SEMINARSKI RAD
SEMINARSKI RAD
PREDMET: ENERGETSKA EFIKASNOSTTEMA: DEFINICIJE I TERMINI VEZANO
ZA POJAM 1. Klimatske promjene i zahtjevi za redukciju emisije
ugljendioksidaivot na Zemlji omoguava energija koja dolazi od
Sunca. Gasovi koji izazivaju efekat staklene bate u atmosferi
proputaju kratkotalasno zraenje koje dopire sa Sunca,a zadravaju
dugotalasno zraenje koje se reflekuje sa Zemljine povrine, imeine
Zemlju pogodnom za ivot. Oko 30% solarne energije koja dopire do
Zemlje reflektuje se u svemir, dok ostatak prolazi kroz atmosferu i
zagrijava zemljinu povrinu. Zagrijana Zemljina povrina emituje
toplotno, tzv. infracrveno zraenje. To zraenje apsorbuju molekule
gasova sa efektom staklene bate i ponovo ga emituju ravnomjerno u
okolni prostor. Posledica toga je dodatno zagrijavanje Zemljine
povrine i atmosfere, odnosno bez gasova sa efektom staklene bate u
atmosferi bi prosjena temperatura bilapreko 30 C nia od
dananje.Klimatski sistem odreuju brojne interakcije izmeu Sunca,
okeana, atmosfere, kopna i ivih organizama, a naruavanjem odnosa u
hemijskom sastavu vazduha, naruava se i ravnotea klimatskog
sistema. Klima Zemlje stalno se mijenja usled razliitih
astronomskih, fizikalnih i hemijskih uticaja. U posljednjih stotinu
godina ljudske su se aktivnosti jako poveale pa i one imaju
direktan uticaj na klimu, prvenstvenoputem izgaranja fosilnih
goriva. Prilikom izgaranja fosilnih goriva dolazi do emisije
ugljendioksida. Ugljendioksid koriste biljke u procesu fotosinteze,
ali je njegovo uklanjanje iz atmosfere smanjeno zbog smanjenja
povrine prekrivene umama - najznaajnijim potroaem ugljendioksida.
Uz poveane koncentracije gasova sa efektom staklene bate
(ugljendioksid, metan, duikov dioksid, troposferski ozon i vodena
para), pojavili su se i vjetaki gasovi koje je stvorio ovjek -
hidrofluorougljici, perfluorougljici i sumporni heksafluorid.
Poveana koncentracija ovih gasova uzrokuje poveanu apsorpciju
toplote u atmosferi, to dovodi do promjenatemperature vazduha,
koliine oborina i ostalih klimatolokih elemenata (1). Problematika
zagaivanja zraka poinje sa industrijalizacijom i ima tri
karakteristine faze:
lokalno zagaivanje produktima nepotpunog sagorijevanja,
karakteristino za period 1870. 1970.,
regionalno (razmjera kontinenata) zagaivanje kiselim gasovima,
karakteristino za period 1950. 2000., te
globalno (svjetsko) zagaivanje gasovima sa efektom staklene
bate, kao i gasovima koji stanjuju ozonski sloj, posebno
karakteristino za period nakon 1990.-e godine.
Osnova industrijske revolucije, ali i osnovni uzrok zagaivanja
vazduha, pa i okoline je korienje uglja, a zatim i drugih foslinih
goriva. Problematika zagaivanja vazduha prvo se pojavljuje na
lokalnom nivou, u pojedinim gradovima sa intenzivnim korienjem
uglja. Pored korisne energije, proizvodi energetske konverzije
uglja bili su najkarakteristiniji produkti nepotpunog
sagorijevanja: ugljen monoksid, a, vrste estice (letei pepeo), te
sumpordioksid. Prisustvo ai u atmosferi gradova pogodovalo je
stvaranju magle, a magla je ometala zagrijavanje tla i stvaranje
usponskog strujanja zraka, ime bi se prizemni slojevi atmosfere
grada ventilirali, te dolazi do stvaranja smoga Ukoliko se stabilna
atmosfera zadravala due od tri dana uzastopno, radilo se o pojavama
epizoda pojaane zagaenosti zraka (poznato London 1950. 55.,
Sarajevo 1965. 70.). Tada se u mnogim sredinama poduzimaju mjere za
smanjenje zagaivanja, u prvom redu kroz poboljanje efikasnosti
sagorijevanja (ovim se ne samo smanjuje zagaivanje vazduha, nego se
smanjuje i potronja goriva), kroz uvoenje daljinskog grijanja,
uvoenje u upotrebu goriva sa niim sadrajem sumpora. Ove mjere se
realizuju i u Sarajevu tako to se u periodu 1968. 1978. poboljava
efikasnost sagorijevanja i zamjenjuje se ugalj sa visokim sadrajem
sumpora ugljem sa manjim sadrajem sumpora, a od 1978. uvodi se u
upotrebu zemni gas, koji ne sadri sumpor, a moe sagorijevati gotovo
bez prisustva ai. Kao to je navedeno glavni produkt sagorijevanja
foslinih goriva je ugljendioksid. Njegova emisija je srazmjerna
koliini energije koja se eli dobiti sagorijevanjem karbona. Sadraj
ugljendioksida u atmosferi iznosi oko 0,03%, a ak gotovo 100 puta
vea koncentracija ne bi bila tetna za ovjeka i ivotinje, a biljke
bi upravo uivale u takvoj ponudi njihovog glavnog prehrambenog
artikla. Stoga se CO2 ne smatra zagaujuom materijom. Meutim, ovaj
gas, kao i ostali troatomni i vieatomni gasovi izazivaju klimatske
promjene. Problem koji se nagovjetavao u devetoj, ve je doivljen u
posljednjoj deceniji prolog vijeka. Troatomni i vieatomni gasovi
vraaju na zemljinu povrinu dio infracrvenog zraenja, sunevu
energiju koju zemlja vraa u svemir. Porast CO2 u atmosferi koji se
opaa u drugoj polovini prolog vijeka, sa ubrzanijim porastom krajem
tog vijeka, dovodi do poveanja prosjene temperature na Zemlji,
mijenjajui klimu (na nekim dijelovima Planete, prosjena temperatura
opada, na nekim raste, mijenja se reim padavina ). Do klimatskih
promjena dolazi i zbog promjene namjene prostora (smanjuju se
povrine pod umama rezervoarom ugljika, mijenja se boja tla).
Problem je globalan, jer je ciklus CO2 u atmosferi oko 10 godina.
Ova pojava prijeti da izazove znaajne posljedice prvo po
ekosisteme, a time i na privrede pojedinih drava. Ljudska
civilizacija dolazi pred njen, do sada najvei, problem zatite
ivotne sredine, za koga jo nema potpunog rjeenja ni na papiru (2).
Svjetska meteoroloka organazicija (WMO) i Program za okolinu UN
(UNEP) su stvorili 1988 Meuvladin panel o klimatskim promjenama
(Intergovernmental Panel on Climate Change), da procjenjuje rizik
od klimatskih promjena uzrokovanih ljudskom aktivnou. IPCC ne vri
istraivanja, niti prati klimatske i druge fenomene. Jedna od
glavnih aktivnosti IPCC je izdavanje posebnih izvjetaja vezanih uz
primjenu Okvirnoj konvenciji UN o promjeni klime (UNFCCC). UNFCCC
je meunarodni sporazum koji priznaju mogunost tetne promjene
klime).IPCC svoje procjene uglavnom temelji na naunoj literaturi.
IPCC je otvoren svim dravama-lanicama WMO i UNEP. IPCC-ovi
izvjetaji se iroko citiraju u skoro svim debatama vezanim za
promjene klime. Veina drava i meunarodnih organizacija smatra UN-ov
klimatski panel kao autoritet. Prema treem sinteznom izvjetaju IPCC
iz 2001 (3), pet oblasti za koje postoji zabrinutost su:
1. Rizik pojedinanih dogaaja velikih razmjera: Ovo ukljuuje i
cijepanje antartikog leda to bi dovelo do poveanja nivoa mora za
4-6 metara u nekim regionima. Ovi dogaaji su okarakterisani kao
dogaaji male vjerovatnoe u ovom vijeku.
2. Ukupni uticaji: Stalnim mjerenjem i prikljupanjem podataka o
uticajima klimatskih promjena, zakljuuje se kako se sveukupni
uticaji mijenjaju, da li su pozitivni na nekom nivou poveanja
temperature, a na drugom negativni.
3. Raspodjela uticaja je nejednaka kroz regione. Siromaniji
dijelovi svijeta su mnogo osjetljiviji na globalne klimatske
promjene zbog nemogunosti da se adekvatno pripreme i prilagode
promjenama.
4. Rizik ekstremnih dogaaja: Pod ovim se podrazumjeva sve vie
pretoplih dana, a manje hladnih, kao i sve vei obim padavina u
svijetu.
5. Rizik za jedinstvene i ugroene sisteme:ak i male promjene u
srednjoj globalnoj temperaturi predstavljaju opasnosti za
ekosisteme, a mogu imati uticaj i na koralne grebene, gleere, kao i
na siromana ljudska stanita u svijetu.Meunarodna zajednica pokuava
da pronae rjeenje za smanjenje gasova sa efektom staklene bate i
usporavanje klimatskih promjena, uvoenjem brojnih konvencija i
protokola, od kojih je najpoznatiji Kyoto protokol.
Kyoto protokol ojaava meunarodne napore u borbi s klimatskim
promjenama. Prihvaen je konsenzusom na treoj sjednici Conference of
the Parties (COP3) u decembru 1997. godine, sadri pravno obavezujue
ciljeve emisija za zemlje annexa i razvijen je za period poslije
2000. godine. Zaustavljanjem i okretanjem rastueg trenda emisija
gasova sa efektom staklene bate koje su poele u ovim zemljama prije
150 godina, Protokol obeava pomak meunarodne zajednice korak blie
postizanju konanog cilja Konvencije, a to je spreavanje opasnih
antropogenih (ljudski stvorenih) interakcija s klimatskim sistemom.
Razvijene zemlje obavezuju se smanjiti kolektivne emisije gasova sa
efektom staklene bate za najmanje 5%. est plinova treba spojiti u
koaru, sa smanjenjem pojedinanih plinova izraenim u CO2
ekvivalentima, koji se potom zbrajaju da bi se dobio jedan broj..
Zemlje e smanjivati emisije u irokom rasponu ekonomskih sektora.
Protokol ohrabruje vlade da meusobno sarauju, poboljavaju
energetsku efikasnost, reformiu sektore energije i transporta, vie
koriste obnovljive oblike energije, uklone neprikladne fiskalne
mjere i trine nesavrenosti, ogranie emisije metana u raspolaganju
otpadom i energijom, tite ume i druge ugljine odvode. Evropska
unija i zemlje lanice ratifikovale su Kyoto protokol krajem maja
2002. a Rusija 2004. godine ime je Kyoto protokol konano stupio na
snagu u februaru 2005. godine(4) . U martu 2007 lideri evropske
unije potpisali su sporazum za borbu protiv klimatskih kojim su se
obavezali(5): Emisiju gasova sa efektom staklene bate smanjiti za
20 % u odnosu na nivo iz 1990 godine do 2020.
Poveati korienje obnovljivih izvora energije za 20% do 2020.
Poveati energetsku efikasnost za 20% u periodu od 2005 do
2020.Evropska Unija, takoe definie obaveze koje industrija i
poljoprivredne aktivnosti sa visokim stepenom zagaenja moraju
potovati. Direktiva o integralnom spreavanju i upravljanju (IPPC
Directive 2008/1/EC) zamijenila je direktivu 96/61/EC, koja se
poela se primjenjivati 2001, a za lanice EU stupila na snagu 2007.
Nove lanice su se razliito izjanjavale o poetku primjene, ali malo
koja je poetak primjene odgodila posle 2011 .Cilj Direktive IPPC je
postizanje integralnog pristupa; spreavanja i regulisanja koje
potie od irokog spektra industrijskih i poljoprivrednih
aktivnosti.U Aneksu I Direktive navedeni su industrije i
djelatnosti koje potpadaju pod IPPC Direktivu. Osnovno naelo
Direktive je da i onaj koji donosi propise i nadzire njihovo
provoenje i onaj koji ih provodi, moraju sagledati svaku industriju
kao cjelinu i njen sveukupni (vazduh, voda, tlo) uticaj na ivotnu
sredinu, prije poduzimanja bilo kakvih tehnolokih mjera, koje su
nune da bi se postiglo traeni nivo zatite ivotne sredine. Cilj
takve dozvole je da se izbjegne selidba oneienja iz jednog medija u
drugi i da se potaknu preventivne mjere spreavanja nastajanja
otpada, prvenstveno mjerama istije proizvodnje i primjenom
najboljih raspoloivih tehnologija (BAT). Direktiva polazi od toga
da se otpad ije se nastajanje nije moglo izbjei, reciklira ili
obradi nekom od BAT tehnologija i zbrine na ekoloki prihvatljiv
nain. Direktiva i predloene BAT tehnologije takoer doprinose
racionalnom koritenju energije i tednji resursa i omoguavaju da se
lokacija nakon to industrija prestane s radom, lake dovede u
prvobitno stanje (sanira) . Cilj je ograniiti rast temperature na 2
iznad preindustrijskog nivoa. Evropski parlament na zasjedanju 19.
maja 2010. godine odobrio je proirenje energetskih oznaka za ureaje
i ujedno je utvren rok do kada svi novoizgraeni objekti moraju
usvojiti norme znaajne redukcije emitovanja tetnih plinova
(primjena tzv. zero emission standarda). Taj rok je postavljen za
2020. godinu, to je u skladu sa ciljem EU nazvanom 20-20-20. Nova
ema energetskih oznaka, pored postojee klasifikacije (oznake od A
do G), ukljuuje i oznake '+', '++' i '+++' koje su namjenjene za
precizniju specifikaciju potronje ureaja. (6) 2. Nain koritenja
energije u drutvu (privreda, promet, stanovanje): vaenje nosilaca
energije iz zemlje (primarna energija), proizvodnja sekundarne
energije i plasman na trita, koritenje energija (finalna)Globalna
potreba za energijom se povea za 2% godinje, to predstavlja
udvostruenje potronje energije u proteklih 30 godina (3).U Evropi
preko 41% ukupne energije otpada na zgradarstvo sa tendencijom
porasta. Sledei je saobraaj sa 31 %, pa a tek na treem mjestu
industrija sa 28%[7].
Sl.1. Potronja energije Oblici energije obuhvataju izvore i
vrste energije, ovisno o njihovom mjestu u procesima pretvaranja:
primarna energija, sekundarna energija, konana energija. Primarna
energija odnosi se na sve tipove energije izluene ili izravno
dobijene iz prirodnih resursa.
Primarna energija se moe podijeliti na dvije grupe:- Obnovljiva
(solarna energija, vjetar, geotermalna energija, energija plime i
oseke, biomasa);
- Neobnovljiva (fosilna goriva: sirova nafta, ugljen, prirodni
plin, loivo ulje, kriljac, itd.)Neobnovljivi izvori energiju su
iscrpivi. Na slici 2 su prikazane rezerve nafte prema podacima iz
2000 godine, a na slici 3 rezerve uglja prema podacima iz 1999
godine.
Slika 2. Rezerve nafte utvrene 2000. (8) Slika 3.Rezerve uglja
utvrene 1999. Sadraj primarne energije se izraava u toe (tona
ekvivalentne nafte). Sadraj primarne energije
svih goriva moe se pretvoriti u toe pomou faktora pretvaranja:1
toe = 11,630 kWh = 41,870 MJ.Prelazna energija se odnosi na oblike
energije stvorene pretvaranjem primarne energije u druge oblike
(npr. koks, briketi, obogaeno nuklearno gorivo, benzin, loivo ulje,
elektrina struja, toplota itd). Tim se procesima pretvaranja
mijenjaju hemijske ili fizikalne osobine primarnih izvora, to je
nuno jer se veina izvora, u obliku u kojem je dobijena iz prirode,
ne moe izravno iskoriavati.Finalna energija odnosi se na oblik
energije koju potroai kupuju ili primaju za koritenje u svojim
aktivnostima (npr. toplona, elektrina struja, razna goriva i sl). O
nainu njihove primjene pri tome odluuje korisnik koji ih
odgovarajuim procesima pretvara u korisnu energiju. Konanu energiju
stoga ine i primarni (npr. ugalj) i sekundarni izvori (npr.
benzin). Pri procesima pretvaranja, prenosa i skladitenja energije
dolazi do gubitaka, odnosno jedan se dio primarne i sekundarne
energije ne moe iskoristiti. Industrija koristi finalnu energiju za
razne usluge poput pogona elektrinih motora, hlaenja, transporta,
rasvjete, proizvodnje komprimiranog zraka, proizvodnje toplote za
vlastitu upotrebu ili za prodaju, itd. (3) i (9). Procentualni
udjeli izvora primarne energije prikazani su na slici 4.
Slika 4. Svjetska potronja primarne energije (8)Najiri pojam
koji objanjava efikasnost korienja energije, a moe se koristiti i
kod analize korienja bilo kojih resursa je eko-efikasnost. Sufiks
eko ovdje znai i i ekonomija i ekologija. Eko-efikasnost se definie
iznosom dobiti i dobrobiti koritenja transformisane energije u
odnosu na trokove i optereenja ivotne sredine. Eko-efikasnost (EE)
je bezdimenzionalni broj, to znai da i brojnik i nazivnik moraju
imati istu dimenziju, a to je US$.
Za eko-efikasnost, kao i za odrivu energetiku vai isto pravilo.
Nije bitna apsolutna vrijednost EE, nego njena promjena u vremenu,
ili relativni odnos pojedinih varijantnih ili alternativnih rjeenja
dobijanja dobiti i dobrobiti energetskom konverzijom. Nepovoljan
aspekt po ivotnu sredinu energetike se odraava u oba lana nazivnika
u trokovima i u optereenjima ivotne sredine. Optereenja ivotne
sredine se odnose na razliite prostorne nivoe lokalni (okolina
postrojenja, kao na pr. deponija pepela), nacionalni nivo
(djelovanje emisije vrstih estica i kiselih gasova), regionalni
nivo (zakiseljavanje atmosfere i tla depozicijom iz atmosfere) i
globalni nivo (klimatske promjene uzrokovane emisijom troatomnih i
vieatomnih gasova). Prema ISO 14040 (1998) ocjena eko-efikasnosti
se vri za cijeli ivotni ciklus zadovoljavanja potreba i u sebi
ukljuuje i ciklus uticaja na ivotnu sredinu i ciklus trokova. Na
podruju transformacije energije od onog oblika kako se ona nalazi u
prirodi, pa do zadovoljavanja potrebe postoje etiri karakteristine
faze ivotnog ciklusa: dobijanje (ekstrakcija) primarnih energenata,
proizvodnja sekundarnih energenata (proizvodnja elektrine energije,
naftnih derivata... ), proizvodnja i distribucija finalnih
energenata i konverzija finalnih energenata u finansijsku dobit ili
komfor, to se odvija kroz dva paralelna toka: tok opreme i tok
energenata (energije) (10) .
Slika 5. Eko-efikasnost ivotnog ciklusa (10)Eko efikasnost se
moe odrediti za bilo koju od etiri faze ili za cjelokupni proces,
vodei rauna pri tome koji se uticaji na ivotnu sredinu uzimaju u
obzir.3. Definicija energijske efikasnosti; koje definicije se
pojavljuju , srodni indikatori korienja energije, diskusijeEnergija
(na engleskom energy) je fizika veliina; ne moe se ni vidjeti ni
osjetiti, mogue ju je samo izraunati iz zakona fizike. Energija
prelazi iz jednog oblika u drugi. Energija daje: ugodnost -
kompenzacija nedostatka prirode, pomo probavi -priprema hrane, vri
rad - pomo udovima, prikuplja informacije- pomo ulima, obrauje
informacije - pomo mozgu. U jednom energijskom sistemu ulaz
predstavlja energija, a izlaz korisna energija i gubici ili
beskorisna energija..Slika 6. Energijski sistem (11)Na ivotnu
sredinu se korienjem energije utie tako to se: iscrpljuju resursi,
dolazi do zaposjedanja tla, uticaja na podzemne vode, termalnog
zagaivanja, zakiseljavanja atmosfere i klimatskih
promjena.Energetika (na engleskom energetics) je nain upravljanja
tokovima energije u drutveno-ekonomskom sistemu u cilju sticanja
dobiti i dobrobiti. Na slici 7 je prikazan energetski sistem..Slika
7. Energetski sistem (11)Odriva energetika je takvo upravljanje
tokovima energije gdje su interesi ouvanja prirodne osnove za
potrebe sadanjih i buduih generacija na istom nivou posmatranja i
djelovanja kao i drutveni i ekonomski interesi sadanjih generacija
(10).Osnovne mjerne jedinice u energetici na nivou drave su :-
raspoloivost resursa (t e.o.1)
- potronja resursa (t/a e.o.),
- instalisana snaga (MW),
- koliina energije (MWh),
- masa polutanata (t/a),
- efekat koritenja energije (US$)
na lokalnom nivou: - potronja resursa (t/a e.o.),
- instalisana snaga (MW),
- koliina energije(MWh),
- masa polutanata (t/a), - koncentracija polutanta (mg/m3),
- efekat koritenja energije (US$) .Energetska efikasnost je skup
termina kojima se opisuje kvalitet korienja energije. Poboljanje
energetske efikasnosti znai izbjegavanje (smanjenja) gubitaka
energije bez naruavanja komfora, standarda ivota ili ekonomske
aktivnosti i moe se realizovati kako u oblasti proizvodnje tako i
potronje energije. Energetska efikasnost je istovremeno usmjerena
na postizanje iste ivotne sredine, boljeg ivotnog standarda, vee
industrijske konkurentnosti i sigurnijeg snabdjevanja energijom. Da
bi se postigla to vea energetska efikasnost potrebno je preduzeti
tehnike, ekonomske i socijalne mjere. Umjesto odomaenog naziva
energetska efikasnost pravilniji je naziv energijska efikasnost (i
engleski naziv Energy efficiency u prevodu je upravo energijska
efikasnost, a energetika je energetics), jer cilj energetske
efikasnosti je poveati udio korisne energije na izlazu iz
tehno-energijskog sistema. Prema tome, energijska efikasnost je
odnos korisne energije (iskoristive) i ulazne energije
tehno-energijskog sistema. Teorijski njena vrijednost je uvijek
manja od jedan. Ovaj odnos se zove i specifina potronja primarne
energije i izraava se u kWh/ MJ i teoretski najvia vrijednost je
3.6. Indikatori uticaja energijeIndikatori su vrijednosti izvedene
iz parametara koji opisuju ili daju informaciju o stanju energetike
na nekom podruju. Pojavljuju se kao indeksi (set agregiranih
parametara ili parametara s teinskim udjelima), ili kao parametri
(vrijednost koja je izmjerena ili ocijenjena). S obzirom na podruje
uticaja ili mjera razlikuju se:
indikatori energetskog optereenja pritiska,
indikatori eneretskog stanja i,
indikatori drutvenog odgovora
Energetski indikatori daju vezu izmeu ljudskih aktivnosti,
energetskih promjena i efekata mjera u oblasti energetike.
Indikatori omoguuju da se meusobno uporeuju pojedine zemlje ili
gradovi, ili jedna zemlja ili grad u duem vremenskom periodu. U
cilju ustanovljenja meunarodne energetske saradnje odnosno
dokazivanja potivanja meunarodnih ugovora vezanih za proizvodnju
energije i uticaja te poizvodnje na ivotnu sredinu, za pojedine
indikatore postoji obaveza da se dostavljaju relevantnim
meunarodnim institucijama, koje ih povremeno objavljuju.
Objanjenje znaenja energetskih indikatora dato je na slici
8.
Slika 8a . Okvir Pritisak - stanje - odgovor
Slika 8 b. Priroda i upotreba energetskih indikatoraDanas se u
svijetu koristi veliki broj indikatora, koji daju potpuniju
informaciju o stanju energetike u nekoj dravi, udruenju drava ili u
nekoj regiji. Neki od indikatora koji se koriste u svjetskoj praksi
i to u prvom redu indikatori koje su propisali UN i indikatori
zemamalja OECD-a. su: godinja energetska potronja, dokazane rezerve
fosilnih goriva, ivotno vrijeme dokazanih energetskih rezervi,
korienje energije u poljoprivredi, emisija gasova koji proizvode
efekat staklene bate, koncetracija zagaujuih materija u urbanim
sredinama, trokovi smanjenja zagaivanja zraka i mnogi drugi
(12).ZakljuakZahvaljui gasovima sa efektom staklene bate koji
proputaju kratkotalasno zraenje sa Sunca,a zadravaju dugotalasno
zraenje koje se reflekuje sa zemljine povrine dolazi do dodatnog
zagrijavanja zemljine povrine i atmosfere, to zemlju ini pogodnom
za ivot. Bez gasova sa efektom staklene bate u atmosferi bi
prosjena temperatura bilaza 30 C nia. Klima zemlje se stalno
mijenja usled razliitih astronomskih, fizikalnih i hemijskih
uticaja. Ljudske aktivnosti, koje su se jako poveale poslednjih
nekoliko stotina godina imaju direktan uticaj na klimu,
prvenstvenoputem korienja fosilnih goriva ijim izgaranjem se
oslobaaju gasovi sa efektom staklene bate, procentualno najvie
ugljendioksid. Uz poveane koncentracije prirodnih gasova sa efektom
staklene bate pojavili su se i vjetaki gasovi koje je stvorio
ovjek. Poveana koncentracija ovih gasova uzrokuje poveanu
apsorpciju toplote u atmosferi, to dovodi do promjenatemperature
vazduha, koliine oborina i ostalih klimatolokih elemenata. Globalna
potreba za energijom se povea za 2% godinje, to predstavlja
udvostruenje potronje energije u proteklih 30 godina. Sa poveanjem
potronje energije poveava se i emisija gasova sa efektom staklene
bate. Kao posledica svega navedenog poelo se razmiljati o
suzbijanju emisije gasova sa efektom staklene bate, zbog
zaustavljanja rasta temperature i klimatskih promjena. Svjetska
meteoroloka organazicija (WMO) i Program za okolinu UN (UNEP) su
stvorili 1988 Meuvladin panel o klimatskim promjenama IPCC
(Intergovernmental Panel on Climate Change), za procjenu rizika od
klimatskih promjena uzrokovanih ljudskom aktivnou. Meunarodna
zajednica pokuava da pronae rjeenje za smanjenje gasova sa efektom
staklene bate i usporavanje klimatskih promjena, uvoenjem brojnih
konvencija i protokola, od kojih je najpoznatiji Kyoto protokol.
Kyoto protokol ojaava meunarodne napore u borbi s klimatskim
promjenama. Prihvaen je konsenzusom na treoj sjednici Conference of
the Parties (COP3) u decembru 1997. godine, sadri pravno obavezujue
ciljeve emisija za zemlje Annexa i razvijen je za period poslije
2000. godine. U martu 2007 lideri evropske unije potpisali su
sporazum za borbu protiv klimatskih promjena kojim su se obavezali
da e smanjiti emisiju gasova sa efektom staklene bate za 20 % u
odnosu na nivo iz 1990 godine do 2020, poveati korienje obnovljivih
izvora energije za 20% do 2020, poveati energetsku efikasnost za
20% u periodu od 2005 do 2020. Cilj je ograniiti rast temperature
na 2 iznad preindustrijskog nivoa. Pod pojmom energetska efikasnost
se podrazumjeva skup termina kojima se opisuje kvalitet korienja
energije. Poboljanje energetske efikasnosti znai izbjegavanje
(smanjenje) gubitaka energije bez naruavanja konfora, standarda
ivota ili ekonomske aktivnosti i moe se realizovati kako u oblasti
proizvodnje tako i potronje energije. Energetska efikasnost je
istovremeno usmjerena na postizanje istije ivotne sredine, boljeg
ivotnog standarda, vee industrijske konkurentnosti i sigurnijeg
snabdjevanja energijom. Naziv energetska efikasnost koji je odomaen
na prostorima drava nastalih raspadom Jugoslavije je nepravilan,
taniji je energijska efikasnost, jer je njen cilj poveati udio
korisne energije na izlazu iz tehno-energijskog sistema. Za
postizanje to vee energijske efikasnosti potrebno je preduzeti
tehnike mjere, ekonomske, socijalne. Treba postii to viu efikasnost
korienja energije, odnosno postii iste ciljeve sa manjom potronjom
energije. Neobnovljive izvore energije je potrebno zamjenjivati
obnovljivim izvorima gdje god je to mogue. Poveanjem cijena
energije raste interes za racionalizaciju i ulaganje u
racionalizaciju energije. Zatim je potrebno i obuavati stanovnitvo
o pravilnom korienju energije, posledicama neracionalnog korienja,
uticajima klimatskih promjena. Klimatske promjene utiu na prirodu,
prirodne resurse, infrastrukturu, ekonomiju i trgovinu, zdravstvo,
socijani status itd. Klimatske promjene najvie pogaaju siromana
podruja koja nisu da se pripreme i prilagode klimatskim
promjenama.Literatura:1. http://klima.mzopu.hr/default.aspx?id=432.
A. Husika, A. Kneevi. "Upravljanje kvalitetom zraka."3.
http://www.ipcc.ch/
4. . Tomi Globalni politiki okvir energetike
5. C Bhringer, T. F. R., R.S.J. Tol (2009). "The EU 20/20/20
targets: An overview of the EMF22 assesment."6.
http://planetark.org/enviro-news7. J.L. Mgueza, J. P., L.M.
Lpez-Gonzlez, J.E. Vicuab, S. Murilloa, J.C. Morna and E. Granadaa
(2004.). "Review of the energy rating of dwellings in the European
Union as a mechanism for sustainable energy8. Elektrotehniki
fakultet Osijek Neobnovljivi izvori energije. 9.
http://energetika-net.hr
10. A. Kneevi Kako drava upravlja energijom11. A. Kneevi
Energija i energetika12. Indikatori uticaja energijePAGE 12
