CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 148, viti i nëntë i botimit, 20 MARS 2012 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. orgwww. myabcal. org

Lexo fq. 4

E pajusifikueshme është që të mbetemitek trajtimi i këtyre situatave si ngjarje tëndodhura një herë në 30-50 apo 100 vjet.Ndryshimet klimatike në botë, por edhe nëShqipëri, në këto vitet e fundit e kanëprishur rregullsinë e këtyre fenomenevenatyrore. Ndaj kjo na dikton qe duhet tëpunojmë dhe të planifikojmë sikur çdo vitmund të kemi ngjarje të tilla apo edhe për tupërgatitur për raste më të vështira se këto.

PARKU I MADH I TIRANES PO SHITET

MENAXHIMI I DIMRAVE FILLON QE NE VERE Nga Ismail BEKA, Shoqeria Gjermane për Bashkëpunimin Ndërkombëtar (GIZ)

Lexo fq. 2

Problemet e shumta që mund tëkërcënojnë shëndetin e të gjithëvekërkojnë politikat bashkëpunuesemazhorancë-opozitë duke dëgjuar dhezërin.Nëse këto forca politike nuk do tëkenë si simbol flamurin e bardhë të paqesdhe bashkëpunimit, Shqipëria do tëkërcënohet nga vendgrumbullimeplehrash të pamenaxhueshme pa dallimngjyrash blu e rozë, por me të zezënvdekjeprurëse mbizotëruese.

LOJE NGJYRASH POLITIKE KUNDER TE GJELBRESNga Ela SHKURTI

Kjo foto është bërë në qytetin eElbasanit dhe lëndinat e kodrave tëullishtave përreth, ku çdo ditë feste të 14Marsit, qytetarët festuan, hëngrën, pinë ekërcyen. Dhe ajo që lanë pas ishte njëkatrahurë e vërtetë mjedisore. Qese, shishe,kanaçe, bidona, kocka, arka vere e birre.Ishtë një mjedis që i përngjasonte njësheshi ku ka qenë ngritur një kampingushtrie osmane. Por dhe në Tiranë, sidomostek liqenin ndodhi e njëjta gjë.

Por pas festës edhe Tirana i ngjantenjë koshi të madh plehrash, pasojat e atyreqë lamë nëpër rrugë e sidomos në parkun eLiqenit. Ndërsa qyteti pastrohet shpesh,më vështirë është parku ku edhe numuri i Lexo fq. 5

Pellgjet ujëmbledhës janë tërëndësishëm për ekologjinë e tyre.Thujase të gjithë ekosistemetnatyrore janë sot duke u tjetërsuarshumë prej veprimtarisë së njeriut,përfshirë këtu edhe ekosistemetlumore. Disa nga shkaqet kryesorejanë përdorimi i keq i tokës ngaurbanizimi, infrastruktura dhe turizmimasiv, ndotja prej shkarkimeveurbane nga blegtoria, prejsedimeneteve nga erozioni i tokës,nga bujqësia, nga industria,shkarkimet në ajër dhe shirat acide,pushtimi biologjik etj...

SHQETESIME NE PELLGJET UJEMBLEDHES TEVENDIT TONE

Nga profesor Aleko MIHO

BE DUHET TE VENDOSE KRITERIN E 13-te:TE BEHEMI QYTETARE!

punonjësve është më i pakët. Prandaj nërekomandimet e BE-së le të vendoset dhekriteri i 13-të : Të bëhemi qytetarë.

Ditët e fundit po del sedhe tokat në brendësi tëParkut të madh të Tiranësmund të shiten ngapronarë privat. Pra njëpronë publike, e vetmjahapsëirë e gjelbër që kangelur për qytetarët eTiranës po lejohet të shitette subjekte private për tutjetrsuar në truall ndërtimi.

Ambasada e Turqisë kablerë 3000 m2 të parkutpër ndërtimin e vilës sëambasadës së saj të re.Thuhet se ngjitur me të kablerë dhe një ambasadëtjetër disa mijëra të tjera.Kësaj ambasade i ështëdhënë leja për të shkulurdhe një pjesë tjetër të“mushkërisë” së gjelbër tëTiranës, e cila nga viti nëvit po kafshohet ngandërtimet e interesitprivat.

2

Muharrem Goci, KlubiEkologjik Krujë

Duke iu referuar fjalës sëkryeministrit për privatizimin epyjeve kemi këto mendime :

Qeveria duhet të japesqarimet e duhura lidhur meprivatizimin e pyjeve, duke iureferuar Konventes Aarhusit dhekushteve për antarësimin në BE.Problemi duhet diskutuar meorganet e Pushtetit Vendor,Komuna e Bashki, lidhur mekapacitetet e menaxhimit të tyredhe po ashtu edhe mekomunitetin.

Zbatimi i legjislacionit përZonat e Mbrojtura dhe ParqetKombëtare, duke ditur seShqipëria ka kushte të favorshmepër zhvillimin e ekoturizmit,vlerat e tij ekonomike, në dobi tëpopullit.

Lidhur me kthimin e pyjevenë zona bujqësore, është fjala përzonat kodrinore që janë tëmbuluara kryesisht me shkurrekemi mendimin se vendi ynë kashumë zona të tilla, pra edheRrethi i Krujës, të cilat mund tëvizitohen. Disa qytetarë dhefshatarë e kanë bërë realitet prej

Në mbledhjen e radhës tëKomisionit për ndërtimin e xhamisësë madhe të kryeqytetit ështëpranuar propozimi i KomunitetitMysliman për ndërtimin e xhamisësë madhe tek Namazgjaja ku

ndodhet dhe toka e KomunitetitMysliman. Siç duket edhe kjolulishte do tju hiqet qytetarëve tëTiranës.

Pa ju hyrë në të drejtën e tyremyslimanëve për të patur objektine tyre të kultit, na bën përshtypjenjë pjesëmarrje e gjerë e

Qeveriaka miratuar një vendimtë posaçem për prodhimin dhepërdorimin e ambalazheve nëvendin tonë, në të cilin biznesit doti ndalohet të prodhojnë ambalazheplastike duke filluar nga data 1shtator e këtij viti, ndërsa doganatudhëzohen që të mos lejojnë futjene qeseve plastike duke filluar ponga jo datë. Pas ndalimit të importitdhe prodhimit do të ndalohet edheperdorimi. Vendimi ndalonprodhimin apo importin eambalazhit plastik që nukdegradohet.

Megjithate qeveria kaplanifikuar të lejojë përdorimin enjë lloji tjeter qesesh plastike porkësaj radhe të përbëra nga materialqë degradohet në natyrë. Nëvendim thuhet “Ndalohenprodhimi, importimi dhe hedhja në

LOJE NGJYRASH POLITIKE KUNDER TE GJELBRESNga Ela SHKURTI

Ndërsa 60.000 firma tëmbledhura nga aleanca AKIP,presin përgjigje për referendumshumica dërmuese e qytetarëvejanë skeptikë e paragjykues se dheky referendum do të ketë fatindështak të tre referendumeveparaardhëse të tij.

Duke dëgjuar përfaqësuesin eqeverisë zv. Ministrin e Mjedisitz.Taulant Bino të shprehet se këtofirma janë një punë e kryer ngaaktivistë të opozitës, çuditesh senë këtë vend edhe mjedisi që napërket të gjithëve zhvishet nga egjelbra e saj dhe vishet me petkune politikës.

Ndërkohë që deputeti iopozitës z. Blendi Klosi theksonse anëtarët e partisë socialiste

nuk kanë qenë kurrë pas aleancëssë importit të plehrave, por kanëqenë në krah të tyre duke i

mbështetur në çdo nismë, dhe kjojo si një gjest politik, por si një

gjest moral qytetar. Duket se politika po

mundohet që të vetmin moment

të demokracisë përfaqësuese tëpopullit shqiptar ta veshë me

ngjyra politike, duke mos eetiketuar si një nismë që vjen ngakomuniteti qytetar, por si njëmetodë që përdoret nga opozitapër t’iu kundërvënë qeverisë.

Lehtësisht opinionit qytetarqë kundërshton importin eplehrave i veshin petkun rozë, pau përpjekur që më parë të kishinpunuar për një sensibilizim përgrumbullimin e plehrave vendasenë kazanët me ngjyrat përkatëseblu e jeshil, ku letra dhe plastikatë ishin gati për procesin ericiklimit.

Znj. Kozara Kati e shprehuhapur se në firmat e grumbulluaranga AKIP ekziston mbështetja eopozitës, por edhe firma të cilatjanë prej përfaqësues të partisëdemokratike.

Problemet e shumta që mund

të kërcënojnë shëndetin e tëgjithëve kërkojnë politikatbashkëpunuese mazhorancë-opozitë duke dëgjuar dhe zërin.

Nëse këto forca politike nuk dotë kenë si simbol flamurin e bardhëtë paqes dhe bashkëpunimit,Shqipëria do të kërcënohet ngavendgrumbullime plehrash tëpamenaxhueshme pa dallimngjyrash blu e rozë, por me tëzezën vdekjeprurësembizotëruese.

Le të shohim referendumin sinjë ylber shpresëvënës pas njëmoti të keq ose si një buqetëngjyrash pranverore ku tëdominojë e blerta e parqeve dhe epemëve që janë oksigjeni imushkrive tona, për një të tashmetë shëndetshme në një tëardhshme të sigurtë.

DISA MENDIME PËRPRIVATIZIMIN E PYJEVE

shumë vitesh, kur në vend tëshkurreve kanë mbjellë drufrutore, ullinj etj. nga të cilat kanësiguruar të ardhura çdo vitë sinë Qytetin e Krujës ashtu dhe nëzonat Nikël, Fushë-Krujë, Budull

(Prezë), Malësi të Krujës etj. Porkjo duhet bërë sipas një studimitë mirëfilltë, nga organet ePushtetit Vendor, Drejtoritë eShërbimit Pyjorë, me aprovimine Pushtetit Qendrorë dhe tëzbatohen. Duhet siguruarfinancimi nga Pushteti Lokal,Biznesmenë, Pushteti Qëndror,pse jo dhe nga financuesndërkombëtarë. Jemi të bindur sedo të rriten të ardhurat epronarëve të këtyre zonave sidhe të Pushtetit Vendor, duke iureferuar taksave vendore.

Jemi me mendimin që tëzhvillohen tryeza të përbashkëtambi privatizimin e pyjeve përdisa probleme si për shtrirjenkonkrete të zonave pyjore meshkurre për ti kthyer në zonabujqësore (frutikulturë), bazat kumbështetet një veprimtari e tillë,puna konkrete që duhet bërë ngatë gjithë aktorët apo njohja elegjislacionit dhe zbatimi i tij nëdobi të atyre që u intereson kyprivatizim etj.

institucioneve shtetërore nëmiratimin e këtij projekti : Kryetarii Bashkisë së Tiranës, Kryetari iKomunitetit Mysliman,Nënkryetari, Sekretari iPërgjithshëm, Përfaqësuesi i

Komitetit të Kulteve,Përfaqësuesi i Prefektit, i Këshillittë Qarkut, Myftiu i Tiranës, trepërfaqësues të komunitetit tëbesimtarëve të Tiranës,përfaqësues i Institutit tëMonumenteve të Kulturës,Këshillit të Ministrave, Shoqatës

PO NA IKEN DHE NJE LULISHTE“Tirana”, Administratori iPërgjithshëm i Bashkisë dhe 5drejtorë, tre drejtorë tëpërgjithshëm të Planifikimit tëZhvillimit të Territorit, Planifikimittë Menaxhimit të Shërbimeve,Projekteve Strategjike eInvestimeve të Huaja dhe dydrejtorë të Planifikimit të Territoritdhe i Kontrollit të Zhvillimit tëTerritorit.

Parku i Namasgjase ështëmonument kulture si park historiki qytetit dhe në vitin 1999 shtetiharxhoi tërë ato para për ta kthyernë identitet. Pastaj në 2001 urrethua

edhe me kangjella hekuri që tëmos ndërtohej në të. Parku nuk uruajt për tu

bërë xhami, piramida nuk u ruajtpër tu bërë parlament, pallati ikulturës

nuk u ruajt për tu bërë sakrificee radhës... U ruajten sepse janëMONUMENTE HISTORIKE EARKITEKTURORE sepse Parkui Namasgjasë është hapësira më evjetër publike që ka mbijetuar nëTirane dhe Pallati i Kulturës ështëobjekti-kthesë i linjës staliniste nëarkitekturë, është ndërtesa e parëme arkitekturë moderne, pas luftëssë dytë në Shqiperi.

NGA JANARI 2013 PA QESE PLASTIKENGA JANARI 2013 PA QESE PLASTIKENGA JANARI 2013 PA QESE PLASTIKENGA JANARI 2013 PA QESE PLASTIKENGA JANARI 2013 PA QESE PLASTIKEtreg e qeseve plastike nën 30μ(mikron). Pas dates 1 shtator 2012,ndalohen prodhimi dhe hedhja netreg e qeseve plastike tëpabiodegradueshme nga të gjitheoperatorët ekonomike. Pas dates1 shtator 2012, ndalohet dheimportimi i qeseve të plastikës tëpabiodegradueshme”.

Por,pas ndalimit të importitdhe prodhimit të këtyreqeseve,qeveria parashikon edhendalimin e perdorimit të tyre përsërime vendim. Të gjithë njesitëtregëtare në territorin e venditndalohen të perdorin qesetplastike të padegradueshme dukefilluar nga janari i vitit 2013. Krahasndalimit të perdorimit nëme vendimtë qeverisë janë marrë edherregullime edhe në drejtim tëtrajtimit të mbetjeve urbane.

Vendimi ndalon transportin epërbashkët të mbetjeve të

ambalazheve nga mjetet qëtransportojnë mbetje organike tëpërziera shtëpiake-bashkiake.

3

Nga Agim DALIPI

Në vjeshtën e viti 2009,grupimi “Ekolëvizja” beri njestudim mbi problemet mjedisoredhe ligjore për Parkun e Madhdhe Liqenin Artificil të Tiranës.Rezultatet e studimit u publikuanne nje takim organizuar meekspertë, pjestarë të shoqërisëcivile dhe vendim marres e politikberes qe lidheshin me problemine Parkut si z. A. Demeti, zv.ministëri Mjedisit, Prefekti i Tiranës z. K.Kruja, pjestarë të stafit tëBashkisë së Tiranës dhe tëndërmarrjes së Gjelbërimit(administratore e parkut e liqenit),kryetari i komunës së Farkës, z. F.Plaku e të tjerë.

Z. Klejdis Kruja,Prefekt iTiranës: “Për mua çështja më erëndësishme është te statusisepse nga ai do të fillojnë të gjithazgjidhjet. Unë mendoj që tëngrihet një grup pune që taudheheqë institucioni iPrefekturës “.Por kaluan tre vjetdhe kjo gjë nuk ndodhi, ky grupnuk u ngrit kurre dhe askush nuku kujtua më nga prefektura përkëtë problem..

Z. Arben Demeti, zv.ministëri Mjedisit theksoi : “Së pari parkue liqeni duhet të ketë statusin enjë zone të mbrojtur. Unë jamkonsultuar me Ministrin nëmënyrë të veçantë dhe marrimpërsipër që të fillojnë procedurat

për një akt nënligjor të KM përrrugën e miratimit të kësaj zone tëmbrojtur rajonale, që do të jetë nëharkun e disa muajve”.

Z. Fatbardh Plaku, kryetar ikomunës Farkë athere përproblemin e furnizimit të liqenitme ujë nga Farka u shpreh se “

duhet të bashkëpunojmë patjetërme bashkinë “. Por siç duket edhekjo nuk u arrit.

Pas dy vjetësh, në vjeshtë2011, dokumentuam perseri nefoto situaten e liqenit te parkut

dhe kur i krahasuam me ato te 3viteve te shkuara dukej qartedegradimi i rende dhe i shpejt i tij.Dukshëm liqeni ishte tharë dheato kolonat e betonit që dikurishin një mol, kishin dalë tërësishtmbi ujë. Ndërtimet kishin

përparuar dhe ujrat e zeza qenështuar akoma më tepër. Këtyre jushtua dhe unaza që me ndërtimine saj i hyri në pjesë dhekopshteve, botanikut ezoologjikut.

Odiseja (apo më mirë kalvari )i Parkut e liqenit vazhdon.

Në verën e vitit të kaluar,Ekolëvizja dhee Shoqata eBiologëve kryen një takim mepublikun e gjerë, me ekspertë especialistë, në mjediset e liqenitper rrezikun e cdukjes se liqenit

dhe degradimit te Parkut.Konkluzionet ju dërguanBashkisë së Tiranës dheKomisionit parlamentar të mjedisitduke ju kërkuar dhe takime përproblemet e liqenit të Tiranës. Nebashki u zhvilluan dy takime ku udiskutua më gjerësisht. Merrninpjesë kryetari Nenkryetari IBashkise, z. Panariti, Zv. Ministrii Mjedisit, z. T.Bino, Kryetari ikomunes se Farkes, Universitetet,Qarku i Tiranës, shoqatatmjedisore. Në të dy takimet z.Panariti theksoi se “ shumëshpejt, në janar, Parku do të marrëstatusin mbrojtës”.

Një muaj më pas GrupimiEkolevizja nxiti një takim meGrupin Parlamentar të Kuvendittë Shqipërisë që mbulon dhemjedisin ku parlamentaret eshtruan perseri problemin eshpetimit te Parkut te madh teliqenit. Te majte e te djathte ushprehen se Parku jo vetem duhette shpallet nje Park i mbrojtur meligj por kjo duhet shoqeruar menje plan menaxhimi te tij. Perseriz. Panariti premtoi se “ky projektnë janar do të kalojë në KëshillinBashkiak e më vonë në Këshilline Qarkut pasi pa ndaluardegradimin nuk ka kuptim nisja erehabilitimit dhe së pari duhet tëasgjësohen burimet potencile tëndotjes “. Ai shtoi edhe se “nukdo të pritet më dhënia e statusitpër të ndërmarrë masa konkrete “.Ndërsa z. Gjana, Kryetar i këtijKomisioni theksoi se “ në qoftëse ligjin e gjykoni se ka nevojëpër tu amenduar, duhenpërcaktuar e klasifikuar dheprocedura të tjera, le të bëjmëamendimet e duhura”.

Komisioni i ngarkoiMinistrisë së Mjedisit që, përmiratimin e statusit të nevojshëmpër Parkun e Liqenin, të ndajeqartësisht kompetencat meBashkinë e Tiranës dhe se kushdo të jetë zbatuesi i tij. Por kaluandhe 2 muaj dhe statusi nuk u

diskutua e as ndonjë masë përrezultatet që priteshin nuk u mor.

Nderkohe Bashkia i ktheukurrizin parkut te madh dhe liqenitte Tiranes dhe drejtoi shikimindrejt Paskuqanit me projektet e

reja te tij ne maket. Liqeni vazhdon të thahet dhe

është kthyer në një pellg me ujëtë ndenjur, që vazhdon të thahet

Dua të theksoj dy fakte ngadeklarimet e shtetarëve.

Në takimin e Ekolëvizjes nëKomisionin parlamentar spjegimizoti Gjana dha nje shpjegim sepërse Parku e Liqeni nuk e kamarrë dot deri më sot një satatus

ligjor : “Sepse atyre që e kanëpatur në dorë nuk ju ka interesuarky status “- tha ai.

Para tre vjetësh u përmendliqeni i vogël apo, siç quhetndryshe liqeni i Zi qe ndodhejsiper dhe qe sherbente siekuilibrues per prurjet e ujit perliqenin e madh. Sot ai nuk egziston

me se eshte kthyer ne zone urbane.Por ditet e fundit po del se dhetokat ne brendesi te parkut publikmund te shiten nga pronareprivate. U zbulua se ambasada eTurqisë ka blerë 3000 m2 të parkutpër ndërtimin e viles se ambasadesse re. E rrethuar me mur, meflamurin e shtetit mik të ngritur, kjo

PARKU I MADH I TIRANES PO SHITET

Realitetin e sotem dhe ne mjedis e bejne interesat epangopura te fitimit te disave qe perbejne 1% te dhejo interesat e e publikut qe perben 99% te shoqerise.

Bashkia i ka kthyer kurrizin parkut te madh dhe liqenitte Tiranes dhe ka drejtuar shikimin drejt Paskuqanit me

projektet e reja te tij ne maket.

ambasade ka rrembyer nje pjese te“mushkërisë” se gjelber tëTiranës.

Në takimet e zhvilluara shpeshështë përmendur edhe aspektifinanciar dhe kostoja e

rehabilitimit të liqenit. Është evërtetë që do të ketë një kosto. Porle të kujtojmë fjalët e z.Sequi që,vitin e kaluar na kujtoi se për dyvjet, vetëm për mjedisin, BashkimiEuropian na pati dhënë 105 milionëeuro. Ai nuk pyeti se ku shkuan.Por ne kemi te drejte te dime seperse nuk shohim asnje mjedis terehabilituar nga ky fond.

Sikur atyre 105 milionëve tu

hiqeshin vetëm 5 prej tyre Parkumund te kishte marre nje emer ligormbrojtes, mund behej dhe nje planmenaxhimi qe te zhvillonte me mirekete mjedis te gjelber clodhes dhekulturor, mund që te ishte pastruarderi më sot liqeni, mund të ishterregulluar porta e diges qe rri ehapur dhe po than liqenin, të ishte

rregulluar kanali që vjen ngarezervuari i Farkës e të kishtembushur basenin, mund....

Por realitetin e sotem dhe nemjedis e bejne interesat epangopura te fitimit te disave qeperbejne 1% te dhe jo interesat ee publikut qe perben 99% teshoqerise.

4

Nga Ismail BEKA, ShoqeriaGjermane për Bashkëpunimin

Ndërkombëtar (GIZ)

Me shqetësim të madh siqytetar, por edhe nga lidhjet epunës me mjaft zona malore tëShqipërisë, e perjetova situatën epazakontë të këtij dimri dhe urojqë të ketë kaluar me sa më pak

dëme. Por në kuadrin ediskutimeve për menaxhimin ekësaj situatë dhe të tjera si kjo qëkanë ndodhur në dimrat e kaluara(me permbytje apo izolim ngadëbora), si dhe verës nga zjarretnë pyje, ajo që është qartësisht ekuptueshme është veshtirësia qëtë parashikohen në kohë dhe tëndërhyhet sa më shpejt. Kosto enjë menaxhimi të tillë, çdo gjë nënjë sistem qendror të centralizuare ka bërë shumë të vështirë pordhe shumë të kushtueshëm.

E pajusifikueshme është që tëmbetemi tek trajtimi i këtyresituatave si ngjarje të ndodhuranjë herë në 30-50 apo 100 vjet.Ndryshimet klimatike në botë, poredhe në Shqipëri, në këto vitet efundit e kanë prishur rregullsinë ekëtyre fenomeneve natyrore. Ndajkjo na dikton qe duhet të punojmëdhe të planifikojmë sikur çdo vitmund të kemi ngjarje të tilla apoedhe për tu përgatitur për raste mëtë vështira se këto.

Ajo që vjen sot në të gjithëinformacionin e ditës, ka të bëjëme disa nga problemet madhore tëcilat, nuk janë vetëm fenomene tëgjendjes së jashtëzakonshme, porprobleme të vazhdueshme të çdoperiudhe dimri ose edhegjithëvjetore. Pra ne sot kemiefekte që vijne jo vetëm ngamenaxhimi momentan i krizës,

por nga mungesa e ndjeshme nëqeverisjen gjithëvjetore.veçanërisht të zonave malore nëShqipëri.

Kur flasim për krizën duhet tandajmë në dy nivele : komunë dhefshat. Sot problemi më i madh ështënë nivel fshatrash, pasi ato janëshumë të shkeputur dhe e kanë të

pamundur të marrin ndihma ngakomuna. Njësia bazë e fshatit mekryepleqtë është mënyra më drejtëpër të vlerësuar situatën dhe përtë organizuar operacionet endihmës. Për këtë arsye unë pomarr në analizë fshatin Theth, njëndër më tipiket në zonën eDukagjinit (Komuna Shalë), tëcilën edhe e njoh mirë dhe mebanoret e saj jam vazhdimisht nëkontakt. Në Theth janë mbi 20familje që banojnë ne dimër dheqë momentalisht ndodhenkrejtësisht të izoluar dhe deri nëdaten 17 shkurt pa asnjë veprimkonkret të ndermarrë me asnjë llojndërhyrje emergjence.

Si përballet Thethi megjëndjen e jashtëzakonshme tëdimrit:

• Së pari rrugëtautomobilistike që lidhin fshatratme qendrat e komunave ose qytetetmë të afërta. Vetë Thethi ndodhet12 km nga qendra e komunës dhenë rastin më të mirë në vere kjorrugë (në se quhet e tillë)përshkruhet vetëm me furgona „tespecializuar“ dhe zgjat rreth 1 orë.Hapja ose mbajtja hapur e tyregjatë dimrit është krejtësisht njëdetyrë e harruar. Në çdo dimer,rruga kryesore që lidh Bogën meThethin qëndron e bllokuar sapofillon bora e parë, në muajin dhjetor

dhe deri në fillimin e verës (mesi imuajit maj) dhe nuk bëhet asnjëpërpjekje për ta hapur. (përjashtimka bëre viti 2011 kur u arrit të hapetnë fund të prillit pasi ishinzgjedhjet për pushtetin lokal). Praështë krejtësisht epaimagjinueshme që në kushtet ekësaj bore të mund të pretendosh

të hapësh këtë rrugë siemergjence.

• Komunikimi: është kthyer neproblemin me te madh te kesaj kohe

per faktin se ne shume fshatra nukka me energji elektrike, per pasojenuk mund te karikohen celularetose antenat e telefonise celulare ehumbasin funksionin, kur per njeperiudhe te gjate nuk fornizohen mekarburant nga izolimi i rrugeve. Kjoi ndodh Thethit cdo dimer me tepakten dy nga tre kompanitecelulare.

• Energjia elektrike: është luksnë momentet kur zonat e thellamalore të kenë furnizim të rregulltme energji elektrike gjithë vjetoredhe jo më tashmë në kohë stuhishe më kaq dëborë sa bie atje. Thethipërbën një rast shumë tipik, pasiedhe në verë nuk ka energjielektrike, edhe pse është njëdestimnacion shumë i rëndësishëmturistik. CEZ as që është prezentatje dhe në shumë fshatra të tjera.

MENAXHIMI I DIMRAVE FILLON QE NE VEREMENAXHIMI I DIMRAVE FILLON QE NE VEREMENAXHIMI I DIMRAVE FILLON QE NE VEREMENAXHIMI I DIMRAVE FILLON QE NE VEREMENAXHIMI I DIMRAVE FILLON QE NE VERE Kjo gjendje duhet njohur në

nivele qendrore e duhet menduaredhe për zgjidhej alternative: Në sedo ta trajtojë vetëm për të ruajturemergjencën e komunikimit, sotteknologjitë e reja i mundësojnë pakosto shumë të larta ndriçiminfotovoltaik dhe me mundësinë qëedhe celularët të mund të karikohen

me to. Në të njëjtën mënyrë dhepër telefoninë edhe kur nuk kaasnjë mundësi komunikimi merrjetet e telefonive celulare qëoperojnë në Shqipëri, mund tëblihen disa telefona satelitorë (tërangut 500-600 Euro) për tu vënënë dispozicion në fshatra të tillëdhe me to të komunikohet.

• Ndihmat ndaj banorëve përsigurine shëndetësore: kjo edhepërbën problemin më të madh dhepër të cilen shteti ndodhet nëgjendjen më të papërgatitur përsa i përket kësaj kategoriefshatrash. Në Theth nuk kainfermjerë për mometin pasipersoneli i tyre (që rrinë në verëaty si personel i shtuar ) është ngaShkodra dhe në këtë periudhë nukqëndrojnë në Theth. Pra nuk ka

fare asistencë shëndetësore atje. Nëse do të presësh qe asistencashëndetësore të vijë nga qendrashendetesore e Shalës, në këto

kushte është e pamundur. Por edhenë këtë drejtim Thethi nuk përbënnjë rast krejt të rrallë pasi ka shumefshatra të tjere ku nuk ka farepersonel shëndetësor në dimër.

• Ndihma ushqimore, duketmomentalisht si një veprimtari„spektakolare“ e organizuar ngaajri e pothuajse në çdo rast edheme gazetarë shoqërues, ku disapaketa me përmbajtje fikse qëhidhen me helikopterë në fshatra,nuk arrijnë kurrë të plotësojnënevojën dhe krijojnë më shumëpritshmëri të pamundur tek fshatrate tjera apo tek banorët e tjerëbrenda të njëtës komunë.

Unë nuk mendoj se ka më njëmundësi që shteti të të krijojërezerva të mëdha ushqimore fizikedhe të disllokojë ato në magazinatë mëdha e të fillojë ti shpërndajë

në kohë krizash ose fatkeqeësish,por ka shumë praktika të tjerashumë më pak të kushtueshme, poredhe më të menaxheshme e pranënjerëzve në nevojë. Mëkonkretisht sot në çdo fshat kadyqane private ku fshatarët blejnëushqimet e tyre gjithë vitin, osezbresin edhe në qytete kur blejnëme shumicë për nevojatepreriudhës dimerore. Pronarët edyqaneve në fshatra janëlehtësisht të identifikuar dhe nëçdo sezon vjështe me ta mund tëbëhen llogaritje për nevojatdimërore të komuniteteve tëbanoreve që e kalojnë dimrin nëfshat dhe atyre mund tu akordohetnjë fond financiar si kredi painteres për të mbajtur ushqimerezervë (miell gruri, vaj, sheqer,fasule, koncentrat për blegtorineetj..) dhe në pranverë bëhet bilancii tyre dhe shlyhen detyrimet përgjithë vlerën e fondit ose dukezbritur pjesën e përdorur ngakomuna si emergjencë.

Po kështu familjeve të këtyrefshatrave që jetojnë gjithë dimrinnë fshat ju paguhet ndihmaekonomike dhe çdo pagesë tjetërsi ndihmë sociale dhe pensionepër 3-4 muaj në advancë, çka dotju mundësojë atyre blerjen e

rezervave ushqimore në kohë. Tëdy këto operacione finaciare janëshumë herë më pak tëkushtueshme, por shumë efektive.Dhe kjo kërkon vetëm planifikimdhye qeverisje të mire, planifikimdhe menaxhim në nivel rajonal elokal.

Përgjegjësia e momentit duhettë jetë shumë më tepër punë endihmë dhe sa më pak propogandëe politikë. Dhe shumë shpejt, paskësaj krize duhet të përgatitemi përtë ndryshuar gjendjen. Të mos evrasim shpresën e atyre qëbesojnë tek e ardhmja në zonatmalore dhe mbështëtja e shtetit,pasi nuk mund të pranojmë që keminjë shoqëri që kërkon të integrohetnë Europë, e cila për disa muaj tëvitit është e izoluar nga vetë pjesatjetër e Shqipërisë.

5

Nga profesor Aleko MIHO

Pellgjet ujëmbledhës janë tërëndësishëm për ekologjinë e tyre.Ujërat janë përbërësi më irëndësishëm dhe më kuptimplotë ityre; ujërat duke rrjedhë brendahapësirës së pellgut mund tëmbledhin ushqyes, pezulli dhendotësa, të cilët mblidhen bashkë

me ujin drejt trupave ujorë kryesorëdhe drejt grykëdaljes së basenit.Këto lëndë kur janë të tepërta krijojnëshqetësime në baraspeshënnatyrore ekologjike. Në këtëmënyrë, përdorimi i shkujdesur,shpesh tej kufijve të duhur, iplehërave artificiale me përmbajtjeazoti, fosfori dhe kaliumi ndikondukshëm në trupat ujorë kryesorë

(lumenj dhe liqene) dhe në dalje tëpellgjeve.

Ujërat brenda një pellguujëmbledhës janë shpesh pasqyrimi saktë i gjendjes së përgjithshme tëtij, për rrjedhojë edhe mbrojtja ecilësisë së ujërave është lidhurngushtë me veprimtarinë egjithanshme të njeriut. Në këtëmënyrë, perandori kinez Yu (rreth1´600 vjet p.e.s.) kujtohet ende sotpër aftësitë e tij dhe për teknikat ekontrollit të përmbytjeve; është efamshme thënia e tij se ‘që të mbronilumenjtë tuaj duhet të mbroni mëparë malet tuaja’, e cila mbetet endeshumë kuptimplote edhe në ditët esotme në mbarë botën, dhe mjaftaktuale për Shqipërinë.

Thujase të gjithë ekosistemetnatyrore jo vetëm në Shqipëri, pornë mbarë botën, janë sot duke utjetërsuar shumë prej veprimtarisësë njeriut, përfshirë këtu edheekosistemet lumore.

Arsyeja kryesore eshfrytëzimit të tepruar të habitatevenatyrore dhe e pasurive biologjiketë tyre prej shoqërisë së sotmenjerëzore qëndron në stilinkonsumist të jetesës së çastit, dukemos zbatuar ligjësitë e shfrytëzimittë qëndrueshëm të tyre, për tësotmen dhe për të ardhmen. Le tailustrojmë këtë koncept me të dhënambi përdorimin e ujit të pijshëm, icili po bëhet gjithnjë e më i kërkuarnë botë. Sasia e ujit që konsumohetnë shumë vende, përfshirë këtuedhe kryeqytetin tonë Tiranë, ështënga 3 deri në 6 herë më shumë sesasia e ujit që ka nevojë një njeri përjetën e stilit të sotëm modern qëështë rreth 40-80 litra në ditë. Vlentë theksojmë se uji nuk është njëpasuri e mirëfilltë biologjike, porështë shumë i lidhur ngushtë membijetesën e pasurive biologjike.

Kujtojmë së jeta ndodh vetëm nëmjedis ujor.

Përdorim i keq i tokës Troendle në raportin mbi

vlerësimin e pellgjeve ujoreshqiptare përmbledh faktorëtkryesorë të degradimit të tokës nëShquipëri. Në këtë mënyrë, aipërmend se erozioni dhe

sedimentimi i lartë janëdukuri që ndodh ngapraktikat e gabuara tëpërdorimit të tokës(çpyllëzime dheshfrytëzim inertesh), ngaindustria, nga bujqësia,nga ndotja urbane, dhenga përmbytjet.

Vlen të theksojmëse në territorin shqiptardukuria e gërryerjes

(erozionit) është vazhdimisht etheksuar për shkak të natyrës sëthyer të relievit, të gjeologjisë dhetokës, e nxitur kjo dhe nga klimamesdhetare dhe rreshjet e shumtadhe të çrregullta.

Përdorimi i keq i tokës nëpellgjet ujëmbledhës shqiptarëështë vënë në dukje edhe ngastudimi i kryer nga specialistë të

fushës në Fakultetin e ShkencaveNatyrore, UT. Në histogramën efigurës jepen vlerat mesatare (mg/l)të lëndëve të ngurta pezull (TSS) të7 matjeve të ndryshme, në lumenjtëe Ultësirës Bregdetare Adriatike;mesatarja e përgjithshme ishte113.6 mg/l, mbi 4 herë më shumë sevlera e detyruar prej 25 mg/l, epërcaktuar nga Direktiva 44 e BE-së për peshqit (EC Fish Directive44, 2006), por ka lumenj si Semaniqë kjo vlerë është mbi 11 herë më elartë.

Mendojmë se gjendja e sotme

nuk ka pësuar ndryshimepërmirësuese nga ato të periudhëskur është kryer ky studim. Vlerat elarta të grimcave të ngurta pezullnë ujërat shqiptare janë dëshmi eerozionit të madh dhe e përdorimittë keq të tokës në pellgjet ujorëpërkatës të këtyre lumenjve, eshkaktuar kjo nga dëmtimi imbulesës bimore dhe nga shkallae madhe e çpyllëzimeve. Humbja etokës nga erozioni në Shqipërimendohet të jetë nga 20 deri 70tonë/ha në vit, dhe në raste tëveçanta deri në 100 t/ha. Shembëllështë dhe përdorimi i keq i tokësdhe erozioni në pellgun e Bovillësnga prerja e pyjeve dhe shkurrevepër dru zjarri dhe nga kullotja e

tepruar në zonë. Kujtojmë se pellgui Bovillës është tashmë pjesë eParkut Kombëtar të Dajtit tëzgjeruar, me rëndësi të veçantë përgjithë rajonin e Tiranës, përsigurimin e ujit të pijshëm.

Dëmtimi i mbulesës bimore Më sipër përmendëm se vlerat

natyorore dhe biologjike brendanjë pellgu ujëmbledhës janë tëlidhura ngushtë me cilësinë embulesës bimore. Dëmtimi imbulesës bimore ndryshonaftësinë ujëmbajtëse të tokës, dhesasia e ujit që largohet nëatmosferë, si drejtëpërdrejt ngatoka, ashtu edhe nëpërmjet trupittë bimëve ulet, pra uletevapotranspirimi. Në një hapësirëtë pyllëzuar plotësisht,evapotranspirimi përbën rreth 40%të rreshjeve, kurse rrjedhjetsipërfaqësore janë vetëm 10%; nënjë hapësirë të shpyllëzuarplotësisht, për shembull në njëzonë urbane ose industriale,evapotranspirimi zbret në 30%,kurse prurjet sipërfaqësore rritenderi në 55% të rreshjeve tëpërgjithshme brenda pellgut; kjorritje e dukshme e rrjedhjevesipërfaqësore në zonat e zhveshurabëhet në kurriz edhe të pakësimittë ujërave nëntokësore, qëshoqërohet edhe me pakësimin osetharjen e burimeve.

Dëmtimi i mbulesës bimoreçon në dëmtimin egjeomorfologjisë së pellgjeveujëmbledhëse. Rrjedhjet evrullshme shkaktojnë gërryerjeduke rritur thellësinë dhe dukezgjeruar shtretërit në zonat malore.Shtimi i prurjeve dhe i shpejtësisësë përrenjve dhe lumenjve i bën atatë rrëmbyeshëm. Kjo është edhearsyea kryesore që shkaktonpërmbytje dhe gërryerje të lartë,mjaft e dukshme në gjithë territorinshqiptar si rrjedhojë e dëmtimit tëmbulesës bimore nga shpyllëzimet,zjarret dhe kullotja e tepruar.Theksojmë se kjo dukuri mund tënxitet më tej edhe nga shfrytëzimi itepruar i lëndëve inerte në shtretëritfushorë të lumenjve.

Thuajse në gjithë territorinshqiptar mbulesa bimore ështëdëmtuar rëndë në mënyrë tëdukshme. Sipërfaqet pyjore janëzvogëluar gjatë këtyredhjetëvjeçarëve të fundit nëmënyrë eksponenciale, pa përdorurasnjë masë ripërtëritëse dheshfrytëzimi të qëndrueshëm. Poredhe më e rëndë duke gjendja eshkurretave mesdhetare dhedushkajave të zonës kodrinore derinë 700-800 m lartësi, dhe fundi iluginave lumore, të cilat janë ndërmë të shfrytëzuarat. Zonat ezhveshura rëndë (10-50%) osethuajse tërësisht të zhveshuara (75-100%) janë të pranishme në çdoskaj të vendit dhe lehtësisht tëdukshme. Ndryshimet në mbulesënbimore dhe në përdorimin e tokësndikojnë në funksionet ekologjiketë pellgut, dhe shkaktojnëndryshime në biocenozat bimorenatyrore. Hapësira të bollshme sotjanë pushtuar nga formacione qëpërfaqësojnë dushkaja tëdegraduara, më e theksuar kjosidomos pranë zonave të banuara

dhe në toka të braktisura, disa prejtë cilëve janë në gjendje tëpakthyeshme.

Me kadastër Shqipëriazotëron rreth 1.4 milionë ha pyje(48.7% e sipërfaqes së gjithëterritorit shqiptar) dhe rreth 400 mijë

ha kullota (13.9%), por pyje tëvërteta thuhet se kanë mbeturvetëm 300 mijë ha (10.4%), pjesatjetër është kthyer në pyje të ulët,të rrëgjuar, shkurre ose tokë djerrë.

Blegtoria dhe prerja e druveduket se janë veprimtaritë kryesoreqë mbështetin mbijetesën ebanorëve të zonave kodrinoremalore të vendit. Prerja ështëmbizotëruese kryesisht për shkak tëkërkesës së madhe prej qendrave

të mëdha të banuara, për lëndëndërtimi ndërtimi, për industrinë epërpunimit të drurit, për prodhimgëlqere, por edhe si lëndë djegëse.

Krahas pasojave që sjell nëhumbjen e larmisë biologjike qëpyjet dhe shkurret strehojnë,dëmtimi i mbulesës bimore ka nxiturshumë erozionin dhe ndotjen edukshme të ujërave të lumenjve tëpërmendur më sipër. Zhveshja etokës, e ndihmuar dhe nga strukturaflishore-argjilore e zonës kodrinoreparamalore bën që aftësiaujëmbajtëse të jetë e pakët dhe ujërattë luhaten dukshëm gjatë shirave.Kjo sjell pasoja edhe nëmoskontrollin e rreshjeve dhe nëpërmbytje, deri dhe në ndryshimetë klimës, në ashpërsim tëmikroklimave, sidomos tëtemperaturës dhe lagështisë së ajrit.

Erozioni i fuqishëm sjell edhendryshime cilësore në përbërjenkimike të ujërave. Në përgjithësi tëgjithë përbërësit kimikë rriten, pormë shumë rritet kërkesa përoksigjen, përcjellshmëria, lëndëtpezull, azoti dhe fosfori,hidrokarburet (p.sh. pesticidet) dhemetalet (jonet e kalciumit, kaliumitdhe magnezit, metalet e rënda etj.)që vijnë nga shplarja që i bëhetsipërfaqes së pellgut, sidomos ngashpëlarja e shkarkimeve të zonavetë banuara brenda pellgutujëmbledhës.

Këta përbërës ndikojnë nënxitjen e eutrofikimit të lumenjve,liqeneve dhe zonës bregdetare,

duke nxitur lulëzimin e algave,sidomos të cianofiteve, peridineveose diatomeve. Edhe sasia ebaktereve patogjene rritet gjatëprurjeve të mëdha. Vlen tëtheksojmë se rreth 60% ecianofiteve lulëzuese janë

helmuese, duke ulur ndjeshëmcilësinë dhe shkallën e përdorimittë ujërave, duke kërënuar seriozishtbotën e gjallë ujor dhe shëndetin enjeriut. Shumë nga këto tipare janëvënë re në cilësinë e ujërave tëUltësirës Bregdetare Shqiptare, kumë të theksuara kanë qenë në ujërate Lanës, Tiranës, Ishmit dheGjanicës.

Ndikimet e mësipërme, krahaskushteve natyrore të nxitura edhe

nga veprimtaria e njeriut, kanë

pasoja ekologjike në shpatet lumor,si shqetësime në rrjetat ushqyese,në dinamikën e popullatave, tëbaktereve, algave, makrofiteve,invertebrorëve dhe peshqve.Bashkë me mbulesën bimorevarfërohet dukshëm larmia bimoredhe shtazore, përfshirë këtu edheato që kanë interes ekonomik, sip.sh. bimët mjekësore dheindustriale.

(vijon në numrin e ardhshëm)

Punimi botohet me shkurtimepor të plotë mund ta lexoni nëadresën :

http://www.fs.fed.us/institute/a l b a n i a /albania_watershed_assess.pdf.

Perandori kinez Yu, rreth 1600 vjet p.e.s. : Që të mbroni lumenjtë tuajPerandori kinez Yu, rreth 1600 vjet p.e.s. : Që të mbroni lumenjtë tuajPerandori kinez Yu, rreth 1600 vjet p.e.s. : Që të mbroni lumenjtë tuajPerandori kinez Yu, rreth 1600 vjet p.e.s. : Që të mbroni lumenjtë tuajPerandori kinez Yu, rreth 1600 vjet p.e.s. : Që të mbroni lumenjtë tuajduhet të mbroni më parë malet tuajduhet të mbroni më parë malet tuajduhet të mbroni më parë malet tuajduhet të mbroni më parë malet tuajduhet të mbroni më parë malet tuaj

SHQETESIME NE PELLGJET UJEMBLEDHES TE VENDIT TONE

Thuajse në gjithë territorin shqiptar mbulesa bimoreështë dëmtuar rëndë

Me kadastër Shqipëria zotëron rreth 1.4 milionë hapyje (48.7% e sipërfaqes së gjithë territorit shqiptar)

dhe rreth 400 mijë ha kullota (13.9%), por pyje tëvërteta thuhet se kanë mbetur vetëm 300 mijë ha

(10.4%), pjesa tjetër është kthyer në pyje të ulët, tërrëgjuar, shkurre ose tokë djerrë.

6

Drejtoria e trajtimit te mbetjeveurbane ( DTMU ) në Tiranë kapublikuar e menaxhimit te mbetjevene vend depozitimin e Sharrës gjatëmuajit janar të këtij viti. E asistuaredhe nga specialistë mjedisi kjo

drejtori ka marrë në shqyrtim unimete realizuara, motin dhe

temperaturat, ngarkesat e ardhurane vendepozitim, parametrat ebiogazit dhe shllamit si dheproblematikat në këtëvenddepozitim. Raporti ështëpërpiluar nga drejtori i DTMU z. A.Zylfo, specialistët A. Coka, B.Serdari, E. Çela e pergjegjesi imenaxhimit të fushes, D. Lleshi.

Më poshtë po japim njëpërmbledhje nga përfundimet earritura në këtë raport.

Gjate muajit Janar DTMU ishtenë gadishmëri të të gjitha detyraveqë duhen kryer në një venddepozitim sipas akteve ligjoremjedisore shqiptare dhe direktiveseuropiane për vendepozitimet embrojtura. Gjate javës së parë tëJanarit ishin të pranishem dhepersona të pa autorizuar qëmblidhnin mbetje të

Sipas Objektivave të Mijëvjeçarit përEkosistemin, një çerek i specieve tënjohura në botë ( 60,000 deri 100,000 )janë të kërcënuara me zhdukje. Në këtësasi, edhe pse bimët nuk marrin mëshumë vëmendje se kafshët e rrezikuara,ato janë thelbësore në jetën e planetit.Midis cilësive të tyre të shumta, bimëtjanë një burim jetik i ushqimit tonë, atomund të ndihmojnë nëstabilizimin eklimës dhe gjithashtu ofrojnë strehim,ilaçe dhe karburant.

Nourishing Planet, pjesë e instutittë njohur të studimeve ËorldËatch, midisstudimeve të saj, ka publikuar dhe pesërisi bujqësore për përmirësimin ebiodiversitetit dhe për ta mbrojtur këtoburim të rëndësishëm.

1. Bankat e farërave : ndihmojnënë ruajtjen e varieteteve të farës, duke

riciklueshme,gjë që vështiresontemë tepër punet e manovratorevedhe makinerive në veprim por nëjaven e dyte u vendos rregulli qëduhet në një vendepozitim tëmbrojtur.

Specialistet e mjedisit kanëzbatuar të gjitha hallkat e planit te

kultivimit të mbetjeve ne vaskën nr1,në aksin qendror të saj. Për të pasurnjë lëvizje sa më te shkurter temjeteve të perpunimit.u ndërtuan

dy pista shkarkimi paralele dukebërë të mundur avancimin deri tektubacionet e biogazit. Po ashtu urealizua zgjatimi i tubacioneve të

biogazit në vend depozitimin nr 1dhe është realizuar hapja e kanalitanësor për kullimin siperfaqësor tevendepozitimit. Vëmendje tëveçantë i është kushtuar lloit tëmbetjeve që vinë nëvendepozitim.si dhe trajtimit mepërparësi të mbetjeve spitalore sinjë nga grup mbetjet që duhen tëvinë të trajtuara.

Me gjithë kushtet e vështiratë motit, orientimi i mbetjeve kaqënë aksi kryesor i vaskës nr 1,kompaktimi i mbetjeve duke mbajturnë gadishëri pune të gjithemakineritë e impjantit

Per të patur të dhena më tësakta të rregjimit të temperaturavedhe rreshjeve specialistët emjedisit janë interesuar dhe pranëInstitutit të Meteriologjisë.

Ngarkesat e ardhura nëvëndepozitim kanë qënë 2882 ngatë gjitha subjektet të evidentuarapër çdo dite me një sasi mujore23360 ton ose 29200 m3. Përsa ipërket përbërjes merceollogjike tëmbetjeve dhe parametrave tëbiogazit janë relativisht sipastabelave. Parametrat e biogazit janëmatur me sondë automatike tëeksperteve të kooperacionit Italiandhe kanë vlerë të larte të H2S- rreth254(ppm), shifra më e lartë e CH4është 67% dhe po kështu CO potek ky pus arrin shifrën 50%

Shllami vazhdon të rrjedhe në

prurje të luhateshme nga 5-6 literanë sekonde jashtë vaskes sefitodepurimit e cila nuk kaperfunduar nga kooperacioni por

sëmundjet se racave ekzotike tëimportuara. Në Ugandë, kafshëtindigjene po shtohen në blegtori dhe atofuten edhe në parqet kombëtare përkullotje. Kjo ndihmon për të rriturkafshë të shëndetshme por edhe rritjene shëndetit të ekosistemeve lokalepërmes përdorimit të plehut organik tëtyre.

5. Mbarështrimi i farave : Tëlashtat që janë rezistente ndaj dëmtuesvedhe sëmundjeve dhe janë përshtatur mëmirë në kushtet e thatësirës osepërmbytjeve mund të ndihmojnë për tibërë më të sigurta nga zhdukja. Në disapjesë të Afrikës, në qoftë se njësëmundjet godasin më shumë se 80 përqind e prodhimit humbet. Nisma globalee FAO-s për Mbarështim të Bimëve popunon për të futur bioteknologji nëvendet në zhvillim dhe zhvillimin estrategjive kombëtare të mbarështimit.Ka dhe projekte të tjera që synojnështimin e diversitetit të kulturave dheprograme që ndihmojnë për tëpërmirësuar rezistencën e tyre ndajsëmundjeve dhe dëmtuesve.

Përgatiti Alisa PEÇI

kanë vërtetuar se me kultivimin ekulturave indigjene janë në gjendje edhepër të përmirësuar biodiversitetin nëfermat e tyre. Po ashtu në Tanzani,,mbështetur nga CARE International,fermerët që kultivojnë pemët vendase,jo vetëm kanë ndihmuar në shtimin e

pjellorisë së tokës por edhe kanëndihmuar në rritjen e biodiversitetit.

4. Mbrojtja e racave autoktonetë bagëtive: Programi i ushqimit i OKB-së dhe Organizata Botërore e Bujqësisë(FAO) paralajmërojnë se rreth 1.710racave të bagëtive (21 për qind ) janë nërrezik zhdukjeje në mbarë botën.Blegtoria autoktone shpesh është më epërshtatshëme për kushtet lokale dherezistojnë më mirë ndaj dëmtuesve dhe

VENDGRUMBULLIMI I SHARRES DHE PROBLEMET E TIJVENDGRUMBULLIMI I SHARRES DHE PROBLEMET E TIJVENDGRUMBULLIMI I SHARRES DHE PROBLEMET E TIJVENDGRUMBULLIMI I SHARRES DHE PROBLEMET E TIJVENDGRUMBULLIMI I SHARRES DHE PROBLEMET E TIJ

RAPORTI MJEDISOR I DREJTORISE SE TRAJTIMIT TE MBETJEVE URBANE JANAR 2012që gjate muajit aty vazhdoi tëpunohej. Marrja e kampionit tëshllamit është bërë më 22.09.2010dhe rezultati i analizave përcaktonnjë substancë të lëngët tëkarakterizuar nga vlera të lartapërcjellshmërie elektrike, amoniaku,kloruresh dhe nga disa metale tërënda si: bakër, krom total, arsenikdhe manganez.

Analizat e kryera të çojnë nëkonstatimet në vijim:

•Ujrat nëntokësore: nuk vihetre një ndikim negativ i aktivitetit tëvënd-depozitimit tek ujratnëntokësore të luginës së Erzenit;

•Ujrat sipërfaqësore: vihet re njëndotje e dukshme e Sharrës nëluginën e vënd-depozitimit dhe ky

fakt reflektohet edhe në lumin Erzennë luginën e kryqëzimit me Sharrën;

•Cilësia e ajrit: në afërsi të

hyrjes së vënd-depozitimit vihet renjë % metani padyshim e lartë poashtu edhe në territorin përrethimpiantit përqindja e metanit dhemonoksidit të karbonit ështëpadyshim e lartë;

•Shllami: shllami, edhe pseduke shfaqur një lloj variabiliteti(ndryshueshmërie) të përbërjes

përfaqëson gjithsesi një substancëtë lëngët shumë ndotëse përmatricat mjedisore me të cilat bie nëkontakt, dhe më në veçanti me ujratsipërfaqësore;

•Biogazi i vënd-depozitimit të ri:biogazi i pranishëm në këtë vënd-depozitim është në një fazë jo tëmaturuar por shfaq një tendencëpër të arritur një nivel të mirëprodhimi në një periudhë afatgjatë;

•Biogazi i vënd-depozitimit tëvjetër: analizat tregojnë që bëhetfjalë për një biogaz të maturuar mecilësi të mirë të pranisë së metanitdhe ka të ngjarë të ketë një rezervëprodhimi të konsiderueshme;

Nga çka u përmënd më lartështë e rëndësishme, për të kufizuar

fenomenet ndotës së ujrave, tëmerren masa për trajtimin në një farëmënyre të shllamit sepse në të

kundërt do reflektohet direkt nëSharrë duke e ndotur atë. Për sa ipërket cilësisë së ajrit rezulton enevojshme mbledhja e emetimevetë biogazit nga vënd-depozitimi i ridhe i vjetër me qëllim që tëpakësohet ose ndalohet përhapjae hidrokarbureve të metanit dhemonoksideve të karbonit.

Duhen kufizuar fenomenet ndotës së ujrave dukemarre masa për trajtimin e shllamit sepse në tëkundërt do reflektohet direkt në Sharrë duke endotur atë dhe është e nevojshme mbledhja e

emetimeve të biogazit nga vënd-depozitimi i ri dhei vjetër me qëllim që të pakësohet ose ndalohet

përhapja e hidrokarbureve të metanit dhemonoksideve të karbonit.

Shllami vazhdon të rrjedhe në prurje të luhateshmenga 5-6 litera në sekonde jashtë vaskes se

fitodepurimit e cila nuk ka perfunduar. Marrja ekampionit të shllamit është bërë më 22.09.2010 dhe

karakterizohet nga vlera të larta përcjellshmërieelektrike, amoniaku, kloruresh dhe nga disa metale të

rënda si bakër, krom total, arsenik dhe manganez.

mbrojtur kështu luftën kundër urisë dhesëmundjeve. Ruajtja e varieteteve tëfarës në këto ndihmon në mbrojtjen ngahumbja të fermerëve duke reduktuarmbështetja e tepruar e tyre në të lashtatmonokulturë që e bën ekonomitëbujqësore të prekshme ndaj goditjes tëçmimeve. Për shembëll, në Norvegji,Global Seed Vault Svalbard mbron mijërafara dhe ku fermerët në vendet nëzhvillim mund të mbështeten për tërifreskuar farat që janë prekur ngasëmundjet, klima ose konflikti. Njëshembëll i veçantë është në Karnatakatë Indisë ku bankat e farërave janë tëhapura për çdo anëtar të komunitetitpër aq kohë sa ata nuk përdorin pesticideapo plehrave kimike.

2. Permakultura : Mbjelljet në njëfermë të bazuar në parimet e

Permakulturës ndihmojnë në rritjen ebiodiversitetit. Permakultura i referohetparimeve që toka të përfitojë ngaproceset natyrore ekologjike dukeintegruar një shumëllojshmëri tëkulturave bujqësore dhe kafshëve dukei ruajtur nga dëmtuesit.

Në Malavi është zhvilluar njëprojekt Permakulture që mësonfermerëve në lidhje me metodat për tëpërfshirë kompostimin, përdorimin eujit, dhe mbjelljen për të ndihmuarpërmirësimin organic të tokës ndërsandihmon edhe në ruajtjen ebiodiversitetit. Ndërsa në Botsvana,wildlife Reserve mëson studentët dhekomunitetin në lidhje me ruajtjen dhembrojtjen e kafshëve të egra në harmonime sistemin bujqësor.

3. Kultivimin e kulturavevendase: Si rezultat i Revolucionit tëGjelbër në shumë vende ka filluar nërritje mbështetja në kulturatperëndimore, të tilla si misëri, në vendtë kulturave lokale. Për të ndihmuar nërritjen e biodiversitetit, fermerët janë nërikthim të kulturave tradicionale.

Në Afrikën e Jugut shumë fermerë

PESE NISMA BUJQESORE PER PERMIRESIMIN E BIODIVERSITETIT

7

Evropa duhet të dyfishojnëpërpjekjet në përdorimin e ujit në

mënyrë më efikase për të shmangurpasojat në ekonominë e saj. Kjorezulton nga një raport i AgjencisëEvropiane të Mjedisit (EEA).Përdorimi jo efikas i ujit ndikonshumë në burimet e nevojshmenga ekosistemet dhe njerëzit, të dyanët vitale për produktivitetin ekontinentit.

Raporti “Drejt përdoriminefikas të burimeve ujore nëEvropë” nga ana e EEA theksonse burimet ujore janë nën presionnë shumë pjesë të Evropës, dhegjendja po keqësohet.

Mungesat e ujit mund të kenëpasoja të rënda për ekonomitë,bujqësinë dhe industrinë. Disamungesa e kanë çuar madje nëlimite kufizimet e ujit të pijshëm nëdisa pjesë të Evropës. Ka edheefekte indirekte në ekonomi, si

reduktimi i rrjedhave të lumenjve,në rënien e niveleve të liqeneve

dhe ujërave nëntokësore, ligatinatjanë duke u zhdukur dhe janëshfaqur efekte shkatërruese mbisistemet natyrore që mbështetenproduktivitetin ekonomik.

Gjithnjë e më shumë kakonkurrencë të fortë për burimet eujit në disa pjesë të Evropës. NëEvropë bujqësia përdor rreth njëtë katërtën e ujit dhe kjo shkon derinë 80 për qind në Evropën Jugore.Përveç kësaj, llogaritë publike tëfurnizimit me ujë kërkon rreth njëtë pestën e përdorimit të ujit nëkontinent dhe gati një e katërta esaj përdoret vetëm për të larëbanjën. Instalimet hidroenergjitikepo ndryshojnë strukturën natyroree rrjedhën e lumenjve dhe liqeneveme pasoja për ekosistemet.

Bujqësia është një sektor kufitimet e efikasitetit të në

përdorimin e ujit janë më të lehta etë mundshme. Disa vlerësime kanëllogaritur se rreth një e katërta eujit për vaditje humbet dhe mundtë shpëtohej vetëm dukendryshuar llojin e tubave apokanalizimet e përdorura. Edhefurnizimi publik me ujë mund tëbëhet më efektiv sepse, më shumëse 50% e ujit te pijshem humbet nëShtetet e BE-së por dhe në shtetete tjera ku statistikat mund të jenëmë të mëdha.

Përdorimi joefikas i ujitgjithashtu çon në harxhim të lartëtë energjisë, me kosto shtesëfinanciare dhe të mjedisit. Ndërsaenergjia e nevojshme për tëpompuar dhe trajtimuar ujërat eëmbla në ujin e pijshëm ështëzakonisht rreth 0.6 kWh për metërkub ndërsa për çkripëzimin e ujittë detit shton afërsisht 4 kWh/m3.

Autoritetet shtetërore duhet tëvendosin objektiva të qartamjedisore për përdorimin e ujit,brenda kufirit të asaj që është eqëndrueshme. Synimet e tilla dotë ndryshojnë në varësi tëburimeve në dispozicion, porduhet të jenë hartuar në mënyrëqë mjedisi natyror të ketë sasinë emjaftueshme të burimeve hidrike.Kjo është e nevojshme në mënyrëqë rritja e produktivitetit ekonomiktë sjellë përdorimin në rritje të ujitpor dhe reduktimin e ndikimevemjedisore.

Historikisht, çmimet e ujit nëEvropë kanë pasqyruar rrallëkoston e vërtetë financiare efurnizimit me ujë dhe, më erëndësishmja, as kostot

ekonomike në mjedis. Kjo ka çuarnë ndotjen e ujit dhe në mungesatë mëdha duke imponuar kosto mbimjedisin dhe shoqërinë. Përshembull, publiku i gjerë zakonishtduhet të paguajë për koston e

trajtimit të ujit të pijshëm tëkontaminuar me bujqësi oseindustri. Vendosja e çmimeve tëdrejtë mund të stimulonin

përdorimin më efikas të ujit dheinovacionit teknologjik. Por duhetqë edhe përdorimi efektiv itatimeve, subvencioneve,

Një analizë globale e efektit tëmundshëm të ndryshimeveklimatike në basenet e lumenjvetregon se lumenjtë, të ndikuar ngadigat apo zhvillimi i gjerë industrial

e bujqësor, do të kërkojë ndërhyrjetë rëndësishme në menaxhimin etyre për të mbrojtur ekosistemetdhe njerëzit. Kjo bëhet e ditur nganjë studim i Frontiers in Ecologyand the Environment.

Në këtë studim theksohet sesi rezultat i ngritjes së digave përhidrocentrale apo për vaditje,

lumenjtë në mbarë botën kanëpërjetuar ndryshime të mëdha nërrjedhën e tyre, është ulur aftësiae natyrshme ujëmbledhëse. Dukepasur parasysh ndryshimet e

pritshme në nevojat globaleklimatike dhe të ujit, kjo mund tëçojë në probleme serioze përekosistemet dhe njerëzit.

Në analizën e tyre autorëtkanë kombinuar skenarë tëndryshëme me ndikimin e digavenë basenet e lumenjve dherezultatet janë prezantuar në hartat

Ish lideri sovjetik MikhailGorbaçov që ka fituar ÇmiminNobel për Paqen, ka bërë njëthirrje liderëve botërorë përkrijimin e një gjykatendërkombëtare për krimet emjedisit.

Ai është shprehur se “ Unëpersonalisht do ta shikoja nëmënyrë të favorshme krijimin e njëgjykate ndërkombëtare për të vënëpara ligjit ata që janë përgjegjëspër krimet e mjedisit, qofshindrejtuesit e biznesit, qofshin edhekrerë të shteteve apo qeverive “.Ai evokoi se, ngjarje të tilla sifatkeqësia bërthamore e vitit 1986në Çernobil dhe aksidenti i viti tëkaluar në Fukushima duhen parëedhe si përgjegjësi e dikujt dhe sekrimet mjedisore duhen trajtuar sikrime kundër njerëzimit e duhendënuar sit ë tilla.

Gorbaçovi, drejton grupinmjedisor Green Cross International( GCI ) që nga viti 1993.

Në misionin e tij për tëparandaluar dhe zgjidhur konfliktetmbi burimet natyrore, GCI kazhvilluar veprimtari për aksesindhe të drejtën për furnizimin meujë. Qëllimi i tij është që tëpromovojë bashkëpunimin mesvendeve që ndajnë ujërat eburimeve ujore, plotësimin e

nevojave për furnizime,kanalizimin dhe përdorimin eteknologjive të energjisë sërinovueshme duke adresuarkërkesën në rritje për energji dhe

uljen e varfërisë. Një numër i projekteve të GCI

ka përfshirë analizën e ndikimevemjedisore të luftërave dhekonflikteve në botë dherehabilitimin mjedisor. GCIgjithashtu kërkon për të arriturndryshimin e sjelljes përmesnismave të tilla si Karta e Tokëspër të sensibilizuar njerëzit,veçanërisht të rinjtë sjellin që këtokërcënime të përbashkëta tënjerëzimit sjellin pasiguri dheshkatërrime mjedisore.

EVROPA KA NEVOJE TE PERDORE UJIN NE MENYRE TE EFEKTSHMEmekanizmave të tregut dheinstrumenteve të tjera ekonomikegjithashtu mund të ndihmojë përtë balancuar kërkesatkontradiktore në furnizimin me ujë.

“Propozimit për të mbrojtur

ujërat e Europës”, studim ngaKomisioni Evropian, ka dhënëorientime në këtë fushë. Gjatë vitit2012 EEA do të nxjerrë një seri

raportesh mbi çështjet e lidhura meujin, duke eksploruar njëshumëllojshmëri të sfidave por dhemundësive praktike.

Agim DALIPI

“ Bujqësia, prodhimi i energjisë, industria, furnizimipublik me ujë dhe ekosistemet janë të gjitha të

rëndësishme, dhe të gjithë konkurrojnë për këtë burimtë kufizuar. Me ndryshimin e klimës furnizimi me ujë

është bërë më pak i parashikueshëm dhe ështëjashtëzakonisht e rëndësishme që Evropa ta përdorëatë në mënyrë më efikase për të mirën e të gjithë

përdoruesve të saj “.Jacqueline McGlade, Drejtore Ekzekutive e EEA

që ilustrojnë ndryshimet epritëshme. Parashikimet tregojnëse çdo pellg ujëmbledhës ipopulluar në botë do të përjetojëndryshime si pasojë e ngrohjes.bale e pasojave të saj. Në disazona pritet të ketë rritje të mëdhanë fenomenet e përmbytjeve,ndërkohë që zona të tjera do tëpërjetojnë stresin e mungesës sëujit për të përmbushur nevojat ebanorëve. Studimi gjithashtutregon se gati një miliard njerëzjetojnë në zonat që mund tëkërkojnë veprime në përmirësimine gjendjes dhe rreth 365 milionë tëtjerë jetojnë në basenet ku duhettë ndërhyhet që sot.

Veprimet specifike, restaurimiproaktiv, rehabilitimi dhemenaxhimi janë disa ngarekomandimet që jepen për të rriturelasticitetin e ekosistemeve tëbrigjeve të lumenjve dhe për tëminimizuar ndikimet. Këtopërpjekje do të ulin rreziqet përkëto ekosisteme dhe njerëzit qëbanojnë në to janë më pak tëkushtueshme se përpjekjet që dotë bëhen kur problemet janë kthyernë fakte. Studimi i bën thirrjeliderëve politikë të botës për tëvënë në jetë programe tëmenjëherëshme në këtë drejtim.

Agim DALIIPI

NDRYSHIMET KLIMATIKE DHENDRYSHIMET KLIMATIKE DHENDRYSHIMET KLIMATIKE DHENDRYSHIMET KLIMATIKE DHENDRYSHIMET KLIMATIKE DHERRJEDHAT E LUMENJVERRJEDHAT E LUMENJVERRJEDHAT E LUMENJVERRJEDHAT E LUMENJVERRJEDHAT E LUMENJVE

PER NJE GJYKATENDERKOMBETARE TE MJEDISIT

8

CMYK

Redaksia: Tel.: 067 20 49160; 067 20 49169E-mail: ekolevizja@yahoo. com ; Website: www. ekolevizja. org

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPIGAZETARE – Ela SHKURTI

– Alisa PEÇIS T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”Shoqata “ EGNATIA “, Librazhd, Agim BLLOSHMIShoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Shkodër - Fatbardh SOKOLIShoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane- Pranvera BEKTESHIShoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana SHEHUAlbaforest, Tirane, Mehmet METAQendra Eden, Tirane - Ermelinda MAHMUTAJKlubi Ekologjik, Krujë - Muharrem GOCILilium Albanicum, Librazhd- Ferit HYSAMasmedia dhe Mjedisi - Xhemal MATOQendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë – Haziz

MARKUKlubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet MEHMETIInstituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron DELIULaguna e Kaltër, Orikum - Skënder MEJDIAJKlubi Ekologjik, Librazhd - Naim DISANI

Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,Gjirokastër – Luan POGAÇI

Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec – RuzhdiHYMETLLARI

Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKUShoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira MULLAKlubi Ekologjik, Tiranë - Fatos XHEMALAJG&G Group, Tiranë - Sazan GURIShoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, - Ismail HYSAFederata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë – Themi PERRIQendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore, Tirane – Gani

MOKAKlubi Ekologjik, Maliq – Myzafer GJIRITIShoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali NDREKAInstituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjekesisëdhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur TARTARIShoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit DERVISHI

Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë NIKAShoqata “PASS”, Majlinda LlESHIShoqata “Nënujsat” Ened MATOShoqata “Vazhdon” Gazmend KODUZIShoqata “EKOLOGJISTI “- Durres, Bashkim SHYLE.EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magdalena CARAShoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder SALAAgjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim HAJNOInstituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Ali LUSHAFondacioni: “Instituti i Kërkimeve të Bioteknologji”, Agron

LAMKOQendra e Studimit të Burimeve Natyrore, Sherif LUSHAJInstituti i Politikave Mjedisore, Edvin PACARAZyra e Monitorimit Ambjental, Shoder, Zamir LLAZANI.Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA

KY NUMUR I GAZETES MBESHTETET NGA SOROS,FONDACIONI “ SHOQËRIA E HAPUR PËR

SHQIPËRINË”.

PNUD dhe Instituti iMenaxhimit Ndërkombëtar tëUjërave kanë publikuar raportin

për përmirësimin, në mënyra tëqëndrueshme për mjedisin, të

Studjuesit kanë lëshuaralarmin për mbijetesën eposidonia në detin Mesdhe

sepse po zhduken me njëshpejtësi prej 5% në vitpërballë ndryshimeveklimatike. Kjo është një shifërmjaft e lartë në krahasim me

ushqimit dhe sigurimit me ujë tëpopullsisë botërore tashmë 7miliardë.

Këto janë quajtur një nga sfidatkryesore me të cilat poballafaqohemi në këtë shekull.Investimi për to do të jetë njëpjesë e rëndësishme e zgjidhjespër reduktimin e varfërisë, të urisëpor dhe të degradimit ekologjik.

Qasja në ujin dhe ushqimitrajton pyetjen se si është emundur të rritet siguria por parënduar në shterimin e burimeveujore dhe duke i mbajtur tëshëndetshme e të paprekuraekosistemet. Raporti vëren semungesa e ujit është një ndër

faktorët kryesorë kufizues tëprodhimit të ushqimit. Në tënjëjtën kohë, praktika aktualebujqësore,janë vënë nën presionetë mëdha nga burimet ujore.Nivelet e ujërave nëntokësore, përshembull, janë në rënie të shpejtënë rajonet e prodhimit të madh tëushqimit si Kina e Veriut, Penjabiindian apo perëndimi i SHBA.

Drejtori ekzekutiv i PNUD,Achim Steiner shkruan nëparathënien e raportit se “ sigurimii ushqimit, menaxhimii i burimeveujore dhe mbrojtja e ekosistemeveduhet të konsiderohet si njëpolitikë e vetme “

Raporti rekomandon

shtimin e tyre natyror(klonimin e tyre ) që është 80metra në 600 vjet. Këto klone

të posidonia kanë kaluar tëpadëmtuara nëpërmjetkushteve të ndryshuara gjatëperiudhave të akullnajave kurtemperatura e Mesdheut ishte

ALARM PER POSIDONIAN NEDETIN MESDHE

PNUD PER MENAXHIMIN E UJRAVEmenaxhimin e zonave bujqësoresi agroekosisteme, të cilat ofrojnëshërbime të tilla si cilin e lëndëveushqyese, të formimit të tokës,pastrimin e ujrave dhe kontrolline përmbytjeve që janë kritike përtë siguruar një furnizim tëqëndrueshëm dhe tëqëndrueshëm të ushqimit. Masatë tilla si diversifikimi i prodhimitbimor, zbatimin e agropyllëzimitdhe përmirësime në grumbullimittë shiut duhet të nxiten për ta bërëbujqësinë më pak të prekshmenga ndryshimi i klimës. Po ashtuofron rekomandime për një qasjeintegruese në menaxhimin e

shkretëtirave, ligatinave,peshkimin, sistemet bujqësore eblegtorale. Por, theksohet nëraport kjo do të kërkojëbashkëpunimin midis sektoreve,duke përfshirë bujqësinë, ujin,pylltarinë, peshkimin, blegtorinëdhe menaxhimin e jetës së egër.Vetëm kështu do të kemi përfitimedhe përdorimin efikas të burimevenatyrore si uji dhe një reduktim të5-10 milion hektarë të tokësbujqësore që humbasin çdo vitpër shkak të degradimit,sëmundjeve, dëmtuesve, thatë-sirave dhe përmbytjeve.

10-12 gradë më poshte setempartura aktuale por nukmund të mbijetojnëndryshimeve të shpejta tëdekadave të fundit.

Posidonia është organizmimë i vjetër midis atyre më mepeshë në planet dhe jeton nëujrat e detit Mesdhe. Quhet“Posidonia oqeanike” dheështë bimë gjigante në ujratmesdhetare por nuk është algë.Një lloj i saj, jeton në Mesdhe,shumohet kryesisht nëpërmjetklonimit dhe arrin një gjatësiprej 15 kilometra dhe një peshëmbi 6 mijë ton. Nëpërmjetmatjeve indirekte mbi kloniminnë thellësitë detare studjuesitkanë arritur të supozojnë semosha e saj arrin në 80 mijëderi 200 mijë vjet.

Kjo bimë egzistonte në ujraedhe në erën e akullnajave kurniveli i detit në Meshe ishterreth 100 metra më i ulët sesot.

Promovimi i numrit tëtelefonit të gjelbër në stendat

e stacioneve të biçikletaveECOVOLIS ne Tiranë,në kuadër të projektit

“RRJETI I SHËRBIMEVETË TELEFONISË

SË GJELBËR”