I HC NNG

CNG BI GING MN

TRIT HC

CHNG TRNH CAO HC

NGI BIN SONPGS.TS. NGUYN TN HNGTS. L HU I

Ch vit tt trong ton b Bi ging

TCN (SCN): trc (sau) Cng nguynSVHT: s vt, hin tng TGQ: th gii quanPPL: phng php lun TH: trit hc. KH: khoa hc CN: ch ngha .CNDV: ch ngha duy vtBC: bin chng CNDVBC: ch ngha duy vt bin chng CNDVLS: ch ngha duy vt lch s CNDT: ch ngha duy tmCNDTKQ: ch ngha duy tm khch quan CNDTCQ: ch ngha duy tm ch quan PBC: php bin chngPBCDV: php bin chng duy vt CNXH: ch ngha x hi XHCN: x hi ch nghaCNTB: ch ngha t bnTBCN: t bn ch nghaCNCS: ch ngha cng sn CSCN: cng sn ch ngha HTKTXH: hnh thi kinh t-x hi PTSX: phng thc sn xutLLSX : lc lng sn xutTLSX: t liu sn xut QHSX : quan h sn xutCSHT: c s h tngKTTT: kin trc thng tngGC: giai cp. DT: dn tc. NL: nhn loi GCTS: giai cp t snGCVS: Giai cp v snTGC: u tranh giai cp CMXH: cch mng x hi TTXH: tn ti x hi YTXH: thc x hi CNH: cng nghip ha HH: hin i ha CSVN: ng Cng sn Vit Nam

NI DUNG CHNG TRNHChng I. Trit hc v vai tr ca trit hc trong i sng x hi Chng II. Khi lc lch s trit hc phng ng Chng III. Khi lc lch s trit hc phng Ty trc McChng IV. Khi lc lch s trit hc Mc-Lnin Chng V. Mt s tro lu trit hc phng Ty hin i Chng VI. Ch ngha duy vt bin chng c s ca th gii quan khoa hc Chng VII. Php bin chng duy vt phng php lun nhn thc khoa hc v thc tin Chng VIII. Nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin ca trit hc Mc-Lnin Chng IX. L lun hnh thi kinh t - x hi v con ng i ln ch ngha x hi Vit Nam Chng X. Giai cp, dn tc, nhn loi v vn dng vo s nghip xy dng ch ngha x hi Vit Nam Chng XI. L lun v nh nc v Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam Chng XII. Quan im ca Trit hc Mc-Lnin v con ngi v vn xy dng con ngi Vit Nam hin nay

I HC NNG CNG BI GING MN TRIT HC CHNG TRNH CAO HC

CHNG ITRIT HC V VAI TR CA TRIT HC TRONG I SNG X HI

NGI BIN SONPGS.TS. NGUYN TN HNGTS. L HU I

NI DUNG CHNG II. Khi nim trit hc v i tng ca trit hc 1. Khi nim trit hc 2. i tng ca trit hc 3. Vn c bn ca trit hc II. Tnh quy lut ca s hnh thnh v pht trin ca trit hc III. Vai tr ca trit hc trong i sng x hi 1. Chc nng th gii quan v phng php lun ca trit hc 2. Vai tr ca trit hc i vi khoa hc c th v t duy l lun

Ni dung chi titI. KHI NIM TRIT HC V I TNG CA TRIT HC 1. Khi nim trit hc Thut ng trit hc (philosophia) c ngun gc t ting Hy Lp c ngha l yu mn s thng thi (love of wisdom). Trung hoa, trit gm 3 t ghp li: th (ci tay); cn (ci riu) ; khu (ci ming), c ngha l s phn tch (bng l lun) hiu bit su sc v bn cht ca i tng.

Trit hc xut hin t th k VII-VI TCN mt s nc c nn vn minh sm nh n , Trung Hoa, Hy Lp ... Nhn chung phng ng hay phng Ty, u c th hiu: Trit hc l h thng tri thc l lun chung nht v th gii (v v tr, v con ngi, v v tr v vai tr con ngi trong th gii).

2. Ngun gc ca trit hc S ra i ca trit hc do hai ngun gc: - Ngun gc nhn thc: s pht trin ca t duy tru tng cho php tru tng ha, khi qut nhng tri thc c th, ring l thnh h thng tri thc l lun chung nht. - Ngun gc x hi: Trit hc ra i khi lc lng sn xut t n mt trnh nht nh, khi lao ng tr c tr thnh mt lnh vc c lp tch khi lao ng chn tay, khi x hi phn chia thnh giai cp bc lt v giai cp b bc lt.

3) i tng ca trit hc i tng ca trit hc thay i qua cc thi k lch s pht trin ca n. - Thi c i, trit hc cha c i tng ring ca n. Hy Lp c i, trit hc bao gm tt c cc khoa hc: siu hnh hc, ton hc, vt l hc, thin vn hc, chnh tr hc, o c hc, lgc hc, m hc, v.v.. Nh trit hc ng thi l nh khoa hc ni chung.

Trung Hoa v n c i, t tng trit hc nm trong cc hc thuyt chnh tr, o c, tn gio. - Thi Trung c, trit hc b coi l y t ca tn gio, ch c nhim v l gii, chng minh nhng tn iu tn gio. - Th k XVII-XVIII, trit hc duy vt da trn khoa hc thc nghim pht trin mnh m v u tranh quyt lit chng li t tng phong kin v gio iu tn gio.

Tuy nhin trong thi k ny ngi ta vn cn quan nim trit hc l khoa hc ca cc khoa hc. Quan nim ny tn ti mi cho n u th k XIX. Hghen l nh trit hc cui cng coi trit hc l mt h thng hon chnh ca nhn thc trong mi ngnh khoa hc ch l mt b phn hp thnh h thng. - S pht trin ca cc b mn khoa hc c lp tng bc lm ph sn tham vng ca trit hc mun ng vai tr khoa hc ca cc khoa hc.

Cuc khng hong trong quan nim v i tng ca trit hc lm ny sinh mt s quan im sai tri. C quan im cho rng trit hc tr thnh vua Lear. Mt s quan im khc ph nhn vai tr th gii quan ca trit hc, cho rng trit hc ch c nhim v phn tch lgc, phn tch ngn ng gip cho khoa hc (ch ngha thc chng lgc, trit hc ngn ng), hoc ch l cng c ca hot ng thc tin (ch ngha thc dng).

S ra i ca Trit hc Mc-Lnin chm dt quan nim truyn thng coi trit hc l khoa hc ca cc khoa hc ng thi cng chng li quan nim h thp vai tr ca trit hc xung thnh cng c ca tn gio, khoa hc hay hot ng thc tin. - Theo quan im trit hc Mc-Lnin, trit hc l mt hnh thi thc x hi, trn c s gii quyt ng n mi quan h gia vt cht v thc, n vch ra nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy nh hng cho nhn thc v hot ng thc tin ca con ngi.

Trit hc l mt hnh thi thc x hi khc vi chnh tr, khoa hc, o c, tn gio ... + Trit hc l h thng l lun; nh trit hc khng ch a ra nhng quan im, nguyn tc nht nh, m vn quan trng l da vo lp lun lgc v thc tin x hi chng minh cho quan im, t tng ca mnh, khc vi tn gio ch da vo nim tin m qung. + Trit hc cng khc vi cc khoa hc c th: Trit hc nghin cu nhng nguyn l, nhng quy lut chung nht, cn cc khoa hc c th th nghin cu nhng quy lut c th v c th.

3. Vn c bn ca trit hc a. Ni dung vn c bn ca trit hc Vn c bn ca trit hc l mi quan h gia t duy vi tn ti (gia tinh thn vi t nhin, gia thc vi vt cht).

Vn ny c hai mt: Mt th nht (cn gi l mt bn th lun): t duy c trc tn ti hay tn ti c trc t duy ( thc c trc vt cht hay vt cht c trc thc) Mt th hai (cn gi l mt nhn thc lun): t duy c nhn thc c tn ti? (con ngi c nhn thc c th gii khng?)

Hai mt ca vn c bn ca trit hc

Mt bn th lun

T DUY

TN TI

Mt nhn thc lun

V sao y l vn c bn ca trit hc y l vn trit hc chung nht Vic gii quyt vn ny quyt nh tt c vn khc ca trit hc. Ty theo cch gii quyt vn ny m trit hc chia thnh nhiu tro lu i lp nhau: ch ngha duy vt, ch ngha duy tm; thuyt kh tri, thuyt bt kh tri.

II. C IM CA S HNH THNH V PHT TRIN CA TRIT HC - L mt hnh thi thc x hi, s ra i v pht trin ca trit hc lun lun gn lin vi iu kin kinh t x hi ca thi i v mi dn tc. Bi v, cc nh trit hc u sng trong nhng iu kin x hi nht nh nn t tng trit hc ca h phn nh nhng iu kin , c k tha nhng thnh tu vn ha, t tng ca dn tc v nhn loi trong thi i ca mnh v khng th thot ra khi nhng hn ch nht nh ca thi i mnh ang sng.

- S ra i v pht trin ca trit hc gn lin vi cuc u tranh gia cc giai cp, cc lc lng x hi. V mi nh trit hc u sng trong nhng giai cp, tng lp x hi nht nh, nn t tng trit hc ca h cng phn nh v bo v li ch ca nhng giai cp, tng lp nht nh. - Gn lin, chu s tc ng v tc ng n cc hnh thi thc x hi khc nh khoa hc, chnh tr, tn gio V d, trit hc chu nh hng v tc ng n chnh tr, tn gio, khoa hc, ngh thut, v.v.

- S ra i v pht trin ca trit hc lun lun gn lin vi cuc u tranh gia cc tro lu, khuynh hng, trng phi i lp nhau, trong ni bt nht l cuc u tranh gia ch ngha duy tm v ch ngha duy vt. - S pht trin ca trit hc va l qu trnh ph nh nhau, thay th nhau, ng thi c s s xm nhp ln nhau, k tha ln nhau gia cc hc thuyt, cc trng phi.

III. VAI TR CA TRIT HC TRONG I SNG X HI 1. Chc nng th gii quan v phng php lun ca trit hc a) Chc nng th gii quan ca trit hc - Th gii quan (TGQ) (worldview, world outlook) l ton b nhng quan im, quan nim chung nht ca con ngi v th gii, v con ngi, v cuc sng v vai tr ca con ngi trong th gii.

TGQ bao hm nhn sinh quan, v tr quan. TGQ l s thng nht gia tri thc v nim tin, l tr v tnh cm. Tri thc l yu t quan trng hng u trong TGQ. Tri thc ch tr thnh TGQ khi n gn lin vi tnh cm v nim tin.

- TGQ c nhiu loi: huyn thoi, tn gio, trit hc. + Huyn thoi (thn thoi) l hnh thc TGQ ca ngi nguyn thy. N quan nim mi hin tng t nhin v x hi u do mt v thn cai qun. l cch gii thch n gin v t nhin v x hi.

+ Tn gio l nim tin m qung ca con ngi vo mt lc lng siu t nhin ti cao, quyt nh s phn ca con ngi. Tn gio cn l kht vng ca con ngi c gii thot khi nhng au kh trn gian vn ti s bt t v hnh phc vnh cu kip sau.

+ Trit hc l cp cao nht ca TGQ. S ra i ca trit hc l s phn khng chng li nim tin m qung ca tn gio. c im ca TGQ trit hc l s nhn thc, gii thch th gii bng t duy l lun, bng lp lun lgc. N cao vai tr ca l tr so vi tnh cm v nim tin. V th, trit hc c coi l ht nhn l lun ca TGQ.

- TGQ va l kt qu ca s nhn thc th gii ca con ngi, va ng vai tr lng knh qua con ngi xem xt, nhn nhn th gii, nh hng cho cuc sng, cho nhn thc v hot ng thc tin ca mnh. Nu c mt TGQ trit hc ng n th mi c mt cch nhn nhn ng n v th gii v cuc sng.

- Trong lch s trit hc, ch ngha duy vt (CNDV) v ch ngha duy tm (CNDT) l hai khuynh hng TGQ i lp nhau. + CNDT l TGQ ca tn gio, cc giai cp v cc th lc thng tr li thi. N bo v s bt bnh ng v bt cng trong x hi. + CNDV l TGQ ca khoa hc, cc lc lng tin b, cch mng, gp phn tch cc vo cuc u tranh v cng bng v tin b x hi.

b) Chc nng phng php lun ca trit hc - Phng php lun (methodology) l l lun v phng php, khoa hc v phng php. Phng php lun (PPL) l h thng nhng quan im, nguyn tc xut pht ch o ch th trong vic xc nh, la chn phng php cho hot ng nhn thc v hot ng thc tin.

- Phng php lun c nhiu cp : + PPL ngnh (b mn) l phng php lun ca mt ngnh khoa hc c th. + PPL chung c s dng cho nhiu ngnh khoa hc + PPL chung nht hay PPL trit hc c p dng cho ton b hot ng nhn thc v hot ng thc tin ca ca con ngi v l c s l lun xy dng PPL ca cc ngnh khoa hc .

- PPL c th l khoa hc hay khng khoa hc. + Nu xut pht t PPL ng n th s xc nh c phng php ng n cho hot ng nhn thc v hot ng thc tin. + Ngc li, nu xut pht t PPL sai lm th s p dng nhng phng php khng ng cho nhn thc v hot ng thc tin. - Trong lch s trit hc c hai phng php nhn thc th gii i lp nhau: phng php bin chng v phng php siu hnh.

S i lp gia hai phng php Phng php siu hnhxem xt s vt, hin tng (SVHT) trong s c lp, tch ri nhau (khng thy mi lin h gia cc mt, cc SVHT).xem xt SVHT trong trng thi tnh ti tuyt i, hoc ch thy s tng gim v lng, di chuyn v tr, lp i lp li trong mt vng trn khp kn, do nguyn nhn bn ngoi. Phng php bin chngxem xt SVHT trong mi lin h, rng buc, ph thuc, tc ng, chuyn ha ln nhau.Xem xt SVHT trong s vn ng, pht trin, t thay i v lng n thay i v cht, ci mi thay th ci c, l s t thn vn ng, t thn pht trin do mu thun bn trong.

2. Vai tr ca trit hc i vi cc khoa hc c th v t duy l lun Trit hc c vai tr rt to ln i vi s pht trin ca cc khoa hc c th, l TGQ, PPL cho cc khoa hc c th. Trong lch s trit hc, CNDV ng vai tr tch cc i vi s pht trin ca khoa hc. Tri li, CNDT c s dng lm cng c bin minh cho tn gio v cc th lc li thi, cn tr s pht trin ca khoa hc.

Vo thi c i Hy Lp, trit hc t nhin (trit hc ca Talet, mcrit, Arixtt, v.v., mt hnh thc ca CNDV c i) c vai tr rt ln i vi s pht trin ca khoa hc. Trong thi Trung c Ty u, thn hc v trit hc kinh vin l cng c bin h cho Kinh thnh, chng li nhng pht minh mi ca khoa hc. n thi k Phc hng v cn i cc nh trit hc khi phc v pht trin CNDV lm v kh u tranh gii phng khoa hc v nhn loi thot khi s thng tr ca tn gio. Trit hc duy vt gp phn quan trng vo s pht trin ca khoa hc t nhin.

ngghen ch r: Nhng mt dn tc mun ng vng trn nh cao ca khoa hc th khng th khng c t duy l lun.... ch c php bin chng mi c th gip cho khoa hc t nhin vt khi nhng kh khn v l lun. (Ton tp, t. 20, tr. 489) D nhng nh khoa hc t nhin c lm g i na th h cng vn b trit hc chi phi. Vn ch ch h mun b chi phi bi mt th trit hc ti t hp mt, hay h mun c hng dn bi mt hnh thc t duy l lun da trn s hiu bit v lch s t tng v nhng thnh tu ca n. (t. 20, tr. 693)

S ra i ca trit hc duy vt bin chng l kt qu ca nhng thnh tu mi ca khoa hc t nhin v phong tro u tranh ca giai cp v sn. Trit hc duy vt bin chng thc s ng vai tr TGQ v PPL cho cc khoa hc v cho phong tro u tranh cch mng ca giai cp v sn v qun chng nhn dn lao ng xa b p bc, bt cng v xy dng mt x hi cng bng, vn minh.