ĐAI CƯƠNG ĐAI CƯƠNG VÊ DICH TÊ HOCVÊ DICH TÊ HOC

TS Nguyên Tuân Binh

MỤC TIÊUMỤC TIÊU

1. Trinh bay đươc đinh nghia, muc tiêu, nôi dung va phương phap nghiên cưu cua dich tê hoc (DTH)

2. Giai thich đươc môt sô thuât ngư thương dùng trong DTH

1 . ĐINH NGHIA VÊ DICH TÊ HOC1 . ĐINH NGHIA VÊ DICH TÊ HOC

Dich tê hoc la môt khoa hoc nghiên cưu sư phân bô tân sô măc va chêt đoi vơi cac bênh trang cùng vơi nhưng yêu tô quy đinh sư phân bô cac yêu tô đo.

* Chu y : - Sư phân bô tân sô - Cac yêu tô quy đinh sư phân bô đo

1 . ĐINH NGHIA VÊ DICH TÊ HOC1 . ĐINH NGHIA VÊ DICH TÊ HOC

- Sư phân bô : tân sô măc va tân sô chêt đôi vơi môt bênh trang nhât đinh đươc nhin dươi ba goc đô cua dich tê hoc : con ngươi - không gian - thơi gian

- Cac yêu tô quy đinh sư phân bô : + Nôi sinh

+ Ngoai sinh

2. LICH SƯ PHAT TRIÊN CUA DTH2. LICH SƯ PHAT TRIÊN CUA DTH

- Dich tê hoc la môn khoa hoc rât cô - Hyppocrate la ngươi đăt nên mong cho môn

hoc nay. Ông đa chi ra răng sư phat triên cua con ngươi co thê liên quan đên cac yêu tô môi trương bên ngoai.

3. MỤC TIÊU CUA DICH TÊ HOC3. MỤC TIÊU CUA DICH TÊ HOC

Đê xuât đươc nhưng biên phap can thiêp hưu hiêu nhât đê phong ngưa, kiêm soat, han chê va thanh toan nhưng tinh trang không co lơi cho sưc khoe con ngươi.

3. MỤC TIÊU CUA DICH TÊ HOC3. MỤC TIÊU CUA DICH TÊ HOC3.1. Xac đinh sư phân bô cac hiên tương sưc khoe -

bênh trang trong quân thê theo 3 goc đô con ngươi – không gian – thơi gian, nhăm đinh hương cho sư phat triên cac chương trinh va dich vu chăm soc sưc khoe

3.2. Lam bôc lô cac nguy cơ va cac yêu tô căn nguyên cua tinh hinh sưc khoe – bênh trang đo nhăm phuc vu cho kê hoach chăm soc sưc khoe, phong ngưa, kiêm soat hoăc thanh toan cac bênh trang

3.3.Cung câp cac phương phap đanh gia hiêu lưc cua cac dich vu y tê giup cho viêc lưa chon, hoan thiên cac biên phap phong ngưa cac bênh trang, cai thiên sưc khoe công đông.

4. ĐÔI TƯƠNG NC CUA DICH TÊ HOC4. ĐÔI TƯƠNG NC CUA DICH TÊ HOC

* Đôi tương nghiên cưu cua dich tê hoc: La quy luât phân bô cua cac bênh trang xay ra trong quân thê dân chung nhât đinh vơi cac yêu tô nguyên nhân chi phôi tinh trang phân bô đo trong nhưng điêu kiên nhât đinh theo thơi gian, không gian va chu thê con ngươi (nam giơi va nư giơi)

4. ĐÔI TƯƠNG NC CUA DICH TÊ HOC4. ĐÔI TƯƠNG NC CUA DICH TÊ HOC

* Đôi vơi chu thê la con ngươi, đăc biêt quan tâm tơi nhưng đăc điêm :

- Tuôi - Giơi tinh- Phong tuc tâp quan - Chung tôc, dân tôc ......

4. ĐÔI TƯƠNG NC CUA DICH TÊ HOC4. ĐÔI TƯƠNG NC CUA DICH TÊ HOC

- Đăc thù sinh hoc, Tâm ly hoc ...trong môi tương tac toan diên

- Đăc điêm tư nhiên, xa hôi

Trong đo cac quân thê sinh sông binh thương.

5. 5. NHIÊMNHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH

* Nhiêm vu : Xac đinh căn nguyên cua cac hiên tương sưc khoe công đông ơ mưc thâp nhât đông thơi tim ra nhưng yêu tô nguy cơ đăc thù cùng vơi nhưng yêu tô nguy cơ nghi ngơ chi phôi sư phat sinh, phat triên va diên biên cua bênh trang đê rôi tư đo đê xuât nhưng biên phap đung đăn hưu hiêu nhăm han chê va thu hep dân phân bô tân sô cac bênh tiên tơi thanh toan cac bênh trang đo trong quân thê.

5. NHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH5. NHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH

Nôi dung: - Dich tê hoc mô ta - Dich tê hoc phân tich - Dich tê hoc thưc nghiêm - Dich tê hoc ly thuyêt khai quat

5. NHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH5. NHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH

Phương phap nghiên cưu dich tê hoc :

1. Phương phap mô ta quan sat : - Cac nguyên cưu lich sư - Cac nghiên cưu ngang (NC hiên măc)- Cac nghiên cưu doc ( NC mơi măc)

+ NC hôi cưu

+ NC tương lai

5. NHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH5. NHIÊM VỤ VA NÔI DUNG CUA DTH

Phương phap nghiên cưu dich tê hoc :2. Phương phap phân tich căn nguyên:- Cac nghiên cưu co nhom đôi chưng (quan sat trên

cac quân thê tư nhiên) Bao gôm : + NC hôi cưu ( NC Bênh – Chưng)+ NC thuân tâp ( NC Tương lai)

- Cac nghiên cưu thưc nghiêm (Ngươi, suc vât) la nghiên cưu tương lai co nhom đôi chưng nhưng quan sat trên quân thê thưc nghiêm

- Cac nghiên cưu ly thuyêt : Xây dưng nhưng mô hinh toan hoc vê cac kêt hơp nhân qua

66. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM . MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM THƯƠNG DUNGTHƯƠNG DUNG

6.1. Qua trinh phat triên tư nhiên cua bênh: Qua trinh phat triên tư nhiên cua bênh la qua

trinh diên biên cua bênh khi không co sư can thiêp cua điêu tri

1. Giai đoan cam nhiêm 2. Giai đoan tiên lâm sang : cơ thê băt đâu co

nhưng thay đôi bênh ly do tac đông qua lai cơ thê va yêu tô nguy cơ, nhưng nhưng thay đôi nay con ơ dươi ngương bênh ly

3. Giai đoan lâm sang : Nhưng thay đôi vê cơ thê va chưc năng đa đu đê biêu hiên ra cac dâu hiêu hoăc triêu chưng co thê chân đoan đươc

4.Giai đoan hâu lâm sang

6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM 6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM THƯƠNG DUNGTHƯƠNG DUNG

6.2. Cac câp đô dư phong: 3 câp đô 1. Phong bênh câp 1: Phong cho ngươi khoe manh, bao gôm : nâng cao sưc khoe va bao vê đăc hiêu 2. Phong bênh câp 2: Phat hiên bênh sơm va điêu tri kip thơi, nhiêm vu đăc biêt thây thuôc y tê công đông.3. Phong bênh câp 3: Điêu tri vơi hiêu qua tôi đa cho nhưng ngươi măc bênh nhăm han chê cac tât nguyên, phuc hôi lai cac chưc năng, han chê tư vong...

6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM 6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM THƯƠNG DUNGTHƯƠNG DUNG

6.3.Quan niêm vê căn nguyên đa yêu tô: 6.3.1. Yêu tô bên trong :

- Yêu tô di truyên - Yêu tô tâm ly (tinh cach)- Tâng lơp xa hôi

6.3.2.Yêu tô bên ngoai :- Cac yêu tô môi trương sinh hoc: cac tac nhân gây bênh, ô nhiêm khuân, vecto truyên bênh

- Cac yêu tô môi trương xa hôi: thê chê chinh tri, phong tuc tâp quan, trinh đô văn hoa, nêp sông ...

6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM 6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM THƯƠNG DUNGTHƯƠNG DUNG

6.4.Mô hinh sinh thai hoc:

Mô hinh sinh thai hoc chinh la sư tương tac cua yêu tô bên trong va yêu tô bên ngoai.

* Bao gôm :

- Mô hinh tam giac

- Mô hinh mang

- Mô hinh banh xe

6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM 6. MÔT SÔ NGUYÊN LY VA KHAI NIÊM THƯƠNG DUNGTHƯƠNG DUNG

6.5.Môt sô thuât ngư thương găp :

* Hiên tương sưc khoe công đông: Dich tê hoc quan tâm tơi cac hiên tương tâp thê như hiên tương sinh ly (sư sinh trương, gia côi,...); hiên tương bênh ly, cac hiên trang vê thê chât, tinh thân, xa hôi, cac chương trinh y tê, cac dich vu y tê ....

Cac hiên tương tâp thê găn vơi khung canh sinh hoc - xa hôi, đăc biêt kinh tê xa hôi, chinh tri ....

* Nguy cơ va yêu tô nguy cơ

- Nguy cơ : la xac suât xuât hiên môt biên cô không co lơi cho sưc khoe cua môi ca nhân hoăc môt quân thê

- Yêu tô nguy cơ : toan bô cac yêu tô nôi, ngoai sinh co anh hương đên viêc hinh thanh, diên biên bênh trang trong quân thê

* Quân thê : - Quân thê đinh danh la tâp hơp cac ca thê

co nhưng tinh chât nhât đinh, hinh thanh môt xac suât măc bênh tương tư nhau đôi vơi môi bênh trang nao đo trươc nhưng yêu tô nguy cơ nhât đinh

* Dich va dich đia phương: Dich: Môt bênh gây thanh dich trong môt

khoang thơi gian nhât đinh, ty lê măc vươt qua ty lê măc trung binh ơ khu vưc đo trong môt thơi gian dai

Dich đia phương: la môt loai bênh thương xuyên xay ra ơ trong khu vưc đia ly nhât đinh

7. CHU TRINH NGHIÊN CƯU DICH TÊ HOC 7. CHU TRINH NGHIÊN CƯU DICH TÊ HOC

Hinh thanh gia thuyêt Hinh thanh gia thuyêt nhân qua nhân qua

NC Mô ta NC Phân tich

NC Can thiêp NC Can thiêp NC thưc nghiêm NC thưc nghiêm

Đanh giaĐanh gia

Xây dưng mô hinh dich têXây dưng mô hinh dich tê

SƠ LƯƠC VÊ DICH TÊ HOCSƠ LƯƠC VÊ DICH TÊ HOCLÂM SANG LÂM SANG

TS Nguyên Tuân Binh

MỤC TIÊU MỤC TIÊU

1. Trinh bay đươc đai cương vê dich tê hoc lâm sang (DTH LS)

2. Trinh bay đươc môt sô nguyên ly cơ ban trong dich tê hoc lâm sang

3. Trinh bay đươc nôi dung phương phap nghiên cưu thư nghiêm lâm sang ngẫu nhiên co đôi chưng

I . ĐẠI CƯƠNGI . ĐẠI CƯƠNG

Dich tê hoc lâm sang ( DTH LS ) la môt môn hoc vê phương phap khoa hoc ap dung trong quan sat va can thiêp lâm sang đông thơi diên giai môt cach đung đăn va khach quan kêt qua cua nhưng quan sat hoăc can thiêp đo.

I . ĐẠI CƯƠNGI . ĐẠI CƯƠNG

Cac nguyên ly va phương phap DTH đêu đươc ap dung cho cac vân đê cua Y hoc lâm sang, đo la :

- Mô ta va phân tich cac dư liêu - Xac suât xuât hiên cac sư kiên - Đanh gia môt trăc nghiêm chân đoan - Phân tich cac quyêt đinh lâm sang - Thiêt kê cac nghiên cưu mô ta va phân tich - Thư nghiêm lâm sang ngẫu nhiên co đôi

chưng - Kiêm đinh gia thuyêt

I . ĐẠI CƯƠNGI . ĐẠI CƯƠNGDTH LS thương quan tâm giai quyêt nhưng

vân đê thương găp hang ngay như : - Co bênh hay không co bênh ? - Nêu co thi chân đoan la bênh gi?- Điêu tri bênh đo như thê nao?- Tiên lương gân, tiên lương xa?- Phương thưc phong bênh?- Co thê chân đoan sơm đươc không?- Quy mô cua bênh ra sao?- Kêt qua qua trinh điêu tri? ( Tư vong, di

chưng....)

I . ĐẠI CƯƠNGI . ĐẠI CƯƠNG

* Cân quan tâm đên sư khac nhau giưa nam va nư:+ Nhưng nguyên nhân gây bênh liên quan

đên thoi quen không co lơi cho sưc khoe giưa nam va nư (VD: ty lê hut thuôc la nam > nư ,...)

+ Co biêu hiên bênh khac nhau giưa nam va nư ( VD: K phôi: Nam: TT phê quan, nư : TT tiêu phê quan va nhu mô phôi)

+ Ty lê co khac nhau giưa nam va nư ( VD: ty lê măc K phôi nam cao hơn khoang 2 lân so vơi nư )

II. MỤC TIÊU VÀ NỘI DUNGII. MỤC TIÊU VÀ NỘI DUNG

* Muc tiêu :

La trang bi cac phương phap quan sat khoa hoc cho lâm sang va ly giai chung môt cach khach quan đê co đươc nhưng kêt luan cso gia tri phuc vu cho công tac kham chưa bênh ngay môt tôt hơn.

* Phương phap NC: như bài đại cương DTH

II. MỤC TIÊU VÀ NỘI DUNGII. MỤC TIÊU VÀ NỘI DUNG

* Nội dung của DTH LS:

- Lôi cuôn cac thây thuôc lâm sang hoat đông trong bênh viên nâng cao kỹ thuât chân đoan, điêu tri va kỹ năng phong bênh đôi vơi nhưng phương phap đăc thù cho môi công viêc

- Giup cac thây thuôc quan tâm hơn đên công đông đê co tâm nhin bao quat, tông hơp hơn, tư đo kỹ thuât bênh viên đươc nâng cao hơn

- Chi dẫn cho cac thây thuôc lâm sang tông kêt va nghiên cưu khoa hoc đươc chăt chẽ hơn

III. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢNIII. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢN

3.1.Quân thê va mẫu : 3.1.1. Quân thê : Môt tâp hơp nhiêu ca thê trong

môt pham vi nhât đinh

VD : Quân thê bênh nhân toan BV, quân thê bênh nhân nhâp viên vi môt bênh nao đo hoăc quân thê bênh nhân nhâp viên tropng môt khoang thơi gian nhât đinh...

3.1.2.Mẫu : la môt bô phân cua quân thê đươc chon ra tư quân thê đo. Lưu y :

+ Mẫu co đai diên quân thê nghiên cưu không?

+ Nhưng kêt luân tư mẫu co đung cho quân thê

Câu tra lơi co hay không tùy thuôc mẫu NC, kha năng co hay không co sai sô

III. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢNIII. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢN

3.2. Sai sô hê thông:Sai sô hê thông : la qua trinh lam cho cac

kêt qua nghiên cưu sai khac môt cach co hê thông so vơi gia tri thưc cua no ơ bât cư giai đoan nao cua nghiên cưu

Co nhiêu loai sai sô hê thông nhưng thương găp nhât la :

- Sai sô do chon mẫu - Sai sô thu thâp thâp thông tin - Sai sô do nhiêu

III. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢNIII. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢNSai sô do chon mẫu : xay ra khi đôi tương đươc

chon không đai diên cho quân thê nghiên cưuSai sô thu thâp thông tin: xay ra bât cư môt sư

sai khac nao khi khai thac, thu thâp, ghi chép hoăc hiêu sai thông tin điêu tra viên

Sai sô do nhiêu:

* Nhiêu: la yêu tô lam sai lêch hiêu qua cua phơi nhiêm đôi vơi bênh

* Cac yêu tô gây nhiêu thương găp : tuôi va giơi

III. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢNIII. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢN

3.3.Sai sô ngẫu nhiên:- Trên thưc tê, cac quan sat tư môt mẫu

thương không tương ưng môt cach chinh xac vơi kêt qua thưc cua môt sô lơn bênh nhân, măc dù đa tranh đươc sai sô hê thông.

- Sai sô ngẫu nhiên lam kêt qua quan sat hoăc tăng lên hoăc giam xuông so vơi gia tri thưc

III. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢNIII. MỘT SỐ NGUYÊN LÝ CƠ BẢN

3.4. Môi liên quan giưa sai sô hê thông va sai sô ngẫu nhiên:

Sai sô hê thông, vê ly thuyêt co thê ngăn ngưa đươc băng cach tiên hanh nhưng khai thac lâm sang đung đăn va chuân xac hoăc co thê chinh ly khi phân tich sô liêu.

Sai sô ngẫu nhiên: không thê loai bo đươc, hâu qua cua no co thê giam thiêu nhơ chinh thiêt kê NC, phân con lai đươc ươc lương băng thông kê hoc (phân tich sô liêu)....

IV.NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG IV.NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG NGẪU NHIÊN CÓ ĐỐI CHỨNGNGẪU NHIÊN CÓ ĐỐI CHỨNG

4.1.Đăc điêm: 3 nguyên tăc cơ ban

- Cac đôi tương nghiên cưu phai đươc phân bô ngẫu nhiên vao cac nhom sẽ đem so sanh nhau.

(Nhom nhân điêu tri va nhom không nhân đtri)

- Nha nghiên cưu sẽ so sanh điêu tri vơi nhom thich hơp

- Nha NC tiên hanh thu phap điêu tri đê NC sao cho ĐT đung

IV.NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG IV.NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG NGẪU NHIÊN CÓ ĐỐI CHỨNGNGẪU NHIÊN CÓ ĐỐI CHỨNG

4.2.Trinh tư tiên hanh:

Bươc I: Nêu gia thuyêt

Bươc II: Chon đôi tương nghiên cưu

Bươc III: Ấn đinh đôi tương NC vao cac nhom đê so sanh

Bươc IV: Tiên hanh điêu tri va theo dõi kêt qua

Bươc V: Phân tich kêt qua