Choroby odkleszczoweborelioza

kleszczowe zapalenie mózgu

PSSE Braniewo, 24.10.2011 r.

Kleszcze - rozprzestrzenienie• Kleszcze żyją zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym obfitym w

roślinność: w lasach i na ich skraju, w zagajnikach, zaroślach, na łąkach, pastwiskach i leśnych polanach, na obszarach porośniętych paprociami, jeżynami, leszczyną, nad brzegami rzek, jezior i stawów.

• Larwy kleszczy spotykane są zazwyczaj w trawie do 30 cm, nimfy na trawach i roślinach niższych niż 1m a postać dorosła na chwastach i krzewach do 1,5m wysokości

• Na świecie znanych jest około 800 gatunków kleszczy.

• W Polsce do tej pory stwierdzono występowanie 20 gatunków. Większość rodzimych gatunków kleszczy zamieszkuje nory bądź gniazda zwierząt i nie stanowi realnego zagrożenia dla ludzi.

Aktywność sezonowa kleszczyWzrasta:• wiosną • jesienią

Aktywność kleszczy rozpoczyna się w marcu lub kwietniu, kiedy gleba osiąga temperaturę 5-7°C i kończy się, gdy średnia temperatura powietrza obniży się do powyższych, co ma miejsce w październiku lub listopadzie.

Aktualna sytuacja epidemiologiczna

• Niewątpliwie problemem województwa warmińsko-mazurskiego jest wysoki współczynnik zapadalności na boreliozę (dwukrotnie wyższy niż w kraju) i kleszczowe zapalenie mózgu (sześciokrotnie wyższy niż w kraju).

• Zakażeniom sprzyja endemiczne występowanie zakażonych kleszczy, wysoki procent zalesienia terenu, istnienie wielu ośrodków turystycznych na terenach zalesionych Warmii i Mazur, masowe zbieranie jagód oraz grzybów w okresie lata i jesieni.

Kleszcze przenoszą wiele groźnych chorób

• Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)

• Borelioza

Kleszczowe zapalenie mózgu

• Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusy, które rozwijają się w organizmie zakażonego kleszcza. Są one przekazywane człowiekowi po przyssaniu się kleszcza do skóry.

• Wirusy rozmnażają się w miejscu wniknięcia do organizmu. Drogą limfatyczną dostają się do węzłów chłonnych, szpiku kostnego, śledziony, migdałków, gdzie namnażają się dalej. Następnie przez krew przenoszone się do ośrodkowego układu nerwowego.

• KZM może mieć różny przebieg, od łagodnego – chory przechodzi jedynie pierwszy etap choroby – do ciężkiego z objawami ze strony OUN i długotrwałymi skutkami neurologicznymi.

Obszary rozprzestrzenienia KZM w Europie

Kleszczowe zapalenie mózgu- etapy choroby

Okres inkubacji:• W większości przypadków przed wystąpieniem dolegliwości wynosi on od 7

do 14 dni, ale może trwać od 2 do 28 dni.

Pierwszy etap:• Pierwszy etap trwa średnio od 2 do 4 dni (rzadko obserwowano okresy

trwające od 1 do 8 dni) i odpowiada fazie wiremii (krążenia wirusa we krwi).• Jest związany z występowaniem niespecyficznych objawów grypopodobnych

oraz wzrostem temperatury ciała do 38°C u większości osób.Objawy grypopodobne w trakcie pierwszego etapu KZM:• gorączka > 38,0°C, zmęczenie, ból głowy, ból pleców i kończyn, objawy

zakażenia górnych dróg oddechowych, objawy żołądkowo-jelitowe, utrata łaknienia, nudności.

Kleszczowe zapalenie mózgu- etapy choroby

Okres bezobjawowy:• Po pierwszym etapie następuje okres bezobjawowy trwający około 8 dni

(obserwowano czas trwania od 1 do 20 dni). W tym okresie pacjenci nie mają zazwyczaj żadnych objawów.

Drugi etap:• W około 2 do 4 tygodni po zakażeniu jedna trzecia pacjentów rozwija drugą

fazę choroby charakteryzującą się zajęciem OUN. • Objawami drugiego etapu KZM są: wzrost ciepłoty ciała do 40 °C, oczopląs,

depresje, paraliż, porażenia i uszkodzenia nerwów czaszkowych, niedowłady niesymetryczne w 24% przypadków porażeń

• U osób w wieku powyżej 40 lat - 2% przypadków śmiertelnych. U dzieci i dorosłych w wieku poniżej 40 lat, w większości przebieg choroby łagodny, często zakażenia bezobjawowe.

Diagnozowanie i leczenie KZM• KZM można zdiagnozować tylko na podstawie badań

laboratoryjnych krwi i płynu mózgowordzeniowego.

• Nie ma przyczynowego leczenia KZM, medycyna nie dysponuje lekiem, który zwalczałby wirus lub hamował jego rozmnażanie.

• Terapia zmierza jedynie do łagodzenia objawów np. obniżania gorączki, łagodzenia bólu itp.

• W przypadku wystąpienia drugiej fazy choroby niezbędna jest hospitalizacja, która może trwać od tygodnia do roku leczenia

• Przechorowanie kleszczowego zapalenia mózgu daje trwałą odporność organizmu.

Szczepienia ochronne• Jedynym skutecznym sposobem w pozwalającym uniknąć

KZM jest szczepienie ochronne.

Jak działa szczepienie przeciw KZM? • W organizmie osoby zaszczepionej następuje produkcja swoistych

przeciwciał przeciw wirusowi KZM. Po ukłuciu przez zakażonego kleszcza, przeciwciała te zwalczają zakażenie i nie dochodzi do rozprzestrzeniania się wirusa w organizmie.

• Szczepienie najlepiej rozpocząć przed okresem żerowania kleszczy, czyli w zimie lub wczesną wiosną.

• Rekomendowany schemat szczepienia podstawowego składa się z trzech kolejnych dawek, jednak już po przyjęciu dwóch pierwszych dawek szczepienia zyskujemy ochronę na najbliższy sezon aktywności kleszczy.

• By zapewnić długotrwałą niezbędne są także pojedyncze szczepienia przypominające podawane w odstępach kilkuletnich.

Borelioza• Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica

kleszczowa) to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie – krętki z rodzaju Borrelia.

• W woj. warmińsko-mazurskim ok. 30% kleszczy jest zakażonych krętkami Borrelia.

• Krętki namnażają się w jelicie kleszcza. Aby kleszcz mógł zakazić żywiciela, musi być odpowiednio długo przyssany do skóry - postać dorosła ok. 2 dni, larwa lub nimfa kilka godzin

Borrelia burgdorferi

Borelioza – etapy chorobyI ETAP - rumień wędrujący

• Trwa 2-30 dni.• Pojawia się w 30-50% przypadków

zakażeń po kilku dniach po ukąszeniu przez kleszcza.

• Najpierw tworzy się grudka, a następnie zaczerwieniony pierścień o średnicy min. 5 cm.

• Rumień jest niebolesny, nie swędzi, rozszerza się w ciągu kilku dni, potem goi się sam w ciągu kilku dni – miesięcy.

• I etapowi choroby mogą towarzyszyć łagodne objawy grypopodobne.

Borelioza – etapy chorobyII ETAP• Trwa 1-4 miesięcy.• Mogą wystąpić objawy (nie wszystkie u wszystkich zakażonych):

– skórne - pojawiające się i znikające w różnych miejscach zaczerwienienia,– ze strony układu krwionośnego - zapalenie mięśnia sercowego, bloki serca (w

5 % przypadków),– ze strony układu nerwowego - bóle głowy, sztywność karku, zmęczenie; u

20% chorych: zapalenie opon mózgowych, nerwów czaszkowych (głównie nerwu twarzowego), nerwów obwodowych – bóle korzonkowe dwustronne.

• Inne objawy nawracające: zapalenie wątroby, mięśni, błony naczyniowej oka, powiększenie węzłów chłonnych, kaszel o nieznanym pochodzeniu.

• II etap choroby wymaga oznaczenia przeciwciał w klasie IgM i IgG lub klasy IgG dwukrotnie w odstępie 2-3 tygodni.

Borelioza – etapy chorobyIII ETAP

• Trwa od kilku miesięcy do kilku lat.• Objawy (nie występują wszystkie u każdego chorego):

– uogólnione zapalenie stawów - w 60% przypadków dotyczą jednego lub rzadziej wielu stawów powodując: duży obrzęk, wysięk, bolesność, zaczerwienienie; te dolegliwości ustępują, a po kilku dniach powracają w tym samym lub innym stawie,

– późne zmiany neurologiczne - zaburzenia czucia, mowy, pamięci, stany depresyjne,

– zanikowe zmiany skórne - miejscowo „pergaminowa” skóra.

• W III etapie choroby oznacza się przeciwciała w klasie IgG; utrzymują się one przez wiele lat na stałym poziomie.

Borelioza• Przechorowanie boreliozy nie chroni przed ponownym

zachorowaniem .

• Nie ma szczepionki przeciwko boreliozie.

• Boreliozę leczy się terapią antybiotykową.

• Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem i wykonać badanie diagnostyczne.

• Kleszcza należy usuwać pęsetą. Nie wolno smarować go tłuszczem, gdyż dusi się i wydala do krwi żywiciela krętki Borellia.

PorównanieKleszczowe zapalenie

mózgu Borelioza

Choroba wirusowa – wirus KZM Choroba bakteryjna – krętki z grupy Borrelia

Można zdiagnozować tylko na podstawie badań laboratoryjnych krwi i płynu mózgowordzeniowego.

Rumień wędrujący.Oznaczenia przeciwciał w klasie IgM i IgG.

Brak leczenia przyczynowego (skierowanego przeciw wirusowi KZM)

Dostępne leczenie przyczynowe ( antybiotykoterapia)

Dostępne skuteczne szczepienia profilaktyczne Brak możliwości profilaktyki

Tylko bardzo szybkie usunięcie kleszczamoże być pomocne. Zakażenie następuje od momentu rozpoczęcia ssania. Wirus bytuje w gruczołach ślinowych.

Ważne szybkie usuniecie kleszczaZazwyczaj zakażenie następuje nie wcześniej niż po 24 godzinach od rozpoczęcia ssania.

Sposoby ochrony przed kleszczami i przenoszonymi przez nie chorobami:

• noszenie ubrania ochronnego podczas przebywania w siedliskach kleszczy (wysokie buty, długie spodnie, bluza z długim rękawem, okrycie głowy),

• unikanie siadania, leżenia na trawie i pod krzewami,• stosowanie preparatów odstraszających kleszcze,• staranne oglądanie ubrania po wyjściu z miejsc, gdzie mogą

występować kleszcze,• dokładne przeglądanie powierzchni ciała oraz wczesne i

ostrożne usuwanie kleszcza ze skóry,

Dziękuję za uwagę