Factors affcting the decision toward of homestay Tourists ...gnru2018.lpru.ac.th/pdf/proceeding/Humanities... · พิชํุฒม์ เพ็ญมมาศ(Pitchayut Penmas)1

168

การประชมวชาการนาเสนอผลงานวจยระดบชาต เครอขายบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏภาคเหนอ ครงท 18 และลาปางวจย ครงท 4

ปจจยทมอทธพลตอตดสนใจเลอกทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยว ทมาเทยวในจงหวดนครศรธรรมราช

Factors affcting the decision toward of homestay Tourists accommodation in Nakhon Si Thammarat Provence

พชฒม เพญมมาศ(Pitchayut Penmas)1 วราพร กาญจนคลอด(Waraporn Kanjanaklod)2 อทมพร ศรโยม(Utumporn Sriyom)3 พรศลป บวงาม(Pornsin Buangam)4

1,2 สาขาวชาการจดการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช 3,4 สาขาวชาคอมพวเตอรธรกจ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

*Corresponding author. E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาพฤตกรรมการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยวจงหวดนครศรธรรมราช ผวจยมงสารวจประชากรศาสตรของนกทองเทยวในทเขามาพกโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการสารวจ จานวน 400 ตวอยาง สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาขอมลทวไป พบวา สวนใหญนกทองเทยวทเขามาพกจะเปนนกทองเทยวเพศหญง มชวงอาย 20-30 ป มสถานภาพโสด ระดบการศกษาปรญญาตร สานใหญเปนนกเรยน/นกศกษา และมรายไดเฉลยตอเดอนอยท 10,001-20,000 บาท สาหรบผลการวเคราะหพฤตการณของนกทองเทยว พบวา นกทองเทยวสวนใหญมวตถประสงคในการเดนทางเพอมาทองเทยว โดยจะเดนทางมาพกกบครอบครว และจะเขาพกเปนเวลาประมาณตากวา 2 วน นกทองเทยวสวนใหญจะเลอกหองพกแบบหองพกรวม มราคาประมาณตากวา 500 บาท และสวนใหญจะจองลวงหนาโดยเพอนเปนผจองให และหากมโอกาสในการเดนทางมาใชบรการทพกเดมสวนใหญเลอกทจะกลบมาใชบรการทพกเดม และความพงพอใจในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา ระดบความพงพอใจของนกทองเทยว โดยรวมและรายดานอยในระดบมาก กลมตวอยางมความพงพอใจในการใชบรการโฮมสเตยในดานวฒนธรรม ดานการนาเทยว ดานการบรการ ดานทพก ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การเพมมลคาของผลตภณฑ ดานอาหารและโภชนาการ และดานอธยาศยของเจาบานพก ตามลาดบ คาสาคญ: นกทองเทยว, โฮมสเตย

169


Abstract The purposes of this research were To study behavior of the usage service

accommodation‖s tourists especially homestay in Nakhon Si Thammarat province. Researcher aim to survey demographics characteristics’s tourists in Nakhon Si Thammarat province. The data was analyzed using questionnaire, 400 samples. Statistics was used to analyze the data like percentage, mean, standard division.

The result of study generally, the finding indicated that the most of visitors that come to stay is 20-30 years girl, single, studying in Bachler’s degree, student and get salary of 10,000-20,000 bath. For result of tourists‖ behavior, the major tourists aim to travel with their families, and they stay at least 2 two days. The major tourists choose the guest room, 500 baths. They booked the room before coming. If they have a chance to come here again, they still choose the same place where they used to stay. Complacence of service’s usages in homestay in Nakhon Si Thammarat province, complacence’s the tourists stay at homestay Nakhon Si Thammarat province is very good. A sample of cause is complacent to use the service of homestay, especially cultural, tour guide, accommodation, natural resource and environment, the product that is adopt to value high cost, food and nutrition, the owner‖s courtesy sequentially. Keywords: Tourists, Homestay บทนา อตสาหกรรมการทองเทยวไทยภายหลงจากการกาวสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ Asean Economics Community (AEC) อยางเตมรปแบบในป 2558 ทมเปาหมายเพอใหอาเซยนรวมเปนตลาดเดยวกนและมฐานการผลตรวมกน โดยเปดการคาเสร ภาคบรการ การลงทน และการเคลอนยายแรงงานทมทกษะระหวางกน รวมถงมการเคลอนยายเงนทนอยางเสร อยางไ รกตามดวยความโดดเดนทางดานความหลากหลายของสนคาและสถานททองเทยว อธยาศยไมตร ความคมคาเงนประกอบกบการทาเลทตงของประเทศไทย ทาใหคาดวาอตสาหกรรมทองเทยวของไทย รวมถงธรกจทเกยวเนองกบภาคการทองเทยว เชน โรงแรม/ทพกโฮมสเตย รานอาหาร การบรการสขภาพ การแพทย ธรกจนาเทยว สปา/แพทยแผนไทย เปนตน ยงคงมศกยภาพในการแขงขนในตลาดเอเชย แมวาประเทศในกลมอาเซยนตางกหนมาใหความสาคญในการพฒนาธรกจการทองเทยวกนมากขน ไมวาจะเปนสงคโปร มาเลเซย เวยดนาม เพอรองรบนกทองเทย วทวโลกทคาดวาจะ

170


หลงไหลเขามาทองเทยวในแถบเอเชยเพมมากขน (ศนยวจยกสกรไทย,2554 : 1-2) ดงตารางท 1 ทแสดงสถตการทองเทยวประเทศไทย ป 2013-2016 ตารางท 1 สรปสถตการทองเทยวประเทศไทย ป 2013-2016

ป ชาวไทย รอยละ ชาวตางชาต รอยละ รายได

2013 161,613,168 74.48% 55,368,703 25.52% 1,207,145.82 2014 170,133,148 74.78% 57,386,663 25.22% 1,147,653.49

2015 185,110,333 74.47% 63,462,178 25.53% 1,447,158.05

2016 198,363,628 75.03% 66,009,076 24.97% 1,640,000.00 ทมา:ระบบฐานขอมลแหลงทองเทยว,2559:ออนไลน จากการสรปสถตการทองเทยวประเทศไทย ป 2013-2016 แสดงใหเหนวานกทองเทยวชาวตางชาตในป 2013-2016 เดนทางเขามาประเทศไทยเพมมากขนของแตละป โดยทรฐบาลมนโยบายการสนบสนนอตสาหกรรมการทองเทยวเพมมากขน และมการพฒนาทกจงหวดทมแหลงทองเทยวทมศกยภาพสง เพอเปนการกระจายการทองเทยวจากเมองหลกไปสเมองรองทอยบรเวณใกลเคยง นอกจากนรฐบาลยงตองยกมาตรฐานและคณภาพใหเทยบเคยงกบเมองทองเทยวสากล (ระบบฐานขอมลแหลงทองเทยว,2559:ออนไลน)

จงหวดนครศรธรรมราช ตงอยทางตอนกลางของภาคใต หางจากกรงเทพมหานคร 780 กโลเมตร มเนอทประมาณ 9,942,502 ตร.กม หรอประมาณ 6,2 4,064 ไร มพนทมาก เปนอนดบ 2 ของภาคใต และเปนอนดบท 16 ของประเทศ หรอประมาณ รอยละ 1.98 ของ พนททงประเทศ ทตงของตวจงหวด ตงอยประมาณละตจด 9 องศาเหนอและลองตจด 100 องศาตะวนออก เปนจงหวดทมประชากรมากทสดในภาคใตและมขนาดพนทใหญเปนอนดบ 2 ของภาคใต (รองจากสราษฎรธาน) มจงหวดทอยตดกนไดแก สงขลา พทลง ตรง กระบ และสราษฎรธาน คลอบคมพนทเปนปาดงดบ ปาชายเลน ปาพรและปาชายหาด ทอดมไปดวยความหลากหลายของพชพรรมและสตวนานาชนด และยงมแรธาตทอดมสมบรณ จงหวดนครศรธรรมราชเปนจงหวดทมสถานททองเทยวทมชอเสยงมากมาย เชน แหลมตะลมพก ปลาโลมาสชมพทอาเภอขนอม วดพระมหาธาตวรมหาวหาร นาตกกรงชง หมบานครวง อทยานแหงชาตเขาหลวง หาดหนงาม หาดในเพลา นาตกโยง นาตกะโรม วดเจดย ทะเลหมอกกรงชง ทะเลหมอกเขาเหมน ถนนคนเดนหนาวดพระมหาธาต ฯลฯ ทาให จงหวดนครศรธรรมราชเปนอกจงหวดหนงทสามารถดงดดนกทองเทยวใหเดนทางเขามาทองเทยวเพมมาก

171


ขนทก ๆ ป ดงแสดงในตารางท 2 แสดงผลเปรยบเทยบสถตนกทองเทยวจงหวดนครศรธรรมราช ป พ.ศ. 2013-2016 (ศลปวฒนธรรม ทองเทยว ธรรมะ ภาคใต, 2554 : ออนไลน)

ตารางท 2 เปรยบเทยบสถตนกทองเทยวจงหวดนครศรธรรมราช ป พ.ศ.2013-2016

ป

จานวนนกทองเทยว (คน) รวม

ไทย ตางชาต

2013 2,649,303 51,291 2,700,594 2014 3,033,126 58,770 3,091,896

2015 3,357,376 72,384 3,429,760 2016 3,497,074 80,105 3,577,179

ทมา:สานกงานสถตแหงชาต,2559:ออนไลน จากตารางท 2 เปรยบเทยบสถตนกทองเทยวจงหวดนครศรธรรมราช ป พ.ศ.2013-2016 จะเหนไดวานกทองเทยวทเดนทางมาเทยวในจงหวดนครศรธรรมราชเพมจานวนมากขนเรอย ๆ ซงชใหเหนวาในอนาคตจงหวดนครศรธรรมราชจะเปนอนดบตน ๆ ของประเทศไทยทนกทองเทยวจะเลอกเดนทางเขามาทองเทยวเปนอนดบแรก

โฮมสเตยในเขตจงหวดนครศรธรรมราช มจดเดน คอ นกทองเทยวสามารถสมผส วฒนธรรมและวถชวตดงเดม ไมวาจะเปนอาชพการทาสวนผก สวนผลไม ชมการทาไรนาสวนผสมเทยวชมวด หรอเทยวชมตลาดนา ทยงคงสภาพตลาดนดแบบชาวบาน ชมบรรยากาศทอากาศดทสดในประเทศไทยและลงเลนนาตกทไหลมาจากเทอกเขา หรอเลอกทาสปาโคลน ลงเรอชมการทาประมงของชาวบาน เลอกซอสนคาจากรานคา OTOP ของหมบาน ชวงเชาชมบรรยากาศทะเลหมอก ทงยงไดใชชวตทามกลางอากาศอนบรสทธ และรบประทานอาหารทมจากธรรมชาตอกดวย ดวย เหตนโฮมสเตยในเขตจงหวดนครศรธรรมราชจงเปนสถานททนาไปเยยมเยอน ในปจจบนมกจกรรมและบรรยากาศในโฮมสเตยทแตกตางกนไปและพบวาจานวนนกทองเทยวทสนใจเขาพก และรวมกจกรรมตาง ๆ ของ โฮมสเตยในเขตจงหวดนครศรธรรมราช มจานวนเพมมากขนเรอย ๆ

จากเหตผลทกลาวมาขางตน ดงนนทาใหผวจยมความสนใจทจะศกษาปจจยทมอทธพลตอตดสนใจเลอกทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยวในเขตจงหวดนครศรธรรมราช เพอนาขอมลในการวจยเปนแนวทางใหกบผประกอบการหรอนกลงทนทสนใจธรกจทองเทยวรปแบบโฮมสเตย

172


สามารถนาขอมลไปใชเพอปรบปรง พฒนาในดานตาง ๆ ตลอดจนการสราง แรงจงใจและดงดดใหนกทองเทยวชาวไทยเดนทางมาทองเทยวในรปแบบโฮมสเตยใหมากยงขน วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาพฤตกรรมการใชบรการท พกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยวจงหวดนครศรธรรมราช กรอบแนวคดการวจย การศกษาปจจยทมอทธพลตอตดสนใจเลอกทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยว ในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช มกรอบแนวคดการวจยในภาพท 1

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

ขอมลสวนบคคล 1. เพศ 2. อาย 3. สถานภาพ 4. ระดบการศกษา 5. อาชพ 6. รายไดตอเดอน

ความพงพอใจของนกทองเทยวในการใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช

1. ดานทพก 2. ดานอาหารและโภชนาการ 3. ดานความปลอดภย 4. ดานอธยาศย 5. ดานการนาเทยว 6. ดานวฒนธรรม 7. ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 8. การเพมมลคาของผลตภณฑ 9. ดานการบรการ 10. ดานการประชาสมพนธ

พฤตกรรมในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช

1. วตถประสงคในการเดนทาง 2. เดนทางมาพกกบใคร 3. จานวนวนทเขาพก 4. รปแบบหองพกทเลอก 5. ราคาหองพกทเลอก 6. การจองหองพกลวงหนา 7. วธการจองหองพกลวงหนา 8. โอกาสในการเดนทางมาใชบรการทพกทเดม

ตวแปรอสระ

สระ

ตวแปรตาม

173


วธดาเนนการวจย ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงน คอ นกทองเทยวทเดนทางมาทองเทยวในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช ซงจากขอมลสถตนกทองเทยวของจงหวดนครศรธรรมราชทเดนทางมาพกในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พ.ศ. 2559 มจานวนทงสน 3,577,179 คน กลมตวอยางการวจยในครงน เนองจากทราบจานวนประชากรจงคานวณโดยการหาคากลมตวอยางโดยการใชสตรของ Taro Yamane (1995) อางถงในพรรณ ลกจวฒนะ, 2553: 75-77) แทนคาโดยใชสตรทระดบความเชอมน 95% คาความคลาดเคลอน 5% จะไดขนาดของกลมดงน

n =

โดย n = ขนาดของกลมตวอยาง N = ขนาดของกลมประชากร e = คาความคลาดเคลอนของกลมตวอยาง

แทนคา n =

โดย n = 399.999 = 400 ดงนนกลมตวอยางในงานวจยนมจานวนทงสน 400 คน โดยเผอสารองแบบสอบถามไมสมบรณ จานวน 20 ชด รวมขนาดของกลมตวอยางทงหมดเปน 420 ชด โดยกลมตวอยางเปนนกทองเทยวทมาใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราชของอาเภอลานสกาและนบพตา เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงน ผวจยไดใชแบบสอบถามแบบคาถามปด ใชเกบขอมลกบนกทองเทยวทมาพก โฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราชของอาเภอลานสกาและนบพตา ซงไดสรางตามกรอบแนวคดการวจยทกาหนดขน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทว ไปของนกทองเทยวชาวไทยท พกโฮมสเตย ในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ (Checklist) โดยครอบคลม เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา อาชพ รายได

174


ตอนท 2 พฤตกรรมในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยว ลกษณะแบบสอบถาม เปนแบบสอบถามตรวจสอบรายการ (Checklist)โดยครอบคลม วตถประสงคในการเดนทาง เดนทางมาพกกบใคร จานวนวนทเขาพก รปแบบหองพกทเลอก ราคาหองพกทเลอก การจองหองพกลวงหนา วธการจองหองพกลวงหนา โอกาสในการเดนทางมาใชบรการทพกทเดม

ตอนท 3 ความพงพอใจของนกทองเทยวในการใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช ลกษณะแบบสอบถาม เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอยและนอยทสด

ตอนท 4 ขอเสนอแนะแนวทางการพฒนาโฮมสเตย ลกษณะแบบสอบถาม เปนแบบสอบถามตรวจสอบรายการ (Checklist)โดยครอบคลม ตองการใหพฒนาโฮมสเตยในดานใดบาง โดยสามารถเลอกไดมากกวา 1 ขอ

ตารางท 3 คาความเชอมนของแบบสอบถาม

ตวแปร จานวนคาถาม

คาสมประสทธอลฟาของครอนบาค

การแปลผล (เกณฑระดบ)

ระดบความพงพอใจ

1. ดานทพก 4 0.711 ยอมรบได

2. ดานอาหารและโภชนาการ 5 0.862 ด 3. ดานความปลอดภย 3 0.838 ด

4. ดานอธยาศย 5 0.743 ยอมรบได 5. ดานการนาเทยว 4 0.714 ยอมรบได

6. ดานวฒนธรรม 5 0.831 ด

7. ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3 0.709 ยอมรบได

8. การเพมมลคาของผลตภณฑ 5 0.787 ยอมรบได 9. ดานการบรการ 5 0.750 ยอมรบได

10. ดานการประชาสมพนธ 3 0.768 ยอมรบได

(a < 0.5 = ไมยอมรบ, ≤ a < 0.6 = อยในเกณฑแย, 0.6 ≤ a < 0.7 = อยในเกณฑนาสงสย, 0.7 ≤ a < 0.8 = อยในเกณฑยอมรบได, 0.8 ≤ a < 0.9 = อยในเกณฑด, a ≥ 0.9 = อยในเกณฑดมาก)

175


จากตารางท 3 การตรวจสอบความเชอมนของแบบสอบถามโดยการหาคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach‖s Alpha Coefficint) โดยคาความเชอมนของแบบสอบถามสาหรบการวจยครงน ใชเกณฑของเรเวลและชนบารค (Revelle, W., Zinbarg,R., 2009) ซงพบวาคาสมประสทธอลฟาของครอนบาคของตวแปรอยระหวาง 0.70 – 0.86 ซงเมอพจารณาแลวอยในเกณฑทดเหมาะสมทจะนาไปใชกบงานวจยในครงน

การจดทาขอมลและการวเคราะหขอมล การจดทาขอมลและการวเคราะหขอมล ผวจยไดทาการเกบขอมลโดยมรายละเอยด ดงน เกบขอมลจากนกทองเทยวทเขาพกโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช การ

วเคราะหขอมลนรวบรวมไดจากแบบสอบถามดวยเครองไมโครคอมพวเตอร โดยแบงเปน ขนตอนไดดงน

ตอนท 1 การการวเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพ อาชพ รายได โดยใชวธประมวลผลทางสถตเชงพรรณนา โดยนาขอมลทรวบรวมไดมา วเคราะหหาคาทางสถตซงประกอบดวยการแจกแจงความถ และรอยละ

ตอนท 2 พฤตกรรมในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยว ลกษณะแบบสอบถาม เปนแบบสอบถามตรวจสอบรายการ (Checklist)โดยครอบคลม วตถประสงคในการเดนทาง เดนทางมาพกกบใคร จานวนวนทเขาพก รปแบบหองพกทเลอก ราคาหองพกทเลอก การจองหองพกลวงหนา วธการจองหองพกลวงหนา โอกาสในการเดนทางมาใชบรการทพกทเดม โดยใชวธประมวลผลทางสถตเชงพรรณนา โดยนาขอมลทรวบรวมไดมา วเคราะหหาคาทางสถตซงประกอบดวยการแจกแจงความถ และรอยละ

ตอนท 3 ความพงพอใจของนกทองเทยวในการใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช ลกษณะแบบสอบถาม เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ คอ มากทสด มาก ปานกลาง นอยและนอยทสด ใชวธประมวลผลทางสถต เชงพรรณนา (Descriptive Statistics) โดยนาขอมลทรวบรวมไดมาวเคราะหหาคาทางสถต ซงประกอบดวย คาเฉลย (Mean) รอยละ (Percentages) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) โดยนาเสนอขอมลในรปแบบ ตารางควบคกบการบรรยายและการสรปผลการดาเนนการซงไดกาหนดใหคะแนนคาตอบของ แบบสอบถาม ดงน

ระดบความคดเหนมากทสด กาหนดให 5 คะแนน ระดบความคดเหนมาก กาหนดให 4 คะแนน ระดบความคดเหนปานกลาง กาหนดให 3 คะแนน ระดบความคดเหนนอย กาหนดให 2 คะแนน ระดบความคดเหนนอยทสด กาหนดให 1 คะแนน

176


จากนน หาคาคะแนนของแบบสอบถาม โดยใชเกณฑการแปลความหมายของคาเฉลย ดงน คาเฉลย 4.51 - 5.00 หมายถง มความคดเหนอยในระดบมากทสด คาเฉลย 3.51 - 4.50 หมายถง มความคดเหนอยในระดบมาก คาเฉลย 2.51 - 3.50 หมายถง มความคดเหนอยในระดบปานกลาง คาเฉลย 1.51 - 2.50 หมายถง มความคดเหนอยในระดบนอย คาเฉลย 1.00 - 1.50 หมายถง มความคดเหนอยในระดบนอยทสด

ตอนท 4 ขอเสนอแนะแนวทางการพฒนาโฮมสเตย ลกษณะแบบสอบถาม เปนแบบสอบถามตรวจสอบรายการ (Checklist)โดยครอบคลม ตองการใหพฒนาโฮมสเตยในดานใดบาง โดยสามารถเลอกไดมากกวา 1 ขอ โดยใชวธประมวลผลทางสถตเชงพรรณนา โดยนาขอมลทรวบรวมไดมา วเคราะหหาคาทางสถตซงประกอบดวยการแจกแจงความถ และรอยละ ผลการวจย ตารางท 4 แสดงจานวนรอยละของปจจยสวนบคคลของนกทองเทยว

ขอมลทวไปของนกทองเทยว จานวน รอยละ เพศ ชาย หญง

148 252

37.00 63.00

อาย ตากวา 20 ป 20-30 ป

31 - 40 ป 41 ปขนไป

80 144 98 78

20.00 36.00 24.50 19.50

สถานภาพ โสด สมรส หยาราง /หมาย แยกกนอย

186 176 8 30

46.50 44.00 2.00 7.50

177


ขอมลทวไปของนกทองเทยว จานวน รอยละ

ระดบการศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย /ปวช. ปวส /.อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญาตร

66 31 117 151 35

16.50 7.80 29.30 37.80 8.80

อาชพ ขาราชการ /รฐวสาหกจ พนกงานเอกชน

79 66

19.80 16.50

เกษตรกร ธรกจสวนตว รบจางทวไป พอบาน /แมบาน นกเรยน /นกษา

22 94 37 2

100

5.50 23.50 9.30 0.50 25.00

รายได ตากวา 5, 000 บาท 5 ,001-10, 000 บาท 10 ,001-20, 000 บาท 20 ,001-30, 000 บาท

30,001-40,000 บาท 40 , 001 บาทขนไป

80 52 139 114 12 3

20.00 13.00 34.80 28.50 3.00 0.80

จากตารางท 4 ผลการศกษาจานวนและรอยละของขอมลทวไปของนกทองเทยวทมตอการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง จานวน 252 คน คดเปนรอยละ 63 และเปนเพศชาย จานวน 148 คน คดเปนรอยละ 37 สวนใหญมอายระหวาง 20-30 ป จานวน 144 คน คดเปนรอยละ 36 รองลงมาอายระหวาง 31-40 ป จานวน 98 คน คดเปนรอยละ 24.50 และอายตากวา 20 ป จานวน 80 คน คดเปนรอยละ 20 สวนใหญมสถานภาพโสด จานวน 186 คน คดเปนรอยละ 46.50 รองลงมามสถานภาพสมรส จานวน 176 คน คดเปนรอยละ 44 และมสถานภาพ อยาราง/หมาย

178


จานวน 8 คน คดเปนรอยละ 2 สวนใหญมระดบการศกษาปรญญาตร จานวน 151 คน คดเปนรอยละ 37.80 รองลงมามระดบการศกษา ปวส./อนปรญญา จานวน 117 คน คดเปนรอยละ 29.30 และระดบการศกษามธยมตอนตน จานวน 66 คน คดเปนรอยละ 16.50 สวนใหญเปนนกเรยน/นกศกษา จานวน 100 คน คดเปนรอยละ 25 รองลงมาประกอบอาชพธรกจสวนตว จานวน 94 คน คดเปนรอยละ 23.50 และขาราชการ/รฐวสาหกจ จานวน 79 คน คดเปนรอยละ 19.80 สวนใหญมรายไดเฉลยระหวาง 10,001-20,000 บาทตอเดอน จานวน 139 คน คดเปนรอยละ 34.80 รองลงมามรายไดเฉลยระหวาง 20,001-30,000 บาทตอเดอน จานวน 114 คน คดเปนรอยละ 28.50 และรายไดเฉลยตากวา 5,000 บาทตอเดอน จานวน 80 คน คดเปนรอยละ 20 ตารางท 5 แสดงจานวนและรอยละของพฤตกรรมในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยของนกทองเทยว

พฤตกรรมในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตย จานวน รอยละ วตถประสงคในการเดนทาง ทาธรกจ เยยมเพอน /ญาต ทองเทยว ประชม /สมมนา

39 37 311 13

9.80 9.30 77.80 3.30

เดนทางมาพกกบใคร คนเดยว ครอบครว คนรก

51 157 60

12.80 39.30 15.00

เพอน คณะ /หนวยงาน

126 6

31.50 1.50

จานวนวนทเขาพก ตากวา 2 วน 2-3 วน 4 - 5 วน

มากกวา 5 วน

204 181 12 3

51.00 45.30 3.00 0.80

179


พฤตกรรมในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตย จานวน รอยละ

จานวนวนทเขาพก ตากวา 2 วน 2-3 วน 4 - 5 วน

มากกวา 5 วน

204 181 12 3

51.00 45.30 3.00 0.80

รปแบบหองพกทเลอก หองพกเตยงเดยว หองพกเตยงค หองพกรวม กางเตนท

84 107 158 51

21.00 26.80 39.50 12.80

ราคาหองพกทเลอก ตากวา 500 บาท 501-1,000 บาท 1 ,001-1,500 บาท

มากกวา 1, 501 บาท

173 166 49 12

43.30 41.50 12.30 3.00

การจองหองพกลวงหนา จองลวงหนา ไมไดจองลวงหนา

237 163

59.30 40.80

วธการจองหองพกลวงหนา ผานทางอนเทอรเนต ผานทางโทรศพท เพอนเปนผจองให

100 78 156

25.00 19.50 39.00

ผานทางบรษททวร Walk In

47 19

11.80 4.80

โอกาสในการเดนทางมาใชบรการทพกทเดม กลบมา เปลยนทพกใหม ตองการเปลยนบรรยากาศใหมๆ ไมพงพอใจในการใหบรการของโฮมสเตยเดม

377

18 5

94.30

4.50 1.30

180


จากตารางท 5 จานวนรอยละของพฤตกรรมของนกทองเทยวในการเลอกใชบรการท พกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา กลมตวอยางสวนใหญมวตถประสงคในการเดนทางเพอมาทองเทยว จานวน 311 คน คดเปนรอยละ 77.80 รองลงมาเพอมาทาธรกจ จานวน 39 คน คดเปนรอยละ 9.80 และเดนทางมาเยยมเพอน/ญาต จานวน 37 คน คดเปนรอยละ 9.30 สวนใหญเดนทางมาพกกบครอบครว จานวน 157 คน คดเปนรอยละ 39.30 รองลงมาเดนทางมาพกกบเพอน จานวน 126 คน คดเปนรอยละ 31.50 และเดนทางมาพกกบคนรก จานวน 60 คน คดเปนรอยละ 15.00 สวนใหญเขาพกเปนเวลาตากวา 2 วน จานวน 204 คน คดเปนรอยละ 51.00 รองลงมาเขาพกเปนเวลา 2-3 วน จานวน 181 คน คดเปนรอยละ 45.30 และเขาพกเปนเวลา 4-5 วน จานวน 12 คน คดเปนรอยละ 3.00 สวนใหญเลอกใชบรการหองพกรวม จานวน 158 คน คดเปนรอยละ 39.50 รองลงมาเลอกใชบรการหองพกเตยงค จานวน 107 คน คดเปนรอยละ 26.80 และเลอกใชบรการหองพกเตยงเดยว จานวน 84 คน คดเปนรอยละ 21.00 สวนใหญเลอกใชบรการราคาหองพกตากวา 500 บาท จานวน 173 คน คดเปนรอยละ 43.30 รองลงมาเลอกใชบรการราคาหองพก ระหวาง 501-1,000 บาท จานวน 166 คน คดเปนรอยละ 41.50 และเลอกใชบรการราคาหองพก ระหวาง 1,001-1,500 บาท จานวน 49 คน คดเปนรอยละ 12.30 สวนใหญเลอกวธการจองหองพกลวงหนา จานวน 237 คน คดเปนรอยละ 59.30 รองลงมาเลอกวธการไมจองลวงหนา จานวน 163 คน คดเปนรอยละ 40.80 สวนใหญจองหองพกลวงหนาโดยเพอนเปนผจองให จานวน 156 คน คดเปนรอยละ 39.00 รองลงมาเลอกวธการจองหองพกลวงหนาผานทางอนเตอรเนต จานวน 100 คน คดเปนรอยละ 25.00 และเลอกวธการจองหองพกลวงหนาผานทางโทรศพท จานวน 78 คน คดเปนรอยละ 19.50 สวนใหญหากมโอกาสมาพกอกจะกลบมาพกทเดม จานวน 377 คน คดเปนรอยละ 94.30 รองลงมาหากมโอกาสมาพกอกจะเปลยนทพกใหม โดยตองการเปลยนบรรยากาศใหมๆ จานวน 18 คน คดเปนรอยละ 4.50 และเปลยนทพกใหมเพราะไมพงพอใจในการใหบรการของโฮมสเตยเดม จานวน 5 คน คดเปนรอยละ 1.30 ตอนท 3 ความพงพอใจของนกทองเทยวในการใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช

181


ตารางท 6 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของระดบความพงพอใจของนกทองเทยวในการใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยรวมและรายดาน

(n=400)

ระดบความพงพอใจ X S.D. ระดบ ดานทพก ดานอาหารและโภชนาการ ดานความปลอดภย ดานอธยาศยของเจาบานพกหรอโฮมสเตย ดานการนาเทยว ดานวฒนธรรม ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดานการเพมมลคาของผลตภณฑ ดานการบรการ ดานการประชาสมพนธ

4.10 3.95 3.84 3.92 4.27 4.34 4.07 4.02 4.18 3.90

0.83 0.82 0.90 0.77 0.72 0.77 0.77 0.83 0.79 0.76

มาก มาก มาก มาก มาก มาก มาก มาก มาก มาก

โดยรวม 4.06 0.80 มาก

จากตารางท 6 พบวากลมตวอยางมระดบความพงพอใจของนกทองเทยวในการใชบรการโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยรวมอยในระดบมาก ( X = 4.06, S.D. = 0.80) เมอพจารณารายดานทมคาเฉลยสงสด คอ ดานวฒนธรรม อยในระดบมาก ( X = 4.34, S.D. = 0.77) และขอทอยในระดบมาก ไดแก ดานการนาเทยว อยในระดบมาก ( X = 4.27, S.D. = 0.72) ดานการบรการ อยในระดบมาก ( X = 4.18, S.D. = 0.79) ตามลาดบ ตารางท 7 แสดงจานวนและรอยละของขอเสนอแนะแนวทางการพฒนาโฮมสเตย

ขอเสนอแนะ จานวน รอยละ

แนวทางการพฒนาโฮมสเตย ดานหองพก ดานสภาพแวดลอม ดานอาหาร ดานความปลอดภย อน ๆ

58 3

222 201

14.5 0.8 55.5 50.2

รวม 484 121.00

182


จากตารางท 7 ขอเสนอแนะแนวทางการพฒนาโฮมสเตย พบวา โดยกลมตวอยางสวนใหญตองการพฒนาในดานอาหาร จานวน 222 คน คดเปนรอยละ 55.5 รองลงมาตองการใหพฒนาในดานความปลอดภย จานวน 201 คน คดเปนรอยละ 50.2 และดานหองพก จานวน 58 คน คดเปนรอยละ 14.5 ตามลาดบ 5. สรปและอภปรายผลการวจย ผลการศกษาเรอง ปจจยทมอธพลตอตดสนใจเลอกทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช สามารถสรปไดดงน ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม จากผลการศกษาขอมลทวไปของนกทองเทยว พบวา สวนใหญนกทองเทยวทเขามาพกจะเปนนกทองเทยวเพศหญง มชวงอาย 20-30 ป มสถานภาพโสด ระดบการศกษาอยในระดบปรญญาตร ดานอาชพโดยนกทองเทยวสานใหญเปนนกเรยน/นกศกษา และมรายไดเฉลยตอเดอนสวนใหญอยท 10,001-20,000 บาท ขอมลเกยวกบพฤตกรรมของนกทองเทยวในการเลอกเลอกใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา นกทองเทยวสวนใหญมวตถประสงคในการเดนทางเพอมาทองเทยว โดยจะเดนทางมาพกกบครอบครว และจะเขาพกเปนเวลาประมาณตากวา 2 วน นกทองเทยวสวนใหญจะเลอกหองพกแบบหองพกรวม มราคาประมาณตากวา 500 บาท และสวนใหญจะจองลวงหนาโดยเพอนเปนผจองให และหากมโอกาสในการเดนทางมาใชบรการทพกเดมสวนใหญเลอกทจะกลบมาใชบรการทพกเดม ขอมลเกยวกบความพงพอใจในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา ระดบความพงพอใจของนกทองเทยวทเขามาใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยรวมและรายดานอยในระดบมาก กลมตวอยางมความพงพอใจในการใชบรการโฮมสเตยในดานวฒนธรรม ดานการนาเทยว ดานการบรการ ดานทพก ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การเพมมลคาของผลตภณฑ ดานอาหารและโภชนาการ และดานอธยาศยของเจาบานพก ตามลาดบ โดยมรายละเอยดดงน ดานทพกกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอมทพกสะอาดและสบายสงทสด ( X = 4.10, S.D. = 0.83) และพงพอใจหวขอสงอานวยความสะดวกในการเขาพก ตาทสด (X = 3.80, S.D. = 0.83 ) ดานอาหารและโภชนาการกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอชนดของอาหารและวตถดบทใชในการประกอบอาหาร สงทสด ( X = 4.06, S.D. = 0.84 ) และพงพอใจในหวขอรสชาตอาหารอรอยถกปาก ตาทสด ( X = 3.84, S.D. = 0.82 ) ดานความปลอดภยกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขออปกรณปฐมพยาบาล

183


เบองตน สงทสด ( X = 3.87, S.D. = 0.86 ) และพงพอใจในหวขอมระบบปองกนอคคภย ตาทสด(X = 3.87, S.D. = 0.82 ) ดานอธยาศยของเจาบานพกหรอโฮมสเตยกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอมความเปนมตร สงทสด ( X = 4.10, S.D. = 0.76) และพงพอใจในหวขอใหคาแนะนาในเรองตางๆ ตาทสด ( X = 3.70, S.D. = 0.77 ) ดานการนาเทยวกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอมขอมลแนะนาในการทองเทยว สงทสด( X = 4.53, S.D. = 0.70 ) และพงพอใจในหวขอเจาของบานพกใหบรการดวยความสะดวกรวดเรวตาทสด ( X = 4.11, S.D. = 0.72 ) ดานวฒนธรรมกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอมการเผยแพร แลกเปลยนเรยนรทางดานศลปวฒนธรรม สงทสด( X = 4.44, S.D. = 0.67 ) และพงพอใจในหวขอการดแลรกษาสภาพแวดลอมทงทเปนแหลงทองเทยวและชมชนอยเสมอตาทสด ( X = 4.27, S.D. = 0.87 ) ดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอการอนรกษสงแวดลอมในชมชน สงทสด ( X = 4.30, S.D. = 0.71 ) และพงพอใจในหวขอการรกษาวถชวตชมชนคงไวเปนกจวตรปกตตาทสด ( X = 3.80, S.D. = 0.85 ) ดานการเพมมลคาของผลตภณฑกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอนาวตถดบทมอยในชมชนมาทาเพมมลคาใหเปนเอกลกษณของชมชน สงทสด ( X = 4.45, S.D. = 0.77 ) และพงพอใจในหวขอสนคามความสวยงามและนาสนใจดงดดนกทองเทยว ตาทสด ( X = 3.81, S.D. = 0.91 ) ดานการบรการของโฮมสเตยกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอบอกรายละเอยดคาธรรมเนยมและบรการตาง ๆ ทชดเจนและเปนปจจบน สงทสด ( X = 4.29, S.D. = 0.74 ) และพงพอใจในหวขอ การใหบรการเจาของโฮมสเตยเปนกนเอง ตาทสด( X = 4.01 และ S.D. = 0.83 ) และดานการประชาสมพนธโฮมสเตยกลมตวอยางมระดบความพงพอใจตอการใชบรการหวขอมเวบไซตสวนตวของโฮมสเตยเพอสะดวกในการตดตอของนกทองเทยว สงทสด ( X = 3.97, S.D. = 0.76 ) และพงพอใจในหวขอมการประชาสมพนธขอมลทางอนเตอรเนต FB,IG,Line ตาทสด (X = 3.86, S.D. = 0.83 ) อภปรายผลการวจย

ผลการศกษาขอมลสวนบคคลทสงผลตอความพงพอใจในการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช โดยรวมและรายดาน อยในระดบมาก โดยดานทมระดบความพงพอใจมากทสด คอ ดานวฒนธรรม รองลงมาดานการนาเทยว ดานการบรการเปน และดานทพก จากผลการสมมตฐานขอท 1 พบวา สอดคลองกบงานวจยของชตมา วฒศลป (2557) ศกษาความคาดหวงและความพงพอใจในการใชบรการทพกแบบโฮมสเตย อาเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม พบวา ระดบความคาดหวงของนกทองเทยวชาวไทยในการใชบรการโฮมสเตยในอาเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม โดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก กลมตวอยางมความคาดหวงการใช

184


บรการโฮมสเตย ในดานการเ พมมลคาของผลตภณฑ ดานการบรการของโฮมสเตย ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดานวฒนธรรม ดานการประชาสมพนธดานทพก ดานความปลอดภย ดานอธยาศยของเจาบานพกหรอโฮมสเตย ดานการนาเทยว และดานอาหารและโภชนาการ ตามลาดบ และสอดคลองกบงานวจยของ ชญานดนย คปตะวนท (2556) ไดวจยเรองแนวทางพฒนาการจดการโฮมสเตยบานหมอ อาเภอเมอง จงหวดเพชรบร ผลการวจยพบวา ความคดเหนของนกทองเทยวเกยวกบแนวทางการพฒนาการจดการโฮมสเตย บานหมอ อาเภอเมอง จงหวดเพชรบร จานวน 10 ดานสวนใหญอยในระดบมากทสด ในดาน ทพก ดานความปลอดภย ดานอธยาศยไมตรของเจาของบานและสมาชกในครวเรอน ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดานวฒนธรรม ดานการสรางคณคาและมลคาของผลตภณฑ ดานการบรหารของกลมโฮมสเตย ดานประชาสมพนธ ยกเวน ดานอาหารและโภชนาการ และ ดานรายการนาเทยว อยในระดบมาก และ นกทองเทยวทเขาพกในโฮมสเตย เจาหนาท อบต. บานหมอ และเจาของบานพกโฮมสเตย มความคดเหนเกยวกบความเปนไปไดในการนาแนวทางพฒนาการจดการโฮมสเตยบานหมอไปใชใหประสบความสาเรจ ทกดาน อยในระดบมากทสด ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะทไดจากการศกษา 1. จากการศกษาระดบความพงพอใจตอการใชบรการทพกประเภทโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา นกทองเทยวมความพงพอใจในดานอธยาศยของเจาบานพกหรอโฮมสเตย ดานการประชาสมพนธ และดานความปลอดภย ตาทสด ซงอาจสบเนองมาจากทพกแบบโฮมสเตยในเขตจหวดนครศรธรรมราช สวนใหญเนนการสมผสวฒนธรรมและวถดงเดม เปนการทองเทยวทนกทองเทยวกลมทตองการใชชวตชดกบครอบครวในทองถนทไปเยอน ในสวนของดานอธยาศยของเจาบานพกหรอโฮมสเตยผประกอบการควรใหการตอนรบและสรางความคนเคย ใหความเปนมตรคาแนะนาในเรองตางๆ สรางกจกรรมแลกเปลยนการเรยนรในวถชมชน และสรางความเชอใจในการเขาพกของลกคา และดานการประชาสมพนธ ผประกอบการควรสงเสรมการประชาสมพนธการทองเทยวโฮมสเตยอยางจรงจงจากหนวยงานภาครฐหรอภาคเอกชนทมสวนเกยวของกบการทองเทยว โดยมการจดทาขอมลการโฆษณาประชาสมพนธการทองเทยวลงบนเวบไซตทางอนเตอรเนต สาหรบดานความปลอดภย ผประกอบการควรดแลสถานทพกใหเปนพนทสวนบคคล ไมมคนพลกพลาน มความเปนสวนตว มการเตรยมพรอมดานเครองมอความพลอดภยครบครน และผประกอบการควรจดผดแลความปลอดภยทมประสบการณ เพอสรางความมนใจและสามารถรองรบนกทองเทยวไดอยางทวถง และปลอดภย

185


ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. สาหรบการวจยครงนทาใหทราบถงความพงพอใจของผใชบรการของนกทองเทยวทมาพกโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช แตอาจจะมเรองอนทเปนปจจยทสงผลตอความพงพอใจ นอกเหนอจากหวขอในแบบสอบถามจงควรมการศกษาเชงลกถงดวยการสมภาษณ และขอขอเสนอแนะเพมเตม ซงอาจจะชวยใหผประกอบการสามารถนาไปใชในการพฒนาปรบปรงไดตรงจดมากขน 2. เนองจากธรกจการใหบรการทพกแบบโฮมสเตยมการเปลยนแปลงตามปจจยหลายอยาง เชน กระแสนยม สงแวดลอม ผใหบรการ เปนตน ดงนนลกษณะของนกทองเทยวทเขามาพกโฮมสเตยในเขตพนทจงหวดนครศรธรรมราช อาจมการเปลยนแปลง จงควรทาการศกษาเมอปจจยบงชสาคญ เพอศกษาความพงพอใจของผใชบรการในชวงเวลาทแตกตางกนไป 3. ควรศกษาปจจยอนๆ ทสงผลตอความพงพอใจในการใชบรการ เพอนาไปพฒนาและปรบปรงดานตางๆ ใหผเขามาพกมระดบความพงพอใจสงสด 4. ควรศกษาขอจากดตางๆ ทผประกอบการธรกจโฮมสยประสบอย เพอนาไปวเคราะหหาจดทเหมาะสมในการปรบปรงธรกจของตน เอกสารอางอง กรมการทองเทยว. (2559). ขอมลสถตนกทองเทยวชาวตางชาตทเดนทางมาประเทศไทย http://www.tourism.go.th/view/3/สถตนกทองเทยวชาวตางชาต กาญจนา สคณธสรกล. (2558). การพฒนาศกยภาพการตลาดบรการของโฮมสเตย ทไดรบรอง

มาตรฐานในจงหวดนครราชสมา. สาขาวชาเทคโนโลยการจดการ. สานกวชา เทคโนโลยสงคม. มหาวทยาลยเทคโนโลยสนาร.

พรรณ ลกจวฒนะ. (2553). วจยทางการศกษา. (พมพครงท 6). กรงเทพฯ : คณะครศาสตรอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาคณทหารลาดกระบง.

ชญานดนย คปตะวนท. (2556). แนวทางพฒนาการจดการโฮมสเตยบานหมอ อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาวทยาศาสตรการกฬา. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชตมา วฒศลป. (2557). ความคาดหวงและความพงพอใจในการใชบรการทพกแบบโฮมสเตย อ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม. วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑต.

สานกงานสถตแหงชาต. (2559). สถตนกทองเทยวจงหวดนครศรธรรมราช http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries23.html

http://www.tourism.go.th/view/3/สถตนกทองเทยวชาวตางชาต

http://service.nso.go.th/nso/web/statseries/statseries23.html

186


ศนยวจยกสกรไทย,2554 : 1-2 ระบบฐานขอมลแหลงทองเทยว,2559:ออนไลน เขาถงจาก http://61.19.236.136:8090/dotr/index.php

Revelle, W.&Zinbarg, R.(2009), Coefficients Alpha, Beta, Omega, and the glb: Comment on Sijtsma

,Retrived December 3,2009 from http://en. w i k i p e d i a . o r g/wiki/Internal_consistency

http://en/

187


บทวเคราะหเปรยบเทยบแนวคดการบรหารจดการสาธารณะรวมสมย A Comparative Analysis of Contemporary Public Administration Concepts

ไชยนนท ปญญาศร สมตตรา เจมพนธ บณฑตวทยาลยการจดการ มหาวทยาลยสยาม

บทคดยอ

บทความวจยนมทมาจากการทบทวนแนวคดทฤษฎการบรหารจดการสาธารณะรวมสมย ในงานวจยเรอง “การศกษาเปรยบเทยบแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (NPM) และ แนวคดบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) ในกระบวนการการนานโยบายสาธารณะไปปฎบตของหนวยงานภาครฐไทย” มวตถประสงคเพอวเคราะหเปรยบเทยบแนวคดและทฤษฎทางการบรหารจดการสาธารณะยคใหม อนไดแก การจดการภาครฐแนวใหม (NPM) การจดการภาคสาธารณะแนวใหม หรอ การอภบาลภาครฐแนวใหม (NPG) และ การบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) ทงในเชงทฤษฎ ในองคความรดานวชาการ การนาไปประยกตใชในการบรหารงานสาธารณะ

ผลการวจยเอกสารในเบองตน พบวา การบรหารงานสาธารณะในกลมประเทศกาลงพฒนาควรมการปรบใชหลกการบรหารจดการภาครฐยคใหมหลายๆแนวคดเขามาสนบสนนซงกนและกน ไมวาจะเปน การจดการภาครฐแนวใหม (NPM) และแนวคดหลงการจดการภาครฐแนวใหม (Post-NPM Concepts) ตามทไดวเคราะหและสงเคราะหประเดนของการจดระบบแนวคดการบรหารจดการภาครฐรวมสมยในเบองตน ขอคนพบหลกจากงานวจยน ชประเดนไปทแนวคดและทฤษฎการบรหารงานสาธารณะยคใหมทเนนการตอบสนองความจาเปนและประโยชนสขของพลเมองของประเทศ และมองประเดนดงกลาวเปนตวตงในการปฎรประบบการบรหารจดการการปกครอง ตามหลกการของการจดการภาคสาธารณะแนวใหม (NPG) และ หลกการการบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) คาสาคญ : การจดการภาครฐแนวใหม, การจดการภาคสาธารณะแนวใหม, การบรการสาธารณะแนวใหม

Abstract This research article was extracted from the literature review part of the

contemporary Public Administration concepts in a research entitled “A Comparative Study of the New Public Management (NPM) Concept and the New Public Service (NPS) Concept to Public Policy Implementation Process of the Thai Public Agencies”. The objective of this research were to conduct a comparative analysis of modern

188


Public Management theories and concepts including New Public Management—NPM, New Public Governance--NPG and New Public Service—NPS in terms of theoretical perspectives, academic knowledge and their applicability in public management.

The findings of this paper argues that public sector management in developing countries needs to embrace on a range of modern public management models including New Public Management (NPM) and post NPM concepts. This paper is based on the preliminary research in contemporary Public Management literatures. The findings of this research on modern Public Administration concepts and theories highlight the needs and interests of citizens at the heart of reform efforts in line with the New Public Governance (NPG) and the New Public Service (NPS) approaches. Keywords : New Public Management, New Public Governance, New Public Service บทนา แนวทางการบรหารจดการสาธารณะ (Public Administration) ในประเทศกาลงพฒนาสวนใหญในชวงหลายทศวรรษทผานมามกจะยดถอแนวทางนโยบายและการปฏบตทมตนแบบทางความคดและทฤษฎมาจากกลมประเทศตะวนตก ถงแมจะมความพยายามในการปฎรประบบและโครงสรางการบรหารจดการสาธารณะในแตละประเทศ โดยการนาแนวคดใหมๆทางการบรหารจดการภาครฐแบบตะวนตก ทเชอวาเปนกระแสสากลเขามาปรบใช แตในทางการนานโยบายสาธารณะไปปฏบตจรง ยงคงดาเนนไปในแนวทางการบรหารรฐกจแบบดงเดมทมอยในแตละประเทศเปนสวนใหญ ปรากฏการณเหลานเกดจากขอจากดดานโครงสรางทางสงคมของประเทศกาลงพฒนาททาใหจาเปนตองเลอกเอาแตเฉพาะบางสวนของแนวคดการบรหารสาธารณะทพจารณาแลววาเหมาะสมกบบรบทของประเทศตวเองเปนหลก แตอยางไรกตาม ไมวาจะองคการภาครฐในประเทศกาลงพฒนาจะเลอกหยบยกแนวคดทางการบรหารสาธารณะใดมาปรบใช กตองคานงถงการใหบรการภาครฐอยางมประสทธผลและประสทธภาพ นอกจากน ประเดนการมสวนรวมของพลเมอง (Citizen Engagement) ในกระบวนการนโยบายและการบรหารจดการไดพฒนามาเปนหวใจสาคญในการบรหารจดการสาธารณะและการบรหารการปกครอง (Governance) ในปจจบน

บทความวจยนมทมาจากภาคการทบทวนวรรณกรรมและแนวคดทฤษฎการบรหารจดการสาธารณะรวมสมย (Contemporary Public Administration Concepts) ในงานวจยเรอง “การศกษาเปรยบเทยบแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (NPM) และ แนวคดบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) ในกระบวนการการนานโยบายสาธารณะไปปฎบตของหนวยงานภาครฐไทย” (A Comparative Study of the New Public Management (NPM) Concept and the New

189


Public Service (NPS) Concept to Public Policy Implementation Process of the Thai Public Agencies) โดยมเนอหาสวนหนงเปนการวเคราะหเปรยบเทยบแนวคดและทฤษฎทางการบรหารจดการสาธารณะยคใหม อนไดแก New Public Management--NPM (การจดการภาครฐแนวใหม) New Public Governance--NPG (การจดการภาคสาธารณะแนวใหม หรอ การอภบาลภาครฐแนวใหม) และ New Public Service—NPS (การบรการสาธารณะแนวใหม) โดยทาการเปรยบเทยบทงสามแนวคดใหครอบคลมในมตตางๆ ทงในเชงทฤษฎ ในองคความรดานวชาการ การนาไปประยกตใชในการบรหารงานสาธารณะ ตลอดจน สถานะของการนาแนวคดเหลานไปปรบใชในระดบสากล ทงหมดนจะมการทบทวน จดลาดบ สงเคราะหขอมล เพอนาเสนอแนวทางการปรบใชแนวคดการบรหารสาธารณะเหลานใหสอดคลองกบบรบทการบรหารจดการของประเทศไทย คาถามวจย

การบรหารภาครฐของไทย มพฒนาการการประยกตใชแนวคดรวมสมยดานการบรหารจดการสาธารณะตางๆ อยางไรบาง? วตถประสงคการวจย

1 เพอสารวจและทบทวนวรรณกรรมวาดวยแนวคด ทฤษฎ และการปรบใช องคความรดานการบรหารจดการสาธารณะในยคหลงแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (Post NPM era)

2 เพอจดระบบ ลาดบ ความเชอมโยงของแนวคดทางการบรหารจดการสาธารณะสมยใหม 3 เพอเสนอแนวทางการปรบใชแนวคดการบรหารสาธารณะเหลานใหสอดคลองกบบรบทการ

บรหารจดการของประเทศไทย ระเบยบวธวจย

เปนการวจยเชงคณภาพ ใชวธการสารวจขอมลและทบทวนวรรณกรรม ในการรวบรวมเอกสาร บทความ ตารา และ ฐานขอมลจาก นกวขาการดานการบรหารจดการภาครฐในระดบโลก (Documentary research) และ นามาประมวล วเคราะห สงเคราะห แนวคดตางๆเพอแสวงหาคาตอบตามวตถประสงคของการวจยทไดกาหนดไวในเบองตน เปนการวจยเอกสารในระดบทตยภม (Secondary sources) และใชแนวทางการวจยแบบ Historical Research Method ในการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล และไดขอคนพบดงตอไปน

(1) ความหลากหลายของแนวคดการบรหารจดการสาธารณะในยคหลงการจดการภาครฐแนวใหม

(Diversity of the Post-NPM Concepts)

190


จากการศกษาทผานมาพบวา แนวทางการปฏรประบบราชการและองคการภาครฐในกลมประเทศตะวนตก มกจะถกใชเปนตนแบบและสงอทธพลตอแนวทางการปฏรประบบราชการในประเทศกาลงพฒนาในลกษณะของการแพรกระจายทางความร (Knowledge Diffusion) ทเมอใดทมการเปลยนแปลงขององคความรใหมทางการบรหารจดการมาปรบใชประเทศตะวนตก ในชวงระยะเวลาตอมา ผบรหาร ผเชยวชาญ และ นกวชาการดานการบรหารจดการในประเทศกาลงพฒนาจะมการศกษาวเคราะห ตลอดจนถงการจาแนกแนวทางตางๆของการบรหารรฐกจและการปฏรประบบราชการในประเทศตะวนตก เพอถอดบทเรยนมาใชในกบประเทศของตน โดยมเปาหมายหลกๆของการปฏรประบบราชการทไมแตกตางกน คอ ความมประสทธภาพในมตตางๆ เชน การกระจายอานาจในการบรหารราชการ การปฏรประบบการจดซอจดจางทโปรงใส การบรหารจดการคาใชจายตามงบประมาณใหคมคา การกาหนดและบงคบใชมาตรการปองปรามการทจรตคอรรปชน ตลอดจนการสรางระบบการบรหารจดการแบบลางขนบน เปนตน

อยางไรกตาม จากการศกษาทบทวนวรรณกรรมในดานทฤษฎการบรหารจดการภาครฐรวมสมย พบวา ประเทศกาลงพฒนามแนวโนมทจะพจารณาเลอกใชรปแบบการบรหารจดการภาครฐแบบผสมผสาน (A hybrid form of public management) ทประยกตใชแนวคดและทฤษฎทางการบรหารจดการภาครฐทแตกตางกน อาท เชน แนวคดการบรหารจดการสาธารณะแบบดงเดม (Old Public Administration---OPA) การจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management—NPM) การบรการสาธารณะแนวใหม (New Public Service---NPS) แนวคดธรรมาภบาล (Good Governance) ตลอดจน แนวคดการกากบดแลสาธารณะแนวใหม หรอ การจดการภาคสาธารณะแนวใหม (New Public Governance---NPG)

กระแสการปฎรปการบรหารจดการภาครฐยคใหม มกจะกาหนดจดสนใจทมตอการเปลยนผานแนวคดและการปฏบตในระบบราชการ จากกลมแนวคดการบรหารจดการภาครฐแบบดงเดม (Old Public Administration---OPA) มาสแนวคดการบรหารจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management ---NPM) ทไดเรมเปนทนยมและมบทบาทโดดเดนในกระแสการปฏรปองคการภาครฐตลอดทศวรรษท 1980 และ 1990 แตภายหลงจากปค.ศ.2000 ไดปรากฏแนวคดใหมๆทางการจดการภาครฐในหลากหลายแนวคด อาทเชน การบรการสาธารณะแนวใหม (New Public Service) การกากบดแลสาธารณะแนวใหม หรอ บางทนกวชาการกเรยกวา การจดการภาคสาธารณะแนวใหม (New Public Governance) หรอ แนวคดทเกดขนมาเพอทาทายแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (NPM) เหลานบางครงจะเรยกรวมๆวา แนวคดยคหลงการจดการภาครฐแนวใหม (post-New Public Management Concepts) (Denhardt and Denhardt, 2000; Osborne,2006)

191


(2) ขอจากดบางประการของการบรหารรฐกจแบบดงเดม (OPA) และ การจดการภาครฐแนวใหม (NPM) ในทศนะของแนวคดทมาทหลง

(Limitations of OPA and NPM : Antithesis views)

แนวคดการบรหารจดการภาครฐแบบดงเดม (Old Public Administration) ยดโยงกบโครงสรางและระบบการบรหารจดการในแนวตงเปนหลก ทกาหนดใหขาราชการหรอบคลากรของรฐทางานภายใตลาดบชนการบงคบบญชา และการจดโครงสรางและระเบยบแบบแผนองคการเพอจะนาไปสประสทธภาพของการบรหารจดการสงคม ใหเปนไปตามภารกจและนโยบายของรฐ ตลอดจนเพอการควบคมบงคบบญชา รกษาใหระบบมความเทยงตรงอยางเครงครด ซงคานยมสงสดในกระบวนทศนการบรหารราชการแบบดงเดมเหลาน แมวาในบางมตยงเปนสงจาเปนตอการดารงอยของกลไกของรฐในการบรหารประเทศ แตในบรบทของยคโลกาภวต มกจะถกตงคาถามถงความคลองตวในการทาภารกจสาธารณะอยางมประสทธภาพและคมคา จงนาไปสความพยายามในการปฎรประบบราชการภายใตแนวคดทางเศรษฐศาสตรและการจดการนยม (Managerialism) ทเรยกวา การจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management--NPM)

แนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (NPM) มรากฐานมาจากเศรษฐศาสตร ทมองการบรหารราชการเปนเรองของตนทนการแลกเปลยน (Transaction Costs) ระหวางประชาชนกบรฐบนหลกของอรรถประโยชน (Utilities) ความมเหตมผล (Rationality)และ ทางเลอกสาธารณะ (Public Choice) โดยกาหนดใหภาครฐมหนาทนาเอาชดของแนวคดและเทคนคใหมๆทางการบรหารจดการทมความเปนสากล ไมจากดวาจะใชกบภาคราชการหรอภาคธรกจ มาปรบใชในการตอบสนองประชาชนในฐานะ “ลกคา” หรอ “ผรบบรการ” จากขอจากดในการพฒนาระบบราชการตามแนวคดการบรหารจดการสาธารณะแบบดงเดมทยดโยงกบกระบวนทศนการบรหารจดการแบบคลาสสค โดยเฉพาะอยางยงเมอองคการภาครฐตองเผชญกบความสลบซบซอนและความเปนพลวตของการแขงขนในระบบเศรษฐกจเสรของบรบทโลกในปจจบนการปรบใชองคความรและเทคนคการบรหารจดการสมยใหมเพอนามาประยกตใชในการลดตนทนคาใชจายของภาครฐและมงบรรลประสทธภาพสงสดในการใหบรการประชาชน จงเปนจดเดนของแนวคดนททาใหประเทศกาลงพฒนานาหลก NPM ไปประยกตใชในการบรหารราชการมากขนตามลาดบ

อยางไรกตาม เมอพจารณาจากสมฤทธผลในการปรบใช NPM ในการพฒนาระบบราชการในประเทศตางๆทวโลกในชวงสองทศวรรษทผานมา พบวามทงกรณทประสบความสาเรจและทไมประสบความสาเรจเทาทควร (Hood, 2004; Pollitt and Bouckaert, 2004) โดยนกวชาการพบวา เหตปจจยหลกททาใหประเทศตะวนตกประสบความสาเรจในการนาแนวคด NPM มาปรบใชในระบบ

192


ราชการมกจะเปนเรองของความตอเนองในดานกระบวนการกาหนดและนานโยบายไปปฏบต ทงนต อ งอาศ ยการมภ า วะผ น าทางการ เม อ งท ม ร ะบบ แบบแผน และ ความ เป นสถาบ น (Institutionalization) ขององคการเปนพนฐานทสาคญ สวนองคประกอบอนๆจะเปนปจจยเชงพฤตกรรม คานยมและทศนคต อาทเชน ความมงมนของบคลากรภาครฐในทกระดบทมความเขาใจและพรอมทจะปรบเปลยนทศนคตและมมมองทมตอการใหบรการสาธารณะใหเปนไปตามหลกเศรษฐศาสตรมากขน ซงในกรณของประเทศกาลงพฒนายงมกจะขาดแคลนองคประกอบพนฐานเหลาน

ประเดนดานขอจากดของ NPM นน ในเวลาตอมาถกวพากษวาเปนแนวคดทผกขาดกบ (หรอยดมนตอ) หลกการบรหารธรกจเอกชนมากเกนไป จนทาใหเกดการละเลยจนถงการลดทอนความสาคญของหลกการตรวจสอบและหลกภาระรบผดชอบของภาครฐตอประชาชน (Public Accountability) ตามครรลองประชาธปไตย ตลอดจนการท NPM มประเดนทมงเนนแตการตอบสนองประชาชนในฐานะลกคา (Customers) หรอ ผจายเพอใชบรการ (Buyers) บนความสมพนธแบบปจเจกบคคลกบผใหบรการตามกลไกตลาดเทานน แตมการตงคาถามวา การทประเทศชาตจะสามารถพฒนาอยางยงยนในกระแสโลกปจจบนน ประชาชนควรทาหนาทเปน พลเมอง (Citizen) ทมภาวะผนาและรวมกบภาคสวนอนๆในการบรหารประเทศมากกวา ทจะเปนแค ลกคา (Customer) หรอไม?

การทแนวคดการปฏรประบบราชการตามแนวทางของ NPM ไมประสบความสาเรจอยางเปนรปธรรมในกลมประเทศกาลงพฒนาอาจเปนผลสบเนองมาจากการทระบบราชการของประเทศเหลานยงมความเชอมโยงกบกลไก จารต และคานยมทางการเมองดงเดมของตนเปนอยางมาก ในกรณของประเทศกาลงพฒนาสวนใหญ แนวคด NPM ไมไดถกนาเขามาทดแทนแนวคดรฐประศาสนศาสตร หรอ การบรหารภาครฐแบบดงเดม (OPA) ทงหมด (ในหลายๆประเทศ ระบบและกลไกการบรหารราชการแบบประเพณนยมมอยมากอนการมาถงของระบบราชการในทศนะของ Max Weber และเปนรากฐานและคานยมหลกในระบบสงคม) เพราะเนองจากการทตองประนประนอมตอโครงสราง วฒนธรรมทางการเมองการบรหารและบรบทดงเดมตางๆ ทาใหประเทศกาลงพฒนาสวนใหญไมสามารถเปลยนแปลงไปตามแนวคดใหมๆทางการบรหารภาครฐไดทงหมด เพราะยงตองอาศยระบบ โครงสรางทางการเมองการปกครอง หรอ สถาบนตางๆในรปแบบทยงอยในยคของราชการแบบดงเดม (Traditional Government) หรอแมแตระบบอปถมภ (Patronage System) การประนประนอมมขนเพอใหกลไกการบรหารราชการดาเนนตอไปได (McCourt, 2005) จากทไดกลาวมาทงหมดนถงแมจะมความเชอวาแนวคด NPM เปนหลกการบรหารจดการทมความเปนสากล (Universality) แตในกรณของรฐบาลประเทศกาลงพฒนา จะมการเลอกใชเฉพาะหลกบางหลกหรอ

193


เนอหาบางสวนของ NPM เทานน ไมไดเปนการปฏรปตามแนวคดนโดยยกมาทงหมด (Global Center for Public Service Excellence, UNDP, 2005)

จากขอจากดตางๆของ นาไปสการเรยกรองใหมการสรางกระบวนการการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการสาธารณะ ทพบวาในปจจบนนมความสอดคลองกบกระแสการบรหารราชการหรอการบรหารจดการสาธารณะในยคหลงกระบวนทศนการจดการภาครฐแนวใหม (Post-New Public Management Paradigm) ซงประกอบดวยแนวคดหลกๆไดแก การบรการสาธารณะแนวใหม (New Public Service—NPS) การจดการการปกครองสาธารณะแบบใหม (New Public Governance--NPG) (หรอในการทบทวนวรรณกรรมอาจมการแปล New Public Governance ---NPG วา “ธรรมาภบาลภาครฐ” ตามความนยมทปรากฏตามกระแสวาทกรรมการเมองการปกครองของประเทศไทยในปจจบนน ) ตลอดจน การบรหารจดการภาครฐในยคหลงสมยใหมนยม (Postmodern Public Administration) เปนตน แนวคดทกลาวมาทงหมดน แมจะมขอแตกตางกนหลายประการและมขอสมมตฐานโตแยงแนวคดการบรหารจดการภาครฐแนวใหม (NPM) ในระดบและมตทแตกตางกนบาง แตทงหมดมฐานคตรวมกนวา หวใจสาคญของการบรหารจดการภาครฐ จะตองอยท ความเสมอภาคและการมสวนรวมของ พลเมอง ชมชน และ ประชาสงคม ไมใชวดทมลคาทางเศรษฐศาสตรและสมฤทธผลเชงการตลาด ตามหลกการของแนวคด NPM ทเคยถกนาไปปฎบตในลกษณะของกระแสสากลทางการบรหารงานสาธารณะในชวงสามทศวรรษทผานมา

(3) การมาถงของแนวคดการบรหารจดการภาคสาธารณะแนวใหม

(Introducing the New Public Governance--NPG)

แนวคดการจดการภาคสาธารณะแนวใหม (New Public Governance--NPG) ไดเรมแพรหลายในแวดวงวชาการดานการบรหารจดการภาครฐในชวงการเปลยนผานสหสวรรษเขาสปครสตศกราช 2000 และเปนอกหนงแนวคดทมความสาคญมากขนตามลาดบ การอธบายความหมายของ NPG สามารถสรปไดวา คอ “วถ หรอ แนวทาง เพอ กาหนด ธารงรกษา กากบดแล และประกนความรบผดชอบตอกฎระเบยบ บรรทดฐาน และแนวปฎบตทพงประสงคของสงคม โดยมองคประกอบหลกคอ การมสวนสวนรวมของประชาชนและเครอขายความรวมมอของกลมพลงตางๆในประเทศ” (Bourgon, 2007)

ในทศนะของผศกษาดานการกาหนดนโยบายและการนานโยบายไปปฎบต คาวา “Public Governance” หรอ “การรบรหารจดการการปกครอง” เรมใชในรายงานฉบบตางๆของธนาคารโลกในทศวรรษ 90 (World Bank,1989; 1992; 1994) มการระบถงความจาเปนในการมระบบการบรหารจดการการปกครองเพอการพฒนาระหวางประเทศ จงเนนมมมองเฉพาะไปในเรองทเปนทรจก

194


กนโดยทวไปในบรบทของประเทศกาลงพฒนาและในระบบสากล นนคอกระแสการเรยกรอง “การบรหารจดการทด” หรอ การม “ธรรมาภบาล” ดงนน ในบรบทขององคการระหวางประเทศ ”Governance” จงหมายถง “แนวปฎบตในการใชอานาจรฐเพอการบรหารจดการทรพยากรทางเศรษฐกจและสงคมเพอการพฒนาประเทศ” (The manner in which power is exercised in the management of a country‖s economic and social resources for development) (World Bank, 1992). แตอยางไรกตาม การใหความหมายของ Public Governance ในทศนะของธนาคารโลก มขอสงเกตอกประการหนงวา ไมไดหมายความเฉพาะรฐบาลหรอองคการภาครฐเทานน แคหมายรวมถงองคการ สถาบน ตลอดจนผมสวนเกยวของทกฝายทมบทบาทหนาท ในกระบวนการพฒนาในระดบระหวางประเทศทงหมด (Osborne, 2006).

ในเรองของการใหนยามความหมาย จะพบวามแนวคดตางๆและแนวคดทยดโยงกบ “การบรหารจดการการปกครอง (Governance)” และ “การจดการการปกครองสาธารณะ (Public governance)” อยหลายแนวคดทบางครงอาจมความหมายทเกยวเนองหรอทบซอนกน อาทเชน Governance, Corporate Governance, Good Governance , Public Governance Digital Governance เปนตน จงจะขออธบายเพอชใหเหนความแตกตางดงตอไปน

“Governance” การบรหารจดการการปกครอง หรอ การอภบาล หมายถงกระบวนการในการบรหารจดการการปกครอง (ทไดลงมอกระทาโดยสถาบนทางสงคมตางๆ ไมวาจะเปน รฐ รฐบาล ตลาด เครอขาย ในการบรหารจดการหนวยทางสงคมตางๆ ไมวาจะเปน ครอบครว เผาพนธ องคการทงทเปนทางการและไมเปนทางการ ดนแดนและปรมณฑลตางๆ โดยอาศยกลไกตางๆอนรวมไปถง ตวบทกฎหมาย บรรทดฐานหรอปทสถานทางสงคม อานาจ ภาษา และ วาทกรรมตางๆ แตทงหลายทงปวงนตองเกยวพนโดยตรงกบองคประกอบหลก ไดแก การมปฎสมพนธ (interaction) และการตดใจทมสวนรวมโดยประชาชนกบรฐและผมสวนเกยวของอนๆ (Bevir, 2013).

“Corporate Governance” การบรหารจดการกจการทด หรอ บรรษทภบาล หมายถง ระบบและกระบวนการภายในขององคการ ทเปนตวกาหนดทศทางและเปนหลกประกนความรบผดชอบเชอถอไดของการปฎบตงาน ตลอดจนผลลพทใหเปนไปตามทองคการหรอสถาบนนนๆไดแถลงไวในพนธกจหรอภารกจอนเปนการเฉพาะตอสงคมและสาธารณะชน

“Good Governance” การบรหารจดการทด หรอ ธรรมภบาล ในแรกเรมจะเกยวของกบแถลงการณหรอการประกาศใชตนแบบพนฐานทพงประสงคในเรองของการบรหารจดการการปกครองสงคม การเมอง การบรหารสาธารณะ ทมทมาจากองคการระหวางประเทศทมอทธพลในเวทการเมอง เศรษฐกจ และสงคมโลก อาทเชน ธนาคารโลก องคการสหประชาชาต OECD และ อนๆ ตอมาจะถกสงผานและนาไปปรบใชในบรบทของแตละประเทศ โดยมองคการภาครฐและองคการภาค

195


การศกษา ภาคเอกชน และ ภาคประชาสงคมในประเทศนนๆเปนผขบเคลอนหลกการและเทคนคตางๆ

“Digital Governance” แนวคดรฐบาลอเลคทรอนคส จะเปนเรองของกจกรรมสาธารณะวาดวยการปรบใชเทคโนโลยดจตลอยางเตมศกยภาพ เพอเปลยนแปลงวธการในกระบวนการปฎสมพนธระหวางหนวยงานของรฐ ภาคธรกจ และภาคประชาสงคม ตลอดจนเพอการปรบเปลยนวธการทภาครฐกระทาภารกจและธรกรรมตางๆในการะบวนการนโยบายสาธารณะ

จากทไดอธบายทงหมดน จะเหนไดวา สาระหลกของ การจดการภาคสาธารณะ (New Public Governance) จะเกยวของกบระบบการปกครองทอาศยกลไกในการขบเคลอนชมชนไปในทศทางทเปนความประสงครวมกนของสมาชกชมชนตลอดจนการใหการสนบสนนชมชนในการรกษาไวซงความเปนสถาบนหรอแนวนโยบายตางๆทพวกเขามความประสงคจะรกษาไว (Rosenau, 1995) ในทศนะของ Rosenau “ชมชน” (Community) จะตองเปนอกหนงตวแสดงหลกในกระบวนการนโยบายสาธารณะ เพมมาจากหนวยงานและองคการภาครฐ และ ภาคธรกจเอกชน

ธนาคารโลก ไดประมวลความคดเกยวกบคาวา การบรหารจ ดการการปกครอง (Governance) วาเปนเรองของการใชพลงทางการเมอง เพอไปบรหารจดการกจการตางๆของประเทศชาต และในการทจะบรรลถงเปาหมายของการบรหารจดการการปกครองใหไดนน ในเบองตนจาเปนตององคประกอบทสาคญอยสามประการ ไดแก หนง กรอบทางกฎบญญตทสงเสรมการพฒนา สอง ภาระรบผดชอบ และ สาม ความโปรงใสของขอมลและกระบวนการเผยแพรขอมล (World Bank, 1992) ธนาคารโลกยาเนนวา ในเรองของการมธรรมาภบาลหรอการบรหารจดการทดนน จะตองพจารณาในสองแงมม คอ ในมมของความชอบธรรม และ มมของศกยภาพ สดทายน Kickert (1993) และ Rhodes (1997) ไดเคยใหความหมายของคาวา การบรหารจดการการปกครอง วาเปรยบเสมอนจกรกลทขบเคลอน กลไกการบรหารตนเองของเครอขายระหวางองคการตางๆ ททาหนาทการจดหาและสงมอบบรการสาธารณะโดยมรฐและองคกรภาครฐเปนเพยงหน งในตวผแสดงหลก ในแงมมน “Governance” อาจถอดความหมายไดวาเปนเรองของ การบรหารจดการภาคสาธารณะโดยตรง

ในประเดนวาดวยเรองการเปลยนมมมองของการบรหารสาธารณะยคใหมจากแนวคดหลกวาดวยการปกครอง (Government) มาสแนวคดการบรหารจดการการปกครอง (Governance) ในขณะทการปกครอง (Government) เปนเรองของ การใชอานาจหนาททเปนทางการโดยรฐโดยมเปาประสงคในการกาหนดกฏระเบยบตางๆในการจดระเบยบผคนในสงคม สวนการบรหารจดการการปกครอง (Governance) จะมงเนนไปทการสรางความรวมมอ (อยางตอเนอง) ระหวาง รฐ ประชาชน และภาคสวนอนๆทเกยวของในกระบวนการนโยบายสาธารณะนนๆ ตลอดจนการสงมอบบรการสประชาชนในฐานะทเปนพลเมองของชมชน จงสรปไดวา Governance จะตองนาเอา

196


หลกการการมสวนรวมและเนนทกระบวนการของการเรยนรเพอการบรหารจดการรวมกนในรปแบบความเปนภาคสาธารณะระหวางประชาชน ชมชน และ รฐ (Pestoff, 2010)

ในสวนของการทบทวนวรรณกรรมในสาขาการบรหารภาครฐยคใหม เสนอวาเมอพจารณาจากความเปลยนแปลงในบรบทของการบรหารจดการในศตวรรษท 21 จะพบวาแนวคด Governance สามารถปรบใชหลกการการบรหารจดการแบบมสวนรวมซงมความสอดคลองกบเงอนไขทางการบรหารจดการในโลกยคใหมไดดกวาแนวคดหรอกระบวนทศนทางการบรหารสาธารณะทมมากอน อาทเชน แนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (NPM) ซงแนวคด การจดการภาคสาธารณะแนวใหม (NPG) ไดนาเสนอมมมองตอบทบาทหนาทของรฐในกระบวนการนโยบายและการบรหารสาธารณะทแตกตางไปจากเดม กลาวคอแนวคดนเสนอใหรฐตองรจกการ “ฟงเสยงประชาชน” และพจารณาการตอบรบตอขอเรยกรองทมาจากความตองการโดยแทจรงของประชาชน (อยางมประสทธภาพและประสทธผล) เมอเทยบกบแนวคดการบรหารจดการสาธารณะทมากอนหนา แนวคด NPG จะคาดหวงรฐบาลทตอบสนอง (Responsive Government) ในทนหมายถงเรองของการลงมอทา ไมวาจะเปนการนานโยบายไปปฎบตการกาหนดกรอบกลยทธ โครงการ กจกรรมรองรบตางๆ ตลอดจนการจดสรรทรพยากรตางๆกตองคานงถงความคาดหวงของสาธารณชน โดยเฉพาะอยางยงในนามของชมชน (Community) และการมสวนรวมในฐานะพลเมอง (Citizen)

(4) การบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) คอ

ภาคปฎบตการของแนวคดการจดการภาคสาธารณะแนวใหม (NPG) (NPS is NPG in Practice)

การบรการสาธารณะแนวใหม (New Public Service---NPS) หมายถง ชดของแนวความคด

และวธปฏบตเกยวกบบทบาทหนาทของการบรหารกจการอนเปนสาธารณะโดยใชระบบการบรหารการปกครองทเนนความสาคญของ การบรการสาธารณะ หลกประชาธปไตย และ ความเกยวพนของพลเมอง ในฐานะหนงในพนธมตรหรอผมสวนเกยวของกบการบรหารกจการสาธารณะ โดยเสมอภาคกบ ภาครฐ ภาคเอกชน และ ภาคประชาสงคม การบรการสาธารณะแนวใหม มผใหความหมายโดยสรปวา คอ “ชดของแนวคดเกยวกบบทบาทของการบรหารจดการสาธารณะภายใตระบบการบรหารปกครอง(Governance) ทใหความสาคญกบพนฐานความเปนประชาธปไตย และการสรางความผกพนของพลเมอง โดยแนวคดนกาหนดจดยนตงแตเรมตนวา ขอปฏเสธตรรกะทเนนกลไกตลาดของกลมการจดการนยมหรอกลมการจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management : NPM) นกวชาการดานการบรหารจดการภาครฐ Janet V. Denhardt และ Robert B. Denhardt ผซงมบทบาทสาคญในการนาเสนอแนวคดการบรการสาธารณะแนวใหมไดกลาวไวในสวนบทนาของหนงสอ

197


ของพวกเขาวา “บคลากรภาครฐไมได (มหนาท) สงมอบบรการสลกคาแต (มหนาท) สงมอบประชาธปไตย” 18 (Denhardt and Denhardt, 2007) คากลาวนสะทอนใหเหนวา NPS เปนแนวคดทใหความสาคญกบเรองคณคาหรออดมการณ โดยเฉพาะคณคาความเปนประชาธปไตยมากกวาเรองประสทธภาพหรอผลตภาพ NPS จง เปนแนวคดทอยบนพนฐานของคานยมประชาธปไตย (Democratic Value) ความเปนพลเมอง (Citizenship) และผลประโยชนสาธารณะ (Public Interests)

Denhardt and Denhardt (2007) แยกแยะความแตกตางระหวางแนวคดนกบแนวคดการบรหารจดการภาครฐอนๆทเคยมมากอนหนานน โดยไดใหคาอธบาย NPS ในมตตางๆไวดงน

1 พนฐานทางทฤษฎและทมาของความร : NPS มทมาจากทฤษฎประชาธปไตย แนวทางการแสวงหาและสรางความรทหลากหลาย ทงปฏฐานนยม การตความ การวพากษ ตลอดจน แนวคดหลงสมยใหมนยม 2 การใหเหตผลกากบรปแบบของพฤตกรรมมนษย : NPS เชอวามนษยโดยทวไปมเหตผลตามกลยทธทคาดหวงความไดเปรยบเสมอ แตในขณะเดยวกนมนษยกมการทดสอบความมเหตผลในการเลอก โดยทดสอบจากหลายมต อาท เชน ในเชงการเมอง เศรษฐกจ สงคม และ องคการ เปนตน (ไมใชเหตผลเชงเศรษฐศาสตรอยางเดยว)

3 การตความและใหความสาคญกบผลประโยชนสาธารณะ : ในทศนะของ NPS ผลประโยชนสาธารณะควรเปนผลลพททมาจากการพดคยสานเสวนาเพอหาคานยมรวมทไดเหนพองตองกนของผทเกยวของทกฝาย

4 บทบาทของรฐบาลในทศนะของ NPS คอ การใหบรการ (Service) แตเปนการใหบรการในลกษณะของ การเปนตวกลางททาหนาทเปนผเจรจาตอรองประสานผลประโยชนระหวางพลเมองและกลมตวแทนชมชนตางๆ ตลอดจนการสรางคานยมรวม (Shared Value) ใหเกดขนในระดบตางๆของสงคมและประเทศชาต

5 กลไกทใชเพอบรรลเปาประสงคเชงนโยบาย : NPS ดาเนนการโดยอาศยเครอขายความรวมมอระหวาง องคการภาครฐ องคการทไมแสวงหาผลกาไร และ องคการภาคเอกชน เพอนาไปสการบรรลเปาหมายทไดตกลงไวรวมกนวามความจาเปนตองลงมอทา

6 แนวทางสหลกประกนการปฏบตงาน : นอกเหนอจากการทาขอตกลงทเปนทางการ NPS ไดมการใชหลกประกนการปฎบตงานหลากหลายแนวทางในหลายมต ทงตวบทกฎหมาย คานยมรวมของชมชน ปทสถานทางการเมอง มาตรฐานวชาชพ และ ผลประโยชนรวมของพลเมอง เปนตน

7 การใหอานาจในการตดสนใจ : ในทศนะ NPS นกบรหารภาครฐยงสามารถใชดลพนจของตนเองไดในระดบหนง แตตองเปนภาระรบผดชอบ (Accountability) ทสามารถตรวจสอบไดเสมอ

198


8 ฐานคตเกยวกบโครงสรางองคการ : NPS เนนโครงสรางแบบความรวมมอโดยอาศยภาวะผนาทมอยทงภายในและภายนอกระบบราชการเปนตวสรางและรกษาโครงสรางองคการแบบเครอขาย

9 ฐานคตเกยวกบแรงจงใจพนฐานของบคลากรและผบรหารภาครฐ : NPS เชอมนในการใหบรการสาธารณะและความมงมนในการลงมอทาใหกบสงคม กลาวโดยสรป แนวคดการบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) เกดขนจากหลกแนวคดทฤษฎพนฐานทสาคญสประการคอ 1 ทฤษฎประชาธปไตยพลเมอง (Democratic Citizenship) 2 ตวแบบชมชนและประชาสงคม (Model of Community and Civil Society) (ปจจบนในประเทศไทยเทยบเคยงชอวา “ประชารฐ”) 3 มนษยนยมองคการและการบรหารสาธารณะแนวใหม (Organizational Humanism and the New Public Administration) และ 4 แนวคดหลงสมยใหมนยม (Postmodernism) (Denhardt and Denhardt, 2007) ผลการวจย การวเคราะหและการสงเคราะหแนวความคดดานการบรหารจดการสาธารณะรวมสมย (An Analysis and Synthesis of Contemporary Public Management Concepts)

อาจกลาวไดวา ความเปลยนแปลงของกระบวนทศนสากลวาดวยการบรหารจดการสาธารณะในยคปจจบนน ไดมพฒนาการปรบเปลยนมาสการมงเนนการยกระดบบทบาทและหนาทของประชาชน (People) ใหเขาสสถานะ พลเมอง (Citizen) รวมทงการสนบสนนใหองคการไมสงกดภาครฐ (Non-Governmental Organization) เขารวมการมบทบาทหนาทบรหารจดการงานสาธารณะในฐานะหนงในภาคหลกรวมกบภาครฐและภาคเอกชน ตางจากทเคยถอปฎบตกนมาวาหนาทการบรหารสาธารณะเปนเรองเฉพาะในขอบเขตของภารกจทกระทาโดยองคการภาครฐ ภายใตวธคดของการบรหารจดการภาครฐแบบดงเดม(OPA) และ แนวคดการจดการภาครฐแนวใหม (NPM) ทเนนกลไกการตลาดและทางเลอกสาธารณะ และการกาหนดบทบาทของประชาชน ไ ว ใ น ฐ า น ะลกคาผใชบรการ (Panyasiri, 2017) ดงนน การบรหารจดการกจการอนเปนสาธารณะ ซงในทนหมายถง การผลต การแจกจาย และ การสงมอบการบรการสาธารณะตางๆ ตลอดจนการกาหนดและบงคบใชนโยบายสาธารณะ เมอพจารณาจากความกาวหนาของเทคโนโลยขอมลขาวสารและการสอสารในความเปนโลกาภวต (Globalization) ตลอดจน ความสาคญของภมปญญาทองถน (Local Wisdom) เพอรบมอกบปญหาของแตละพนทเปนการเฉพาะ (Localization) ประกอบกบการทระดบความรของผคนในสงคมทเพมสงและทดเทยมกนมากขน ทาใหความเชยวชาญในดานเทคนคและสาขาความรตางๆมไดจากดอยแตในภาคราชการเสมอไป ดงนน สภาพแวดลอมการบรหาร

199


จดการปจจบนจงพบวามความสอดคลองกบการเปลยนกระบวนทศนการบรหารจดการสาธารณะตามแนวทางของ การบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) และ การกากบดแลสาธารณะแนวใหม (NPG) มากขน ในทศนะของนกวชาการและนกบรหารทวางรากฐานแนวคดการบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) บคลากรภาครฐควรมหนาทหลกคอ ชวยใหพลเมองสามารถบรรลถงผลประโยชนทไดกาหนดไวรวมกนมากกวาทจะทาหนาทเพยงการควบคมหรอบรหารประเทศไปในทศทางทตนตองการ (Denhardt and Denhardt, 2000) และนาเสนอความแตกตางจากกระบวนทศนทางการบรหารจดการสาธารณะแบบทมมากอนทมองวาประขาชนจะ (และควรจะ) เกยวของกบรฐในฐานะผรบบรการหรอฐานเสยงทมหนาทรอรบนโยบายทสงการลงมาจากเบองบน (Top-Down) ตลอดจนรอผลจากกลไกการสงมอบบรการของรฐแตเพยงฝายเดยว ดงนน การบรหารจดการสาธารณะตามแนวทาง NPS จงใหความสาคญกบผลประโยชนของพลเมองโดยรวมเปนอนดบแรก (ไมใชในความเปนปจเจกบคคลหรอในฐานะลกคา) และ ในการบรหารจดการนโยบายหรอวาระสาธารณะตางๆนน ตองใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจและรบผดชอบ (ภายใตสถานะของความเปนพลเมอง) โดยจะตองสงเสรมใหประชาชนรจกการรวมมอกนเปนเครอขายพลเมอง หรอ มสถานะเปนประชาสงคม (Civil Society) ในการน ภาครฐ จะทาหนาทเปนหนงในสมาชกในเครอขายทจะผลกดนใหภาคพลเมองมสวนรวมตามรปแบบประชาธปไตย ในสวนบทบาทหนาทของเจาหนาทของรฐตองรจก อานวยการ สรางโอกาส และสรางใหเครอขายประชาชนมความเขมแขงและเขามามสวนรวมในการแกไชปญหาสงคมตางๆ ซงบคลากรภาครฐตองรจกการฝกฝนและพฒนาตนเองในทกษะดาน การเปนตวแทน การเจรจาตอรอง ตลอดจน เรยนรทจะแกไขปญหาทสลบซบซอนตางๆ ผานการเปนหนสวนกบภาคพลเมองในการตดสนใจและบรหารจดการนโยบายหรอวาระสาธารณะตางๆรวมกน

กลาวโดยสรป การสรางกระบวนการการมสวนรวมของประชาชน ในมมมองของวชาการบรหารจดการภาครฐในยคปจจบนจะเรมทการปรบเปลยนเขาสกระบวนทศนวาดวย การบรหารจดการการปกครอง (Governance) การกากบดแลหรอการสรางธรรมาภบาลภาครฐแนวใหม (Public Governance) ตลอดจนการสานเสวนา (Dialogue) ระหวาง รฐบาล ฝายการเมอง ระบบราชการ กบ ชมชน และพลเมองของประเทศ โดยจะแบงปนบทบาทการเปนศนยกลางของการบรหารประเทศเพอเปดพนทใหกบ พลเมอง เครอขายพลเมอง ประชาสงคม ตลอดจน ผประกอบการธรกจ ใหเขามาเปนหนสวนกบภาครฐในการขบเคลอนประเทศ ภายใตเปาหมายสงสดทมงสรางและสะสมทนทางสงคม (Social Capital) ทสรางจากความไววางใจกนของทกภาคสวน (Pathranarakul and Panyasiri, 2017) จากปรากฏการณทเกดขนในขอบขายทางวชาการและการบรหารจดการสาธารณะในระดบสากลทสงกระทบตอการบรหารราชการไทยตามทไดกลาวมาทงหมดน นาไปสคาถามทวา การปฏรประบบหรอการพฒนาระบบราชการทงทตามแนวทางของ OPA NPM และ

200


Post-NPM ทงหมดนมความเหมาะสมสอดคลองกบบรบทของประเทศกาลงพฒนามากนอยเพยงใด? การขาดความพรอมดานโครงสรางเชงสถาบนและกลไกพนฐานเพอรองรบการปรบเปลยนทเปนผลมาจากการปรบใชแนวคดทางการบรหารจดการภาครฐรวมสมยเหลานเปนสาเหตประการหนงททาใหการนานโยบายสาธารณะไปปฎบตในประเทศกาลงพฒนามกจะไมประสบความสาเรจใชหรอไม? (Nunberg, 1992) ซงประเดนตางๆเหลานนาไปสการศกษาเพอเปรยบเทยบในเบองตนวาแตละแนวคดทางการบรหารจดการภาครฐมมมมองและวธปฎบตแตกตางกนอยางไร ดงทจะวเคราะหและสงเคราะหทงสแนวคดในมตตางๆ ในตารางตอไปน

ผลการศกษาการเปรยบเทยบแนวคดการบรหารจดการสาธารณะรวมสมยในมตตางๆ ประเดนการเปรยบเทยบในมตตางๆ

การบรหารจดการสาธารณะแบบดงเดม Old Public Administration (OPA)

การบรหารจดการภาครฐแนวใหม New Public Management (NPM)

การบรหารจดการภาคสาธารณะแนวใหม New Public Governance (NPG)

การบรการสาธารณะแนวใหม New Public Service (NPS)

1 รากฐานทางทฤษฎ ทฤษฎการเมอง นโยบายสาธารณะและ สงคมศาสตรยคเรมตน

ทฤษฎเศรษฐศาสตร การจดการ และ สงคมศาสตรเชงปฎฐานนยม

สงคมวทยาการเมองและทฤษฎเครอขาย

ทฤษฎประชาธปไตย

2 การใหเหตผลการอธบายพฤตกรรมมนษย

ความสมเหตสมผลในเชงการบรหาร และ ผลประโยชนรวมในระดบสาธารณะ

ความเปนเหตเปนผลในเชงเทคนค และ ในเชงเศรษฐศาสตร และผลประโยชนในระดบปจเจกบคคล

เหตและผลทการตดสนใจและการกระทาในระดบสาธารณะมาจากเครอขายและการมสวนรวม

ความมเหตมผลในเชงยทธศาสตร และคานงถงประโยชนรวมในฐานะพลเมองเปนหลก

3 การกาหนดทมาและ การใหความหมายตอ “ผลประโยชนสาธารณะ”

มาจากระบบการเมอง และ ถกกาหนดไวตวบทกฏหมาย

การคานงถง การระบและเกบรวบรวมผลประโยชนของปจเจกบคคล

กาหนดโดยวาระความรวมมอระหวางภาครฐ ภาคประชาชนและ ภาคสวนอนๆ

การเปดใหมเวทสานเสวนา เพอถกแถลง ฉนทามต และไดมาซงคานยมรวม

4บคลากรภาครฐควรรบผดชอบตอประชาชน (ในฐานะอะไร) ?

ฐานเสยงผใหการสนบสนน และ ผลงคะแนนเสยงเลอกตง

ลกคา หรอ ผจายเพอรบสนคาและบรการ

หนสวนในการขบเคลอนนโยบายและพฒนาประเทศ

ประชาชนในฐานะ “พลเมอง” ทไดรบการเสรมพลงอานาจ

201


ประเดนการเปรยบเทยบในมตตางๆ





5บทบาทหนาทของรฐบาล

ลงมอขบเคลอนงานสาธารณะ (rowing) ดวยตนเอง โดยมงความสนใจเฉพาะการบรรลเปาหมายทไดกาหนดไวในกรอบการเมอง

ทาหนาทกากบทศทาง (steering) ในลกษณะของการอานวยความสะดวกใหระบบและกลไกตลาดเสรใหทางานไดเตมท

ไมไดเปนขวอานาจหลก แตชวยอานวยการใหพลเมองสามารถประตดประตอจดรปแบบขอเรยกรอง เพอนาไปสการเปนวาระหรอนโยบายตอไป

บทบาทในฐานะเจาภาพผจดใหเกดการเจรจาตอรองและประสานผลประโยชนระหวางพลเมองและกลมพลเมองตางๆ (serving)

6 กลไกหลกทใชในการบรรลผลเชงนโยบาย

การบรหารโครงการตางๆของรฐโดยผานหนวยงานในสงกด

อาศยกลไกการทางาน และ สรางแรงจงใจ ผานหนวยงานภาคเอกชนและองคการไมแสวงหากาไร

กลไกหลกในการบรหารจดการ จะอยท พลเมอง ชมชน และ ประชาสงคม

การสรางแนวรวมทประกอบไปดวยภาครฐและองคการภาคเอกชนทไมแสวงหากไร

7 แนวทางสความเชอถอไดและความพรอมรบผด

การบรหารตามลาดบชนการบงคบบญชาทรบผดชอบตอคณะผบรหารทมาจากการเลอกตง

อาศยการสรางผลลพททขบเคลอนโดยกลไกตลาด มทมาจากการระบผลประโยชนของแตละปจเจกบคคลในแบบทางเลอกสาธารณะ

ความรบผดชอบรวมกบภาคพลเมองและสงคม การกระจายขอมลขาวสารและ ใหภาคพลเมองเขามาเกยวพนกบโครงการและ/หรอนโยบายของรฐ

การควบคมกากบดแลในหลากหลายมต ทงกฏหมาย คานยมทพงประสงค บรรทดฐานทางวชาชพนยม ตลอดจนผลประโยชนของพลเมองโดยรวม

8 การใชดลพนจทางการบรหารจดการ

การมอบหมายใหบคลากรภาครฐใชดลพนจหรอวจารณญานจะมอยอยางจากด

การใชดลพนจจะเปดกวางใหมากทสดเทาทจะทาได เพอการบรรลเปาหมายในในความเปนนกประกอบการ

เพมความเขมขนของการกากบดแลจากสวนกลางมากขน แตเนนความรวมมอในระดบแนวนอนมากขน

การใชดลพนจและวจารณญานเปนสงจาเปน หากแตตองสามารถควบคมไดและมระบบสานก

202







รบผดชอบกากบอย

9 ฐานคตดานโครงสรางองคการ

องคการแบบเปนทางการทมโครงสรางสลบซบซอน มการใชอานาจสงการแบบบนลงลาง และการควบคมโดยผจดหา

การกระจายอานาจของหนวยงานภาครฐทกากบดแลพนฐานการทางานภายในองคกร

รวมอานาจในองคการ แตเพมความรวมมอประสานงานในระดบแนวราบและระหวางองคการ

โครงสรางแบบความรวมมอและการพฒนาภาวะผนารวมกน

10 ฐานคตดานแรงจงใจพนฐานของบคลากร

คาจาง ผลประโยชนตอบแทน สทธประโยชนคมกนในความเปนราชการ

จตวญญานแบบผประกอบการ ความมงมนในการลดขนาดและเพมประสทธภาพการปฎบตงานองคการภาครฐ

การใหคณคาและแรงจงใจในเชงการยกยองและใหเกยรตในการทาหนาทอยางมออาชพของบคลากรภาครฐ

การบรการสาธารณะ เจตจานงคในการลงมอทาสงตางๆใหกบสงคมโดยรวม

11แนวคดวาดวยธรรมชาตของรฐ

เนนความเปนเอกภาพและบรณาการ

การแตกตวกระจดกระจาย

พหภาวะนยมและความหลากหลาย

พหภาวะนยมและความหลากหลาย

12 หนวยในการศกษาและวเคราะห

ระบบและกระบวนการนโยบาย

การบรหารจดการระหวางองคการ

การสรางภาคการบรหารจดการระหวางองคการ

การบรหารจดการสาธารณะแบบมสวนรวม

13 คณคา หรอ คานยมทมงใหความสาคญ

เจตจานงสงสดของความเปนรฐและองคการภาครฐ

ประสทธภาพในการแขงขนและกลไกตลาด

กาเนดใหมของระบบความรวมมอระหวางรฐกบภาคอนๆ

การสงมอบบรการสาธารณะของทงภาครฐและพลเมองตอรฐ

14 บทบาทของผบรหารภาครฐ

กากบดแล ควบคม และ บรหารจดการ

กากบทศทาง และ จดระบบ

ประสานประโยชน และ แกปญหาทสลบซบซอน

ประสานประโยชน และ แกปญหาทสลบซบซอน

15 ความสอดคลองกบบรบททางการเมองการบรหาร

มาก สอดคลองกบวฒนธรรมและ

นอย ถกลดความสาคญโดยอธบายวาขาดความ

ปานกลาง ใชอางองและเปนพนฐานในการ

มาก เปนวาทกรรมหลกทางการปฎรป

203







ของไทยในยคปจจบน คานยมในระบบการเมองการปกครองของประเทศ

โปรงใสและความชอบธรรมในการปฎบต

กาหนดทศทางใหมๆในการปฎรปประเทศ

ประเทศ แตขาดหลกการพนฐานดานประชาธปไตย

ขอเสนอแนะ การประยกตใชแนวคดการบรหารจดการสาธารณะรวมสมยในระบบราชการไทย

1 การบรหารจดการสาธารณะแบบดงเดม : การจดโครงสรางขององคการภาครฐใหมความคลองตวในเชงการบรหารจดการ โดยพจารณาจากภารกจสาธารณะเปนสาคญและคานงถงปจจยการบรหารจดการอนๆเชน สงแวดลอม การกาหนดกลยทธเชงรก ความสามารถในการปรบเขาสรฐบาลดจตล การบรหารจดการความหลากหลายและคนรนใหมในระบบ เปนตน

2 การจดการภาครฐแนวใหม (NPM) : องคการภาครฐไทยยงคงจาเปนทจะตองปรบใชวธคดและเทคนคทมาจาก NPM เพราะเปนหลกการบรหารทมความเปนสากล ตอบรบกบวฒนธรรมการสรางความสามารถในการแขงขนผานความมประสทธภาพและความคมคาในเชงเศรษฐศาสตร และสามารถปรบใชไดกบองคการภาครฐในหลายรปแบบ ไมวาจะเปนองคการราชการแบบดงเดมทมภารกจเนนไปในดานการปกครอง หรอ รฐวสาหกจทมภารกจหลกในการใหบรการสาธารณปโภค หรอ องคการมหาชนรปแบบตางๆทมความจาเปนในฐานะกลไกขบเคลอนความสามารถในการแขงขนของประเทศบนฐานความร

3 การจดการภาคสาธารณะแนวใหม (NPG) : ปญหาความซบซอนของภารกจการบรหารจดการสาธารณะของภาครฐทเพมขนและมความสลบซบซอนมากขนเปนอยางมาก รฐจงไมสามารถตอบสนองความตองการ หรอ นาเสนอสงทดทสดใหกบประชาชนได ด งนนการสนบสนนใหประชาชน ภาคธรกจ และ ภาคประชาสงคมเขามารวมกบภาครฐในฐานะ “ภาค” เพอรวมดาเนนการใหกระบวนการนโยบายสาธารณะตางๆสาเรจตามเปาหมายและเปนกระบวนการเรยนรรวมกยของทกฝาย

4 การบรการสาธารณะแนวใหม (NPS) : รฐและบคลากรตองปรบเปลยนจากการใชอานาจปกตรองในการบรหารราชการ มาเปนบทบาทในการเปนสวนกลางในการประสานเครอขาย สานเสวนาเพอสานประโยชนรวมกนระหวางทกภาคสวน เปนสอกลางในการประสานคานยมรวมในหมพลเมอง ชมชน และกลมทางสงคมตางๆ สรางเครอขายความรวมมอทยงยน ตงอย

204


บนความสมดลในการตรวจสอบความโปรงใสและภาระรบผดชอบระหวางภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และประชาชนในฐานะพลเมองของรฐทรวมขบเคลอนประเทศไปดวยกน

แนวคดการบรการสาธารณะยคใหม เสนอวาระบบของความสมพนธและความเปนพลวตรระหวางประชาชนกบบคลากรของรฐ (และระหวางผบรหารภาครฐกบบคลากรในหนวยงานของตน) ควรจะถกกาหนดใหม ใหมการใชทงหลกประชาธปไตยทางตรง (Direct Democracy) และ หลกประชาธปไตยแบบตวแทน (Representative Democracy) ทตองสรางใหเกดความสมดลในระบบนโยบายสาธารณะทสนบสนนการมสวนรวมของพลเมอง และคงไวซงหลกความยตธรรมและหลกประกนสทธเสรภาพของประชาชน21 (Frederickson, 2003) อยางไรกด แนวคดการบรการสาธารณะยคใหมตระหนกวางานของบคลากรภาครฐมความสลบซบซอนและเปนงานทมความทาทายสง การทจะคาดหวงใหบคลากรของภาครฐรจกทจะปฎบตตอพลเมองอยางใหความเคารพซงกนและกนนน เปนเรองทตองมการกระทาตอกนทงสองฝาย ทงในดานการสรางความไวเนอเชอใจตอกน การรบฟงความคดของกนและกน การเสรมอานาจการตดสนใจและการปฎบต ตลอดจน การรวมมอกนทางาน ทงหมดนจะบรรลผลไดนนภาคประชาชนตองรวมมอกบบคลากรของรฐดวย ในสถานะของความเปนทงผใหและผรบจากทงสองฝาย ในทนหมายถงทงสองฝายตองทาหนาทใหบรการภายใตวธคดและปฎบตทเปนประชาธปไตย ทบคลากรภาครฐจะไมเปนเพยงลกจางททาหนาทคมกฏเพอรกษาสถานะและความมนคงของระบบราชการแบบ OPA และกไมใชเปนเพยงผเลนฝายหนงในกลไกตลาดแบบ NPM หากแตบคลากรภาครฐตองเปนผทมแรงจงใจและความคาดหวงผลตอบแทนในการปฎบตหนาททเหนอไปกวาการแสวงหาอานาจหรอคาตอบแทนใดๆ และเปนผมแรงบนดาลใจอยางแรงกลาทจะลงมอกระทาการตางๆเพอยกระดบชวตของผคนรอบขางใหเปลยนแปลงในทศทางทดขน (Perry, 2007) และจากการทฐานคต (Assumption) ของแนวคด NPS กาหนดไววาแรงจงใจของบคลากรของภาครฐ (จาเปนตอง) มทมาจากอดมคตประชาธปไตยและการใหบรการ ฐานคตนจงนาไปสวธการปฎบตของบคลากรและนกบรหารภาครฐทมความเปนไปไดมากทสด นนคอการใชแนวทางการมสวนรวมและขยายพนทใหครอบคลมถงทกฝายทเกยวของเขาสเวทสาธารณะในประเดนนนๆ การสรางใหเกดสานกความเปนพลเมองและการสงเสรมคานยมการทาเพอสวนรวม การบรการสาธารณะแนวใหม จงใหความสาคญกบการใชภาวะผนารวม (Shared Leadership) ทมงการบรหารจดการไปทการบรรลเปาหมาย คานยม และ แนวทางปฎบตทพงประสงคทสมาชกขององคการหรอสงคมทไดกาหนดไวรวมกน ทงนเนองจากแนวคด NPS เชอวาความมเกยรตยศสงสดทบคคลจะพงไดรบตองมาจากการไดทาหนาทรบใชสงคมและเพอนมนษยดวยกน และทสาคญทสดคอการรบใชประเทศชาตของตน

205


บรรณานกรม Bevir, M. (2013). Governance: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University

Press. Bourgon, J. (2007). “Responsive, Responsible and Respected Government : Toward a

New Public Administration Theory” International Review of Administrative Sciences, Vol. 73 No.1 p7-26

Denhardt, R.B and Denhardt, J.V. (2000). “The New Public Service : Serving rather than Steering”. Public Administration Review. 60(6) 549-559

Denhardt, J.V. and Denhardt, R.B. (2007). “The New Public Service : Serving, not Steering”. Armonk. New York; M.E. Sharpe.

Frederickson, G. (2003), The Public Administration Primer, Boulder, Colorado : Westview Press.

Global Center for Public Service Excellence, UNDP (2005) “ From Old Public Administration to the New Public Service” A Report Summary. Retrieved from www.undp.org/publicservice

Hood, C. (1991) “A Public Management for All Seasons?” In Public Administration. 69(1)3-19.

Kickert W. (1993) “Complexity Governance and Dynamics : Conceptual Explorations of Public Network Management” in J. Kooiman (ed.) Modern Governance, London :Sage

McCourt, W. (2005). New Public Management in Developing Countries. In New Public Management: Current Trends and Future Prospects, K. McLaughlin, S. P. Osborne and E.Ferlie, eds. London: Routledge

Nunberg, B., (1992). Managing the Civil Service: Reform Lessons from Advanced Industrialized Countries. Policy Research Working Paper, WPS 945. Washington D.C: The World Bank.

Osborne, S.. (2006). “The New Public Governance” Public Management Review. Retrieved from http://www.tandf.vo.uk/journals.

Osborne, S. and Gaebler, T. (1992). Reinventing Government : How the Entrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector from School House to State House. Reading, Massachusetts : Addison-Wesley.

http://www.tandf.vo.uk/journals

206


Panyasiri, Chaiyanant (2017) “Management Paradigms of Public Administration : A Comparison between New Public Management (NPM) and New Public Service (NPS).” Siam Academic Review Vol. 18 No.1 Issue 30 March-July (2017)

Panyasiri, Chaiyanant. (2016) “The Paradigm Shift of Public Administration in Thai Bureaucracy : A Comparative Case Study of Thai Government Agencies and Public Enterprises.” Journal of Thonburi University Vol. 10 No. 2 January – April 2016

Pathranarakul, Pairote and Chaiyanant Panyasiri (2017) “Public Sector Governance and Transformation in Thailand : A Policy Framework towards Sustainable Development” 2017 EROPA General Assembly and Conference on “The Role of Public Governance in Achieving the Sustainable Development Goals (SDGs) : Transforming, Empowering and Network-Building” 11-15 September 2017, Seoul, Republic of Korea

Perry, J. (2007) “Democracy and the New Public Service” The American Review of Public Administration (Retrieved from http://sagepub.com/cgi/content/abstract/37/1/3)

Pestoff, V. (2011) “Co-production, New Public Governance and Third Sector Social Services in Europe” in S. Osborne (ed.) The Third Sector in Europe: Prospect and Challenges. London/New York , Routledge

Pollitt, C. and G. Boukhaert (2004). Public Management Reform: A Comparative Analysis. Oxford: Oxford University Press.

Rhodes. R. (1997) Understanding Governance , Buckingham : Open University Press Robinson, M. (2015). From Old Public Administration to the New Public Service :

Implications for Public Sector Reforms in Developing Countries. Singapore : Global Centre for Public Service Excellent, UNDP.

Rosenau, James N. (1995). “Governance in the Twenty-first Century”, Global Governance, Vol. 1, No.1 (winter 1995), pp. 13-43.

Rosenau, James N. (2008). Governance without Government: Order and Change in World Politics. Cambridge University Press.

Thailand Board of Investment (2017). “Thailand 4.0 Means Opportunity in Thailand”. Thailand Investment Review. January 2017 Vol. 17 No.1.

207


United Nations, Department of Economic and Social Affairs (2015). Responsive and Accountable Public Governance 2015 World Public Sector Report

World Bank (1989). Sub-Saharan Africa: From Crisis to Sustainable Growth. Washington: World Bank.

World Bank (1992). Governance and Development. Washington: The World Bank. World Bank (1994). Governance: The World Bank‖s Experience. Washington: The

World Bank. World Bank (2003a). Reforming Public Institutions and Strengthening Governance: A

World Bank Strategy Implementation Update. Washington: The World Bank.

208


บรการปรกษาวยรนภาวะวกฤต ในอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม Counseling for Adolescent Critical Situation in Maerim District,

Chiang Mai Province บญเลศ คาปน(Boonlert Khampan) 1 ญาณนท คณา(Yanin Khuna) 2

1 ภาควชาจตวทยา คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม 2 งานวชาการ วทยาลยเทคโนโลยโปลเทคนคลานนา เชยงใหม

*Corresponding author. E-mail: [email protected] , [email protected]

บทคดยอ

งานวจยครงน มวตถประสงค (1) เพอศกษาปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤต (2) เพอพฒนาทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตใหแกครผทปรกษา

การวจยครงนเปนการวจยกงการทดลอง กลมตวอยางไดแก (1) ครทปรกษากลมโรงเรยนมธยมศกษาในอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ปการศกษา 2560 จานวน 4 โรง รวมจานวน 12 คน (2) นกเรยนระดบชนมธยมศกษาทมพฤตกรรมเสยง โดยมวธการคดเลอกแบบเจาะจง จานวน 25 คน การเกบรวบรวมขอมลโดยใหครทปรกษานกเรยนทมความเสยงแตละคนสารวจพฤตกรรมเสยงของนกเรยนกลมตวอยางทแตละคนเลอกไว จานวน 2 คน โดยใชแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) และแบบวดความเครยด (SPST-20) สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอ คาความถ คารอยละ คาเฉลยและ สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสมประสทธสหสมพนธเพยรสน และทดสอบกอนและหลงการฝก (t-test)

ผลการวจยปรากฏวา (1) ปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตตามแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) อยในระดบ มปญหา (Clinical Range) ทงเพศชายและเพศหญง (2) ความเครยดของวยรนทอยในภาวะวกฤตอยในระดบมา (3) ปญหาและระดบความเครยดของวยรนทอยในภาวะวกฤตมความสมพนธกนทางบวก อยางมนยสาคญทาง สถตทระดบ .05 (4) ทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตของครทปรกษากอนและหลงการฝกอบรมมความแตกตางกน โดยทกษะการใหบรการปรกษาฯหลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01

สรปผลโดยรวม กระบวนการใหการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตโดยพบวา เดกวยรนชายจะมระดบความเครยดมากกวาวยร นหญง ครทปรกษา และครแนะแนวตองมทกษะการใหบรการปรกษาฯ เพอชวยแกไขปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตไดตรงกบเพศและวยของนกเรยน คาสาคญ: บรการปรกษา, วยรน, ภาวะวกฤต

209


Abstract The objectives of this research were to (1) study the problems of adolescents in crisis and (2) to improve the skills of counseling adolescents in crisis for advisor teachers. This research is Quasi-experimental. The subjects were included: (1) The 12 advisor teachers from 4 secondary schools in Mae Rim district, Chiang Mai province, in academic year 2560 and (2) the 25 high school students with risk behavior(selective methods). Data collection was make the supervisor teachers explored the students’ problems (one teacher with 2 students) by using the Thai Youth Checklist (TYC) and Suanprung Stress Test-20 (SPST-20). Statistics used in data analysis were frequency, percentage, mean and standard deviation, Pearson product moment correlation coefficient and t-test. The results were as follows. (1) The problems of adolescents in crisis according to the TYC was at the clinical level, both males and females. (2) The stress of adolescents in crisis according to the SPST-20 was in high level in average. (3) The problems and the stress of adolescents in crisis was positive correlated at the .05 level of confidence. (4) The supervisor teachers’counseling skills of adolescents in crisis in pre-and post-training were different. After training, the means were significantly higher than before training at the .01 level of confidence. Overall Summary : The consulting process for the adolescents in crisis, found that for the boys are more seriousness than the girls. So the advisor or the guidance teachers need to have skill to advise and solve the problems according to the sexual and the ages too. Keywords: Counseling Service, Adolescent, Critical Situation

210


บทนา การจดการศกษาทกยคทกสมยลวนมจดมงหมายหลก คอ การพฒนาผเรยนใหเปนบคคลทมคณภาพทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา ความร ความสามารถ มคณธรรม จรยธรรม และมวถชวตทเปนสขตามความมงหวงของสงคมโดยผานกระบวนการทางกา รศกษา ซงสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 4 ไดใหความหมายของการศกษาไวหมายถง กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคล และสงคม โดยการถายทอด ความร การฝกอบรม การสบสานทางวฒนธรรม ประเพณ การสรรคสรางจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนร และปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต (กระทรวงศกษาธการ, 2546: 2-3) กระทรวงศกษาธการ (2553: 1-3) ไดกาหนดแนวทางในการพฒนาเยาวชนของชาตดวยการจดการศกษาใหคนไทยไดรบโอกาสทางการศกษาอยางเทาเทยมกนผานกจกรรมการศกษาแบบยงยนในความหลากหลายมต เพอใหคนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพและเตมศกยภาพ รวมทงเพอใหเปนสงคมแหงการเรยนร สงคมแหงคณธรรม สงคมแหงความสมานฉนท และสงคมแหงความเอออาทร ทงนไดกาหนดยทธศาสตรใหสถาบนการศกษาทกระดบไดเสรมทกษะและสานกของความเปนพลเมองดเพอเปนกาลงสาคญของบานเมองโดยเนนการจดการเรยนการสอนทเนนเรองสนตวฒนธรรมใหมการเสรมสรางบรรยากาศการมสวนรวม และมความรบผดชอบในการพฒนาเยาวชนของชาต เนองจากความรบผดชอบถอไดวาเปนคณธรรมสาคญในการพฒนาประเทศ เมอบคคลมความรบผดชอบยอมแสดงใหเหนถงวฒภาวะดานอปนสย และเปนสวนประกอบทสาคญอยางยงตอการดารงชวตในสงคม สอดคลองกบ ประดนนท อปรมย (2542) ไดกลาวถง ความรบผดชอบไวอยางนาสนใจวา หากทกคนในสงคมรจกรบผดชอบตอหนาทตาง ๆ จะทาใหสงคม มความสนตสข และสงบได จากประเดนปญหาดงกลาว หากวาครแนะแนว/ครททาหนาทแนะแนว ซงตองมความร ความสามารถในการปฏบตงานแนะแนวตามมาตรฐานการแนะแนวทสอดคลองกบแผนยทธศาสตรการแนะแนวในแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559) เปนแนวทางใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของไดพฒนาคณภาพ การแนะแนวและการประเมนงานแนะแนว ซงคนทวไปอาจเขาใจวา งานแนะแนวเปนกจกรรมทจดขนในโรงเรยน เพอใหบรการเฉพาะกบนกเรยนเทานน แทจรงแลวงานแนะแนวนนมความสาคญตอบคคลอน ๆ อยางกวางขวางและมความสาคญตอสถานศกษาหรอองคกร (ของผรบบรการ) ไดแก 1) การแนะแนวเปนกลไกของสถานศกษาหรอองคกรใน การสงเสรมพฒนา ปองกน และชวยเหลอใหสมาชกแกปญหาไดอยางเหมาะสม 2) ชวยลดปญหาและความขดแยง ในสถานศกษา หรอองคกรเนองจากสมาชกมวฒภาวะทดมปญหาดานตาง ๆ ลดลง และ 3) ชวยเพมประสทธภาพของสถานศกษา หรอองคกรในการพฒนา

211


สมาชกหรอบคคล เพราะสมาชกมคณภาพทด ยอมมผลงานด (มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช, 2554) สวน “การปรกษาเชงจตวทยา” เปนกระบวนการทชวยใหผคนทมปญหาทางจตใจ หรอปญหาทางกาย ซงมผลกระทบเนองมาจากสภาวะทางจตใจไดเรยนรเกยวกบตวของตน สงแวดลอมและวธทตนจะแสดงบทบาทไดอยางเหมาะสม และเรยนร วธการในการมความสมพนธกบผอนไดอยางราบรน กระบวนการดงกลาวชวยใหบคคลสามารถตงเปาหมายเพอตดสนใจ และแกปญหาของตนทเกยวกบการศกษา อาชพ และสวนตว สงคมได (Hansen, Rossberg and Cramer, 1994; อางใน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช: 2554: 1-30) ดงนนเพอปองกนกอนทปญหาจะเกดขน หรอปองกนไมใหสถานการณทเปนปญหาเกดขนซาอก โดยท นกแนะแนว /ครททาหนาทแนะแนวทมความรทางการแนะแนวเชงจตวทยาดวยแลว ซงจะทาใหสามารถแกปญหาใหลดลงไดอยางมประสทธภาพ สงเสรมใหผเรยนมความสมดลทกดานทงดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา โดยสงเสรมใหทกคนมโอกาสพฒนาตนเองเตมศกยภาพตามความสามารถ ความสนใจ และความถนด เพอเปนคนด มปญญา มความรบผดชอบตอตนเอง และสวนรวม จะไดชวยบรรเทาความวตกกงวล และเดนขามผานชวงเวลาวกฤตตาง ๆ เหลานนไปได โดยใชวธการแกไขปญหาของวยรนนอกจากผทเกยวของใหความดแลเอาใจใสไวรนอยแลว การสรางความตระหนกถงปจจยเสยงตาง ๆ ใหแกวยรนนบเปนหนทางทจะทาใหวยรนหลกเลยงปจจยเสยงได การสรางความตระหนกใหแกวยรนไดนนสามารถใชการพดคยสนทนาในลกษณะการใหการปรกษา (Counseling) ซงเปนกระบวนการของการใหความชวยเหลอทมประสทธภาพ เพราะจะทาใหผทประสบปญหามความเขาใจตนเอง และหาทางแกไขปญหาของตนเองไดในทสด การให การปรกษาเปนภาระงานทมความสาคญยงของครทกคนไมเฉพาะครแนะแนวเทานน อยางไรกตามพบวา ครทปรกษาและแนะแนวจานวนมากทขาดทกษะการใหการปรกษาทจาเปน ทาใหการชวยเหลอนกเรยนไมประสบผลสาเรจเทาทควร และเปนเหตใหครทปรกษา และครแนะแนวจานวนหนงเลยงไปทาภาระงานอนแทน หากวาเปนปญหาภาวะวกฤตในวยรน (Adolescent in crisis) เชน การตดยา การสาสอนทางเพศ ผลการเรยนไมด มปญหาทางกฎหมาย การเกเร การเขากบเพอนลาบาก การตงครรภนอกสมรส กามโรค การทาแทง การตดสรา และการหนออกจากบาน ปญหาในเดกและวยรน เปนเครองวดถงสภาวะในครอบครว และชวตสมรสระหวางบดามารดา ทงนนกวชาการระบวยรนไทยเขาสภาวะวกฤตพบวา พฤตกรรมเสยงทจะทาใหอนาคตของชาตเตบโตเตมไปดวยปญหาอนดบแรกคอ นยมความรนแรง ลาดบถดมาไดแก มเพศสมพนธกอนวยอนควร และเหออาหารแฟชน ทงน 3 ความเสยงทนากงวล พรอมเรยกรองสงคมเอาใจใส ตอปญหาวยรน และเรยกรองใหครอบครวหนหนาเขาหากนยามเกดปญหา ดงนนโครงการบรการปรกษาวยร นภาวะวกฤต ในอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม คณะผวจยไดใชวธการสมกลมตวอยาง พบวา อาเภอแมรมมนกเรยนทเปนวยร น ทพบปญหา

212


ภาวะวกฤตเนองจากเปนอาเภอทอยตดกบอาเภอเมอง การเดนทางคอนขางสะดวกตอสงทลอแหลม และมปญหาดานการเกดอบตเหตจากการใชรถจกรยานยนตเปนลาดบแรกของการสญเสยเยาวชนทเปนอนาคตของชาตมาก ในการนจงไดจดฝกอบรมดาน การใหบรการปรกษาเชงจตวทยาโดยตรงจากผเชยวชาญหรอผทไดรบการฝกฝนทกษะการใหบรการปรกษาจนทาใหวยรนเขาใจตนเอง สามารถควบคมตนเองไดดขน และมแนวทางในการแกไขปญหาของตนเอง หรอการปองกนปญหาทจะเกดขนแกตนเองอยางมประสทธภาพใหกบนกแนะแนว /ครททาหนาทแนะแนวเพอใหวยรนเขาใจตนเอง สามารถควบคมตนเอง ไดดขน และมแนวทางในการแกไขปญหาของตนเอง หรอการปองกนปญหาทจะเกดขนแกตนเองอยางมประสทธภาพได แนวคดและทฤษฎทเกยวของ

มนษยทกคนทเกดมายอมประสบปญหานานปการ ตงแตปญหาเลกนอยไปจนกระทงถงปญหาทเปนวกฤตของชวต มนษยถอวาเปนทรพยากรทมคณคาและความสาคญสงสดทจะทอดทงมได ดงนนการใหบรการปรกษา (Counseling service) นบเปนหวใจของการแกปญหาใหคนพนจากทกขในระดบหนงได และถอไดวาเปนการใหบรการทสาคญของการแนะแนว “ศลปะในการชวยเหลอเพอนมนษยดวยกนใหคนพบ รจก เขาใจ ยอมรบและพฒนาตนเอง การแสดงออกถงความหวงใย เอออาทร ความเอาใจใส ความเมตตาปราณ การเกอกลชวยเหลอ ความจรงใจ การรบรทกข การรวมทกข เปนทระบายทกข การชวยเหลอใหมนษยสามารถพงและชวยเหลอตนเองได การมมนษยสมพนธทด รวมทงการทาใหเปนทพงทงทางดานการงานและดานจตใจ ซงรวมสมบรณอยในบรการใหบรการปรกษา ยอมเปนสงจาเปนสาหรบผบรหารทจะกอเกดความผกพนของเจาพนกงาน และจะนามาซงความจงรกภกดในทสด” (สธรพนธ กรลกษณ, ม.ป.ป.)

การใหบรการปรกษาอาจมความหมายแตกตางกน สาหรบการใหบรการปรกษาเชงจตวทยา (Counseling) สรปความหมายเพอใหเขาใจงายวา หมายถง กระบวนการทผใหบรการปรกษา (Counselor) ไดพดคยสนทนากบผมาขอรบ การปรกษา (Counselee) เกยวกบปญหาทางอารมณของผมาขอการปรกษาคนนน โดยมวตถประสงคโดยทว ๆ ไป เพอลดปญหาทางอารมณของผมาขอการปรกษา (พรรณราย ทรพยะประภา, 2527)

ความหมายจากพจนานกรม Merriam-Webster.com การใหบรการปรกษา (Counseling) หมายถง การปรกษาและชวยใหผทมาขอความชวยเหลอสามารถแกไขปญหาของตนเอง หรอสามารถตดสนใจในเรองทสาคญของตนเองได (Advice and support that given to people to help them deal with problems, make important decisions, etc.)

ลดดาวรรณ ณ ระนอง (2560) ไดสรปโดยรวมไดวา ภาวะวกฤต (Crisis) เปนสภาวะทบคคลเผชญกบเหตการณทไมคาดคดวาจะเกดขน และกลไกการปรบตวในภาวะปกตไมสามารถนามาใช

213


แกปญหานนได ประกอบกบบคคลไมไดรบการเกอหนนจากทรพยากรทางสงคม กอใหเกดความเครยด ความกดดน และความวตกกงวล ทาใหไมสามารถกระทาหนาทหรอบทบาทของตนไดตามปกต

กลวธในการใหบรการปรกษา การใหบรการปรกษามกลวธทสาคญ (สธรพนธ กรลกษณ, มปป.) ดงน

1. การนาเขาสการสนทนา (Leading Skills) 1.1 การเรมตนใหบรการปรกษา (Opening the Interview) การเรมตนใหบรการปรกษา

จาเปนตองอาศยทกษะในการนา หรอเรมสนทนา บรรยากาศของการเรมตนการใหบรการปรกษาควรมความอบอนและเปนกนเอง ในกระบวนการของการใหบรการปรกษาโดยทวไปนน ผรบการปรกษารสกตนเตนหรอลาบากใจในการแสดงออกผใหบรการปรกษาจาเปนตองพยายามหาทางชวยใหผขอรบการปรกษาเกดความสบายใจ โดยใชประโยค เชน “มอะไรทพอจะบอผมใหทราบบางไหม?” “มอะไรทผมพอจะชวยเหลอบางไหม?”

1.2 การนาใหเขาสการสนทนาโดยตรง (Direct Leading) เปนการกระตนใหการสนทนา ดาเนนตอไป อกทงเปนการชวยใหผขอรบปรกษาไดขยายความถงเรองทกาลงสนทนาไดชดเจนยงขน นอกจากน ยงสามารถชวยใหผขอรบการปรกษาไดเขาใจเรองราวทตนเองกาลงพดใหแจมชดยงขน

1.3 การนาการสนทนาใหเขาประเดน (Focusing) บางครงผขอรบการปรกษาอาจเกดความสบสนในเรองท

กาลงสนทนากน โดยเฉพาะในตอนตนของการสนทนาเกยวกบปญหาของผขอรบการปรกษา กลวธนจะชวยใหผขอรบ การปรกษาไดทราบถงประเดนทกาลงคยกนไดแนชด อนเปนการชวยใหไดมองถงปญหานนอยางเจาะจงลงไปอกดวย

1.4 การตงคาถาม (Questioning) ผใหบรการปรกษาสามารถใชคาถาม เพอใหขอมลใน ดานตาง ๆ เพมเตม เชน ภมหลง ความสนใจ จดเดน จดออน ของผขอรบการปรกษา เพอทจะชวยใหผขอรบการปรกษาเขาใจถงปญหาและตวผรบการปรกษาไดดยงขน คาถามทจะนาไปสคาตอบวา “ใช-ไมใช” “จรง-ไมจรง” เปนคาถามทจะตดการพดคย หรอการบอกเลาอยางละเอยดจากปากของผขอรบการปรกษา เชน “เธอไมเหนดวยกบเรองนใชไหม” ควรจะเปลยนเปน “ลองเลาถงสาเหตทเกดขนใหฟงหนอย” จะดกวา

2. การฟง (Listening Skills) นบวาเปนสงจาเปนสาหรบผใหบรการปรกษาทกคน การฟงเปน

214


ศลปะทตองอาศยความอดทนและตองใชสมาธอยางมาก เพราะในระหวางการใหบรการปรกษานน ผใหบรการปรกษามใชจะรบฟงแตเพยงเรองราวทผขอรบการปรกษาเลาออกมาเทานน แตจะตองทาความเขาใจถงความรสกของผขอรบ การปรกษา ในขณะนน พรอมทงรวมรบอารมณของผรบการปรกษาไปดวย ทกษะสาคญทเกดขนในขณะฟง คอ 2.1 การแสดงความเอาใจใส (Attending) หมายถง ผใหบรการปรกษาจะตองแสดงความเอาใจใสตอผรบการปรกษา ซงอาจแสดงออกโดยการสบตา หรอพยกหนาเลกน อยในขณะทรบฟง หรอพดเสรมขนภายหลงจากทผขอรบการปรกษาพดจบ 2.2 การเงยบ (Silence) การเงยบเปนกลวธหนงใชภายหลงจากทผใหบรการปรกษาปอนคาถามใหแกผขอรบการปรกษา และผขอรบการปรกษากาลงคดวาจะตอบปญหาหรอไม 2.3 การทบทวนประโยค (Paraphrasing) หมายถง การพดซาประโยคทผขอรบการปรกษาพดมาแตใชคานอยลง ขณะเดยวกนกยงคงความหมายเดมอย จดประสงคของการทบทวนประโยคกเพอจะบอกใหผรบการปรกษาทราบวาผใหบรการปรกษาเขาใจเรองราวทผขอรบการปรกษาพดมา และยงคงตดตามเรองราวของผขอรบการปรกษาอย 2.4 การทาความกระจาง (Clarifying) กลวธนผใหบรการปรกษาจะตองเปนผฟงทด และผใหบรการปรกษาจะกลาวสงทเขาคดวา เมอผขอรบการปรกษาพยายามจะพดโดยไมเปลยนเนอหาของคาพดนนใหม ทาใหผใหบรการปรกษามโอกาสเหนวามผเขาใจเขา ซงจะทาใหเขาเกดรสกแจมแจงในเรองทกาลงพดกนอย 2.5 การสอบซก (Probing) เปนการปอนคาถามตรง ๆ หลายคาถามตดตอกนเพอถงเอาคาตอบจากผขอรบการปรกษาออกมา กลวธการสอบซกนผใหบรการปรกษาไมควรใชบอยนกเพราะเปนการรบเรงกระบวนการใหบรการปรกษา

3. การใหขอมล (Information Skill) 3.1 Advising เปนกลวธในการเสนอความคดหรอการแกไขปญหาแบบออม ๆ เพอจงใจใหผขอรบการปรกษาคดแกไขปญหา หรอรบเอาวธการนนไปใชเปนแนวทางในการแกปญหาตอ ๆ ไป

3.2 In forming เปนการใหขอมลรายละเอยดทเปนจรง และเชอถอใหแก ซงขอมลดงกลาวจะเปนประโยชนตอการทจะนาไปใชในการตดสนใจดาเนนการหรอแกปญหาตอไป

4. การสะทอนความรสก (Reflection of Feeling) เปนการนาเอาขอความและคาพดของผขอรบการปรกษามาตความหมาย และพดออกมาในเชงของความรสกทแฝงอยในเนอหานน โดยผใหบรการปรกษาอาจถอดขอความและ จดคาพดนนใหม โดยพยายามเนนถงความรสกของผขอรบการปรกษามากกวาดานคาพด ซงจะชวยใหผขอรบการปรกษาไดรบรและเขาใจถงความรสกทแทจรงของตนเอง เมอผรบการปรกษาไดเขาใจถงความรสกของตนเองแลวจะชวยให

215


การใหบรการปรกษาดาเนนไปอยางราบรนและตรงเปาหมาย การสะทอนความรสกเป นกลวธทผใหบรการปรกษาทยดผขอการปรกษาเปนสาคญ เพอชวยใหผรบการปรกษาเผชญกบความรสกของตนเอง และสามารถแสดงความรสกของตนออกมาดวยวาจาโดยปราศจากความวตกกงวล 5. การตความ ( Interpreting) ในระหวางการใหบรการปรกษาผขอรบการปรกษาอาจกลาวถงเรองบางสงทมความหมายสบเนองมาจากเรองราวทไดเคยกลาวมาแลว และในขณะนนผใหบรการปรกษาอาจมองเหนความสมพนธกบพฤตกรรมเกาจงใชวธการตความเพอใหผขอรบการปรกษาเหนความเกยวของของปญหาและยอมรบในปญหานน หรออาจกลาวไดอกนยหนงวา การตความเปนกระบวนการทผใหบรการปรกษาอธบายความหมายของเหตการณใหผรบการปรกษาไดเขาใจปญหาของตนเองในดานอนทอาจยงไมไดมองมากอน ซงตางกบการทบทวนประโยค (Paraphrasing) ในแงทวา การตความหมายนน ผใหบรการปรกษาไดเสนอ Frame of Reference ใหมนใหผขอรบการปรกษาไดพจารณาปญหาของตนเอง การตความจะชวยใหผขอรบการปรกษาไดเขาใจถงปญหาของตนเองใหกวางขวางมากยงขน

6. การสรป (Summarizing) ในระหวางการใหบรการปรกษาผใหบรการปรกษากบผขอรบการปรกษา อาจสนทนากนหลายเรองพรอม ๆ กน และอาจเกดความสบสน ดงนนการใชทกษะในการสรปกคอการพยายามรวบรวมสงทพดกนไปแลวนนใหเปนประโยคเดยว โดยครอบคลมในเรองตาง ๆ ทไดสนทนาในแตละตอนของการสนทนา โดยการสรปจาเปนตองอาศยความจาในเรองราวตาง ๆ ทพดคยกนมาเปนอยางด 7. การเผชญหนา (Confrontation) การเผชญหนาเปนกลวธหนงทผใหบรการปรกษาจะบอกถงความรสก และความคดเหนของตนเองตอผขอรบการปรกษาอยางตรงไปตรงมา เพอชวยผรบการปรกษาไดเขาใจถงความรสกนกคดตลอดจนพฤตกรรมของตนเอง ใหถกตองตรงตามความเปนจรงมากขน

8. การสนบสนนใหกาลงใจ (Supportive Skill) 8.1 การแสดงความเหนชอบ (Approval) เปนกลวธหนงทจะใหกาลงใจแกผรบการ

ปรกษาทจะดาเนนวธการแกไขปญหาตอไป ผใหบรการปรกษาสามารถใชคาพดหรอกรยาทาทางทจะแสดงใหผขอรบการปรกษารวาผใหบรการปรกษาเหนชอบดวยกนกบวธการของผรบการปรกษา

8.2 การใหความมนใจ (Assurance) เมอผขอรบการปรกษาแสดงทศนะหรอโครงการตอผใหบรการปรกษาและผใหบรการปรกษามนใจวาทศนะหรอโครงการนนถกตองและไดผลดจรง ผใหบรการปรกษาจะแสดงออกเพอเปนการใหความมนใจแกผรบการปรกษา

9. การตกลงใจรวมกนและการยนยนในขอตกลง (Decision-making Confirming) เปนการตกลงใจรวมกนระหวางผใหบรการปรกษากบผขอรบการปรกษาวา ผขอรบการปรกษาจะมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปมากนอยเพยงใด โดยมการวางแผนและรปแบบในการปฏบตรวมกน พรอม

216


ทงมการยนยนในขอตกลงรวมกนระหวางผใหบรการปรกษากบผรบการปรกษา เพอทาใหผรบการปรกษาเกดความรบผดชอบในขอตกลงนน 10. การทาทาย (Challenge) เปนกลวธอกชนดหนงทจะกระตนใหผรบการปรกษาตองใชความตงใจมากขนในการแกปญหา แตในเวลาเดยวกนกลวธดงกลาวอาจสรางความกงวลใจแกผขอรบการปรกษาเพมขนได 11. การไมยอมรบ (Rejection) เปนกลวธทผใหบรการปรกษาจะตองใช เมอเหนวาผขอรบการปรกษาแสดงความคดเหนทผดไปจากความเปนจรง หรอแสดงออกถงความคดทเพอฝนมากเกนไป ผ ใหบรการปรกษาจะแสดงการไมยอมรบเพอพงใหผขอรบการปรกษาเปลยนแปลงแนวความคดใหม

การใหบรการปรกษาในสถานการณวกฤต (Crisis Counseling) การใหบรการปรกษาในสถานการณวกฤต ไดมนกวจย คอ แบรมเมอร (Brammer, 1973)

ไดใหความสาคญไวสรปไดดงตอไปน แบรมเมอร (Brammer, 1973 อางถงใน พรรณราย ทรพยะประภา, 2527) กลาวไววา “สถานการณวกฤตคอสภาพของการกระจดกระจาย (State of disorganization) ซงผมาขอปรกษาไดเผชญกบความคบของใจเกยวกบจดมงหมายในชวตทมความสาคญอยางยงยวดตอเขา หรอเผชญกบการแตกแยกอยางลกซงของวงจรชวตของเขา และมความยงยากทจะดาเนนการเกยวกบความเครยดตาง ๆ ของเขา โดยไมสามารถทจะจดการอะไรได” สถานการณเชนนยอมจะตองไดรบการตอบสนองโดยเฉพาะจากผปรกษาเพอดาเนนการชวยเหลอผขอรบการปรกษาผปราศจากความสามารถดงกลาว สถานการณวกฤตไดแกสภาพการณตาง ๆ ตอไปน คอ ความพยายามทจะฆาตวตาย การตงครรภทไมพงประสงค ความตายของคนทรก การหยาราง การเจบปวยตองเขาโรงพยาบาล การโยกยายงาน การมสมาชกใหมในครอบครว การตกงาน การตดคกตดตาราง การเสอมสมรรถภาพทางเพศ การปลดออกรบบานาญ การตดยาเสพตด และปญหาการเงน แตไมวาลกษณะของวกฤตการณจะเปนลกษณะใด ๆ กตาม หนาทของผใหบรการปรกษากคอการยอมรบสถานการณนนกอน และดารงรกษาหลกสวนตวและความมนใจในตนเอง ความเชอมนชนดนจะชวยลดความวกตกกงวลของผมาขอปรกษาในฐานะทผปรกษาไดแสดงออกซงความรบผดขอบใหแกผขอรบการปรกษาในขณะน น จากการสรางความเชอมนและ การชวยสรางความหวงใหแกผมาขอรบการปรกษาน ผใหบรการปรกษากจะสามารถดาเนนการกบสถานการณในขณะนน และตอไปในอนาคตกจะสามารถชวยพฒนาผมาขอรบการปรกษาได

217


องคประกอบของการใหบรการปรกษาในภาวะวกฤต สาหรบความหมายและองคประกอบของการใหบรการปรกษาในสถานการณวกฤต ไดมผให

ความหมายไว คอ เชอร เคนดรา (Cherry, 2016) กลาวถงภาวะวกฤต และองคประกอบของการใหบรการปรกษาในภาวะวกฤต ดงน

ภาวะวกฤต หมายถง เหตการณหรอประสบการณทไมเพยงแตสรางความเจบปวดทางดานจตใจตอบคคลเทานน แตยงหมายถงการตอบสนองของบคคลตอสถานการณนน เหตการณตาง ๆ ทกอใหเกดภาวะวกฤตน สามารถมไดตลอดชวตของคน จากอปสรรคตาง ๆ ทเขามาในชวต (เชน ความยากจน) ไปกระทง เหตการณทเปนความหายนะตามธรรมชาต เชน การจากไปของคนรก การใหบรการปรกษาในภาวะวกฤต เปนการเยยวยารกษาอยางหนงทชวยใหบคคลตอสกบภาวะวกฤตโดยการใหความชวยเหลอและสนบสนน

การใหบรการปรกษาในภาวะวกฤตมเปาประสงคในระยะเวลาสน ๆ ซงโดยทวไปแลวใชเวลา 2–3 สปดาหเทานน ความสาคญกคอวา การใหบรการปรกษาในภาวะวกฤตไมใชจตบาบด (Psychotherapy) การรกษาในภาวะวกฤตเนนท การลดความเครยดจากสภาวะเหตการณใหนอยลง ใหการสนบสนนทางดานอารมณ และชวยใหบคคลใชกลยทธในการจดการกบปญหาในขณะปจจบน

การใหบรการปรกษาในภาวะวกฤตคลายกบจตบาบด คอ เกยวของกบการประเมน การวางแผน และการบาบดรกษา แตทวาขอบขายโดยทวไปของการใหบรการปรกษาภาวะวกฤตมความเฉพาะเจาะจงมากกวา ในขณะท จตบาบดเนนยาทขอมล และประวตของผขอการปรกษาทกวางกวา การประเมนและปฏบตการรกษาของภาวะวกฤตเนนสถานการณในปจจบน ทประกอบดวยความปลอดภยและความตองการในขณะนน

ในขณะทมรปแบบการบาบดรกษามเปนจานวนมากนน องคประกอบพนฐานจานวนมากของการใหบรการปรกษาจะสอดคลองกบหลายทฤษฎของการใหบรการปรกษาในภาวะวกฤต กลาวคอ

1. ประเมนสถานการณการใหบรการปรกษาในภาวะวกฤตเกยวของกบการประเมนสถานการณปจจบนของผขอรบการปรกษา การประเมนนเกยวกบทกษะการฟง การถามคาถาม และการพจารณาความตองการของบคคลในการจดการกบปญหาวกฤตทมประสทธภาพ

2. ใหการศกษา บคคลทประสบปญหาในภาวะวกฤตตองการขอมลเกยวกบสภาวะในปจจบนของเขา และขนตอนตาง ๆ ทเขาสามารถลดอนตรายใหเหลอนอยทสด ในระหวางการใหบรการปรกษาภาวะวกฤต ผชวยเหลอทางดานสขภาพจตมกชวยใหผขอรบการปรกษาเขาใจวาปฏกรยาของเขาเปนเรองปกตและดารงอยชวคราวเทานน ในขณะทสถานการณดเหมอนทงรายแรงและไมมททาวาจะสนสดตอบคคลทอยในภาวะวกฤตนน แตเปาหมายกคอชวยใหผขอรบ การปรกษามองเหนวาในทสดแลว เขาหรอเธอตองสามารถกลบเขาสภาวะปกตของชวตได

218


3. ใหการสนบสนน ในระหวางอยในภาวะวกฤต การชวยใหบคคลพฒนาเปนอสระจากการพงพาผอนเปนเรองทมประโยชนมาก ซงตรงกนขามกนการพงพาผอนแบบไมคดอะไร การสรางสมพนธภาพแบบนจะชวยใหบคคลเกดความเขมแขงและมอสระมากขน

4. การพฒนาทกษะการจดการ นอกจากการใหการสนบสนนแลว ผ ใหบรการปรกษาในภาวะวกฤตจะชวยพฒนาทกษะ

การจดการกบภาวะวกฤตในขณะปจจบนนนดวย ซงหมายถงการชวยใหผขอรบการปรกษาสารวจทางเลอกตาง ๆ ในการแกไขปญหาของเขา ฝกใชเทคนคในการลดความเครยด และสงเสรมการคดในเชงบวก กระบวนการนไมใชการสอนทกษะเหลานนใหผขอรบ การปรกษา แตเปนการชวยใหผขอรบการปรกษายนหยดทจะใชทกษะเหลานนในอนาคต วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตกลมโรงเรยนมธยมศกษา ในเขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม 2. เพอพฒนาทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตใหแกครทปรกษา 3. เพอเปรยบเทยบพฤตกรรมทเปนปญหากบความเครยดของวยรน 4. เพอเปรยบเทยบทกษะการใหบรการปรกษาวยรนกอนและหลงของครทปรกษา สมมตฐานของการวจย 1. ปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตกลมโรงเรยนมธยมศกษา ในเขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม หลงการเขารบการปรกษาลดลง 2. ทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตของครทปรกษาหลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม 3. พฤตกรรมทเปนปญหากบความเครยดของวยรนมความสมพนธกนทางสถต โดยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทระดบ .05 4. ทกษะการใหบรการปรกษาวยรนกอนและหลงการใหบรการของครทปรกษาแตกตางกนอยางมนยสาคญทระดบ .01 วธดาเนนการวจย ขอบเขตการวจย

ขอบเขตการวจยนดาเนนการกลมโรงเรยนมธยมศกษา ในเขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ปการศกษา 2560

219


ขอบเขตดานประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแบงออกเปน 2 กลม คอ 1. ครทปรกษานกเรยนทอยในภาวะวกฤตในโรงเรยนระดบมธยมศกษา เขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม จานวน 4 โรง คอ (1) โรงเรยนแมรมวทยาคม (2) โรงเรยนศกษาสงเคราะหเชยงใหม (3) โรงเรยนบานแมสา และ (4) โรงเรยนบานศาลา 2. นกเรยนระดบชนมธยมศกษาทอยในภาวะวกฤตในโรงเรยนระดบมธยมศกษา เขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม จานวน 4 โรงเรยน คอ (1) โรงเรยนแมรมวทยาคม (2) โรงเรยนศกษาสงเคราะหเชยงใหม (3) โรงเรยนบานแมสา และ (4) โรงเรยนบานศาลา ขอบเขตดานกลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแบงออกเปน 2 กลม คอ

1. ครทปรกษานกเรยนทอยในภาวะวกฤตโรงเรยนระดบมธยมศกษา ในเขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม จานวน 4 โรง รวมจานวน 12 คน (โดยความสมครใจเขารวมโครงการฯ) 2. นกเรยนระดบชนมธยมศกษาทอยในภาวะวกฤตโรงเรยนระดบมธยมศกษา ในเขตอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม จานวน 4 โรง รวมจานวน 25 คน วธการคดเลอกกลมตวอยางใชวธการคดเลอกแบบเจาะจง โดยครทปรกษาแตละคนพจารณานกเรยนทรบผดชอบทอยในภาวะวกฤตในชนเรยนของตนเอง จานวน 2 คน เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม ซงประกอบดวย 1) แบบวดความเครยดของวยรน (SPST-20) 2) แบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) และ 3) แบบประเมนการฝกอบรมการใหการปรกษาวยรนในภาวะวกฤต

วธการเกบขอมล วธการเกบรวบรวมขอมลดาเนนตามขนตอน ดงตอไปน 1. คณะผวจยขอใหครทปรกษานกเรยนทอยในภาวะวกฤตแตละคน สารวจปญหาพฤตกรรมของนกเรยนกลมตวอยางทแตละคนเลอกไว จานวน 2 คน โดยใชแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) 2. ครทปรกษานกเรยนทอยในภาวะวกฤตแตละคน ใหนกเรยนจานวน 2 คนทาแบบวดความเครยดของวยรน (SPST-20)

220


3. ใหครทปรกษาเขารบการฝกอบรมทกษะการใหการปรกษานกเรยนทอยในภาวะวกฤต จานวน 2 วน โดยผเชยวชาญดานการใหการปรกษาเดกในภาวะวกฤต (ลดดาวรรณ ณ ระนอง, 2560) 4. ใหครทาแบบประเมนการฝกอบรมการใหการปรกษาวยรนในภาวะวกฤต กอนและหลงการฝกอบรม 5. ใหครทปรกษานกเรยนทอยในภาวะวกฤตตามการประเมนปญหาพฤตกรรมของนกเรยน ในระยะตดตามผล โดยใชแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) และแบบวดความเครยดของวยรน (SPST-20) สถตทใชในการวจย สถตทใชในการวจย ประกอบดวย คาความถ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสมประสทธสหสมพนธเพยรสน และทดสอบกอนและหลงการฝก (t-test) ผลการวจย 1. ผลการวเคราะหพฤตกรรมของเดกวยรน ตามแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) แสดงใน

ตาราง 1 - 3 ตาราง 1 แสดงผลการวเคราะหปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตตามแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC)

เพศ n X S.D. ระดบปญหา

ชาย 13 5.00 0.00 มปญหา หญง 12 4.25 0.27 มปญหา

จากตาราง 1 แสดงใหเหนวา ปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตตามแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) นกเรยนจานวน 25 คน อยในระดบมปญหา (Clinical Range) ทงเพศชาย และเพศหญง โดยเพศชายพบวา จานวน 13 คน มคาเฉลยเทากบ 5.00 และเพศหญง จานวน 12 คน มคาเฉลยเทากบ 4.25

221


ตาราง 2 แสดงผลการวเคราะหความเครยดของเดกวยรนจากแบบวดความเครยด (SPST-20)

เพศ n X S.D. ระดบความเครยด

ชาย 13 4.15 0.12 มาก หญง 12 3.11 0.15 ปานกลาง

จากตาราง 2 แสดงใหเหนวา ในภาพรวมเดกวยร นท อยในภาวะวกฤตจะมระดบความเครยดมาก มคาเฉลยเทากบ 4.15 โดยพบวา เดกวยรนชายจะมความเครยดระดบมากสวนวยรนหญงมความเครยดระดบปานกลาง มคาเฉลยเทากบ 3.11 ตาราง 3 แสดงผลการวเคราะหความสมพนธระหวางพฤตกรรมทมปญหากบความเครยดของวยรน ปญหาพฤตกรรม (TYC) ความเครยด (SPST-20)

ปญหาพฤตกรรม (TYC) Person Correlation Sig. (2-tailed) N

1

25

.588* .004 25

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จากตาราง 3 แสดงใหเหนวา คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปญหาพฤตกรรม

(TYC) และความเครยด (Strain) ของวยรนชายและหญงมคาเทากบ .588 ซงมนยสาคญทระดบ .05 แสดงวา พฤตกรรมทมปญหาของวยรนมความสมพนธทางบวกกบความเครยด 2. ผลการฝกทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตของครทปรกษาและครแนะแนว

(ดงตาราง 4–5) ตาราง 4 แสดงผลการวเคราะหทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตกอนและหลงการฝกอบรม

รายการบรการปรกษา ระยะเวลาฝกอบรม n X S.D.

การนาเขาสการสนทนา กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.50 4.17

1.087 .718

การฟง กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.67 4.17

.888

.718

222


รายการบรการปรกษา ระยะเวลาฝกอบรม n X S.D.

การใหขอมล กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.42 4.08

.900

.900 การสะทอนความรสก กอนการฝกอบรม

หลงการฝกอบรม 12 2.58

4.25 .996 .965

การตความ กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.50 4.08

.905

.900 การสรป กอนการฝกอบรม

หลงการฝกอบรม 12 2.75

4.08 1.138 .996

การสนบสนนใหกาลงใจ กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.92 4.50

1.084 .674

การเผชญหนา กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.83 4.42

1.030 .793

การทาทาย กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.67 4.08

1.073 .900

การตกลงรวมใจกนและการ ยนยนในขอตกลง

กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม

12 2.75 4.17

1.138 .937

จากตาราง 4 แสดงใหเหนวา คาเฉลยของทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตใหแกครทปรกษาและครแนะแนวกอนและหลงการฝกอบรมมความแตกตางกน โดยมคาเฉลยของกระบวนการใหการปรกษาฯ หลงการฝกอบรมมคาเฉลยสงกวากอนการใหการปรกษาในทกค

223


ตาราง 5 แสดงผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยกระบวนการใหการปรกษาวยรนในภาวะวกฤตกอนและหลง การฝกของครทปรกษาและครแนะแนว

รายการเปรยบเทยบ t df. Sig. (2-tailed)

การนาเขาสการสนทนา 8.864** 11 .000 การฟง 6.514** 11 .000 การใหขอมล 8.864** 11 .000 การสะทอนความรสก 11.726** 11 .000 การตความ 10.652** 11 .000 การสรป 7.091** 11 .000 การสนบสนนใหกาลงใจ 8.204** 11 .000 การเผชญหนา 10.652** 11 .000 การทาทาย 9.530** 11 .000

การตกลงรวมใจกนและการยนยนในขอตกลง 7.340** 11 .000

**มนยสาคญทางสถตทระดบ .01 จากตาราง 5 แสดงใหเหนวา ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของกระบวนการใหการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตกอนและหลงการฝกอบรมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (p < .01) ทกรายการเปรยบเทยบของครทปรกษาและครแนะแนว

ภาพ 1 วทยากรอบรมครใหบรการปรกษา เรอง “บรการปรกษาวยรนภาวะวกฤต” รศ.ดร.ลดดาวรรณ ณ ระนอง จาก มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (มสธ.)

224


ภาพ 2 ครใหบรการปรกษาวยรนภาวะวกฤตของนกเรยนทแตละคนเลอกไว จานวน 2 คน

สรปและอภปรายผล สรป

1. ปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤตตามแบบสารวจพฤตกรรมเดก (TYC) อยในระดบมปญหา

(Clinical Range) ทงเพศชาย และเพศหญง 2. จากการศกษาความเครยดของวยรน พบวา ความเครยดของวยรนทอยในภาวะ

วกฤตอยในระดบมาก 3. ปญหาและระดบความเครยดของวยรนทอยในภาวะวกฤตมความสมพนธกนทางบวก

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 4. ทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตของครทปรกษากอนและหลงการ

ฝกอบรมมความแตกตางกน โดยทกษะการใหบรการปรกษาฯหลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรมอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .01 อภปรายผล

จากขอคนพบสามารถนามาอภปรายผลตามวตถประสงคของการวจยไดดงน 1. การศกษาปญหาของวยรนทอยในภาวะวกฤต พบวา วยรนอยในระดบมปญหา (Clinical Range) ทงเพศชายและเพศหญง ทงนอาจจะเปนเพราะวาครใหบรการปรกษาวยรนภาวะวกฤตของนกเรยนทแตละคนเลอกไว จานวน 2 คน เปนกลมตวอยางทมปญหาทงหมด ซงกจะแลวแตวาเปนปญหาเกยวกบอะไร ซงผลการศกษาวจยดงกลาวสอดคลองกบทนกการศกษา ไดแก สธรพนธ กรลกษณ (ม.ป.ป.) ไดกลาววา มนษยทกคนทเกดมายอมประสบปญหานานปการ ตงแตปญหาเลกนอยไปจนกระทงถงปญหาทเปนวกฤตของชวต มนษยถอวาเปนทรพยากรทมคณคา และความสาคญสงสดทจะทอดทงมได ดงนนการใหบรการปรกษา (Counseling service) นบเปนหวใจของการแกปญหาใหคนพนจากทกขในระดบหนงได และถอไดวาเปนการใหบรการทสาคญของการ

225


แนะแนว “ศลปะในการชวยเหลอเพอนมนษยดวยกนใหคนพบ รจก เขาใจ ยอมรบและพฒนาตนเอง การแสดงออกถงความหวงใยเอออาทร ความเอาใจใส ความเมตตาปราณ การเกอกลชวยเหลอ ความจรงใจ การรบรทกข การรวมทกข เปนทระบายทกข การชวยเหลอใหมนษยสามารถพง และชวยเหลอตนเองได อกทง มาสโลว (Maslow) เชอวา คนเราจะมความตองการพนฐานมากทสดเมอไดรบการตอบสนองจนเปนทพอใจในขนนน และจะเกดแรงจงใจทสงขนไปไดอกตามลาดบขน ไดแก 1) ความตองการทางกาย (Physiological Needs) 2) ความตองการความปลอดภย (Safety Needs) 3) ความตองการทางสงคม (Social Needs) 4) ความตองการความภมใจ (Esteem Needs) 5) ความตองการสมหวงในชวต (Self Actualization Needs) (วญ พลศร,ประพนธ สทธาวาสบญเลศ คาปน และญาณนท คณา, 2559) ผลการวจยไมสอดคลองกบท ประดนนท อปรมย และลดดาวรรณ ณ ระนอง 2553 , หนา 10-12) ไดสรปเกยวกบผใหการปรกษาควรมคณลกษณะสวนตวทงดานความร ไดแก มความรรอบเกยวกบแหลงวทยาการและสถานประกอบการตาง ๆ ทสามารถใหขอมลทจาเปนแกผรบการปรกษาได ดานทกษะมทกษะในการใหการปรกษาทกขนตอน ทงแบบเปนรายบคคล แบบกลมและปรกษาครอบครวและเจตคต คอ แบงปนความรบผดชอบรวมกบผรบการปรกษาในฐานะผรวมใหขอมลหรอในแนวทางการคด ไมใชรบผดชอบในการตดสนใจ นอกเหนอจากคณลกษณะของผใหการปรกษาทง 3 ดานดงกลาวมาแลวนนยงมเงอนไขทจาเปนผใหการปรกษาตองมโดยเฉพาะแก ผประสบภาวะวกฤตควรจะตองมโดยเงอนไขทจาเปนม 3 ประการ และผใหแนวคดเกยวกบเงอนไขน คอ คารล โรเจอรส นกจตวทยาผใหกาเนดทฤษฎการปรกษาแบบผรบการปรกษาเปนศนยกลาง เงอนไข 3 ประการจาเปนทผใหการปรกษาตองม ไดแก

1. ความเขาอกเขาใจ (Empathy Understanding) 2. ความจรงแท (Genuineness) และ 3. การมองทางบวกอยางไมมเงอนไข (Unconditional Positive Regard) (คมเพชร ฉตรศภกล และผองพรรณ เกดพทกษ (2547, หนา 10-14) 2. การพฒนาทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤตโดยครผใหบรการปรกษา พบวา หลงการฝก อบรมมคาเฉลยสงกวากอนการใหการปรกษา แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 ทงนอาจจะเปนเพราะวา ครทใหการศกษามทงทเปนครทปรกษา และครแนะแนว ซงสมครใจเขารวมโครงการฝกอบรม ทงนพนฐานดานการใหการปรกษาของครทง 2 กลมน อาจจะมไมเทากน ตลอดจนการประยกตใชทฤษฎสาหรบการเรยนการสอนทเลอกใชทฤษฎการเรยนรตาง ๆ กอาจจะมไมเพยงพอ จงไดมการจดฝกอบรมใหการปรกษาครงน ซงสอดคลองกบทลดดาวรรณ ณ ระนอง (2560: 69-70) ไดสรปเกยวกบทฤษฎการเรยนรไวไดแก 1) ทฤษฎการเรยนรแบบวางเงอนไขแบบคลาสสค (Classical Conditioning) ของพาฟลอฟ 2) ทฤษฎการวางเงอนไขดวยการกระทา (Operant Conditioning Theory) ของสกนเนอร 3) ทฤษฎการเรยนรความสมพนธเชอมโยง (Thorndike's Connectionism Theory) ของธอรนไดค 4) ทฤษฎการวางเงอนไขแบบตอเนอง

226


(Contiguous Conditioning) ของกทธร 5) ทฤษฎการเรยนรแบบเสรมแรง (Hull's Systematic Behavior Theory) ของฮลล (Hull) 6) ทฤษฎกฎการเรยนรหลกการเรยนรของทฤษฎกลม (Gestalt Theory) ของเกสตลท (Gestalt) 7) ทฤษฎการเรยนรแบบสนาม ( Lewin's Field Theory) ของเลวน (Lewin) 8) ทฤษฎการเรยนรแบบเครองหมาย (Sign Theory) ของทอลแมน (Tolman) 9) ทฤษฎการเรยนรทางปญญาสงคม (Social Learning Theory) ของแบนดรา (Bandura) ทาการอบรมเพอพฒนาทกษะการใหบรการปรกษาวยรนทอยในภาวะวกฤต สอดคลองกบวธการสงเสรมแรงจงใจในการเรยนของนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน จงหวดเชยงใหม (วญ พลศร , ประพนธ สทธาวาส, บญเลศ คาปน และญาณนท คณา, 2559) ผลการวจย พบวา การแขงขนระหวางหมตอหม (กลมคละเกง ปานกลาง ออน) ทมพฤตกรรมเชงบวกดานการเพยรพยายาม (Persistence) และการจงใจสาหรบนกเรยน เชน มกาลงใจในการทางานยงขน จะสงผลตอการพฒนาทกษะการใหบรการปรกษาเปนอยางด ผลการวจยพบวา การสรางบรรยากาศใหเกดการเรยนรในหองเรยน โดยใชวธ Time Out เพอชวยใหเดกฝกการควบคมตนเอง จากประเดนดงกลาว พบวา มการประยกตใชทฤษฎการเรยนรสาหรบการเรยนการสอนมากทสด ไดแก ทฤษฎการวางเงอนไขแบบการกระทาของสกนเนอร รองลงมาคอ ทฤษฎการเรยนรแบบวางเงอนไขแบบคลาสสค และทฤษฎการเรยนรความสมพนธเชอมโยงของธอรนไดค (มหาวทยาลยฟารอสเทอรน จงหวดเชยงใหม, 2558) ผลการวจยไมสอดคลองกบท ประดนนท อปรมย และลดดาวรรณ ณ ระนอง (2553, หนา 10-12) สงเคราะหไดวา ผใหการปรกษาควรมบทบาททงกอนการใหการปรกษา ระหวางการใหการปรกษา และหลงจากการใหการปรกษา ไดแก เตรยมขอมลทเกยวของ และระเบยบสะสมอยางเปนระบบเพอใหสะดวกใชประโยชนประกอบการใหบรการปรกษา ตลอดจนเปนนกฟงทด และประสานงานกบบคคลทเกยวของในฐานะทเปนผหนงในคณะทจะใหความชวยเหลอแกผรบการปรกษา เพราะการชวยเหลอแกผรบการปร กษานนผใหการปรกษาไมสามารถดาเนนการไดโดยลาพงผเดยว เพอใหผรบการปรกษาสามารถชวยเหลอตนเองไดตอไป ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะทวไป 1. ควรมการจดบรการปรกษาวยรนในภาวะวกฤตใหไดรบการเผยแพรเพอทจะไดเปนทรจกในชมชนมากยงขน 2. ชมชนและหนวยงานทเกยวของควรทจะหนมาใหความสนใจเกยวกบปญหาของวยรนและรวมมอกนแกไขปญหาของวยรนมากขน

227


3. คร และบคลากรทเกยวของกบวยรนควรมทกษะในการใหบรการปรกษาและการชวยเหลอวยรนทมปญหาในภาวะวกฤตไดอยางประสทธภาพ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. ควรมการจดฝกอบรมการบรการปรกษาวยรนในภาวะวกฤตใหกบครทกกลมสาระการเรยนร 2. ควรมการสนบสนนใหครทปรกษาและครแนะแนวไดรบบรการฝกทกษะอยางตอเนองจากผทรงคณวฒทมความเชยวชาญเฉพาะดานการใหการปรกษา ตลอดจนการฝก Sensitivity Training 3. ควรมการสนบสนนใหมงานวจยดานการแนะแนวและการใหการปรกษาเชงจตวทยา กตตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณหนวยงานหลกทรบผดชอบงานวจย ประกอบดวย มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม ถนนชางเผอก อาเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม 50300 และหนวยงานสนบสนน ไดแก สถาบนวจยคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม โทรศพท/โทรสาร 0-53-88-0-5388-5501/ 0-5388-5509 http://www.office.cmru.ac.th/edu ตลอดจนวทยากรทเปนผเชยวชาญดานการปรกษาในภาวะวกฤต ไดแก รศ.ดร.ลดดาวรรณ ณ ระนอง สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (มสธ.) และโรงเรยนมธยมศกษาในอาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ไดแก โรงเรยนบานศาลา โรงเรยนศกษาสงเคราะหเชยงใหม โรงเรยนแมรมวทยาคม และโรงเรยนแมสา ตลอดจนวทยาลยเทคโนโลยโปลเทคนคลานนา เชยงใหม ทใหการสนบสนนผชวยวทยากรในการจดฝกอบรม ณ โรงแรมเมอรเคยวอาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เอกสารอางอง กระทรวงศกษาธการ. (2546). การจดสาระการเรยนร. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว. กระทรวงศกษาธการ. (2553). ผาวกฤตปญหาชวตวยรนไทยในป 53”. สบคนเมอ 13 มกราคม

2553, จาก http://www.moe. go.th/ moe/th/news/detail.php? NewsID= 15148&Key=hotnews.

คมเพชร ฉตรศภกล และผองพรรณ เกดพทกษ. (2547). ทมอาจารยทปรกษา: เพอปรบพฤตกรรมนกเรยน นกศกษา.เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการในโครงการสานสายใยครและลกศษย สานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา.

ประดนนท อปรมย. (2542). จตวทยาของฟรอยด. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

228


ประดนนท อปรมย และลดดาวรรณ ณ ระนอง. (2553). การใหบรการในงานแนะแนว. เอกสารประกอบการสอนชดวชาเทคนคการปรกษาเบองตน (เลมท 1 หนวยท 1). นนทบร: สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พรรณราย ทรพยะประภา. (2527). เทคนคการสมภาษณ (เพอการปรกษาเชงจตวทยา).ภาควชาจตวทยา คณะครศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มหาวทยาลยฟารอสเทอรน จงหวดเชยงใหม.(2558).หลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร. คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน: เชยงใหม จงหวดเชยงใหม.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2554).การวจยเบองตน. สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชนนทบร : จงหวดนนทบร.

วญ พลศร, ประพนธ สทธาวาส, บญเลศ คาปน และญาณนท คณา. (2559). เอกสารประกอบการสอนรายวชาปรชญา การศกษาและจตวทยาส าหรบคร. หลกสตรประกาศนยบตรบณฑต สาขาวชาชพคร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยฟารอสเทอรน: เชยงใหม จงหวดเชยงใหม.

ลดดาวรรณ ณ ระนอง. (2560). การใหการปรกษาในภาวะวกฤต. สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, นนทบร.

สธรพนธ กรลกษณ และคณะ. (มปป.). การฝกทกษะการใหบรการปรกษา. เอกสารการฝกใหบรการปรกษา. กรงเทพฯ.

Cherry, K. (2016). What Is Crisis Counseling? Very well. [Online]. Retrieved from https://www.very well. com/differences-between-counselors-counseling-psychologists-2795632 Merriam-Webster’s

collegiate dictionary. (1993). (10th ed). Springfield, MA: Marriam-Webster. Rogers, C.R. (1958). Characteristics of Helping Relationship. Personnel and

Guidance Journal. Vol.37.

229


การประเมนภาพถายอาหารยวนาลาย The Evaluation of Food Porn Photos

ปองปรารถน สนทรเภสช* กตวฒน กตบตร กนกพร เอกกะสนสกล อาจารยประจาสาขาวชานเทศศาสตร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏลาปาง

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอประเมนภาพถายอาหารนาปแจหม โดยใชเทคนคการถายภาพอาหารยวนาลาย ถายภาพอาหารทปรงจากนาป 2 ลกษณะคอ อาหารพนเมองดงเดมและอาหารแนวฟวชน จากนนใหกลมตวอยาง 200 คนประเมนภาพถายโดยใชแบบสอบถาม ผลการศกษาความคดเหนของกลมตวอยางตอภาพถายอาหารพบวา ภาพถายอาหารมความสวยงาม ทาใหเกดความรสกอยากรบประทานอาหารเมนตามภาพถาย ผชมภาพเหนดวยวานาปเปนอาหารทสามารถสอใหเหนถงการถายทอดวฒนธรรมทองถนของชาวแจหม และเมนอาหารนาปสามารถใชเปนผลตภณฑสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรมในระดบมาก คาสาคญ อาหารทองถน, อาหารฟวชน, นาปแจหม, ภาพอาหารยวนาลาย

Abstract This research aimed to evaluate food photographs of Jaehom‖s crab chili paste.

The food porn technique was used to take photos of 2 types of food: traditional local food and fusion food. The photos were evaluated by a sample of 200 people using questionnaires. The opinion survey carried out in relation to the crab chili paste food porn photos revealed that the food photos were considered beautiful, and that the photos aroused appetite. Participants also agreed that crab chili paste dishes can be used as a means of cultural identification as well as used to promote cultural tourism to the high level. Key words: local food; fusion food, Jaehom‖s crab chili paste, food porn บทนา

อาหารทองถนเปนจดสนใจอยางหนงของนกทองเทยวทนยมการทองเทยวเชงวฒนธรรม เพราะอาหารทองถนเปนทางเลอกหนงของคนไทยทจะแสวงหาสงทดงามหวนกลบคนสธรรมชาต อาหารทองถน อาหารพนเมองหรออาหารพนบานไทยไมเพยงแตมรสชาตทอรอยกลมกลอม หลากหลายรส แตยงเปนเอกลกษณทบงบอกถงวฒนธรรมและภมปญญาของคนไทย

230


อาเภอแจหม จงหวดลาปาง มทนทางวฒนธรรมหลายประการทสามารถพฒนาเปนสถานททองเทยวเชงวฒนธรรม โดยมผลตภณฑนาปซงเปนอาหารทองถนเปนหนงในจดขาย สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร มหาวทยาลยราชภฏลาปาง จงประสานความรวมมอกบสาขาวชานเทศศาสตร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏลาปาง เพอหาวธผลตสอประชาสมพนธเพอดงดดใจนกทองเทยว โดยเนนสงเสรมผลตภณฑนาปซงใชเปนสวนประกอบของอาหารพนเมอง เชน แกงหนอไม สมตา ขนมจน ใหเปนเอกลกษณของทองถนแหงน แตเนองจากนาปเปนอาหารทผลตจากวสดธรรมชาต จงทาใหมสสนยงไมดงดดใจใหรบประทาน นอกจากนนแลวการนาเสนอเรองราวของอาหารทใชนาปเปนสวนผสมทยงไมไดถกออกแบบใหดงดดความสนใจ คณะวจยซงมความรและประสบการณทางดานสาขาวชานเทศศาสตรจงเหนวา ควรมการนาเทคนคการถายภาพอาหารเขามาใชประกอบการเผยแพร เพอใหนกทองเทยวเหนภาพแลวเกดความสนใจและอยากทดลองรบประทาน และทายสดเกดความตองการซอสนคาในทสด

ในงานวจยชนนจงมวตถประสงค เพอนาความรดานการถายภาพมาใชในการสรางสอประชาสมพนธอาหารทองถนนาปแจหม เพอจะนาไปใชประชาสมพนธการทองเทยวเชงวฒนธรรมตอไป วตถประสงคของการวจย

เพอประเมนภาพถายอาหารนาปแจหม โดยใชเทคนคการถายภาพอาหารยวนาลาย

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ งานวจยเรองนมแนวคด ทฤษฎทเกยวของ ดงน 1. ทฤษฎความสมพนธอาหาร การสอสาร วฒนธรรม

รตตกาล เจนจด (2556) นาเสนอความสมพนธของอาหารในมตตาง ๆ อาท โภชนาการ วฒนธรรม สขภาพ ภมปญญา สอดคลองกบการศกษาของ ปองปรารถน สนทรเภสช และคณะ (2560) ในการวจยเรอง “การเลาเรองอาหารทองถนเพอสงเสรมแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม : กรณศกษานาปแจหม” ซงสะทอนใหเหนความ สมพนธของอาหาร การสอสาร วฒนธรรม ไดดงน 1) ดานวฒนธรรม สะทอนใหเหนถงวฒนธรรมการกน การประกอบอาหารซงถายทอดมาจากรนสรน เพราะอาหารทองถนคดคนกนมาตงแตสมยบรรพบรษและสบทอดมาจนถงยคปจจบน 2) ดานสขภาพ อาหารทองถนหรออาหารพนเมองจะมสวนประกอบของวตถดบพนบานพชผก สมนไพร นอกจากนนการรบประทานอาหารทองถน เชน นาป ปลารา นาพรก นยมรบประทานกบผกชนดตาง ๆ ดงนนการบรโภคอาหารชนดนจงสงเสรมภาวะโภชนาการ และ 3) ดานภมปญญา ตองใชภมปญญาในการ

231


ประกอบและถนอมอาหารของคนทองถน เชน นาป เปนภมปญญาของชาวเหนอทจะขจดปนาอนเปนศตรพช (ขาว) นอกจากนนการทานาปตองมเทคนคในการทาเพอใหเกบไวไดนาน ความสมพนธของอาหารทองถน การสอสาร และการสงเสรมวฒนธรรม สามารถนามาเขยนในรปแบบจาลองไดดงน S ผสงสาร = ผประกอบการอาหาร กลมแมบาน M สาร = อาหารทองถนคอผลตภณฑสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม C สอ = สอประชาสมพนธภาพถายอาหารทองถน R ผรบสาร = ลกคากลมเปาหมาย นกทองเทยวเชงวฒนธรรม

2. นาปแจหม นาปเปนอาหารทเกดจากภมปญญาของชาวบานในภาคเหนอ เปนอาหารดงเดมของชาว

ลานนา ใชปรงรสอาหารบางอยางเชนเดยวกบกะป ทาจากปนาซงสามารถเกบไดในเดอนกรกฎาคมถงสงหาคม ซงเปนชวงปลกขาวตลอดจนขาวออกรวง นาปสามารถเกบไวไดนานถง 3 ป แตรสชาตยงคงเหมอนเดม

ขนตอนการทานาปแจหม มขนตอนหรอวธการทาดงน (1) เกบปจากทงนา (1 ปไดปประมาณ 20-30 กโลกรม) และนาไปลางใหสะอาด (2) ตาปพรอมกบใบขาและตะไครใหละเอยด (ป 10 กโลกรมตอขาและตะไคร 0.2

กโลกรม) (3) คนเอาแตนาของปทตาละเอยดแลวและหมกไว 1 คน (4) นาเอานาปทหมกไวไปตม และทงไว 3-4 วน (5) นาไปเคยว ใชเวลาประมาณ 1 วน (6) ใสเกลอลงไปเลกนอย (7) เคยวจนเหนยวกถอวาเสรจสมบรณ เทคนคการทานาป เรมเคยวใชฟนเพราะมนาจานวนมาก แตพอเคยวนาปเรมขนเหนยวใชถานแทนเพราะ

หากไฟแรงไปจะทาใหนาปไหม ใชใบขาและตะไครเปนสวนผสมชวยใหกลนหอมและดบกลนคาว หมนชมบอย ๆ วามกลนหอมพอหรอไม และตอนเคยวกใสเกลอลงไปแตพอดเพอใหไดรสชาตทอรอย

การจดจาหนาย 0.1 กโลกรม ราคา 80 บาท 0.5 กโลกรม ราคา 400 บาท และ 1 กโลกรม ราคา 800 บาท

การประกอบอาหาร นาปสามารถนาไปประกอบอาหารไดหลากหลาย เชน ตานาพรก ตาสมโอ ตามะละกอ และยาหนอไม เปนตน แตในเรองของรายไดไมสามารถประเมนไดแนนอน

232


เนองจากนาปเกบไวไดคอนขางนาน ถาหากจาหนายภายใน 1 ปอาจจะจาหนายไมหมด สามารถเกบไวจาหนายในปถดไปได

3. การประชาสมพนธอาหารทองถน การประชาสมพนธเอกลกษณอาหารทองถนหรอพนเมองทาไดหลายวธ นบตงแตการ

ประชาสมพนธพนฐานแบบบอกตอกนปากตอปาก การจดกจกรรมตาง ๆ ทนาสนใจ เชน การแสดงศลปะการปรงอาหารและแนะนาอาหารทเปนเอกลกษณมาออกบธ การใชชองทางสอประชาสมพนธไมวาจะเปนการรายการโทรทศน แผนพบ โปสเตอร ซงตองอาศยภาพอาหารเปนตวชโรง นอกจากนนในปจจบนการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) มงสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรมมากขน โดยเฉพาะการทองเทยวตลาดพนบานเพอชวยกระตนเศรษฐกจและเปนการกระจายรายไดสทองถนในหลาย ๆ พนท รฐจงไดสงเสรมกจกรรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม เชน การลองเรอและแวะชมอาหารพนเมองในตลาดนา ซงสามารถสรางความประทบใจใหแกนกทองเทยวทไดสมผสวถชวตและวฒนธรรมดงเดมของชมชนชาวบานจากการคาขายผลผลตทางการเกษตรของชาวบานในชมชนของตน หรอการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ ชมวถชวตชมชน เชน ลองเรอชมคลองมหาสวสด ตลาดนาดอนหวาย เปนตวอยาง (พสชนนท บญชวย, 2553)

ในการประชาสมพนธอาหารทองถนเพอสงเสรมแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมทยงยนทชมชนสามารถดาเนนการดวยตนเองไดโดยไมตองรอความชวยเหลอจากภาครฐมาชวยประชาสมพนธ ควรพฒนาชองทางและรปแบบการประชาสมพนธโดยสงเสรมความรวมมอกบคนในชมชน ผ ขายผลตภณฑ ในการสงเสรมและสนบสนนการทองเทยวของทองถนใหมากขน โดยการเปดโอกาสใหภาคทองเทยวและชมชนมสวนรวมในทกขนตอนของการประชาสมพนธ และทสาคญตองคนหาเอกลกษณทแทจรงของผลตภณฑอาหารทองถนเพอสรางความแตกตางจากตลาดอน

4. อาหารฟวชน ฟวชน (fusion) มาจากรากศพทของคากรยาวา ―ฟวส‖ ( fuse) หมายถงการรวมเขาไว

ดวยกน หากกลาวถง อาหารฟวชน (fusion food) หมายถง อาหารทผสมผสานกนระหวางวตถดบและสไตลอาหารตงแต 2 สญชาตขนไป เปนการผสมผสานระหวางวฒนธรรมทแตกตาง โดยยงคานงถงความลงตวของรสชาตและการจดแตงหนาตาของอาหารนน ๆ หรอมผกลาววาอาหารฟวชนคอ “อาหารลกครง” เปนคาทใชเรยกสตรอาหารทคดคนขนมาใหมตามรานอาหารรวมสมย นอกจากนนยงหมายถงการนาประเภทอาหารคาว-หวานมาผสานคลกเคลาใหเขากนอยางดบด ในขณะเดยวกนกไดแสดงทกษะการประดษฐตกแตงอาหารอยางสวยงาม หรอทาใหมความงามของสสนอาหารใหเหมาะสมกบลกคาทแตกตางกนและหลากหลายในดานวฒนธรรมการทานอาหาร ผลผลตจากการ ฟวชนทางอาหารทาใหเกดเมนซงมชอแปลกหรปลกษณแปลกตา อาท แกะยางกระเทยมจมแจว สปาเกตตปลาอนทรเคม พซซาหนาเขยวหวาน แฮมเบอรเกอรลาบไก ขาวปนปลาท แซนดวชหม

233


ยาง หอยแมลงภนวซแลนดจดจาด โรตไสพะแนงหม ปลาแซลมอนผดพรกขง กวยเตยวตมโคลง เกยวปครมชส ยาแอปเปลเขยว

แนวโนมการเกดอาหารฟวชนสามารถแพรขยายไปในเมนอาหารทองถนได เนองจากเราตดตอสอสารกนอยางไรพรมแดน การรบวฒนธรรมจากซกโลกหนงมาสอกซกโลกหนงจงไมใชสงทยากอกตอไปดวยสอตาง ๆ ไมวาจะเปนอนเทอรเนต ภาพยนตร โทรทศน ฯลฯ หรอแมกระทงการเขามาเผยแพรวฒนธรรมของชนชาตตะวนตก เชน อเมรกน องกฤษ ฝรงเศส ทาใหอาหารแตละชาตไดเกดการผสมผสานวฒนธรรมในการปรงแตงอาหาร และตอมาไดมการประยกตดดแปลงผสมผสานอาหารของชาตตาง ๆ เกดเปนอาหารจานใหมขน

อาหารประเภทฟวชนทประสบความสาเรจนนขนอยกบปจจยตาง ๆ อาท ความหลากหลายทางวฒนธรรมของกลมลกคาหรอกลมลกคาเปาหมาย รปแบบการเดนทาง เสนทาง และประสบการณของกลมลกคา ความชาชองทางการลมรสอาหารของกลมลกคา ตลอดจนความเปดกวางของกลมลกคาตอประสบการณแปลกใหมในการรบประทานของกลมลกคา

5. การถายภาพอาหาร ปจจบนการถายรปภาพอาหารกอนรบประทานกลายเปนเรองปกต หากรานอาหารทจด

แตงจานหรอหนาตาอาหารออกมาไดอยางนารบประทานแลว กจะทาใหลกคาอดไมไดทจะหยบโทรศพทมอถอหรอกลองออกมาถายภาพอาหารเกบไวแลวกดแชรในสอสงคมออนไลน หากภาพอาหารทลงนนนารบประทานและยวนาลายมากเทาใดกจะไดรบการกดไลคมากเทานน ในทางตรงขามอาหารทหนาตานารบประทานมากแตถายไมดภาพออกมามสสนไมสวยงาม กทาใหอาหารจานอรอยนนดไมนารบประทานไปดวย

ภาพอาหารทสวยอยางเดยวยงไมเพยงพอตองทาใหจาหนายไดดวย ปจจบนมอาชพหนงทมความสาคญตอการสอสารอาหารกคอนกสรางภาพอาหาร ตวอยางเชน SHAPE food design ซงเปนการรวมตวกนของนกเรยนสายการออกแบบทมความรกในการรบประทานประกอบกบความสนใจเรองอาหาร มาทาหนาทสรางภาพอาหารใหสวยงาม เพราะกวาอาหารแตละจานจะถกถายภาพออกมาใหสวยอยางมออาชพตองอาศยการทางานรวมกนของชางภาพ นกออกแบบ และทมงานเบองหลง (วรญญา เชาวสโข และปญญวฒน เอออฐผล, 2559) หลกการของนกสรางภาพอาหารคอจดแตงอาหารใหดสวยงาม เพอใหคนเหนแลวอยากถายรปอาหารจานนน เพราะหากลกคากดชตเตอรกมโอกาสจะกดแชรภาพตอไป นนกหมายถงวาภาพอาหารไดกลายเปนภาพการประชาสมพนธในโลกออนไลน และกระตนใหคนอยากมาทรานและมาชมอาหารจานนน ๆ เพราะการตลาดแบบปากตอปากมความสาคญมากในยคการตลาดปจจบน

ฟด สไตลสต (food stylist) จงเปนอกบทบาทหนงทมความสาคญตอการถายภาพอาหาร ซงตองทางานกบชางภาพในการถายภาพอาหารใหออกมาสวยและนาทานทสด จะตองดวาควรใชแสง

234


แบบไหน ถายจากมมไหน อาหาร จาน และอปกรณตกแตงไปดวยกนหรอไม ฟด สไตลสต ทางานรวมกบนตยสาร รายการโทรทศน การถายภาพเมนอาหาร หรออาจกลาวไดวาทกอยางทเกยวกบอาหาร

นอกเหนอจากการสรางภาพอาหารโดย ฟด สไตลสต แลว การถายภาพอาหารใหดนารบประทานนน ปจจบนมคาทใชสอความหมาย ไดแก food porn หมายถง “การถายภาพอาหารใหยวยวนชวนกน” ซงเทคนคนนาจะสามารถนามาใชกบเมนอาหารทองถนนาป เพอทาใหนาปดนารบประทาน เปลยนภาพลกษณจากของเหลวขนสดา ๆ ใหดนารบประทานและคงอตลกษณแหงวฒนธรรมลานนาอนทรงคณคาไวดวย ตวอยางการจดภาพอาหารและการถายภาพอาหารใหดนารบประทานแสดงในภาพท 1

ภาพท 1 ตวอยางการจดภาพอาหารและการถายภาพอาหารใหดนารบประทาน

จากแนวคดทฤษฎทเกยวของทงหมด จงนาไปสการออกแบบงานวจยเพอสรางสอประชาสมพนธ อาหารทองถน นาป โดยใชภาพถายอาหารเปนสอประชาสมพนธแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม โดยมสมมตฐานวาดวยการใชเทคนคการถายภาพอาหารแบบฟดพอรน จะชวยทาใหไดสอประชาสมพนธนาปในรปแบบของภาพถาย ทผชมเหนภาพแลวเกดความสนใจและอยากทดลองรบประทาน และสามารถนาไปใชเปนสอประชาสมพนธการทองเทยวเชงวฒนธรรมของอาเภอแจหมตอไป

วธดาเนนการวจย

การวจยเพอสรางสอประชาสมพนธภาพอาหารทองถนนาปโดยใชเทคนคการถายภาพอาหารยวนาลาย ใชการวจยแบบผสมผสาน มขนตอนคอ

1. ศกษาเทคนคการถายภาพอาหารยวนาลาย 2. นาภาพถายอาหารไปผลตสอประชาสมพนธ

235


3. สรางแบบสอบถามและทดสอบความนาเชอถอของแบบสอบถาม 4. ประเมนภาพถายโดยใชแบบสอบถาม 1. การศกษาเทคนคการถายภาพอาหารยวนาลาย

ใชการถายภาพอาหารทปรงจากนาป โดยจดการถายภาพเมนอาหาร 2 ครง ครงแรกเปนภาพถายอาหารทปรงตามเมนพนบาน ณ ชมชนทเปนแหลงผลตนาป โดยมนกศกษาเปนผชวยในการปรงอาหาร จดการตกแตง เพอใหคณะผวจยถายภาพ เมนอาหารไดแก ตาสมโอ ยาหนอไม ขนมจนนาป นาพรกหนม นาพรกนาป ไขตมราดซอสนาป แกงเปรอะ (แกงหนอไมใบยานาง) และส มตา ถายภาพทงสน 509 ภาพ สวนการถายภาพครงทสอง เปนการถายภาพอาหารททาจากนาปปรงตามเมนประยกตแนวฟวชน โดยอาศยคณะวจยเปนผจดเตรยมสวนผสม วสด และปรงอาหาร มเมน สเตกหมจมแจวนาป ทะเลลวกจม แซลมอนยางราดซอสนาป และสมตาผลไม ถายภาพทงสน 315 ภาพ

2. การนาภาพถายอาหารไปผลตสอประชาสมพนธ จากนนคดเลอกภาพถาย แลวนาภาพถายอาหารมาจดทาสอประชาสมพนธ (แผนพบ

ภาพถายเมนอาหาร และสแตนด) ในงานมหกรรมเกษตรแฟรเอองเหนอบาน ซงจดทมหาวทยาลยราชภฏลาปาง วนท 8-14 มนาคม 2560 โดยใชประกอบนทรรศการในบธของอาเภอแจหม ซงมตวแทนกลมนาปมาออกรานแสดงสนคา

ตวอยางภาพถายอาหารทนาไปผลตเปนสอประชาสมพนธ แสดงในภาพท 2-4

ภาพท 2 แซลมอนยางราดซอสนาป

236


ภาพท 3 สมตาผลไม ภาพท 4 ทะเลลวกจม

3. สรางแบบสอบถามและทดสอบความนาเชอถอของแบบสอบถาม สรางแบบสอบถามเพอประเมนความสวยงามของภาพถาย และถามความคดเหนวาการถายภาพแบบ food porn ทาใหผชมเกดความรสกวาอยากรบประทานอาหารหรอไม ภาพอาหารเมนใดทดแลวนารบประทาน และอาหารททาจากนาปสามารถสอใหเหนถงวฒนธรรมทองถน ตลอดจนสามารถใชเปนผลตภณฑชวยสงเสรมการทองเทยวไดหรอไม โดยมการหาคา IOC จากผเชยวชาญ 3 ทาน ไดคา IOC =1.0 จากนนหาคาความเชอมนไดคาสมประสทธแอลฟาเทากบ 0.862 จงสรปไดวาแบบสอบถามมความนาเชอถอสง

4. ประเมนสอประชาสมพนธ จากนนมการประเมนผลสอประชาสมพนธทโดยใหนกศกษาแจกแบบสอบถามสารวจความ

คดเหนกลมตวอยางจากผทมาเยยมชมบธทจดแสดงภาพถายอาหารนาปแจหม ในงานมหกรรมเกษตรแฟรเอองเหนอบาน เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงจากผทมาเยยมชม ระหวางวนท 8-14 มนาคม 2560 ไดแบบสอบถามจานวนทงสน 200 ชด

237


ผลการวจย สรปผลการวเคราะหแบบสอบถามเกยวกบความคดเหนตอสอภาพถายเพอประชาสมพนธ

เมนอาหารนาปแจหม ไดดงน ตารางท 1 แสดงความคดเหนตอสอภาพถายเพอประชาสมพนธอาหารนาปแจหม

หวขอ คาเฉลย (x ) SD ระดบ

ความคดเหน นาปเปนอาหารทสามารถสอใหเหนถงการถายทอดวฒนธรรม ทองถน ของชาวแจหม

4.41 0.66 มาก

เมนอาหารนาปสามารถใชเปนผลตภณฑสงเสรมการทองเทยว เชงวฒนธรรม

4.37 0.69 มาก

ความสวยงามของภาพถาย 4.34 0.61 มาก ความรสกอยากรบประทานอาหารเมนตามภาพถาย 4.32 0.66 มาก ความนาสนใจของสอประชาสมพนธนาปในภาพรวม 4.32 0.72 มาก ความรความเขาใจเกยวกบนาปจากสอประชาสมพนธ 4.23 0.79 มาก

จากตารางท 1 กลมตวอยางเหนดวยในระดบมากวา นาปเปนอาหารทสามารถสอใหเหนถง

การถายทอดวฒนธรรมทองถนของชาวแจหม (x = 4.41) เมนอาหารนาปสามารถใชเปนผลตภณฑ

สงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม (x = 4.37) ภาพถายมความสวยงาม (x = 4.34) มความรสก

อยากรบประทานอาหารเมนตามภาพถาย (x = 4.32) สอประชาสมพนธนาปในภาพรวมมความ

นาสนใจ (x = 4.32) และมความรความเขาใจเกยวกบนาปจากสอประชาสมพนธ (x = 4.23) ตารางท 2 แสดงผลจานวนและรอยละของเมนอาหารนาปทเมอเหนภาพแลวอยากลองรบประทานมากทสด เมนอาหาร จานวนความคดเหน รอยละ

ยาหนอไม 79 16.16 ตาสมโอ 78 15.95 สมตา 67 13.70 ขนมจน 58 11.86 นาพรกหนม 52 10.63 สเตกหม 46 9.41 ทะเลลวกจม 31 6.34

238


เมนอาหาร จานวนความคดเหน รอยละ

ไขตมราดซอสนาป 31 6.34 ปลาแซลมอนยาง 29 5.93 แกงเปรอะ 18 3.68 489 100.00

(เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ) จากตารางท 2 กลมตวอยางมความเหนวา เมนอาหารนาปทเมอดภาพแลวอยากลองรบประทานมากทสด เรยงลาดบจากมากไปหานอยดงน อนดบหนงยาหนอไม (รอยละ 16.16) รองลงไปคอตาสมโอ (รอยละ 15.95) สมตา (รอยละ 13.70) ขนมจน (รอยละ 11.86) นาพรกหนม (รอยละ 10.63) สเตกหม (รอยละ 9.41) ทะเลลวกจม (รอยละ 6.34) ไขตมราดซอสนาป (รอยละ 6.34) ปลาแซลมอนยางราดซอสนาป (รอยละ 5.93) และแกงเปรอะ (รอยละ 3.68) ตามลาดบ สรปและอภปรายผล จากการศกษาในครงนสรปไดวาการใชเทคนคการถายภาพอาหารทองถนนาปเปนวธการหนงทชวยทาใหเมนอาหารนาปดงดดใจดนารบประทาน และกลมตวอยางเหนดวยในระดบมากวานาปสามารถใชเปนผลตภณฑสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม เมนอาหารทมสวนผสมของนาปทเหนแลวอยากรบประทานทสดสามอนดบแรกไดแก ยาหนอไม ตาสมโอ และสมตา ซงเปนเมนเอกลกษณตามตารบดงเดมของอาหารพนเมองทนยมรบประทานกนโดยทวไปอยแลว แตอยางไรกตามภาพของเมนอาหารทนานาปไปเปนสวนประกอบทใชการจดแตงอาหารเมนใหม จาน และอปกรณตกแตงอน ๆ ตามแบบอาหารฟวชนอยางสเตกหมราดซอสนาป ปลาแซลมอนยางราดซอสนาป และทะเลลวกจม กทาใหผเหนภาพเกดความรสกอยากรบประทานดวยเชนกน สอดคลองกบงานวจยของหทยชนก ฉมบานไร และรกษพงศ วงศาโรจน (2558) ททาการศกษาเรอง ศกยภาพอาหารพนเมองและแนวทางการสงเสรมการทองเทยวผานอาหารพนเมองจงหวดนาน ทไดอภปรายผลวา ผประกอบการรานอาหารพนเมองควรประกอบอาหารใหรสชาตของอาหารไดมาตรฐานและสมาเสมอ และคงเอกลกษณตามตารบดงเดมของอาหารพนเมอง ไมควรปรบเปลยนรสชาตตามกลมนกทองเทยวเพอคงเอกลกษณ ของอาหารพนเมองไว ซงจากผลการศกษาความพงพอใจของนกทองเทยวพบวานกทองเทยวมความพงพอใจทอาหารพนเมองมรสชาตทเปนเอกลกษณในระดบมากทสด และยงใหขอเสนอแนะไววาตองการทจะรบประทานอาหารพนเมองทม

239


รสชาตดงเดมอกดวย แตอยางไรกตามควรมรายการอาหารพนเมองทหลากหลายชนดเพอตอบสนองความตองการของลกคาไดทกกลม

ดงนนดวยกลยทธของการประชาสมพนธ การสอสารวฒนธรรมอาหารทองถนดวยภาพถายอาหาร และการพฒนาปรบปรงเมนอาหารนาปจากเมนอาหารพนเมองเดม ๆ ประเภทยาหนอไม ตาสมโอ นาปแจหมซงเปนอาหารทองถนสามารถปรบใหทนสมยไดดวยการดไซนเมนอาหารแนวฟวชน เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยวเพอใหมรายการอาหารพนเมองหลากหลายชนดตอบสนองความตองการของลกคาไดทกกลม ทงกลมทนยมเมนอาหารพนเมองทองถนดงเดมทคงอตลกษณนาปไว กบเมนแปลกใหมผสมผสานระหวางวฒนธรรมดงเดมเขากบตางวฒนธรรมอน ๆ อยางลงตว ขอเสนอแนะ

จากการศกษาในครงน จงนามาสขอเสนอแนะ 2 ประการ คอ 1. นอกเหนอจากการใชภาพผลตภณฑ (pack shot) เดยว ๆ ในการประชาสมพนธอาหาร

ทองถน ผประกอบการ หรอผผลตนาป ควรจะใชเทคนคการถายภาพอาหารทใชนาปเปนสวนผสมมาเปนสอประชาสมพนธดวย เพอกระตนความอยากรบประทานอาหารซงจะนาไปสการตดสนใจซอผลตภณฑนาป

2. ผประกอบการหรอผผลตนาป ควรไดรบการแนะนาหรอสงเสรมใหใชนาปเปนสวนผสมอาหารฟวชนทตองอาศยศลปะและจนตนาการในการปรงเปนพเศษ เพอสรางภาพลกษณใหอาหารพนเมองทองถนสามารถปรบตวเขากบวฒนธรรมของคนรนใหมไดอยางลงตว

สาหรบขอเสนอแนะทวไป คอ หนวยงานทเกยวของกบการทองเทยวควรสงเสรมการทองเทยวของอาเภอแจหมใหนกทองเทยวรจกอาหารพนเมองมากขน เชน การจดกจกรรมเทศกาลอาหารพนบาน เพอแสดงและจาหนายผลตภณฑอาหารพนเมอง การนาอาหารพนเมองมาจาหนายในกาดกองตา (ถนนคนเดนทเปนแหลงทองเทยวทสาคญของจงหวดลาปาง) เพอเปนการประชาสมพนธอาหารพนเมองใหนกทองเทยวไดเหน ไดรบรและไดมโอกาสลมลอง การจดลานขนโตกทแสดงถงวฒนธรรมการรบประทานอาหารพนเมองของชาวลาปาง รวมไปถงการจดการประกวดอาหารพนเมองเพอเปนแรงกระตนใหเกดการพฒนาผลตภณฑทางดานอาหารพนเมอง เปนตน

240


กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏลาปาง ทอนเคราะหดาเนนการ

จดสรรทนวจยให และขอขอบคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.นนทนา ดารงวฒนกล คณบดคณะเทคโนโลยการเกษตร ท ชวยประสานงานชมชนในพนทและอนเคราะหจดนกศกษาสาขาวชาเทคโนโลยการอาหารมาชวยในการปรงอาหาร รวมทงชวยทาหนาทเปนฟดสไตลลสต เพอใหคณะวจยไดถายภาพถายอาหารทสวยงาม ขอขอบคณผทรงคณวฒทกทานทไดสละเวลาและใหความคดเห นท เก ยวข อง และกล มตวอยางทกทานท ให ความร วมมอในการใหข อม ลตอบแบบสอบถาม ทาใหไดรบขอมลทสมบรณและเปนประโยชนอยางยงในการทาวจยครงน เอกสารอางอง หทยชนก ฉมบานไร และรกษพงศ วงศาโรจน. (2558). “ศกยภาพอาหารพนเมองและแนวทางการ

สงเสรมการทองเทยวผานอาหารพนเมองจงหวดนาน”. วารสารวชาการการทองเทยวไทยนานาชาต. 11(1) : 37-53.

ปองปรารถน สนทรเภสช, กตวฒน กตบตร และกนกพร เอกกะสนสกล (2560). การเลาเรองอาหารทองถนเพอสงเสรมแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม : กรณศกษานาปแจหม. ลาปาง: มหาวทยาลยราชภฏลาปาง.

พสชนนท บญชวย. (2553). “รปแบบการประชาสมพนธผลตภณฑอาหารตลาดบางหลวง”. วารสารวชาการศรปทม ชลบร [Online] สบคนวนท 2 เมษายน 2561 จาก http://www.east.spu.ac.th/journal/booksearch/upload/1577-1602_22.pdf

รตตกาล เจนจด. (2556). “การสอสารกบอาหาร” ใน กาญจนา แกวเทพ และคณะ. สอสาร อาหาร สขภาพ. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. 10-139.

วรญญา เชาวสโข และปญญวฒน เอออฐผล. (2559). “นกสรางภาพอาหาร”. สารคด. 32(381) : 140-147.

241


ปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ในเขตกรงเทพมหานคร

Key Success Factors of Entrepreneur on Food Truck in Bangkok. ณชพฒน อศวรชชนนท(Nachaphat Ausawaratchanan) 1สาขาวชาการตลาด คณะบรหารธรกจ วทยาลยเทคโนโลยจตรลดา *Corresponding author. E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การวจยเรองปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอ (1) ศกษาถงปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร (2) เพอศกษาปญหาและแนวทางแกไขปญหาของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร การวจยเรองนเปนการวจยเชงคณภาพ เกบขอมลดวยแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบกงมโครงสราง (Semi Structure) ใชวธการสมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ประชากรทใชในการวจยครงน คอผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ทจาหนายอาหารคาว 4 ประเภท คอ อาหารตะวนตก อาหารจน อาหารญปน และอาหารไทย จานวน 15 ราย ผลการวจยสรป ไดดงน 1. ขอมลสวนบคคลของผประกอบการรถฟดทรคสวนใหญเปนเพศชาย มอาย 31-40 ป มการศกษาระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจอาหารมากอนทาธรกจฟดทรค 7 ปขนไป ปจจบนอยในธรกจฟดทรค 2-3 ป มรถฟดทรค 1 คน มพนกงานประจารถฟดทรค 1-3 คน และใน 1 สปดาหออกจาหนาย 6 วน

2. เหตผลทตดสนใจทาธรกจรถฟดทรคเพราะเขาถงลกคาไดงาย เคลอนทได เปลยนทาเลทขายได และสามารถออกงานอเวนทนอกสถานทได ครงแรกใชงบลงทนไป 300 ,000-500,000 บาท แนวคดในการตกแตงรถฟดทรค จะเนนสสน สวยงาม โดดเดน ทนสมย มการตกแตงหนารานสรางบรรยากาศดวย แสง ส และเสยงเพลง ลกคาสวนใหญเปนคนทวไป เดก วยรน ครอบครว คนทางาน จดเดนหรอจดขายคอ รสชาตอรอย เมนทหลากหลาย และความคมคากบราคาทจายไป สวนใหญเนนรบงานอเวนทนอกสถานท หลกในการเลอกทาเลทตงคอ แหลงชมชน สะดวกในการจอดรถ และตองมไฟฟา ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram แจงลวงหนา 1 วน ผลประกอบการทผานมามแนวโนมดขนและมแนวคดจะเพมรถ ปญหาทพบ คอ เศรษฐกจตกตา คแขง ฤดฝน และขาดแคลนพนกงาน

242


3 . ปจจยทมผลตอความสาเรจของผประกอบการเรยงลาดบจากมากไปนอยดงน ปจจยภายนอก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ปจจยดานคแขงทงทางตรง และทางออม สวนปจจยภายใน คอ ปจจยดานผลตภณฑ เชน รสชาตอรอย เมนหลากหลาย ราคาไมแพง ปจจยดานการตกแตงรถใหโดดเดนสวยงาม และปจจยดานการขาดแคลนพนกงาน คาสาคญ : รานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ปจจยความสาเรจ อาหารคาว

ABSTRACT

The topic of this research is key success factors of entrepreneur on food truck in Bangkok. The purposes of this study are (1) key success factors of entrepreneur on food truck in Bangkok (2) problem and solution of entrepreneur on food truck in Bangkok. This research is qualitative research. The research instruments was used for data-gathering semi-structure and In-deapth interview by purposive sampling. The population of this research is 15 fast foods business entrepreneur whith in USA food, Chaina food, Japanese food and Thai food.

The findings show that: 1. For personal factors of respondents: the majority of respondents were

male, aged between 31-40 years, graduated bachelor‖s degree, had been experienced food business over 7 years, 2-3 years in business food truck, a food truck, 1-3 workers and work on 6 days/week. 2. The entrepreneurs were decisions to food truck business because of it can mobile, always to change for new channel and service outdoor event. First time the entrepreneurs were investmented 300,000-500,000 baht and colourful, beautiful, differentiation, live and sound concept to new food truck. The entrepreneurs had general targeting and strength for good quality product and inexpensive. The majority of mobile food outdoor event. Concept mobile food is population, convenience parking and electric support. Customers will know to mobile via Line, Facebook and Instagram. The past performance is likely to improve and the idea to increase the car. The problem is the economic downturn, competitors, rainy season and shortage of employees. 3. Key success factors of entrepreneur on food truck ratings of importance levels ranging from high to low as follows: External factors are weather factors, such

243


as the rainy season, the economic downturn, direct and indirect competitors. Internal factor is the product factor such as delicious taste, variety menu, inexpensive factors to decorate the car beautiful. And the shortage of staff Keywords: Food Truck Key Success Factors Fast Food บทนา

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ และสงคมไทยในยคปจจบนทมงเนนกบการทางาน และการทาธรกจมากขนทาใหมเวลานอยลงสงผลใหพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผบรโภคเปลยนแปลงไปอาหารจานดวนหรออาหารฟาสตฟด จงเขามามบทบาทมากขนเพราะทาใหไมตองเสยเวลาในการประกอบอาหารเพอนามาบรโภคเอง อาหารประเภทนจงเหมาะกบผทมเวลานอยมรายไดปานกลางเพราะความตองการของบคคลกลมนกคอ มความตองการอาหารทรบประทานงายใชเวลาในการประกอบอาหารไมมาก อกทงยงอมทองในราคาทไมแพงจนเกนไปซงคนกลมนกมกอยในตวเมอง จงมการพฒนาเกยวกบธรกจอาหารเพอใหสอดคลองกบพฤตกรรมของผบรโภคทเปลยนแปลงน

“ฟดทรค” (Food Truck) หรอรถขายอาหารแบบเคลอนท ทนยมในสหรฐ ออสเตรเลย และนวซแลนดซงสามารถตอบสนองความตองการดานพฤตกรรมของผบรโภคทตองการความรวดเรวในการบรโภคอาหาร เพราะเปนรถอาหารเคลอนทจาหนายอาหารจานดวนทสามารถจอดประจาอยกบทหรอเคลอนทไปจาหนายในสถานททมผคนพลกพลานในยานเศรษฐกจ แหลงทองเทยว หรองานอเวนทตางๆได และในปจจบนเทรนดฟดทรค (Food Truck) หรอรถอาหารเคลอนทในประเทศไทยกาลงเปนเทรนดทนยม และนาสนใจเหมาะกบการทาเปนอาชพอสระ หรออาชพเสรม ซงปจจบนมคนหนมาสรางอาชพสรางรายไดกบการเปด Food Truck มากขนแตกยงไมมากจนเกนไป จดเดนของ Food Truck คอการทสามารถยายทขายไดเรอยๆ เลอกทาเลไดตามชอบ เชนตลาดนดไนทบารซาใหญๆ หรอ แมแตตลาดนดเสารอาทตย งานแฟรตางๆ รวมถงงานเทศกาลดนตรตางๆ หรอแมแตตามแหลงออฟฟศทมสถานทจอดรถไดและมผคนเดนผานไปมาพอสมควร สวนอาหารสวนใหญทมกขายแนว Food Truck มกจะเปนอาหารททางาย ทานงายเชน พซซา แซนวช แฮมเบอรเกอร สเตก อาหารญปน ขาวแกงแบบไทยๆ ขาวตม กวยเตยว และอาหารอสาน ซงสวนใหญจะขนอยกบสถานทขายและเทรนดความนยมของผบรโภค เพราะสถานทบางแหงสามารถตงโตะเพมเตมจากทมทนงทเปนเคานเตอรตดมากบรถ หรอสถานทบางแหงจอดขายไดแตตงโตะไมไดกจะเนนเปนแนวหอกลบบาน หรอ อาจเปนการขายเครองดม ซงการลงทน Food Truck ขนอยกบขนาดของรถและการตกแตงซงจะมราคาตงแต 400,000 – 700,000 บาท สวนใหญนยมใชรถต รถกระบะ หรอแมแต รถหกลอเลกๆ ซงจะรวมการตดตงอปกรณ เชน ระบบไฟ เตาอนหรอทาอาหาร เครองครวตางๆ ความสะดวกของการทาธรกจ Food Truck คอ ใชคนเพยง 2-3 คน ซงสามารถทากนเองภายในครอบครว

244


ได สะดวกกบการเคลอนยายไปตามทตางๆ ทาใหเขาถงกลมลกคาไดหลายสถานท ธรกจนยงคงทากาไรไดยาวในอนาคต ทงยงสามารถปรบเปลยนรปแบบการขายตามกระแสในยคปจจบน ซงธรกจนเปนอกตวเลอกทนาสนใจของคนอยากทาธรกจแต ธรกจ Food Truck กยงมหลายปจจยทมผลตอความสาเรจของผประกอบการ ทงปจจยภายนอก (PEST Analysis) เชน การเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลย กฎหมาย สภาพแวดลอม รวมถงคแขง (Five Force Model) และปจจยภายใน พจารณาจากปจจยสวนประสมทางการตลาดธรกจบรการ 7 ดาน (7Ps) ไดแก ดานผลตภณฑ ดานราคา ดานชองทางการจดจาหนาย ดานการสงเสรมการตลาด ดานบรการ ดานกระบวนการ และดานลกษณะทางกายภาพ ซงมผลตอความสาเรจของกจการทงสน (มนนฮบ, 2559)

ดงนนจงควรทจะไดมการศกษาถงปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร เพอเปนแนวทางในการตดสนใจลงทนทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคไดอยางยงยนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาถงปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร

2. เพอศกษาปญหาและแนวทางแกไขปญหาของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร

ประโยชนและผลงานวจยของโครงการทคาดวาจะไดรบ

1. เพอใชเปนแนวทางในการตดสนใจลงทนทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคของผประกอบการรายใหม

2. เพอใหผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรครายเดม ทราบปญหาและวธการแกไขปญหาของผประกอบการรายอนเพอใชเปนแนวทางในการปองกนปญหาทจะเกดขนในอนาคต


การวจยเรอง “ปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร” ในครงน ผวจยไดใชวธการเกบขอมลดวยแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบกงมโครงสราง (Semi Structure) โดยผานการพจารณาจากผทรงคณวฒทง 3 ทาน

245


ขอบเขตงานวจย ขอบเขตดานเนอหา

การวจยเรอง “ปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร” ศกษาเฉพาะปญหา แนวทางแกไขปญหา และปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเทานน ขอบเขตดานประชากร ประชากรคอ ผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ทจาหนายอาหารคาว 4 ประเภทเทานน คอ อาหารตะวนตก อาหารจน อาหารญปน และอาหารไทย ขอบเขตดานสถานท

ผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ทมสถานทจาหนายอย ในเขตกรงเทพมหานครเทานน ประชากรและตวอยาง ประชากร

ประชากรทใชในการวจยครงน คอผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ทจาหนายอาหารคาว และมสถานทจาหนายอยในเขตกรงเทพมหานครเทานน

วธการสมตวอยาง

การวจยครงน ใชวธการสมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) คอผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรค ทจาหนายอาหารคาว และมสถานทจาหนายอยในเขตกรงเทพมหานคร โดยพจารณาจากประเภทอาหารทผบรโภคนยมบรโภคได 4 ประเภท คอ อาหารตะวนตก อาหารจน อาหารญปน และอาหารไทย หลงจากนนทาการหาขอมลผประกอบการรถฟดทรค จากเวปไ ซ ต ฟ ด ท ร ค ค ล บ อ ง ค ก ร เ ค ร อ ข า ย ธ ร ก จ ฟ ด ท ร ค ( เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.foodtruckclub.net/) โดยไดผประกอบการรถฟดทรค จานวน 15 ราย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ในการศกษาวจยในครงน จะสรางเครองมอโดยการเกบรวบรวมขอมลทใชในการศกษาออกเปน 2 แหลง

246


1. แหลงขอมลทตยภม (secondary data) ไดจากการศกษาคนควาขอมลจาก ผลงานวจย บทความจากหนงสอ บทความจากเวบไซตตาง ๆ รวมทงแนวคดและทฤษฎทเกยวของในการศกษาวจยในครงน

2. แหลงขอมลปฐมภม (primary data) โดยการทาแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบกงมโครงสราง (Semi Structure) เพอเปดโอกาสใหผสมภาษณพดในประเดนทตองการศกษาใหมากทสด ในขณะทผสมภาษณทาหนาทควบคมทศทางการสนทนา และบนทกเสยงขณะทาการสมภาษณทละราย แลวจงถอดเทปเพอเขยนรายงาน และสรปผลการวจย

เนอหาในแบบสมภาษณทใชในการศกษาวจยประกอบดวยคาถาม 3 สวน ท ไดผานการพจารณาจากผทรงคณวฒทง 3 ทาน ไดคา IOC เกน 0.5 ซงแปลความหมายวา มคาความเทยงตรง ใชได

สวนท 1 ขอมลเบองตนของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ประสบการณกอนเรมธรกจฟดทรค ระยะเวลาในการทาธรกจฟดทรค จานวนรถฟดทรค และจานวนพนกงานประจา

สวนท 2 ปจจยแวดลอมภายใน เชน ปจจยสวนประสมทางการตลาดธรกจบรการ 7 ดาน (7Ps) ไดแก ดานผลตภณฑดานราคา ดานชองทางการจดจาหนาย ดานการสงเสรมการตลาด ดานบคคล ดานกระบวนการ และดานลกษณะทางกายภาพทมผลตอความสาเรจของกจการ สวนท 3 ปจจยแวดลอมภายนอก (PEST Analysis) เชน การเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลย กฎหมาย สภาพแวดลอม และคแขง (Five Force Model) ทมผลตอความสาเรจของกจการ โดยแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ทง 3 สวน ผลการวจย

การวจยเรอง “ปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร” ในครงน ผวจยไดใชวธการเกบขอมลดวยแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) แบบกงมโครงสราง (Semi Structure) เจาของกจการรานฟดทรค จานวน 15 คน ผลการสมภาษณ ดงน

1.คณพฒน หญชระนนทน เจาของรถฟดทรคชอราน

“MOTHER TRUCKER” จาหนาย แฮมเบอเกอร เจาของกจการอาย 27 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจ

อาหารมา 7 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถ

247


ฟดทรคทงหมด 5 คน มพนกงานทงหมด 12 คน ประจารถคนละ 2-3 คน โดยออกจาหนายทกวน จะไมเนนสถานทขายประจา แตจะเนนรบงานอเวนทตามงานตางๆ

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะ มองเหนโอกาส เปนธรกจใหมทยงไมมคแขงมากนก ในครงแรกใชงบลงทนไป 700 ,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนกลมวยรน นกศกษา จดเดนหรอจดขายคอเรองความคมคา ใชวตถดบคณภาพด จาหนายในราคาเรมตนท 150 บาท เฉลยประมาณ 50 ชน/คน/วน ไมมสถานทจาหนายประจาเพราะมองวา เบอรเกอรคนจะกนซานนยากแคเดอนละ 1-2 ครงเทานน สวนใหญจะรบงานอเวนทนอกสถานทเปนหลก โดยจะแจงลกคาลวงหนาผานทาง Line ,Facebook และ Instagram การตกแตงรถฟดทรคมสวนในการชวยดงดดลกคาใหมาสนใจสนคา แตอยาแตงใหดหรเกนไปดแพงไปจะทาใหลกคาไมกลามาซอ ทางรานจะเนนขนาดรถมากกวา ไมพบปญหาพนกงานขาดแคลนเพราะมองวาปจจบนคนตกงานกนเยอะ แตจะพบปญหาเรองพนกงานทจรต ซงแกไขโดยการนบจานวนวตถดบทจาหนายออกไป รถทกคนจะตดกลองวงจรปดเพอสงเกตพฤตกรรมของพนกงาน และเชคยอดขายของรถแตละคนจากประสบการณทผานมา ผลประกอบการทผานมาขนๆลงๆไมแนนอน

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจอยในชวงถดถอยลกคาประหยด และใชเวลาในการตดสนใจซอนานขน ปจจยทสอง คอ ปจจยดานคแขงทงทางตรง และทางออม คแขงทางตรงเปนรถฟดทรคแฮมเบอรเกอรเหมอนกนทแยงงานอเวนท เพราะเจาของงานจะเลอกอาหารจากรถฟดทรคทหลากหลายไมซากน สวนคแขงทางออมจะเปนสนคาทดแทนทมาออกบธอยในงาน หรอในตลาดเดยวกน ปจจยทสาม คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน เดอน ส.ค.-พ.ย.ประมาณ 3-4 เดอน ถอเปนชวงทเสยงตอการขาดทน เพราะฝนตกไมสามารถขายแบบ outdoor ได และคนไมออกจากบาน ซงแกไขโดยเนนงานขาย indoor แตกมคาเชาททแพง จะหยดออกขาย outdoor แตเลอกเฉพาะงานอเวนทแบบเหมาเทานน ปจจยทส คอ ปจจยดานผลตภณฑทจาหนาย มคณภาพวตถดบทคดสรรมาอยางด ความคมคา และรสชาตถกปากลกคา

2.คณศกดา ชแสง เจาของรถฟดทรคชอราน “19 BURGER” จาหนาย แฮมเบอเกอร

เจาของกจการอาย 41 ป เปนชาวมสลม สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจอาหารมา 8 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรก จฟดทรคมาแลว 5 ป มรถฟดทรคทงหมด 3 คน มพนกงานทงหมด 12 คน ประจารถคนละ 3-4 คน โดยออกจาหนาย 6 วน ยกเวน วนจนทร มสถานทขายประจา คอ ตลาดนดรถไฟ ซอยรามคาแหง 127 และถนนรมเกลาและรบงานอเวนทตามงานตางๆ

248


เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะวา สะดวกในการขายกวาตงบธสามารถเปดขายไดเลย ในครงแรกใชงบลงทนไปทงหมด 200,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนชาวมสลมอาย 18-60 ป จดเดนหรอจดขายคอเรองรสชาต เมนทหลากหลาย และราคาถก โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 45–99 บาท ยอดจาหนายเฉลยประมาณ 100 ชน/คน/วน ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram สถานทขายจะเนนตลาดนดเพราะเปนแหลงทมคนจานวนมากมารวมตวกนและมลกคาประจาในตลาดนนๆ การตกแตงรถฟดทรคมสวนในการตดสนใจซอของลกคาโดยมหลกในการออกแบบตามเวบไซตขออเมรกา และการแตงรถใหโดดเดนจะไดรบความสนใจจากลกคา ผลประกอบการทผานมแนวโนมเพมขนและเพมรถในอนาคต

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน กระทบกบตลาดนดมาก เพราะคนจะไมออกจากบาน รายไดลดหายไป 20 -30% ปจจยทสอง คอ ปจจยดานผลตภณฑทมรสชาตอรอย มเมนหลากหลายใหลกคาเลอก ราคาไมแพง จบกลมลกคาเฉพาะกลมทเปนชาวมสลม ปจจยทสาม คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหสวยงาม มผลตอการตดสนใจซอของลกคา สวนปจจยดานเศรษฐกจ ไมไดรบผลกระทบเนองจาก ราคาจาหนายไมสงมาก

3.คณภรวฒ พรพม เจาของรถฟดทรคชอราน “FULL MOON CAFÉ” จาหนาย แฮมเบอเกอร

เจาของกจการอาย 35 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาโท มประสบการณในธรกจอาหารมา 4 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 5 ป มรถฟดทรคทงหมด 3 คน มพนกงานทงหมด 12 คน ประจารถคนละ 3-4 คน เปน part time สวนใหญเนนออกงานอเวนท10 วนตด และมแนวคดทจะเปดเปนรานประจาเพอบรการลกคาประจา เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะ เปนโอกาสทรถฟดทรคยงนอยอย ในครงแรกใชงบลงทนไป 500 ,000 บาท ลกคาชวงแรกๆ เปนชาวตางชาต วยรน ครอบครว จดเดนหรอจดขาย คอ ตวเมนทตางจากรานอน อยางเบอรเกอรจะใสเนอสไลดใสมะกะโรนมชส ชสกจะเปนชสสตรเฉพาะทางราน รสชาตไมเหมอนรานอน โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 100–260 บาท ยอดจาหนายเฉลยประมาณ 40-50 ชน/วน ถางานคอนเสรตจะมยอดขาย 100 ชนขนไป ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram มการสงเสรมการขายโดยใหสวนลด แถมเฟรนฟราย ถาเปนสนคาใหมกจะมโปรโมชน ถาลกคาซอครบ 500 บาท กจะมแถม 1 ชน ไมมปญหาเรอง ขาดแคลนพนกงาน โดยมวธในการบรหารพนกงานคอ งานอเวนทจะใช part time สวนงานหนารานประจาจะเปนรายเดอน การตกแตงรถจะเนนสเหลองตามชอราน และสเหลองมผลตอจตรวทยาคออาหารนารบประทาน และเปนสของชททเปนสตรเฉพาะของทางราน ผลประกอบการทผานไมไดลดลงแตจะชะลอบางชวงหนาฝน

249


สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน กระทบงาน outdoor ตองหางาน indoor ในหางแทน ปจจยทสอง คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ขายไดนอยลง ปญจยทสาม คอ ปจจยดานผลตภณฑท เหนอกวาดานรสชาตอรอย และชสสตรเฉพาะทางราน ปจจยทส คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหสวยงาม เนนสเหลองมผลตอจตวทยาคออาหารนารบประทาน

4.คณสทธพงษ แสงสวรรณ เจาของรถฟดทรคชอราน “Panther” จาหนาย สเตก แฮมเบอเกอร

เจาของกจการอาย 35 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบมธยมการศกษาปท 3 มประสบการณในธรกจอาหารมา 20 ป เคยเปนเชฟมากอนทารถฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถฟดทรคทงหมด 2 คน มพนกงานประจาราน 1 คน/คน ทากนเองภายในครอบครว จาหนาย 6 วน สวนใหญรบงานอเวนทนอกสถานท 60% งานประจา 40% ถาไมมงานอเวนทจะจอดขายประจาอยท ตลาดเตาปน และบกซหทยราษฎร

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะอสระ อยประจาทได และสามารถรบรบงานอเวนททงเหมา และงานนอกสถานทได ไมตองรอลกคา ครงแรกใชงบลงทนไป 400,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนพนกงาน คนทวไป อาย 25-50 ป จดเดนหรอจดขายคอ เมนเหมอนสากล แตรสชาตเปนเอกลกษณเฉพาะตว โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 49 -129 บาท ปรมาณจาหนายเบอรเกอรอยท 15-20 ชน สเตก 20-30 จาน มหลกในการเลอกทาเลทตงคอ แหลงชมชน สะดวกในการจอดรถ และมไฟฟา ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง ไลน เฟสบค แจงลวงหนา 1 วน ปญหาทพบ คอ จะขาดแคลนพนกงานชวงทมลกคามากจะทาไมทน และชวงทมงานอเวนทชนกน แกไขโดยจางพนกงานรายวน ลกคาตองใชเวลารอไมเกน 3-5 นาท/ชน แนวคดในการแตงรถฟดทรคจะเนนสบายๆ ไมสกปรก การแตงรถมผลตอการตดสนใจซอของลกคาประมาณ 60 -70% ปญาทพบคอ ทจอดประจา เงนทนหมนเวยนในระบบ สวนผลประกอบการทผานมามแนวโนมทรงตวถงขนแย

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ลกคาประหยดในการใชเงนมากขน ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน แกปญหาโดยหาทขายประจา หรอแปลงรางขายเปนบธ ตดตอหาง ทมโดม หลงคา ปจจยทสาม คอ ปจจยดานคแขงทงทางตรงแยงงานกน และทางออม จดจอดทมรานคารอบขางททดแทนได ปจจยทส คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหโดดเดนสวยงาม ดงดดความสนใจลกคาทผานไปมา

250


5.คณบณฑต เทพณรงค เจาของรถฟดทรคชอราน “8903 STEAK” จาหนาย สเตก เจาของกจการอาย 42 ป สาเรจการศกษามธยมปลาย มประสบการณในธรกจอาหารมา 10

ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 8 ป มรถฟดทรคทงหมด 2 คน มพนกงานทงหมด 3 คน ประจารถคนละ 1-2 คน โดยออกจาหนาย 4 วน ยกเวน วนจนทร และวนองคาร มสถานทขายประจา คอ เจเจมอลล ชางชย และรบงานอเวนทตามงานตางๆ

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะวาตอบโจทยลกคาสามารถเขาถงและบรการลกคาไดงาย ในครงแรกใชงบลงทนไป 250 ,000 บาท ลกคาสวนใหญทกเพศทกวยหลากหลาย จดเดนหรอจดขายคอ การออกแบบตวรถมสสนทมนสะดดตาโดยเนนสสมใหลกคาสนใจแลวจงเสนอขายอาหาร โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 60–400 บาท ยอดจาหนายเฉลยประมาณ 100 จาน/วน มหลกในการเลอกทาทตง คอ รานสเตกตองกางโตะได เพอใหลกคานงกน เวลาในการรอแตละครง 3-5 นาท ลกคารจกรานผานทาง Line ,Facebook และปากตอปาก มการสงเสรมการขายโดยเพมปรมาณเนอสเตกใหกบลกคาประจา ปญหาทพบ คอ ขาดแคลนพนกงาน เดมธรกจมรถ 2 คน แตปจจบนออกใชงานเพยง 1 คน เนองจากขาดพนกงาน หาแรงงานคนไทยลาบาก และมขอตอรองสง สวนใชแรงงานตางชาตคอนขางยงยากในการขออนญาตกบทางการ และการฝกพนกงานใหมมาตรฐานเดยวกนกบเจาของตองใชเวลานาน ผลประกอบการทผานพอประมาณขนอยกบงานอเวนทในแตละเดอนถามมากกมกาไร ถาไมมากกแคเทาทน

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานศรษฐกจ ในปจจบนของแพงขนทาใหตนทนเพม แตราคาขายในเมนเทาเดมไมเปลยนแปลงทาใหมรายไดนอยลง ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน กระทบอยางมาก แกปญหาโดยหางาน indoor ปจจยทสาม คอ ปจจยดานสนคาทดแทนทราคาถกกวา เชน กวยเตยว กระเพาะปลา ปจจยทส คอ ขาดแคลนพนกงาน ทาใหไมสามารถนารถอกคนออกจาหนายไดทาใหขาดรายได เสยโอกาส ปจจยทหา คอ ขอจากดดานพนททไมสามารถตงโตะได และราคาคาเชาทสงมาก ตงแต 100 -3,500 ตอวน ปจจยทหก คอ การตกแตงรถ สสน ชวยดงดดความสนใจของลกคา ปจจยทเจด คอ ปจจยดานผลตภณฑทเหนอกวาดานรสชาตอรอย และคณภาพวตถดบทด

6.คณภทโรดม ดาวกระจาง เจาของรถฟดทรคชอราน

“Am Amm kitchen” จาหนาย บาบควเสยบไม สเตก ซอส เจาของกจการอาย 35 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจ

อาหารมา 2 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถฟดทรคทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 1-2 คน ทากนเองภายในครอบครว โดยออกจาหนาย 2

251


วน เสาร อาทตย สวนใหญเปน งานอเวนทแบบ อยางนอย 10 งานตอเดอน โดยรายได 80%มาจากงานเหมา มอตราการเหมาอยท 100 เสรฟ 200 ไม ราคาขนตา 8,000 บาท

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะมอสระ เคลอนทได เปลยนทาเลไดถาขายไมด หนารานคาทแพง ในครงแรกใชงบลงทนไป 500,000 บาท ลกคาสวนใหญมหลายประเภททงเดก วยรน จดเดนหรอจดขายคอ การบรการลกคาดแลลกคาได และรสชาตของซอสทาบาบควมรสชาตโดดเดน โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 35 บาท ปญหาทพบ คอ ขาดแคลนพนกงาน แกปญหาโดยม Partner รถประเภทเดยวกน และจาง part time ไมเนนการแตงรถสโดดเดนแตเนนเรองการใชงานเปนหลก เพราะงานสวนใหญเปนงานอเวนทแบบเหมา และงานอเวนทนอกสถานท แตถาเปนงานทออกขายประจามผลตอการตดสนใจของลกคา

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา กระทบกบกาลงซอของลกคาอยางมาก ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน กระทบกบสถานทขายตองเปลยนไปขายแบบเดลเวอรร ออกบธตงรานขายในตลาด ปจจยทสาม คอ ปจจยดานคแขงทางตรง รถฟดทรคทขายอาหารเหมอนกนมาแยงงานอเวนท โดยปกตเจาของงานจะไมเลอกรถฟดทรคทขายอาหารซากนจะเลอกเฉพาะฟดทรคทมรสชาตโดดเดนจรงๆ ปจจยทส คอ ขาดแคลนพนกงาน เสยโอกาส ปจจยทหา คอ ปจจยดานผลตภณฑทเหนอกวาดานรสชาตโดดเดน ปจจยทหก คอ ปจจยดานการบรการลกคา ทสามารถดแลลกคาไดด

7.คณสมชาย ชดเครอ เจาของรถฟดทรคชอราน “สขสรรคพซซา” จาหนาย พซซา โฮมวท

เจาของกจการอาย 56 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบอนปรญญา มไมเคยมประสบการณในธรกจอาหารมากอนทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถฟดทรคทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 2 คน/คน ทากนเองภายในครอบครว จาหนาย 6 วน หยดวนจนทร สวนใหญรบงานอเวนทนอกสถานท 60% งานประจา 40% ถาไมมงานอเวนทจะจอดขายประจาอยท ตลาดเตาปน หางเมกกะ วงบรพา และเดอะมอลลบางแค

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะอสระ รบงานอเวนททงเหมา และงานนอกสถานทได ครงแรกใชงบลงทนไป 600,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนคนทวไป เดก วยรน ผใหญ จดเดนหรอจดขายคอ รสชาตเปนเอกลกษณเฉพาะตว กรอบนอกนมใน และเปนพซซา โฮมวทเพอสขภาพ โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 59-259 บาท มยอดจาหนายตลาดประจา 40-50 ชนตอวน ถาออกงานอเวนทนอกสถานทจะมยอดจาหนาย 100 ชนตอวน ลกคาตองใชเวลารอไมเกน 3-5 นาท/ชน มหลกในการเลอกทาเลทตงคอ แหลงชมชน ปญหาทพบ คอ เศรษฐกจตกตา และฤดฝน แนวคดในการแตงรถฟดทรคจะเนนรปผลตภณฑ และราคาทชดเจน สวนผลประกอบการทผานมามแนวโนมทรงตวถงขนแย

252


สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา กาลงซอลกคานอยลง ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน แกปญหาโดยหาทขายประจา หรอแปลงรางขายเปนบธ ตดตอหาง ทมโดม หลงคา ปจจยทสาม คอ ปจจยดานผลตภณฑ รสชาตอรอย เมนหลากหลาย ราคาไมแพง ปจจยทส คอ ปจจยดานการตกแตงรถมผลตอการตดสนใจซอของลกคามาก

8.คณอทธพล ธาระวย เจาของรถฟดทรคชอราน “Duck&Roll” จาหนาย กวยเตยวเปด

เจาของกจการอาย 40 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจอาหารมา 5 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 2 ป มรถฟดทรคทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 1-2 คน ทากนเองภายในครอบครว โดยออกจาหนาย 5-6 วน หยดวนองคาร สถานทขายประจา คอ สวนจตจกร หมบานอารยาลาดปลาเคา และมรบงานอเวนทแบบเหมา

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะกระแสฟดทรคกาลงมาแรง อสระ เขาถงลกคาไดเลย ในครงแรกใชงบลงทนไป 500 ,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนนกทองเทยว เชน ชาวจน ฝรง ชาวตางชาต ถาอยในหมบานกจะเปนลกคาในหมบาน จดเดนหรอจดขายคอ รสชาต และการตกแตงรานสสมเปดเพลงสไตลพวกรอคแอนดโรล และมผลตอการตดสนใจซอของลกคาทชอบสไตลเดยวกน โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 60–120 บาท ยอดจาหนายเฉลยประมาณ 50-100 ชาม/วน ชวงเวลาทขายดคอ 4 โมงเยนถง1ทม ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram มการจดโปรโมชนตามกาลงซอของลกคาทไปขาย ผลประกอบการทผานมามแนวโนมทดขน

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา รายไดลดลง ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน หยดขาย หรอหาทขายในรม ปจจยทสาม คอ ปจจยดานคแขงงานอเวนท เจาของงานเลอกประเภทอาหารไมซากน ปจจยทส คอ ขาดแคลนพนกงาน เสยโอกาส ปจจยทหา คอ ปจจยดานผลตภณฑดานรสชาตโดดเดน มความคมคากบราคา ปจจยทหก คอ ปจจยดานการบรการลกคา ความเปนกนเอง รสกด ประทบใจ ปจจยทเจด คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหสวยงาม การสรางบรรยากาศผอนคลายมผลตอการตดสนใจซอของลกคา

9.คณจรพฒน สอนเกลา เจาของรถฟดทรคชอราน “กวยเตยวควไกสยาม” จาหนาย กวยเตยวควไก

เจาของกจการอาย 20 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบมธยมการศกษาปท 3 มประสบการณในธรกจอาหารมา 4 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 2 ป

253


มรถฟดทรคทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 2 คน/คน ทากนเองภายในครอบครว จาหนาย 6 วน ทากนเองภายในครอบครว จาหนายทกวน สวนใหญเปนงานประจา 70% งานอเวนทนอกสถานท 30% ถาไมมงานอเวนทจะจอดขายประจาอยท ตลาดเตาปน เมเจอรดวยรชโยธน และบกซหทยราษฎร ทประจามคาท 100-300 บาท/วน สวนออกงานอเวนทนอกสถานทมคาเชา 500 -2,500 บาท/วน

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะเคลนทได ไมอยกบท ไดพบลกคาใหมๆเสมอ ครงแรกใชงบลงทนไป 400 ,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนคนทวไป พนกงาน นกศกษา จดเดนหรอจดขายคอ การบรการลกคา โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 50 -80 บาท มยอดจาหนาย 40-65 ชาม ถาออกงาน อเวนทนอกสถานทจะมยอดจาหนาย 100 ชามขนไป ปญหาทพบ คอ หาทจอดยาก และทาไมทนเมอมลกคาจานวนมากเพราะพนกงานไมเพยงพอ กวยเตยว 1 ชามลกคาตองรอ 3-5 นาท มการจดควใหลกคาตามลาดบกอนหลง มหลกในการตกแตงรถฟดทรคตามความชอบของตวเอง และมการตกแตงรถดวยแสง ส เสยง เพอสรางบรรยากาศใหลกคาผอนคลาย ผลประกอบการทผานมามแนวโนมทรงตว

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา รายไดลดลงจากเคยไดวนละเกอบ 10,000 บาท/วน เหลอ 1,000-2,000 บาท/วน ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ตองหาทขายทมโดม มหลงคา หรอรบงานอเวนท ปจจยทสาม คอ ปจจยดานผลตภณฑ มคณภาพรสชาตอรอย ปจจยทส คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหนานง ดวยแสง ส เสยง เพอสรางบรรยากาศใหลกคารสกผอนคลาย

10.คณปณฑตา ธวชวบลย เจาของรถฟดทรคชอราน

“รานหมาลาเนอ บายคนตมตน” จาหนาย อาหารปงยาง เจาของกจการอาย 39 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจ

อาหารมา 4 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 1 ป มรถฟดทรคทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 3 คน/คน ทากนเองภายในครอบครว จาหนายทกวน สวนใหญเปนงานประจา 70% งานอเวนทนอกสถานท 30% ถาไมมงานอเวนทจะจอดขายประจาอยท ตลาดเตาปน เมเจอรดวยรชโยธน และเอกมย โดยจะใหความสาคญกบงานประจามากกวางานอเวนทนอกสถานท เพอรกษาลกคาประจา และถามงานอเวนทนอกสถานทเขามากจะหยดงานประจาแลวไปรบงานอเวนทนอกสถานท ซงทาใหมรายไดทง 2 ทาง

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะเขาถงลกคาไดง าย หาทาเลขายใหมๆไดตลอดเวลา ไมเหมอนหนารานตองรอลกคา ครงแรกใชงบลงทนไป 30 ,000-40,000 บาท สาหรบครวโดยประยกตรถตคนเดมใหมาเปนรถฟดทรค ลกคาสวนใหญเปนทกกลมวยรน

254


คนทางาน ครอบครว จดเดนหรอจดขายคอ รถฟดทรคเปนรถตลกษณะเปนครอบครว มเอกลกษณของตนเอง มผลในการตดสนใจซอของลกคา และราคาทไมแพง จบตองได โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 15-25 บาท ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram ลวงหนา 1 วน โดยมหลกในการเลอกทาเลทตงรถ คอ จะตองไมมรานป งยางอยบรเวณนน ปญหาทพบแรกๆคอ ขาดแคลนพนกงาน ตองออกจากงานมชวยกนทงครอบครว เปนธรกจภายในครอบครว และคแขงทขายเหมอนกนลงสถานทเดยวกน ผลประกอบการทผานมามแนวโนมดและมแนวคดจะเพมรถ

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ตองหาทขายทมโดม หรอหลงคา ซงกมจากด ปจจยทสอง คอ ปจจยดานคแขงทางตรงทขายปงยาง ปจจยทสาม คอ ปจจยดานผลตภณฑ สะอาด รสชาตมเอกลกษณเฉพาะตว ราคาไมแพง

11.คณสมศกด เวยงสมมา เจาของรถฟดทรคชอราน

“Daikon” จาหนาย อาหารญปน เชน ซช ปลาดบซาซม เจาของกจการอาย 29 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบมธยมการศกษาปท 3 มประสบการณ

ในธรกจอาหารมา 8 ป เคยเปนเชฟมากอนทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถฟดทรคทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 2 คน จาหนาย 6 วน หยดวนจนทร มหนารานของตวเองทซอยลาดปลาเคาพรอมจอดรถฟดทรคขายทหนาราน 70% รบงานอเวนทนอกสถานท30%

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะเขาถงลกคาได งาย เคลอนทได ในครงแรกใชงบลงทนไป 450,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนคนในหมบาน วยรน 20-30 ป จดเดนหรอจดขายคอ มปลาดบซาซม สะอาด สด อรอย ใชวตถดบเกรด A เทยบเทาภตราคาร แตราคาไมแพง โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 49–250 บาท มการจดโปรโมชนลดราคาบางเมน ปญหาทพบ คอ ขาดแคลนพนกงาน แกไขโดยใชพนกงานรายวน และขายไดเฉพาะตอนกลางคนเพราะสภาพอากาศทรอนมผลตอคณภาพวตถดบทเปนของสด สวนการตกแตงรถฟดทรคมผลตอการตดสนใจซอของลกคา ตองตกแตงใหสะอาด ดด มความนาเชอถอ ผลประกอบการทผานมามแนวโนมทรงตว

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา กาลงซอลกคานอยลง ทางรานแกปญหาโดยลดราคาบางเมนลง ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ตองหยดขายกระทบยอดขายอยางมากจงแกปญหาโดยการมหนารานคกบรถฟดทรค ถามงานอเวนทหนารานกจะปดชวคราว หมดงานอเวนทกจะกลบมาขายตามปกต ปจจยทสาม คอ ขาดแคลนพนกงาน เสยโอกาส ปจจยทส คอ ปจจยดานผลตภณฑโดดเดน คณภาพด สะอาด สด

255


อรอย ใชวตถดบเกรด A ปจจยทหา คอ ปจจยดานการมหนารานเปนของตวเองเพอแกปญหาในฤดฝน และรองรบลกคาประจา ปจจยทหก คอ ปจจยดานการตกแตงรถมผลตอการตดสนใจซอของลกคา ตองตกแตงใหสะอาด ดด มความนาเชอถอ

12.คณวรตม คาชนวงศ เจาของรถฟดทรคชอราน “อมหม” จาหนาย อาหารญปนขาวแกงกระหร

เจาของกจการอาย 34 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร ไมเคยมประสบการณในธรกจอาหารมา กอนทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 4 ป มรถฟดทรคทงหมด 2 คน มพนกงานประจาราน 2 คน/คน จาหนาย 6 วน หยดวนจนทร

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะเคลอนทงานเปลยนทาเลไดตลอด ครงแรกใชงบลงทนไป 200 ,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนครอบครวทดเดกๆ คนทางาน วยรน จดเดนหรอจดขายคอ ความคมคาของราคา และปรมาณทจานเดยวอ ม ราคาเหมาะสม โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 60-90 บาท ยอดจาหนายเฉลยประมาณ 100 จาน ประจา สวนใหญวงงานอเวนทแบบเหมา กบงานอเวนทแบบนอกสถานท ประมาณ 10 งานตอเดอน มสดสวนงานอเวนทแบบเหมากบงานอเวนทแบบนอกสถานทเสยคาท อยทสดสวน 10:90% วงบอยจะมคนตดตอมาเอง งานอเวนทแบบนอกสถานทจะเสยคาท 300-4,500 บาท ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram ปญหาทพบ คอ ขาดแคลนพนกงาน แกไขโดยใชพนกงาน Part time อาหรสวนใหญเตรยมไวกอนแลว และมาปรงทหนางาน ผลประกอบการทผานมามแนวโนมดและมแนวคดจะเพมรถ

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน เปลยนไปออกบธแทน รบงานอเวนท งานเหมางานในรม ปจจยทสอง คอ ปจจยดานคแขงงานอเวนท เจาของงานเลอกประเภทอาหารไมซากน ปจจยทสาม คอ ขาดแคลนพนกงาน เส ยโอกาส ปจจยทส คอ ปจจยดานผลตภณฑ รสชาตอรอย มคณภาพ มการตดราคาทชดเจน ปจจยทหา คอ ปจจยดานวฒนธรรมคนไทยขอาย ไมกลาเขามาซอคดวาแพง จงตองตดราคาใหชดเจน จะขายไดกบวยรนเพราะวยรนกลาลอง ปจจยทหก คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหสวยงามสะดดตาการตกแตงรถฟดทรคมผลตอการตดสนใจซอของลกคา

13.คณอครเดช เรยนเมฆ เจาของรถฟดทรคชอราน

“ขาวผดปคณปลม” จาหนาย อาหารไทยขาวผดป ตมยากง เจาของกจการอาย 56 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบปรญญาตร ไมเคยมประสบการณ ใน

ธรกจอาหารมา กอนทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถฟดทรค

256


ทงหมด 1 คน มพนกงานประจาราน 2 คน จาหนาย 3 วน ศกร เสาร อาทตย สถานทขายประจาคอ ตลาดเทงเถดเทง และรบงานอเวนทตามสถานทตางๆ โดยเสยคาท 200-3,000 บาท

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะเปลยนทขายได ถาขายไมด ไมเหมอนหนารานถาไดทาเลไมดกอาจขาดทนได และหนารานลงทนสงกวาการออกรถฟดทรค ทมทงคาเชา คากอสราง คาปรบปรง คาตกแตงสถานท ครงแรกใชงบลงทนไป 500,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนคนทวไป จดเดนหรอจดขายคอ รสชาตอรอย และตกแตงรานใหสวย ดโดดเดน โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 50-100 บาท ยอดจาหนายเฉลยประมาณ 100 จาน ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram ปญหาทพบ คอ ขาดแคลนพนกงานโดยเฉพาะแรงงานไทย ไมสงาน เลอกงาน แกไขโดยใชแรงงานตางดาวทดแทน แตมปญหาเรองของกฏหมายแรงงานตางดาวทคอนขางยงยาก และหาตลาดทจอดขายประจา หรอตลาดรถฟดทรคยาก ผลประกอบการทผานมามแนวโนมทรงตว

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา รายไดของรานลดลง ลกคาเลอกบรโภคอาหารทมราคาถกกวา ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ธรกจรถฟดทรคจะเสยเปรยบตอนหนาฝน ตองตงโตะ พอฝนตกคนกไมมา ตองหยดขาย 3 เดอน ผประกอบการตองมเงนสารองชวงหนาฝน ปจจยทสาม คอ ขาดแคลนพนกงาน เสยโอกาส ปจจยทส คอ ปจจยดานผลตภณฑ รสชาตอรอย มคณภาพ ปจจยทหา คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหสวยงามสะดดตาการตกแตงรถฟดทรคมผลตอการตดสนใจซอของลกคา

14.คณเนาวรตน มงเจรญสข เจาของรถฟดทรคชอราน

“GubGam” จาหนาย อาหารไทย ยา ลกชน เจาของกจการอาย 48 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบมธยมการศกษาปท 3 มประสบการณ

ในธรกจอาหารมา 5 ป กอนทตดสนใจทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 3 ป มรถฟดทรคทงหมด 3 คน มพนกงานประจาราน 2 คน/คน จาหนายทกวน สวนใหญเปนงานอเวนทแบบเหมา 20% งานอเวนทนอกสถานท 80% ถาไมมงานอเวนทจะจอดขายประจาอยท เจเจกรน เมเจอรรชโยธน และหางทวๆไป

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะเปนรานเลกทเคลนทได บรการลกคาถงท ไมตองรอใหลกคามาหา ครงแรกใชงบลงทนไป 300 ,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนนกศกษา และผใหญ จดเดนหรอจดขายคอ การตกแตงรานเชญชวนลกคาใหเขามาซอ และตดใจจากรสชาตอาหารทจาหนาย ใสใจกบอาหารทกจาน โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 20 -80 บาท มอตราการเหมาอยท 100 เสรฟ ราคาขนตา 5 ,000 บาท ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram ปญหาทพบ คอ ฤดฝน คนไมออกจากบาน ทาใหขาดรายได จง

257


แกปญหาโดยนารถฟดทรคเขาไปบรการลกคาถงท เชน หมบาน ชมชน เปลยนวกฤตใหเปนโอกาส และปญหาดานสถานทจอด ไมสามารถจอดขายทไหนกได เพราะมเรองของกฎหมายการจราจรเขามาเกยวของ และสถานทนนตองมไฟ ไมมปญหาเรองขาดแคลนพนกงาน เพราะเปนธรกจเลกๆทบรหารจดการเองได โดยเตรยมนายาใหรถคนอน ปรงรอนหนางานเทานน และมการฝกพนกงานจนมนใจแลวจงใหออกไปจาหนายได มวธในการตรวจสอบรายไดจากการนบอปกรณเชน จาน วตถดบทใช และจากประสบการณทผานมา ผลประกอบการทผานมามแนวโนมดและมแนวคดจะเพมรถ

สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ลกคาประหยดในการใชเงนมากขน ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน หนาฝนคนไมออกจากบานจงแกปญหาโดยการใชรถฟดทรคไปบรการลกคาตามหมบาน ชมชน ปจจยทสาม คอ ปจจยดานคแขงรถฟดทรคแยงงานอเวนท เจาของงานเลอกประเภทอาหารไมซากน ปจจยทส คอ ปจจยดานผลตภณฑ รสชาตอรอย มคณภาพ ราคาไมแพง ปจจยทหา คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหสวยงามตองสะอาดใหดนารบประทาน มผลตอการตดสนใจซอของลกคา

15.คณมธรส คงคร เจาของรถฟดทรคชอราน

“รานคณนายไขขย” จาหนาย อาหารไทย ประเภทไข เจาของกจการอาย 40 ป สาเรจการศกษาสงสดระดบป.ว.ส.3 ไมเคยมประสบการณในธรกจ

อาหารมา กอนทาธรกจประเภทฟดทรค ปจจบนทาธรกจฟดทรคมาแลว 2 ป มรถฟดทรคทงหมด 3 คน มพนกงานประจาราน 2 คน/คน ทากนเองภายในครอบครว จาหนาย 6 วน หยดวนจนทร สวนใหญรบงานอเวนทนอกสถานท 70% งานประจา 30% ถาไมมงานอเวนทจะจอดขายประจาอยท ตลาดเตาปน และบกซหทยราษฎร

เหตผลทตดสนใจทาธรกจรานอาหารเคลอนทประเภทฟดทรคเพราะสะดวกในการเกบราน และเคลอนทไปหาลกคาได ครงแรกใชงบลงทนไป 170 ,000 บาท ลกคาสวนใหญเปนพนกงาน คนทวไป จดเดนหรอจดขายคอ การนาไขมาประยกตเปนอาหารทหลากหลาย และรสชาตอรอย โดยทางรานจะมราคาเรมตนท 50-99 บาท มอตราการเหมาอยท 100 เสรฟ ราคาขนตา 5 ,000 บาท ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram แจงลวงหนา 1 วน ปญหาทพบ คอ จะขาดแคลนพนกงานกรณงานเหมา แตจะเนนทาเองเพราะรสชาตไมเหมอนกน ลกคาตองใชเวลารอไมเกน 10 นาท หนาฝน และทจอดรถไมสะดวก ในการแตงรถฟดทรคจะเนนการใชงานเปนหลกกอน แลวคอยแตงรถใหเปนแบบผสมผสานไทยผสมสไตลอเมรกน เพราะการแตงรถมผลตอการตดสนใจซอของลกคา เชน การขายในสถานทตางๆ ในมหาวทยาลย งานเหมา รถตองสวย โดดเดน ดงดดความสนใจลกคากอน ยงไมสนใจรสชาตอาหาร ผลประกอบการทผานมามแนวโนมเพมขน

258


สวนปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการ ปจจยแรก คอ ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ลกคาประหยดในการใชเงนมากขน ปจจยทสอง คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ขาดทน แกปญหาโดยหาทขายทมโดม หลงคา หรอหยด ปจจยทสาม คอ ปจจยดานคแขงทงทางตรง และทางออม ขายเหมอนกน ขายแขงกน แยงทขายกน ปจจยทส คอ ปจจยดานผลตภณฑ รสชาตอรอย เมนหลากหลาย ปจจยทหา คอ ปจจยดานการตกแตงรถใหโดดเดนสวยงาม ดงดดความสนใจลกคาทผานไปมา สรปผลการวจย 1. จากการสมภาษณผประกอบการรถรถฟดทรคทง 15 ราย แบงไดดงน อาหารชาตตะวนตก 7 ราย แบงเปน ผประกอบการแฮมเบอรเกอร 3 ราย สเตก 2 ราย บาบคว 1 ราย พซซา 1 ราย อาหารจน 3 ราย แบงเปน ผประกอบการกวยเตยวเปด 1 ราย กวยเตยวควไก 1 ราย ปงยางผงหมาลา 1 ราย อาหารไทย 3 ราย แบงเปน ผประกอบการขาวผดป 1 ราย ประเภทยา 1 ราย ประเภทไข 1 ราย และอาหารญปน 2 ราย แบงเปน ผประกอบการซช 1 ราย ขาวราดแกงกระหร 1 ราย 2. ขอมลสวนบคคลของผประกอบการรถฟดทรคสวนใหญเปนเพศชาย มอาย 31-40 ป มการศกษาระดบปรญญาตร มประสบการณในธรกจอาหารมากอนทาธรกจฟดทรค 7 ปขนไป ปจจบนอยในธรกจฟดทรค 2-3 ป มรถฟดทรค 1 คน มพนกงานประจารถฟดทรค 1-3 คน และใน 1 สปดาหออกจาหนาย 6 วน

3. เหตผลทตดสนใจทาธรกจรถฟดทรคเพราะเขาถงลกคาไดงาย เคลอนทได เปลยนทาเลทขายได และสามารถออกงานอเวนทนอกสถานทได ครงแรกใชงบลงทนไป 300,000-500,000 บาท แนวคดในการตกแตงรถฟดทรค จะเนนสสน สวยงาม โดดเดน ทนสมย มการตกแตงหนารานสรางบรรยากาศดวย แสง ส และเสยงเพลง ลกคาสวนใหญเปนคนทวไป เดก วยรน ครอบครว คนทางาน จดเดนหรอจดขายคอ รสชาตอรอย เมนทหลากหลาย และความคมคากบราคาทจายไป สวนใหญเนนรบงานอเวนทนอกสถานท หลกในการเลอกทาเลทตงคอ แหลงชมชน สะดวกในการจอดรถ และตองมไฟฟา ลกคาจะทราบสถานทขายโดยผานทาง Line ,Facebook และ Instagram แจงลวงหนา 1 วน ผลประกอบการทผานมามแนวโนมดขนและมแนวคดจะเพมรถ ปญหาทพบ คอ เศรษฐกจตกตา คแขง ฤดฝน และขาดแคลนพนกงาน

4 . ปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการเรยงลาดบจากมากไปนอยดงน ปจจยภายนอก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ปจจยดานคแขงทงทางตรง และทางออม สวนปจจยภายใน คอ ปจจยดานผลตภณฑ เชน รสชาตอรอย เมนหลากหลาย ราคาไมแพง ปจจยดานการตกแตงรถใหโดดเดนสวยงาม และปจจยดานการขาดแคลนพนกงาน

259


อภปรายผลการวจย ผลการวจยเรอง “ปจจยทสงผลตอความสาเรจของผประกอบการรานอาหารเคลอนท

ประเภทฟดทรคในเขตกรงเทพมหานคร” ในครงน มบางประเดนทสามารถนามาอภปรายผล ไดดงน ผประกอบการรถฟดทรคสวนใหญสามารถประกอบอาหารได และมประสบการณอยในธรกจอาหารมากอนตดสนใจทาธรกจฟดทรค ครงแรกใชงบลงทนไป 300,000-500,000 บาท โดยนารถมอสองมาปรบเพมเครองครว เหตผลทตดสนใจทาธรกจรถฟดทรคเพราะเขาถงลกคาไดงาย เคลอนทได เปลยนทาเลสถานทขายได ทดลองทาเลใหมๆไดตลอดเวลา ไมยดตดอยกบท สามารถออกงานอเวนทนอกสถานทได และลงทนตากวาการมหนาราน ทมตนทนคาตกแตงหนาราน คากอสราง ตองรอลกคา ยดตดกบทาเลเดมๆ ไมสามารถออกงาน event ได สวนใหญงานของผประกอบการรถฟดทรค แบงได 3 ประเภท คอ ประเภทแรกคอ งาน event นอกสถานทซงเปนงานทผประกอบรถฟดทรคนยมไปมากทสด เพราะมรายไดมากทสดเปนงานทมคนรวมตวกนอยเยอะและมกาลงซอ เชน งานเทศกาลดนตร งานคอนเสรต งานเทศกาลตางๆ หรองานหนาหางสรรพสนคา โดยมออรแกนไนทจดงานตดตอเขามา จะมมากในชวงหนาหนาว พ.ย.-ก.พ ผประกอบการตองเสยคาใชจาย คาเชา คานา คาไฟ จะเสยคาทวนละ 300-4,500 บาท งานประเภททสอง คอ งาน event แบบเหมาเปนงานทผประกอบการชอบมากทสด เพราะมรายไดแนนอน ระยะเวลาสน ไมเสยงตอการขาดทน ไมตองรอลกคา สามารถคานวณ ตนทน กาไรไดชดเจน งาน event แบบเหมามงานไมแนนอน เชน งานเปดตวสนคาใหม งานเปดตวโครงการ หมบาน คอนโด หรองานเลยงสงสรรของบรษททวไป รถฟดทรคถอเปนสสนในงาน โดยมอตราการเหมา อยท 100 เสรฟ 5 ,000-10,000 บาท ขนอยกบอาหารทเหมา งานประเภททสาม คอ ตลาดนด ไนทบารซา ซงเปนสถานทจอดประจา แนวคดในการตกแตงรถฟดทรคทมสสน สวยงาม โดดเดน ทนสมยมผลตอการตดสนใจซอของลกคา ซงสอดคลองกบงานวจยของ สณหจฑา จารญวฒน (2559) ไดศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอการเลอกใชบรการรานอาหารประเภทฟดทรค (Food Truck) ของผบรโภคในเขตกรงเทพมหานคร พบวา การตกแตงรถฟดทรคมผลตอการตดสนใจซอของลกคาอยในระดบมาก และยงสอดคลองกบงานวจยของ ทรรศนนทน คกญจนอมร และพทกษ ศรวงศ (2559) ไดศกษาเรอง รปแบบและกลยทธทางการตลาดของรานอาหารเชงสรางสรรค ราน Mother Trucker ทพบวาผประกอบการใหความสาคญกบการตกแตงรถใหมขนาดใหญเปนทสนใจของลกคาทวไป จดเดนหรอจดขายผประกอบการรถฟดทรคสวนใหญ คอ อาหารทจาหนายมรสชาตอรอย เมนทหลากหลาย และความคมคากบราคาทจายไป ซงสอดคลองกบงานวจยของ สณหจฑา จารญวฒน (2559) ไดศกษาเรอง ปจจยทสงผลตอการเลอกใชบรการรานอาหารประเภทฟดทรค (Food Truck) ของผบรโภคในเขตกรงเทพมหานคร พบวา ปจจยดานคณภาพของผลตภณฑและความเหมาะสมของราคา มผลตอการเลอกใชบรการรานอาหารประเภทฟดทรค และยงสอดคลองกบงานวจยของ พชรนทรพร ภอภสทธ และวชราภรณ ชยวรรณ (2558) ได

260


ศกษาเรอง ปจจยการสรางดชนชวดและปจจยทมผลตอความสาเรจอยางยงยนของธรกจรานอาหารทวไปในเขตพนทเทเวศร กรงเทพมหานคร ทพบวา อาหารมรสชาตอรอย และราคาอาหารยตธรรมกบลกคามผลตอความสาเรจอยางยงยนของธรกจรานอาหาร ปจจยทมผลตอความสาเรจของกจการเรยงลาดบจากมากไปนอยดงน ปจจยภายนอก คอ ปจจยดานสภาพอากาศ เชน ชวงฤดฝน เดอน ส.ค.-พ.ย.ประมาณ 3-4 เดอน ถอเปนชวงทเสยงตอการขาดทน เพราะฝนตกไมสามารถขายแบบ outdoor ได และคนไมออกจากบาน ผประกอบการสวนใหญเลอกทจะหยดกจการชวงน ปจจยดานเศรษฐกจตกตา สงผลตอกาลงซอของลกคา ทาใหลกคาชะลอการซอ ปจจยดานคแขงทงทางตรง และทางออม คแขงทางตรง คอ ผประกอบการรถฟดทรคทจาหนายอาหารประเภทเดยวกน แยงงาน event กนเอง ซงโดยปกตออรแกนไนทจดงานจะเลอกรถฟดทรคในงานไมซากน สวนคแขงทางออม คอ รานอาหารทดแทนทขายบรเวณใกลเคยงกน สวนปจจยภายใน คอ ปจจยดานผลตภณฑ ถอเปนจดเดน หรอจดขายของผประกอบการ เชน รสชาตอรอย เมนหลากหลาย ราคาไมแพง ปจจยดานการตกแตงรถใหโดดเดนสวยงาม มผลตอการตดสนใจซอของลกคาถอเปนการเชญชวนใหลกคาทดลองซอสนคา และมผลตอจตวทยาของลกคา เชน รถทแตงสวยลกคาจะรสกวาอาหารสะอาดกวารถทมสภาพเกา หรอถารถไมสวยลกคาจะรสกวาอาหารไมอรอย และการใชสเหลอง ทาใหรสกอาหารนารบประทาน และปจจยดานการขาดแคลนพนกงาน ผประกอบการสวนมากเลอกทจะทาเองภายในครอบครว ซงกทาใหเสยโอกาสในการเตบโต เนองจากไมสามารถรบงานซอนกนได และไมมนใจในฝมอการประกอบอาหารพนกงาน ซงสงผลตอความนาเชอถอของลกคา ขอเสนอแนะ 1. ผประกอบการายใหมทสนใจทาธรกจรถฟดทรค ควรมประสบการณในธรกจอาหารมากอน สามารถทาเองไดกรณขาดแคลนแรงงาน สวนสถานทขายควรเรมจากมแหลงจอดประจากอนเพอใหมเงนทนหมนเวยนในระบบ และเพอรกษาลกคาประจาในแตละท และถามงานอเวนทนอกสถานทเขามากจะหยดงานประจาแลวไปรบงานอเวนทนอกสถานทแทนซงทาใหมรายได 2 ทาง การออกอเวนทบอยๆกเปนการโฆษณาตวเอง และสรางความสมพนธทดกบเพอนในธรกจเดยวกนกจะชวยชกชวนในการออกงาน event ครงตอๆไป 2. ปจจยดานฤดฝน ผประกอบการควรหาทขายทมโดม หลงคา หรอรบงานอเวนททงแบบเหมาและแบบนอกสถานท หรอนารถฟดทรคเขาไปบรการลกคาถงท เชน หมบาน ชมชน เปลยนวกฤตใหเปนโอกาส

3. ปจจยดานเศรษฐกจตกตา ผประกอบการควรปรบราคาตามสภาวะเศรษฐกจปจจบน หรอมราคาทหลากหลายเปนทางเลอกใหลกคามากขน

261


4. ปจจยดานคแขงทางตรง ผประกอบการควรยกระดบมาตรฐานผลตภณฑของตวเองใหสงขน ในดานรสชาต ความหลากหลายของเมน ราคา และการบรการลกคา ดานคแขงทางออมทางออมเนนความสะอาด การสรางบรรยากาศหนารานดวย แสง ส และเสยงเพลงใหลดคารสกผอนคลาย

5. ปจจยดานผลตภณฑ ผประกอบการควรรกษาคณภาพของอาหารทจาหนายใหม รสชาตอรอย มเอกลกษณเฉพาะตวแตกตางจากผประกอบการรถฟดทรครายอน เชน มความหลากหลาย ทงเมนอาหาร และราคา ตดปายผลตภณฑ และราคาใหชดเจน

6. ปจจยดานการแตงรถ มผลตอการตดสนใจซอของลกคา ดงนนผประกอบการควรแตงรถใหมความโดดเดน สวยงาม ทนสมย และดสะอาด ซงจะชวยดงดดความสนใจใหลกคาทดลองซอสนคาในครงแรก และความทนสมยจะชวยใหมงาน event นอกสถานทมอยางตอเนอง เพราะความทนสมยของรถชวยยกระดบความนาสนใจในงานได

7. ปจจยดานการขาดแคลนพนกงาน สงผลใหธรกจรถฟดทรคไมโต จงควรแกปญหาโดยการใชพนกงานรายวน หรอสรางเครอขายในธรกจ (Partner)

8. รฐบาลควรสงเสรมใหแตละจงหวดมพนทใหรถฟดทรคมารวมตวกนจาหนายประจา หรอจดทองเทยวของแตละจงหวด ซงตางจากตางประเทศทจะมพนทระบใหจอดขายชดเจน ซงจะชวยในการสงเสรมการทองเทยวในจงหวดนนๆ สงผลใหเศรษฐกจขยายตว เปนการสงเสรมใหคนไทยมอาชพ มรายไดทเพมขน

เอกสารอางอง ทรรศนนทน คกญจนอมร และพทกษ ศรวงศ. (2559). รปแบบและกลยทธทางการตลาดของ

รานอาหารเชงสรางสรรค ราน Mother Trucker. บทความวจย วทยาลยเทคโนโลยพนมวนท.

พชรนทรพร ภอภสทธ และวชราภรณ ชยวรรณ. (2558). การสรางดชนชวดและปจจยทมผลตอความสาเรจอยางยงยนของธรกจรานอาหารทวไปในเขตพนทเทเวศร กรงเทพมหานคร. คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร.

มนนฮบ. (2559). ฟดทรค เทรนด ลงทนรถอาหาร เครองดมเคลอนทธรกจทนาจบตา. (ออนไลน). เขาถงไดจาก http://www.money.sanook.com/395797/ (วนทสบคนขอมล : 1 ก.พ. 2561).

รายช อสมาชก . (2558) . ฟ ดทรค คลบไทยแลนด เทรนด . (ออนไลน ) . เขาถ งไดจาก https://www.foodtruckclub.net/ (วนทสบคนขอมล : 14 ก.พ. 2561).

262


สณหจฑา จารญวฒน.(2559). ปจจยทสงผลตอการเลอกใชบรการรานอาหารประเภทฟดทรก (Food Truck) ของผบรโภคในเขตกรงเทพมหานคร.บรหารธรกจมหาบณฑต คณะพาณชยศาสตรและการบญช มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

263


การพฒนาเครอขายเกษตรกรอยางยงยน: กรณศกษาเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยในจงหวดกาแพงเพชร

The Development of Sustainable Agriculture Network: A Case Study of Safety Agricultural Farmers in Kamphaeng Phet

Province กรรณกา อสสาสาร1* ธวชน ลาลน2 อสสราพร กลอมกลานม3 โอกามา จาแกะ4

จนทมา กอนจนทรเทศ5 จาเนยนนอย สงหะรกษ6

1,2,3,4 โปรแกรมวชาการพฒนาสงคม 5โปรแกรมวชานตศาสตร 6กลมวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

*E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การศกษาวจยแบบผสมผสมนมวตถประสงคเพอศกษาการพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยอยางยงยนในจงหวดกาแพงเพชร กลมตวอยาง ไดแก เกษตรกร ผนาชมชน และผแทนองคกรภาครฐทเกยวของ คณะผวจยเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสารวจ การสมภาษณเชงลก การสนทนากลม และการศกษาดงาน การศกษาพบวา เกษตรกรทมอายนอยกวา 37 ป และมระดบการศกษาสง มทศนคตเชงบวกตอสนคาปลอดภยและการทางานแบบมสวนรวมมากกวาเกษตรกรกลมอน เกษตรกรหญงมความรเรองสนคาเกษตรปลอดภยมากกวาเกษตรกรชาย การยดมนในหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารทาใหคนในชมชนหนมาทาการเกษตรแบบยงยนทดแทนการปลกพชเชงพาณชย อนเปนผลมาจากการเขามาสงเสรมและสนบสนนจากหนวยงานรฐทเกยวของ ทาใหคนในชมชนเปลยนวธคดและวถการผลตของตนเอง มากไปกวานนคอ คนในชมชนหมบานมสวนรวมในการจดการทรพยากรและสวสดการ โดยมการรวมกลมตางๆ ขนมา ทงกลมทมลกษณะไมเปนทางการทเกดจากการรวมกลมกนเองของคนในชมชน และกลมทไดรบการจดตงจากหนวยงาน/องคกรตางๆ ทาใหคนในชมชนไดรบการพฒนาและการดแลอยางทวถง และผนาชมชนทมความเขมแขงกเปนเงอนไขสาคญตอความสาเรจของการดาเนนงานของกลมเกษตรกร รวมถงการจดการทรพยากรและสวสดการภายในชมชน โดยผนาชมชนจะตองเปนผทมความเสยสละทางานเพอสวนรวม มความใฝร และเปนผทประพฤตตนเปนแบบอยางทดสาหรบสมาชกกลมและคนในชมชนหมบานดวย แนวทางการสรางเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาปลอดภยมองคประกอบทสาคญ ไดแก (1) การเนนความสาคญของบรบทของพนททมความเฉพาะเจาะจง (2) การสนบสนน

264


การพฒนาทอยบนพนฐานของความเขมแขงจากภายในชมชน และ (3) การประสานความรวมมอการทางานเปนภาคเครอขายแบบ “เบญจภาค” คาสาคญ: การพฒนา เครอขาย สนคาเกษตรปลอดภย เกษตรกร

Abstract This mixed methods research is aimed to study the development of sustainable network of safety agricultural farmers in Kamphaeng Phet province. Sample populations are farmers, head of villages, and government officers who are working in corresponding areas. The researchers used survey questionnaire, in-depth interview, focus group discussion, and study visit as data collection tools. The farmers, who aged less than 37 years old and are higher education level, have more positive attitudes to safety products and to the participatory works than others. On the knowledge of safety agriculture products, the female respondents are higher than the male respondents. The Philosophy of Sufficiency Economic impacted on pattern of agricultural production. The government organizations introduce the farms with a new paradigm of production and they can make the commercial production to be sustainable. And, the villagers, both formal and informal groups, could participate in resource and welfare management processes and they are easily accessible to the developmental processes. Moreover, the leadership skills in agricultural networking and resource and welfare management can be obtained through this process. Those leadership skills are sacrifice, enthusiasm to learn and being role model to others. The important conditions for development of sustainable agriculture networking are (1) emphasizing on the specific contexts of the community, (2) encouraging the development based on strength, positive factors within the community and (3) participatory practice with "Five co-networking". Keywords: development, network, safety agriculture products, farmers บทนา ในปจจบน สนคาเกษตรกรรมไดรบการพจารณาในมตของความปลอดภยของสนคามากขน ดงจะเหนจากการทประเทศไทยไดเขารวมเปนหนงในประเทศสมาชกขององคการการคาโลก ในป พ.ศ. 2537 ซงมการบงคบใชความตกลงดานสขอนามยและสขอนามยพช (Agreement on the

265


Application of Sanitary and Phytosanitary Measures) และกาหนดกตกาใหประเทศตางๆ ใชมาตรการดานมาตรฐานและความปลอดภยอาหาร สงผลทาใหประเทศไทยไดมการปรบโครงสรางองคกรเพอรองรบ โดยในป พ.ศ. 2540 ไดจดตงสานกงานมาตรฐานและตรวจสอบสนคาเกษตร (มอก.) ตอมาเปลยนชอเปน สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (มกอช.) และนบตงแตในป พ.ศ. 2547 กระทรวงเกษตรและสหกรณไดจดทาแผนยทธศาสตรดานอาหารขน อกทงยงเรงรดการดาเนนงานอยางเปนระบบครบวงจร เพอมงสการเปนปแหงความปลอดภยดานอาหาร (Food safety year) ทมนโยบายพฒนากระบวนการผลต และการยกระดบคณภาพสนคาเกษตรและอาหารของไทยใหทดเทยมมาตรฐานสากลและเปนทยอมรบของผบรโภค ตลอดจนสามารถเพมขดความสามารถดานการแขงขนและผลกดนใหประเทศไทยกาวสการเปนครวของโลก (Kitchen of the world) ในขณะเดยวกน กระแสการบรโภคของผบรโภคกใหความสาคญและตระหนกถงความปลอดภยของสนคาและตระหนกถงมตทางสขภาพเพมมากขน สงผลทาใหผผลตสนคาจาเปนตองมการปรบตวในการผลตสนคาทตอบสนองตอความตองการของผบรโภคตามไปดวย อนจะทาใหผผลตสามารถเพมขดความสามารถของตนเองในการแขงขนในตลาดเสร จงหวดกาแพงเพชรเปนจงหวดทางภาคเหนอตอนลางทมศกยภาพในการผลตสนคาเกษตรปลอดภย1 เพราะเปนจงหวดทมแมนาปงไหลผานทาใหมพนทสวนใหญเปนทราบลมแมนาทมความเหมาะสมตอการทาเกษตรกรรรม ประกอบกบพนทมความหลากหลายทางชวภาพและความหลากหลายทางวฒนธรรม ซงเปนบรบทและเปนปจจยสาคญททาใหเกษตรกรในหลายชมชนหมบานสามารถผลตสนคาเกษตรปลอดภยเพอนาไปจาหนายแกผบรโภคภายในจงหวดกาแพงเพชรได แตอยางไรกตาม แมวาเกษตรกรจะสามารถผลตและจาหนายสนคาได แตกพวกเขามกประสบปญหาหลายประการในหวงโซสนคา ทงการผลตสนคาทเกษตรกรยงขาดความรและนวตกรรมทจาเปนตอการพฒนาคณภาพของสนคาเกษตรปลอดภย ในขณะเดยวกน การกระจายสนคาของเกษตรกรกยงจากดอยในเฉพาะบางพนทและการขาดแหลงวางจาหนายสนคาทเขาถงผบรโภค สวนใหญเกษตรกรมกจะตองเปนผขนสงนาสนคาทผลตจากพนทไปวางจาหนายเอง เชน หนาโรงพยาบาลประจาอาเภอ รานคาภายในโรงพยาบาลจงหวดกาแพงเพชร จงสงผลทาใหเกษตรกรขาดแรงจงใจและไมประสบความสาเรจในการผลตสนคาเกษตรปลอดภยเทาทควร นอกจากน เกษตรกรยงขาดความรวมมอในการสรางเครอขายการทางานของเกษตรกรทมความตอเนองและยงยน

1 ในการวจยน สนคาเกษตรปลอดภย หมายถง สนคาเกษตรกรรมทมกระบวนการการผลตโดยไมใชสารเคมทเปนอนตราย และเปน

สนคาทผลตโดยคานงถงมตสขภาพของผผลตและผบรโภค มตนเวศวทยา มตความเปนธรรม และมตการเอาใจใสดแล

266


งานวจยครงน คณะผวจยตองการศกษาการพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาปลอดภยอยางยงยนในจงหวดกาแพงเพชร โดยใชแนวคดการมสวนรวมและแนวคดการสรางเครอขายแบบเบญจภาคเปนกรอบแนวคดในการศกษาวจย ดงน แนวคดการมสวนรวม นบตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) เปนตนมา การพฒนาประเทศไดใหความสาคญกบประชาชนทองถน และองคกรพฒนาชมชนเขามามสวนรวมในการตดสนใจและแกไขปญหาการจดการทรพยากรรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอลดปญหาความยากจนในชนบท ลดชองวางทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประชาชน ทาใหการมสวนรวมของประชาชนหรอชมชนเปนยทธวธสาคญตอการพฒนาประเทศทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม การมสวนรวม หมายถง กระบวนการซงประชาชนเขามามสวนเกยวของในขนตอนตางๆ ของกจกรรมของสงคม โดยประชาชนทเขารวมไดใชความพยายามบางอยางสวนตว เชน ความร ความคด ความสามารถ แรงงาน ตลอดจนทรพยากรของตนตอกจกรรมนนๆ ในการแสดงความคดเหนตดสนใจ กาหนดนโยบาย กาหนดวธการดาเนนนโยบาย กาหนดเปาหมายและแผนงาน ดาเนนการในกระบวนการจดการและรวมหนนชวยทรพยากรบรหาร (แสวง รตนมงคลมาศ, 2543:14) การมส วนรวมของประชาชนจะตองใหประชาชนเขาไปมสวนรวมในการแกไขปญหาอยางแทจรง โดยจะตอง (1) เรมตงแตการเกดจตสานกในตนเองและถอเปนภาระหนาทของตนในฐานะทเปนสวนหนงของสงคมหรอชมชนทตนอย (2) รวมคดดวยกนวาอะไรทเปนปญหาของชมชน มสาเหตอยางไรและจะจดลาดบความสาคญของปญหาเปาหมายอยางไร และควรทจะจดการปญหาใดกอนหลง (3) รวมกนวางแผนการดาเนนงานวาจะจดกจกรรมหรอโครงการอะไร จะแบงงานกนอยางไร ใชงบประมาณมากนอยเพยงใด จะจดหางบประมาณมาจากทใด และใครจะเปนผดแลรกษา (4) รวมดาเนนงาน ประชาชนจะตองเขารวมกจกรรมดวยความเตมใจ เตมกาลงความรความสามารถของตนเอง (5) รวมกนตดตามประเมนผล ตลอดเวลาททางานรวมกนประชาชนจะตองมสวนรวมในการตรวจสอบถงปญหาอปสรรคและรวมกนในการหาทางแกไขปญหาเพอใหงานหรอภารกจดงกลาวสามารถลลวงตามเปาหมาย (6) รวมรบผลประโยชน ประชาชนทเขามามสวนรวมกจกรรมของชมชนแลวยอมทจะไดรบผลประโยชนรวมกน ซงอาจไมจาเปนจะตองอยในรปของเงน วตถสงของ แตอาจเปนความสขสบาย ความพอใจในสภาพของความเปนอยทดขนกได (อรทย กกผล, 2552) แนวคดการสรางเครอขายแบบเบญจภาค นบตงแตทศวรรษท 1970 เปนตนมา แนวคดเรองเครอขายไดรบความนยมอยางแพรหลายทงในแวดวงงานพฒนาและภาคธรกจ สบเนองมาจากสาเหตสาคญ คอ ภาวการณแขงขนแบบใหม (new competition) ในยคการคาเสร ความกาวหนาทางเทคโนโลยขาวสารททาใหองคกรตางๆ ตอง

267


ปรบตวเองและปฏสมพนธกบองคกรอนๆ ใหรวดเรวและมประสทธภาพ และความกาวหนาทางวชาการททาใหเกดเครองมอในการวเคราะหโครงสรางสงคมในลกษณะทเปนเครอขาย ทงภายในองคกรเองและในความสมพนธกบองคกรภายนอก (เสร พงศพศ, 2548: 33-34)

เครอขายทางสงคม (Social Network) หมายถง รปแบบความสมพนธทางสงคม (Pattern of Social Relationship) ของปจเจกบคคล (Individual) กลม (Group) และองคกร (Organization) ผานรปแบบของปฏสมพนธทางสงคม (Social Interaction) ในรปแบบตางๆ เชน กจกรรม การสอสาร ความรวมมอ การพงพาอาศย การแลกเปลยน การเรยนร ซงเปนปฏสมพนธทมโครงสรางและรปแบบทหลากหลาย ตลอดจนมเปาหมายรวมกน (ภทรภร พลพนาธรรม และ ปรมาภรณ สกใส, 2554: 12)

คาวา “เครอขาย” (network) ในงานพฒนาเพอชมชนและสงคม หมายถง การรวมตวของบคคลหรอกลม/องคกรทมความแนวความคด เปาหมาย วธการทางาน และมความสมพนธตอกนทงสวนตวและการทางาน มการเคลอนไหวกจกรรมทางสงคมหรอสาธารณะรวมกน มการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนและกน เปนการพฒนาความรใหกาวหนายงขน หรอรวมกนใหเกดพลง มอานาจตอรองนาไปสความยตธรรมของสงคมและรวมกนทาใหบรรลตามเปาหมายของเครอขาย (สมพนธ เตชะอธก และคณะ, 2548) การสรางความรวมของคนในชมชนเพอทาใหเกดการทางานในรปแบบเครอขายแบบเบญจภาคนนมความสาคญตองานพฒนาเพอชมชนและสงคมจากทกภาคสวน ซงประกอบไปดวย 1) ชมชน ไดแก องคกรประชาชน สถาบนครอบครว สถาบนศาสนา อาสาสมครและประชาชนทวไป 2) รฐ ไดแก รฐบาลและหนวยงานของทางราชการ 3) นกวชาการ ไดแก สถาบนการศกษา ผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ และผชานาญการตางๆ 4) องคกรเอกชน ไดแก มลนธ สมาคม องคกรสาธารณประโยชน องคกรพฒนาเอกชน องคกรการกศล สอมวลชน ตลอดจนชมรมและกลมตางๆ 5) องคกรธรกจ ไดแก บรษทหางรานและนกธรกจ ดงนน การพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยอยางยงยนในจงหวดกาแพงเพชรมความจาเปนทตองผสานทงการมสวนรวมและการสรางเครอขายการทางาน อนจะนาไปสการพฒนาทมความยงยนตอไปได วตถประสงคของการวจย เพอศกษาการพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาปลอดภยอยางยงยนในจงหวดกาแพงเพชร

268


วธดาเนนการวจย การศกษาครงนเปนการวจยแบบผสมผสาน (Mixed method research) โดยคณะผวจย

ดาเนนการวจยในพนท 3 หมบาน ไดแก (1) บานศรวไล ตาบลมหาชย อาเภอไทรงาม (2) บานวงตะแบกงาม ตาบลวงตะแบก อาเภอพรานกระตาย และ(3) บานเกาะหม ตาบลคลองขลง อาเภอคลองขลง

คณะผวจยมใชวธการดาเนนการวจย 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ โดยใชแบบสารวจขอมลเกษตรกรจานวน

320 ชด กบเกษตรกรทกคนในพนทการศกษา แบงตามหมบาน ไดแก บานศรวไล 71 คน บานวงตะแบกงาม 216 คน และบานเกาะหม 33 คน เพอใหทราบถงขอมลของเกษตรกร ประกอบดวย ขอมลสวนบคคลทวไป ขอมลเกยวกบประสบการณ/การรบรเกยวกบการผลตสนคาเกษตรปลอดภย รวมถงทศนคตทมตอสนคาเกษตรปลอดภย และทศนคตทมตอการทางานอยางมสวนรวม และความรเกยวกบสนคาเกษตรปลอดภย

ขนตอนท 2 การเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ไดแก การสมภาษณเชงลกกบเกษตรกรและผนาชมชน เพอทาใหทราบถงขอมลเกยวกบชมชน ทงดานการประกอบอาชพ ความหลากหลายทางชวภาพ ความหลากหลายทางวฒนธรรม รวมถงกลม/เครอขายตางๆ ทมอยในชมชน ในขณะเดยวกน ผวจยมการสมภาษณขอมลเชงลกกบผแทนเจาหนาทรฐทเกยวของจานวน 4 คน ไดแก ผแทนเกษตรจงหวดกาแพงเพชร เกษตรตาบลมหาชย เกษตรตาบลวงตะแบก เกษตรตาบลคลองขลง ทาใหทราบถงขอมลนโยบายและแผนการดาเนนงานสงเสรมการผลตสนคาเกษตรปลอดภยของเกษตรกรในพนทจงหวดกาแพงเพชร

นอกจากน ผวจยยงจดการสนทนากลมรวมผนาชมชนและเกษตรกรทง 3 หมบาน หมบานละ 10-12 คน เพอรวมกนวเคราะหชมชน และจดใหมการศกษาดงานของผชมชนและเกษตรกรจานวน 20 คน ณ มลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย) ตาบลแมทา อาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม เพอทาใหเกดการแลกเปลยนเรยนร ซงเกษตรกรและผนาชมชนสามารถนาเอาขอมลและองคความรทไดมาใชในการพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยในพนทของตนเอง

การวเคราะหขอมลประกอบดวย (1) การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ นาขอมลจากแบบสารวจขอมลเกษตรกรมาลงรหส

(Code) และนามาประมวลผลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS for Windows ทดสอบคาสถต โดยสถตทใชม 2 แบบ คอ (1) สถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) เพออธบายลกษณะทวไปของประชากร ประสบการณ/การรบรเกยวกบการผลตสนคาเกษตรปลอดภย ทศนคตทมตอสนคาเกษตรปลอดภยและทศนคตทมตอการทางานอยางมสวนรวม รวมถงความรเกยวกบสนคาเกษตรปลอดภย (2) การทดสอบดวยคาสถต Mean และ t-Test และ F-test เพอหาความสมพนธระหวางลกษณะ

269


ทวไปของประชากรกบทศนคตทมตอสนคาเกษตรปลอดภย ทศนคตทมตอการทางานอยางมสวนรวม และความรเกยวกบสนคาเกษตรปลอดภย

(2) การวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยผวจยใชวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลก การสนทนากลม และการศกษาดงาน รวมกบผชมชนและเกษตร โดยใชกรอบแนวคดการมสวนรวมและแนวคดการสรางเครอขายแบบเบญจภาค ผลการวจย การศกษาวจยครงน พบวา ประชากรทเปนเกษตรกรในพนทศกษาวจย 3 หมบาน จานวนทงสน 320 คน แบงเปนเพศชาย รอยละ 57.50 และเพศหญง รอยละ 42.50 สวนใหญมอายระหวาง 38-59 ป (รอยละ 65.00) มระดบการศกษาในระดบประถมศกษา (รอยละ 82.50) มสถานภาพสมรส คอ แตงงานและอยดวยกน (รอยละ 84.70) เกษตรกรทงหมดนบถอศาสนาพทธ ครวเรอนเกษตรกรมรายไดเฉลย 13,044 บาทตอเดอน มรายจายเฉลย 8,824 บาทตอเดอน ในรอบปทผานมา (2558) เกษตรกรมรายไดจากการทาเกษตรกรรมเฉลย 146,235 บาทตอครวเรอน โดยมตนทนการผลตเฉลย 70,876 บาทตอครวเรอน และครวเรอนของเกษตรกรมหนสนเฉล ย 222,850 บาทตอครวเรอน

ขอมลดานการผลตสนคาเกษตรปลอดภย พบวา ในจานวนประชากรทงหมด สามารถแบงเปนเกษตรกรทผลตสนคาเกษตรปลอดภย รอยละ 77.5 และเปนเกษตรกรทไมไดผลตสนคาเกษตรกรปลอดภย รอยละ 22.5 เกษตรกรทผลตสนคาเกษตรปลอดภยมประสบการณผล ตสนคาเกษตรเฉลย 8.68 ป เกษตรกรรอยละ 69.1 เปนสมาชกเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาปลอดภย สวนอกรอยละ 30.9 ไมไดเปนสมาชกเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภย เหตผลทเกษตรกรตดสนใจผลตสนคาเกษตรปลอดภยมากทสดคอ เพอน/คนรจกแนะนา คดเปนรอยละ 31.5 รองลงมาคอ ตองการใหผบรโภคไดบรโภคสนคาทปลอดภย, เปนหวงสขภาพตนเอง และไดราคาด คดเปนรอยละ 26.6, 25.0 และ 21.9 ตามลาดบ เกษตรกรสวนใหญรอยละ 82.8 เคยรบรเกยวกบการผลตสนคาเกษตรปลอดภย โดยเกษตรกรรบรขอมลจากคาบอกเลาของผนาชมชน/คนในชมชน มากทสด คดเปนรอยละ 51.6 รองลงมาคอ การอบรมของหนวยงานตางๆ เชน ศนยการเรยนร, เกษตรจงหวด รอยละ 30.9 และสอสาธารณะตางๆ รอยละ 17.4

ขอมลดานทศนคตของเกษตรกรทมตอการผลตสนคาเกษตรปลอดภย พบวา เกษตรกรทงเพศหญงและเพศชายมทศนคตตอการผลตสนคาเกษตรปลอดภยไมแตกตางกน ในกลมเกษตรกรทมอายระหวาง 0-37 ป มทศนคตเชงบวกตอการผลตสนคาเกษตรปลอดภยมากกวากลมเกษตรกรทมอายระหวาง 38-59 ป และกลมเกษตรกรทมอาย 60 ปขนไป สวนเกษตรกรทมระดบการศกษาสงจะมทศนคตเชงบวกตอสนคาเกษตรปลอดภยมากกวาเกษตรกรทมระดบการศกษาตา

270


ขอมลดานทศนคตของเกษตรกรทมตอการทางานอยางมสวนรวม พบวา เกษตรทงเพศหญงและเพศชายมทศนคตตอการทางานอยางมสวนรวมไมแตกตางกน ในกลมเกษตรกรทมอายระหวาง 0-37 ป มทศนคตเชงบวกตอทางานอยางมสวนรวมมากกวากลมเกษตรกรทมอายระหวาง 38 -59 ป และกลมเกษตรกรทมอาย 60 ปขนไป สวนเกษตรกรทมระดบการศกษาสงจะมทศนคตเชงบวกตอการทางานอยางมากสวนรวมมากกวาเกษตรกรทมระดบการศกษาตา

ขอมลดานความรของเกษตรกรเรองสนคาเกษตรปลอดภย พบวา เพศหญงมความรเรองสนคาเกษตรปลอดภยมากกวาเพศชาย เกษตรกรทมอายระหวาง 0-37 ป มความรเรองสนคาเกษตรปลอดภยมากกวาเกษตรกลมทมอายระหวาง 38-59 ป และอาย 60 ปขนไป และเกษตรกรทมระดบการศกษาสงมความเรองสนคาเกษตรปลอดภยมากกวาเกษตรกรทมระดบการศกษาตา ขอมลจากการสมภาษณเชงลก การสนทนากลม และการศกษาดงาน รวมกบเกษตรกรและผนาชมชน พบวา จงหวดกาแพงเพชรมความหลากหลายทางชวภาพทมฐานจากการตงอยในภมประเทศทเหมาะสม กลาวคอ มสภาพภมประเทศเปนทราบลมแมนา ซงมแมนาสายสาคญไหลผาน คอ แมนาปง ทาใหเออตอการประกอบอาชพเกษตรกรรม คนในชมชนหมบานททาการศกษาวจยจงสามารถใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ทงทรพยากรดน นา และปาไมในการผลตไดอยางเตมท ทสาคญคอ ทาใหชมชนหมบานมความหลากหลายของพนธพชและพนธสตว ซงเปนแหลงทมาของรายไดของครวเรอนและเปนฐานการพฒนาทางเศรษฐกจทสาคญของคนในชมชน ผนวกกบพนทจงหวดกาแพงเพชรมความหลากหลายทางวฒนธรรม อนเปนผลมาจากการอพยพยายถนฐานของผคนจากทงภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางเขามาตงรกรากถนฐานอยเปนจานวนมาก ซงความหลากหลายทางวฒนธรรมนไดสะทอนอยในวถการดารงชพ ภมปญญาทองถน และขนบธรรมเนยมประเพณของคนในชมชน

271


ภาพ 1 การสนทนากลมระหวางผวจยและผใหขอมล ณ หมบานศรวไล ตาบลมหาชย อาเภอไทรงาม จงหวดกาแพงเพชร

ภาพ 2 การศกษาดงาน ณ มลนธเกษตรกรรมยงยน (ประเทศไทย) ตาบลแมทา อาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม

272


การศกษาวจยยงพบวา เกษตรกรในหมบานททาการศกษาวจยมความยดมนในหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดาร ซงสวนหนงเปนผลมาจากการเขามาสงเสรมและสน บสนนจากหนวยงานรฐทเกยวของ ทาใหพวกเขาเปลยนวธคดและวถการผลตของตนเอง โดยหนมาทาการเกษตรแบบยงยนทดแทนการปลกพชเชงพาณชยมากขน ประกอบกบคนในชมชนหมบานมสวนรวมในการจดการทรพยากรและสวสดการ โดยมการรวมกลมตางๆ ขนมา ทงกลมทมลกษณะไมเปนทางการทเกดจากการรวมกลมกนเองของคนในชมชน เชน กลมฌาปนกจสงเคราะห และกลมทไดรบการจดตงจากหนวยงาน/องคกรตางๆ เชน กลมสตร สงผลทาใหชมชนหมบานมความเขมแขง คนในชมชนไดรบการพฒนาและการดแลอยางทวถง มากไปกวานน คอ ผนาชมชนมความเขมแขง ทาใหเปนเงอนไขสาคญทสงตอความสาเรจของการดาเนนงานของกลมเกษตรกร โดยผนาชมชนเปนผทมความเสยสละทางานเพอสวนรวม เชน การเสยสละพนทของตนเองเพอจดสรางเปนแหลงเรยนรและเปนศนยรบซอสนคาของเกษตรกรทอยในกลม อกทงยงเปนผมความใฝร เชน เขารวมการฝกอบรมความรเรองการผลตและนามาถายทอดใหกบเกษตรกรคนอน รวมถงยงเปนผทประพฤตตนเปนแบบอยางทดสาหรบสมาชกกลมและคนในชมชนหมบานดวย ซงจดแขงทอยในชมชนหมบานนเองทสามารถนาไปใชกาหนดเปนเงอนไขในการสรางเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยไดตอไป

นอกจากน การประสานความรวมมอจากองคกร/หนวยงานตางๆ อยางเหมาะสมและมประสทธภาพเปนปจจยทมสาคญอกประการหนงตอการสรางเครอขายผผลตสนคาเกษตรปลอดภยอยางยงยน ทงน เกษตรกรมความตองการพฒนาศกยภาพในดานการผลต การจาหนายและการกระจายสนคา ซงหากพวกเขาไดรบการสนบสนน/สงเสรมกจะทาใหสามารถผลตสนคาทมคณภาพไดดยงขน อยางไรกตาม ในมมมองของเกษตรกรเหนวา ในการทางานรวมกนเปนภาคเครอขายแบบ “เบญจภาค” นนจาเปนตองตงอยบนพนฐานของ “ความจรงใจ” และ “ทางานเหมอนเปนคนคนเดยวกน” มใชเปนการแสวงประโยชนหรอมงสรางผลงานของเจาหนาทรฐ โดยทไมไดคานงถงประโยชนของเกษตรกรเปนสาคญ นอกจากน ยงตองสรางพนทใหองคกร/หนวยงานตางๆ ไดเขามารบฟงและวเคราะหปญหา ระดมความคดเหน และวางแผนการทางานรวมกน ซงกระบวนการทางานจาเปนจะตองรวมกนทาใหเกดผลเชงประจกษอยางตอเนองและยงยน โดยอาศยความรวมมอจากเครอขายเบญจภาคทเกยวของ ประกอบดวย

(1) ชมชน ไดแก เกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภย คนในชมชน และผนาชมชน ตองมบทบาทสาคญในการทางานรวมกนเพอสรางความเขมแขงของเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยอยางแขงขน โดยอาศยการใหความรดานการผลตทถกตองและสรางทศนคตทดทงตอการมสวนรวมและตอสนคาเกษตรปลอดภย

273


(2) รฐ ไดแก รฐบาลและหนวยงานของทางราชการ ไดแก สานกงานเกษตรจงหวดกาแพงเพชร, สานกงานพฒนาชมชนจงหวดกาแพงเพชร , สานกงานประมงจงหวดกาแพงเพชร, องคการบรหารสวนจงหวดกาแพงเพชร, ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ฯลฯ ตองเขามามสวนรวมและสนบสนนการทางานของเกษตรกรอยางจรงจงและตอเนอง

(3) นกวชาการ ไดแก ผทมความรและความเชยวชาญในองคความรเกยวกบการผลตสนคาเกษตรปลอดภยจากมหาวทยาลยและหนวยงานดานการศกษาตางๆ ในจงหวดกาแพงเพชร เชน มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร การศกษานอกโรงเรยน วทยาลยการเกษตร มบทบาทในการเปนผถายทอดความรและนวตกรรมใหเกษตรกร และการเปนผประสานงานระหวางเกษตรกรกบองคกรหรอหนวยงานตางๆ ซงจะสามารถทาใหเกษตรกรสามารถพฒนาศกยภาพในการผลตสนคาของตนเองได

(4) องคกรเอกชน ไดแก องคกรพฒนาททางานสงเสรมหรอสนบสนนการผลตสนคาเกษตรปลอดภย องคกรททางานดานสอ เชน สอวทยหรอโทรทศนทองถน รวมถงการใชสอออนไลน มบทบาทชวยสนบสนนเรองการประชาสมพนธเรองการผลต การจาหนายและกระจายสนคา รวมถงขอมลเกยวกบการบรโภคสนคาเกษตรปลอดภย เพอใหเกดการรบรขอมลเกยวกบกบสนคาเกษตรปลอดภยในกลมผบรโภคและประชาชนทวไป

(5) องคกรธรกจ ไดแก บรษทหรอรานคา มบทบาทในการเปนแหลงรบซอหรอเปนสถานทจาหนายสนคาเกษตรปลอดภยทงภายในชมชน ภายในจงหวด และในจงหวดอนๆ ทงน เพอเปนการสรางแรงจงใจใหเกษตรกรผลตสนคา อกทงยงทาใหผบรโภคสามารถเขาถงสนคาของเกษตรกรไดสะดวกมากยงขน อภปรายผล ผลการศกษาวจยสามารถนามาวเคราะหถงการพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยในจงหวดกาแพงเพชร โดยมประเดนในการพจารณา ไดแก ประการแรก เกษตรกรสามารถใชความหลากหลายทางชวภาพและความหลากหลายทางวฒนธรรมในฐานะทเปนตนทนสาคญในการผลตสนคาเกษตรปลอดภยใหมประสทธภาพและประสทธผล ทาใหสนคาทเกษตรกรผลตมความหลากหลายและตอบสนองตอความตองการของตลาด สอดคลองกบการศกษาของกศล ทองงาม และคณะ (2553) ทเสนอวาหากเกษตรกรมการผสมผสานพชผกพนบานบางชนดทมศกยภาพสงปลกรวมกบพชผกเศรษฐกจในระบบการผลตโดยไมใชสารเคมเปนการสรางความหลากหลายในระบบการผลตเกอกลในดานสภาพแวดลอม และทสาคญยงเปนชองทางหนงในการสรางโอกาสทางการตลาดใหกบเกษตรกรดวย

274


ประการทสอง กระบวนการสรางการมสวนรวมของเกษตรกรตองเรมจากความตระหนกตอการผลตสนคาเกษตรปลอดภยของคนในชมชน เพราะการมความรความเขาใจของเกษตรกรตอการผลตสนคาเกษตรปลอดภยสงผลตอพฤตกรรมการผลตของเกษตรกร ทงน ในกระบวนการสรางการมสวมรวมของเกษตรกรนน จะตองมการเสรมสรางบรรยากาศการเรยนรรวมกนของคนในชมชน การศกษาเชงประวตศาสตรเพอทาใหคนในชมชนเหนถงความเปลยนแปลงทเกดขนในชมชนของตนเอง อนจะนาไปสการตระหนกถงสภาพปญหาและสาเหตของปญหาทเกดข นในชมชน ในขณะเดยวกน คนในชมชนกจาเปนตองไดรบการสงเสรมดานความรและนวตกรรมทตอบสนองความตองการและพฒนากระบวนการผลตของเกษตรกร โดยเนนการเปดโอกาสใหคนในชมชนไดรบการพฒนาอยางทวถงและเทาเทยมกน สอดคลองกบการศกษาของยงยทธ ศรเกยวฝน และคณะ (2555) และวราภรณ ปญญาวด (2551) ทเสนอวา การสงเสรมความรการทาเกษตรอนทรยใหกบเกษตรกรมผลตอความรความเขาใจของเกษตรกร และยงสอดคลองกบการศกษาของพรชย กลชย และปญญา หมนเกบ (2547) ทเสนอวา ความตระหนกถงปญหาของเกษตรกร จะนาไปสการปรบกระบวนทศนของเกษตรกรใหมความเชอมนในการผลตสนคาเกษตรปลอดภย ประการทสาม การพฒนาเครอขายทมความยงยนนนตองใหความสาคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวนใหมการทางานรวมกนเปนเครอขายแบบ “เบญจภาค” ซงประกอบดวย ชมชน รฐ นกวชาการ องคกรเอกชน และองคกรธรกจ โดยมการประสานความรวมมอจากหนวยงานตางๆ อยางเหมาะสมและมประสทธภาพ สอดคลองกบการศกษาของพรชย กลชย และปญญา หมนเกบ (2547) และการศกษาของสจตรา สนธนาภรณ (2541) ทใหความสาคญกบการมสวนรวมและการประสานความรวมมอเปนองคกรเครอขาย นอกจากน การสรางความเขมแขงของเครอขายยงตองอาศยการสรางพลงของเยาวชนเพอสบทอดและตอยอดการทางานของเครอขายเพอทาใหเครอขายมความยงยนดวย ประการสดทาย นอกจากการพฒนาเครอขายเกษตรกรทมความยงยนแลว ยงมความจาเปนทตองพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตรกรปลอดภยควบคกนไปดวย โดยทาใหสนคาของเกษตรกรเปนทยอมรบของผบรโภคทงในมตของคณภาพสนคาและราคาสนคามากขน เชน การมใบรบรองมาตรฐานสนคา ทาใหเกษตรกรมแรงจงใจในการผลตและสามารถวางแผนการผลตสนคาใหมความสอดคลองกบปรมาณทตลาดตองการได รวมถงการสรางพนทจาหนายสนคาทงภายในจงหวดและตางจงหวด ซงทาใหผบรโภคสามารถเขาถงสนคาของเกษตรกรไดงาย สอดคลองกบการศกษาของสทธศกด แกวแกมจนทร และคณะ (2555) และวราภรณ ปญญาวด (2551) ทเสนอวา ตองมการพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตรกรปลอดภยควบคกบการสงเสรมการผลตสนคาของเกษตรกรดวยจงจะทาใหเครอขายของเกษตรกรผผลตสนคาปลอดภยมความยงยน

275


สรปและขอเสนอแนะ การพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาเกษตรปลอดภยอยางยงยน สามารถทาไดโดยการมสวนรวม โดยเฉพาะอยางยง การทาใหคนในชมชนหมบานรวมกนคดวเคราะหศกยภาพทพวกเขามอย โดยเนนการสรางพนททางสงคมใหเกดบรรยากาศของการเรยนรภายในชมชนรวมกน ประกอบกบการเสรมสรางความรและความตระหนกในเรองการผลตสนคาเกษตรปลอดภยใหเกษตรกรปรบเปลยนวถการผลตของเกษตรกรจากการผลตเชงพาณชยไปสการผลตแบบยงยนมากขน โดยเนนการแลกเปลยนเรยนรทงภายในชมชนและภายนอกชมชน และทสาคญคอ การสนบสนนการทางานรวมกนเปนเครอขายแบบ “เบญจภาค” ซงประกอบดวย ชมชน รฐ นกวชาการ องคกรเอกชน และองคกรธรกจ บนพนฐานของ “ความจรงใจตอกน” และ “การทางานเสมอนเปนคนคนเดยวกน” เพอใหเกดกระบวนการการทางานรวมกนอยางยงยน ภาพ 3 การพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาอยางยงยน

ความหลากหลายทางกายภาพ

ความหลากหลายทางวฒนธรรม

การมสวนรวมของเครอขายแบบเบญจภาค

(1) เกษตรกร, คนในชมชนหมบาน, ผนาชมชน

(2) หนวยภาครฐ (เกษตรจงหวด, ประมงจงหวด, ทดนจงหวด ฯลฯ) (3) นกวชาการ (มหาวทยาลย, วทยาลยการเกษตร ฯลฯ) (4) องคกรเอกชน (มลนธ, สอมวลชน) (5) องคกรธรกจ (รานคา, ตลาด, หางสรรพสนคา)

เครอขายเกษตรกร

ผผลตสนคาปลอดภย

อยางยงยน

276


ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไป คอ ควรทาการศกษาในมมมองของเศรษฐศาสตรดวย เพอชวยวเคราะหในเรองตนทนการผลตและประสทธผลตอบแทน รวมถงการวเคราะหโอกาสและความสามารถในการกระจายสนคาเกษตรปลอดภยทมประสทธภาพมากขน กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชรทใหการสนบสนนแหลงทนและการใหคาปรกษาในการทาวจย ขอขอบคณเกษตรกร ผนาชมชน ปราชญชาวบาน รวมถงผแทนองคกรหนวยงานภาครฐทใหขอมลอนเปนประโยชนยงตอการพฒนาเครอขายเกษตรกรผผลตสนคาปลอดภยในจงหวดกาแพงเพชร และขอบคณคณะผวจยและนกศกษาในโปรแกรมวชาการพฒนาสงคม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ทมสวนรวมในการเกบรวบรวมขอมล เอกสารอางอง กศล ทองงาม และคณะ. (2553). “ผลเชงเศรษฐกจของการผสมผสานผกพนบานและผกเศรษฐกจ

ในระบบการผลตโดยไมใชสารเคมกาจดศตรพช: กรณศกษากลมแมวาง อ.แมวาง จ.เชยงใหม”. ประชมสมมนาวชาการ ระบบเกษตรแหงชาต ครงท 6 ระบบเกษตรเพอความสมดลของชวตและสงแวดลอม มหาวทยาลย สงขลานครนทรและกรมวชาการเกษตร ณ โรงแรมเจบ หาดใหญ, วนท 16-18 สงหาคม 2553.

พรชย กลชย และปญญา หมนเกบ. (2547). “การพฒนากระบวนการเรยนรเกษตรกรรมยงยนของเกษตรกรรายยอยภมนเวศนฉะเชงเทรา”. รายงานการสมมนาระบบเกษตรแหงชาต ครงท 3 วนท 9-11 พฤศจกายน 2547 ณ โรงแรมปางสวนแกว จงหวดเชยงใหม. หนา 207-216.

ภทรภร พลพนาธรรม และ ปรมาภรณ สกใส. (2554). รายงานการวจยเรอง เครอขายทางสงคมเพอสงเสรมการทองเทยวตลาดนาบางนอย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา.

ยงยทธ ศรเกยวฝน และคณะ. (2555). การสงเสรมการทาเกษตรอนทรยและการบรหารจดการศตรพชโดยวธผสมผสานของเกษตรกรในอาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ.

วราภรณ ปญญาวด. (2551). ―การขบเคลอนสวถเกษตรปลอดภยจากสารพษ: กรณการปลกพชผก‖, ใน วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร. 26(1): 109-127.

สมพนธ เตชะอธก และคณะ. (2548). ศพทพฒนาเพอชมชนและสงคม. ขอนแกน: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลย ขอนแกน.

277


สจตรา สนธนาภรณ. (2541). การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนโดยรวมตนทนสขภาพจากการใชสารปองกนและกาจด

ศตรพชของการทาวนเกษตรและเกษตรกระแสหลก: กรณศกษาจงหวดฉะเชงเทรา. กรงเทพฯ: คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สทธศกด แกวแกมจนทร และคณะ. (2555). การพฒนาศกยภาพหมบานเกษตรอนทรยแบบยงยนเพอการพงพาตนเองตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของบานทพไทย ตาบลหมอ อาเภอประสาท จงหวดสรนทร. สรนทร: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตสรนทร.

เสร พงศพศ. (2548). วฒนธรรมองคการของโลกยคใหม เครอขาย ยทธวธเพอประชาคมเขมขนชมชนเขมแขง. กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมวสาหกจชมชน.

แสวง รตนมงคลมาศ. (2543). การระดมมวลชนและการมสวนรวมของมวลชน การจดตงองคกรการนาและการตดสนใจทางสงคม. เอกสารประกอบการสอนวชา พค.705 คณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อรทย กกผล. (2552). คคด คมอการมสวนรวมของประชาชน สาหรบนกบรหารทองถน. กรงเทพฯ : จรญสนทวงศการพมพ.

278


หลกธรรมภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) อาเภอเมองลาปาง จงหวดลาปาง

Corporate Governance Principles of Personnel under Forest Resource Management Office 3 (Lampang)

สรชฐนพ สงหาคา ดวงใจ พทธวงศ สาขาวชาการบรหารและพฒนาประชาคมเมองและชนบท

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏลาปาง

บทคดยอ

การศกษาครงน มวตถประสงค เพอศกษาหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) และเพอเสนอแนวทางการปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) เปนการศกษาทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยรวบรวมขอมล จากการแบบสอบถาม และการสมภาษณเชงลกจากประชากรกลมตวอยางสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) จานวน 41 คน วเคราะหขอมลโดยคาสถต เพอหาคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหเชงเนอหา ผลการศกษามดงน ผลการศกษาหลกธรรมาภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ดวยแบบสอบถาม พบวา ในภาพรวมและทกดานของหลกธรรมาภบาลอยในระดบมาก ลาดบดานทมคาเฉลยมากไปหานอยไดดงน ดานความโปรงใส บคลากรใหความสาคญ ยดมนความโปรงใส แตหากมบางหนวยงานยงไมมการเปดเผยขอมลทจาเปนใหประชาชนทวไปรบทราบ ประกอบกบประชาชนไมเขาใจกฎ ระเบยบทเกยวของสงผลใหบคลากรถกมองวาไมโปรงใส ดานหลกความคมคา บคลากรดาเนนงานอยางมประสทธภาพ สามารถตอบสนองความตองการของประชาชน กอเกดความคมคา แมจะพบวา บคลากรบางรายยงตองปรบปรงการปฏบตงาน เพอใหเปนไปตามเปาประสงคของงานอยางเครงครด ดานหลกคณธรรม บคลากรปฏบตหนาทดวยความถกตองเปนธรรมและเสมอภาค รกษาผลประโยชนสวนรวมเปนหลก แตหากยงมบคลากรบางรายทยงตองปรบปรงระบบขนตอนการปฏบตงานเพอใหเกดความรวดเรวตอผทมตดตอราชการ ดานหลกนตธรรม บคลากรไดปฏบตตาม กฎ ระเบยบ ขอบงคบตามอานาจหนาท แตหากยงตองปรบปรงระบบการทางานใหมประสทธภาพมากกวาเดม รวมถงบคลากรบางรายยงคนเคยกบระบบการทางานแบบเกา ประกอบกบประชาชนยงไมเขาใจกฎหมาย ขอบงคบ ตางๆทเกยวของ ทาใหเกดความเขาใจคลาดเคลอน ดานความรบผดชอบ บคลากรมความตระหนกในหนาทความรบผดชอบตอชมชน สงคม แตอาจมบางรายทตองปรบปรงการปฏบตหนาทใหมความสมบรณมากยงขน ดานหลกการม

279


สวนรวม บคลากร มความตระหนกถงภารกจและบทบาทหนาทการใหบรการตอประชาชน และสงเสรมใหประชาชนไดมบทบาทเขามามสวนรวม แตยงไมครอบคลมทกหนวยงาน

Abstract

The objectives of this research were to study the good governance of personnel under Forest Resource Management Office 3 (Lampang) and to propose the guidelines for the implementation of good governance principles of personnel under Forest Resource Office 3 (Lampang). It was the study both quantitative and qualitative by collecting data from the questionnaire. In-depth interviews and group discussions were conducted in the sample group of 41 employees from the Forest Resource Management Office 3 (Lampang). Data analysis used computer software package to find statistics value of percentage, mean, standard deviation, and content analysis. The study results were as follow. The results of the study on good governance of the personnel under the Office of the Forest Service 3 (Lampang) by the questionnaire showed that overall and all aspects of good governance were at a high level. The order in which the average value is ascending as follows: Transparency, personnel emphasizes adherence to transparency, but if there are some agencies do not disclose the necessary information to the public. The people do not understand the rules. The relevant regulations result in the personnel being viewed as being non-transparent. The main value, the staff performs efficiently and can meet the needs of the people. It is worth noting that some personnel still need to improve their performance to meet the objectives of the work strictly. The moral, personnel perform duties with accuracy, fairness and equality to maintain the main benefit. However, there are still some people who need to improve the system to work to speed up the government for contactors. The rule of law, the staff has complied with the rules and regulations according to the authority if it has to improve the system to work more efficiently. Some people are also familiar with the old system. The people do not understand the laws, regulations and regulations. Therefore, it causes

280


misunderstandings. Responsibility, personnel are aware of their responsibilities to the community and society, but some may need to improve their duties to the fullest. Participation, personnel have awareness of the mission and role of service to the people and encourage people to participate in the role. But it does not cover all agencies. ความสาคญและทมาของปญหา สบเนองจากคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตไดจดทายทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตขน เนองจากเหนวาการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจควบคกบกระแสโลกาภวฒนในปจจบนไดสงผลตอการเปลยนแปลงในโครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของประเทศนามาซงกระแสบรโภคนยม วตถนยม ประกอบกบลกษณะสงคมไทยเปนสงคมระบบอปถมภ ทาใหเกดการทจรตทมลกษณะเปนวฎจกรและเครอข าย การกระทาทจรตมการรวมมอจากหลายฝาย กระบวนการยตธรรมถกแทรกแซง ประชาชน ขาดความรความเขาใจขนพนฐานดานกฎหมายและขนตอนการอานวยความยตธรรม ปจจยดงกลาวสงผลใหเกดการทจรตคอรรปชนมากขน ซงหลกการพนฐานในการจดทายทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตม 3 ประการ คอ 1) ยดมนในหลกประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข 2) ชวยแกไขหรอบรรเทาสถานการณการทจรตคอรรปชนทเกดขนในชวงระยะทผานมาและสรางภมคมกนใหกบประชาชนตอการเผชญปญหาในอนาคต และ 3) เปดโอกาสใหทกภาคสวนในสงคมรวมกนคดและแสดงความคดเหน (สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐ กระทรวงยตธรรม ยทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตภาครฐพ.ศ. 2552-2555) นอกจากนนยงมการจดทายทธศาสตรวาดวยการปองกนปราบปรามการทจ รตสาระสาคญยทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต มวสยทศน คอ “สงคมไทยมวนย และยดมนในคณธรรม จรยธรรม ทกภาคสวน รวมกนปองกนและปราบปรามการทจรต” ซงประกอบดวยพนธกจ 4 ขอคอ 1) สงเสรมปลกจตสานกใหสงคมไทยมวนย และยดม นในคณธรรม จรยธรรม 2) พฒนาเครอขายปองกนและปราบปรามการทจรตอยางบรณาการ 3)พฒนาระบบและกลไกในการตรวจสอบ ควบคม กระจาย และถวงดลอานาจ และ 4)สงเสรมและสนบสนนการจดการองคความร เกยวกบการปองกนและปราบปรามการทจรต ประกอบดวย 4 ยทธศาสตร ดงน ยทธศาสตรท 1 ปลกจตสานก คานยม คณธรรม จรยธรรม และสรางวนยแกทกภาคสวน ยทธศาสตรท 2 รวมพลงแผนดนปองกนและปราบปรามการทจรต ยทธศาสตรท 3 เสรมสรางความแขงแกรงแกหนวยงานตอตานการทจรต และยทธศาสตรท 4 สรางบคลากรมออาชพปองกนและปราบปรามการ

281


ทจรต (คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต. (2557). ยทธศาสตรชาตวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ระยะท 2 (พ.ศ. 2556-2560). สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) เปนองคการท มอานาจหนาท 1. จดทาแผนเพอบรหารจดการทรพยากรปาไมในพนทรบผดชอบใหสอดคลองตามเปาหมายและยทธศาสตรของกรม จงหวด และหนวยงานทเกยวของ 2. ดาเนนเกยวกบการจดการทรพยากรปาไมในพนทรบผดชอบ ดานงานปองกนการบกรกทาลายพนทปาไม งานจดการทดนปาไม งานวจยและพฒนาดานการปาไม งานสงเสรมการปลกปา งานจดการปาชมชน ตามกฎหมายวาดวยปาไม กฎหมายวาดวยปาสงวนแหงชาต กฎหมายวาดวยสวนปากฎหมายวาดวยเลอยโซยนต และกฎหมายอนๆทเกยวของ 3. กากบ ตดตาม และประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานในพนท และรวบรวมเปนขอเสนอแนะตอกรมและหนวยงานทเกยวของ 4. ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบหมอบหมาย (รายงานประจาป 2557 สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) กรมปาไม) ดวยอานาจหนาทดงกลาว สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) จงมบทบาทในการอนรกษ ปองกน ฟนฟ และการสงเสรมการมสวนรวมในการบรหารจดการทดนและทรพยากรปาไม เพอการใชประโยชนอยางยงยน ดวยเหตผลน สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) จงนาแนวคดหลกธรรมาภบาล ซงเปนธรรมในการปฏบตราชการ และขอบงคบกรมปาไมวาดวยจรรยาขาราชการ ประจาป พ.ศ. 2552 ซงเปนพฤตกรรมในการปฏบตงานของขาราชการ (Work Ethics) เปนคณความด ทบคคลททางานราชการควรยดเปนขอปฏบต เพอเปนแนวทางในการประกอบอาชพวา ควรปฏบตหนาทอยางไร จงจะเปนขาราชการทด และสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพสงสด ควรดารงตนในสงคมอยางไร จงมความเหมาะสม เพอรกษาไว ซงเกยรตภมแหงอาชพขาราชการเปนสงทสงคมคาดหวงใหขาราชการกระทาเพอประโยชนของสาธารณะ ดงนน ผศกษา จงมความสนใจทจะศกษาเกยวกบ การบรหารงานของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ตามหลกธรรมาภบาล 6 ประการ คอ หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม หลกความรบผดชอบ และหลกความคมคา ซงผลการศกษาสามารถนามาใชเปนขอมลในการพฒนาปรบปรงพฤตกรรม จงใจ สนบสนน และควบคมพฤตกรรม อนเปนสวนสาคญทจะทาใหองคการประสบความสาเรจได เพอหาแนวทางพฒนาใหมประสทธภาพเกดประสทธผลตอไป วตถประสงคการศกษา 1. เพอศกษาการปฏบตตามหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) 2. เพอเสนอแนวทางการปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง)

282


แนวคดและทฤษฎทเกยวของ แนวคดเรองหลกธรรมาภบาล แนวคดธรรมาภบาล เปนแนวคดทไดมการกลาวถงอยางกวางขวางหลงจากมเหตการณวกฤตทางเศรษฐกจในประเทศไทยและในเอเชยตะวนออก โดยแนวคดเรองการจดการปกครองและการจดการปกครองทดนนไดรบการรณรงคอยางมากโดยสถาบนทางเศรษฐกจและการเงนระดบโลก27 และดงททราบแลววาแนวคดนไดมการคนพบมาตงแตป พ.ศ. 2532 แตถงกระนนกมไดมการนาคาวา Good Governance มาใชอยางเปนรปธรรม ซงกลาวไดวาคาวา Good Governance เพงมการนามาใชอยางเปนจรงเปนจงเมอไมนานน ดงทอรพนท สพโชคชย กลาวถงการพฒนาการของการใชคา Good Governance ไววาคาวา Good Governance เพงปรากฏและมการใชในวงการของนกวชาการทสนใจการพฒนากลไกการบรหารและการปกครองของสงคมเมอไมนานมาน สวนคาวา Governance นนไดปรากฏอยในพจนานกรมและมผใชกนมานานแลวโดย อรพนท สพโชคชย ไดใหความหมายคาวา Governance หมายถงการกระทา กระบวนการหรออานาจในการบรหารการปกครองซงเมอใชกบรฐกนาจะมความหมายใกลเคยงเกยวของกบคาวาภาครฐ (State) ซงอาจจะหมายถงทงรฐบาล (Government) และระบบราชการ (Civil Gervice) โดยม 6 ประการคอ 1. หลกนตธรรม 2. หลกความโปรงใส 3. หลกความรบผดชอบ 4. หลกความคมคา 5. หลกการมสวนรวม และ6. หลกคณธรรม ซงปจจบนทงในทางดานการศกษาและวชาชพทางรฐประศาสนศาสตรถอไดวา “Governance” เปนกรอบแนวคดทสาคญของการบรหารภาครฐ ซงมองคประกอบหลกทสาคญคอ การเนนบทบาทของการบรหารภาครฐ ตามกรอบแนวคดGovernance เปนประเดนสาคญในการศกษาถงความสมพนธและความรบผดชอบระหวางรฐกบประชาชน ความสมพนธและความรบผดชอบระหวางรฐกบภาคเอกชนหรอกลมทางสงคมทเกดการรวมตวกนโดยสมครใจ และความสมพนธและความรบผดชอบระหวางรฐกบประชาสงคม กลาวโดยสรป แนวคดธรรมาภบาลคอแนวทางการบรหารงานของภาครฐเพอพลกฟนภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ และพฒนาประเทศเพอนาไปสความเจรญรงเรองรวมถงการบรหารจดการในรปแบบของความเปนธรรม และเพอการพฒนาคนทยงยนนาไปสการแกไขปญหาวกฤตเศรษฐกจของชาต เพราะหลกธรรมาภบาลเปนแนวทางและวธปฏบตในการดาเนนงานเพอจะนาไปสการพฒนาสงคมใหเปนสงคมทเรยกวาสงคมทประกอบดวยธรรม เปนสงคมทใชหลกธรรมาธปไตยเปนพนฐานในการตดสนใจ แนวคดเรองประสทธภาพการทางาน ธงชย สนตวงษ (2526, หนา 198) ไดใหความหมายของคาวาประสทธภาพ หมายถงกจกรรมทางดานการบรหารงานบคคลเกยวของกบวธการ ซงหนวยงานพยายามทจะกาหนดใหทราบแนชดวา พนกงานของตนสามารถปฏบตงานไดมประสทธภาพมากนอยเพยงใด ขณะททพาวด เมฆสวรรค

283


(2541,หนา ) กลาวถง ประสทธภาพไววา มความหมายรวมถง ผลตภาพและประสทธภาพ โดยประสทธภาพเปนสงทวดไดหลายมต ตามแตวตถประสงคทตองการพจารณา คอ 1. ประสทธภาพในมตของกระบวนการบรหาร (Process) ไดแก การทางานทไดมาตรฐาน รวดเรวถกตอง และใชเทคนคทสะดวกขนกวาเดม และ2. ประสทธภาพในมตของผลผลตและผลลพธ ไดแก การทางานทมคณภาพเกดประโยชนตอสงคม เกดผลกาไร ทนเวลาผปฏบตงานมจตสานกทดตอการทางาน และใหบรการเปนทพอใจของลกคาหรอผมารบบรการ Simon (1984 อางถงใน ชาครต ศรขาว, 2551, หนา 4) ไดกาหนดวธททาใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงานคอ 1. ความรวดเรวในการปฏบตงาน 2. ความถกตองในการปฏบตงาน 3. ความสามารถในการปฏบตงาน 4. ความสาเรจตรงเวลาในการปฏบตงาน และ5. การบรรลวตถประสงคการปฏบตงาน ประสทธภาพของบคคล (Human efficiency) วาเปนความสมพนธระหวางผลลพธในแงบวกกบสงททมเท และลงทนใหกบงาน ซงประสทธภาพในการทางานนน มองจากแงมมของการทางานของแตละบคคล โดยพจารณาเปรยบเทยบสงท ใหกบงาน เชน ความพยายาม ความขยนหมนเพยร ความเอาใจใสงาน กาลงงานกบผลลพธทไดรบจากงานนนๆ ดงนน คาวา ประสทธภาพในการปฏบตงาน จงหมายถง การกระทาของแตละบคคลทมความสามารถและความพรอม พยายามทมเทอยางเตมใจในการปฏบตงานของตนอยางคลองแคลวดวยความมระเบยบ มกฎเกณฑ ปฏบตงานใหเสรจทนเวลา รวดเรว ถกตอง มคณภาพและมาตรฐาน โดยบคคลจะมประสทธภาพการปฏบตงานไดนน ตองเกดจากความขยนหมนเพยรมความรบผดชอบและเอาใจใสในงานพรอมดวยจตใจทซอสตย และภกดตอองคกร งานจะประสบความสาเรจตามเปาหมายขององคกรทกาหนดไวหรอดยงขน งานวจยทเกยวของ ผศกษาไดศกษาคนควางานวจยทเกยวของกบหลกธรรมาภบาล ดงน

อภชาต รทยานนท (2555,หนา 112-119) การศกษาปญหาพเศษเรอง “ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในสานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง กรณ การนาเขาชวคราวตาม พระราชกาหนดพกดอตราศลกากร พ.ศ. 2530 ภาค 4 ประเภท 3 ญ” มงศกษา ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในการปฏบตงาน ณ สานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง โดยเกบขอมลจากการสมภาษณตวแทนออกของ จานวน 6 คน จากนนจงนาสาระสาคญของแนวคดธรรมาภบาล มาเปนเครองมอในการวเคราะหขอมล ผลการศกษาพบวา ประเดนเรองหลกนตธรรมและหลกความโปรงใสในการปฏบตงาน ของเจาหนาทศลกากรเปนไปตามหลกธรรมาภบาล ซงความถกตองโปรงใสเกดจากเหตสองประการ คอเจาหนาท

284


ศลกากรยดหลกกฎหมายเปนตวตงในการพจารณาและระบบการทางานทมการกลนกรอง ตามสายบงคบบญชา สวนเรองหลกการมสวนรวมพบวา สานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบงยงไมได นาหลกดงกลาวมาปรบใชในองคกรเนองจากไมเคยจดกจกรรมเพอใหความรกบตวแทนออกของ และ ถงแมจะมเวบไซตเปนชองทางสอสาร แตกยงไมมการประชาสมพนธใหตวแทนออกของทราบ ในวงกวาง สาหรบการศกษาเรองความรบผดชอบตรวจสอบไดพบวา บางครงการปฏบตงานของ เจาหนาทยงมความลาชา เพราะอตรากาลงคนไมสมดลกบปรมาณงาน สวนหลกความคมคาผวจย พบวา ระบบการคนคาประกนทเปนเงนสดยงมความลาชา เพราะตองขออนมตจากกรมศลกากร เปนงวด ๆ ไป สาหรบการศกษาเรองหลกคณธรรมพบวาเจาหนาทบางคนไมมวนย สงผลใหการปฏบต พธการไมสะดวกรวดเรวเทาทควร ดงนนเพอใหการปฏบตงานเปนไปตามหลกธรรมาภบาล อยางสมบรณควรมแนวทางการพฒนาสามประการประการแรก ควรจดอบรมสมมนา ประชาสมพนธ ชองทางสอสารทใชอย และเปดชองทางสอสารอน ๆ เพอใหตวแทนออกของไดเขามามสวนรวม ประการทสอง ควรเพมอตรากาลงคนใหมความเหมาะสมกบปรมาณงาน และประการทสามควร กวดขนการทางานของเจาหนาทศลกากรอยางเขมงวดเพอใหการปฏบตพธการเกดความรวดเรว อนเปนการนาแนวคดธรรมาภบาลมาปรบใชในองคกรอยางสมบรณ

สามารถนามาเปนตวอยางในการศกษาเกยวกบ การนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในการปฏบตงาน ของเจาหนาทสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) โดยเกบขอมลจากการสมภาษณตวแทนของเจาหนาท จากนนจงนาสาระสาคญของแนวคดธรรมาภบาล มาเปนเครองมอในการวเคราะหขอมล ในประเดนเรองหลกนตธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม ความรบผดชอบ หลกความคมคาและหลกคณธรรม ในการปฏบตงานของเจาหนาท เพอใหการปฏบตงานเปนไปตามหลกธรรมาภบาล อยางสมบรณ ใหการปฏบตพธการเกดความรวดเรว ตอไป

กนตยา วรเศรษฐ (2555,หนา 62) ไดศกษาเรอง การปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล ของนายกองคการบรหารสวนตาบล ในเขตอาเภอบานบง จงหวดชลบร โดยมวตถประสงค เพอศกษาการปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาลของนายกองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอบานบง จงหวดชลบร และเพอเปรยบเทยบการปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล ของนายกองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอบานบง จงหวดชลบร จาแนกตามขนาดขององคการบรหารสวนตาบล และระดบการศกษาของนายกองคการบรหารสวนตาบล พบวา การปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา มคาอยในระดบมากเชนเดยวกน โดยเรยงลาดบไดดงน หลกคณธรรม หลกความรบผดชอบ หลกความคมคา หลกนตธรรม หลกความโปรงใส และหลกการมสวนรวม อยในอนดบสดทาย และการปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล จาแนกตามขนาดขององคการบรหารสวนตาบล และระดบการศกษาของนายกองคการบรหารสวนตาบล พบวา โดยภาพรวมไมแตกตางกน สามารถนามาเปนแนวทางในการศกษาเกยวกบ การบรหารงาน

285


ตามหลกธรรมาภบาลของผอานวยการสานกฯ ผอานวยการสวนตางๆ ของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ไดนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในการบรหารงานอยางไร

ดสต เวชกจ (2559,หนา 85) ศกษาเรองธรรมาภบาลในการบรหารงานปาไม ของนายตร กกกาแหง อดตอธบดกรมปาไม พบวา ดานเปดเผย/โปรงใส มการยดหลกธรรมาภบาลในการบรหารงานปาไม โดยเฉพาะอยางยงการซอสตยสจรต ในการทางาน ทกดานทสามารถตรวจสอบไดในทกแงมม ทงนจากเอกสารรวมทงการสมภาษณพบวา ผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชาและแมแตพอคาไม ลวนตางกลาวขวญและชนชม ไมมประวตดางพรอยทงฉอราษฎรและบงหลวง แมตวเองและ ครอบครวจะมฐานะทางเศรษฐกจไมคอยดเทาใดนกกตาม ดานหลกนต ธรรม พบวา พฤตกรรมและผลการดาเนนงานนนเปนธรรมาภบาลทไดรบการยกยองเปนอยางมากใกลเคยงก บความซอสตยสจรตหลกฐานหลายดานบงชให เหนการยดมนในการปฏบตงานตามตวบทกฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบทกดานของ กรมปาไม และทางราชการทกาหนดไว อยางเครงครดโดยมยอมให การโอนออนผอนปรน ใหผใดและมยอมออนขอใหอทธพลจากฝายตางๆ พรอมกบได ดาเนนการลงโทษตอผ กระทาความผดอยางเฉยบขาดนอกจากนแลว ในดานการโยกยาย แตงตงและพจารณาความด ความชอบให แก ผ ใต บงคบบญชาก เปนไปในทานองเดยวกนทมเคยใชคณเปนกรณพเศษโดยหลกเลยงกฎเกณฑ ใหแก ผ ใด จงไดรบการชนชมตลอด ดานความเสมอภาค ในดานความเสมอภาคอนเปนหลกการหนงของธรรมาภบาลพบวาผลงานการบรหารราชการปาไม ทแมแตผ พพากษาก ใหการรบรอง โดยทานเปนบคคลทชอบให การบรการทางดานปาไม ทตนเองรบผดชอบอยางเสมอภาค เทาเทยมกนไมมการแบงแยกใหอภสทธแกคนกลมใดกลมหนงเหนอกฎเกณฑทม ดานการกระจายอานาจในการบรหารงานปาไม โดยทมการแบงสวนราชการในระดบภมภาคใหมสานกงานปาไม จงหวดและปาไมอาเภอ เพอปฏบตงานทใกลชดกบประชาชน และพนทปาไมอยางใกลชดกบทงยงมแนวคดในการกระจายอานาจ การบรหารงานปาไม ไปสชมชนในระดบยอยมากยงขน ไดพบวา ไดมการกระจายอานาจ โดยการแตงตงคณะกรรมการคณะทางานในดานตางๆ เพอชวยใหการบรหารงานปาไม ใหสอดคลองกบความตองการของผมสวนไดสวนเสยโดยเฉพาะอยางยงการบรหารจดการ ในพนทปาสงวนแหงชาต และการใหสมปทานปาไม นอกจากนยงได ทาการกระจายอานาจใหผใตบงคบบญชาไดชวยในการปองกนแลปราบปรามผกระทาผดทางดานกฎหมายปาไม เพอรกษาประโยชนของประเทศชาตเอาไวดวย

จากการทบทวนวรรณกรรม แนวคด ทฤษฎ ตลอดถงผลงานวจยทเกยวของ ผศกษาสามารถนามาเปนแนวทางในการศกษาเกยวกบ การดาเนนงานของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ภายใตหลกธรรมาภบาลในทรรศนะของเจาหนาทในสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) และเพอเสนอแนวทางแกไขการดาเนนงานของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ภายใตหลกธรรมาภบาล รวมถง หลกการดาเนนงานของผบรหารตามหลกธรรมาภบาลตอไป

286


ระเบยบวธวจย การศกษาเรอง หลกธรรมภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) นเปนการศกษาโดยใชรปแบบการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ ซงรวบรวมขอมลโดยการใชแบบสอบถามและการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมจานวน เปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลทเกยวของ ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรการศกษา แบงตามเครองมอดงน การศกษาครงนกาหนด ประชากรไดแก ขาราชการ ลกจางประจา พนกงานราชการ และพนกงานจางเหมา สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ทงหมดจานวน 41 คน โดยผศกษาไดดาเนนการเลอกกลมตวอยางดงน 2.1 ขอมลจากการสมภาษณและการสนทนากลมจานวน เกยวกบหลกธรรมภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) เลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ทจะสามารถใหขอมลไดดทสด จานวน 10 คนประกอบดวยตวแทนกลมขาราชการ จานวน 2 คน ลกจางประจา จานวน 3 คน พนกงานราชการจานวน 2 คน และพนกงานจางเหมา จานวน 3 คน 2.2 ขอมลจากแบบสอบถาม โดยใชประชากรหรอบคลากร ทงหมดจานวน 41 คน ประกอบดวยตวแทนกลมขาราชการ จานวน 8 คน, ลกจางประจา จานวน 7 คน, พนกงานจางตามภารกจ จานวน 18 คน, พนกงานทวไป จานวน 6 คน, พนกงานราชการ จานวน 2 คน เครองมอทใชในการศกษา ผศกษาทาการศกษาแนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของเพอใชเปนแนวทางในการสรางเครองมอทใชในการศกษาตามกรอบแนวคดในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาใชแบงออกเปนสองลกษณะ คอการสมภาษณ และแบบสอบถาม กบ ดงมรายละเอยดประเดนคาถามดงน 3.1 การสมภาษณ เปนการสมภาษณแบบมโครงสราง โดยมประเดนคาถามทผศกษาไดเตรยมไวลวงหนา โดยมงศกษา ความคดเหนของกลมตวแทนของบคลากรของ สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ทมตอการการดาเนนงานตามหลกธรรมาภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ทดงน ตอนท 1 ขอมลผใหสมภาษณ ประกอบดวย ชอ นามสกล ตาแหนง ของผใหสมภาษณ สถานท วน เดอน ป ทใหสมภาษณ ตอนท 2 ความคดเหนของผใหสมภาษณตอ หลกธรรมาภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ประกอบดวย หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม หลกความรบผดชอบ และหลกความคมคา

287


ตอนท 3 ขอเสนอแนะ ตอแนวทางการพฒนาตามหลกธรรมาภบาลของบคลากร สานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) 3.2 การเกบขอมลดวยแบบสอบถาม เปนคาถามทมงศกษาความคดเหนของบคลากรทงหมดของหนวยงานทมตอ หลกธรรมาภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ดงรายละเอยดดงน ตอนท 1 ขอมลทวไป ตอนท 2 คาถามเกยวกบความคดเหนตอการหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ตอนท 3 ปญหา และขอเสนอแนะตอ หลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) การวเคราะหขอมล การศกษาครงน ผศกษากาหนดวธการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ และแบบสอบถามโดยวธการดงน 5.1 รวบรวมขอมลจากการสมภาษณ ทาการจาแนกเปนประเดนและเรยบเรยง เฉพาะประเดนทเกยวของกบวตถประสงคการวจย 5.2 เรยบเรยงขอมลขอมลสาคญตามวตถประสงคการวจย โดยใชเทคนค การวเคราะหเนอหา (Content Analysis Technique) 5.3 สาหรบการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผศกษาใชโปรแกรมสาเรจรปทางสถต เพอวเคราะหหาคาสถต ดงน 1) วเคราะหขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม โดยการหาคาความถ (Frequency) และการหาคารอยละ (Percentage) 2) วเคราะหขอมลเกยวกบหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกงานจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) โดยการหาคาเฉลย (Arithmetic Mean) และการหาคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน S.D. (Standard Deviation) แลวนาเสนอในรปแบบตารางประกอบความเรยง 3) การศกษาปญหาและขอเสนอแนะเกยวกบหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกงานจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) โดยใชคาความถประกอบความเรยง 4) สงเคราะหขอมลตามวตถประสงคการวจยและนาเสนอตอไป สรปผลการวจย ผลสรปการวเคราะหขอมลดานการบรหารตามหลกธรรมาภบาล ของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ผลการศกษาการปฏบตตามหลกธรรมาภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ในภาพรวมอยในระดบมาก ดงมรายละเอยดดงน

288


ผลการศกษา หลกธรรมาภบาลดานนตธรรม พบวา ในภาพรวมอยในระดบมาก มคาเฉลย เทากบ 3.91 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.01 โดยลาดบจากระดบคาเฉลยมากสด หนงลาดบ และลาดบสดทายไดดงน ประเดนบคลากรทราบถงโครงสราง บทบาท หนาทรบผดชอบของตนเอง อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 4.22 และประเดนทนอย คอ บคลากรเสนอแนะเกยวกบ กฎ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของ อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.59 ขณะทผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลสาคญเกยวกบหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวาโดยภาพรวม บคลากรไดปฏบตตามระเบยบ กฎหมายตางๆ ตามอานาจหนาท ยดระเบยบ กฎหมาย แตหากพบวา ย งมขอควรปรบปรงในการทางานใหเปนระบบมากขนกวาเดม ทผานมา พนกงานบางรายยงยดตดกบระบบงานแบบเกา ไมพฒนาตนเองขณะทประชาชนยงไมเขาใจในระบบการทางานของภาครฐ ไมมความเขาใจในเรองของกฎหมาย และขอบงคบตางๆซงเปนเหตใหเกดความเขาใจคลาดเคล อน รวมถงอาจเปนชองวางทางกฎหมายททาใหกอเกดการทจรตคอรปชนขนได ผลการศกษา หลกธรรมาภบาลดานความโปรงใส พบวา ในภาพรวมอยในระดบมากมาก มคาเฉลย เทากบ 4.07 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.86โดยลาดบจากระดบคาเฉลยมากสด หนงลาดบ และลาดบสดทายไดดงน ประเดนผลการปฏบตงานของบคลการสามารถตดตาม ตรวจสอบได อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 4.27 และประเดนทนอยคอ บคลากรแสดงขอมลขาวสารการดาเนนงานทเกยวของแกประชาชนใหรบทราบอยางสมาเสมอ อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.76 มคาเบยงเบนเทากบ 0.80 ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ พบวา สานกงานจดการทรพยากรปาไมลาปาง ใหความสาคญกบหลกความโปรงใสในการทางานปาไม หากแต บางหนวยงานยงไมมการเปดเผยขอมลทจาเปนใหประชาชนทวไปรบทราบ จงเปนเหตทาใหประชาชนทวไปมองวา การเจาหนาทไมมความโปรงใสเทาทควร และทผานมา มกถกมองตางมม ความคดเหนตางในเรอง ใครควรจะใช และไดรบประโยชนจากปาไม ซงนาไปสความขดแยงระหวางประชาชนและหนวยงาน เปนสาเหตหนงททาใหทรพยากรธรรมชาตหมดไป เนองจากความลาชา ตอการจดการทรพยากรเหลานเพอใหใชไดในระยะยาว และนาไปสการกระทาผดกฎหมาย ผลการศกษา หลกธรรมาภบาลดานความรบผดชอบ พบวา ในภาพรวมอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 3.89 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.84 โดยลาดบจากระดบคาเฉลยมากสด หนงลาดบ และลาดบสดทายไดดงน ประเดนบคลากรสามารถปฏบตหนาททไดรบมอบหมายไดอยางมประสทธภาพ อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 4.00 และประเดนทนอยคอ ขอผดพลาดทเกดจากการปฏบตงานของบคลากร หรอขอเรยกรองหรอการกลาวหาทไดรบของบคลากร อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.78

289


ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ พบวา บคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) มความตระหนกในหนาทความรบผดชอบตอชมชน สงคม ดวยความซอสตยสจรต รบผดชอบ แมจะยงคงมบางรายทยงปฏบตหนาท ทไดรบมอบหมายยงไมสมบรณเทาทควรจะเปน ทาใหระบบการทางานในสวนนนๆ เกดความลาชา ผลการศกษา หลกธรรมาภบาลดานความคมคา พบวา ในภาพรวมอยในระดบมาก โดยมาก มคาเฉลย เทากบ 3.98 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.78 ลาดบจากระดบคาเฉลยมากสด หนงลาดบ และลาดบสดทายไดดงน ประเดนบคลากรใชวสด อปกรณในการปฏบตงานตามความจาเปน และใชใหเกดประโยชนสงสด อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 4.15 และประเดนทนอยคอ บคลากรไดลดขนตอนการปฏบตงานใหสนหรอเบดเสรจในขนตอนเดยว เพอใหสะดวกและรวดเรวแกการใหบรการหรอดาเนนงาน อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.83 ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ พบวา บคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ดาเนนงานอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล สามารถตอบสนองความตองการของประชาชนและเกดประโยชน และความคมคา แมจะพบวา เจาหนาทบางรายยงตองปรบปรงในเรองของการปฏบตงาน เพอใหเปนไปตามเปาประสงคของงานอยางเครงครด และคาตอบแทนและสวสดการ เปนปจจย ทสงผลใหบคลากรมความตงใจทางาน เกดความเชอมน และหลกประกนใหครอบครว ทาใหบคลากรอทศตนตอหนาท ความรบผดชอบ ซงเหนควรมการพจารณาปรบปรงโครงสรางคาตอบแทน พรอมกบ จดทาแผนการจายคาตอบแทนในรปอนๆ รวมทงผลประโยชน และสวสดการตางๆ สาหรบพนกงาน ใหทนสมยสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ผลการศกษาหลกธรรมาภบาลดานการมสวนรวม พบวา ในภาพรวมอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 3.68 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.83โดยลาดบจากระดบคาเฉลยมากสด หนงลาดบ และลาดบสดทายไดดงน ประเดนผลบคลากรมสวนรวมในการเสนอขอคดความคดเหนตอการดาเนนงานภายในหนวยงาน อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.80 และประเดนทนอยคอ บคลากรไดมสวนรวมในการจดทาคมอชแนะแนวทางการมสวนรวมในงาน/โครงการตางๆ รวมทงใหขอมลขาวสารทเกยวของ เพอสรางความร ความเขาใจทถกตองใหแกผเกยวของและประชาชน อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.49 ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ พบวา บคลากรของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) มความตระหนกถง ภารกจและบทบาทหนาทในการใหการบรการตอประชาชน และการใหประชาชนไดมบทบาทเขามามสวนรวมในการตรวจสอบ ตดตามการบรหารงานของสานกงาน อยางไรกด ในบางหนวยงานยงมการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมนอย ยงไมม การนากลบไปปรบปรง หรอปฏบตตามเทาทควรจะเปน

290


ผลการศกษา หลกธรรมาภบาลดานคณธรรม พบวา ในภาพรวมอยในระดบมาก มคาเฉลเทากบ 3.94 และคาเบยงเบนเทากบ 0.87 โดยลาดบจากระดบคาเฉลยมากสด หนงลาดบ และลาดบสดทายไดดงน ประเดนบคลากรมจตสานกดานคณธรรม จรยธรรม และศลธรรม เปนแบบอยางทด อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 4.17 และประเดนทนอยคอ บคลากรปฏบตหนาทดวยความเสมอภาค ซอสตย สจรต อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 3.83 ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ พบวา บคลากรในสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ไดยดมนในความถกตอง ปฏบตหนาทดวยความเปนธรรม เสมอภาค เพอรกษาผลประโยชนของสวนรวมเปนหลก แตหากยงมเจาหนาทบางรายยงขาดการบรณาการเรองระเบยบวนยในการปฏบตงาน ซงอาจทาใหเกดภาพลกษณดานลบ และกอเกดความลาชาตอการใหบรการแกประชาชนทมตดตอราชการได หากไมการปรบปรงแกไข จากผลการศกษา สามารถสรปไดวา แมในภาพรวมของ หลกธรรมาภบาลของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ทกหวขอของธรรมาภบาลจะอยในระดบมาก แตมบางขอทมคาเฉลยเกนขดระดบมาก ไมมากนก เชน การใหความสาคญกบ บคลากรในการเสนอแนะเกยวกบ กฎ ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของ การแสดงขอมลขาวสารการดาเนนงานทเกยวของแกประชาชนใหไดรบทราบอยางสมาเสมอ บคลากรไดมสวนรวมในการจดทาค มอ แนะแนวการมสวนรวมในงาน / โครงการตางๆ รวมทงใหขอมลขาวสารทเกยวของเพอสรางความร ความเขาใจทถกตองใหแกผทเกยวของและประชาชน เปนตน ผลสรปจากการศกษา แนวทางการพฒนาตามหลกธรรมาภบาลของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) จากการสมภาษณ ไดคนพบแนวทางการพฒนาทสาคญเพอใหสวนราชการและภาคเอกชนทเกยวของไดมความ เขาใจรวมกนและถอเปนแนวทางปฏบต อนจะทาใหการพฒนา ปาไมเปนไปอยางราบรนและบรรลผลสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไว ดง น 1. ใหมการกาหนดแนวทางการ จดการและการพฒนาทรพยากรปาไม ในระยะยาวอนจะทาใหไดรบประโยชนอยางคมคาทาง สงคม เศรษฐกจ ความมนคงและ สงแวดลอมมากทสดโดยเนนใหมการประสานกนระหวางทรพยากรปา ไมและทรพยากรธรรมชาตอน 2. สงเสรมบทบาท และหนาทของสวนราชการตางๆ และภาคเอกชนใหมสวนรบผดชอบในการจดการและพฒนาทรพยากรปาไมรวมกน และควรใหประชาชนเขามามสวนรวมตรวจสอบในการปฏบตงาน 3. ปรบปรงระบบการบรหารงาน ปาไมใหสอดคลองกบวตถประสงคใหสามารถสนองตอบตอสภาพปญหาและสอดคลองกบขดความสามารถของหนวยงาน และสภาพทรพยากรปาไมและสงแวดลอมทเปลยนไป

291


4 . เ พอกอ ให เกดการประสานการใชประโยชน ร วมกนระหว างป า ไมและทรพยากรธรรมชาต ชนดอนๆ เชน ทดน แหลงนาและทรพยากรธรณ รวมทงเพอกอใหเกดการประสานความรวมมอ ระหวางหนวยงานของรฐและหนวยงานของรฐกบภาคเอกชนและประชาชนในทองถน 5. สรางความแขงแกรงใหแกระบบงานใหมประสทธภาพ ผบรหารควรรวมกนจดทา กฎ ระเบยบเพอนามาใชในหนวยงานอยางจรงจง 6. ควรมการประเมนและมบทลงโทษแกผไมปฏบตงานอยางจรงจง และใหโอกาสแกคนใหมๆ ทมใจรกเขามาปฏบตหนาท แกองคกรตอไป 7. เพอปองกนไมใหเกดการเลอกปฏบต มความเปนธรรมและรวดเรว ควรจะการปรบแกไข ทงระดบบนและระดบลางใหมทศนคตใกลเคยงกน โดยใหเจาหนาท ทกคนตระหนกวา การปฏบตงานในหนาท เปนสงสาคญสงสดของชวต ขาราชการ 8. แบงงานกนทาตามหนาทและความรบผดชอบของแตละหนวยงานใหชดเจนทางานดวยซอสตย สจรต เหนแกโยชนสวนรวมเปนสาคญ ใหปฏบตหนาทแบบนตลอดไป อภปรายผลการวจย ผลการศกษาเรอง หลกธรรมภบาลของบคลากร สงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) สามารถอภปรายผลการวจยดงน

ประเดนดานหลกนตธรรม ของบคลากร สงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา บคลากรของสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง)ไดปฏบตตามหลกธรรมาภบาลทง 6 ดานอยระดบมาก ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ พศสมย หมกทอง ทศกษาเรองการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลของสานกงานเขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร พบวา ความคดเหนของบคลากรทมตอการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลของสานกงานเขตบางกอกนอย กรงเทพมหานครโดยรวมอยในระดบมาก ทงดานหลกนตธรรมดานหลกคณธรรม ดานหลกความโปรงใส ดานหลกการมสวนรวมดานหลกความรบผดชอบ และดานหลกความคมคา และยงสอดคลองกบผลการศกษาของกนตยา วรเศรษฐไดศกษาเรอง การปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล ของนายกองคการบรหารสวนตาบล ในเขตอาเภอบานบง จงหวดชลบร ทพบวา การปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล โดยภาพรวม และรายดานทง 6 ดาน อยในระดบมาก ในดานนตธรรมทผานมา บคลากรของสานกจดการทรพยากรปาไม เขยท 3 (ลาปาง)ไดปฏบตตามระเบยบ กฎหมายตางๆ ตามอานาจหนาท ยดระเบยบ กฎหมาย เพอรกษาผลประโยชนของสานกจดการทรพยากรปาไมลาปางเปนสาคญ หนวยงานมการตดตามงานทมอบหมายโดยหวหนาสวนรายงานความคบหนาในการปฏบตงานทกๆครงซงสอดคลองกบผลการศกษาดงกลาวสอดคลองกบผลงานวจยของ ดสต เวชกจ (2559 หนา 12-

292


16) ศกษาเรองธรรมาภบาลในการบรหารงานปาไม ของนายตร กกกาแหง อดตอธบดกรมปาไม พบวา ดานหลกนตธรรม พบวา พฤตกรรมและผลการดาเนนงานของปาไมเปนธรรมาภบาลทไดรบการยกยองเปนอยางมากใกลเคยงกบความซอสตยสจรตหลกฐานหลายดานบงชให เหนการยดมนในการปฏบตงานตามตวบทกฎหมาย กฎระเบยบ และขอบงคบทกดานของ กรมปาไม และทางราชการทกาหนดไว อยางเครงครดโดยมยอมให การโอนออนผอนปรน ใหผใดและมยอมออนขอใหอทธพลจากฝายตางๆ พรอมกบได ดาเนนการลงโทษตอผ กระทาความผดอยางเฉยบขาด นอกจากนแลวในดานการโยกยาย แตงตงและพจารณาความด ความชอบให แก ผ ใต บงคบบญชาก เปนไปในทานองเดยวกนทมเคยใชคณเปนกรณพเศษโดยหลกเลยงกฎเกณฑ ใหแก ผ ใด จงไดรบการชนชมตลอด

นอกจากน ยงมขอควรปรบปรงในการทางานใหเปนระบบมากขนกวาเดม ทผ านมา พนกงานบางคนยงยดตดกบระบบงานแบบเกา ยงตองปรบตวใหเขากบระเบยบ กฎเกณฑใหม มการทางานทซาซอน รวมถงการปรบปรงระบบการบรหารงาน ปาไมใหสอดคลองกบปรมาณคณภาพและสภาพทรพยากรปาไมและสงแวดลอมทเปลยนไป ขณะทประชาชนยงไมเขาใจในระบบการทางานของภาครฐ ปญหา อปสรรค ทสาคญคอ ประชาชนยงไมมความเขาใจในเรองของกฎหมาย และขอบงคบตางๆซงเปนเหตใหเกดความเขาใจคลาดเคลอน รวมถงอาจเปนชองวางทางกฎหมายททาใหกอเกดการทจรตคอรปชนขนได อกประการเนองจากเปนองคกรของรฐ เมออยในองคกรนานๆ จงทาใหบคลากรคดวา ทางานนอยหรอมาก กไดรบเงนเดอนตามทรฐกาหนดเทากน ซงอาจเปนสาเหตทาใหบคลากรทมแนวคดดงกลาวขาดความตงใจทจะทางาน เฉอยชา ยาอยกบท ไมขวนขวาย ไมพฒนาตนเอง ซงไมสอดคลองกบระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด และพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ทใหความสาคญกบหลกการสาคญ 6 หลกการ ในดานความโปรงใส Transparency ประกอบไปดวยหลกการยอย 4 หลกการคอ หนวยงานมความโปรงใสดานโครงสราง หนวยงานมความโปรงใสดานการใหคณ หนวยงานมความโปรงใสดานการใหโทษ หนวยงานมความโปรงใสดานการเปดเผยขอมล โดยความโปรงใสของการเปดเผยขอมลประกอบดวย ประชาชนและสอมวลชนมสวนรวมในการจดซอจดหา การใหสมปทานการออกกฎระเบยบ และขอบงคบตางๆ ประชาชน สอมวลชน และองคกรพฒนาเอกชน องคภายนอกทเกยวของเขามารวมตรวจสอบ

ประเดนดานหลกคณธรรม ของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา โดยภาพรวม บคลากรในสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ไดยดมนในความถกตอง เปนธรรมไมเออผลประโยชนใหแกผใด รกษาผลประโยชนของสวนรวมเปนหลก ตลอดถงการใหบรการอยางเสมอภาค ไมมการใชอานาจหนาท และตาแหนงในทางมชอบ และใหบรการอยางเสมอภาค อยางไรกด ยงมเจาหนาทบางรายยงขาดการบรณาการเรองระเบยบวนยในการปฏบตงาน ซงอาจทาใหเกดภาพลกษณดานลบ และกอเกดความลาชาตอการใหบรการแกประชาชนทมตดตอ

293


ราชการได หากไมการปรบปรงแกไข ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ อภชาต รทยานนท (2555,หนา 112-119) การศกษาปญหาพเศษเรอง “ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในสานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง กรณ การนาเขาชวคราวตาม พระราชกาหนดพกดอตราศลกากร พ.ศ. 2530 ภาค 4 ประเภท 3 ญ” ทพบวา ในหลกคณธรรมของการปฏบตงาน เจาหนาทบางคนไมมวนย สงผลใหการปฏบต พธการไมสะดวกรวดเรวเทาทควร

ประเดนดานหลกความโปรงใส ของบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา สานกงานจดการทรพยากรปาไมลาปางไดใหความสาคญกบหลกความโปรงใสในการทางานปาไม หากแต บางหนวยงานยงไมมการเปดเผยขอมลทจาเปนใหประชาชนทวไปรบทราบ จงเปนเหตทาใหประชาชนทวไปมองวา การเจาหนาทไมมความโปรงใสเทาทควร และทผานมา มกถกมองตางมม ความคดเหนตางในเรอง ใครควรจะใช และไดรบประโยชนจากปาไม ซงนาไปสความขดแยงระหวางประชาชนและหนวยงาน เปนสาเหตหนงททาใหทรพยากรธรรมชาตหมดไป เนองจากความลาชา ตอการจดการทรพยากรเหลานเพอใหใชไดในระยะยาว และนาไปสการกระทาผดกฎหมาย ซงผลการศกษาดงกลาว มความสอดคลอง และไมสอดคลองกบผลงานวจยของดสต เวชกจ (2559 หนา 20-35) ศกษาเรองธรรมาภบาลในการบรหารงานปาไม ของนายตร กกกาแหง อดตอธบดกรมปาไม พบวา ดานเปดเผย ความโปรงใส โดยมการยดหลกธรรมาภบาลในการบรหารงานปาไม โดยเฉพาะอยางยงการซอสตยสจรต ในการทางาน ทกดานทสามารถตรวจสอบไดในทกแงมม ทงผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชาและแมแตพอคาไม ลวนตางกลาวขวญและชนชม ไมมประวตดางพรอยทงฉอราษฎรและบงหลวง แมตวเองและ ครอบครวจะมฐานะทางเศรษฐกจไมคอยดเทาใดนกกตาม

ประเดนดานหลกการมสวนรวม ของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา โดยภาพรวมบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) มภารกจและบทบาทหนาทในการใหการบรการตอประชาชนในเขตพนทจงหวดลาปาง โดยมความตระหนกในภาระหนาทและการใหประชาชนไดมบทบาทเขามามสวนรวมในการตรวจสอบ ตดตามการบรหารงานของสานกงาน แตยงมบางหนวยงานทยงมการเปดโอกาสใหประชาชนมามสวนรวมนอย และยงไมมการนาเอาขอคดเหนของประชาชนไปปรบปรง หรอปฏบตอยางจรงจง ซงผลการศกษาครงนสอดคลองกบผลการศกษาของ อภชาต รทยานนท ทาการศกษาปญหาพเศษเรอง “ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในสานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง ผลการศกษาพบวา หลกการมสวนรวม พบวา สานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบงยงไมได นาหลกดงกลาวมาปรบใชในองคกรเนองจากไมเคยจดกจกรรม และ ถงแมจะมเวบไซตเปนชองทางสอสาร แตกยงไมมการประชาสมพนธใหตวแทนออกของทราบในวงกวาง

294


ประเดนดานความรบผดชอบ ของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา โดยภาพรวมบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) มความตระหนกในหนาทความรบผดชอบตอชมชน สงคม ดวยความซอสตยสจรต รบผดชอบ แมจะยงคงมบางรายทยงปฏบตหนาท ทไดรบมอบหมายยงไมสมบรณเทาทควรจะเปน ทาใหระบบการทางานในสวนนนๆ เกดความลาชา ซงไมสอดคลองกบผลการศกษาของ อภชาต รทยานนท ททาการศกษาปญหาพเศษเรอง “ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในสานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง กรณ การนาเขาชวคราวตาม พระราชกาหนดพกดอตราศลกากร พ.ศ. 2530 ภาค 4 ประเภท 3 ญ” ผลการศกษาดานความรบผดชอบพบวา บางครงการปฏบตงานของ เจาหนาทยงมความลาชา เพราะอตรากาลงคนไมสมดลกบปรมาณงาน ดงจะเหนไดวา ผลการศกษาทงสองเรองสอดคลองกนในดานความลาชา สวนสาเหตนนตางกน ในขณะสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) เปนเรอง ของความตระหนกตอความรบผดชอบสวนบคคล สวนสานกงานศลกากร ความลาชามาจากสาเหตของ อตรากาลงคนไมเพยงพอ

ประเดนดานหลกความคมคา ของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา โดยภาพรวมบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) ดาเนนงานอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล สามารถตอบสนองความตองการของประชาชนและเกดประโยชน และความคมคา แมจะพบวา เจาหนาทบางรายยงตองปรบปรงในเรองของการปฏบตงาน เพอใหเปนไปตามเปาประสงคของงานอยางเครงครด ซงผลการศกษาในภาพรวมด านความคมคา ไมสอดคลองกบผลการศกษาของ อภชาต รทยานนท การศกษาเรอง “ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในสานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง กรณ การนาเขาชวคราวตาม พระราชกาหนดพกดอตราศลกากร พ.ศ. 2530 ภาค 4 ประเภท 3 ญ” หลกความคมคา ทพบวา ระบบการคนคาประกนทเปนเงนสดยงมความลาชา เพราะตองขออนมตจากกรมศลกากร เปนงวด ๆ ไป

สวนผลการศกษา หลกความคมคา ของบคลากรสงกดสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) พบวา โดยภาพรวมบคลากรสานกจดการทรพยากรปาไมท 3 (ลาปาง) อกมมหนงสะทอใหเหนวา คาตอบแทนและสวสดการ เปนปจจย ทสงผลใหบคลากรมความตงใจทางาน เกดความเชอมน และหลกประกนใหครอบครว ทาใหบคลากรอทศตนตอหนาท ความรบผดชอบ ซงเหนควรมการพจารณาปรบปรงโครงสรางคาตอบแทน พรอมกบ จดทาแผนการจายคาตอบแทนในรปอนๆ รวมทงผลประโยชน และสวสดการตางๆ สาหรบพนกงาน ใหทนสมยสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงอยตลอดเวลาซงสอดคลองกบ ระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด และพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ทใหความสาคญกบหลกการสาคญ 6 หลกการ ในดานความโปรงใส Transparency

295


ประกอบไปดวยหลกการยอย 4 หลกการคอ หนวยงานมความโปรงใสดานโครงสราง หนวยงานมความโปรงใสดานการใหคณ หนวยงานมความโปรงใสดานการใหโทษ หนวยงานมความโปรงใสดานการเปดเผยขอมล โดยในดานการใหคณประกอบดวยพฤตการณตอไปน การมคาตอบแทนพเศษในการปฏบตงานเปนผลสาเรจ มคาตอบแทนเพมสาหรบการปฏบตงานทมประสทธภาพ มคาตอบแทนพเศษใหกบเจาหนาททซอสตย และมมาตรฐานเงนเดอนสงพอเพยงกบคาใชจาย ขอเสนอแนะ 1. ใหมการกาหนดแนวทางการ จดการและการพฒนาทรพยากรปาไม ในระยะยาวอนจะทาใหไดรบประโยชนอยางคมคาทาง สงคม เศรษฐกจ ความมนคงและ สงแวดลอมมากทสดโดยเนนใหมการประสานกนระหวางทรพยากรปา ไมและทรพยากรธรรมชาตอน 2. สงเสรมบทบาท และหนาทของสวนราชการตางๆ และภาคเอกชนใหมสวนรบผดชอบในการจดการและพฒนาทรพยากรปาไมรวมกน และควรใหประชาชนเขามามสวนรวมตรวจสอบในการปฏบตงาน 3. ปรบปรงระบบการบรหารงาน ปาไมใหสอดคลองกบวตถประสงคใหสามารถสนองตอบตอสภาพปญหาและสอดคลองกบขดความสามารถของหนวยงาน และสภาพทรพยากรปาไมและสงแวดลอมทเปลยนไป

4. เพอกอใหเกดการประสานการใชประโยชนรวมกนระหวางปาไมและทรพยากรธรรมชาต ชนดอนๆ เชน ทดน แหลงนาและทรพยากรธรณ รวมท งเพอกอใหเกดการประสานความรวมมอ ระหวางหนวยงานของรฐและหนวยงานของรฐกบภาคเอกชนและประชาชนในทองถน

5. สรางความแขงแกรงใหแกระบบงานใหมประสทธภาพ ผบรหารควรรวมกนจดทา กฎ ระเบยบเพอนามาใชในหนวยงานอยางจรงจง

6. ควรมการประเมนและมบทลงโทษแกผไมปฏบตงานอยางจรงจง และใหโอกาสแกคนใหมๆ ทมใจรกเขามาปฏบตหนาท แกองคกรตอไป

7. เพอปองกนไมใหเกดการเลอกปฏบต มความเปนธรรมและรวดเรว ควรจะการปรบแกไข ทงระดบบนและระดบลางใหมทศนคตใกลเคยงกน โดยใหเจาหนาท ทกคนตระหนกวา การปฏบตงานในหนาท เปนสงสาคญสงสดของชวต ขาราชการ

8. แบงงานกนทาตามหนาทและความรบผดชอบของแตละหนวยงานใหชดเจนทางานดวยซอสตย สจรต เหนแกโยชนสวนรวมเปนสาคญ ใหปฏบตหนาทแบบนตลอดไป

296


บรรณานกรม กนตยา เพมผล. (2541). การพฒนาประสทธภาพในการทางาน Efficiency development.

พมพครงท3. กรงเทพฯ: สถาบนราชภฏสวนดสต. ___________. (2541). การบรหารทรพยากรบคคลในทศวรรษหนา. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. กนตยา วรเศรษฐ. (2555). การปฏบตงานตามหลกธรรมาภบาล ของนายกองคการบรหารสวน

ตาบล ในเขตอาเภอบานบง จงหวดชลบร. วทยานพนธ รฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยบรพา.

กตภส เพงศร. (2545). ประสทธภาพในการปฏบตงานของเจาหนาทพฒนาชมชน . กรณศกษาจงหวดสระบร. กรงเทพมหานคร. ฐานขอมลวทยานพนธไทย.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2550). สดยอดภาวะผนา. กรงเทพมหานคร ซคเซส มเดย. จนดาสกษณ วฒนสนธ. (2530). การบรหารและการพฒนาองคการ.ในเอกสารประกอบการสอน

ชดวชาการบรหารและพฒนาองศการ(หนวยท2). นนทบร. โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

จกร ตงศภทยและกฤษฎา ปราโมทย. (2552). การบรหารงานภาครฐแบบเครอขาย : มตใหมของภาครฐ. แปลจาก Governing by Network by William D. Eggers & Stephen Goldsmith กรงเทพมหานคร. เอกซเปอรเนท.

ณองก แสงแกว. (2550). ประสทธผลการปฏบตงานในฝายโยธา สานกงานเขต กรงเทพมหานครตามหลกธรรมาภบาล. วทยานพนธปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต. สาขารฐประศาสนศาสตร. มหาวทยาลยราชภฎพระนคร.

ดสต เวชกจ. (2559). ธรรมาภบาลในการบรหารงานปาไมของนายตร กกกาแหง อดตอธบดกรมปาไม. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช วารสารมหาวทยาลยศลปากร ฉบบภาษาไทย ปท 36(2).

ถวลวด บรกล. (2551). “การบรหารจดการบานเมองทด” ในประมวลสาระชดวชาการบรหารภาครฐหนวยท 10. นนทบร. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช บณฑตศกษา สาขาวชาวทยาการจดการ.

ทพาวด เมฆสวรรค. (2538). การสงเสรมประสทธภาพในระบบราชการ. กรงเทพฯ. ธงชย สนตวงษ. (2537). ทฤษฎองคการเเละการออกแบบ.กรงเทพฯ:ไทยวฒนาพานช. ธงชย สนตวงษ และ ชยยศ สนตวงษ. (2553). พฤตกรรมบคคลในองศการ.กรงเทพมหานคร.

สานกพมพไทย วฒนาพานช.

297


ธานนทร สทธกญชร. (2543). ประสทธภาพในการปฏบตงานของพนกงานของฝายการพนกงาน. บรษทการบนไทย จากด(มหาชน). วทยานพนธ ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชารฐศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง.

พมพพร ลาทซ. (2555). การปฏบตตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนตาบลกฎโงง อาเภอพนสนคม จงหวดชลบร. วทยานพนธ รฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยบรพา.

พศสมย หมกทอง. (2555). การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลของสานกงานเขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร. วทยานพนธ. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

ระพ แกวเจรญ และฑตยา สวรรณะชฎ. ( 2510). การแบงเวลาปฏบตราชการของขาราชการพลเรอนในระดบ บรหารอาวโส. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสานก นายกรฐมนตร.

วรเดช จนทรศร. (2541). ปรชญาการบรหารภาครฐ พมพครงท 2. กรงเทพฯ. สหายบลอกและการพมพ.

สรเมธ ทองดวง. (2556). การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลขององคการบรหารสวนตาบลโพธทอง อาเภอโพนทอง จงหวดรอยเอด. พมพครงท 1. สารนพนธ (ศน.ม) รฐศาสตรการปกครอง : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย.

อภชาต รทยานนท. (2555). “ความคดเหนของตวแทนออกของทมตอการนาหลกธรรมาภบาลมาปรบใชในสานกงานศลกากรทาเรอแหลมฉบง กรณการนาเขาชวคราวตาม พระราชกาหนดพกดอตราศลกากร พ.ศ. 2530 ภาค 4 ประเภท 3 ญ” ฉบบพเศษ ปท 17 วารสารบรหารการศกษาบวบณฑต.

Peterson Elmore and Plowman Grosvenor E. (1953). Business Organization and Management. Illinois : Irwin.

298


ดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา Shadow Play Music around Songkhla Lake

สรสทธ ศรสมทร(Surasit Sreesamuth)* วศน ศรยาภย(Wasin Sriyaphai) สาขาวชาดรยางคศาสตร คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยทกษณ


บทคดยอ

งานวจยน ใชระเบยบวธการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาสถานภาพ บทบาท องคประกอบและ ลกษณะทางดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา โดยกาหนดขอบเขตการวจยรอบทะเลสาบสงขลา ผลการวจยพบไดดงน

การศกษาสถานภาพและบทบาทดนตรหนงตะลง 1). จานวนคณะหนงตะลง ในพนทวจย สวนมากอยในพนทอาเภอหาดใหญ และอาเภอเมองพทลง และอาเภอควนขนน 2) รายได มการตงราคารบงานสงสด 20,000 บาท การรบงานจรงมการตอรองราคา 3) จานวนลกคหนงตะลง มประมาณ 20 คณะ 4) รายไดของลกค คนปมคาตวมากทสด 5) สถานภาพทางสงคม มลกคเปนทยอมรบในสงคม พฒนาตวเองเปนครสอนในสถานศกษา เปนศลปนแหงชาต 6) บทบาทดนตรหนงตะลง ม 3 รปแบบคอ บทบาทของนกดนตร บทบาทของวงดนตร บทบาทของเครองดนตร 7) ปญหาหนงตะลง ม 3 ดาน คอผวาจาง นายหนง และลกคนกดนตร

องคประกอบดนตรหนงตะลง มลกค 2 ประเภท นกดนตรแบงตามรนอายและความสามารถ ได 3 ประเภท คอ นกดนตรรนเการะดบครเพลง นกดนตรรนใหม และนกดนตรรนฝกหด วงดนตรและเครองดนตรแบงได 3 ประเภท ดนตรแบบดงเดม ดนตรดงเดมผสมดนตรสากลและดนตรคอมพวเตอร บทบาทเครองดนตร ทบหรอกลองชดเปนเครองกากบบทบาทขนและลงเพลง ปหรอคยบอรดเปนตวดาเนนทานอง

ลกษณะทางดนตร ภาพรวมในพนทสงขลายดระเบยบเพลงไทยเดม พนทพทลงใชดนตรสากลมาก ดนตรทใชม 2 แบบคอ ดนตรประกอบพธการสวนมากใชเพลงไทยเดมและดนตรประกอบแสดงตามเนอเรองสวนมากใชเพลงสมยนยม การปรบตงเสยง มการปรบตงเสยงโหมง เปนเสยง เร ปรบตงเสยงปเปนเสยง เร คาสาคญ: ดนตร หนงตะลง ทะเลสาบสงขลา

299


Abstract This research utilized the qualitative research methodology with the following

objectives. 1) to study the roles and status of shadow play music;2) to study musical compositions of the shadow play; and 3) to study musical characteristics of shadow play. The results are as follows.

A study of roles and status of shadow play music shows the following information: 1) Most shadow play troupes located in Hat Yai, Meaung Phatthalung, and KhuanKhanun districts. 2) A maximum fee charged for one performance costs 20,000 Baht. The set price was negotiable depending by hirers. 3) The number of musicians for shadow play troupe was about 20 musicians. 4) For the income of the musicians, an PI receive highest payment. 5) For social status, the musicians are recognized in the society and they are able to develop themselves to become teachers in a school or as a national artiste. 6) The roles in shadow play music consist of three aspect : role of musician, music band and music instrument. 7) The problems in shadow play music consist of three aspects: the hirer, shadow play master and musicians.

There are two kinds of musicians for the shadow play. Musicians of different age and skills can be divided into three categories: experienced musician with skills equivalent to the master musician, new generation musician and novice musician. There are three kinds of musical band and instrument: traditional music, traditional music mixed with Western music and computer music. As for the role of musical instruments, Tub or drum kit controls the initiation and ending of the music, whereas the Pi or keyboard is a melody operator.

The overall musical characteristics of the shadow play music in Songkhla area strictly follows traditional Thai music. In Phatthalung the music for shadow play utilizes Western music. Two kinds of music are played: the one accompanying the rite, which utilizes mostly Thai traditional music and the other for accompanying the show featuring mostly the current popular music. In sound setting, Mong is adjusted to ―Re‖ as well as the setting of the Pi, which is in “Re‖ notation. Keywords: Music, Shadow Play, Songkhla Lake

300


บทนา หนงตะลงถกปรบเปลยนไปตามบรบททางสงคม ดนตรหนงตะลงเปนองคประกอบหนงของหนงตะลงทตองถกปรบเปลยนไปตามบรบทและวถการดารงชวตดวย เพอใหหนงตะลงยงคงมการรบใชสงคมไดอยางเขมแขง ตองคานงถงความอยรอดในบรบทสงคมสมยใหม และดารงอยไดทามกลางการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจในปจจบน

ดงนนเพอใหศลปะการแสดงหนงตะลงและดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา ยงคงบทบาทและทาหนาทดงกลาวอยางยงยน ผวจยจงมความสนใจศกษาวจย ดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา เพอหาแนวทางการอนรกษและพฒนาใหดนตรหนงตะลงยงคงอย ในสงคมรอบทะเลสาบไดอยางยงยน วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสถานภาพและบทบาท ดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา

2. เพอศกษาองคประกอบของดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา 3. เพอศกษาลกษณะทางดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา


ผวจยกาหนดขอบเขตดานพนท การสารวจและออกภาคสนาม ในอาเภอทตดทะเลสาบสงขลา ซงตดพนท 2 จงหวดคอจงหวดพทลงและจงหวดสงขลา ในจงหวดพทลงมพนทอาเภอทตดทะเลสาบสงขลา 5 อาเภอ ไดแก อาเภอควนขนน อาเภอเมองพทลง อาเภอเขาชยสน อาเภอบางแกว อาเภอปากพะยน สวนจงหวดสงขลามอาเภอทตดทะเลสาบสงขลา 8 อาเภอ ไดแก อาเภอควนเนยง อาเภอบางกลา อาเภอหาดใหญ อาเภอเมองสงขลา อาเภอสงหนคร อาเภอสทงพระ อาเภอกระแสสนธและอาเภอระโนด

ผวจยดาเนนการเกบขอมลในพนท ชวงป พ.ศ. 2558 ถง ป พ.ศ. 2560 โดยกาหนดกลมผใหขอมล คอนายหนงตะลง นกดนตรหนงตะลง ทเปนตวแทนของนกดนตรในอาเภอตาง ๆ โดยวธการจดสนทนากลมทงสองพนทคอในพนทวจยจงหวดสงขลา และจงหวดพทลง นอกจากนนยงใชวธการสมภาษณกลมศลปนหนงตะลง นกดนตรลกค เกบขอมลภาคสนาม สงเกตและบนทกรปแบบของดนตรหนงตะลงทมการเลนอยในพนท

พนทจงหวดสงขลา จดสนทนากลม ณ ศนยวฒนธรรมเฉลมราช วดคลองแห อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา เมอวนท 20 กนยายน 2558 ผใหขอมลในการสนทนากลมในพนทจงหวดสงขลาจานวน 10 คนไดแก นายชย เหลาสงห นายกสมาคมศลปนพนบาน จงหวดสงขลา นายประเสรฐ รกษวงศ เลขาธการสมาคมศลปนพนบาน จงหวดสงขลา ตวแทนนายหนงตะลงและนก

301


ดนตรในพนทจงหวดสงขลาไดแก นายประพนธ ไฝเสง นายปวรศ ประวต นายดวน อารมณฤทธ นายเทพฤทธ พสระ นายพลอย เหงลม นายภกด แทนมณ นายอามร เอยดนอย นายเดโช กลอมเกลยง

พนทจงหวดพทลง จดสนทนากลม ณ ชมรมหนงตะลงพนบานจงหวดพทลง วดควนมะพราว ตาบลพญาขน อาเภอเมอง จงหวดพทลง เมอวนท 21 กนยายน 2558 ผใหขอมลในการสนทนากลมในพนทพทลงมจานวน 8 คนไดแก นายฉน จาโร นายกมลวทย ขวญรอด นายนรช ทองบตร นายจานง ตกตาทอง นางหนคล ศรโรจน นายสพฒน ณ พทลง นายประเสรฐ ขนพล นายสมนก คาเกลยง

เครองมอทใชไดแกแบบสมภาษณ กาหนดประเดนหวขอแบบกวาง ๆ ใชเปนคาถามในกลม ใหกลมสนทนาเสนอความคดเหน ตอบคาถาม และอภปรายในประเดนตาง ๆ ผวจยใชการจดบนทก บนทกดวยกลองวดโอและเครองบนทกเสยงและนามาถอดคาพด หลงเสรจจากการสนทนากลม ผวจยและผชวยวจย ชวยกนสมภาษณเปนรายบคคลพรอมทงขอขอมลทจาเปน จนครบทกคนทมารวมสนทนากลม

การสมภาษณเชงลก โดยการนดแนะนกดนตรทเคยสนทนากลมและนกดนตรคนอนทอยในพนทวจยไดแก ครควน ทวนยก ศลปนแหงชาต สนต สวรรณการหรอหนงแตว ศ. นครนทร ครอานาจ นนเอยดหรอครตอย เพอสมภาษณขอมลเพมเตม เปนการตรวจสอบขอมลจากการสนทนากลมและขอมลทไดจากแหลงอน ๆ นอกจากนใชการเขาสงเกต การบรรเลงหนงตะลงในพนท จากนกดนตรทเคยเขารวมสนทนากลมมาแลวและหนงตะลงคณะอนๆ ถงการใชเครองดนตรและการใชเพลง ในการบรรเลงประกอบหนงตะลง

การวเคราะหขอมล โดยนาขอมลทไดจากจากเอกสาร จากการสนทนากลม จากการสมภาษณและการสงเกต ดนตรหนงตะลงในพนทวจย นามาแยกแยะประเดนแลวนาเสนอโดยการ พรรณาวเคราะห

แนวคดทฤษฎในการวจย

ทฤษฎทางมานษยดนตรวทยา จาก Myers, Helen. (1992, p. 3) ใหแนวคดเรองการศกษาทางดานดนตรชาตพนธ (Ethnomusicology) วาเปนการศกษา ทางดานดนตรทมความหลากหลายเชนการศกษาดนตรพนบาน ดนตรรวมสมยของตะวนออกทถายทอดโดยมขปาฐะ ดนตรทเปนดงเดม การเปลยนแปลงทางดานดนตร ดนตรในสถานะสญลกษณ หนาทของดนตรตอสงคม

Meyers, Helen. ไดอธบายถงการศกษาทางมานษยดนตรวทยา วาเปนการศกษาทางมานษยดนตรวทยา มความจาเปนทจะตองอาศยกระบวนการทางดนตรวทยา (Musicology) และมานษยวทยา ในการทาการวเคราะหงานวจยทเกยวของกบมานษยดนตรวทยา ทฤษฎทนามาใชสวน

302


ใหญจะเกยวของกบทฤษฎในการศกษาดานสงคมศาสตร มานษยวทยา และมานษยดนตรวทยา (Ethnomusicology) มารวมประกอบการวเคราะหในงานวจยนนๆ ซงนกมานษยดนตรวทยาจาเปนตองมวธการเกบขอมลภาคสนาม ถอไดวาการเกบขอมลภาคสนามเปนวธการท สาคญ และจาเปนตอการเขาถงขอมลปฐมภม

แนวคดเรองสถานภาพของลนตน ปรากฏจากงานเขยนของ สพตรา สภาพ (2545) ทศนย ทองสวาง(2549) โดยแบงสถานภาพเปน 2 ประเภทไดแก

1. สถานภาพโดยกาเนด เปนสถานภาพหรอตาแหนงทตดตวมาแตกาเนด แกไขหรอเปลยนแปลงไดยากหรอไมไดเลยเชน สถานภาพทางวงศาคณาญาต สถานภาพทางเพศ สถานภาพทางอาย สถานภาพทางเชอชาต สถานภาพทางถนกาเนด สถานภาพทางชนชนทางสงคม

2. สถานภาพโดยการกระทา เปนสถานภาพท ไดมาจากการกระทาของบคคลเชน สถานภาพสมรส สถานภาพความเปนบดามารดา สถานภาพทางการศกษา สถานภาพทางอาชพ สถานภาพทางการเมอง

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมของโบแอส จากงานเขยนของ อมรา พงศาพชญ (2541) ไดอธบายแนวคดดงกลาววา สงคมและวฒนธรรมของคนมจดเรมตนทเปนอสระแกกน การทหลายสงคมมวฒนธรรมเหมอนกนเกดจากการแพรกระจายทางวฒนธรรมจากสงคมหนงไปยงสงคมหนง

ทฤษฏการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมของ โครเบอร (Kroeber) จากงานเขยนของ ผจงจตต อธคมนนทะ (2543) ไดอธบายถงลาดบขนการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมของ โครเบอร (Kroeber) วาม 5 ขนตอนคอ

1. ขนทมการคดสรางสรรคสงใหมๆ ขนมาและนามาใชในสงคม 2. ขนทคนในสงคมยอมรบเอาสงประดษฐใหมๆ นนเขามาใชในสงคมจนถงจดอมตว 3. ขนอมตวของวฒนธรรมในสงคมนนๆ เปนระยะทความเจรญกาวหนาตาง ๆ ถงขนจดสด

ยอด 4. ขนทมการทาซาแบบเดมอยเปนปกต ไมมความคดสรางสรรคสงใหมๆ ขน 5.เมอถงจดอมตวแลว ลกษณะวฒนธรรมเปนไปตามแบบเดม จนคนในสงคมเกดความเบอ

หนาย จงคด สรางสรรคสงใหมๆ ขนมาอก โดยแยกตวออกจากวฒนธรรมเดมและสรางแบบวฒนธรรมใหมๆ ขน

303


ผลการวจย ดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา มผลการวจยตามวตถประสงคทศกษาดงน

1. สถานภาพและบทบาทดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา ผลการศกษาสถานภาพและบทบาทดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลามดงน ผวจยได

กาหนดเปนหวขอยอยคอ จานวนคณะหนงตะลงและลกคดนตรหนงตะลงใน พนท สถานภาพทางรายไดและเศรษฐกจของหนงตะลง จานวนลกคหนงตะลง สถานภาพทางรายไดและเศรษฐกจของลกคหนงตะลง สถานภาพทางสงคมและความอยของลกคหนงตะลง สภาพปญหาสะทอนจากนกดนตรหนงตะลง ไดผลการวจยดงน

1.1 จานวนคณะหนงตะลง 1.1.1 จานวนคณะหนงตะลงในจงหวดสงขลา หนงตะลง ทมถนฐานของหวหนา

คณะและสถานทตดตอ ในพนทวจย อาเภอตาง ๆ มดงน 1) อาเภอหาดใหญ คณะหนงตะลงจานวน 27 คณะ 2) อาเภอเมอง คณะหนงตะลงจานวน 23 คณะ 3) อาเภอควนเนยง คณะหนงตะลงจานวน 19 คณะ 4) อาเภอระโนด คณะหนงตะลงจานวน 1 คณะ 5) อาเภอกระแสสนธ คณะหนงตะลงจานวน 2 คณะ 6) อาเภอสงหนคร คณะหนงตะลงจานวน 6 คณะ 7) อาเภอบางกลา คณะหนงตะลงจานวน 2 คณะ 8) อาเภอสทงพระ จากการสารวจและการขนทะเบยนยงไมปรากฏชอคณะหนง

ตะลงทอยในอาเภอสทงพระ จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนถงจานวนคณะหนงตะลงในพนทวจย ของจงหวดสงขลา ม

จานวนคณะมากสดอยในพนทอาเภอหาดใหญ ซงปรากฏวามการบนทกขอมลไวถง 27 คณะ รองลงมาอยในพนทอาเภอเมองสงขลา มจานวน 23 คณะและอยในอาเภอควนเนยง 19 คณะ แตในอาเภอสทงพระ ไมมขอมลของคณะหนงตะลงอยในอาเภอดงกลาวเลย

การสารวจและขนทะเบยน มการแจงจานวนบคคลในคณะ สมาชกในวงจานวนนอยสดคอ 6 คน มากสดอยท 10 คน เมอสมภาษณแลวบางคณะมเพยงชอนายหนง แตไมมลกคหรอนกดนตรของตนเอง แตเมอมการรบงานใชวธการจางลกคจากวงอน

1.1.2 จานวนคณะหนงตะลงในจงหวดพทลง หนงตะลง ทมถนฐานของหวหนาคณะและสถานทตดตอ ในพนทวจย อาเภอตาง ๆ มดงน

1) อาเภอควนขนน มคณะหนงตะลงจานวน 24 คณะ 2) อาเภอเมอง คณะหนงตะลงจานวน 26 คณะ

304


3) อาเภอเขาชยสน คณะหนงตะลงจานวน 5 คณะ 4) อาเภอบางแกว คณะหนงตะลงจานวน 2 คณะ 5) อาเภอปากพะยน คณะหนงตะลงจานวน 1 คณะ

จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนถงจานวนคณะหนงตะลงในพนทวจยรอบทะเลสาบสงขลา ในจงหวดพทลง มจานวนคณะมากสดอยในพนทอาเภอเมองพทลง ซงปรากฏวามการบนทกขอมลไวจานวน 26 คณะ รองลงมาอยในพนทอาเภอควนขนน มจานวน 24 คณะ ในอาเภอเขาชยสนมจานวน 5 คณะ อาเภอบางแกว 2 คณะ อาเภอปากพะยนมเพยง 1 คณะ

การสารวจและขนทะเบยน มการแจงจานวนบคคลในคณะ จานวนสมาชกในวงนอยสดจานวน 10 คน มากสด 11 คนมเพยงวงเดยวคอ หนงขนทอง นองประเสรฐ เมอสารวจแลวบางคณะมเพยงชอนายหนง แตไมมลกคหรอนกดนตรของตนเอง แตเมอมการรบงานใชวธการจางลกคจากวงอนเชนเดยวกบคณะหนงตะลงในพนทจงหวดสงขลา

1.2 สถานภาพทางรายไดและเศรษฐกจของหนงตะลง 1.2.1 ราคาการรบงานแสดงหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลาในจงหวดสงขลา หนงตะลง ในอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา มคณะหนงตะลงจานวน 27 คณะ

คาจางในการแสดง สงสดรบงานคนละ 20 ,000 บาท โดยราคาสงสดเปนนายหนงทมชอเสยงเปนทยอมรบในพนทไดแกหนงนครนทร ชาทอง ซงเปนศลปนแหงชาต และลกศษยของหนงนครนทร ทเปนทยอมรบในพนทสามารถรบงานในอตราทลดหลนลงมา โดยมคาจางคนละ 18,000 บาท ถง 20,000 บาท สวนคณะอน ๆ จานวน 22 คณะ รบคาจางในอตราเฉลยคณะละ 15,000 บาทตอคน

หนงตะลง ในอาเภอเมอง จงหวดสงขลา มคณะหนงตะลงจานวน 23 คณะ คาจางการรบงานในแตละคณะมความแตกตางกน โดยคณะทมคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 18,000 บาทไดแก หนงปญญา ปากพล หวหนาคณะไดแก นายแปลก มนตร หนงสภาพ ศ.กนทองหลอ หวหนาคณะโดย นายสภาพ ชมยวง หนงชนะ ลกหนงชวน หวหนาคณะคอ นายชยชนะ ไพโรจน สวนคณะอนจานวน 20 คณะรบคาจางประมาณ 15,000 บาทตอคน

อาเภอควนเนยง จงหวดสงขลา คณะหนงตะลงจานวน 19 คณะ คาจางการรบงานในแตละคณะมความแตกตางกน โดยคณะทมคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 18,000 บาทไดแก หนงจคม ศ.อศวน สวนคณะอน จานวน 17 คณะรบคาจางเฉลยคนละ 15,000 บาท รบนอยสดราคา 12,000 บาทไดแก หนงอนชต ศ.ลาดวน

อาเภอสงหนคร จงหวดสงขลา คณะหนงตะลงจานวน 6 คณะ การรบงานในแตละคณะมความแตกตางกนเชนเดยวกบคณะทอยในอาเภออน โดยคณะทมคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 20,000 บาทไดแก หนงฉน ธรรมโฆษณ สวนคณะอนจานวน 6 คณะมคาจางรบงานเฉลยคนละ 15,000 บาท

305


อาเภอระโนด จงหวดสงขลา คณะหนงตะลงจานวน 1 คณะ และหนงตะลง ในอาเภอกระแสสนธ จงหวดสงขลา มคณะหนงตะลงจานวน 2 คณะ คาจางการรบงานเฉลยคนละ 15,000 บาท เชนเดยวกน

หนงตะลง ในอาเภอบางกลา จงหวดสงขลา คณะหนงตะลงจานวน 2 คณะ การรบงานในแตละคณะมคาจางเฉลยอยท 15,000 บาททง 2 คณะ

1.2.2 ราคาการรบงานแสดงหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา ในจงหวดพทลง อาเภอควนขนน จงหวดพทลง คณะหนงตะลงจานวน 24 คณะ คาจางการรบงาน

สงสดอยทคนละ 18,000 บาทไดแก คณะหนงขนทอง นองประเสรฐ รบคาจางเฉลยคนละ 15 ,000 บาทจานวน 6 คณะ รบคาจางเฉลยคนละ 13 ,000 บาท จานวน 6 คณะ รบคาจางเฉลย 12 ,000 บาท จานวน 10 คณะ รบคาจางเฉลยคนละ 10,000 บาทเพยง 1 คณะไดแก หนงเพยรทอง กองฟา

อาเภอเมองพทลง จงหวดพทลง คณะหนงตะลงจานวน 26 คณะ คาจางการรบงานในแตละคณะมความแตกตางกน โดยคณะทมคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 20,000 บาทไดแกหนงทว พรเทพ รองลงมาเปนหนงรงวเชยร ตะลงเสยงทองในราคาคนละ 18,000 บาท รบคาจางเฉลยคนละ 15,000 บาท จานวน 14 คณะ รบคาจางเฉลยคนละ 13,000 บาทจานวน 6 คณะ รบคาจางเฉลยคนละ 12,000 บาท จานวน 4 คณะ

อาเภอเขาชยสน จงหวดพทลง คณะหนงตะลงจานวน 5 คณะ คณะทมคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 15,000 บาท มจานวน 3 คณะ และรบคาจางเฉลยคนละ 12,000 บาท จานวน 2 คณะ

อาเภอบางแกว จงหวดพทลง คณะหนงตะลงจานวน 2 คณะ คณะทมคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 15,000 บาทไดแกหนงสาวนย ศ.พรอมนอย สวนคณะสมพรนอย เทพสนทร รบคาจางเฉลยคนละ 13,000 บาท

อาเภอปากพะยน จงหวดพทลง คณะหนงตะลงจานวน 1 คณะไดแก คณะหนง อ.โชต ตะลงสากล มคาจางในการรบงานสงสดอยทคนละ 15,000 บาท (สานกงานวฒนธรรมจงหวดพทลง)

นอกจากการแสดงคาจางในการรบงานเปนการตงราคามาตรฐานของแตละวงไวแลว จากการสนทนากลม พบวา การรบคาจางหรอคาราด ในปจจบน ผรบงานคอนายหนงกบผวาจางจะตกลงราคากนตามระยะทางหรอความใกลไกลของสถานทจดงาน รายละเอยดเพมเตมตาง ๆ แตจะตงราคาขนตาไว บางคณะอาจจะมคาจางสาหรบการแสดง 25,000 บาท หรออาจจะถง 50,000 บาท ขนอยกบงานและสถานท ความใกลไกลและการเดนทางนอก จากนแลวหนงตะลงทมชอเสยงและเปนทยอมรบจะมคาจางทสงกวาคณะอน ๆ การตงราคาสาหรบคาราด กบการรบงานจรง ๆ

306


อาจจะมการลดราคาลงมาอก โดยการพดคยและการตอรองกบเจาภาพ บางงานมการเลนใหกบเจาภาพฟรกม โดยนายหนงรบคาแสดงมาสาหรบลกคเทานน โดยไมไดคดคาตวนายหนงกม

การคดราคาในการแสดงหนงตะลง มการคดตามความแตกตางของรายละเอยดในการแสดงดงน 3 ปจจยหลกคอ

ลกค ไมมคาเครองเสยง รวมกบคาตวนายหนง ลกค รวมเครองเสยง รวมกบคาตวนายหนง ลกค รวมเครองเสยงและนกรอง รวมกบคาตวนายหนง

1.3 จานวนลกคหนงตะลง ยงไมมการรวมตวและจดทาเปนเครอขายอยางชดเจน จากการสมภาษณ ในพนทจงหวดสงขลา พบวามลกคหนงตะลงประมาณ 12 คณะในแตละคณะมการยมตวลกค โดยเฉพาะ คนป อาจจะตองไปเลนใหกบคณะอน ๆ ทจาง สวนในจงหวดพทลงมขอมลจานวนลกคประมาณ 8 คณะ สวนใหญคนปเปนลกศษยของครตอย อานาจ นนเอยด และนกดนตรลกคมาจาก “ราวงเวยนครก” และโนราห ทาใหสดสวนนายหนงมมากกวาลกค เพราะนายหนงมเพยงคนเดยว เรยนรจากสอตาง ๆ สามารถขบบทและเปนนายหนงได สวนลกคตองใชการฝกซอมเปนวง

1.4 สถานภาพทางรายไดและเศรษฐกจของลกคหนงตะลง นกดนตรพนบาน ตาแหนงตาง ๆ คาตวของนกดนตรในพนทจงหวดสงขลา โดยคนป

หรอคนซอดวง ไดรบคาตวมากทสดกวาตาแหนงอน ๆ ในคณะ โดยคาตวไดรบตงแตราคา 700 บาทขนไป ถง 1,000 บาท สวนตาแหนงอน ๆ มรายไดตอคนอยทประมาณ 500 บาท

ในจงหวดพทลงเชนเดยวกบสงขลาพบวา นกดนตร คนป ไดรบคาตวมากทสดกวาตาแหนงอน ๆ ในคณะ แตคาตวจะนอยกวาในจงหวดสงขลา โดยไดรบคาตวอยท 600 – 800 บาทตอคน สวนตาแหนงอน ๆ ไดแก คนทบ คนโหมง คนกลอง คนฉง ไดรบลดหลนลงมาโดยคาตวอยท 500 – 600 บาทตอคน

นกดนตรสากล ตาแหนงตาง ๆ ในพนทจงหวดสงขลาและพทลง นกดนตรทเลนคยบอรด โดยเปนคนหลกในการดาเนนทานอง ไดคาตวมากกวาคนอน โดยไดคาตวคนละ 600 – 800 บาท สวนนกดนตรในตาแหนงกตารและกตารเบส ไดคาตวประมาณ 700 บาทตอคน ลกคดนตรสากลในตาแหนงอนไดประมาณ 500 – 600 บาทตอคน

1.5 สถานภาพทางสงคมและความเปนอยของลกคหนงตะลง ลกคหนงตะลงทมฝมอ สวนมากตองมการฝกซอมดนตรอยเสมอ หรอตองทาหนาทดาน

ดนตร ซงมผลทาใหตองฝกและเลนอยเปนประจา สามารถใชอาชพทเกยวของกบดนตร ในการประกอบอาชพหลก เชนการเลนดนตรเปนลกคหนงตะลง การสอนในสถาบนการศกษา การฝกอบรมใหกบนกเรยนตางๆ การบนทกเสยงดนตรพนบานใหกบศลปน

307


สถานภาพทางสงคมของนกดนตรหนงตะลงพบวา นกดนตรหนงตะลง ทมฝมอเปนทยอมรบทางสงคม ไดรบการยกยองจากสงคม สามารถดารงชพดวยการเลนดนตร และอาชพอน ๆ ทเกยวของ นกดนตรหนงตะลงทไดรบการยกยองเชน

ครควน ทวนยก ไดรบศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (ดนตรพนบาน) สาขายอย ปหนงตะลงและปโนรา ประพนธ ไฝเสง ครภมปญญาไทยดานศลปกรรม (ดนตรพนบาน) ไดรบการยกยองเชดชเกยรตจากสานกงานเลขาธการสภาการศกษากระทรวงศกษาธการ ใหเปนครภมปญญา อานาจ นนเอยด หรอครตอย เปนอาจารยพเศษ วทยาลยนาฏศลปพทลง นอกจากนนยงเปนนกดนตรหนงตะลงอาชพซงกลายเปนอาชพคกนไป

สถานภาพทางสงคมของนกดนตรหนงตะลง เปนทยอมรบของคนในสงคมโดยเฉพาะนกดนตรทมผลงานอนโดดเดน ทางานอยางตอเนองพฒนาตวเองจะมฝมอเกงกลา ไดรบการเชดชจากสงคม หนวยงานรฐและสถาบนการศกษาตางๆ เชญมาเปนครสอนหรอเปนตนแบบทางดานดนตรหนงตะลง โดยเฉพาะนกดนตรป ซงเปนเครองดนตรหลกในการเดนทานองของหนงตะลง สามารถใชอาชพนกดนตรหนงตะลงเปนฐานในการสรางงาน สรางอาชพอนอกตามมา เชนเปนครสอนป เปนวทยากร อบรมดนตรหนงตะลง โดยใชดนตรพนบานหาเงนดารงชพได สวนนกดนตรทบรรเลงเครองดนตรประเภทอน เชน ทบ โหมง กลอง ยงไมมนกดนตรคนใดทสรางความโดดเดนไดเทาคนป

1.6 บทบาทของดนตรหนงตะลง บทบาทของดนตรหนงตะลง สามารถแยกได 3 รปแบบคอ บทบาทของนกดนตร

บทบาทของวงดนตร บทบาทของเครองดนตร ไดดงน บทบาทของนกดนตร มบทบาทหลกคอเปนผบรรเลงเครองดนตรประกอบการแสดง

หนงตะลง บรรเลงเครองดนตรประกอบการแสดงโนรา บทบาทดานการอนรกษดนตรพนบานเชนครควน ทวนยก มบทบาททเดนชด ไดรบเปนศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง นกดนตรเปนทยอมรบในสงคมไดรบบทบาทการสอนในสถานศกษาเชนครอานาจ นนเอยด ครประพนธ ไฝเสง ครควน ทวนยก และบทบาทการถายทอดนอกสถานศกษา เชนครดวน อารมฤทธ

บทบาทของวงดนตรหนงตะลง ใชบรรเลงประกอบการแสดงหนงตะลง มบทบาทในการบรรเลงประกอบการแสดงโนรา โดยปรบเปลยนโหมงมขนาดทแตกตางกน วงดนตรสากลทใชประกอบยงมบทบาทการแสดงราวงเวยนครกในพนท

บทบาทของเครองดนตร มบทบาทในการสรางอารมณใหกบผชมโดยใชเพลงและเครองดนตรเปนสอทางอารมณ เชน ทบหรอกลอง ตเรว ๆ จงหวะกระชน ใหอารมณสนกสนานและตนเตน คยบอรดมบทบาทในการสรางบรรยากาศในการแสดงโดยใชเสยง effect ในเครองเชนเสยงนาตก เสยงลมพด บทบาทในการใหสญญาณกบเครองดนตรอนในวง บทบาทการใชเทยบเสยงขบของนายหนงตะลง

308


1.7 สภาพปญหาการเปลยนแปลงหนงตะลง สะทอนจากนกดนตรหนงตะลง สภาพปญหาทถกสะทอนจากนกดนตรหนงตะลงและจากนายหนงตะลงรอบทะเลสาบ

ทงในจงหวดสงขลาและจงหวดพทลง พบวาปญหาสวนมากเปนปญหาเกดจากผชม ผรบงาน นายหนงและจากลกค จากปญหาดงกลาวสรปไดดงน

ปญหาทเกดจากผรบงานเกดจากการเปลยนแปลงจากผชม นยมการแสดงใหม ๆ การเขามาใหมของราวงเวยนครก เนนความสาคญของดนตรสากลมากขน นกดนตรจากราวงเวยนครก เขามามบทบาทเพมขน ทาใหความนยมของตลาด ความตองการของคนดในพนทปรบเปลยนไป ผวาจางตองกาหนดรปแบบของวงดนตรหรอลกคจากผรบงาน ทาใหเกดการเปลยนแปลง นกดนตร เชนมการขอเพมนกรอง มการคนชวงดวยนกรอง ขอลกควงทตองการ การเปลยนแปลงรปแบบวธการแสดงหนงตะลง สงผลทาใหราคาในการรบงานทสงขนตามมาอกดวย

ปญหาทเกดจากนายหนงไดแก การกาหนดราคาการรบงานทราคาแพงเกนไป เจาภาพไมจางหนงตะลงคณะนน ๆ ถารบถกเกนไป ไมสามารถหาลกคเลนได หรออาจทาใหขาดทนในการเลน นายหนงตะลงเพมมากขนเนองจากฝกฝนตนเองจากสอใหม ๆ ไดงาย เชน ซด , วซด, จากอนเทอรเนต แตขาดความเชยวชาญ การแสดงหนงตะลงทขาดทกษะหรอทเรยกวา “วชายงไมถง” นอกจากนแลวการแขงขนทมมากขนหนงตะลงพยายามเพมการเลนแบบใหม ๆ เขามา เชน เพมเครองดนตร แซกโซโฟน เพมนกรอง ทาใหราคาของลกคมราคาแพงขน หนงตะลงแนวขนบทมอรรถรสหรอบนเทงเชงสาระขาดหายไป เพราะนายหนงแสดงหนงไมเตมท ไมเปนไปตามรปแบบหรอยดขนบแบบดงเดม ในการขบบท ขบกลอน ใหความสาคญดานอน ๆ มากเกนไป เชน ใหดนตรแสดงความสามารถ มการนานกรองมารองโชว มการทอลคโชว หรอตลกมากเกนไป ทาใหขาดการดา เนนเรองราวทตอเนอง นายหนงไมมลกคของตนเอง ตองใชลกคทอน นายหนงตองการลกคทมฝมอและทกษะในการแสดงแตขาดลกคทมคณลกษณะดงกลาว

ดานลกคหนงตะลง มการผสมผสานระหวางดนตรสากลและดนตรเครองหาแบบดงเดม ใหความสาคญกบดนตรสากลมากขน ตองใชลกคและนกดนตรสากลเขามาเพม ลกครบคาตวทแพงและเลอกนายหนงทใหราคาแพง การวาจางลกคซงมาจากนกดนตรพนบานลดนอยลงไปและการไดรบโอกาสการแสดงนอย จนตองปรบเปลยนอาชพของตนเองหนไปทาอาชพอนเพอใหอยรอด ทาใหนกดนตรพนบานไมไดพฒนาศกยภาพของตนเองใหมความเชยวชาญ

ลกคขาดทกษะดานดนตรโดยเฉพาะดนตรเครองหา มการนาเครองดนตรสากลเขามาผสม ขณะทลกคดนตรสากล กขาดทกษะและความร ดานการแสดงดนตรกบหนงตะลง ทาใหขาดอรรถรส ในดานสนทรยรส ความลงตวระหวางรปหนงกบดนตรนอยลง หวหนาทมลกคหรอหวหนาทมนกดนตรมจานวนนอย สามารถกาหนดหรอสรางราคาทสงขน

309


จากขอมลดงกลาวสรปไดวาการเปลยนแปลงหนงตะลงมาจากปจจยหลก 4 เรองไดแก จากผชม จากผวาจาง จากนายหนงและจากลกค การทนายหนงเลอกลกค ตามความตองการของเจาภาพหรอผรบงาน การกาหนดลกค นกดนตรถกกาหนดจากผจาง ทาใหนายหนงตองเลอกและใชลกคตามทผวาจางกาหนดมา ตองมการปรบตวในการแสดงหนงตะลงกบลกคทถกกาหนดมา ทาใหเหนปจจยทมตอการเปลยนแปลงและการกาหนดนกดนตรลกค ดงแผนภมท 1

แผนภมท 1 แสดงความสมพนธและบทบาทของ ผชม เจาภาพ นายหนงและลกค

2 ศกษาองคประกอบของดนตรหนงตะลง ผลการศกษาขององคประกอบดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลามดงน

2.1 นกดนตร ลกคหนงตะลง มผสมผสานระหวางนกดนตรพนบานไทยกบนกดนตรสากล โดยแบงลกคออกเปน 2 ประเภทไดแก

1. ลกคทประจาคณะของนายหนงตะลง มบางคณะทมลกคหรอนกดนตรเปนของตนเอง สามารถรบงานไดทนท ลกคทอยประจาคณะของนายหนงตะลง สวนมากเปนนายหนงทมชอเสยงเปนทยอมรบในพนท มการออกงานหรอรบงานบอย สามารถเลยงตวเองจาการแสดงหนงตะลงได ทาใหลกคอยไดเชนเดยวกน อกปจจยหนงคอลกคทเปนเครอญาตของนายหนง ซงเปนการสรางลกคจากนายหนงเอง ทาใหอยกบนายหนงไดเชนเดยวกน

2. ลกคหรอนกดนตรทไมประจานายหนงตะลง บางคณะไมมลกคตองจางลกคจากทอนซงทาใหเกดปญหาเรองการขาดลกคในการแสดง ถาเปนชวงทมการแสดงบอย ๆ นกดนตรลกคทมฝมอเปนทยอมรบในพนท มผลงานเปนทประจกษ เปนนกดนตรอสระ สามารถรบเลนดนตรใหกบนายหนง คณะอนไดเชนเดยวกน ลกคทมฝมอจะพฒนาตวเองเปนนายหนงและรบงานแสดงหนงเอง เปนการพฒนาวงลกคใหเปนคณะหนงตะลงเปนการเพมรายไดใหแกตวเองขนไปอกดวย

นกดนตรหรอลกคหนงตะลง พบวามทงดนตรพนบานและดนตรสากลโดยสามารถแบงออกเปนรนตาง ๆ ตามอายและความสามารถในการบรรเลงไดดงน

ผวาจาง

เจาภาพ

นาย

หนง

ลกค

ผชม

310


1. นกดนตรรนเกาทเปนระดบครเพลงเปนทยอมรบในสงคม มชอเสยงเปนทตองการของผรบงาน เปนตวชโรง ในการเลนดนตร เชน ครควน ทวนยก, ประพนธ ไฝเสง, ครอานาจ นนเอยด สวนนกดนตรสากลทเปนรนเกา สวนมากมกเลนคยบอรด เปนเครองดาเนนทานองแทนป ซงตองมความเขาใจในเพลงพนบานไทยเปนอยางด เขาใจการเชดหนงตะลง เพอทจะตดบทเพลงหรอลงจบตามนายหนงได

2. นกดนตรรนใหม เปนคนหนมรนใหม ไดรบการฝกจากครทเปนครเพลงทเปนทยอมรบ สามารถบรรเลงแทนคร หรอรบงานบรรเลงดนตรหนงตะลง สวนนกดนตรสากลเชนเดยวกน สวนนกดนตรสากล ในรนใหม เปนกลมทสามารถบรรเลงเพลงลกทงทวไป เพลงฮตหรอเพลงดง ๆ ในยคปจจบน มความเขาใจในบทเพลงลกทง มทกษะในการบรรเลง แตยงมความเขาใจในหนงตะลงนอย การตดบทเพลงหรอการลงจบตามความตองการของนายหนง ยงทาไดไมคอยด

3. นกดนตรรนฝกหด เปนรนเดก ทฝกหดเพอการอนรกษและสบทอดดนตรหนงตะลง การออกงานเปนลกษณะของนามาแสดงโชวมากกวาการประกอบอาชพดนตรหนงตะลง หรอการรบงาน แตอาจจะมรายได เพยงเลกนอย นอกจากรนฝกหดสามารถพฒนาตนเองใหมความสามารถเทยบเทานกดนตรพนบานรนใหม

2.2 วงดนตรและเครองดนตรหนงตะลง สามารถแบงออกเปน 3 ประเภทดงน 1. ดนตรโบราณหรอดนตรเครองหาดงเดม ดนตรเครองหาลวนๆ เรมมจานวนลด

นอยลงเนองจากการถายทอดของผรหรอผเชยวชาญนอย การเรยนรใชวธทองจาหรอจดจาจากผรหรอผเชยวชาญแบบบอกตอ แบบปากตอปาก ไมมการจดบนทกทงายตอการเขาใจ พฤตกรรมและความนยมของกลมเปาหมายคนดเปลยนไปตามสมยนยม ดนตรหนงตะลงเครองหาแบบโบราณ ซงจะประกอบไปดวย โหมง ฉง ทบ กลอง ป หนงตะลงและลกคหรอนกดนตรหนงตะลงทยงเลนดนตรแบบดงเดมสวนใหญเปนกลมทสบทอดมาจาก “นายหนงฉน” ในบางพนทของ สงหนคร สทงพระ ระโนด ซงสวนใหญไดรบอทธพลหรอเปนลกศษยของ “นายหนงฉน”

2. ดนตรเครองหาผสมผสานเปนการผสมผสานดนตรเครองหา กบเครองดนตรสากลสมยนยมบางชนเครองดนตรหนงตะลงเครองหา ประกอบไปดวย โหมง ฉง ทบ กลอง ป และเครองดนตรสากลตามสมยนยม เชน คยบอรด กลองสากล และกตาร เปนตน เปนการปรบเปลยนการบรรเลง เพอใหทนสมยกบการเปลยนแปลงแตยงคงอนรกษและรกษาไวซงรปแบบดนตรพนบานเอาไว กลมนนายหนงและลกคสวนใหญอยในพนทจงหวดสงขลา นาหมอม หาดใหญ บางกลา รตภม นายหนงและลกคหรอนกดนตรหนงตะลงซงเปนทรจกของคนในแวดวงหนงตะลงโดยเฉพาะ ครควน ทวนยก ครประเสรฐ รกษวงศ ครชย เหลาสงห นายปวรศ ประวต กลมเหลานถอเปนแกนนาสาคญทงในบทบาทของนายหนงตะลงและลกคหรอนกดนตรในหนงตะลงทงในบทบาทของศลปะการแสดง

311


และบทบาทการเคลอนพฒนาเพอสานตอหนงตะลงและการเลนดนตรหนงตะลงดวยกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง แสดงหนงตะลง

3. ดนตรคอมพวเตอร การใชเครองดนตรจากเสยงสงเคราะห พทกษ ทองสกใส ศลปนหนงตะลง ใชชอในการแสดงหนงตะลงวา “หนงอาจารยรงพทกษ สกลทอง” มตาแหนงเปนสมาชกสภาเทศบาลนครสงขลา ใชหนงตะลงในการสอสาร รณรงค ดานการเมอง การประชาสมพนธ การรณรงครบบรจาค เปนการเชดหนงตะลงคนเดยว เครองดนตรทใช มโหมง 2 ลกทใชประกอบการบรรเลงสด การใชดนตรประกอบการเชดหนงตะลง ใชเปนขอมลไฟลเพลงทบนทกไว แลวนามาเปด ตามรปแบบการเชด โดยการจดเรยงไฟลไวกอนตามลาดบขนตอนของหนง

2.3 บทบาทเครองดนตรในหนงตะลง บทบาทของดนตรหนงตะลงมความสาคญตอการสรางความสมพนธของทานองลลา

อารมณและความรสกใหสอดคลองกบบทตอนและสถานการณของการแสดง โดยนกดนตรจะตองมความรในเรองกลอนหนงตะลง เพอทจะสามารถดดแปลง ตดทอน และการสอดใสอารมณดนตรทเหมาะสม โดยเฉพาะอยางยง การใชไหวพรบ ปฏภาณหรอการ “ดน” ทานองดนตร

บทบาทของเครองดนตร มบทบาทในการสรางอารมณใหกบผชมโดยใชเพลงและเครองดนตรเปนสอทางอารมณ เชน ทบหรอกลอง ตเรว ๆ จงหวะกระชน ใหอารมณสนกสนานและตนเตน คยบอรดมบทบาทในการสรางบรรยากาศในการแสดงโดยใชเสยง effect ในเครองเชนเสยงนาตก เสยงลมพด

เครองดนตรในแตละประเภทมบทบาทตอการแสดงของหนงตะลง โหมง ฉง ทบ มบทบาทสาคญตอนนายหนงขบบทกลอน ปจจบนใชเครองดนตรสากลแตการควบคมจงหวะและดาเนนจงหวะยงเปนเรองของดนตรเครองหา

โหมง มบทบาทในการเทยบเสยงรองของนายหนงในการขบบทกลอน ทบมบทบาทในการใหสญญาณใหกบเครองดนตรอนๆ ในการขนเพลงและการลงจบ

เพลง การขนเพลงลงเพลงใชทบเปนเครองกาหนดจงหวะ “ทบสงกลองรบ” แตในสมยปจจบนเครองสากล “กลองชด” ทาหนาทเชนเดยวกบทบ สาคญกวาดนตรชนดอนในวง

ปมบทบาทในการบรรเลงทานองเพลงเครองดนตรสากลทมบทบาทเดยวกนคอคยบอรด

3 การศกษาลกษณะทางดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลา ผลการศกษาลกษณะทางดนตรหนงตะลงรอบทะเลสาบสงขลามดงน

3.1 ลกษณะภาพรวมทางเพลงและสาเนยงเพลง ในพนทรอบทะเลสาบสงขลาพบวา ทางเพลงและสาเนยงเพลงในพนทจงหวดสงขลามความหลากหลายมากกวาทางจงหวดพทลง เพราะวาพนทจงหวดสงขลามครป เปนทยอมรบของชมชนหลายคน เชน ครควน ทวนยก คร

312


ประพนธ ไฝเสง ลงพม ควนเนยง ซงครแตละทานไดสรางทางเพลงออกไปหลากหลายทาง สวนลลาจงหวะการบรรเลงคอนขางชา

สวนพนทจงหวดพทลง ไดรบอทธพลของหนงพรอมนอยโดยไดครตอย อานาจ นนเอยด เปนหลกในการพฒนาทมลกค และทมลกคในพนทพทลงสวนมากเปนลกศษยของครตอย ทาใหทางเพลงและสาเนยงเพลง มความใกลเคยงกบครเพลง ไมคอยไดสรางความหลากหลายเทาใด ลลาจงหวะแบบนมนวลและมความสนกสนานเราใจ ซงไดแนวทางมาจากหนงพรอมนอย ตะลงสากล และนกดนตรทมาจากราวงเวยนครก

3.2 ดนตรประกอบการแสดงหนงตะลง เพลงทพบวามการใชบอยในการบรรเลงดนตรหนงตะลงทงทางจงหวดสงขลาและ

จงหวดพทลงไดแก ชวงโหมโรง ทกวงใชเพลงพดชาเหมอนกน อกเพลงทใชคอเพลงแขกมอญบางขนพรหม

ชวงออกพระอศวร สวนมากใชเพลงโยสลมและเพลงญวนยาเหล โดยวงในพนทพทลงระบวาเปนเพลงบงคบ และมเพลงอนเขามาบรรเลงเพมอกคอ ชอยแมนา ระบายอดหญา

การออกรปบอกเรองสวนมากใชเพลง ฝรงแดง นอกจากนนใชเพลงไทยเดมอน ๆ ออกฤาษ มการใชเพลงเสมอเครอง เชดฤาษ นาดฤาษ ปกฤาษ เชด กราว ฤาษยอนแย

เขมรปากทอ จระเขหางยาว ชกใบ เพลงอน ๆ หลายวงมกจะใชเพลงไทยเดม มเพยงบางวงใชเพลงลกทงประกอบการแสดง

ในขนตอนพธการ การใชเพลงประกอบการแสดงหนงตะลง ในพนทจงหวดสงขลาและจงหวดพทลง พบวา

การใชดนตรประกอบการแสดงหนงตะลงสามารถจาแนกได 2 รปแบบคอ 1. ดนตรประกอบพธการ ไดแก เปนการใชดนตรประกอบกอนมการแสดงจรง

โหมโรง ออกฤาษ ออกพระอศวร ออกรปปรายหนาบท ออกรปบอกเรอง ออกรปเจาเมอง 2. ดนตรประกอบการแสดงตามเนอเรอง คอ การบรรเลงประกอบบทพากย

ประกอบบทบรรยาย เจรจาและประกอบตามบทบาทเฉพาะอยางของตวละคร หนงตะลงทวไปจะบรรเลงดวยเพลง ไทยเดมอตรา 2 ชน ตามความสามารถของนกดนตร สวนเพลงสากลหรอเพลงไทยสากลประเภทลกทงจะนยมนามาใชเฉพาะการบรรเลงประกอบ การแสดงตามเนอเรองเทานน

บทเพลงทนามาใชม 4 ประเภทไดแก เพลงไทยเดม เพลงพนบาน เพลงไทยสากลและเพลงสากล

3.3 การปรบตงระบบเสยง การปรบตงเสยงโหมง การตงเสยงโหมงตองวดเสยงกบนายหนงกบโหมงใหเสยง

กลมกลนกน การขบรองในแตละครงผเลนโหมงจะตองต เพอใหนายหนงเทยบเสยงเพอใชเรมตนใน

313


การขบ ในปจจบน การตงเสยงโหมง มการตงเปนเสยงกลาง ระดบเสยงเดยวกนเพอใชสาหรบการบรรเลงทางเดยวกบป โหมง 2 ใบ ลกแรกทเสยงสงเรยกวาหนวยจเปนเสยง เรสง เสยงตาเรยกวาหนวยทม เปนเสยง เร ตา

การปรบตงเสยงป หนงตะลงในพนทจงหวดสงขลา สวนมากใชป ความยาวประมาณ 42 เซนตเมตร โดยการปรบเสยงกบฆอง โดยใหเขากบเสยง เร ซงสามารถบรรเลงใหเขากบทางดนตรสากลในหลกเสยง ซ (Key C) และการปรบใหเขากบทางดนตรไทยทเสยง ม การปรบเสยงปทางพทลง ใชเสยง เร กบเสยง ม เชนเดยวกน การเรยกเสยงเชนลกแปดหรอลกเกา ตองบอกวาทางฆองซงเรมจากเสยง เร หรอทางดนตรไทย ซงเรมจากเสยง โด เพอใหเสยงตรงกนในการบรรเลง (ประพนธ ไฝเสง, 2558)

ขนาดปทใชสวนมากใช 2 ขนาด ปความยาว 42 ซม.ใชสาหรบการบรรเลงทางตรงหรอใชลกแปดทางฆองซงตรงกบเสยง เร และปความยาว 39 ซม.ใชสาหรบการเปาปทางหาหรอเขาเสยงลกเกาทางฆองซงตรงกบเสยง ม

การเปาม 3 รปแบบคอ การเปาปทางตรง คอเขาเสยง เร หรอการใชลกแปด การเปาปทางหา คอเขาเสยง ม หรอการใชลกเกา และการเลอนเสยงหรอเปลยนทางเพลง (ปวรศ ประวต, 2558)

3.4 สาเหตของบทเพลงหนงตะลงสญหายและเปลยนแปลง จากขอมลดงกลาวพบไดวา บทเพลงและดนตรหนงตะลงเปนเพลงจากภาคกลาง

นามาใชบรรเลงประกอบการแสดงหนงตะลงบางเพลงใชชอเดยวกบเพลงจากภาคกลางแตทานองเพลงถกเปลยนไปโดยสาเหตหลกมาจาก 3 ประการไดแก วธการเชดของนายหนงตามแบบขนบดงเดมโดยการตดบทเพลงเพอลงจบ วธการเรยนรจากครโดยไมมการบนทกโนตหรอมการบนทกแตไมมระบบทสามารถเรยนรนอกจากตองใหครเปนผสอน และการขาดการฝกซอมของนกดนตรเอง เมอนกทอนเพลงไมออกกจะจบเพลงตามทนกทอนและทานองได สรปและอภปรายผล

1. การเปลยนแปลงและผสมผสานระหวางดนตรพนบานกบดนตรสากล จากผลการศกษาพบวา ดนตรหนงตะลงในปจจบน เกดการเปลยนแปลงดานวงดนตรและ

เครองดนตร ซงสมยกอนใชเครองดนตรพนบานภาคใตในการบรรเลงหรอทเรยกวา วงเครองหา แตในปจจบนไดมการนาเครองดนตรสากลเขามาผสมผสาน การเปลยนแปลง ดานการแสดง วงดนตร ดนตรสาหรบประกอบการแสดง เรยกวาเปน การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมอกอยางหนง

กระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เปนกระบวนการทางความคดของมนษย ผจงจตต อธคมนนทะ (2543) ไดอธบายกระบวนการเปลยนแปลงไววาการเปลยนแปลงเกดขนจาก

314


กระบวนการตางๆ ไดแก 1) การขอยมจากวฒนธรรมอน (Borrow) เปนการรบเอาแนวคด วธการ วตถ เอามาใชในสงคมโดยปรบใหเหมาะสมกบสงคมตนเอง 2) การคนพบ (Discovery) จากเงอนไขของความร นาไปสการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม 3) การประดษฐ (Invention) เปนการนาเทคนค วธการ ทมอยแลวในวฒนธรรมนามาสรางและปรบปรงและเปลยนแปลงดานวฒนธรรม การประดษฐคดคนทางวฒนธรรมเปนปจจยททาใหวฒนธรรมเกดการเปลยนแปลง แตการเปลยนแปลงทไมสมพนธกนอาจทาใหเกดความลาทางวฒนธรรม (Cultural lag) 4) นวตกรรมหรอการคดประดษฐสงใหมๆ (Innovation) เปนการคด หรอพฤตกรรม ทเปนของใหม 5) การกระจาย (Diffusion) การทวฒนธรรมจากสงคมหนงไปสอกสงคมหนง การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมสวนมากมาจากการกระจายเผยแพรวฒนธรรมเมอสงคมมการตดตอสอสารกน

การนาเอาเครองดนตรสากลเขามาผสมผสาน นาบทเพลงสากล เขามาใชในการแสดงหนงตะลง ซงเปนการแสดงพนบาน ตรงกบแนวคด เรองการยมจากวฒนธรรมอน ซงในครงแรกทนามาใช เปนการคดคน นวตกรรมใหม แลวสงคมเกดการยอมรบ ชนชอบในรปแบบ กระบวนการ หรอวธการใหม ๆ ทาใหหนงตะลงเรมเปลยนแปลงไปเรอย ตามลาดบขนตอน การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมของ โครเบอร (Kroeber) ตามท ผจงจตต อธคมนนทะ (2543) ไดอธบายถงลาดบขนการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมของ โครเบอร (Kroeber) วาม 5 ขนตอนคอ

1. ขนทมการคดสรางสรรคสงใหมๆ ขนมาและนามาใชในสงคม 2. ขนทคนในสงคมยอมรบเอาสงประดษฐใหมๆ นนเขามาใชในสงคมจนถงจดอมตว 3. ขนอมตวของวฒนธรรมในสงคมนนๆ เปนระยะทความเจรญกาวหนาตาง ๆ ถงขนจดสด

ยอด 4. ขนทมการทาซาแบบเดมอยเปนปกต ไมมความคดสรางสรรคสงใหมๆ ขน 5.เมอถงจดอมตวแลว ลกษณะวฒนธรรมเปนไปตามแบบเดม จนคนในสงคมเกดความเบอ

หนาย จงคดสรางสรรคสงใหมๆ ขนมาอก โดยแยกตวออกจากวฒนธรรมเดมและสรางแบบวฒนธรรมใหมๆ ขน

จากลาดบขนตอนการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมสามารถนาเสนอดงภาพท 2

315


ภาพท 2 แสดงขนการเปลยนแปลงในวฒนธรรมตามแนวความคดโครเบอร

เมอวฒนธรรมดาเนนขนตอนมาถงลาดบท 3 และไปถงขนท 4 ยอมทาใหเกดความเบอหนายทางสงคม จนทาใหมการประดษฐสงใหมๆ เกดขนมาอก หรอเรมเขาในลาดบท 1 ใหม เกดการ “กลายรปทางวฒนธรรม”

ในขนตอนแรกทมการเปลยนแปลงเกดขน มแนวคดใหมๆ หลกการใหม ยอมเกดความขดแยงทางความคดเหน ถาสงทคดคนใหมมประโยชนทางสงคม คนในสงคมยอมรบไดกจะขดแยงนอยกวา ความขดแยงทเกดขนระหวางวยในคนรนเกาและคนรนใหมจงเกดขนไดงาย

หนงตะลงเชนเดยวกน ในลาดบขนตอนท 1 เปนการสรางสรรคใหม ๆ แลวนามาใชในสงคม ซงขนตอนน เกดขนเมอมหนงตะลงเขามาในประเทศไทยครงแรก หรอมคนนามาเลนในครงแรก จนคนในสงคมยอมรบ ดนตรหนงตะลงซงเปนองคประกอบหนงของหนงตะลงกถกยอมรบไปดวยเชนเดยวกน ตามลาดบขนตอนท 2 ในขนตอนท 3 เมอดนตรหนงตะลงพฒนามาจดสงสด เปนยครงเรองของดนตรหนงตะลง ขนตอนท 4 ดนตรหนงตะลงเรมลดบทบาทลง ความนยมทงหนงตะลงและดนตรหนงตะลงลดนอยลงทาใหเรมเขาสยคซบเซา นกดนตรหนงตะลงและนายหนงตะลงเรมหาทศทางใหมในการนาเสนอ มการปรบเปลยนรปแบบของการนาเสนอหนงตะลง ปรบเปลยนรปแบบของดนตร มโดยการนาดนตรสากลเขามาใชในหนงตะลง ซงในระยะแรก ๆ ทนามาใชถกมองวา เปนนวตกรรมใหมของดนตรหนงตะลง เชน “หนงพรอมนอย ตะลงสากล” ตามทฤษฎของ โครเบอร แลวอยในลาดบท 5 ซงในยคปจจบน อยระหวางการพฒนาจากลาดบท 5 ไปลาดบท 6 ซงเปนลาดบขนเดยวกบ 2 โดยรปแบบถกเปลยนไปเปนแบบใหม

ในอนาคตดนตรหนงตะลง อาจจะถกเปลยนไปตามยคสมยตามลาดบขนตอนการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมของ โครเบอร ปจจบนดนตรหนงตะลงกาลงหาจดทเหมาะสมของความตองการทางสงคมและชมชนสงคมรนใหม ขณะทถกยอดวยรปแบบดงเดมของนกดนตรและสงคมรนเกาเพอใหนกดนตรรนเกายงอยได วฒนธรรมไมอยคงท ตองมการเปลยนแปลงเสมอ ถาไมมการเปลยนแปลงเลยกไมมการพฒนาสงใหมๆ ไมมการสรางสรรคสงใหมเกดขน และถาไมมการ

2

1

3

4

5

6

316


เปลยนแปลงนานเกนไป สงนนจะเกดการรดตวแขงกระดางเขาไมไดกบสงคมทเปลยนไปและสลายตวไปในทสด หลกในการเปลยนแปลงคอตองมการเคลอนไหวอยสมาเสมอ ขณะทตองมเสถยรภาพและรกษาบคลกลกษณะของวฒนธรรมนนๆ ไวดวย วฒนธรรมจะหมนและเปลยนแปลงไปเรอย ๆ โดยเคลอนทไปขางหนา ไมบรรจบจดเดม ยงถาเกดแรงตานมาก ๆ จะเกดแรงผลกกลบไปเชนเดยวกบ เกลยวสปรง

2. องคประกอบทางดนตรทเปลยนไปกบการแสดงหนงตะลงสมยใหม จากผลการวจยพบวาดนตรทใชประกอบการแสดงหนงตะลง โดยเฉพาะเพลงโหมโรง เกอบ

ทกคณะใชเพลง พดชา เปนเพลงโหมโรงเหมอนกนหมด การกาหนดดงกลาว ถกกาหนดโดยกฎเกณฑทเกดขนจากการประกวดโนราห โดยครควน ทวนยก เพลงพดชาทนามาใชมสานวนเพลงคลายเพลงพดชาของทางภาคกลาง แตความเรวชาจงหวะไมเหมอนกน (ควน ทวนยก, เพลงโหมโรงหนงตะลง, 2560)

เพลงทใชประกอบในชวงพธการ เชน การโหมโรง ออกพระอศวร ออกฤาษ หลายคณะใชเพลงไทยเดม แตทานองเพลงบางเพลงถกดดแปลงทานองออกไปบาง อาจจะไมเหมอนเพลงทใชสาหรบดนตรไทยภาคกลาง การดาเนนทานองสวนมากใช “เพลงป” ในสมยกอน การโหมโรง มการใช “เพลงทบ” มากอนแลวจงเปลยนมาใช “เพลงป” ในยคปจจบน (ภทราวด ภชฎภรมย, 2554) เพลงทใชสาหรบดาเนนเรองบทพากยเจรจามการผสมผสานเพลงลกทงหรอเพลงสมยนยม ในปจจบน นอกจากนนยงมเพลงพนบานภาคใตคอเพลงตารกปส

พฒนาการและการเปลยนแปลงดานเครองดนตรและบทเพลงของหนงตะลง สมยกอนทการสอสารยงไมทนสมย ใชการเดนทาง โดยรถยนต รถไฟ หรอทางเรอ กไดรบอทธพลมาจากภาคกลาง โดยครควน ทวนยก สนนษฐานวา ปทใชในวงดนตรประกอบการแสดง นาจะมาจากปภาคกลาง นอกจากนยงมเครองดนตรอน ๆ เขามาดวยเชน ซอดวง ซออและขลย เขามาใชในวงดนตรหนงตะลงดวย

การใชเครองดนตร มการนาเครองดนตรสากลเขามาผสมผสานในการบรรเลง เชนเดยวกบงานวจยของ นพปฎล ขนสแกว (2556) ไดวจยเรอง พฒนาการเครองดนตรสากลของหนงตะลงคณะ ลาดวน ศ. อมเทง มการนาเครองดนตรสากลเขามาแทรกเสรมในบรบทตาง ๆ ในการแสดงหนงตะลงโดยมแนวคดเพอเพมความสนกสานใหกบผชม

ดนตรสากลทาหนาทเสรมในดานความสนกสนานในตวดนตร ในบทเพลงลกทง เพลงสมยนยม โดยใชบทเพลงทผชมมความคนเคย เพลงดงตามยคสมย แตการผสมผสานระหวางดนตรสากลกบเครองดนตรพนบานในการแสดงหนงตะลง โดยทนกดนตรสากลไมเขาใจวธการเชด การแสดงของตวตาง ๆ ของหนงตะลงเชน การเขาโรงหรอออกจากโรง นกดนตรไมสามารถตดบทเพลงลง หรอตองรอหองเพลงในแตละหองจงจะสงจงหวะได มผลทาใหวธการเชดหนงตะลงถกเปลยนรปแบบออกไป

317


องคประกอบทางดนตรทเปลยนไปในยคปจจบนไดแก บทเพลงจากเพลงไทยเดมมการนาเพลงลกทงและเพลงสมยนยมเขาใช นาเพลงพนบานเขามา เปลยนแปลงและเพมเตมเครองดนตรแบบดนตรเครองหา มการผสมผสานเครองดนตรสากลเขามา และยงมดนตรประเภทคอมพวเตอรเขามาใชอก ทาใหเหนพฒนาการทเพมขนไปเรอย ๆ

การแสดงหนงตะลงเปนวฒนธรรมพนถนทควรอนรกษ ขณะเดยวกน ไมสามารถตอตานการพฒนาและการเปลยนแปลงจากสงคม จงควรแยกระหวางการอนรกษและการพฒนา สงทเปนอดต ควรจดเกบและอนรกษเพอศกษาถงรากเหงาของการแสดง การพฒนาเพอใหนกดนตรลกคกบนายหนงและผชมสามารถมกจกรรมรวมกนได การสรางสรรคเพอหารปแบบใหม วธการใหม และเปนการสรางมลคาเพมใหกบหนงตะลง ขอเสนอแนะ

จากผลวจยผวจยขอเสนอแนะในการอนรกษและพฒนาดานดนตรหนงตะลง เพอสรางความยงยนของการอยรอด ของดนตรหนงตะลงในยคปจจบน โดยมขอเสนอแนะดงน

ขอเสนอแนะในการนาผลวจยไปใช 1. การนาผลไปใชในการอนรกษและพฒนาดนตรหนงตะลง โดยการใชแนวคด “ CARE ”

ดงน Co operate เปนการประสานความรวมมอระหวางลกคหนงตะลง จดชมชน จดตงเครอขาย

ลกคหนงตะลง ในแตละพนท ทงดนตรพนบานและดนตรสากล เพอใหเกดการแลกเปลยน รวมกน การหยบยมนกดนตรหรอลกคในแตละวง การทางานรวมกน มการแลกเปลยนความรดานดนตร การกาหนดเกณฑเรองการรบงานและมอานาจในการตอรองเรองราคาในการรบงาน

Competition การประกวดเปนแนวทางหนงในการอนรกษและพฒนา เมอผแขงขนตองการแขงขนจะตองคนควาขอมลตาง ๆ ทเกยวของเพอนามาสาหรบการแขงขน นอกจากนนการกาหนดกฎเกณฑบางอยางทาใหผแขงขนตองทาตามกตกา จากงานวจยมการกาหนดการแขงขนตองใชเพลงพดชาเปนเพลงโหมโรง สงผลใหลกคหนงตะลงทจะเขาแขงขนจาเปนตองเลนเพลงพดชาไดเหมอนกนหมด

Attitude สรางทศนคตของผชม ผรบงาน ใหมทงสองรปแบบ ใหมสนทรยะ ของรปแบบดงเดม ความสนกสนานในรปแบบใหม

Research วจยเพอพฒนาองคความรตาง ๆ ศกษาการสอนหนงตะลงและดนตรหนงตะลง ตามทฤษฎพนบาน

Record การจดเกบเสยง จดเกบขอมลภาพเคลอนไหวการแสดงหนงตะลงและดนตรหนงตะลง

318


Education จดการศกษาในระบบ เชน เปดสอนดานศลปะการแสดงพนบาน การศกษานอกระบบโดยการจดบรการวชาการ การอบรมเพอพฒนาศกยภาพนกดนตรพนบาน การจดอบรมวธการบนทกโนตเพลงไทยพนบาน พฒนาการเรยนรหนงตะลงใหกบนกดนตรสากลและดนตรพนบานดวยกน ไมควรแยกสวนในการพฒนา การจดอบรมเพอใหเกดการเรยนรรวมกนระหวางนายหนงตะลงกบลกค ทงทเปนดนตรพนบานและดนตรสากล

2. ผลทไดจากองคประกอบดนตรและลกษณะทางดนตรหนงตะลง นาไปใชเปนแนวทางในการพฒนา นกดนตรหนงตะลงโดยเฉพาะนกดนตรสากลทเขามาบรรเลงรวมกบนกดนตรพนบาน ตองมความเขาใจในบทเพลงทบรรเลง การใชเครองดนตรประกอบการแสดงหนงตะลง และการปรบตงระบบเสยงระหวางดนตรสากลกบดนตรพนบานใหสามารถบรรเลงไดอยางกลมกลน

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 1. การศกษาถงองคความรดานดนตรและการถายทอดตามรปแบบดงเดมของครดนตรหนง

ตะลง ยงมความสาคญทควรศกษาเพมเตมโดยศกษาจากครเชน ครประพนธ ไฝเสง ครดวน อารมฤทธ ครประเสรฐ รกษวงศ

2. ศกษาวเคราะหเพลงปโหมโรงหนงตะลง เพอจดทาเปนองคความรดานดนตรและจดเนอหาสาหรบการสอน

3. ศกษาวเคราะหเพลงทบโหมโรงหนงตะลง จดทาเปนองคความรดานดนตรและจดเนอหาสาหรบสอน กตตกรรมประกาศ ขอบคณผใหขอมล ครควน ทวนยก ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (ดนตรพนบาน) ป พ.ศ. 2553 ประพนธ ไฝเสง ครภมปญญาไทยดานศลปกรรม (ดนตรพนบาน) อานาจ นนเอยด ศลปนดเดน จากมหาวทยาลย สงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน นายดวน อารมณฤทธ หรอ“หนงลาดวน ศ.อมเทง” ครประเสรฐ รกษวงศ และศลปนผใหขอมลทกทาน ขอขอบคณ ผอดหนนงบประมาณสาหรบการวจยโดยงานวจยนไดรบทนอดหนนโครงการวจย งบประมาณเงนแผนดน ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2556 จากมหาวทยาลยทกษณ โดยผวจยไดศกษาวจยและเกบขอมลในชวงป พ.ศ. 2558 – พ.ศ. 2560 เอกสารอางอง Myers, H. (1992). The Norton Grove Handbook in Music Ethnomusicology and

introduction. New York: W.W.Norton & Company, Inc.

319


ควน ทวนยก. (20 สงหาคม 2560). เครองดนตรทใชสาหรบดนตรหนงตะลง. (สรสทธ ศรสมทร, ผสมภาษณ) สมภาษณสวนบคคล. มหาวทยาลยราชภฎสงขลา, สงขลา.

ควน ทวนยก. (15 สงหาคม 2560). เพลงโหมโรงหนงตะลง. (มณ ศรสมทร, ผสมภาษณ) สมภาษณสวนบคคล. ศนยวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฎสงขลา, สงขลา.

ทศนย ทองสวาง. (2549). สงคมวทยา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. นพปฎล ขนสแกว. (2556). พฒนาการเครองดนตรสากลหนงตะลง คณะล าดวน ศ.อมเทง อ าเภอบาง

กล า จงหวดสงขลา. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธ ศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขามานษยดรยางควทยา.

ประพนธ ไฝเสง. (20 กนยายน 2558). การปรบตงระบบเสยงป. (สรสทธ ศรสมทร, ผสมภาษณ) สนทนากลม. วดคลองแห, หาดใหญ.

ปวรศ ประวต. (20 กนยายน 2558). การปรบตงระบบเสยงป. (สรสทธ ศรสมทร, ผสมภาษณ) สนทนากลม. วดคลองแห, หาดใหญ.

ผจงจตต อธคมนนทะ. (2543). การเปลยนแปลงสงคมและวฒนธรรม (พมพครงท ครงท 10). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยคาแหง.

ภทรวด ภชฎาภรมย. (2554). วฒนธรรมบนเทงภาคใต. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สานกงานวฒนธรรมจงหวดพทลง. (ม.ป.ป.). องคความรทางวฒนธรรม. เรยกใชเมอ 20 พฤษภาคม 2561 จาก สานกงานวฒนธรรมจงหวดพทลง: https://www.m-culture.go.th/phatthalung/ewt_dl_link.php?nid=572

สพตรา สภาพ. (2545). สงคมวทยา. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. อมรา พงศาพชญ. (2541). วฒนธรรม ศาสนาและชาตพนธ (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: โรงพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

320


การศกษาทศนคตของผบรโภคทมตอผลตภณฑและบรรจภณฑขาวแตน เพอพฒนาตนแบบบรรจภณฑ ของสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน

อนรกษ อาทตยกวน(Anurak Artitkawin)* สรญญา บลลงก(Saranya Banlang) ปยะ วฒถพาณชย(Piya Wattapanich) ประทาน แกวกาพล(Prathan Keawkamphon)

สรวตร ทพยมงคลกล(Sorawat thipmongkorlkoon) นาตยา นาขยน(Nattaya Nakayun) สาขาวชาการจดการธรกจคาปลก คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏลาปาง


บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคสาคญเพอศกษาทศนคตของผบรโภคทมตอผลตภณฑขาวแตนและบรรจภณฑของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน และเพอพฒนาตนแบบบรรจภณฑขาวแตนทเหมาะสมแกสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพนใหดขน เปนการวจยแบบผสมผสานระหวางการวจยเชงปรมาณและการวจยเชงคณภาพ เครองมอการวจยคอแบบสอบถามและแบบสมภาษณเชงลก ดวยการประชมกลมยอยสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพนเกยวกบทศนคตตอผลตภณฑและบรรจภณฑโดยรวม พบวา ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนเกยวกบทศนคตตอผลตภณฑและบรรจภณฑโดยรวมอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 4.10 ซงเมอพจารณารายดาน พบวา ดานประโยชนหลกอยในระดบมากทสด มคาเฉลยเทากบ 4.59 รองลงมา คอ ดานผลตภณฑทคาดหวง, ดานศกยภาพของสนคา และเหตผลดานรปลกษณ มคาเฉลยเทากบ 4.53 4.07 และ 3.52 ตามลาดบ และผลจากการพฒนาตนแบบบรรจภณฑรวมกน พบวาควรผสมผสานระหวางสเขยวออนและสเขยวเขม เพอใหเดนชดในการจดแสดงสนคา รวมถงใหงายตอการมองเหน นอกจากนใหมรปแตงโมเพอแสดงถงความเปนอตลกษณของขาวแตนนาแตงโมของกลม โดยตองมภาษาองกฤษและภาษาจนเพอใชสาหรบขายใหนกทองเทยวชาวตางชาต และจะใชคาวา “แมทองศร” ใหเปนตวอกษรขนาดใหญทเดนชดเพอแสดงใหเหนถงแบรนดและชอยหอของผผลต พรอมเพมเตมคา วาหอม กรอบ อรอยในมมดานหนา เพอแสดงถงคณภาพของสนคา คาสาคญ: ทศนคตของผบรโภค, การพฒนาบรรจภณฑ, การสรางโอกาสเพอความไดเปรยบทางการแขงขน

321


Abstract The objectives of this study were to study the attitude of consumers towards the products of crispy rice cakes and packaging of Ampan Crispy Rice Cakes Community Enterprise Group and to develop the appropriate rice packaging prototype for the members of Ampan Crispy Rice Cakes Community Enterprise Group. It was an applied research combined with quantitative research and qualitative research. The study consisted of questionnaires from buyers of crispy rice cakes, In-depth interview, and small group meetings. In conclusion, the respondents' opinions about attitudes towards the product and the packaging in general were at the high level. The results showed that the respondents' opinions over all were at the high level with the mean of 4.10. When consider each aspect it was found that the highest average was 4.59 in the main benefit, followed by the expected product, the potential of the product and the reason for appearance with the mean values of 4.53, 4.07 and 3.52, respectively. In addition, the results from developing packaging prototype together the conclusion is that the light green and dark green should be combined to be featured in the exhibition including it is easy seeing. Moreover, the watermelon should be represented the identity of crispy rice cakes watermelon group. There must be English and Chinese language for sale to foreign tourists and the words "Mae Thong Sri" will be used in large letters to show the brand and brand name of the manufacturer. Besides, it should put more delicious aroma in the front corner to demonstrate the quality of the product. Keywords: Consumer Attitude, Packaging Development, Opportunity Creation for Competitive advantage. บทนา

ยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจสการเตบโตอยางมคณภาพและยงยน โดยสรางความเขมแขงใหกบผประกอบการ โดยเฉพาะผประกอบการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม อกทงการผลกดนใหมบทบาทในการรวมขบเคลอนและพฒนาเศรษฐกจภายในประเทศใหเขมแขงและแขงขนได และการพฒนางานศลปหตถกรรมและผลตภณฑชมชนเพอการสรางเอกลกษณและการผลตสนคาในทองถนบนฐานการเพมผลตภาพในการผลตและยกระดบการสรางมลคาเพมดวยแนวคดและวธการตางๆ รวมถงนโยบายรฐบาลทสงเสรม สนบสนนการดาเนนงานและการพฒนาโครงการสรางของ

322


ระบบเศรษฐกจในระดบฐานรากอนนาไปสการพฒนาระบบเศรษฐกจแบบองครวมโดยเนนใหชมชนเกดความเขมแขงเปนฐานอนนาไปสการพฒนาระบบเศรษฐกจในระดบมหาภาคภายใตการพฒนาสถาบนเกษตรกรและวสาหกจชมชนใหเปนกลไกสนบสนนการพงพาตนเองของชมชน (แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12, 2560) ซงในการพฒนาองครวมเชงนโยบายของหนวยงานภาครฐบนพนฐานของเศรษฐกจจลภาคผานโครงการ กจกรรมตาง ๆนน กลมวสาหกจชมชนและเครอขายวสาหกจชมชน เปนองคกรภาคเศรษฐกจหนงทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานปกครองทงในระดบตางๆ เพอใหชมชนมการรวมตวกนในการดาเนนกจกรรมเชงธรกจและจดทะเบยนเปนกลมวสาหกจชมเพอสรางโอกาสและความสามารถในการพฒนาและความเขมแขงใหเกดขนจากการดาเนนงาน โดยทผานมาจะพบวามการจดทะเบยนของกลมอาชพในพนทตางๆ ทงประเทศเขาสระบบวสาหกจชมชน/เครอขายวสาหกจชมชนเพมขนอยางตอเนอง (สานกนโยบายและแผน, 2560) ซงจงหวดลาปางถอเปนสวนหนงของของพนทสาหรบการดาเนนกจกรรมและแผนจากนโยบาบดงกลาว

และจากการเขาสารวจความตองการถงกลมสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน อาเภอเมองลาปาง จงหวดลาปาง คณะผวจยไดรบขอมลความตองการพนฐานจากการประชมกลมสมาชกอย 2 เรอง คอเรองแรกเปนความตองการของผบรโภคทมตอผลตภณฑขาวแตนและบรรจภณฑของกลม เนองจากกลมอาชพมความสามารถทางการผลต แตไมทราบถงความคดเหนของผซอทมาซอสนคาขาวแตนจากสมาชกกลม สวนเรองท 2 คอจากการทสมาชกกลมตองการพฒนาภาพลกษณของขาวแตนในโรงงานใหเปนทรจกผานบรรจภณฑใหม เพอใหเกดโอกาสทางการแขงขนทมากขนภายใตการแขงขนทรนแรงในปจจบน ดงนนการศกษาวจยในครงน คณะผวจยจงตองการทจะศกษาถงทศนคตของผบรโภคทมตอผลตภณฑและบรรจภณฑของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน อาเภอเมองลาปาง จงหวดลาปาง พรอมทงศกษาวเคราะหตนแบบบรรจภณฑทเหมาะสมใหกบสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน อนจะสงผลดตอกลมวสาหกจดงกลาว และยงเปนการสรางโอกาสทางการแขงขนทดขนใหกบสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน ตอไปไดอยางยงยน วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาทศนคตของผบรโภคทมตอผลตภณฑขาวแตนและบรรจภณฑของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน

2. เพอพฒนาตนแบบบรรจภณฑขาวแตนทเหมาะสมแกสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน

323


กรอบกระบวนการวจย เนองจากงานวจยเรองนมการศกษาแบงเปน 2 สวนตามความตองการจาเปนของกลม

วสาหกจชมชนขาวแตนอาพน ดงนนคณะผวจยจงไดกาหนดกรอบแนวคดออกเปน 2 สวน คอสวนแรกเปนศกษาถงทศนคตของลกคาทมตอผลตภณฑและบรรจภณฑ โดยใชแนวคดการแบงสวนทางการตลาด, หลกการศกษาพฤตกรรมของผบรโภคกบการประเมนทางเลอก รวมถงแนวคดเกยวกบผลตภณฑในสายตาของผบรโภค ทงนเพอทจะนาขอมลทไดไปทาการวเคราะหและออกแบบตนแบบของบรรจภณฑใหสอดคลองกบกลมเปาหมาย และสวนทสอง คอการพฒนาตนแบบบรรจ ภณฑขาวแตนของสมาชกกลมทเหมาะสม อนประกอบไปดวยการศกษากลยทธของการสรางความไดเปรยบทางการแขงขน แนวคดเรองแรงจงใจทางดานการกระตนดวยเหตผลและอารมณ ทฤษฎการรบรของผบรโภค รวมถงทฤษฏทางการตลาดดานการกาหนดกลมเปาหมายของบรรจภณฑ การออกแบบและพฒนาบรรจภณฑและสงหอหม จนเกดเปนตนแบบของบรรจภณฑตามความตองการ เปนทพงพอใจของลกคาและกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน ซงจะสามารถทาใหเกดความจดจาภาพลกษณของสนคาของกลม แสดงดงภาพกรอบกระบวนการวจย ไดดงน

ภาพ 1 แสดงกรอบกระบวนการวจย

ทศนคตตอผลตภณฑ และบรรจภณฑขาวแตน

- ดานประโยชนหลก - ดานรปลกษณ - ดานความคาดหวง - ดานศกยภาพ

การสมภาษณเชงลก การประชมกลมยอย

การวเคราะหขอมลเบองตนจากแบบสอบถาม

การวเคราะหตนแบบและ การพฒนาตนแบบบรรจภณฑขาวแตน

ตนแบบบรรจภณฑของสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตน

อาพน

324


วธดาเนนการวจย ขอบเขตการวจย เพอใหแผนงานวจยสมบรณแบบ คณะผวจยไดกาหนดเปาหมายของการดาเนนโครงการ โดยมรายละเอยดขอบเขตของโครงการวจย โดยมขอบเขตพนท คอ หม 2 ตาบลบานเปา อาเภอเมอง จงหวดลาปาง กลมตวอยางจากการวจยในครงนซงเปนการวจยแบบผสมผสาน ทตองการวเคราะหขอมลเชงลกผประกอบการผลตขาวแตน ของชมชน ทยนดใหขอมลอยางเปดเผย ตรงไปตรงมา คณะผวจยจงเลอกใชกลมตวอยางแบบเจาะจง คอกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน และลกคาทมประสบการณเคยซอขาวแตนของกลมดงกลาว สาหรบดานเนอหา และทฤษฎทเกยวของจะประกอบไปดวย ทฤษฎพฤตกรรมผบรโภค ทฤษฎหลกการตลาด แนวความคดเกยวกบผลตภณฑ และทฤษฏการออกแบบบรรจภณฑ รวมถงงานวจยทเกยวของ โดยกาหนดขอบเขตระยะเวลาในการดาเนนงานคอ 3 เดอน ในระหวางวนท 1 มนาคม 2561 ถง 31 พฤษภาคม 2561

ประชากรและกลมตวอยาง คอผบรโภคทมประสบการณเคยซอผลตภณฑขาวแตน, ผผลตและจดจาหนายขาวแตน ซงไมสามารถทราบจานวนทแนนอน จงกาหนดคาใชสตรของ W.G.cochran (อางจาก กลยา วานชยบญชา, 2544) เมอ n คอ จานวนกลมตวอยางทตองการ P คอ สดสวนของประชากรทผวจยตองการสม (โดยทวไปนยมใชสดสวน 30% หรอ 0.30) Z คอ ระดบความมนใจทกาหนด หรอระดบนยสาคญทางสถต ทระดบนยสาคญ 0.05 เทากบ 1.96 (ความเชอมน95%) >> Z = 1.96 d คอ สดสวนความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนได โดยกาหนดระดบความเชอมน95% สดสวนความคลาดเคลอนเทากบ 0.05 แทนคาสตรแลวจะไดผลดงน

n = 0.5(0.5) 1.962 0.052 = 384.16 ตวอยาง

โดยจะทาการแจกแบบสอบถามใหมากกวาคาทคานวณได คอจานวน 400 ชดเพอสารองไวสาหรบชดทไมสมบรณ และใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง โดยกลมตวอยางททาการวจยในครงน คอ ผบรโภคทเคยซอผลตภณฑขาวแตนของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน สาหรบการเกบขอมล

2

2

d

P)ZP(1n

325


เชงคณภาพ จะเลอกใชวธการสมภาษณ สมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน รวมถงสมาชกในเครอขายของกลม เครองมอทใชในการวจย/รวบรวมขอมล ใชแบบสอบถามสาหรบการเกบขอมลเชงปรมาณ โดยการเลอกสมเฉพาะผบรโภคทเคยซอผลตภณฑขาวแตนของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน และสาหรบการเกบขอมลเชงคณภาพ ใชเครองมอคอแบบสมภาษณ โดยนาขอมลพนฐานทสรปไดจากแบบสอบถามมาประยกตเปนขอถาม เพอสมภาษณเชงลกถงแนวทางการพฒนาตนแบบบรรจภณฑทเหมาะสมของสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพนรวมถงสมาชกในเครอขายของกลม สาหรบวธการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ใชการตรวจสอบขอมลทงหมดโดยวธ Triangulation Method ประกอบไปดวย ผเชยวชาญดานการออกแบบจานวน 2 คน, ผใหขอมลหลกจากการสมภาษณเชงลกจานวน 3 คน และจงทาการเปรยบเทยบขอมล การวเคราะหขอมล แบงเปน 2 ลกษณะคอ การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ โดยนาแบบสอบถามทสมบรณแลวมาตรวจใหคะแนนเปนรายขอตามเกณฑทกาหนด หลงจากนนนาคะแนนทไดมาวเคราะหโดยวธการทางสถตวเคราะห โดยใชสถตเชงพรรณนา คารอยละ คาเฉลยเลขคณต และสวนเบยงเบนมาตรฐาน เพอนาเสนอขอมลและสรปผลการวจย สวนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ทาการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณเชงลกและการประชมกลมยอยเพอระดมความคด และทาการตรวจสอบ แลวจงนาการวเคราะหขอมลทไดมาผนวกกบแนวคด ทฤษฎ ทเกยวของเพอใชเปนแนวทางการบรหารจดการทางของกลม และออกแบบรรจภณฑทเหมาะสมสาหรบสมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพนตอไป ผลการวจย จาแนกการนาเสนอออกเปน 2 ตอน ตามวตถประสงคงานวจย ไดแก

ตอนท 1 เพอศกษาทศนคตของผบรโภคทมตอผลตภณฑขาวแตนและบรรจภณฑของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน ประกอบดวยผลการวเคราะห 4 สวน ดงน

สวนท 1 การวเคราะหขอมลสวนบคคล ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายไดเฉลยตอเดอน และลกษณะของการซอ ของผตอบแบบสอบถาม จานวน 392 คน แสดงดงน

1. เพศ พบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง จานวน 224 คนคดเปนรอยละ 57.14 และเพศชาย จานวน 168 คน คดเปนรอยละ 42.8 ตามลาดบ

2. อาย พบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญ มอาย 31-40 ป จานวน 168 คน คดเปนรอยละ 42.86 รองลงมาคออายตากวาหรอเทากบ 30 ป จานวน 136 คน คดเปนรอยละ 34.69, อาย 41 - 50 ป จานวน 65 คน คดเปนรอยละ 16.58 และอาย 51 - 60 ป จานวน 23 คน คดเปน

326


รอยละ 5.87 ตามลาดบ 3. สถานภาพสมรส พบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญมสถานภาพสมรส/อย

ดวยกน จานวน 198 คน คดเปนรอยละ 50.51 รองลงมาคอ สถานภาพโสด จานวน 173 คน คดเปน รอยละ 44.13 และหมาย/หยาราง/แยกกนอย จานวน 21 คน คดเปนรอยละ 5.36 ตามลาดบ

4. ระดบการศกษาสงสด พบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญมระดบการศกษาระดบปรญญาตร จานวน 243 คดเปนรอยละ 61.99 รองลงมาคอการศกษาระดบตากวาปรญญาตร จานวน 118 คน คดเปนรอยละ 30.10 และระดบสงกวาปรญญาตร จานวน 31 คน คดเปนรอยละ 7.91 ตามลาดบ

5. อาชพ พบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญมธ ร ก จ ส ว น ต ว / อ า ช พ อ ส ร ะ /เ ข า ห น ทา ธ ร ก จ จานวน 115 คน คดเปนรอยละ 29.34 รองลงมาคอพนกงานบรษทเอกชน จานวน 103 คน คดเปนรอยละ 26.27, เปนนกเรยน/ นสต/ นกศกษา จานวน 92 คน คดเปนรอยละ 23.47, รบราชการ /พนกงาน รฐวสาหกจ / พนกงานราชการ จานวน 65 คน คดเปนรอยละ 16.58, และ อาชพอนๆ หรอ วางงาน จานวน 17 คน คดเปนรอยละ 4.34 ตามลาดบ

6. รายไดเฉลยตอเดอน พบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญมรายไดเฉลยตอเดอนนอยกวาหรอเทากบ 10,000 บาท จานวน 187 คน คดเปนรอยละ 47.70 รองลงมาคอ ระหวาง 10,001-20,000 บาท จานวน 131 คน คดเปนรอยละ 33.42, ระหวาง 20,001 - 30,000 บาท จานวน 43 คน คดเปนรอยละ 10.97 และมากกวา 30,001 บาทขนไป จานวน 31 คน คดเปนรอยละ 7.91 ตามลาดบ

7. ลกษณะของการซอ พบวาซอเพอนาไปเปนของฝาก/ของทระลก มจานวนมากทสดคอ 227 คน คดเปนรอยละ 57.91 และซอเพอบรโภค/ทานเอง มจานวน 165 คน คดเปนรอยละ 42.09

สวนท 2 การวเคราะหทศนคตในดานผลตภณฑขาวแตนและบรรจภณฑขาวแตนของผตอบแบบสอบถาม แสดงขอมลดงน

ผลการวเคราะหทศนคตตอผลตภณฑและบรรจภณฑโดยรวม พบวา ผตอบแบบสอบถามมทศนคตตอผลตภณฑและบรรจภณฑโดยรวมอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 4.10 ซงเมอพจารณารายดาน พบวา ดานทผตอบแบบสอบถามมความคดเหนอยในระดบมากทสด คอ ดานประโยชนหลก มคาเฉลยเทากบ 4.59 รองลงมา คอ ดานผลตภณฑทคาดหวง, ดานศกยภาพของสนคา และเหตผลดานรปลกษณ มคาเฉลยเทากบ 4.53 4.07 และ 3.52 ตามลาดบ

327


ดานประโยชนหลก เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอทผตอบแบบสอบถามมทศนคตอยในระดบมากทสด คอ ซอเพราะความอรอย รบประทานงาย มคาเฉลยเทากบ 4.71 รองลงมาคอ ซอเพราะมคณคาทางโภชนาการสงกวาขนมทวไปมคาเฉลเทากบ 4.46

ดานรปลกษณ เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอทผตอบแบบสอบถามมทศนคตอยในระดบมาก คอ ทซอเพราะมความโดดเดน ตางจากสนคาขาวแตนทวๆ ไป มคาเฉลยเทากบ 3.55 รองลงมาคอ เลอกซอเพราะดโดยรวมมความสะอาด ไมมสงปนเปอน และมขนาดบรรจและรปรางของผลตภณฑขาวแตนทหลากหลาย มคาเฉลยเทากบ 3.54 และ 3.48 ตามลาดบ

ดานผลตภณฑทคาดหวงเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอทผตอบ แบบสอบถามมทศนคตอยในระดบมากทสด คอ จะชวยบงบอกถงการมสวนรวมในการรบผดชอบตอสงคม เชน การสรางงาน สรางอาชพใหชมชน มคาเฉลยเทากบ 4.58 รองลงมาคอ สามารถใชเปนสอในการรณรงคเสรมอนรกษและความตระหนกในวถชมชนได มทศนคตอยในระดบมาก โดยมคาเฉลยเทากบ 4.47

ดานศกยภาพของสนคา เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอทผตอบแบบสอบถามมทศนคตอยในระดบมากทสดคอ เชอมนวาขาวแตนของกลม จะชวยลดปรมาณขยะมลฝอยเพราะเปนผลตภณฑทมาจากการเกษตร จงยอยสลายไดงาย มคาเฉลยเทากบ 4.38 รองลงมาคอ ขาวแตนของกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน จะมการปนเปอนสารเคมทม อนตรายตอชวต นอยกวาผประกอบการรายอน และเขาใจวาผลตภณฑขาวแตนของกลมสวนใหญไมเปนพษตอสงแวดลอม มทศนคตอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 4.12 และ3.72 ตามลาดบ

ตอนท 2 ผลการพฒนาตนแบบบรรจภณฑขาวแตนทเหมาะสมแกสมาชกกลมวสาหกจ

ชมชนขาวแตนอาพน จากผลการวเคราะหขอมลเชงปรมาณในสวนแรก พบวาเหตผลดานรปลกษณ ม

คาเฉลยเทากบ 3.52 ซงเปนขอมลทผตอบแบบสอบถามใหคณคานอยทสด และเมอ เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอทผตอบแบบสอบถามมแรงจงใจดาน อารมณอยในระดบนอยทสดเมอเทยบกบทกขอคอ กลมมการออกแบบบรรจภณฑทสวยงาม ทคาเฉลย 3.11

โดยคณะวจยไดนาขอมลเบองตนทไดจากแบบสอบถาม มาทาการประชมกลมยอย สมภาษณเชงลก เพอระดมความคดเหน ไดขอสรปรวมกนวาบรรจภณฑของกลมยงเปนทยอมรบและใชไดด แตจาเปนตองมการพฒนาตนแบบของสมาชกกลม โดยเฉพาะกบสมาชกกลมบางรายในเครอขาย เนองจากวาสมาชกบางคนยงไมมการสรางแบรนดและชอยหอเปนของตนเอง ทาใหเสยโอกาสทางการตลาดและสนคาไมเปนทรจก โดยเฉพาะกบสมาชก “แมทองศร” ทยงไมมการสรางแบรดและชอยหอใดๆ เปนเพยงแหลงผลตสงใหกบกลม ทาใหขาดโอกาสทเตบโตทางธรกจ มตท

328


ประชม จงมความเหนรวมกนวา “แมทองศร” ควรไดรบการพฒนาตนแบบบรรจภณฑเพอใหเกดการจดจาภาพลกษณและชอยหอของสนคาขาวแตน

โดยผลจากการประชมกลมยอยและการสมภาษณเชงลกผทเกยวของ พบวาควรเปนบรรจภณฑภณฑทมลกษณะทเรยบงาย เนองจากเปนสนคาทราคาไมสงมาก อกทงจากการสมภาษณถงความพรอมในการลงทนเพอพฒนาตนแบบ พบวาแมทองศร (สมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน) ไมมความประสงคทจะทาบรรจภณฑในราคาสง เนองจากมงบประมาณนอย และมลกคาประจาอยสวนหนงแลว อกทงการผลตสวนใหญกสงขายใหกลมในลกษณะคาสง ทาใหไมจาเปนตองทาบรรจภณฑทราคาสง ทาใหไดขอสรปในการออกแบบบรรจภณฑ คอใชเปนถงพลาสตกในลกษณะเดมเพอเปนการประหยดตนทน แตใหออกแบบสตกเกอรทเปนเอกลกษณเฉพาะ เพอสรางความตาง และทาใหงายตอการขาย สวนขอมลเพมเตมเพอสรางภาพลกษณ ความแตกตาง และมลคาเพม จากผลการประชมกลมยอยพบวา ผประกอบการ ผซอ และนกออกแบบมความเหนทหลากหลาย แตโดยรวมนนจะเนนรปรางบรรจภณฑในรปแบบอยางงาย มความเปนไทยรวมสมย และอาจใชลวดลายทปรบแตงมาจากธรรมชาต เชนสนาตาลจากเปลอกไม สขาวบรสทธ สเขยวของใบไม การสอสารขอมลของการผลตทแตกตาง อาจสอดแทรกภาพ/สญลกษณของลาปางไดบาง รวมถงอาจใหมภาพของแตงโม เพอแสดงถงเอกลษณของสนคา “ขาวแตนนาแตงโม” นอกจากนควรมการใชภาษาองกฤษ ภาษาจน เพอเพมกลมเปาหมายใหมากขน รวมถงตองใสขอมลทอยใหชดเจนดวยเชนกน เพอใหงายตอการตดตอซอขาย และผลจากการพฒนาตนแบบและการวเคราะหปญหารวมกน จงไดขอสรปวาควรใชแบบทผสมผสานระหวางสเขยวออนและสเขยวเขม เพอแสดงถงความเปนสนคาจากธรรมชาต และควรมการการจดเรยงกราฟฟคใหเขากน เพอใหเดนชดในการจดแสดงสนคา รวมถงใหงายตอการมองเหน นอกจากนใหใสรปแตงโมเพอแสดงถงความเปนอตลกษณของขาวแตนนาแตงโมของกลม แลวทาการปรบขนาดตวอกษรใหชดยงขน มภาษาองกฤษและภาษาจนเพอใชสาหรบขายใหนกทองเทยวชาวตางชาต และเพมพนทสาหรบตดวนหมดอายใหยาวขนอกนด จะใหผบรโภคไดเหนถงอายสนคากอนตดสนใจซอ นอกจากนจะใชคาวา “แมทองศร” ใหเปนตวอกษรขนาดใหญทเดนชดเพอแสดงใหเหนถงแบรนดและชอยหอของผผลต พรอมเพมเตมคาวาหอม กรอบ อรอยในมมดานหนา เพอแสดงถงคณภาพของสนคา แสดงดงภาพท 2

329


ภาพ 2 ผลการออกแบบและพฒนาตนแบบสตกเกอรบนบรรจภณฑแมทองศร (สมาชกกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน)

สรปและอภปรายผล พนฐานสาหรบสนบสนนแนวความคด แนวทาง และเปนพนฐานทคณะผวจยจะนามาประกอบกน เพอเปนรากฐานของแนวคดในการวจย สามารถอภปรายผลไดดงน

1. ขอมลสวนบคคลของผมประสบการณซอสนคาขาวแตน พบวา ผบรโภคทตอบแบบสอบถามจานวน 392 คน สวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 31-40 ป มสถานภาพสมรส/อยดวยกน มระดบการศกษาปรญญาตรเปนสวนใหญ มธรกจสวนตว/อาชพอสระ/เขาหนทาธรกจ มรายไดเฉลยตอเดอนนอยกวา 10,000 บาท และลกษณะของการซอพบวาสวนใหญซอเพอนาไปเปนของฝาก/ของทระลก โดยสามารถนาขอมลเหลานไปใชในการพฒนากลยทธตางๆ เพอใหตรงตามกลมเปาหมายมากทสด ซงสอดคลองกบ แนวความคดของปราณ เอยมลออภกด (2552:148) อธบายถงการแบงสวนตลาดวาเปนกระบวนการในการจาแนกตลาดออกเปนสวนๆ หรอเปนกลมๆ โดยอาศยความตองการของลกคาเปนหลก โดยทวไปนกการตลาดจะดาเนนการเลอกหนงสวนตลาดหรอหลายสวนตลาดกได ขนอยกบกลมเปาหมายทไดกาหนดไวแลว หลงจากนนจงพจารณาสวนประสมการตลาดเพอนามาใชในแตละสวนตลาด โดยในทนเปนการแบงสวนตลาดตามเกณฑประชากรศาสตร (Demographic Segmentation) คอการแบงสวนตลาดโดยยดขอมลสวนบคคลของผบรโภคเปนหลก ไดแก แบงตามเพศ อาย รายได การศกษา ฐานะและสถานภาพสมรส เปนตน เนองจากขอมลดงกลาวมสวนเกยวพนกบความตองการซอสนคาและบรการทแตกตางกนตามลกษณะของบคคล

330


2. ทศนคตเกยวกบทศนคตตอผลตภณฑขาวแตนและบรรจภณฑขาวแตน ซงโดยรวม พบวา ผตอบแบบสอบถามมความคดเหนเกยวกบทศนคตตอผลตภณฑและบรรจภณฑโดยรวมอยในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 4.10 ซงเมอพจารณารายดาน พบวา ดานทผตอบแบบสอบถามมความคดเหนอยในระดบมากทสด คอ ดานประโยชนหลก มคาเฉลยเทากบ 4.59 รองลงมา คอ ดานผลตภณฑทคาดหวง, ดานศกยภาพของสนคา และเหตผลดานรปลกษณ มคาเฉลยเทากบ 4.53 4.07 และ 3.52 ตามลาดบ ซงสอดคลองกบแนวคดของชชย สมทธไกร (2553: 63-85) ทอธบายการตระหนกถงปญหาหรอความตองการของผบรโภค จะเกดขนเมอผบรโภคมองเหนความแตกตางอยางชดเจนระหวางสภาวะในอดมคตกบสภาวะในความเปนจรง จากนนผบรโภคจะแสวงหาขอมลตางๆ สาหรบการแกปญหา หรอตอบสนองความตองการนนๆ เพอพจารณาหาทางเลอกทเหมาะสมกบตนเอง และเมอไดประเมนทางเลอกตางๆ แลว ผบรโภคจะตดสนใจเลอกในขนสดทายวา จะซอผลตภณฑยหอใด โดยการตดสนใจเลอกน ผบรโภคกระทาโดยการอาศยขอมลตางๆ ทไดจากการประเมนทางเลอก มทางเลอกในหลายรปแบบ และมการตดสนใจเลอกทแตกตางกน แมวาอาจจะไดรบขอมลเกยวกบผลตภณฑทเหมอนกนกตาม และยงสอดคลองไปในทศทางเดยวกนกบแนวคดของ อนวช แกวจานง (2553, หนา123-130) ทอธบายเกยวกบผลตภณฑในสายตาของผบรโภควาผลตภณฑ คอลกษณะของตวสนคา บรการ หรอความคดทสามารถสนองความตองการและสรางความพงพอใจสงสดเนองจากเปนปจจยแรกทลกคาพจารณา ปจจบนพบวาเฉพาะตวผลตภณฑอยางเดยวไมอาจดงดดความสนใจของลกคาไดจงตองอาศยการออกแบบผลตภณฑใหนาสนใจ (Product Design) สวนกลยทธทบรษทนามาใชรวม ไดแก ตรายหอ บรรจภณฑ สสนทสวยงาม ขนาดผลตภณฑ การประกนคณภาพ และการแลกเปลยนคน

3. ผลจากการพฒนาตนแบบและการวเคราะหปญหารวมกน พบขอสรปวาควรใชแบบทผสมผสานระหวางสเขยวออนและสเขยวเขม เพอแสดงถงความเปนสนคาจากธรรมชาต และควรมการการจดเรยงกราฟฟคใหเขากน เพอใหเดนชดในการจดแสดงสนคา รวมถงใหงายตอการมองเหน ซงสอดคลองกบทฤษฎทางการตลาดดาน และลกษณะของการบรรจภณฑ ของคอทเลอร และอารมสตรอง (Kotler, P. & Armstrong, G. ,2004: p. 210) ทอธบายถงกจกรรมทเกยวของในการออกแบบ และการผลตสงบรรจ หรอสงหอหม บรรจภณฑเปนตวทาใหเกดการรบร ใหเกดการมองเหนสนคา และเมอลกคาเกดการยอมรบในบรรจภณฑ กจะนาไปสการจงใจใหเกดความตองการซอและเกดการตดสนใจซอในทสด ดงนนบรรจภณฑจงตองโดดเดน โดยอาจแสดงถงตาแหนงผลตภณฑสนคานน

นอกจากนในการออกแบบกราฟฟคโดยใหเพมรปแตงโมไวเลกนอยเพอแสดงถงความเปนอตลกษณของขาวแตนนาแตงโมของกลม/ชมชน แลวทาการปรบขนาดตวอกษรใหชดยงขน มภาษาองกฤษและภาษาจนเพอใชสาหรบขายใหนกทองเทยวชาวตางชาต และเพมพนทสาหรบตดวน

331


หมดอายใหยาวขนอกนดทาใหผบรโภคไดเหนถงอายสนคากอนตดสนใจซอและใชคาวา “แมทองศร” ใหเปนตวอกษรขนาดใหญทเดนชดเพอแสดงใหเหนถงแบรนดและชอยหอของผผลต พรอมเพมเตมคาวาหอม กรอบ อรอยในมมดานหนา เพอแสดงถงคณภาพของสนคา ซงจะสอดคลองกบทฤษฎขนตอนการออกแบบบรรจภณฑ ของ Silayoi, P. & Speece, M. (2007, p.1496) ทอธบายถงวธการกาหนดกลมเปาหมายของบรรจภณฑ วาผออกแบบจะตองมความชดเจนในการกาหนดความเปนเอกลกษณ เพอทจะไดสามารถออกแบบบรรจภณฑนน ใหตรงตอความตองการของกลมเปาหมายใหมากทสด รวมถงการในการออกแบบจะตองทาการกาหนดชอตราสนคาใหเรยบรอยกอน โดยกาหนดใหชอตราสนคามความเปนเอกลกษณ นาสนใจ ทสาคญจะตองเปนทจดจาไดงายแกผบรโภค ซงลกษณะทดของตราสนคาทดจะตองสน กะทดรด จดจาไดงาย ออกเสยงไดงายมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตว ขณะทสสนและกราฟก คอการรวมของการใชสญลกษณ ต วอกษร ภาพประกอบ ลวดลายและพนผว ซงสวนประกอบทงหมดสามารถบงบอกถงชอตราสนคา ลกษณะผลตภณฑ ทบรรจอยภายในได และสามารถแสดงถงแหลงทมาของผลตภณฑไดดวย ขอเสนอแนะ ขอเสนอในการวจยครงตอไปทผวจยขอนาเสนอน สวนใหญคอปญหาของผประกอบการ และสมาชกกลม ทตองการคาตอบอยางเปนระบบ และควรนาไปแกไขปญหารวมกน ดงน 1. ผลจากการศกษาครงนเปนการรวบรวมขอมลจากผมประสบการณซอขาวแตนจากกลมวสาหกจชมชนขาวแตนอาพน รวมถงสมาชกในเครอขายของกลมเทานน หากตองการขอมลทจาเปนและสาคญเพอขยายฐานลกคาใหมากขน ควรทาการศกษาถงลกคากลมอนๆ ไดแกนกทองเทยวชาวตางชาต ผซอสนคาขาวแตนจากผประกอบการรายอน เปนตน

2. ผลจากการออกแบบบรรจภณฑตนแบบใหแกกลมครงน เปนเพยงตนแบบสาหรบสมาชกบางรายเทานน ซงเปนตนแบบอยางงาย และเปนการขายผานเครอขายของกลม ทาใหภาพลกษณของสนคาดคอนขางเรยบงายและนาจะขายไดราคาถก ดงนนการออกแบบบรรจภณฑสาหรบสรางมลคาเพมสาหรบขาวแตนจงเปนหวขอเรองทนาสนใจสาหรบการวจยในครง ตอไป เพอใหผประกอบการขาวแตนหรอสนคาชมชน มภาพลกษณทสงขนจนสามารถขายไดในราคาทสงขน สงผลทดตอผประกอบการและชมชน รวมถงทาใหนกทองเทยวรสกสนใจ ซงจะเปนการสรางแรงจงใจตอการซอนาไปเปนของฝากและของทระลกไดดยงขน

332


เอกสารอางอง กลยา วานชยบญชา. (2544). หลกสถต. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. ชชย สมทธไกร. (2553). พฤตกรรมผบรโภค. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปราณ เอยมลออภกด. (2552). การจดการการตลาด. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ธนาเพลส. ศนยขอมล SMEs Knowledge Center. (2556). การพฒนาผลตภณฑและการออกแบบบรรจภณฑ.

[Online]. Available : http://www.cep.cdd.go.th [2561, กมภาพนธ 12]. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2560). แผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตฉบบท 12. [Online]. Available : http://www.nesdb.go.th [2561, กมภาพนธ 24].

สานกนโยบายและแผน. (2560). ยทธศาสตรประเทศ. [Online]. Available : http://www.nesdb.go.th [2560, กมภาพนธ 24].

อนวช แกวจานง. (2553). ความรเบองตนเกยวกบธรกจ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : นาศลปโฆษณา. Kotler, Philip. (2011). Market management. London : Pearson Education. Kotler, Philip and Armstrong, Gary. (2004). Principles of Marketing. 9thed. New Jersey:

A Simon&Schuster Company. Silayoi, P. &Speece, M. (2007). The importance of packaging attributes: a conjoint

analysis approach. European Journal of Marketing. Emerald Article.

Documents

Factors affcting the decision toward of homestay Tourists ...gnru2018.lpru.ac.th/pdf/proceeding/Humanities... · พิชํุฒม์ เพ็ญมมาศ(Pitchayut Penmas)1