1

Farmacija: Od magije do inovacije - značaj kontinuirane edukacije

doc.dr. Sabina Semiz

D1

FARMACIJA

• Umjetnost pripreme i izdavanja lijekova.

• Eng. Pharmacy (mjesto gdje se prodaju lijekovi, takodje -apothecary).

• Medieval Latin: pharmacìa – lijek

• Grčki: pharmakeia – upotreba lijekova, pharmakon - lijek

2

Evolucija Farmacije

§ Farmacija je neodvojiva od istorije čovjeka.§ Istorija pripreme i upotrebe lijekova datira do prastarih

vremena...

PHARMAKIA

• Farmacija primarno označava upotrebu lijekova, čari, magije...

• U ovisnosti od konteksta može da se odnosi na:– Korištenje lijekova u medicini,

striktno.– Korištenje lijekova u okultnoj magiji

3

Istorija magistralnih pripravaka u farmaciji

• Praksa se prvo pojavila rano u 9-tom stoljeću u području Bagdada

• Postepeno se proširila po Evropi kao alhemija, da bi evoluirala u hemiju. Često su ljekari i propisivali i pripremali lijekove

• 1240.g. medicinska i farmaceutska struka su se razdvojile

• Farmaceuti su pripremali magistralne pripravke, te i prizvodililijekove za generalnu prodaju.

• U 19-tom vijeku su se jasnije izdiferencirale i generalno prihvatile uloge:– farmaceuta kao pripravljača lijekova i ljekovitih pripravaka – ljekara kao terapeuta.

4

Moderna farmacija uključuje dizajn apoteka za 21 vijek, gdje je naglašena njena socijalna uloga i kombinuje estetiku sa funcionalnošću i dizajn sa ergonomikom.

Magistralna receptura i galenska proizvodnja lijekova

• Priprema lijekova koji nisu komercijalno dostupni u formi spremnoj za izdavanje

• Većina se odnosi na:– Aseptične pripreme lijekova.– Ex tempore pripreme lijekova

• Izrada antineoplastičnog lijeka se tretira kao izrada magistralnog pripravka

5

Aseptični preparati

• Sterilni magistralni pripravci• Parenteralna Nutricija (TPN)

• Hemoterapija

Ex tempore Pripravci

• Tečni pripravci

• Kapi za oči

• Kreme

• Masti

6

Klinička farmacija

Striktni standardi:- Čiste prostorije, sterilni uslovi rada- Treninzi zaposlenih- Praćenje kvaliteta rada i preparata (GLP)

Moderno Otkriće Lijekova

7

• Ravolucija i toku zadnjih 10 godina zbog:

– Automatizovane sinteze “malih”hemijskih molekula

– Ekstenzivni “High-throughput”skrining

Otkriće i Razvoj novih Lijekova

Enterion™ capsule

Kapsula kod koje se isporuka aktivne supstance (prašak ili tečnost) vrši na daljinski upravljač u GI sistemu (precizno, na željeno mjesto).

8

A Microjet System for Intradermal Protein Drug Delivery

March 16, 2007.• Researchers from UC Santa

Barbara, UC Berkley and in collaboration with California based StrataGent Life Sciences, developed a novel pulsed microject systemengineered for protein drug delivery without any needle pain.

The pulsed microjets engineered by the researchers combine high velocity (more than 100 m/s) with very small jet diameters (50 and 100 mm), delivering only 2 to 15 nL of liquid drug at a time. It could be used to effectively deliver drugs for local and systemic applications without using needles.

Obrazovanje za 21 vijek...

9

Positive Thinking & Total Quality Management

• Enjoy reading it and express your thoughts• Education as the power to:

– think clearly– act well in the world's work– appreciate life

• Continuous education

William Edwards Deming(1900–1993)

• Američki profesor, autor i konsultant

• Poznat po unapređenju proizvodnje u SAD-u, iako je možda najpoznatiji po svom radu u Japanu

• Genij za organizaciju i kontrolu kvaliteta

• Naišao je na neke otpore u Americi pa je uskoro otišao da radi u Japan - tamo su ga proglasili strancem nacionalnim herojem i uskoro je japanska autoindustrija pretekla američku kvalitetu...

• “If Japan Can, Why Can’t We?” – revolucija kvaliteta proizvodnje počela u i US industriji.

10

“Quality is everyone's responsibility.”

Čovjek koji otkrio kvalitet...

Izreke Edwardsa Deminga

• Nije dovoljno da daš od sebe najbolje - prvo moraš znati šta radiš da bi mogao dati najbolje.– It is not enough to do your best you must know what to do,

and then do your best.

• Da li iskustvo pomaže? NE! Ne ako radimo stvari pogrešno.– Does experience help? NO! Not if we are doing the wrong

things.

• Nije neophodno da se mijenjate - opstanak nije obavezan!– It is not necessary to change. Survival is not mandatory!

11

Demingov krug...

Kontinuirana edukacija

• Sinonim za često korišteni termin cjeloživotnog učenja

– Podrazumijeva sve aktivnosti preuzete u cilju učenja tokom života, s ciljem da se unaprijedi znanje, vještine i kompetentnosti u okviru personalnih, socijalnih i profesionalnih okvira.

12

• Nedostatak motivacije za stalnim učenjem i usavršavanjem.

Kontinuirana edukacija farmaceuta

2000. • Organizovana aktivnost učenja i sticanja iskustva

farmaceuta nakon završetka prvog stepena akademskog obrazovanja i treninga.

2003. • Struktuirani proces edukacije, dizajniran da podrži

kontinuiran razvoj farmaceuta u cilju održavanja i promocije njihove profesionalne kompetentnosti.

13

Kompetentnost

• Sposobnost tačnog izvođenja poslova i zadataka

• Donošenje tačnih i odgovarajućih odluka

• Profesionalna i odgovarajuća komunikacija sa pacijentima i kolegama.

Osnovne kompetentnosti farmaceuta

• Pružanje zdravstvene usluge pri kojoj je pacijent u centru

• Saradnja u interdisciplinarnim timovima

• Praksa bazirana na evidenciji

• Primjena odgovarajućih mjera u cilju poboljšanja kvaliteta rada

• Upotreba informatičkih sistema

14

Kontinuirano profesionalno usavršavanje

• Internacionalno Udruženje Farmaceuta (International Pharmaceutical Federation, FIP) je 2002.godine definisalo novi koncept kontinuiranog profesionalnog usavršavanja (Continuing professional development)

– Odgovornost svakog farmaceuta za sistematsko održavanje, razvoj i širenje znanja, vještina i profesionalnog pristupa u struci u cilju osiguranja kontinuirane profesionalne kompetentnosti.

Profesionalno Usavršavnje u Farmaciji

• Mali broj farmaceuta završava postdiplomske studije i specijalizacije i druge oblike profesionalnog usavršavanja, iako se slični raznovrsni programi nude.

• Takva je situacija u farmaceutskoj struci, prisutna ne samo u BiH, već i u drugim evropskim zemljama i svijetu.

• Imajući u vidu značaj cjeloživotnog učenja u modernom društvu, sve veći broj zemalja razvija mandatorne sisteme da pruži visoko kvalitetnu uslugu pacijentu.

15

Centar za kontinuiranu edukaciju

• Farmaceutsko društvo FBiH• Farmaceutski fakultet• Farmaceutska komora

Kontinuirana Edukacija i Profesionalno Usavršavanje

Farmaceuta

• Simpoziji• Kursevi• Okrugli stolovi• Radionice• Učenje na daljinu

16

• Poštovanje prema sebi• Poštovanje prema drugima• Odgovornost za svoje postupke

Drugačiji pogled...

17

Zahvaljujemo sponzorima