F I S K - F S I K

NDEKLER

Fskn Tanm ve Mhiyeti ........................................................................................2

Fsk Kime Denir? .....................................................................................................3

1- nanla lgili Fsk..........................................................................................6

2- Din Emir ve Yasaklarda Geveklik ve hmal ...........................................8

Fskn Sosyal Nitelii ...............................................................................................10

Fsk Davranlarnn Sonucu ..................................................................................11

a- Allah, Fsklar Hidayete Eritirmez, Onlardan Rz Olmaz ...............11

b- Dnyev Azap ve Helk .............................................................................11

c-Uhrev Azap ve Cehennem .........................................................................13

Fskn Sembol Tipleri ..............................................................................................14

Byk Gnahlar ......................................................................................................16

Byk Gnah lemenin Neticesi ...........................................................................18

Kk Gnahlar ......................................................................................................18

Muhtaba Gre Gnahlar ......................................................................................19

"phesiz Allah, sivri sinek ve ondan daha by ile (hakk aklamak iin) misal getirmekten ekinmez. man edenler, byle misallerin Rablerinden gelen hak ve gerek olduunu bilirler. Kfir olanlara gelince, 'Allah byle misal vermekle ne murad eder?' derler. Allah onunla birok kimseyi saptrr, biroklarn da doru yola yneltir. Verdii misallerle Allah ancak fsklar saptrr (nk bunlar birer imtihandr)." (2/Bakara, 26)

Fskn Tanm ve Mhiyeti Fsk: Kur'an ncesi metinlerde, meyvenin filizlenmesi, kabuundan kmas,

hayvanlarn, zellikle de farenin yuvasndan kmas anlamna gelir. Kur'an, bu kelimenin anlam erevesini genileterek, insanlarn ve baka varlklarn emirden ve yoldan kmas anlamnda kullanmtr.

Fsk: Yoldan kma, doru yoldan sapma, iyilik ve gzellikten kma,

gnaha batma, ktle iyice dalma anlamlarna gelir. Byk gnahlar ilemek veya kk gnahlarda devam etmek suretiyle Allah'a itaat etmekten kmaya fsk denir. Fsk ileyene, bu tr davranlar gerekletirene de fsk denir. (1) En yaygn olarak kabul edilen gre gre fsk, itaatten kma, dinin koyduu snrlardan dar kma anlamndadr. Bu kullanmyla fsk, kfr teriminden daha geni bir kullanm alanna sahiptir. Buna gre, her kfir fsktr; ama her fsk, kfir deildir. Kurandaki kullanmndan yola karak fsk, vahiy tarafndan temizlii ve iyilii belirlenmi eylerden uzak kalmak veya dince izilen gzel snrlardan dar kmak eklinde tanmlanabilir. Fsk, ftratn dejenere olmas ve yaratltan sapma olarak anlalabilir.

Fsk ve fsk kelimeleri Kur'an- Kerim'de toplam 54 yerde geer. Kuran, baz yerlerde fsk iman; fs da mmin kart bir anlamda kullanmaktadr (bkz. 3/l-i mran, 110; 32/Secde, 18). Baz yerlerde ise dinin emirlerine itaatin kart olarak geer (bkz. 2/Bakara, 197; 24/Nur, 4; 49/Hucurt, 7, 11).

Fsk ve oulu fsuk kelimesinin getii 7 ayette mslmalarn muhatap

alnd grlr. Bu ayetlerde byk gnahlarn ilenmesinin, dinin emir ve yasaklarna aykr davranlmasnn kastedildii grlr. Hadislerde ve sahabe szlerinde de ska geen fsk ve fsk kelimeleri genelde bu son anlamda kullanlmtr.

Yani genel kan, fsn iman dairesi iinde olduu merkezindedir.

Yalnz, unutulmamaldr ki fsk olan m'min, eksik imanl, kmil olmayan bir m'mindir; byle bir m'mine dindar, mttak, muhlis (ihlasl) gibi sfatlar verilemez. Fsk ile kfr arasnda bir yaknlk vardr.

Fsk Kime Denir? Fsn tanm hakknda eitli tarifler bulunmakla birlikte, terim olarak

"haktan sapan, Allah'n emirlerine itaatten ayrlan si m'min veya kfir" diye tanmlanabilir. Baz ayetlerde yahudiler, hristiyanlar, mrikler ve mnafklardan sz edilirken ounun fsk olduu bildirilir (Mesel, bkz. 2/Bakara, 99; 3/l-i mran, 110; 5/Mide, 47, 59). Dier baz ayetlerde ise fsk ve fsuk m'minlere nispet edilir (Bkz. 2/Bakara, 197, 282; 24/Nur, 4).

Fsk ve fsk kelimeleri hadislerde de gemektedir. Hz. Peygamberimiz,

m'mine svmenin gnah (fsuk) olduunu ve fskla itham edilen kiinin fsk olmamas halinde bu sfatn itham edene dndn sylemi (Buhri, Edeb 44; Msned-i Ahmed, V/181), nimetlere kretmeyen ve belalara tahamml gstermeyen kadnlarn fsk ve dolaysyla cehennemlik olduklarn haber vermitir (Msned-i Ahmed, 3/428).

Hz. Peygamberimiz, fsk limden uzak durulmasn (Drim, Mukaddime 9), karga eti yiyenin fsk olduunu (bn Mce, Sayd 19), fsklarn cehennem ehli olduklarn (Ahmed bin Hanbel, III/428, 444) ve bir mslmann dierini fsklkla itham etmemesini, eer bu itham yapar da o kimse fskn veya kfrn sahibi deilse, bu sfatlar isnat eden kimseye dnp onun fsk veya kfir olacan (S. Buhri, Tecrid 12/137 hds no: 1988) bildirmitir.

Ayrca be hayvan iin fsk terimi kullanlmtr. Hz. ie'den gelen rivayet

yledir: "Be fsk hayvan vardr ki, bunlar haremde de harem dnda da ldrlebilir. Ylan, akrep, fare, kuduz kpek ve karga." (Mslim, Hacc 67, 68, 69; Nesai, Mensik 113, 114, 118, 119). Burada fsk terimi, zararl haerat anlamndadr.

bn Hazm fsk m'minin farzlar terkedip kt ameller ilemesi diye

aklamtr. Kfrn zddna da fskn zddna da iman denir demektedir. Ona gre, byk gnah ileyen kimse, amel manasndaki imann zdd olan fska dm saylr. Kk gnahlar fsk kapsamna dahil deildir. Fsk ile kfr farkl muhtevalara sahiptir. Fsk, byk gnah ileyen m'mine verilen addr. Ebu Ya'l'ya gre m'min olan fsk, iman esaslarn benimseyip dil ile ifade ettii halde, namaz dndaki farzlar terkeden, haramlar ileyen kimsedir ve byle kimsenin iman olsa da eksiktir.

M. Reid Rza ise fsk, yasaklanm fiillerden birini yapmak suretiyle eriatn

koyduu snrlarn dna kma eklinde tarif etmitir. Ona gre Kur'an'da zerinde

durulan fsk, Allah'n yaratklar hakknda koyduu ftrat ve hidayet izgisinden ayrlmaktr. er' bir kavram olarak kfrn dndaki gnahlardan birini ileyen kimseye fsk denir.

Bklln'ye gre fsk, ilah emirlere isyan edip hak yoldan kmaktr. Fsk ise, srekli fsk iinde kalan ve byk cezaya mstahak olan kiiyi ifade eder. Abdlkahir Badadi fsk, byk gnah ilemek veya mazereti bulunmakszn farzlar terketmek diye tanmlamtr. Fahreddin Rzi'ye gre fsk, dinin koyduu snrlarn dna kmaktr. Btn gnahlar fskn kapsamna dahildir. Fsk, Allah'a itaat etmekten byk lde kp dinin snrlarn aan kimsedir. Rgb el-sfahani'ye gre az veya ok olsun her gnah fsktr.

Fsk ise eriatn hkmlerini benimseyip ikrar ettikten sonra bunlarn

tamamn veya bir ksmn ihlal eden kimsedir. Taftazani ise, fsk, herhangi bir ilm te'vile dayanmadan byk gnah ilemek veya kk gnahlar oka yapmak diye tanmlamtr.

Mturidi'ye gre fsk kelimesi, tpk fcir gibi mutlak olarak kullanld

zaman, kfir anlamna gelir. Bununla birlikte fsk, verilen emrin dna kmak demektir ve m'minin de bazen ilah emirlerin dna kmas mmkn olduundan fsk her zaman kfirle e anlaml kabul edilmemelidir; zira byk gnah ileyen m'min karlnda da kullanlr.

Nesefi'ye gre mutlak fsk, ilah emirlere hibir noktada itaat etmeyen ve

her bakmdan si olan kimsedir ki buna kfir denir. M'min fsk ise, iman esaslarn tasdik ettii halde tembellik, gaflet ve ehvet sebebiyle ilah buyruklardan birine itaat etmeyen kii olup sadece bir veya birka noktada fsk iinde bulunur.

Fsk ve fsk terimlerinin tarifleriyle kapsamlar konusunda baz farkl

grler benimsemelerine ramen hemen btn ehl-i snnet limleri, ehl-i kbleden olan fsn m'min olduu noktasnda ittifak etmilerdir. Snn limlere gre fsk m'min, iledii gnaha gre ksas, had, ta'zir vb. cezalara arptrlr. Tevbe etmeden ld takdirde, durumu Allah'n iradesine bal olup, O dilerse dorudan doruya veya efaatilerin efaatiyle onu affeder, dilerse cehennemde azaba urattktan sonra cennete koyar.

lah emirler, iman ve amel olmak zere ikiye ayrldna gre ikisine de

uyan kmil m'mindir; ameli eksik olan ise fsk m'mindir. Zira fsk, daha ok amelle ilgili bir kavramdr. (2)

Fsk, dinin emir ve yasaklarn hafife alacak derecede gnaha dalar, te'vil edilemeyecek ekilde fskn izhar ederse kfre dmesinden korkulur; byle bir kimse baz limlere gre kfir olur. Fsk, imandan kfre geiin bazen kuvvetli bir tehlike halini alabildii hassas bir nokta oluturabilmektedir.

Btn bunlarla birlikte slam limlerinin byk ounluu fsk, kebir

(byk gnahlar) ileyerek Allah'a itaatten uzaklamak diye tanmlar ve fs inkra sapmad srece mmin sayarlar. Din stlahta fsk, genellikle imandan karmayan yasaklanm eylemler anlamnda kullanlmtr.

nsann nefsini hesaba ekmesi sanld kadar kolay deildir. evre

kltrnn basks altnda kalan akl ve daima ktl emreden nefis, mer (slam) olmayan amelleri gndeme getirir. Bir slam mtefekkiri, her gnah tpk arap gibi sarho etseydi, yeryznde ayk gezen hi kimseyi gremezdin diyerek, nemli bir noktaya iaret etmitir. Srat- mstakime riayet eden bir mmin, deiik sebeplerin etkisi altnda gayr- mer amellerde bulunabilir. te bu noktada fsk kavram karmza kar. (3)

Fskla ilgili ayetlerden anlalaca gibi, fsk, doru yoldan sapmay ve

Allahn yasaklad fiillerde bulunmay ifade etmektedir. Fskn sonu helak ve cehennem ateidir. Kfirler, mnafklar ve mrikler mutlak anlamda fsktrlar; ayn ekilde zlimler de fsktr. Fskn Kuranda fsuk olarak ifade edilen ve mminin iledii mminlerle alay etmek ve onlar ho olmayan lakaplarla armak gibi ve benzeri amellerden tevbe edilmezse, yine azab hak edici olmakta ve fsklar, cehennem azabndan kurtulamamaktadr.

Her kfir, mnafk ve mrik, en azndan kfr, yalanlamas, nifak ve irki

yznden fsktr. Kfr, nifak ve irkin dnda daha baka fsk olan ameller de vardr. Mmin, aslnda temel vasf olarak kfir, mnafk veya mriin sfat olduu halde, bu amelleri ileyebilir; bylece fsk olan mmin, tevbe etmezse azab hak eder. Mminin iledii fsk onu fsk yapar.

Fsk, temelde bir kfr eylemidir; fakat fsk, kfrn itikad amelini deil;

fiil amelini ifade eder. Yani, el, ayak, gz, dil gibi organlarn iledii yasaklanm ameller fsktr ve bunlar ileyen mmin, itikad ynden imanda ise de, iledii fiil ynyle amel kfr iindedir. Demek oluyor ki fsk, kfrn fiil/amel ynn ifade eden bir kavramdr. (4)

Alimler, fsk daha ok byk gnahlar irtikp etmek olarak tarif etmilerdir. Baz limler ise, gnahlar kk grmek ve onlarda srar etmek de fsktr derler. Genel olarak fskn mertebesi vardr.

Birincisi, gnah irkin kabul etmekle beraber, yine de zaman zaman eytann

vesvesesine veya nefsine uyup gnah ilemektir. radesi zayf olan insanlarda bu hal tekerrr eder.

kincisi: Gnah olduunu kabul ve ikrar ettii halde, sk sk ayn haramlar

ilemektir. ki tiryakilerinde veya kumar dknlerinde bu hal grlr. ncs: Haram olduunu inkr edip, srarla fsk olan davran yapmaktr. Fskn birinci ve ikinci mertebelerinde bulunan mslmann tevbe etmesi gerekir.

nc mertebede bulunan insann ise, mslman olduunu iddia ediyorsa,

bu yapt fsk onu kfre drdnden tecdid-i iman etmesi ve slama teslim olmas arttr.

Fsk iki ana blmde incelemek mmkndr. Birincisi, inanla ilgili fsk;

ikincisi, din emir ve yasaklarda geveklik ve ihmal anlamnda fsk.

1- nanla lgili Fsk Kur'an'da genie ele alnan fsk davranlarnn inanla, Allah ve

peygamberlik kurumuyla ilgili olan, Allah'a inanszlk, Allah'n ayetlerini yalanlama, Allah' unutma, nifak, Allah'n indirdiiyle hkmetmeme ve eytann Allah'n emrinden k olarak sralanabilir.

a- Allah'a nanszlk: Hz. Peygamberimiz'e, mnafklarn nderi Abdullah bin Ubey konusunda u emir verilmitir: "Onlardan (mnafklardan) len kimsenin namazn sakn klma, mezar banda da durma! nk onlar, Allah' ve peygamberini inkr (kfr) ettiler, fsk olarak ldler." (9/Tevbe, 84)

Mriklerin puta tapmalarnn anlamszl ve Allah'n yaratcl ve

yneticilii anlatldktan sonra, u belirtilir: "te gerek rabbiniz Allah budur. Gerein dnda sadece sapklk (dalalet) vardr. yleyse nasl olup da dndrlyorsunuz? Bylece, fsk olanlarn inanmayacaklarna dair rabbinin sz gereklemi oldu." (10/Ynus, 33)

Allah'n indirdii apak ayetleri, yalnzca fsklar/yoldan kmlar inkr

eder: "Allah'a, meleklerine, peygamberlerine, Cebrail'e ve Mikil'e dman olan

kimse, bilsin ki Allah kfirlerin dmandr. Andolsun ki sana, apak ayetler indirdik. Onlar sadece fsklar/yoldan kmlar inkr eder." (2/Bakara, 98-99).

M'min ve fsk ayn deerde olamaz: "man eden kimse, fsk (yoldan

km) kimseye benzer mi? Bunlar bir olamazlar. man edip salih amel ileyenlere, bu yaptklarna karlk, varacaklar cennet konaklar vardr. Ama fsklarn (yoldan kanlarn) varaca yer ise atetir." (32/Secde, 18-20). Bu ayetteki fsk, mrik anlamnda kullanlmtr.

"Onlarn (mnafklarn) ister balanmasn dile, ister dileme; birdir. Onlara

yetmi defa balanma dilesen bile, Allah onlar balamayacaktr. Bu, Allah' ve peygamberini inkr etmelerinden trdr. Allah, fsk (ktle batm) topluluu doru yola (hidayete) eritirmez." (9/Tevbe, 80)

Kitap ehlinin pek ou fsktr/yoldan kmtr (Bkz. 3/l-i mran, 110).

Yine, fsk Allah'n sevmedii ve m'min kullarna sevdirmedii durumlardandr. "Bilin ki, iinizde Allah'n peygamberi bulunmaktadr. Eer O, birok ilerde size uymu olsayd, phesiz kt duruma derdiniz. Ama Allah, size iman sevdirmi, onu gnllerinize gzel gstermitir. Kfr, fsk ve isyan da size irkin gstermitir. te doru yolda olanlar bunlardr." (49/Hucurt, 7)

b- Allah'n Ayetlerini Yalanlama: Kur'anda, Allah'n ayetlerini yalanlama, fsk olarak nitelenir: "Ayetlerimizi yalanlayanlar (inkr edenler), fsklarndan/yoldan kmalarndan tr azap ekeceklerdir." (6/En'm, 49)

c- Allah' Unutma: zellikle mnafklarn Allah' unutmas, Kur'an'da fsk olarak grlr: "Allah' unutup da Allah'n da kendilerini unuttuu kimseler gibi olmayn. Onlar fsk (yoldan km) kimselerdir." (59/Har, 19 ve yine bkz. 9/Tevbe, 67)

d- Allah', Peygamber'i ve Allah Yolunda Cihad kinci Dereceye Koyma: Yaknlarn koruma ve dnyev nimetleri, Allah'a, Peygamberine ve cihada stn tutma, fsk olarak deerlendirilir: "De ki: Babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, akrabanz, elde ettiiniz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaret, hounuza giden evler, size Allah'tan, peygamberinden ve Allah yolunda savatan daha sevgili ise, Allah'n emri gelene kadar bekleyin. Allah fsk kimseleri doru yola (hidayete) eritirmez." (9/Tevbe, 24)

e- Nifak (nanta kiyzllk): "stekli ya da isteksiz olarak verin, nasl olsa

kabul edilmeyecektir. Siz, phesiz fsk bir topluluksunuz. Verdiklerinin kabul edilmesine engel olan, Allah' ve peygamberi inkr etmeleri, namaza tembel tembel gelmeleri, istemeye istemeye vermeleridir." (9/Tevbe, 53-54)

"Mnafklar birbirlerindendir, ktl emreder, iyilii engeller, Allah'

unuturlar, onlar fsktrlar." (9/Tevbe, 67) "Onlardan (mnafklardan) rz olasnz diye size yemin edecekler. Fakat siz

onlardan rz olsanz bile Allah fsklar topluluundan asla rz olmaz." (9/Tevbe, 96)

f- Allah'n ndirdiiyle Hkmetmemek: Ehl-i kitap, Allah'n indirdikleriyle hkmetmemekle fsk olan davran iine girmi demektir: "ncil sahipleri, Allah'n onda indirdikleriyle hkmetsin. Allah'n indirdikleriyle hkmetmeyenler, ite onlar fsk olanlardr." (5/Mide, 47) "O halde, Allah'n indirdiiyle aralarnda hkmet. Allah'n sana indirdii Kur'an'n bir ksmndan seni vazgeirmelerinden sakn, onlarn hevesine uyma. Eer yz evirirlerse bil ki, Allah bir ksm gnahlar yznden onlar cezalandrmak istiyor. nsanlarn pek ou, gerekten fsktrlar." (5/Mide, 49)

g- eytann Allah'n Emrinden k: "... blis cinlerdendi; Rabbinin

emrinden fsk etti/dar kt. imdi siz, beni brakp da onu ve onun soyunu mu dost ediniyorsunuz? Oysa onlar sizin dmannzdr. Zalimler iin bu ne fena bir deimedir." (18/Kehf, 50)

2- Din Emir ve Yasaklarda Geveklik ve hmal Fskn ikinci anlam alan, yanl tutum ve davranlarda bulunmaktr. Fsk,

ister az, isterse ok olsun, gnah ilemek demektir. Ama genellikle, ok gnah ilemek olarak bilinir. Fsk kavram, ounlukla din hkme balanan ve onu kabul eden ama btn veya bir ksm hkmlerini ihlal eden kii iin kullanlr. Asl kfire fsk denilmesi, akln ve ftratn ortaya koyduu hkm ihlal edii dolaysyladr. Bu anlam alanndan yola karak fsk kelimesi, "gnahkr m'min" iin kullanlr olmutur. Yapt yanl iler, "dinden kma" anlamna gelmez.

a- Yalan Haber Yaymak ve Yalanc ahitlik: Fsk, Kur'an'da iki yerde yalanc anlamnda kullanlmtr. Yalancnn haberi, doruluu aratrlmadan kabul edilirse, olumsuz baz sonular dourur: "Ey iman edenler! Eer fsklardan (yoldan kmlardan) biri, size bir haber getirirse, onun i yzn aratrn. Yoksa bilmeden (farkna varmadan) bir toplulua fenalk edersiniz de sonra yaptnza piman olursunuz." (49/Hucurt, 6)

Bu ayet, o srada mslman olan Velid bin Ukbe hakknda inmiti.

"Mustalkoullar bana zekt demedi. Beni ldrmek istedi." diye haber getirmiti. Ancak, Mustalkoullar gelip gerei sylediler. (Ahmed bin Hanbel, Msned

4/279). zellikle yazl veya grntl medyann haberleri bu ayetin gsterdii dorultuda deerlendirilmelidir.

zellikle slam ve mslmanlar hakkndaki medyadaki haber ve ithamlara

itibar edilmemeli, bu konularda fsk medyann ancak yanld zaman yanllkla doru haber yaydklar unutulmamaldr. Mslmanlarn ellerinde olduu medyann ou haberlerinin de, fsklarn ulusal ve uluslar aras ajans kaynaklarndan alnd gerei gz ard edilmemelidir.

mam Kurtubi: Fsk olduu kesin olarak tespit olunan kimsenin haberleri

geersizdir, kabul edilemez. nk haber emanettir. Fsk ise, haberin iptalinin (geersiz olmasnn) delilidir. (5) Bu konuda mam Cessasn tespiti udur: Ayette geen tahkik edin emri, fsn ahitliinin kabul edilmemesinin delilidir. nk ahitlik, bildiini haber vermekten ibarettir.

Fsk olan kimsenin ahitlii kabul edilmedii gibi, dier hususlardaki

haberleri de kabul edilmez. (6) ffetli kadnlara zina iftirasnda bulunanlara Kur'an'da fsk denmitir. (24/Nur, 4-5). nk byleleri, toplumun aile yapsnda derin yaralar aabilir. Yine, Kur'an'da ahde vefaszln baz rnekleri, fsk olarak deerlendirilir (5/Mide, 106-108; 7/A'rf, 101-102; 9/Tevbe, 8-11).

b- Allah Ad Anlmadan Kesilen Hayvanlarn Etini Yemek: Kur'an'da

Allah ad anlmadan kesilen hayvanlarn etini yemek, fsk (gnahkrca davran) olarak nitelenir: "zerine Allah'n ad anlmad kesilmi hayvanlar yemeyin. Bunu yapmak, fsktr (Allah'n yolundan kmaktr)." (6/En'm, 121)

"Le, kan, domuz eti, Allah'tan bakas adna kesilenler, boulmu, bir yerine

vurularak ldrlm, dp yuvarlanm, baka bir hayvan tarafndan sslm, yrtc hayvan tarafndan yenmi olanlar, dikili talar zerine boazlananlar ile fal oklaryla ksmet aramanz, size haram klnd. Bunlar, fsktr." (5/Mide, 3)

M'minin, yiyecei nesnelerde de Allah bilincini, helal ve haram

gzetmesi arttr. Fsk, "zmn ye, ban sorma!" der; m'min ise, ban sormad, helal m haram m olduunu bilmedii zm kesinlikle azna koymaz. "Kfirler (dnyadan) faydalanrlar, hayvanlarn yedii gibi yerler. Onlarn yeri atetir." (47/Muhammed, 12).

c- Zulm: srailoullar, kendilerine bildirilen ilah mesaj, bakasyla

deitirdikleri iin zulmetmiler ve bylece fsk ilemiler, yoldan kmlard: "... Biz de zalimlere, fsklar / yoldan kmalar sebebiyle gkten azap indirdik." (2/Bakara, 59) Yine, Cumartesi yasana uymayan srailoullar, Kur'an'da zlim ve fsk olarak adlandrlr (bkz. 7/A'rf, 165).

d- Servetiyle marma: Servet sahipleri (mtrefn), ellerindeki gce

gvenerek Allah'n emrine kar kabilir, srt evirerek gnahkrca yaamaya devam edebilir: "Bir ehri (toplumu) yok etmek istediimiz zaman, mark varlkllarna (mtreflere) yola gelmelerini emrederiz. Ama onlar fsk ilerler/yoldan karlar. Artk o ehir yok olmay hak eder. Biz de onu yerle bir ederiz." (17/sr, 16)

e- Livta (Homoseksellik): Lut kavminin irkin davran, Kur'an'da fsk

(gnaha gmlp gitme) olarak belirtilir: "Lut'a da hkm ve ilim verdik. Onu irkin iler ileyen kasabadan kurtardk. Dorusu onlar fsk (yoldan km, gnaha gmlp gitmi) kt bir topluluktu." (21/Enbiy, 74 ve bkz. 29/Ankebut, 33-34).

f- irkin Sz (Sebb): ki ayette fsuk kelimesi, mslmanlarn birbirleriyle konumasyla ilgili grg kurallarn belirtir. Bunlardan biri, hac yolculuu srasnda uyulmas gerekli yasaklar arasnda, fsuk'tan/irkin sz ve yakksz davranlardan saknmalar gerektii ayetidir (2/Bakara, 197).

Dieri, mslmanlar birbirleriyle konuurken, birbirlerini ayplamayacak ve

kt lakaplarla armayacak; birbirleriyle iyi hitap erevesinde geineceklerdir: "Ey iman edenler! Bir topluluk, tekini alaya almasn, belki de onlar kendilerinden daha hayrldrlar. Kadnlar da baka kadnlar alaya almasnlar, belki de onlar kendilerinden daha iyidirler. Birbirinizi ayplamayn, birbirinizi kt lakaplarla armayn. man ettikten sonra yoldan km olmak/fsuk (irkin sz ve davran) ne kt bir isimdir. Tevbe etmeyenler, ite onlar zlimlerdir." (49/Hucurt, 11) Grld gibi, her iki ayet de, fsuk kelimesiyle anlatlan fskn bu trnde, m'minlere seslenmektedir. (7)

Fskn Sosyal Nitelii Fsk kavramyla ilgili ayetlerin bir bl, fsk'n insanlarn pek ounun

bulat bir illet olduunu belirtir. "Aralarnda Allah'n indirdiiyle hkmet. Allah'n sana indirdiinin bir ksmndan seni vazgeirmelerinden sakn. Onlarn heveslerine uyma. Eer yz evirirlerse bil ki, Allah, bir ksm gnahlar yznden onlar cezalandracaktr. nsanlarn pek ou gerekten fsktrlar. " (5/Mide, 49)

nsanln byk ounluu fska bulaacaktr. nk insanln, her devirde,

ounluunun kaos ve karanla yenik dt yolundaki anlay, Kur'an'n temel kabulleri arasndadr. (8)

Fsk Davranlarnn Sonucu Kur'an, toplumlarn zntye ve ke uramasnda, fsk davranlarnn

etkisini aka belirtir. Allah, fsk irkin gstermitir. zellikle bir yasa inemek ya da bir emri yerine getirmemekle olsun, Allah'n iradesine zt davranlarda bulunmak, Kur'an'da sk sk en etin cezay gerektiren fsk olarak lanetle anlmaktadr.

a- Allah, Fsklar Hidayete Eritirmez, Onlardan Rz Olmaz Fsk davranlarndan sz eden pek ok ayet, "Allah, fsklar hidayete

(doruya) eritirmez" yargsyla biter. "Allah'tan saknn, dinleyin. Allah fsk kimseleri hidayete / doruya eritirmez." (5/Mide, 108) "De ki: Babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, akrabanz, elde ettiiniz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaret, hounuza giden evler, sizce Allah'tan, Peygamberinden ve Allah yolunda cihaddan daha sevgili ise, Allah'n emri gelinceye kadar bekleyin. Allah, fsk kimseleri hidayete/doru yola eritirmez." (9/Tevbe, 24)

Selef limleri: yiliin sevab, ondan sonra ilenen iyiliktir; ktln

cezas ise daha sonra ilenen ktlktr derler. leyene nisbetle gnahlar, hastaya oranla hastalk gibidir. Direncini zayflatr, bedeninde hastalk yapar ve mikroplarn girebilecei gedikleri aar veya zaten var olan hastalk ve mikrobu daha da glendirir.

Taviz tavizi, gnah da gnah dourur. eytan, haramlara kap aan

birini buldumu, o kapdan kolay kolay ayrlmaz. Midenin doymas sz konusu olduu halde, nefsin doymas sz konusu deildir; nefsin midesi yoktur. Nice kt alkanlk ve gnahn balangta kk bir dnce veya nemsiz bir eylemle balad durumlar hi de az deildir.

b- Dnyev Azap ve Helk Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizin yapt (iler)

yzndendir. (Allah, ilediklerinizin) birounu da affeder. (42/r, 30) Yani, ey insanlar! Banza gelen btn hastalk, felaket, deprem gibi musibetler, aclar, dertler, stres, bunalm ve benzeri ho olmayan durumlar, kazandnz gnahlar

sebebiyledir. Fakat, buna ramen Allah, gnahlarnzn ounun cezasn peinen vermez.

Ktlkleri ilemek, ileyenine baklmakszn, cezann kendisine

gelmesini gerekli klar. Ktlklerin ilenmesinde ve ona terettp eden cezada snnetullah, genel ve kesin olup, btn mahlukat iin geerlidir. Ne bir fertten, ne cemaatten, ne de mmetten geri kalmaz.

Tolerans sz konusu deildir. Allah, lemlerin rabbdr. Herkes bu genel

kanunun nnde eittir. Ktlk ileyen her kimse, snnetullah (Allahn evrendeki deimez yasalar) gerei cezasn grr. Bu rabbn dsturu, kimi hakknda vazgeer, kimisi iin de uygulama yapmaz tarznda alglayan yanlm ve hata etmitir. Allah, bu genel kural aklarken Ktlk yapan, cezasn eker. (4/Nis, 123) buyurmaktadr.

Hz. Musa, u duay yapt: "Rabbim! Ben ancak kendime ve kardeime sz

geirebiliyorum. Artk bizimle bu fsk kavmin (yoldan km toplumun) arasn ayr." (5/Mide, 25)

Fska bulam olanlara, gkten azap inecektir: "Zulmedenler, kendilerine sylenmi olan sz baka szle deitirdiler. Biz de zlimlere, fsklar (yoldan kmalar) sebebiyle gkten azap indirdik." (2/Bakara, 59) Yine Lut kavminin fsk, ayetleri yalanlayanlarn fsk, srailoullarnn fsk, onlarn azabna sebeptir (Bkz. 29/Ankebut, 33-35; 6/En'm, 49; 7/A'rf, 165; 59/Har, 5).

Helk edilen kavimlerin ortak zellii, ktlklerinin fsk kavramnda

beliriidir. "Peygamberlerden azim sahibi olanlar gibi sen de sabret. nkrclar iin acele etme. Onlar kendilerine sz verileni grdkleri gn, dnyada sadece gndzn bir mddeti elendiklerini sanrlar. Bu bir bildiridir. Fsklardan (yoldan kanlardan) bakas helak edilir mi hi!" (46/Ahkaf, 35)

"Bir ehri (toplumu) yok etmek istediimiz zaman, mark varlkllarna

(mtreflere) yola gelmelerini emrederiz. Ama onlar fsk ilerler/yoldan karlar. Artk o ehir yok olmay hak eder. Biz de onu yerle bir ederiz." (17/sr, 16)

Fsk ve fsktan sz eden ayetlere siyak - sibaklaryla (nceki ve sonraki

ifadeler) birlikte bakldnda, fsk toplumun nasl k srecine girdii ve neden k hak ettii aydnla kavuur. Bu ayetlerde fsk toplumda, tm sosyal deer ve dinamiklerin ayaklar altna alnd zellikle belirtilmektedir.

Toplum bireylerinin Allah'a ve birbirlerine kar sorumluluk ahlakna sahip

olmamalar, ilikilerinde kar esas almalar, yalanc ve iftirac olmalar, hak-hukuk

gzetmemeleri, dnya hayatna, para, mal ve mlke dkn olmalar, toplumda karklk karmalar, bozgunculuk yapmalar vb. btn olumsuzluklarn iyice yaygnlamas ve batan ayaa btn bir toplumu kuatmas, fsklk adn almaktadr. Btn bu saylan olumsuzluklar ve dolaysyla fsk toplumu Kur'an, yle zetlemektedir:

"Fsklar, Allah'la yaplan ahdi (szlemeyi) kabulden sonra bozarlar. Allah'n birletirilmesini emrettii eyi ayrrlar. Yeryznde fesad (bozgunculuk) karrlar. Hsrna/ zarara urayanlar, ite onlardr." (2/Bakara, 27) Bu ayette, fsn tam tanm grlebilir. Fsk, Allah'la olan ilikilerini kesip ayran, insanlarn arasn bozan ve toplumda karklk karan kimsedir. Byle insanlarn oalmas ise, toplumda znt ve k hzlandrr.

Grmediler mi ki, onlardan nce yeryznde size vermediimiz btn

imknlar kendilerine verdiimiz, gkten zerlerine bol bol yamurlar indirip evlerinin altndan rmaklar akttmz nice nesilleri helk ettik. Biz onlar, gnahlar sebebiyle helk ettik ve onlarn ardndan baka nesiller yarattk. (6/Enm, 6)

Bu ayetten aka anlalmaktadr ki, helak olanlar, Allah iledikleri

gnahlar sebebiyle helak etmitir. Bu haberde, sabit bir gerein ve srekli bir kuraln ifadesi vardr. Gnahlar, sahibini helake srkler, Allah gnahkrlar gnahlar sebebiyle helak etmektedir. Bu, gnahlar yayldka, toplumlarn boyun emek zorunda kaldklar deimez bir kanundur. Gemi mmetlerde olduu gibi, toplumlar ya Allah tarafndan gelen bir musibetle helak olurlar, ya da gnahn usuz bucaksz llerine dalarken helak olmayacan zanneden toplumun byk bir blmnde geerli olan yava ve doal bir deiim ve zlmeyle yok olup giderler. (9)

Demek ki fsk, sadece lm sonras skntlar getiren bir sapma deil;

dnya hayatnda da felaketlere yol aan bir yozlamadr.

c-Uhrev Azap ve Cehennem Fsk davranlarna bulaanlarn varaca yer cehennemdir. "man eden kimse,

fsk (yoldan km) kimseye benzer mi? Bunlar bir olmazlar. man edip salih amel ileyenlere, yaptklarna karlk, varacaklar cennet konaklar vardr. Ama fsk olanlarn (yoldan kmlarn) varaca yer atetir. Oradan kmak isteyilerinin her defasnda geri evrilirler ve onlara 'yalanlayp durduunuz atein azabn tadn' denir." (32/Secde, 18-20)

nkrclar, byklenme ve fskn cezasn grecektir: "nkr edenler atee sunulduklar gn, onlara 'dnyadaki hayatnzda sizin iin gzel olan her eyi harcadnz, onlarn zevkini srdnz. Ama bugn, yeryznde haksz yere byklk taslamanzn ve fskn (yoldan kmanzn) karlnda, alaltc bir azap greceksiniz." (46/Ahkaf, 20)

Fskn Sembol Tipleri Fsk davranlar belirten ayetler, bu illete yakalanan sembol tipleri de

gsterir. a- blis / eytan: Yce Allah'n, "Adem'e secde edin" emrini, byklenerek

ve ateten yaratldn ne srerek dinlemeyen blis, fskn (yoldan kmann) da ilk sembol tipi olmutur (18/Kehf, 50).

b- Nuh Kavmi: Bugnk Irak topraklarnda yaam olan Nuh kavmi,

peygamberi dinlemeyerek fskn/yoldan kmann sembol olmu, bu yzden de cezalandrlmtr (51/Zriyt, 46).

c- Lt Kavmi: irkin iler yapan Lt (Sodom) kavmi de, fsk / yoldan

km kt bir kavimdi, bunun cezasn da grdler (21/Enbiy, 74-75; 29/Ankebut, 54-55).

d- Firavun ve Yandalar: Firavun, mele'si (yandalar) ve kendilerini

kmsemesine ramen Firavun'a itaat eden kavmi, Hz. Musa'ya inanmayan, fsk (yoldan km) bir topluluktu. Bu yzden Allah'n fkesini ektiler ve hepsi suda bouldular (27/Neml, 12; 28/Kasas, 32; 43/Zuhruf, 54-55).

e- Yahudiler ve Hristiyanlar: Yahudilerin fsk davranlar on kadar ayette

ele alnmtr. Kendilerine sylenmi sz bakasyla deitiren zlim yahudiler, fsklar sebebiyle gkten azaba urad (2/Bakara, 59).

Onlarn pek ou fsk olduu gibi, yine pek ounda ahde ballk da yoktur

(7/A'rf, 102). Cumartesi yasan ineyerek, bu gnlerde balk avlyorlard (7/A'rf, 163) ve yine yahudilerin dier fsklaryla ilgili bkz. 5/Mide, 24-26, 49, 59, 80-81.

Hristiyanlarn da pek ou fsk illetine bulamtr. "Kitap ehli inanm

olsalard, kendileri iin daha hayrl olurdu. lerinde iman eden olmakla beraber, pek ou fsktr (yoldan kmtr)." (3/l-i mran, 110) M'minlerin kendilerine

benzememeleri gereken kalpleri katlaan ehl-i kitabn ou fsktr (57/Hadd, 16; 27). (10)

slam hukukular fsk ahlak ve din boyutundan ok, hukuk ynyle ele alm ve kiilere fsk isnadnn yaplabilmesi iin mmkn olduunca da akseden davranlar l alan objektif kriterler belirlemeye almlardr.

Fsk, adalet kavramnn kart olarak "kiinin byk gnahlar ilemesi,

kk gnahlar ilemekte srar etmesi veya farzlar terketmesi, haramlar ilemesi, kt davranlarnn iyi davranlarndan ok olmas" eklinde zahir bir vasf olarak tanmlanmaya allmtr.

Fskn devlet bakanl grevini stlenmeye veya devam ettirmeye engel olup olmad hususu, fsn namazda imameti, ordu kumandanl veya kadlk/hkimlik grevleriyle balantl olarak slam limleri arasnda geni tartmalara yol amtr.

Kelamclarn ve fakihlerin genel gr, devlet bakannda adalet vasfnn

bulunmasnn art olduu, fsn kamu velayet hakk bulunmamas sebebiyle bu grevi stlenemeyecei eklindedir. Devlet bakannn greve geldikten sonra fsk saylan sz ve davranlarda bulunmas halinde limlerin nemli bir kesimine gre grevinden dm (mn'azil) saylr ve deitirilmesi gerekir. Mverdi, devlet bakannn haramlar ilemesi veya farzlar terketmesi eklindeki fiil ve ak fskn hem devlet bakan olmaya, hem de greve devama engel sayar. (11)

Byk slam limlerinden Said Nursi de, meclisi ziyaretinde birinci cumhur bakannn yzne kar, "sen namaz klmyorsun; Namaz klmayan da fsktr. Fsn yneticilii de btldr, geersizdir!" diye haykrmtr. "Cihadn en faziletlisi zlim yneticilere Hakk' haykr(arak onlar Hakk'a ynelt)mektir." (Kef'l-Haf, hadis no 457)

Zamanmzda fsklar ve kfrn aka izhar etmekten ekinmeyen tutlara

kar Hakk' haykrarak cihadn en faziletlisini icr eden yiitler yeterli ekilde gzkmediinden fsklar her trl fsk tm topluma rahatlkla yaymaktadr. Gnmzde stdn izini takip ettiini iddia edenler ise, hor grmeleri gereken fsk ve tutlar hogrme ticaretindeler...

slam hukukular, evlilikte kadnn lehine olmak zere gzetilmesi gereken

kfv/denkliin dindarlk asndan da aranaca, bu yzden fsk erkein dindar kadna denk olamayaca grndedir.

ahitliin kabul iin ileri srlen artlardan biri de ahidin adaletli olmas, yani fsk olmamasdr. Fsk, ahitlerde adaleti dren unsur olarak grlmtr. Herhangi bir haram fiili ileyen veya bir farz terkeden kiinin yalan da syleyebilecei, bundan dolay szne itimat edilemeyecei dncesiyle, slam hukukunda fsn ahitlii kabul edilmez.

ahitlerin dil olmasndan murad, byk gnahlar ilememesi ve kk

gnahlar ilemekte srar etmemesi olarak grlmektedir. "Eer fsk bir kimse, size bir haber getirirse onu aratrn..." (49/Hucurt, 6) "... ve sizden adalet sahibi iki kiiyi ahit tutun." (65/Talak, 2) mealindeki ayetlerde ahitlerin dil olmas, fsklarn szne itibar edilmemesi istenmektedir.

Mecelle'de de ahidin dil olmasnn art olduu ifade edildikten sonra, dil,

hasent seyyitna galip olan kimsedir. Binaenaleyh rakkas/kek, maskara/palyao gibi namus ve mrvveti ihlal eden hal ve hareketleri itiyad eden ahslarn ve yalanclk ile maruf olan kimselerin ahitlikleri kabul edilmez (Madde 1705) denilerek hem bu konuda Hanef mezhebinde yerleik hkm aklanm, hem de baz rneklerden hareketle fska objektif bir tanm getirilmeye allmtr. (12)

Byk Gnahlar Gnahlar byk ve kk gnahlar diye ikiye ayrmak Kur'an'n bir

tasnifidir: "Eer yasakladmz byk gnahlardan (kebirden) kanrsanz, sizin kk gnahlarnz (seyyitnz) rteriz ve sizi erefli bir makama koyarz." (4/Nis, 31)

"Kk kusurlar (lemem) dnda, byk gnahlardan (kebira'l-ism) ve

edepsizliklerden kananlara gelince, bil ki Rabbin, aff bol olandr." (53/Necm, 32) Ayetlerde geen kebir, kebira'l-ism, znb kelimeleri byk gnahlar gsterirken; seyyie (oulu seyyit) ve lemem kelimeleri de kk gnahlar gsterir.

Hangi gnahn kebre (byk gnah) olduu hususu, kebrenin tarifini zorunlu klmaktadr. Kendisine kar gnah ilenilen Allah'n azameti itibariyle, btn gnahlarn byk olduu, binaenaleyh byk-kk diye bir ayrma gitmenin gereksiz olduu yolunda grlere ramen, mehur ve makbul olan, byle bir tasnifin varln kabuldr.

Nitekim, bu konuya temas eden Gazzali, "kk gnahlarla byk gnahlarn

arasnda fark olduunu kabul etmemek uygun deildir. nk dinden

rendiimize gre, bir gnaha bazen byk denmekte, bazen de kk. Zira gnahlar, ahslara ve durumlara gre farkllk arzetmektedir" (13) derken, byle bir tefrikin yerinde olduunu belirtmektedir.

Byk gnahn baz belirtileri yle sralanr: a- Kendisine bir hadd

cezasnn terettp etmesi, b- Kur'an veya snnette azab veya atele tehdidin varl, c- Gnah ileyenin fsk olarak isimlendirilmesi, d- Filinin lnetlenmesi gibi. Baka bir tarif de yledir: Kebre, zerinde srar edilen; sare (kk gnah) ise kendisinden istifar edilen gnahtr.

bn Mes'ud'a gre kebir, Allah'a irk komak, Allah'tan midi kesmek ve

Allah'n cezasndan emin olmaktr. bn Abbas ise kebrenin tarifinde, eit belirtisi olan gnahn byk gnah olduu anlayna sahiptir: a- Allah'n yasak ettii ey, byk gnahtr; b- Allah'a isyan demek olan ey, byk gnahtr; c- Allah'n, hakknda, azabla, lnetle veya gazabla hkmn bildirdii her fiil byk gnahtr.

Verilen bu tariflerden ortak bir senteze varrsak diyebiliriz ki, byk gnah,

yerine getirilmesi vacib/gerekli olarak Allah tarafndan bildirilen direktifleri ihlal etmek, bunlara itaat etmemektir. Kebirin biri inanca taalluk edip insan kfre gtren, dieri de sadece fiile taalluk edip inanca taalluk etmeyen olmak zere iki ksmda mtalaa edildiini, mttefekun aleyh olan bir hadise binaen en byklerinin Allah'a irk komak, ana-babaya itaatsizlik etmek, yalan ehadette bulunmak ve kasden cana kymak (Buhri, stibe 1; Mslim, man 143, 144) olduunu belirtebiliriz.

Gnahlarn tasnifinde Ebu Talib el-Mekk'ni tasnifi mehurdur. Buna gre

byk gnahlar 17 tane olup, gruplandrlmas yledir: Drt tanesi kalbin amellerine (Allah'a irk komak, gnahta srar, Allah'n rahmetinden mit kesmek ve Allah'n mekrinden/azabndan kendini emin saymak); drt tanesi dilin amellerine (yalan ahitlik, evli kadna iftira, yemin-i gamus ve sihir); tanesi mideye (iki ve sarho edici iecek imek, yetim mal yemek ve bile bile faiz yemek); iki tanesi rza/namusa (zina yapmak, livata yapmak); iki tanesi elin amellerine (haksz cana kymak ve hrszlk); iki tanesi ayaklara (cihad iin seferberlikten kamak veya Allah iin yaplan savatan kamak) ve nihayet bir tanesi de btn bedenle ilgilidir (ana-babaya si olmak).

Kebirin/byk gnahn en bynn irk olmas, m'minin statsn

deitirmesi sebebiyledir. Bu listelerin ortak zellii udur: Kebirin en by olarak sunulan irkin dndakilerin ou, dorudan doruya fertlere ynelik sulardr. Bununla beraber din yaanty bozan, safvetini yok eden kusurlar da sz konusudur.

Mesela namaz terk, zekt men, zrsz olarak Ramazan orucunu yemek,

hali vakti yerinde olduu halde hacca gitmeme, Allah ve Rasl hesabna yalan sylemek/iftira atmak, kadnn erkee; erkein kadna benzeme zentisi, kaderi inkr, tasvir (put yapm ve putuluk), Allah'tan bakas adna hayvan boazlamak, bile bile bakasnn olu olduu yolunda iddiada bulunmak, Allah'n mekrinden emin olmak, zrsz cemaati (slm toplumunu) terk etmek.

Byk Gnah lemenin Neticesi slam akaid ve kelam tarihinde ok mhim bir yere sahip olan byk gnah

sahibinin ahiretteki durumu hakknda ehl-i snnetin gr udur: irk hari (4/Nis, 48, 116), byk gnahlardan birisini ileyen kimse, lrse ihtimal sz konusudur:

Ya Allah, rahmetiyle onu balar, ya Hz. Peygamber ona efaati olur (Eb

Dvud, Snne 21; Tirmiz, Kyme 11), ya da gnah kadar yanar, iman sahibi olduu iin ebediyyen cehennemde kalmayp, cezas kadar yandktan sonra, Allah'n rahmeti vesilesiyle sonra cennete girer. (14)

Kk Gnahlar Kur'an- Kerim'de lemem (53/Necm, 32) ve seyyie kelimeleriyle ifade edilen

kk gnahlar, tarifini u ifadede bulur: Kebrenin alan veya tarifi dnda kalan, yani hakknda bir ceza (hadd) bulunmayan, cehennem atei ile de tehdit edilmeyen gnahlardr. Tevbe ile veya iyi amellerle silinebilen kk gnahlar, eitli nedenlerle byk gnaha dnr.

Nitekim Peygamberimiz (s.a.s.)'den: "zerinde srar edildike, kk gnah

yoktur." anlamnda bir rivayet (bn Ebi eybe, Musannef; Deylemi) vardr. "Hibir kk gnah yoktur ki, kk (nemsiz) grld halde

bymesin; Hibir byk gnah yoktur ki, tevbe/istifar edilerek klmesin." Baka bir hadis-i erifte ise, gze nemsiz grnen gnahlardan aka sakndrlmaktadr: "Ey ie! Gze nemsiz gibi grnen gnahlardan sakn! nk bu gnahlar iin, Allah tarafndan grevlendirilmi bir grevli vardr." (bn Mce, Zhd 29)

Ahmed bin Hanbel'in Msned'inde (Msned-i Ahmed, I/402, V/331, VI/70) ise, mezkr hadisin devam yle biter: "... nk kk gnahlar insanda bir araya gelince onu helak eder. Tpk l bir arazide bulunup da, yanna kavmin iileri gelen u adamn hali gibi: O adam ve dierleri odun tayp stste yarlar ve bir yn meydana getirirler. Derken odun ynn atee verirler ve (kk kk olan, ama bir araya gelince kocaman bir yn olan bu al rpnn ateiyle) o lde bulunan btn canllar yok ederler."

Kk gnahlar nemsememek, bunlarda srar etmek, insan

byklerini yapmaya hazr hale getiren psikolojik ve ruh bir deiiklie uratr. (15) Kk gnahlarla ilgili aadaki tavrlar, bizi byle bir ruh haline yaklatrrlar:

1- Kk gnahlarda srar ve bunlara devam; 2- Gnah nemsememe, zira gnah gzmzde bytmek, kalbin nefret ve

honutsuzluundan kaynaklanrken, aldrmamak da ona alkanlk kesbetmeden ileri gelir;

3- Kk gnahtan haz duyup onunla marmak ve bunu bir nimet elde etmek

sanp, bedbahtlk sebebi olduundan gafil bulunmak; 4- Allah'n, kendisini cezalandrmamasna ve hilm gstererek mhlet

tanmasna (istidrac) aldanmak; 5- Gnah ileyip, ondan sonra da bunu bakalarnn yannda sylemek;

Allah'n bu suu rtmesine kar ar bir duyarszlk ve gaflet olduu gibi, ayn zamanda duyan kimseleri de sua tevik olacaktr. (16)

Kk gnah hakknda sakndrc kesin bir tehdit, lnet, cehennem atei gibi

unsurlarn olmamasna bakarak aldanlmamaldr. nk, saylan sebeplerden tr, byk gnaha dnmesi daima mmkndr. Bu bakmdan gnahn kklne deil, ama kendisine kar gelinen Allah'n azamet ve kibriyasna bakarak, gnahlardan saknmamz lazmdr. (17)

Muhtaba Gre Gnahlar Gnahlar, muhataba gre e ayrlr. 1- Allah'a Kar Gnah: Kfr, irk ve endd/e ve benzer koma gibi tevbe

edilip vazgeilmedike affedilmeyen gnahlardr.

2- nsanlara Kar Gnah: Kur'an- Kerim'de, insanlara ynelik gnahlar, Allah'a ynelik olanlardan daha eitli olup, bunlar farkl alanlara dalmaktadrlar. Netice itibariyle bu tr gnahlarn nemi uradadr: Bunlar kul hakkn ihll olduundan kendisine hakszlk yaplann rzas olmadka balanmaz.

nsanlara kar ilenen gnahlardan katl (2/Bakara, 85; 4/Nis, 92) kan

dkme (2/Bakara, 84); kz ocuklarn diri diri topraa gmme (16/Nahl, 58-59; 43/Zuhruf, 17) zikredilir. Cana kyma, hataen olmann dnda, kesinlikle m'minlerden nehyedilirken (4/Nis, 92), kastl ldrmelerin cezas ksas olarak (2/Bakara, 178, 179) tayin edilmitir.

Faiz yeme (2/Bakara, 275, 278, 279; 3/l-i mran, 130) -ki faiz yemek

balanmayacak sulardan saylm ve faiz yiyenlerin kabirlerinden maher gn eytan arpm bir durumda dirilecekleri ayette ifade edilmitir. (2/Bakara, 275) -; mala hyanet etmek/ull (3/l-i mran, 161);

cimrilik (3/l-i mran, 180; 4/Nis, 37); mal ve tarty noksanlatrma

(2/Bakara, 282; 7/A'rf, 85); helal - haram demeyip miras yemek (89/Fecr, 19); hrszlk (5/Mide, 38; 12/Ysuf, 70, 73); rvet yemek (5/Mide, 62) Kur'an'da yasaklanan insanlara kar ilenen gnahlardandr. Yine, ikence yapma (5/Mide, 59); yetim mal yemek (17/sr, 10, 34); yetimi irkin tarzda kovmak (107/Mun, 2); yoksulu doyurmamak (107/Mun, 3); yzszlkle insanlardan bir ey istemek suretiyle onlar incitmek (2/Bakara, 273); hyanet (4/Nis, 105, 107; 8/Enfl, 27, 58, 71); gzlerin haince bak (40/M'min, 19); ahde riayetsizlik (17/sr, 34); insanlara iftira, iledii gnah masum birine ykma (4/Nis, 112); iffetli kadnlara zina isnad (24/Nur, 4, 11, 23)

-ki drt ahit getirilmedike seksen denek/celde vurulur-; bhtan/iftira

(4/Nis, 20, 112, 156); gen kzlar zinaya zorlamak (24/Nur, 33); yalan ahitlik (22/Hacc, 30); insanlara kar byklenme ve marma (17/sr, 37); haset ve kskanlk (2/Bakara, 109; 4/Nis, 54) btn bunlar, Kur'an'da yasaklanan insanlara kar ilenen gnahlardandr. Byclk (113/Felak, 4);

kaslarak yrmek (75/Kyme, 33); insanlara iltifat etmeyip onlara

burun kvrma (31/Lokman, 18); ana babaya itaatsizlik (31/Lokman, 14-15); insanlarla alay etmek, onlar kmsemek, bakalarn gldrecek biimde onlarn kusurlarna ve eksikliklerine dikkat ekmek (24/Nur, 11); her ne ekilde olursa olsun bakasn ayplamak, knamak (9/Tevbe, 58, 79, 49/Hucurt, 11)

-ki byle bir davran, imandan sonra fska dmek kadar tehlikeli saylmtr-

; mslmanlarn kusurlarn aratrp, gizli durumlarn aa vurmak

(49/Hucurt, 12); tandn yokluunda holanmayaca eylerle anmak, yani gybet (49/Hucurt, 12)

-ylesine irkin bir davrantr ki, l kardeinin etini yemeye/yamyamla

denk tutulmutur-; bakas hakknda zanla hkm vermek (17/sr, 36; 46/Ahkaf, 6, 12); ka-gzle insanlar ekitirme (83/Mutaffifin, 30) gibi gnahlar insanlara ynelik gnahlardr.

Kur'an'da insanlarla ilgili gnahlara olduka fazla yer ayrlmas,

Kur'an reti ve dnya grnn, sosyal henk ve intizama ne kadar itina gsterdiinin bir belgesi saylsa gerektir. nk, farkl younluktaki manalaryla, bu kadar eitli kelimenin kullanlmas, toplumsal hayat ile her noktadan temasa geip, onu etkileme hedefini gzetir.

3- nsann Kendisine Kar Gnah: Gnahlar, kt akbeti bizzat yapanlar

ve buna sebep olanlar ilgilendirdiinden, gnahkrlar, neticede bizatihi gnahlar kendilerine kar ilemi olurlar. Bu durum, bazen nefs kelimesiyle beraber zikredilen tahtnne (2/Bakara, 187; 4/Nis, 107)

kelimesiyle ifade edilirken bu, gnah ilemek ve ma'siyet irtikb etmek

suretiyle nefse zulm veya azaba maruz brakmak ve sevabn da azaltmak suretiyle onun kemaline halel getirmeyi gsterir. ou zaman ise, bu husus "nefsine zulmetmek" kavram altnda bize sunulur (2/Bakara, 54, 231; 4/Nis, 97; 7/A'rf, 24; 11/Hd, 101 vb.). yleyse gnah, hangi kategoriye dahil olursa olsun, onun ypratc tesiri ve sonular, zaruri olarak yapan alkadar eder.

Kur'an- Kerim, insana ok nem verir. Mesela, Allah'a kar yaplacak

grevler, insann gcnn dnda mtalaa edilmemitir. Allah'a ibadet ve itaat konusunda insandan istenen, gc lsndeki eylerdir. Glerinin yetmeyecei eylerden insan sorumlu tutulmazken (2/Bakara, 233, 286; 4/Nis, 84; 6/En'm,152 vb.); te yandan da, en mkemmel hedefe ulamas iin gerekli gayretin sarfedilmesi istenmektedir.

Gcmzn ve kuvvetimizin, devlerimizin hepsine dil bir ekilde dalmas

esastr. Aktif potansiyelimiz, hayatn dier alanlar iinde bizi gszle uratmas nokta-i nazarndan, dar bir idealin hizmetinde kertilmemeli ve ldrlmemelidir.

Peygamberimiz'in snneti, bize u mesaj iletmektedir: "zerinde Rabbinin de

hakk vardr, nefsinin de hakk vardr, ailenin de. Buna gre sen, her hak sahibine hakkn ver!" (Buhri, Edeb 84-86)

Peygamberimiz, birok vesileyle bu duruma deinerek, ok uzun sre

uykusuz kalmak ve devaml oru tutmak gibi ar amelleri knam, vazgeilmesini istemi veya yasaklamtr. Mesela, bir yolculuu esnasnda, bir cemaat ve cemaatin ortasnda gneten korunmaya alan bir adam grr. Bu adamn halini sorduunda, O'na yle cevap verilir: "Oru tutmakta!" Hz. Peygamber, hemen yle buyurur: "Seferde/yolculukta iken, oru tutmak takvadan deildir." (Buhri, Savm 35)

Benzer bir olay da yledir: Hz. Peygamber bir gn, omuzlarna yaslanm

olduu iki olu arasnda sallana sallana giden bir ihtiyar grr. Allah Rasl, bu adamn halini sorduunda, cevap verilir: "Yaya hacca gitmek eklinde bir adakta bulunmutu da!" Bunun zerine yle buyururlar: "Bu adamn kendisine reva grd ikenceyi, Allah ona reva grmez!" (Buhri, Umre 58)

Bu tr uyar ve yadrgamalara ramen, Peygamberimiz, kendisini telef

edercesine, mesela ayaklar iinceye kadar gece namazlar klyor (Buhri, tikf 1) ve bu durum ashap tarafndan tam anlalmyordu. Ashabna verdii cevapta O, "Allah'a kreden bir kul olmasnn yadrganmamas gerektiini ifade ediyordu (Buhri, Teheccd 6).

Bu yasaklar ve bunlara ramen bu tr davran zelliklerinden sonra u tesbiti yapabiliriz: Din yaantsnn younluunu farkllatran bu ruh hususiyete, dinin sbjektif yn diyebiliriz. Buna gre, sadece fizik g deil; ama manev kuvvet de insanlar arasnda eit ekilde datlmamtr. Bundan neet eden bir keyfiyet olarak baz insanlar iin kat ve ar olan bir davran, bazlar iin hi de byle olmayabilir.

nsan, kendi ruh ve madd varl zerinde, sosyal evrede de olduu

gibi, istedii biimde davranamaz ve byle bir tasarruf hakkna da sahip deildir. Hz. Peygamber'in hadisinde ifade edildii gibi, nefsimizin meru haklarn kabul etmemek, ona yneltilmi bir sutur ve cezas uhrev lemde grlecektir.

Meru olmakszn canmza, ruh ve beden varlmza ynelteceimiz

herhangi bir su, ahirette misliyle cezalandrlacaktr. "Kim dnyada nefsini herhangi bir eyle ldrrse, kyamet gnnde de o eyle azab olunur." (Mslim, man 176) (18)

Fsk ve fsklk, son derece kt ve tehlikeli bir durum olunca, insanlara

den bu durumdan mmkn olduu lde kanmak, gerek diliyle ve

gerekse fiiliyle mmkn olduu lde fsktan uzak durmaktr. Gnahn bynden olduu gibi, knden de kanmal, "bu kktr zarar vermez" diyerek onu ilemekte srar edilmemelidir.

Zira sz getii zere, kk gnahta srar etmek de fskn

derecelerinden birisidir. uras unutulmamaldr: Hibir kk gnah yoktur ki, kk ve nemsiz grlp devam edildii mddete byk gnaha dnmesin. Damlaya damlaya gl olduu gibi, kk gnahlar da tekrar edilerek veya deiik kk gnahlar bir arada toplanarak byrler, byk gnah olurlar.

Aslnda kfirlere uygun davranlar olan fsk, slam hudutlar kabul etmekle birlikte; farzlar terk eden veya haramlar ileyen mslmann da bazen yanlarak iine dt bir illet ve felakettir. Kuran- Kerimde fsklarn zemmedildii ve azapla uyarld mlumdur.

Hesap gnn dnen her mmin, er emirleri eda etmek ve haramlardan

iddetle kanmak suretiyle fsk hastalndan kurtulabilir. Fsk, bireysel bir eylemdir. Fsklarn bir araya gelmesi ve er hudutlar kitle halinde tahrip etmesi, fesad gndeme getirir. Dolaysyla fsk ile fesad arasnda, byle bir yaknlk ve iliki vardr. Fsklarn ve mfsidlerin ounluu tekil ettii toplumlarda; taut glerin iktidar olmas ve hizbu-eytann hzla gelimesi kanlmazdr. (19)

O yzden slamn gnllerde ve corafyalarda hkim olmas iin her eit fsktan kanmak ve fsklara slam tavr alp salih amellerle i ie ve salihlerle beraber olmak artttr.

Kim Allahn indirdii ile hkmetmezse, ite onlar fsklardr. (5/Mide,

47) Kendi nefsinden balamak zere gnllerde, eylemlerde ve evredeki her eit fsk ve fsa kar mcadele edenlere selm olsun!

-------------------------------------------------------------------

--------------------------

1- Ragp el-sfehani, el-Mfredat fi Garibi'l-Kur'an, s. 572 2- slm Ansiklopedisi, T. D. V. Y. 12/203-204 3- Yusuf Kerimolu, Kelimeler Kavramlar II/38 4- Ali nal, Kuranda Temel Kavramlar, s. 332 5- mam Kurtubi, el-Cami' liAhkmi'l-Kur'an, 16/316 6- Cessas, el-Ahkmu'l-Kur'an, 3/398

7- Vecdi Akyz, Kur'an'da Siyasi Kavramlar, s. 367 ve devam 8- A. g. e. s. 389 9- Fi Zlalil-Kuran 7/ 129-130 10- Kur'an'da Siyasi Kavramlar, s. 395 11- slam Ansiklopedisi, T.D.V. Y. 12/204-205 12- slam Ansiklopedisi, T.D.V. Y. 13/38 13- Gazzali, hya, V / 21 14- Kur'an'da Gnah Kavram, s.321 ve devam 15- F. Razi, Tefsir-i Kebir, Mutaffifin 14. ayetin tefsiri 16- Gazzali, hya, IV/40-41 17- Kur'an'da Gnah Kavram, s.329-331 18- A.g.e. s. 332 ve devam 19- Kelimeler Kavramlar, II/41

Fsk ve Fsk Konusuyla lgili Ayetler a- Fasklar, Antlamalarn Bozarlar: Bakara, 27. b- Fasklar, Birlik ve Beraberlii stemezler: Bakara, 27. c- Fasklar, Fesat (Bozgunculuk) karrlar: Bakara, 27. d- Fasklar, Kur'an' nkr Ederler: Bakara, 99. e- Allah'n ndirdii le Hkmetmeyenler Fasktr: Maide, 47. f- Fask Mnafklar: Tevbe, 67, 84; Mnafkun, 6. g- Fasklarn Getirdii Haberi Aratrmak: Hucurat, 6. h- Fasklarn Cezas: Secde, 20-21; Hucurat, 11. i- Fasklar Antlamalarn Bozarlar: Bakara, 27.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar 1. Hadislerle Kuran- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2, s. 236 2. Mefatihu'l-ayb (Tefsir-i Kebir), F. Razi, Aka Y. c. 2, s. 205-206 3. slam Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 13, s. 37-39; c. 12, 202-205; 4. slam Ansiklopedisi, amil Y. c. 2, s.146, 186-188 5. Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. s. 146-150 6. Kur'an'da Gnah Kavram, Sadk Kl, Hiba Y. 7. Kur'an'da er Problemi, Lutfullah Cebeci, Aka Y. 8. Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 328-333 9. lahi Kanunlarn Hikmetleri (Snnetullah), Abdlkerim Zeydan, htar Y. s. 269-285 10. Kur'an'da Siyasi Kavramlar, Vecdi Akyz, Kitabevi Y. s. 367-397 11. nanla lgili Temel Kavramlar, Mehmet Soysald, alayan Y. s. 58-63 12. Kur'an'da Dini ve Ahlaki Kavramlar, Toshihiko zutsu, Pnar Y. s. 211-218

13. slam Dncesinde man Kavram, Toshihiko zutsu, Pnar Y. s. 49-74 14. slami Terimler Szl, Hasan Akay, aret Y. s. 136, 143

Ve hru da'vn eni'l-hamd lillhi rabbi'l-lemin: Dvmzn sonu lemlerin Rabb Allah'a hamdetmektir.

Sbhanek Allahmme ve bihamdike ve ehed en la ilahe illa ente vahdeke la erike leke ve Estafiruke ve etb ileyk.

Derleme Ebu Abdulmmin Tekin. bin Muharrem. el-Kayseri

E-Mail dayioglu_@hotmail.com

E-Mail tekin_mihci@hotmail.com

BELGIQUE 2003 - 2013

https://www.facebook.com/tekin.mihci

https://www.facebook.com/groups/islami.e.Kitap.indir/files/

https://www.facebook.com/groups/Tevhid.Selefi.Daveti/files/

https://www.facebook.com/groups/129830423826445/files/

http://tevhiddersleri.com/

http://ebumuaz.blogspot.com/

http://www.ehlieser.tr.gg/

http://www.islamhouse.com/

http://islamqa.info/tr

http://tevhidvesunnet.com/

http://www.davetulhaq.com/tr/index.php

http://www.tevhididavet.com/

http://www.tevhidyolcusu.com/

http://islamiekitap.blogspot.be/

http://ilimehli.blogspot.be/

http://www.sahihhadisler.net/

Fskn Tanm ve MhiyetiFsk Kime Denir?1- nanla lgili Fsk2- Din Emir ve Yasaklarda Geveklik ve hmalFskn Sosyal NiteliiFsk Davranlarnn Sonucua- Allah, Fsklar Hidayete Eritirmez, Onlardan Rz Olmazb- Dnyev Azap ve Helkc-Uhrev Azap ve CehennemFskn Sembol TipleriByk GnahlarByk Gnah lemenin NeticesiKk GnahlarMuhtaba Gre Gnahlar