Upload
dore
View
56
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
ENERJİDE KAMUSAL YAKLAŞIM. Emel EMRE Enerji Sanayi ve Maden Kamu Emekçileri Sendikası. Ulusal Kalkınma Yılları. 1900’lerin başında yabancı girişimcilerin ülkeye girmesi ile oldu Cumhuriyetin ilk yıllarında İstanbul,Tarsus ve Adapazarında elektrik vardı - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
ENERJİDE ENERJİDE KAMUSAL KAMUSAL YAKLAŞIMYAKLAŞIM
Emel EMREEmel EMREEnerji Sanayi ve Maden Kamu Enerji Sanayi ve Maden Kamu
Emekçileri SendikasıEmekçileri Sendikası
Ulusal Kalkınma YıllarıUlusal Kalkınma Yılları
1900’lerin başında yabancı girişimcilerin 1900’lerin başında yabancı girişimcilerin ülkeye girmesi ile olduülkeye girmesi ile oldu
Cumhuriyetin ilk yıllarında Cumhuriyetin ilk yıllarında İstanbul,Tarsus ve Adapazarında İstanbul,Tarsus ve Adapazarında elektrik vardıelektrik vardı
Kişi başı elektrik enerjisi üretimi 5 kWhKişi başı elektrik enerjisi üretimi 5 kWh Toplam enerji kurulu gücü 32.8 MWhToplam enerji kurulu gücü 32.8 MWh 1930 yılında elinde imtiyaz olan yerli ve 1930 yılında elinde imtiyaz olan yerli ve
yabancı şirketlerin ve özel kişilerin yabancı şirketlerin ve özel kişilerin sayısı 70’e ulaştısayısı 70’e ulaştı
1930 yıllar da planlı kalkınmaya geçildi1930 yıllar da planlı kalkınmaya geçildi I. Ve II. Beş Yıllık Sanayi Planlarında yabancı I. Ve II. Beş Yıllık Sanayi Planlarında yabancı
şirketlerin imtiyazları kaldırıldı.şirketlerin imtiyazları kaldırıldı. Yurtiçi kaynaklarla devletin kendi Yurtiçi kaynaklarla devletin kendi
olanaklarını kullanmasına vurgu yapıldıolanaklarını kullanmasına vurgu yapıldı Sektör kamu işletmelerinin inisiyatifine Sektör kamu işletmelerinin inisiyatifine
bırakıldıbırakıldı 1935 yılında Etibank ve 2819 sayılı yasa ile 1935 yılında Etibank ve 2819 sayılı yasa ile
Elektrik İşleri Etüt İdaresi kurulduElektrik İşleri Etüt İdaresi kuruldu EİE’ye kuruluş kanunu ile “Ülkemizde EİE’ye kuruluş kanunu ile “Ülkemizde
mevcut su kuvvetleri ve diğer enerji mevcut su kuvvetleri ve diğer enerji kaynaklarını araştırarak elektrik üretimine en kaynaklarını araştırarak elektrik üretimine en uygun olanları saptama” görevi verilmiştiruygun olanları saptama” görevi verilmiştir
1950’li yıllarda İller Bankası ve 6200 1950’li yıllarda İller Bankası ve 6200 sayılı yasa ile Devlet Su İşleri (DSİ) sayılı yasa ile Devlet Su İşleri (DSİ) kurulmuşturkurulmuştur
DSİ görevleri arasında “yerüstü ve DSİ görevleri arasında “yerüstü ve yeraltı sularının tek ve çok amaçlı yeraltı sularının tek ve çok amaçlı kullanımı” ile yükümlü kılınmıştırkullanımı” ile yükümlü kılınmıştır
DSİ, barajların, hidroelektrik santrallerin DSİ, barajların, hidroelektrik santrallerin planlanması, projelendirilmesi, inşa planlanması, projelendirilmesi, inşa edilmesi ve işletilmesinden sorumlu edilmesi ve işletilmesinden sorumlu kılınmıştırkılınmıştır
Bu yıllarda DSİ, EİE, İller Bankası ve Bu yıllarda DSİ, EİE, İller Bankası ve Etibank kuruluşlarıyla birlikte sektörde Etibank kuruluşlarıyla birlikte sektörde çok başlılık meydana gelmiştirçok başlılık meydana gelmiştir
1963 yılında Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı 1963 yılında Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı kuruldukuruldu
1970 yılında TEK’in kurulması ile elektrik 1970 yılında TEK’in kurulması ile elektrik enerjisi üretim ve iletiminde merkezi kamusal enerjisi üretim ve iletiminde merkezi kamusal bir yapı kurulmuş oldubir yapı kurulmuş oldu
1982 yılında çıkarılan bir yasa ile üretim ve 1982 yılında çıkarılan bir yasa ile üretim ve iletim dışında elektrik dağıtım hizmetlerinin de iletim dışında elektrik dağıtım hizmetlerinin de Belediyelerden alınarak TEK’e devredilmiştirBelediyelerden alınarak TEK’e devredilmiştir
1970-80 arasında kurulu güç ikiye katlanarak 1970-80 arasında kurulu güç ikiye katlanarak 2235MW’tan 5119 MW’a, elektrik tüketimi 8.6 2235MW’tan 5119 MW’a, elektrik tüketimi 8.6 milyar KWH’tan 23 milyar kWh’a, elektriklenmiş milyar KWH’tan 23 milyar kWh’a, elektriklenmiş köy oranı yüzde 7’lerden yüzde 62’ye ulaştı köy oranı yüzde 7’lerden yüzde 62’ye ulaştı
Enerjide Yeni Liberal Enerjide Yeni Liberal PolitikalarPolitikalar
1980’li yıllarda kamu elektrik yatırımlarına 1980’li yıllarda kamu elektrik yatırımlarına ayırdığı payı azaltıldıayırdığı payı azaltıldı
4 Aralık 1984 tarihli ve 3096 sayılı “TEK 4 Aralık 1984 tarihli ve 3096 sayılı “TEK dışındaki kuruluşların Elektrik dışındaki kuruluşların Elektrik Üretimi,İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Üretimi,İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun” Görevlendirilmesi Hakkında Kanun” yürürlüğe girdi.yürürlüğe girdi.
Böylece sektörde YİD ve İHD modelleri Böylece sektörde YİD ve İHD modelleri uygulamaya konulduuygulamaya konuldu
YİD ModeliYİD Modeli Yerli ve yabancı sermaye şirketlerinin projeyi Yerli ve yabancı sermaye şirketlerinin projeyi
dizayn etmesidizayn etmesi Gerekli tüm finansmanı sağlayarak tesisi inşa Gerekli tüm finansmanı sağlayarak tesisi inşa
etmesietmesi En az borçlarını ve öz sermayesini geri En az borçlarını ve öz sermayesini geri
ödemeye yeterli bir süre boyunca tesisi ödemeye yeterli bir süre boyunca tesisi işletmesiişletmesi
Ürettiği enerjiyi tüm masraflarını karşılayacak Ürettiği enerjiyi tüm masraflarını karşılayacak ve makul bir kar payı içerecek tarife ve makul bir kar payı içerecek tarife üzerinden satın alacak kuruluşa satmasıüzerinden satın alacak kuruluşa satması
Yetki dönemi sonunda tesisleri bedelsiz Yetki dönemi sonunda tesisleri bedelsiz olarak devlete veya devletin belirleyeceği bir olarak devlete veya devletin belirleyeceği bir kuruluşa devretmesikuruluşa devretmesi
1993 yılında 513 sayılı KHK ile TEK, 1993 yılında 513 sayılı KHK ile TEK, TEAŞ ve TEDAŞ olarak ikiye TEAŞ ve TEDAŞ olarak ikiye bölünmüştür.bölünmüştür.
TEDAŞ satışına yönelik olarak dağıtım TEDAŞ satışına yönelik olarak dağıtım şirketlerine ayrılmışşirketlerine ayrılmış
1994 yılında 3996 sayılı kanun kabul 1994 yılında 3996 sayılı kanun kabul edilmiştiredilmiştir
Bu kanunun amacı YID modelinin Bu kanunun amacı YID modelinin uygulama alanını genişletmektiruygulama alanını genişletmektir
19 Temmuz 1997 tarih ve 4283 sayılı 19 Temmuz 1997 tarih ve 4283 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle Yap-İşlet kanunun yürürlüğe girmesiyle Yap-İşlet (Yİ) modeli uygulamaya konuldu(Yİ) modeli uygulamaya konuldu
Anayasa’nın 47, 125 ve 155 maddelerini Anayasa’nın 47, 125 ve 155 maddelerini değiştiren yasa ile Danıştay denetimi değiştiren yasa ile Danıştay denetimi görüş bildirmeye indirgenmiş ve görüş bildirmeye indirgenmiş ve “Uluslararası Tahkim”“Uluslararası Tahkim”in önü açılmıştırin önü açılmıştır
2001 yılında TEAŞ’ın “Türkiye Elektrik 2001 yılında TEAŞ’ın “Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ)”, “Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ)”, “Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ)”, ve Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ)”, ve “Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt “Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ)” olarak üçe ayrıldıAnonim Şirketi (TETAŞ)” olarak üçe ayrıldı
3 Mart 2001 tarihinde 4628 sayılı ‘Elektrik 3 Mart 2001 tarihinde 4628 sayılı ‘Elektrik Piyasası Kanunu’ kabul edilmiştirPiyasası Kanunu’ kabul edilmiştir
Elektrik Piyasası KanunuElektrik Piyasası Kanunu Amacı özel hukuka tabi ve rekabetin hakim Amacı özel hukuka tabi ve rekabetin hakim
olduğu bir enerji piyasası yaratmaktıolduğu bir enerji piyasası yaratmaktı Kanun Kanun
elektrik,üretilmesi,iletimi,dağıtımı,toptan ve elektrik,üretilmesi,iletimi,dağıtımı,toptan ve perakende satışı, ithalatı ve ihracatı perakende satışı, ithalatı ve ihracatı konularında ve ilgili kuruluşlarda hak ve konularında ve ilgili kuruluşlarda hak ve yükümlülükleri düzenlediyükümlülükleri düzenledi
Kanun ile “Enerji Piyasası Düzenleme Kanun ile “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu” kurularak sektörde kamu hizmeti Kurumu” kurularak sektörde kamu hizmeti anlayışı terk edilerek tümüyle serbest anlayışı terk edilerek tümüyle serbest piyasa faaliyetinin önü açılmıştırpiyasa faaliyetinin önü açılmıştır
Ankara İlinin Genel Ankara İlinin Genel Enerji KonumuEnerji Konumu
45 adet trafonun toplam kurulu gücü 45 adet trafonun toplam kurulu gücü 3.442Mw3.442MwÇekilen yük 2.430MwÇekilen yük 2.430MwTrafolar %70 oranında doluTrafolar %70 oranında doluTrafo merkezlerine enerji iletimini Trafo merkezlerine enerji iletimini sağlayan1.287km.lik 380 kw,1.087km.lik sağlayan1.287km.lik 380 kw,1.087km.lik 154 kw.lık enerji iletim hattı mevcuttur154 kw.lık enerji iletim hattı mevcutturTüm trafo merkezleri 154 kw.lık ring Tüm trafo merkezleri 154 kw.lık ring oluşturmaktadıroluşturmaktadır
2005 Sonu İtibariyle OG/AG Havai/Yeraltı Hat, Trafo, Direk Sayısı ve Armatür Bilgileri 2005 Sonu İtibariyle OG/AG Havai/Yeraltı Hat, Trafo, Direk Sayısı ve Armatür Bilgileri
Dağıtım Dağıtım Bölge NoBölge No
Şirket Adı / Şirket Adı / İl Müdürlüğü İl Müdürlüğü Tesisin AdıTesisin Adı Tesis CinsiTesis Cinsi Tesisin Teknik ÖzelliğiTesisin Teknik Özelliği TEDAŞTEDAŞ 3. Şahıslar3. Şahıslar
BAŞKENT BAŞKENT EDAŞEDAŞ ANKARAANKARA
HAT HAT UZUNLUGU(Km)UZUNLUGU(Km)
OGOG
Havai Hat (km)Havai Hat (km) 8.939,108.939,10 1.750,201.750,20
Yer altı Kablosu (km)Yer altı Kablosu (km) 2.049,502.049,50 40,4040,40
Toplam (km)Toplam (km) 10.988,6010.988,60 1.790,601.790,60
AGAG
Havai Hat (km)Havai Hat (km) 23.975,0023.975,00 151,10151,10
Yer altı Kablosu (km)Yer altı Kablosu (km) 1.583,201.583,20 6,606,60
Toplam (km)Toplam (km) 25.558,2025.558,20 157,70157,70
TRAFOTRAFO
AdetAdet 6.5826.582 4.8494.849
Güç (MVA)Güç (MVA) 4.400,504.400,50 1.932,601.932,60
Fili Güç (MVA)Fili Güç (MVA) 1.320,151.320,15 130,00130,00
Doluluk Oranı (%)Doluluk Oranı (%) 30,00%30,00% 6,73%6,73%
DİREK SAYISI (ADET)DİREK SAYISI (ADET) 315.666315.666 20.99920.999
ARMATÜR ve LAMBA SAYISI (ADET)ARMATÜR ve LAMBA SAYISI (ADET) 173.866173.866 1.2631.263
İl genelinde; EÜAŞ’a ait 3 hidroelektrik İl genelinde; EÜAŞ’a ait 3 hidroelektrik santral (Sarıyar, Kesikköprü ve Yenice)santral (Sarıyar, Kesikköprü ve Yenice)
İşletme hakkı devredilen bir termik İşletme hakkı devredilen bir termik santral (Çayırhan Park Termik)santral (Çayırhan Park Termik)
Otoprodüktörlerine ait 6 santral ile 1 Otoprodüktörlerine ait 6 santral ile 1 mobil santralmobil santral
Yap İşlet Projesi kapsamında halen test Yap İşlet Projesi kapsamında halen test üretiminde olan ve henüz resmi kabulü üretiminde olan ve henüz resmi kabulü yapılmayan 1 doğalgaz santralı yapılmayan 1 doğalgaz santralı bulunmaktadırbulunmaktadır
Resmi ve Özel Kuruluşlarca Üretilen Elektrik Enerjisi Miktarı (2003 )
Santral Adı Kuruluş Kurulu Güç Üretim (Bin Kwh)
Hasan Polatkan (Sarıyar) EÜAŞ 160 262600
Kesikköprü EÜAŞ 76 105900
Yenice EÜAŞ 37,9 91800
Park Termik (Çayırhan) İşl. Hak. Dev. 620 4255900
Esenboğa Mobil 53 145200
Belka Otop. 3,2 24400
Bil Enerji Otop. 41 267000
Ors Otop. 7,4 37900
Samur Otop. 7,4 18100
Zorlu Enerji Otop. 50,3 198700
Ankara Şeker Otop. 8,8 13500
Baymina (Ankara Doğalgaz) Yİ 770 4537000
Toplam - 1835 9958000
Abone Türlerine Göre Elektrik Tüketimi
Abone Cinsi Elektrik Tüketim (Net) (Kwh) (2003)
Meskenler 1787473794
Resmi Daireler 602684034
Ticarethaneler 888971170
Sanayiler 1095842828
Ücretli Aydınlatma 193097004
Tarımsal Sulamalar 94320572
Diğer 295986086
Toplam 4958375488
Ankara İlinin AG Arızaları
Arıza Sayısı Kesinti Saatı
1999 Yılı14.634 33.705,00
2000 Yılı 16.462 27.382,00
2001 Yılı13.236 26.960,00
2002 Yılı56.803 67.133,00
2003 Yılı53.086 57.397,00
2004 Yılı40.920 53.958,20
2005 Yılı 57.641 231.788,49
Yatırımlar kısılmış, arızaların Yatırımlar kısılmış, arızaların giderilmelerine yönelik yatırımlar bile giderilmelerine yönelik yatırımlar bile yapılmamıştıryapılmamıştır
Personel eksikliği belirli faaliyetleri Personel eksikliği belirli faaliyetleri engellemektedirengellemektedir
Deneyimli personel siyasi baskı ile sürekli Deneyimli personel siyasi baskı ile sürekli görevlerinden uzaklaştırılmaktadırgörevlerinden uzaklaştırılmaktadır
Deneyimlerin aktarılamaması da Deneyimlerin aktarılamaması da çalışanların verimini düşürmektedirçalışanların verimini düşürmektedir
Elektrik Enerjisi Kamu Elektrik Enerjisi Kamu HizmetidirHizmetidir
Enerji sektörü uzun vadeli,merkezi ve stratejik Enerji sektörü uzun vadeli,merkezi ve stratejik bir planlama gerektiren yapıdadırbir planlama gerektiren yapıdadır
Elektrik santrallerinde öngörülen yatırımlar Elektrik santrallerinde öngörülen yatırımlar aksamaya uğramadan zamanında yapılmalıdıraksamaya uğramadan zamanında yapılmalıdır
İletim ve dağıtımda da yatırımların planlı ve İletim ve dağıtımda da yatırımların planlı ve düzenli bir şekilde kamu eliyle yapılması düzenli bir şekilde kamu eliyle yapılması zorunludurzorunludur
Elektrik enerjisi depo edilemezliği nedeni ile Elektrik enerjisi depo edilemezliği nedeni ile üretildiği anda tüketilmek zorundadır. Bu üretildiği anda tüketilmek zorundadır. Bu nedenle de ihtiyaç kadar üretilmesi nedenle de ihtiyaç kadar üretilmesi gerekmektedirgerekmektedir
Elektrik niteliği gereği doğal tekel Elektrik niteliği gereği doğal tekel konumundadırkonumundadır
Elektrik enerjisi sektörü üretim sürecinden Elektrik enerjisi sektörü üretim sürecinden dağıtım sürecine kadar, bir süreklilik ve dağıtım sürecine kadar, bir süreklilik ve bütünlük göstermeli, üretim,iletim ve dağıtım bütünlük göstermeli, üretim,iletim ve dağıtım tesislerinin bir bütün halinde tesislerinin bir bütün halinde planlanması,yatırımların herbiri diğerine paralel planlanması,yatırımların herbiri diğerine paralel yürütülüp zamanında bitirilmesi gerekmektediryürütülüp zamanında bitirilmesi gerekmektedir
Kısaca elektrik enerjisinde Kısaca elektrik enerjisinde ‘ merkezi ‘ merkezi planlama’planlama’ zorunludur zorunludur
Elektrik tüm yaşamsal faaliyetlerin Elektrik tüm yaşamsal faaliyetlerin yürütülmesinde kullanılan çok önemli bir maddi yürütülmesinde kullanılan çok önemli bir maddi araçtıraraçtır
Bu nedenle de elektrik enerjisinin Bu nedenle de elektrik enerjisinin üretimi,iletimi ve dağıtımı bir bütün olarak üretimi,iletimi ve dağıtımı bir bütün olarak ‘kamu hizmeti’ ‘kamu hizmeti’ niteliğindedirniteliğindedir
Anayasa Mahkemesi 9.12.1994 tarihli Anayasa Mahkemesi 9.12.1994 tarihli kararında elektrik hizmetlerinin kamu hizmeti kararında elektrik hizmetlerinin kamu hizmeti olduğunu açıkca belirtmiştirolduğunu açıkca belirtmiştir
““Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı ile Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı ile ilgili etkinlikler kamu hizmetidir. Çünkü ilgili etkinlikler kamu hizmetidir. Çünkü bu etkinlikler, kamu yararına dönük, bu etkinlikler, kamu yararına dönük, toplumun ortak gereksinmesinin toplumun ortak gereksinmesinin karşılanmasına yönelik, düzenli ve karşılanmasına yönelik, düzenli ve sürekli etkinliklerdir”sürekli etkinliklerdir”
HaklarımızHaklarımız
Tüketicinin Elektriği Ucuz Kullanma Hakkı Tüketicinin Elektriği Ucuz Kullanma Hakkı VardırVardır
Tüketicinin Elektriği Güvenli Olarak Tüketicinin Elektriği Güvenli Olarak Kullanma Hakkı VardırKullanma Hakkı Vardır
a)Kesintisiz kullanma hakkıa)Kesintisiz kullanma hakkı
b)Kaliteli olarak kullanma hakkıb)Kaliteli olarak kullanma hakkı Tüketicinin Bilgilenme Hakkı VardırTüketicinin Bilgilenme Hakkı Vardır
SONUÇSONUÇ
ELEKTRİK ENERJİSİNİN YAPISI GEREĞİ ELEKTRİK ENERJİSİNİN YAPISI GEREĞİ KAMU TEKELİNİ ZORUNLU KAMU TEKELİNİ ZORUNLU KILMASI,DAĞITIMIN YAPISI GEREĞİ KILMASI,DAĞITIMIN YAPISI GEREĞİ REKABETE UYGUN OLMAMASI,ELEKTRİK REKABETE UYGUN OLMAMASI,ELEKTRİK ENERJİSİNDE TİCARİ KARLILIK DEĞİL ENERJİSİNDE TİCARİ KARLILIK DEĞİL TOPLUMSAL YARARIN ÖNEMLİ OLMASI TOPLUMSAL YARARIN ÖNEMLİ OLMASI NEDENLERİ İLE ELEKTRİK NEDENLERİ İLE ELEKTRİK SEKTÖRÜNDEKİ ÖZELLEŞTİRMELERİN SEKTÖRÜNDEKİ ÖZELLEŞTİRMELERİN DURDURULMASI GEREKMEKTEDİRDURDURULMASI GEREKMEKTEDİR