine ve devrenin amacna gre belirlenmelidir (Elemann kartta dik mi yoksa yatk m monte edilecei ve pinler aras mesafenin ne kadar olaca belirlenmelidir). Yksek frekansl devrelerin salkl alabilmeleri iin; PCB oluturulurken ekranlama unutulmamal ve devredeki bobinler yan yana konulmamaldr. Birbirine parelel olan yollarn kapasitif etki oluturabilecei unutulmamaldr. Yksek g harcamas gereken devrelerde soutucular iin yer ayrlmaldr.

75

PCB oluturulurken yle bir tasarm yaplmaldr ki, devre sonradan arza yaptnda tamiri esnasnda eleman deiimi zor olmamaldr. Mmkn olduu kadar elemanlar zerindeki yaz, ekil ve dier aklayc bilgiler, bir ynden okunacak ekilde yerletirilmelidir. rnein, birbirine parelel yerletirilmi direnlerin tolerans renkleri ayn ynden okunmal veya ayn tip transistrler mmkn olduka ayn yne taklmaldr. Diyotlarn, kondansatrlerin veya benzeri elemanlarn yazlar rahat okunabilecek ekilde st tarafa gelmelidir. Kuvvetli akm tayan hatlarn bakr genilii, zayf akm tayan hatlarn bakr geniliinden daha fazla olmaldr. Aksi halde kuvvetli akm hatlar ani akm darbelerinde yanarak kopabilirler. Bask devrenin dzenlenmesi srasnda elemanlarn yerletirilmesi asndan bir simetriklik, bir dzen olmal ve gze ho grnmelidir. Elemanlar rastgele yerletirilmi bir bask devre zerinde alma yapmak olduka zordur. Malzemelerin numaras ve deerleri bask devre zerinde yer almal, bu yazlar malzemeli yzden rahatlkla okunabilmelidir. Yine yar iletken malzemelerin ular belirtilmelidir. Bask devre tasarmnda malzemeli yz (stten grn) esas alnmal, plaketin zerine eleman sembolleri yerletirilmi olarak izilmeli, daha sonra izilmi olan plaket ters evrilerek alt grn (bakrl yz) elde edilmeli, yani izilecek ksmda sadece bakr hatlar ve dier padlar olmaldr. ARES programnn ktphanesinde bulunan PCB sembol lleri ile elemann gerek llerinin ayn olup olmad kontrol edilmelidir.

PCB tasarmn yaparken ARES prgramnn ktphanesinden setiiniz malzemelerin lleri ile retici firmalarn satt standart malzemelerin lleri de ayn olmaldr. rnein, eleman Wlk bir diren iken, ktphaneden 1 Wlk bir diren sembol seilirse ller birbirini tutmayacaktr.

Bask Devre Tasarm Yaplrken u Normlara Uyulmas Gerekir Kart zerine yatay olarak yerletirilecek 1/2 ve 1/4 Watt direnlerin lehimleme tabanlar aras 15 mm, 1/8 Watt direnlerin ise, 10 mm olmaldr. (ekil 4.1)

1/2

1/4 W 1/8 W ekil 4.1: 1/2,1/4 ve 1/8 watt direnlerin lehimleme taban mesafeleri

76

Dikey olarak yerletirilecek direnlerin ve diyotlarn lehimleme tabanlar arasndaki mesafe, 5 mm olmaldr. (ekil 4.2)

ekil 4.2: Dikey yerletirilecek diren ve diyot lehimleme taban mesafesi

ekil 4.3: Gl diren rnekleri

Gl direnlerin lehimleme tabanlar arasndaki mesafe, iletkenleri arasndaki mesafeye uygun olmaldr. (ekil 4.3) apkal tip transistorlerin tabanlar arasndaki mesafe, ekil 4.4te gsterildii gibi olmaldr.

ekil 4.4: apkal tip transistr rnekleri

Yass transistrlerin lehimleme tabanlar, ekil 4.5te belirtildii gibi olmaldr.

ekil 4.5: Yass tip transistr rnekleri

Trimpotlarn lehimleme tabanlar ekil 4.6da gsterildii gibi olmaldr.

ekil 4.6: Trimpot rnekleri

Kondansatrlerin iletkenleri arasndaki mesafeler llmeli ve lehimleme tabanlar bu mesafeye uygun olarak yerletirilmelidir. (ekil 4.7)

77

ekil 4.7: Kondansatr rnekleri

Diyotlarn lehimleme tabanlar arasndaki mesafe 10mm olmaldr. Gerekirse llmeli lehimleme tabanlar bu mesafeye uygun olmaldr. (ekil 4.8)

ekil 4.8: Diyot rnekleri

Kart zerindeki balant terminallerinin ayn kenar zerine yerletirilmesine zen gsterilmelidir. (ekil 4.9)

YANLI ekil 4.9: Balant terminallerinin yerletirilmesi

DORU

Transistr zerindeki soutucular, birbirine veya baka bir devre elemanna temas etmeyecek kadar uzak olmaldr. Is yayan diren ve transistrler, birbirlerinden etkilenmeyecek kadar uzaa yerletirilmelidir. ekil 4.3teki gibi gl diren rnekleri, elemanlar kart zerine yatay ve dikey olarak yerletirilmelidir. (ekil 4.10)

YANLI DORU ekil 4.10: Gl direnlerin PCB zerine yerletrilme ekli

Trimpotlar, kolayca ayarlanabilecek yn ve ekilde yerletirilmelidir. lm ve kontrol kolayl iin kart zerine, kontrol noktalar konulmaldr. 78

Byk tip kondansatrlerin tek balarna ayr bir kart zerine yerletirilmesi tercih edilmelidir. Yatay olarak yerletirilmi ve wattlk direnlerin lehimleme tabanlar arasndan, en fazla iki balant yolu geirilir. (ekil 4.11)

ekil 4.11: Direnelerin lehimleme tabanlar arasndan geirilen balant yollar

Diyotlarn lehimleme tabanlar arasndan, en fazla bir balant yolu geirilir. apkal tip transistrlerin lehimleme tabanlarna bal balant yollar ekil 4.12 deki gibi dzenlenmelidir.

YANLI DORU ekil 4.12: Diyotlarn lehimleme tabanlar arasndan geirilen balant yolu

ki balant yolu arasndaki mesafe, enaz 1 mm olmaldr. (ekil 4.13)

ekil 4.13: ki balant yolu arasndaki mesafe

Dikey yerletirilecek direnlerin lehimleme tabanlar arasndan balant yolu geirilmemelidir. (ekil 4.14)

ekil 4.14: Dikey balanan direnler

Devre elemanlarnn gvdeleri birbirine dememeli ve aralarndaki mesafe en az 1 mm olmaldr. (ekil 4.15)

YANLI DORU ekil 4.15: Devre elemanlar arasndaki mesafeler

79

Balant yollar keli olmamaldr. (ekil 4.16)

YANLI DORU ekil 4.16: Keli balant yollar

Devre elemanlar, kart kenarndan 5 mm ieride olacak ekilde tasarlanmaldr. Tm balant yollar yatay ve dikey olmaldr. (ekil 4.17)

YANLI DORU ekil 4.17: Yatay, dikey balant yollar ve yatay veya dikey olmayan balant yollar

Balant yollarndaki dik dnler, yuvarlatlmal ve balant yolu geniliinin sabit kalmasna dikkat edilmelidir. 45o yaplan dnlerde de keler yuvarlatlmaldr. Balant yollar, lehimleme tabanlarna dik olarak balanmaldr. (ekil 4.18)

DORU YANLI ekil 4.18: Lehimleme tabanna dik ve dik olmaya balant yolar

Balant yollarnn genilii

0,2 mm 0,5 mm 1 mm 2 mm 3 mm 4 mm 5 mm

Tad en fazla akm 0,1 amper 0,3 amper 2,5 amper 5 amper 6 amper 7 amper 9 amper

Tablo 4.1: Balant yollunun geniliine bal olarak tayabilecekleri akm miktar

80

Basma devre kartlarnn tasarmlanmas yaplrken balant yollarnn genilii tayaca akma gre belirlenmelidir. retici firmalar 35 mikron kalnlndaki bakr tabaka iin Tablo 4.1 deki deerleri vermilerdir.

4.2. Uygulamal Bask Devre izimi4.2.1. Bir PCB emann Hazrlanmas ekil 4.19da isimleri verilen paralar kullanc ktphanesine arnz.

ekil 4.19: Paralarn Ares ktphanesinden kullanc ktphanesine alnmas

Bu paralar ekil 4.20de gsterildii gibi izim alanna yerletiriniz.

ekil 4.20: Paralarn izim alanna yerletirilmesi

Paralar aras track(yol) balantsnn oluturulmaya balanmas iin tasarm alan ara ubuklar zerindeki (Track placement and editing) dmesine basnz. ekil 4.20de grld gibi fare imlecini giri pininin zerine getiriniz ve fare imlecinin ucunda x iareti oluunca sol tklaynz. Fare imlecini ekil 4.21de gsterildii gibi BRIDGE 2 parasn AC1pini zer