Kushtetuta e Republikes se Kosoves Berat Dërmaku

Punoi Berat Dërmaku Profesor i Lëndës Prof. Dr. Arsim Bajrami Shenime gjat gjith ligjerimit te Profesorit.

Kosova ka 50 vjet pervoj me kushtetutshmeri(kosntitucionalizem).

Kosova ka qen 500 vite nen perandorin Osmane kurse 3 her nen Jugusllavi :

Nen mbretrin serbo-kroato-sllovene,me 1945 iu u bashkua padrejtsisht prap serbis dhe 3 nen jugusllavin socialiste .

Me 1968 u organizun demonstratat e para kurse te dytat 1981.

1969 kushtetuta e pare (te drejtat e para kushtetuese)ligji kushtetues i krahines se Kosoves.

Kosova sipas kushtetuetes se 1974 kishte 3 segmente (pozita)

1. Njesi federale e barabart me njesit tjera,

2. njesi konstituive e federates jugusllave (njera pra prej 8 antareve me te drejta te barabarta)

3. Me te drejt te vetvendosjes nese vdes federata .

Me 95% te ksaj kushtetute kosva ka qen ne pozit te njejt me poziten e republikave tjera vetem 5 % jo psh kosova ka pas te drejten e vetos ne 3 raste:

1. ne qfardo ndrrimi te kushtetutes jugusllave u dasht pelqimi i kuvendit te kosoves,

2. Ne ndryshim te kufijve dhe ,

3. Lejimi se a mund te hyj nje njesi speciale ne kosov apo nuk mund te hyj ,psh ne rastin e demonstratave 81 ku pas disa ditesh kuvendi ja lejoi hyrjen e ktyre forcave.

Kan qen 2 padrejtesi ndaj shqiptarve :

1. Per nga numri edhe pse kemi qen populli 3t pas serbve e kroatve neve na llogarisnin si pakic

2. Gjenocidi qe iu eshte shkaktuar shqiptarve

Pavarsia e kosoves buron nga e drejta e vetvendosjes jo vetem se nga gjenocidi qe ka shkaktuar serbia ndaj shqiptarve .

Puqi kushtetues -quajm kur nje shtet e suprimon kushtetuten e saj tek nje vend tjeter rasti i Millosheviq me 23 mars 1989.

me 2 korrik 1990 u be deklarata kushtetuese kosoves ku shpallej si "Njesi e barabart mbrenda Federates Jugusllave".Berat Dërmaku

Me 7 shtator 1990 u be kushtetuta e Kaqanikut perndryshe kushtetuta e Republikes se Kosoves mbrenda federates Jugusllave .Me 9 nentor 1991 u amendamentuan edhe 6 amendamentet e para te kushtetutes se kaqanikut.Qe u vertetua edhe me referendumin e 1992.

2 Variantat deri tek Pavarsia Jane :

1. Qe pavarsia te vi permes organizates se kombeve te bashkuara pra qe te njihet pernjeher nga 192 shtete antare te OKB-së dhe

2. Pergaditja me Kordinim e shpalljes se Pavarsis .

Pergaditja me Kordinim filloi ne tetor te 2007 dhe perfundoi me 17 shkurt 2008 pra me Deklaraten e Pavarsis .

DEKLARATA E PAVARSIS

Deklarata e Pavarsis eshte akt Juridik dhe Akt politik

Deklarata e Pavarsis e mban Autorisn e ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Deklarata e Pavarsis sipas karakterit historik u be nga modeli Amerikan pra u shkrua me dor ne Papirus nga piktori Shyqri Nimani kopja origjinale u soll ne kuvend ne momentin e shpalljes se pavarsis me 17 shkurt .

Me 17 shkurt 2008 Kuvendi Miratoi Deklaraten e Pavarsis se Kosoves ne nje mbedhje solemne ,ne pasditen e se dieles ne atmosfer festive dhe krenri kombtare KryeministriHashim Thaqi lexoi deklaraten e Pavarsis duke cituar kto fjal Historike :

Ne udheheqsit e popullit ton te zgjidhur ne menyr demokratike nepermjet ksaj deklarate"Shpallim Kosoven Shtet te pavarur dhe Sovran".

Pas leximit uenshkrua nga te gjith deputetet e kuvendit te kosovs .Aty u miratuan edhe simolet ,stema ,flamuri dhe hymni i Kosoves .

Struktura dhe permbajtja e Deklarates se Pavarsis :

1. Pjesa Hyrse

2. Pjesa Konstituive dhe

3. Marrja persiper e obligimeve nderkombtare .

Raporti mes Dekarates dhe Kushtetutes

Deklarata -eshte akt politik ku deklarohet gjendja statusore e re e nje vendi ,kurse Kushtetuta eshte akt konstituiv qe ,materializon deklaraten e Pavarsis .Pra gjitha elementet e deklarates u perfshin ne Kushtetut .

Kushetuten e Pergaditun 21 antar te emruar nga presidenti si komision ,pra ekspert dhe perfaqsuses te partive politike ku me 9 prill 2008 u miratua kurse hyri ne fuqi me 15 qershor 2008. Berat Dërmaku

Tiparet e Kushtetutes se Republikes se Kosoves :

1. Karakteri i saj kosntituiv ,themelet e shtetit ,

2. Karakteri qytetar dhe mbrojtja speciale e pakicave ,

3. Kufizimet nerkombatre qe lidhen me pakon e ahtisarit .

Kufzimet nerkombtare te kushtetutes jane :

1. Kufizimi territorial ,sa i perket bashkimit,

2. Kufizimet e sovranitetit lidhur me pranin civile dhe ushtarake nderkombtare dhe,

3. Kufizimet lidhur me komunitetet pakic ne Kosove .

Parimet Kushtetuese ne Republiken e Kosoves Berat Dërmaku

1. Parimi i Supermacis ,

2. rishikimit gjyqsor

3. ,i ndarjes dhe kontrollit te pushteteve

4. Parimi i sundimit te ligjit

5. Parimi i pavarsis se Gjyqsorit etj,

3 Pikat kryesore te Kushtetutes se Kosoves

1. Si shtet i pavarur ,sovran ,demokratik,unik dhe i pa ndashem ,

2. Shtet i shtetasve te vet shoqeri shum etnike ,

3. Dhe nuk ka pretendime territoriale ndaj asnje shteti.

Koncepti i shoqeris shum etnike dhe shtetit shum etnik

Shteti shum etnik esht pjese e shoqeris shum etnike .Pra shteti shum etnik rrjedh nga shoqeria shum etnike .

Kosova eshte republik Parlamentare me elemente te sistemit gjysempresidencial.

Dy parimet baz te integritetit territorial sipas Ahtisarit jane :

1. Republika e kosoves nuk ka pretendime territoriale ndaj asnje shteti ose pjese tendonje shteti ,dhe

2. Dhe nuk do te kerkoj te bashkohet me asnje shtet ose pjes te ndonje shteti .

KUVENDI I KOSOVES Berat Dërmaku

Kuvendi eshte institucioni me i lart perfaqsues dhe ligjvenes me struktur njedhomshe me 120 deputet te zgjidhur me vota te fshehta.Vendet ndahen ne mes te partive ,Kualicioneve ,Kandidateve te pavarur etj .

Sipas Pakos se Ahtisarit Kuvendi do te ket 120 deputet 100 ulse partive politike ,20 ulsepakicave ,pra 10 ulse komunitetit Serb ,1 ashkalive ,1egjiptasve ,3 ulse Boshnjakve ,2 Turk, dhe Komunitetit Goran 1 ulse .

Funksionet e Parlamentit Jane :

1. Funksioni Legjislativ,

2. Zgjedhor, dhe

3. Funksioni Mbikqyres i Parlamentit.

Kompetencat e Kuvendit :

1. Miraton ligje ,rezuluta dhe akte tjera te pergjithshme ,

2. Vendos te ndryshoj kushtetuten me 2/3 e deputeteve dhe 2/3 e deputeteve me vende te rezervuara ,

3. Shpall referendum ,

4. Ratifikon Traktate nderkombtare ,

5. Miraton Buxhetin e Republikes se Kosovs ,

6. Zgjedh dhe shkarkon Presidentin ,

7. Zgjedh dhe shpreh Mosbesimin e qeveris . etj .

Fazat e procesitligjvenes ne Kuvend :

1. Nisma legjislative (Qeveria ,deputetet dhe 10.000 qytetar ),

2. Shqyrtmi i Projektligjeve,

3. Nenshkrmi nga Presidenti.

Kriteret e projketligjit jane :

1. Shkresa shpjguese e objektivit te ligjit ,

2. Deklarata per ndikimin Buxhetor ,Dhe

3. Deklaraten per afrim me Be .

Rafikimi i Marveshjeve nderkombtare si Kompetenc e Kuvendit

Ratifikimi behet me 2/3 e deputeteve per kto qeshtje :

1.Territorin ,Paqen ,Aleancen etj,2.per te drejtat dhe lirit themelore,3.Per antarsin ne Aleancat Ushtake,4. Ndarjen e detyrave Financiare .

Mandati i Kuvendit dhe Zgjedhja

Kuvendi ka mandat 4 vjeqar ku fillon jo me shum se 30 dit nga qertifikimi zyrtar i rezultateve .Zgjedhjet mbahen 30 dite para mbarimit te mandatit ,por nese shperndahetparlamenti kushtetuta ka parapa 45 dite afat per zgjedhjen e qeveris se re ..

Kryetari i kuvendit dhe nenkryetaret

Kuvendi i RKS drejtohet nga kryetari i saj qe zgjidhet nga koalicioni me i madh i partive qe ka 5 nenkryetar 3 propozohen nga grupet me te mdha parlamentare dhe 2 nga ato qe nuk jan shumicë. Keta shkarkohen nga shumica prej 2/3 te deputeteve te pergjithshem.

Kompetencat e tij jane :

• Perfaqson Kuvendin ,

• Perfaqson rendin e dites,thrret dhe kryeson seancat ,

• Nenshkruan aktet e miratura ne kuvend etj.

Kryesia e Kuvendit perbehet nga :

Nga 9 antarë nga 2 te partive te koalicionit nga nje te partive te 3.4 dhe 5 dhe 1 komuniteti serb dhe 1 nga perfaqsimi i komuniteteve tjera pakice.

Aspektet kryesore ekonomike qe percaktohen parimet themelore kushtetuese jane :

• Parimi i ekonomis se tregut ,

• Valuta kombtare e shtetit

• Ndërmarrsia dhe menaxherizimi;

• Prona,definimi dhe llojet ;

• Autoriteti financiar dhe Bankar .

Shtetësia

Tri elementet kryesore ne percaktim te shtetesisë ne kosovë :

• Garantimi i shtetesis se qytetareve te nje vendi ;

• Mundesia e fitimit te shtetesis se dyfisht ;

• Çështja e lejimit-ndalimit te ekstradimit te shtetasve.

Vlerat Fundamentale Kushtetuese jane :

Parimet e liris,Demokracise ,Barazise,Sundimit te ligjit ,Pluralizmit ,Barzise gjinore etj.

Llojet e Marrveshjeve nderkombtare :

• Marrëveshjet ndërkombëtare Kontrata;

• Marrëveshjet ndërkombëtare ligjëbërse ;

• Marrëveshjet ndërkombëtare legjislative .

Kushtetuta e kosoves njeh 2 lloje ratifikimesh te marrveshjeve nderkombtare :

• Marrëveshjet ndërkombëtare te cilat ratifikohen pas votimit ne kuvend dhe

• Marrëveshjet ndërkombëtare te cilat ratifikohen pas nenshkrimit .

Kjo nenkupton votimin e 2/3 te deputeteve pra per marrveshjet qe kane te bejne me keto qeshtje :

• Territor ,Paqe ,Aleancat ,qeshtjet politike dhe ushtarake ,

• Te drejtat dhe lirit themelore ;

• Antarsimi ne organizatat nderkombtare ;

• Marrjen persiper te detyrimeve financiare nga ana e RKS .

Festat Zyrtare Kushtetuta i ndan :

• Festat zyrtare me karakter shtetrore

• Festat zyratre me karakter nderkombtare ;

• Festat zyratre me karakter nderkombtare dhe

• Ditet memoriale .

Festat zyrtare me karakter shtetrore

• Dita e Pavarsis se Rks 17 shkurti

• Dita e kushtetutes se RKS 9 Prilli .

Festat zyratre me karakter nderkombtare :

• Viti i ri 1 dhe 2 Janar

• Dita nderkombtare e Punes 1 Maji

• Dita e Europes 9 Maji .

Me karakter fetar : Berat Dermaku

• Bajrami i madh ,dita e pare

• Bajrami i vogel ,dita e pare ;

• Krishlindjet katolike ,25 dhjetore

• Krishlindjet Ortodokse 7 Janar

• Pashket Katolik ,e hena e pashkëve;

• Pashket Ortodoks ,e hena e Pashkëve .

Ditet Memoriale : 28 nentori Dita e shqiptarve ,12 qershori dita e paqes ,23 prilli dita e turqve dhe ditet e minoriteteve tjera si ashkalinje boshnjakeve romeve ,Goranve etj .

Kompetencat e Kryesise se Kuvendit

• Propozimi per numrin dhe strukturen e komisioneve parlamentare;

• Formimin e Komisioneve te reja ;

• Ben propozimin e punes ,rendin e dites per kuvend;dhe

• Zgjedh sekretarin e Kuvenit .

Neni 73 [Pamundësia e Kandidimit]

1. Nuk mund të kandidohen dhe as të zgjidhen deputetë të Kuvendit, pa hequr dorë paraprakisht nga detyra e tyre:

(1) gjyqtarët dhe prokurorët;

(2) pjesëtarët e Forcës së Sigurisë të Kosovës;

(3) pjesëtarët e Policisë së Kosovës;

(4) pjesëtarët e Doganave të Kosovës;

(5) pjesëtarët e Agjencisë së Kosovës për Inteligjencë;

(6) udhëheqësit e agjencive të pavarura;

(7) përfaqësuesit diplomatikë;

(8) kryetarët dhe anëtarët e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve.

2. Nuk mund të kandidohen për deputetë personat e privuar nga zotësia juridike për të vepruar, me vendim përfundimtar të gjykatës.

3. Kryetarët dhe zyrtarët e tjerë, të cilët mbajnë përgjegjësi ekzekutive në nivel komune, nuk mund të zgjidhen si deputetë të Kuvendit pa hequr dorë paraprakisht nga detyra e tyre.

Deputeti dhe mandati i tij Berat Dërmaku

Ai eshte perfaqsues i Popullit ne Kuvend

Mandati i perfundon apo behet i pavlefshem ne keto raste :

(1) nuk bën betimin;

(2) jep dorëheqjen;

(3) emërohet anëtar i Qeverisë së Kosovës;

(4) përfundon mandati i Kuvendit;

(5) mungon gjashtë (6) muaj rresht në seancat e Kuvendit. Në raste të veçanta, Kuvendi i Kosovës mund të vendosë ndryshe;

(6) dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për vepër penale me një ose më shumë vjet burgim;

(7) ajo/ai vdes.

Imuniteti i Deputetit Berat Dërmaku

1. Deputetët e Kuvendit gëzojnë imunitet nga ndjekja penale, paditë civile ose shkarkimi për veprimet dhe vendimet e tyre brenda fushëveprimit të përgjegjësive të tyre si deputetë të Kuvendit. Imuniteti nuk pengon ndjekjen penale të deputetëve të Kuvendit për veprimet e ndërmarra jashtë fushëveprimit të përgjegjësive së tyre si deputetë të Kuvendit.

2. Deputeti i Kuvendit nuk mund të arrestohet dhe as ndalohet përderisa është duke kryer detyrat e tij/saj si deputet i Kuvendit, pa pëlqimin e shumicës së të gjithë deputetëve të Kuvendit.

Heqja e Imunitetit

Procedura eshte mjaft strikte dhe formale .Organi i ndjekjes penale i dergon nje kerkes Kryetarit te Kuvendit .Ai duhet mbrenda 48 orëve ta percjell te komisioni per mandate ,imunitete dhe rregullore ,ky komision mbrenda 30 diteve e shqyrton dhe e dregon ne Kuvend poashtu Komisioni e lajmron deputetin ne Fjalë. Kuvendi me se largu ne mbledhjen e Dyte duhet ta shqyrtoje kerkesen e Komisionit Pas perfundimit .

Komisionet e Kuvendit ---- Kemi 3 lloje te komisioneve

Komisionet e perhershme ,Funksionale dhe Ad-hoc. Ku jan 13 Komisone dhe duhet te ken nga 2 nenkryetare .

Mbledhjet e Komisioneve ne parim jan te hapura peveq ne rastet kur :

• Diskuton qeshtjet Konfidenciale te Kosoves dhe

• Diskuton detaje te kontratave komerciale ku institucionet tona hyn me nje pale te trete ku kto qeshtje jan konfidenciale.

• Pergadit projektamendamentet perfundimtare ne Kuvend etj.

Komisionet e Perhershme jan 4 :

• Komisioni per Buxhet dhe Financa ;

• Komisioni per te drejtat dhe interesat e Komuniteteve ;

• Komisioni per legjislacion dhe Gjyqesi; dhe

• Komisioni per Intergrime Evropiane.

Nënkomisionet

Qdo komision per detyrat e veta specifike formon nje Nenkomision.

Kuvendi ka 3 forma te identifikimit te deputeteve ne Salle :

• Permes sistemit elektoral te votimit ;

• Me ngritje te dores;dhe

• Me thirrje te emrave .

Ne kuvend jane te njohura keto menyra te Votimit :

• Votimi i ihapur me ngritje te dores (per,kunder dhe abstenim);

• Votimi i fshehte;

• Votimi i regjistruar ,elektronik ; dhe

• Votimi duke e thirrur secilin deputet veç e veç.

Rastet ku Kushtetuta parasheh votim te 2/3 te deputeteve ne Kuvend te RKS

• Ne ratfikim te marrveshjeve nderkombtare ,

• Bartje te sovranitetit ,

• Kompetenca te kuvendit psh.per ndryshim te kushtetutes nevoiten 2/3 e deputeteve dhe 2/3 e deputeteve me vende te rezervuara ,

• Seancat e mbyllura nese kerkon presidenti ,Kryeministri dhe 1/3 e deputeteve .

• Zgjedhja e presidentit ,

• Shperndarja e Kuvendit ,

• Shkarkimi i presidenit ,

• shkarkimi Zgjedhja dhe mandatimi i gjyqtarve ;

• Kualifikimi zgjedhja dhe shkarkimi i Avokatit te popullit ;

• Amenadamentimet etj.

Shperndarja e Kuvndit

Kushtetuta parasheh 4 Raste :

(1) nëse brenda afatit prej gjashtëdhjetë (60) ditësh nga dita e caktimit të mandatarit nga Presidenti i Republikës së Kosovës, nuk mund të formohet Qeveria;

(2) nëse për shpërndarjen e Kuvendit votojnë dy të tretat (2/3) e të gjithë deputetëve, shpërndarja bëhet me dekret të Presidentit të Republikës së Kosovës;

- 30 -

(3) nëse brenda afatit prej gjashtëdhjetë (60) ditësh nga dita e fillimit të procedurës së zgjedhjes, nuk zgjedhet Presidenti i Republikës së Kosovës.

2. Kuvendi mund të shpërndahet nga Presidenti i Republikës së Kosovës, pas votimit të suksesshëm të mosbesimit të Qeverisë.

Presidenti i Republikes se Kosoves Berat Dërmaku

Presidenti eshte kreu i shtetit dhe perfaqson unitetin e popullit .

Varsisht nga organizimi i sistemit te qeverisjes institcionin e presidentit e gjejm te organizuar si shef te shtetit me kompetenca ekskluzive, kompetnca ekzekutive dhe ceremoniale.

Presidenti aktualisht zgjidhet nga kuvendi me votim te fsheht .

Statusi i presidentit si perfaqsuses i unitetit te Popullit eshte nje prerogative standarte kushtetuese kjo pasi qe mveshja e institucionit te Presidentit me elementin e unitetit te Popullit e bene te veqant per dallim nga institucionet tjera qendrore .

Kompetencat e Presidentit :

(1) përfaqëson Republikën e Kosovës brenda dhe jashtë;

(2) garanton funksionimin kushtetues të institucioneve të përcaktuara me këtë Kushtetutë;

(3) shpall zgjedhjet për Kuvendin e Kosovës dhe thërret mbledhjen e parë te tij;

(4) nxjerr dekrete në pajtim me këtë Kushtetutë;

(5) shpall ligjet e miratuara nga Kuvendi i Republikës së Kosovës;

(6) ka të drejtën e kthimit për rishqyrtim të ligjeve të miratuara,por kte te drejte mund ta shfrytzoj vetem njeher ;

7 emeron dhe shkarkon kryetarin e Gjykates supreme ,

8 Emeron dhe shkarkon kryeprokurorin me kerkes te kshillit prokorial ;

9 Emeron Gjyqtaret e Gjykates Kushtetuese ,

10 ) së bashku meKryeministrin, emëron Drejtorin, Zëvendësdrejtorin dhe Inspektorin e Përgjithshëm të Agjencisë së Kosovës për Intelegjencë;

11 Emeron Guvernatorin e Bankes qendrore ;

12 jep medalje, mirënjohje dhe çmime, në pajtim me ligjin;

(13) shpall falje individuale, në pajtim me ligjin;

(14) s paku një herë në vit i drejtohet Kuvendit të Kosovës përkitazi me ё

fushëveprimtarinë e tij/saj. Berat Dermaku

Gjithsejt 30 Kompetenca jan Presidenti i Kosoves kurse i Shqipris 12 me alfabet nga A-H.

Me kompetenca te ndervarura nenkuptojm -Kompetencat qe presidenti duhet ti ushtroj ne bashkpunim te ngushte dhe konstruktiv me institucionet tjera relevante psh per te shpallur gjendjen e jashtzakonshme .......

Presidenti nuk mund te ushtroj funksion te veqant ne baze te iniciatives se tij si shembuj jan keto :

(15) emëron dhe shkarkon Kryetarin e Gjykatës Supreme të Kosovës me propozimin e Këshillit Gjyqësor të Kosovës;

(16) emëron dhe shkarkon gjyqtarët e Republikës së Kosovës me propozimin e KëshillitGjyqësor të Kosovës;

(17) emëron dhe shkarkon Kryeprokurorin e Shtetit të Republikës së Kosovës, me propozimin e Këshillit Prokuroial të Kosovës;

(18) emëron dhe shkarkon prokurorët e Republikës së Kosovës, me propozimin të Këshillit Prokurorial të Kosovës;

etj raste.......

Kualifikimi i Kandidateve per president

Kushtetuta si kriter kryesore ka parapare shtetesin dhe moshen duke caktuar keshtu moshen 35 vjeq kurse si kriter shtese ka te beje me banimin e perhershem ne kosove pra si banor i perhershem per se paku 10 vite .

Zgjedhja dhe Mandati i Presidentit

Zgjedhja e presidentit te ri duhet te behet jo me von se 30 dite para skadimit te madatitte presidentit aktual .Per tu zgjedhur kandidatet duhet ti arrijne 2/3 e votave te deputeteve por nese nuk arrijne ti bejne keto vota ateher organizohet votimi i trete ku garojn kandidatet e e votuar dhe ne kete rast zgjidhet kandidati qe merr me shum vota .Ka mandat 5 vjeqar .Mandati i fillon nga dita pasi ta ket dhene betimin ,Para kuvendit te Kosoves qe rregullohet me ligj .Teksti i betimit thote keshtu : Betohem se tere fuqin time do t'ia kushtoj ruajtjes se pavarsise ,sovranitetit dhe integritetit territorial te Rep.Kosoves ,sigurim te lirive dhe te drejtave te qytetarit ,respektim dhe mbrojtjen e kushtetutes etj . .

Kushtetuta ja garanton presidentit kandidimin edhe per mandatin e dyte .Pra zgjedhja e presidentit ka 3 rrathe ne 2 rrathet e para kerkohen 2/3 kurse ne rrethin e 3 të 50+1 apo 61 deputetë.

Papajtueshmeria apo ndalimi i per ushtrim te detyres se presidentit

1. Presidenti nuk mund të ushtrojë asnjë funksion tjetër publik.

2. Pas zgjedhjes, Presidenti nuk mund të ushtrojë asnjë funksion në parti politike.

Imuniteti i Presidentit

Presidenti i Republikës së Kosovës gëzon imunitet nga ndjekja penale, paditë civile ose shkarkimi për veprimet dhe vendimet brenda fushëveprimit të përgjegjësive të Presidentittë Republikës së Kosovës.

[Mungesa e Përkohshme e Presidentit] Berat Dërmaku

1. Në rast se Presidenti i Republikës së Kosovës përkohësisht nuk është i aftë për të përmbushur përgjegjësitë e tij/saj, ajo/ai mund t’ia kalojë vullnetarisht detyrat e postit të tij/saj, Kryetarit të Kuvendit, i cili do të jetë ushtrues i detyrës së Presidentit të Republikëssë Kosovës. Urdhri i Presidentit për kalimin e përgjegjësive duhet të përmbajë veçanërisht arsyet dhe kohëzgjatjen e kalimit të përgjegjësive, nëse ka njohuri për to. Presidenti i Republikës së Kosovës do të rifillojë ushtrimin e përgjegjësive kur të jetë në gjendje t’i ushtrojë përgjegjësitë, dhe kështu Kryetarit të Kuvendit i pushon posti i ushtruesit të detyrës së Presidentit.

2. Në rast se nuk ka ndodhur kalimi vullnetar i përgjegjësive, Kuvendi i Republikës së Kosovës, pas konsultimit me konsiliumin mjekësor, me dy të tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve vendos nëse Presidenti i Republikës së Kosovës është përkohësisht i paaftë për të ushtruar përgjegjësitë e veta. Kryetari i Kuvendit të Kosovës do të shërbejë si ushtrues i detyrës së Presidentit të Republikës së Kosovës derisa ajo/ai të bëhet i aftë që të rifillojë ushtrimin e përgjegjësive të Presidentit.

3. Posti i ushtruesit të detyrës së Presidentit të Republikës së Kosovës, nuk mund të ushtrohet për një periudhë më të gjatë se gjashtë (6) muaj.

Shkarkimi i Presidentit]

1. Presidenti i Republikës së Kosovës mund të shkarkohet nga Kuvendi nëse ai/ajo ështëdënuar për kryerjen e krimit të rëndë ose nëse ajo/ai nuk është i/e aftë për të ushtruar përgjegjësitë e këtij posti për shkak të sëmundjes së rëndë ose nëse Gjykata Kushtetuese ka përcaktuar se ajo/ai ka bërë shkelje të rëndë të Kushtetutës.

2. Procedura për shkarkimin e Presidentit të Republikës së Kosovës mund të iniciohet nga një e treta (1/3) e deputetëve të Kuvendit, të cilët nënshkruajnë një peticion, i cili shpjegon arsyet për shkarkim. Në rast se peticioni supozon sëmundjen e rëndë, Kuvendido të kërkojë mendimin e konsiliumit mjekësor për gjendjen shëndetësore të Presidentit. Në rast se peticioni supozon ndonjë shkelje të rëndë të Kushtetutës, peticioni duhet t’i dorëzohet menjëherë Gjykatës Kushtetuese, e cila vendosë për këtë çështje brenda shtatë (7) ditësh nga marrja e peticionit.

3. Nëse Presidenti i Republikës së Kosovës është dënuar për ndonjë krim të rëndë ose kur nëse Kuvendi, në pajtim me këtë nen, konstaton që Presidenti nuk është i aftë të ushtrojë

Presidenti shkarkohet me 2/3 e votave te te gjithe deputeteve

Impeachmenti nenkupton nje akuzim formal per gabime apo sjellje te pa ligjshme nga ana e zyrtarit te larte gjat ushtrimit te detyres .

Berat Dërmaku

Qeveria e Republikes se Kosoves Berat Dërmaku

Parimet e Përgjithshme

1. Qeverinë e Kosovës e përbëjnë Kryeministri, zëvendëskryeministrat dhe ministrat.

2. Qeveria e Kosovës ushtron pushtetin ekzekutiv në pajtim me Kushtetutën dhe ligj.

3. Qeveria zbaton ligjet dhe aktet e tjera të miratuara nga Kuvendi i Kosovës dhe ushtron veprimtari tjera brenda përgjegjësive të përcaktuara me këtë Kushtetutë dhe me ligj.

4. Qeveria merr vendime në pajtim me këtë Kushtetutë dhe me ligje, propozon projektligje dhe amendamentimin e ligjeve ekzistuese e akteve të tjera, si dhe mund të japë mendimin rreth projektligjeve të cilat nuk janë të propozuara nga ajo.

Zgjedhja e Kryeministrit dhe qeveris

1. Pas zgjedhjeve, Presidenti i Republikës së Kosovës i propozon Kuvendit kandidatin për Kryeministër, në konsultim me partinë politike ose koalicionin që ka fituar shumicën enevojshme në Kuvend për të formuar Qeverinë.

2. Kandidati për Kryeministër, jo më vonë se pesëmbëdhjetë (15) ditë pas emërimit, paraqet përbërjen e Qeverisë para Kuvendit të Kosovës dhe kërkon miratimin nga ana e Kuvendit.

3. Qeveria konsiderohet e zgjedhur nëse merr shumicën e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit të Kosovës.

4. Nëse përbërja e propozuar e Qeverisë nuk merr shumicën e votave të nevojshme, Presidenti i Republikës së Kosovës, brenda dhjetë (10) ditësh emëron kandidatin tjetër sipas së njëjtës procedurë. Nëse as herën e dytë nuk zgjidhet Qeveria, atëherë Presidenti i Kosovës i shpall zgjedhjet, të cilat duhet të mbahen jo më vonë se dyzet (40)ditë nga dita e shpalljes së tyre.

5. Nëse Kryeministri jep dorëheqjen ose për arsye të tjera, posti i tij/saj mbetet i lirë, Qeveria bie, dhe Presidenti i Republikës së Kosovës, në konsultim me partitë politike osekoalicionin që ka fituar shumicën në Kuvend, mandaton kandidatin e ri, për të formuar Qeverinë.

Kompetencat e qeveris Berat Dërmaku

Qeveria ka këto kompetenca:

(1) propozon dhe zbaton politikën e brendshme dhe të jashtme të vendit;

(2) mundëson zhvillimin ekonomik të vendit;

(3) propozon Kuvendit projektligje dhe akte të tjera;

(4) merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, të nevojshme për zbatimin e ligjeve;

(5) propozon Buxhetin e Republikës së Kosovës;

(6) udhëzon dhe mbikëqyr punën e organeve të administratës;

(7) udhëzon veprimtarinë dhe zhvillimin e shërbimeve publike;

(8) i propozon Presidentit të Republikës së Kosovës emërimet dhe shkarkimet për shefa të misioneve diplomatike të Kosovës;

(9) propozon amendamentimin e Kushtetutës;

(10) mund të referojë çështje kushtetuese në Gjykatën Kushtetuese;

(11) ushtron edhe funksione të tjera ekzekutive, të cilat nuk u janë caktuar organeve të tjera qendrore ose vendore.

Kompetencat e Kryeministrit

Kryeministri ka këto kompetenca:

(1) përfaqëson dhe udhëheq Qeverinë;

(2) siguron që të gjitha Ministritë të veprojnë në pajtim me politikat qeveritare;

(3) siguron zbatimin e ligjeve dhe të politikave të përcaktuara të Qeverisë;

(4) ndërron anëtarët e Qeverisë, pa pëlqimin e Kuvendit;

(5) kryeson Këshillin e Sigurisë të Kosovës;

(6) emëron Drejtorin e Përgjithshëm të Policisë së Kosovës;

(7) këshillohet me Presidentin e Republikës së Kosovës mbi çështjet e Inteligjencës;

(8) së bashku me Presidentin, emëron Drejtorin, Zëvendësdrejtorin dhe Inspektorin e Përgjithshëm të Agjencisë së Kosovës për Inteligjencë;

(9) këshillohet me Presidentin për zbatimin e politikës së jashtme të vendit;

(10) kryen edhe punë të tjera, të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj.

Ministritë dhe Përfaqësimi i Komuniteteve

1. Ministritë dhe organet e tjera ekzekutive themelohen, sipas nevojës, për kryerjen e funksioneve brenda kompetencave të Qeverisë.

2. Numri i anëtarëve të Qeverisë përcaktohet me aktin e brendshëm të saj.

3. Në Qeveri do të jenë së paku një (1) Ministër nga komuniteti Serb dhe një (1) Ministër nga ndonjë komunitet tjetër joshumicë në Kosovë. Nëse janë më shumë se dymbëdhjetëministra, Qeveria do të ketë edhe një ministër të tretë, i cili përfaqëson një nga komunitetet joshumicë në Kosovë.

4. Do të jenë së paku dy (2) zëvendësministra nga komuniteti Serb i Kosovës dhe dy (2) zëvendësministra nga komunitete të tjera joshumicë në Kosovë. Nëse janë më shumë sedymbëdhjetë (12) ministra, Qeveria do të ketë edhe një zëvendësministër të tretë, i cili përfaqëson komunitetin Serb, dhe një (1) tjetër zëvendësministër, i cili përfaqëson një nga komunitetet e tjera joshumicë në Kosovë.

5. Zgjedhja e këtyre ministrave dhe zëvendësministrave do të vendoset pas konsultimit me partitë, me koalicionet ose grupet që përfaqësojnë komunitetet që nuk janë shumicë në Kosovë. Nëse caktohen kandidatë jashtë deputetëve të Kuvendit të Kosovës, për këta

ministra e zëvendësministra kërkohet miratimi formal i shumicës së deputetëve të Kuvendit, të cilët u përkasin partive, koalicioneve, nismave qytetare dhe kandidatëve të pavarur, të cilët janë deklaruar se përfaqësojnë komunitetin në fjalë.

6. Kryeministri, zëvendëskryeministrat dhe ministrat e Qeverisë mund të zgjidhen nga deputetë të Kuvendit të Kosovës ose nga persona të kualifikuar, që nuk janë deputetë të Kuvendit.

7. Papajtueshmëria e anëtarëve të Qeverisë lidhur me funksionet e tyre rregullohet me ligj.

Mocioni i Votëbesimit

1. Mocioni i mosbesimit ndaj Qeverisë mund të ngrihet me propozimin e një të tretës (1/3) të të gjithë deputetëve të Kuvendit. ose 40 deputet

2. Votëbesimin e Qeverisë mund ta kërkojë Kryeministri.

3. Mocioni i mosbesimit vihet në rendin e ditë të Kuvendit, jo më vonë se pesë (5) ditë e as më herët se dy (2) ditë nga data e parashtrimit të tij.

4. Konsiderohet se mocioni i mosbesimit është pranuar, nëse për të kanë votuar shumicae të gjithë deputetëve të Kuvendit të Kosovës.

5. Nëse mocioni i mosbesimit dështon, mocioni tjetër i mosbesimit nuk mund të ringrihet gjatë nëntëdhjetë (90) ditëve të ardhshme.

6. Nëse mocioni i mosbesimit votohet për Qeverinë në tërësi, Qeveria konsiderohet në dorëheqje.

Përgjegjësia

1. Qeveria, për punën e vet, i përgjigjet Kuvendit të Kosovës.

2. Kryeministri, zëvendëskryeministrat dhe ministrat mbajnë bashkëpërgjegjësinë për vendimet që merr Qeveria, dhe përgjegjësinë individuale për vendimet që marrin në fushat e përgjegjësive të tyre.

Imuniteti Berat Dermaku

Anëtarët e Qeverisë së Kosovës gëzojnë imunitet nga ndjekja penale, paditë civile dhe shkarkimi për veprimet dhe vendimet brenda fushëveprimit të përgjegjësive të tyre si

anëtarë të Qeverisë.

Përfundimi i Mandatit te Qeverise dhe Anëtarëve/eve te saj

Mandati i Qeveris perfundon :

• Pas mbarimit te mandatit te qeveris

• Me rastin e votimit te mocionit te votbesimit

• Me doreheqjen e Kryeministrit/es dhe

• Ne qdo rast tjeter ku posti i kryministrit mbetet i zbrazet .

Mandati i Antarve te qeveris perfundone :

• Pas pranimit te dorheqjes se kryeministrit/es

• Pas shkarkimit nga kryeministri ,

• Ne rast te shkarkimit pas mocionit te votbesimit dhe

• Ne qdo rast tjeter ,ne te cilin posti i anetarit/es te qeveris mbetet i zbrazët.

Sistemi i Drejtësisë ne Republiken e Kosoves Berat Dërmaku

Me sistem gjyqsor nenkuptohen dy shtylla Gjykata dhe Sistemi i prokuroris.

Kushtetuta ka themelu dy institucione qe e menagjojn sistemin e drejtesis :

• Keshillin gjyqsore dhe kshillin prokurorial.

Instituciont qe jane batese te sistemit te drejtesise jane :

• Gjykata

• Prokuroria;

• Këshilli Gjyqsorë.

Organizimi i Gjykatave Deri ne fuqizimin e plote te ligjit te ri te gjykatave kemi keto gjykata :

• Gjykata per kundervajtje

• Gjykata komunale

• Gjykata e Qarkut dhe

• Gjykata Supreme

Kurse me ligjin e ri kemi keto gjykata qe priten gjykatat e vjetra te shkrihen ne to deri nevitin 2022:

• Gjykata themelore

• Gjykata E Apelit dhe

• Gjykata Supreme .

Juridiksioni i gjykates themelore perfshin : Berat Dërmaku

• Gjykimi nshkallen e pare te te gjitha qeshtjeve,perpos nese me ligj shihet ndryshe ;

• Kompetencat per dheniene ndihmes nderkombtare , per te vendosur per pranimin e vendimeve te gjykatave te huaja ;

• Kompetencat per qeshtjet ekonomike dhe administrative qe vendosen vetem ne gjykaten themelore ne prishtine .

5 Fazat e emrimit te gjyqtareve dhe Prokuroreve :

• Deklarimi i konkursit Publik ;

• Rekrotimi qe behet pran kshillit gjyqsore perkatsisht prokurorial ;

• Dhenia e propozimit per emrim apo zgjedhje ;

• Emrimi nga Presidenti dhe

• Betimi apo fillimi i ushtrimit te detyres se Gjyqtarit-Prokurorit .

Konflikti i Interesit te Gjyqtareve nenkupton Kur gjyqtari ka konflikt te interesit per me qen antare i ndonje organi te ndonje partie politike apo qe te ushtroj edhe ndonje funksion tjeter ....

Kryetaret e Gjykatave

Ata ndahen ne :Kryetar te gjykatave themelore ,ne kryetare te gjykatave te Apelit dhe ai iGjykates Supreme .

Kryetarin e Gjykatës Supreme të Kosovës e emëron dhe shkarkon Presidenti i Kosovës, nga radhët e gjyqtarëve te Gjykatës Supreme, për mandat shtatëvjeçar, pa mundësi të riemërimit, pas propozimit të Këshillit Gjyqësor të Kosovës për emërimin ose shkarkimin e saj/tij.

Elementet apo Mekanizmat qe Gjyqsori te mos jete i varur nga qeveria apo Parlamenti jane:ose Elementet e Pavrsis se Gjyqsorit

• Qe te mos lejohet qe te perfshihet Parlamenti ne procedurat e redoktimit te gjyqtareve dhe Prokuroreve ;

• Qe Gjyqsori mos te ndikohet nga Qeveria ;

• Depolitizimi I Gjykatave dhe Prokurorive ; dhe

• Zgjatja e mandatit te Gjyqtareve .

Imuniteti]

1. Gjyqtarët, përfshirë edhe gjyqtarët porotë, gëzojnë imunitetin nga ndjekja penale, paditë civile dhe shkarkimi nga funksioni, për vendimet e marra, votimin e bërë, mendimin e shprehur dhe për veprimet e tjera të ndërmarra që janë brenda fushëveprimit të detyrave dhe përgjegjësive të tyre si gjyqtarë.

2. Gjyqtarët, përfshirë edhe gjyqtarët porotë, nuk gëzojnë imunitet dhe mund të shkarkohen nga funksioni, kur të kenë shkelur ligjin me qëllim.

3. Kur një gjyqtar akuzohet ose arrestohet, duhet të njoftohet pa vonesë Këshilli Gjyqësor i Kosovës.

[Këshilli Gjyqësor i Kosovës]

1. Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron pavarësinë dhe paanësinë e sistemit gjyqësor.

2. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në ushtrimin e funksioneve të tij. Këshilli Gjyqësor i Kosovës siguron që gjykatat në Kosovë të jenë të pavarura, profesionale e të paanshme, dhe të pasqyrojnë plotësisht natyrën shumetnike

të Republikës së Kosovës e të ndjekin parimet e barazisë gjinore. Këshilli do t’u japë përparësi për emërim si gjyqtarë, anëtarëve të komuniteteve të nën përfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj.

3. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është përgjegjës për rekrutimin dhe propozimin e kandidatëve për emërim dhe riemërim për pozita gjyqësore. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është po ashtu përgjegjës për transferimin dhe për procedurën disiplinore kundër gjyqtarëve.

4. Propozimet për emërimin e gjyqtarëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur përemërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të jurisdiksionit territorial të gjykatës përkatëse. Të gjithë kandidatët duhet t’i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj.

5. Këshilli Gjyqësor i Kosovës është përgjegjës për inspektimin gjyqësor, administrimin gjyqësor, përpilimin e rregullave për gjykatat në pajtim me ligjin, punësimin dhe mbikëqyrjen e administratorëve të gjykatave, hartimin dhe mbikëqyrjen e buxhetit për gjyqësorin, përcaktimin e numrit të gjyqtarëve në secilin jurisdiksion dhe bën rekomandime për themelimin e gjykatave të reja. Themelimi i gjykatave të reja bëhet me ligj. Berat Dërmaku

6. Këshilli Gjyqësor i Kosovës përbëhet nga trembëdhjetë (13) anëtarë, me kualifikime dhe ekspertizë profesionale. Anëtarët emërohen për një mandat pesëvjeçar dhe zgjedhën në këtë mënyrë:

(1) Pesë (5) anëtarë do të jenë gjyqtarë të zgjedhur nga anëtarët e gjyqësorit;

- 43 -

(2) Katër (4) anëtarë i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët i mbajnë vendet e fituara gjatë ndarjes së përgjithshme të vendeve. Të paktën dy (2) nga katër (4) anëtarët duhet të jenë gjyqtarë, dhe një (1) do të jetë anëtar i Odës së Avokatëve të Kosovës;

(3) Dy (2) anëtarë i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët i mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për përfaqësuesit e komunitetit Serb në Kosovë, dhe të paktën njëri prej këtyre të dyve, duhet të jetë gjyqtar;

(4) Dy (2) anëtarë i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për përfaqësuesit e komuniteteve të tjera, dhe të paktën njëri prej

këtyre të dyve, duhet të jetë gjyqtar;

(5) Papajtueshmëria e të qenit anëtar i Këshillit Gjyqësor rregullohet me ligj.

7. Këshilli Gjyqësor i Kosovës, nga radhët e anëtarëve të vet, zgjedh kryesuesin dhe zëvëndëskryesuesin me mandat trevjeçar. Zgjedhja në këto funksione nuk e zgjat mandatin e anëtarit të Këshillit Gjyqësor të Kosovës.

8. Kryesuesi i Këshillit Gjyqësor të Kosovës i drejtohet Kuvendit të Republikës së Kosovës së paku një herë në vit lidhur me Sistemin Gjyqësor.

9. Kandidatët për pozita gjyqësore, të cilat janë të rezervuara për pjesëtarët e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë, mund të rekomandohen për emërim vetëm nga anëtarët e Këshillit të zgjedhur nga deputetët e Kuvendit, të cilët mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për pjesëtarët e komuniteteve që nuk janë shumicë në Kosovë. Nëse ky grup i anëtarëve të Këshillit nuk e propozon kandidatin për këtë pozitë gjyqësore pas dy seancave të njëpasnjëshme të Këshillit, atëherë cilido anëtar i Këshillit ka të drejtë të rekomandojë kandidatin për atë pozitë gjyqësore.

10. Kandidatët për pozita gjyqësore të gjykatave themelore, nën jurisdiksionin e të cilave përfshihet ekskluzivisht territori i një a më shumë komunave, ku shumica e popullsisë i takon komunitetit Serb të Kosovës, mund të rekomandohen për emërim vetëm nga dy (2)anëtarët e Këshillit që i zgjedhin deputetët e Kuvendit, të cilët mbajnë vendet e rezervuara ose të garantuara për komunitetin Serb në Republikën e Kosovës të cilët veprojnë bashkërisht dhe në mënyrë unanime. Nëse këta dy (2) anëtarë nuk rekomandojnë kandidat gjyqësor për këtë pozitë, gjatë dy seancave të njëpasnjëshme të Këshillit Gjyqësor të Kosovës, atëherë cilido anëtar i Këshillit Gjyqësor të Kosovës ka të drejtë të propozojë kandidat për atë pozitë.

Këshilli Prokurorial i Kosovës] Berat Dermaku

1. Këshilli Prokurorial i Kosovës është institucion plotësisht i pavarur në kryerjen e funksioneve të tij, në pajtim me ligjin. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron qasje të barabartë në drejtësi për të gjithë personat në Kosovë. Këshilli Prokurorial i Kosovës siguron që Prokurori i Shtetit të jetë i pavarur, profesional, i paanshëm dhe pasqyron natyrën shumetnike të Kosovës dhe parimet e barazisë gjinore.

2. Këshilli Prokurorial i Kosovës do të rekrutojë, propozojë, avancojë, transferojë, disiplinojë prokurorët në mënyrën e rregulluar me ligj. Këshilli do t’i japë përparësi

emërimit për prokurorë të anëtarëve të komuniteteve të nën përfaqësuara në mënyrën e përcaktuar me ligj. Të gjithë kandidatët duhet t’i plotësojnë kriteret e përcaktuara me ligj.

3. Propozimet për emërimin e prokurorëve duhet të bëhen në bazë të procesit të hapur për emërime, në bazë të meritave të kandidatëve, dhe ky propozim pasqyron parimin e barazisë gjinore dhe përbërjen etnike të jurisdiksionit territorial përkatës.

4. Përbërja e Këshillit Prokurorial të Kosovës, si dhe dispozitat për emërimin, shkarkimin,mandatin, strukturën organizative dhe rregullat e procedurës, rregullohen me ligj.

Avokatura]

1. Avokatura është profesion i pavarur, e cila ofron shërbime sikur është e rregulluar me ligj.

2. Mënyra e fitimit të së drejtës për të ushtruar profesionin e avokatit, si dhe marrja e kësaj të drejte, rregullohen me ligj.

Gjykata Kushtetuese Berat Dërmaku

Gjykata Kushtetuese nuk eshte pjese e gjyqesise se rregullte sepse vihet ne veprim me kerkes Pastaj ajo nuk eshte gjykate klasike siq jane gjykatat tjera por eshte organ i posaqem qe ka karakte politik qe merret me qeshtjet kryesisht te natyres shtetrore ,te natyres se sundimit te kushtetutes parimit te ligjshmeris dhe kushtetutshmerise .

Ne vitin 1969 eshte Miratu ligji kushtetues qe ka qen nje vendim politik edhe pse e ka pas fuqin e kushtetutes per arsyeje qe te mos krahasohet me krahinat tjera eshte quajtur ligj kushtetues .Me 1972 nxirret ligji per themelimin e gjykates kushtetuese te krahines se Kosoves qe me kushtetuten e 1974 barazohet me gjykatatkushttuese te republikave tjera .qe qendroi deri ne vitin 1990 . Nga 1990-99 ska pas kushtetute .

Me kornizen kushtetutese rikthehet mbrojtja e kushtetuteshmerise dhe ligjshmerise porjo permes nje situate kushtetuese te pavarur por permes nje dege te gjykats Supreme .

Dy Misonet apo qellimet kryesore te Gjykates Kushtetutese jane :

• E mbron kushtetuten nga aktet jokushtetuese dhe kunderligjore dhe ,

• E Interpreton Kushtetuten.

Gjykata Kushtetuese ka 4 Funksione Gjenerale :

• Vlereson Pajtueshmerin e ligjeve qe i miraton kuvendi i Kosoves me kushtetuten e saj,

• Vlerson nese Aktet e presidentit (Dekretet) jane ne pajtim me kushtetuten e Ks;

• Vlersone nese njesit komunale jane ne pajtim me kushtetuten e Kosoves ;dhe

• Vendos nese Presidenti i Republikes ka ber shkelje te Kushtetutes ,shkelje serioze impeachment.

Shkelje Serioze Konsiderohet psh. nese ushtron dy funksione tjera publike ,Partiake ,shkelje konsiderohet edhe menyra se si ka ardh deri te ai post ,shkelje konsiderohet nese presidenti nderhyn ne dy pushtete tjera Kuvend dhe qeveri ,gjithashtu nese ben tradhti ndaj vendit ,,,,si shembuj kemi rastin Sejdiu dhe Rastin Pacolli.

• Rasti Sejdiu eshte Rasti i pare i largimit te nje presidenti per shkelje te kushtetutes.Ky Rast ka pas motiv mbajtjen e dy posteve Si kryetare i shtet dheSi kryetar i Partis LIDHJES DEMOKRATIKE TE Kosoves .Iniciativen e kan nise dy Deputet e pavarur Dritan Tali dhe Naim RRustemi ku kane mbledhe 30 nenshkrime dhe kane bere padi ne gjykaten kushtetuese .Presidenti ka qen ne mandat te dyte dhe Gjykata Kushtetuese ka dal me konstatim se ne ket rast konkret ka shkelje serioze te kushtetes pra te ninit 88 paragrafi 2 ku nuk e lejonushtrimin e ndonje funksioni tjeter publik .Pas kt vendimi ai jep dorheqje si arsyeje Morali edhe pse ndoshta do ishte e veshtir te arriheshin 2/3 e votave pershkarkim .

• Rasti Pacolli -Ka pase pasoja te njejta por te ky raste nuk ka pas shkelje aktive te kushtetutes nga presidenti por nga parlamenti sepse parlamenti e ka zgjedh ne menyr jo ksuhtetutese pra i ka shkel procedurat ne dy aspekte 1) Nuk ka pas kunder kandidat dhe 2) ka munguar kuorumi per zgjedhje ne dy rratht e pare te zgjedhjes .Te ky rast Gjykata Kushtetuese e shpall te pavlefshem dhe Gjithashtu edhe Behxhet Pacolli jep Doreheqje ku me pas arrihet marrveshja mes 3 liderëve te partive me te mdha ne vend PDK -LDK AKR me ndermjetsim te Kristofer Dell ku eshte vendose qe te zgjidhet nje presidente Konzensuale Atifete Jahjaga kjo ka qen marrveshje publike dhe kan fuqi kushtetuese kto marrveshje publike .

Gjykata kushtetuese ka 9 Gjyqtare 6 jane vendas dhe 3 jane nderkombetare qe do te qendrojne edhe dy vite .

Ata votohen ne parlament dhe duhet te marrin 2/3 e te gjith deputeteve dhe shumicen e pakicave .Kan Mandat 9 vite .

Proceduren para gjykates kushtetuese ka drejte me nis:

• Parlamenti me deputet ,pra 30 deputete,;

• Avokati i Popullit ;

• Presidenti ;

• Qeveria si dhe ;

• Qytetaret nese i kan shterr gjitha mjetet tjera juridike .

Komisioni Qendror Zgjedhorë KQZ Berat Dërmaku

Eshte nje mision kushtetues per menagjim te zgjedhjeve te te gjitha llojeve qe i kemi :

• zGJEDHJET Komunale ;

• Zgjedhjet Lokale ;

• Zgjedhjete per Kryetare te Komunave ,

• Zgjedhjet Parlamentare si dhe po pregaditen edhe

• Zgjedhjet Presidenciale .

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve është organ i përhershëm që përgatit, mbikëqyr, drejton dhe verifikon të gjitha veprimet që kanë të bëjnë me procesin e zgjedhjeve e referendumet dhe shpall rezultatet e tyre. Ky komison perbehet nga 11 antare Kryesuesi ka mandat 7vite ,6 antare emerohen nga 6 grupet me te mdha parlamentare qe perfaqsohen ne Kuvend 1 antare nga vendet e rezervuara te komunitetit serb dhe 3 vende tjera nga vendet e rezervuara te komuniteteve tjera jo shumice .

Kompetencat jane Monitorimi i partive Politike ,afatet zgjedhore ,publik te rezultateve , bene listen e Zgjedhjeve ,percaktimin e zonave ,ndalesave etj .

Avokati i Popullit Berat Dërmaku

Funksioni themelor eshte se Berat Dërmaku

• Monitoron te gjitha lirit dhe te drejtat kushtetuese ne Republiken e Kosoves

• Konstaton shkeljen e lirive dhe te drejtave nga nje shtetë,

• Ai tregon se kush eshte pergjegjes per shkeljen e lirive dhe te drejtave te njeriut;

• Ai ndermerr procedura para gjykates ne emer te qytetareve per mbrojtjen e lirivedhe te drejtave te njeriut ,

• Ai i'u ofron ndihmen juridike qytetareve ,etj.

Karakteristikat e tij jane :

• Paanshmeri;

• kredibilitet ;

• Profesionalizëm ;

• Konfidencialiteti dhe

• Efikasiteti .

Avokatin e Popullit e zgjedh Kuvendi i Kosoves me shumice votash te deouteteve me mandat 5 vjeqar pa te drejte rizgjedhje .Ai mund te shkarkohet vetem me kerkesen e 1/3 se deputeteve dhe kuvendi vendos me shumicën e 2/3 te te gjithe deputeteve .

Ai paraqet Raport vjetore para Kuvendit te Kosoves si dhe gezon imunitet nga ndjekja penale .Ai gjithashtu duhet te jete shum efikas ne punen e tij.

Sektori i Sigurisë Berat Dërmaku

• Policia e Kosoves

• Forca e siguris dhe

• Agjensioni per Intelegjenc AKI.

Parimet e Përgjithshme

1. Republika e Kosovës ka pushtet mbi zbatimin e ligjit, sigurinë, drejtësinë, sigurinë publike, inteligjencën, organet civile emergjente dhe mbi kontrollin e kufijve në territorin evet.

2. Institucionet e sigurisë në Republikën e Kosovës mbrojnë sigurinë publike dhe të drejtat e të gjithëve në Republikën e Kosovës. Institucionet veprojnë me transparencë të plotë dhe në pajtim me standardet demokratike e me të drejtat e njeriut të njohura ndërkombëtarisht. Institucionet e Sigurisë duhet të pasqyrojnë shumëllojshmërinë etnike të popullit të Republikës së Kosovës.

3. Republika e Kosovës respekton plotësisht të gjitha marrëveshjet e aplikueshme ndërkombëtare dhe ligjin përkatës ndërkombëtar dhe bashkëpunon me organet ndërkombëtare të sigurisë e me homologët rajonalë.

4. Kontrolli civil dhe demokratik mbi institucionet e sigurisë garantohet.

5. Kuvendi i Republikës së Kosovës mbikëqyr buxhetin dhe politikat e institucioneve të sigurisë, sikur rregullohet me ligj.

Neni 126 [Forca e Sigurisë e Kosovës]

1. Forca e Sigurisë e Kosovës është forcë kombëtare e sigurisë për Republikën e Kosovës, dhe mund të dërgoj pjesëtarët e saj jashtë vendit në përputhje të plotë me përgjegjësitë e saj ndërkombëtare.

2. Forca e Sigurisë e Kosovës mbron qytetarët dhe komunitetet e Republikës së Kosovësnë bazë të kompetencave të përcaktuara me ligj.

3. Presidenti i Republikës së Kosovës është Komandant i Përgjithshëm i Forcës së Sigurisë të Kosovës, e cila gjithmonë i nënshtrohet kontrollit të autoriteteve civile të zgjedhura në mënyrë demokratike.

4. Forca e Sigurisë e Kosovës është profesioniste, pasqyron shumëllojshmërinë etnike tëpopullit të Republikës së Kosovës dhe rekrutohet nga shtetasit e Republikës së Kosovës.

5. Komandantin e Forcës së Sigurisë të Kosovës e emëron Presidenti i Republikës së Kosovës, në bazë të rekomandimit të Qeverisë. Organizimi i brendshëm i Forcës së Sigurisë të Kosovës rregullohet me ligj.

Këshilli i Sigurisë i Kosovës

1. Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës, në bashkëpunim me Presidentin e Republikës së Kosovës dhe Qeverinë, përgatit strategjinë e sigurisë për Republikën e Kosovës. Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës ka edhe rol këshillues në të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me sigurinë në Republikën e Kosovës.

2. Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës kryesohet nga Kryeministri me mbështetje nga Qeveria, përveç gjatë periudhës së Gjendjes së Jashtëzakonshme, sikurse është parashikuar me këtë Kushtetutë.

3. Presidenti i Republikës së Kosovës mund të kërkojë takime të Këshillit të Sigurisë të Republikës së Kosovës, dhe Këshilli është i obliguar të bashkërendojë punën e tij ngushtësisht me Presidentin. Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës do të bashkëpunojë ngushtësisht me autoritetet ndërkombëtare.

4. Anëtarët e Këshillit të Sigurisë të Republikës së Kosovës emërohen dhe shkarkohen në mënyrën e përcaktuar me ligj.

Policia e Kosovës

1. Policia e Republikës së Kosovës mban përgjegjësinë për ruajtjen e rendit dhe sigurisë publike në tërë territorin e Republikës së Kosovës.

2. Policia e Republikës së Kosovës është profesioniste dhe pasqyron shumëllojshmërinëetnike të popullit të Republikës së Kosovës.

3. Kryeministri emëron Drejtorin e Përgjithshëm të Policisë së Republikës së Kosovës me rekomandimin e Qeverisë dhe në pajtim me ligjin. Organizimi i brendshëm i Policisë së Kosovës, rregullohet me ligj.

4. Policia e Republikës së Kosovës ka zinxhir të unifikuar komandues në tërë Republikëne Kosovës, me stacione policore të cilat korrespondojnë me kufijtë komunalë. Policia e Kosovës lehtëson bashkëpunimin me autoritetet komunale dhe udhëheqësit e bashkësive përmes themelimit të Këshillave Lokale, sikur është rregulluar me ligj. Përbërja etnike e policisë brenda një komune duhet të pasqyron, deri në shkallën më lartë të mundshme, përbërjen etnike të popullsisë brenda komunës përkatëse.

5. Policia e Republikës së Kosovës mban përgjegjësinë për kontrollin e kufirit në bashkëpunim të drejtpërdrejtë me autoritetet vendore dhe ndërkombëtare.

Agjencia e Kosovës për Inteligjencë Berat Dermaku

1. Agjencia e Kosovës për Inteligjencë zbulon, heton dhe mbikqyr kërcënimet ndaj sigurisë në Republikën e Kosovës.

2. Agjencia e Kosovës për Inteligjencë është profesioniste,politikisht e paanshme, shumetnike dhe i nënshtrohet mbikëqyrjes nga Kuvendi në mënyrën e përcaktuar me ligj.

3. Presidenti i Republikës së Kosovës dhe Kryeministri, pas konsultimit me Qeverinë, së bashku emërojnë Drejtorin, Zëvendësdrejtorin dhe Inspektorin e përgjithshëm të Agjencisë së Kosovës për Inteligjencë. Kualifikimi dhe mandati, rregullohen me ligj.

4. Presidenti i Republikës së Kosovës dhe Kryeministri marrin të njëjtat informacione në lidhje me inteligjencën.

Autoriteti Civil i Aviacionit

1. Autoriteti Civil i Aviacionit të Republikës së Kosovës rregullon veprimtarinë e aviacionitcivil në Republikën e Kosovës dhe është ofrues i shërbimeve të navigacionit ajror, sikur është përcaktuar me ligj.

2. Autoriteti Civil i Aviacionit bashkëpunon plotësisht me autoritetet relevante ndërkombëtare dhe vendore, të përcaktuara me ligj.

Neni 131 [Gjendja e Jashtëzakonshme]

1. Presidenti i Republikës mund të shpallë Gjendjen e Jashtëzakonshme, kur:

(1) ka nevojë për masa emergjente të mbrojtjes;

(2) ka rrezik të brendshëm ndaj rendit kushtetues ose sigurisë publike;

(3) ka fatkeqësi natyrore, e cila prek tërë territorin e Republikës së Kosovës ose një pjesë të tij.

2. Gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme, Kushtetuta e Republikës së Kosovës nuk suspendohet. Kufizimet mbi të drejtat dhe liritë e garantuara me këtë Kushtetutë, bëhen vetëm deri në shkallën e nevojshme, për sa më pak kohë që të jetë e nevojshme dhe në përputhje të plotë me këtë Kushtetutë. Gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme, ligji për zgjedhjet e Kuvendit dhe të Komunave nuk mund të ndryshohet. Parimet e tjera për veprimet e institucioneve publike gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme rregullohen me ligj, por ato nuk duhet të jenë në shpërputhje me këtë nen.

3. Nëse paraqitet nevoja për marrjen e masave emergjente të mbrojtjes, Presidenti i Republikës së Kosovës, pas konsultimit me Kryeministrin, shpall Gjendjen e Jashtëzakonshme. Me shpalljen e Gjendjes së Jashtëzakonshme, Presidenti i Republikës së Kosovës shpallë menjëherë dekretin, i cili përcakton natyrën e kërcënimit dhe çfarëdo kufizimi për të drejtat dhe liritë. Brenda dyzet e tetë (48) orësh, Kuvendi mund të japë pëlqimin me dy të tretat (2/3) e votave të deputetëve të pranishëm dhe që votojnë. Nëse nuk jepet pëlqimi, dekreti i Presidentit nuk ka forcë as efekt.

4. Nëse ka rrezik ndaj rendit kushtetues dhe sigurisë publike në Republikën e Kosovës, ose ekziston një fatkeqësi natyrore në tërë territorin e Republikës së Kosovës ose një pjesë të tij, Presidenti i Republikës së Kosovës, në konsultim me Kryeministrin, mund të shpallë Gjendjen e Jashtëzakonshme. Me shpalljen e Gjendjes së Jashtëzakonshme, Presidenti i Republikës së Kosovës shpallë menjëherë një dekret, i cili përcakton natyrëne gjendjes së emergjencës dhe çfarëdo kufizimi mbi të drejtat dhe liritë. Brenda dyzet e tetë (48) orësh, Kuvendi mund të japë pëlqimin e tij me shumicën e votave të të gjithë deputetëve të pranishëm dhe që votojnë. Nëse nuk jepet pëlqimi, dekreti i Presidentit nuk ka forcë as efekt.

5. Gjendja e Jashtëzakonshme zgjat për aq kohë sa vazhdon të kërcënojë rreziku dhe nuk mund të zgjatë më shumë se për një periudhë prej gjashtëdhjetë (60) ditësh. Me pëlqimin e shumicës së deputetëve të Kuvendit të pranishëm dhe që votojnë, Gjendja e Jashtëzakonshme, nëse është e nevojshme, mund të zgjatet për periudha pasuese prej tridhjetë (30) ditësh, por jo më shumë se për nëntëdhjetë (90) ditë shtesë gjithsej.

6. Kuvendi mund të vendosë kufizime të tilla, sipas nevojës, për sa i përket kohëzgjatjes dhe shkallës së Gjendjes së Jashtëzakonshme. Kur Presidenti konstaton se rreziku ndaj Republikës së Kosovës është i natyrës së jashtëzakonshme, Kuvendi mund të vendosë që Gjendja e Jashtëzakonshme të zgjasë më shumë se njëqind e pesëdhjetë (150) ditë, vetëm nëse për të votojnë dy të tretat (2/3) e të gjithë deputetëve të Kuvendit.

7. Presidenti i Republikës së Kosovës, pas konsultimit me Qeverinë dhe Kuvendin, mundtë urdhërojë mobilizimin e Forcës së Sigurisë të Kosovës, për të ndihmuar në Gjendjen eJashtëzakonshme.

8. Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës, vetëm gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme, ushtron funksione ekzekutive që kufizohen në funksionet që ndërlidhen në veçanti me Gjendjen e Jashtëzakonshme. Gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme, Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës do të drejtohet nga

Presidenti i Republikës së Kosovës, sikur rregullohet me ligj. Gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme, Këshilli i Sigurisë i Republikës së Kosovës do të bashkëpunojë ngushtësisht me Qeverinë, Kuvendin dhe autoritetet ndërkombëtare.

9. Ligji përcakton parimet, lëmit dhe mënyrën e kompensimit të dëmeve të shkaktuara si pasojë e kufizimeve të vendosura gjatë Gjendjes së Jashtëzakonshme. Berat Dërmaku

Punoi Berat Dërmaku Dhjetor 2012

Berat Dërmaku