UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMITPROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

SJELLJET DEVIJANTE DHE KONTROLLI SHOQËROR

Mentori: Kandidatja:

Prof. Ass. Dr. Shefqet Mulliqi Kujtime Hadergjonaj

Gjakovë,2017

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMITPROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

SJELLJET DEVIJANTE DHE KONTROLLI SHOQËROR

Mentori: Kandidatja:

Prof. Ass. Dr. Shefqet Mulliqi Kujtime Hadergjonaj

Gjakovë,2017

PËRMBAJTJA

Abstrakti…………..…………………………………………………………………………….....I

Falënderimi………………………………………………………………...……………………...II

Hyrja…………………………………………………………………………...…………..……...1

Kapitulli I

I. Nocionet themelore

1.1. Nocioni sjellje devijante…………………………………………………………………...…2

1.2. Nocioni kontroll shoqëror………………………………………………………………...…..2

Kapitulli II

II. Metodologjia e hulumtimit

2.1. Objekti i hulumtimit………………………………………………………………………..…3

2.2. Qëllimi i hulumtimit………………………………………………………………………….3

2.3. Objektivat…………………………………………………………………………………….3

2.4. Rëndësia e hulumtimit………………………………………………………………………..3

2.5. Hipotezat……………………………………………………………………………………...3

2.6. Popullacioni dhe mostrat…………………………………………………………………..….4

2.7. Organizimi i hulumtimit, metodat dhe teknikat……………………………………………....4

2.8. Metoda e analizës teorike……………………………………………………………………..4

2.9. Metoda statistikore…………………………………………………………………………....4

Kapitulli III

III. Sjelljet devijante të nxënësve në klasë-shkollë dhe kontrolli shoqëror…………………..5

3.1. Modeli i rregullorës në klasë-shkollë…………………………………………………………6

Kapitulli IV

IV.Përdorimi i mjeteve dhe metodave pedagogjike dhe ndikimi i tyre në sjelljet devijante.8

4.1. Metoda e këshillimit……………………………………………………………………..…..8

4.2. Metoda e bindjes………………………………………………………………………….....9

4.3. Metoda e formimit të shprehive…………………………………………………………......9

4.4. Metoda e nxitjes……………………………………………………………………………..9

4.5. Metoda e pengimit……………………………………………………………………….…10

4.6.1MJETET PEDAGOGJIKE PËR NXËNËSIT ME SJELLJE DEVIJANTE……………...11

4.6.2 Mjetet e orjentimit…………………………………………………………………….…..11

4.6.3 Mjetet e nxitjes…………………………………………………………..………………..12

4.6.4 Mjetet edukative të pengimit…………………………………………………...………....13

Kapitulli V

V. Roli i bashkëpunimit shkollë-familje në reduktimin e sjelljeve devijante të nxënësit…14

Kapitulli VI

VI. Format e punës mësimore me nxënësit me sjellje devijante………………………..…..15

6.1 Forma e punës frontale…………………………………………………………………..….15

6.2 Forma e punës individuale……………………………………………………………….....15

6.3 Forma e punës në dyshe………………………………………………………………….....16

6.4 Forma e punës në grupe……………………………………………………………………..16

Kapitulli VII

VII. Analiza statistikore e të dhënave……………...................................................................17

Përfundimi…...………………………………………………………………………................26

Literatura…….…………………………………….……...…………………………….............28

Shtojcë…………………………………………………………………………………………..29

Abstrakti

Sjelljet devijante dhe kontrolli shoqëror është një temë e gjerë dhe më mjaft interes për tustudiuar. Pasi sjelljet devijante janë evidente tek një numër i nxënësve, atëherë edhe interesimiynë për t’i trajtuar ato lloje të sjelljeve përmes metodave dhe mjeteve mësimore e këshilluesepedagogjike, edukativo-arsimore, është me interes për ne. Dukuritë e tilla nuk janë edhe aq tërralla, kjo varet edhe nga fryma në të cilën rritet dhe edukohet nxënësi, andaj edhe kontrollishoqëror është një prej faktorëve që poashtu luan rol të rëndësishëm në sjelljet e tilla teknxënësit, sepse rrethi është ai që shfaq ndikimin e tij.

Për ne është me interes që të mund të hetojmë rrugë dhe mundësi për trajtimin në mënyrëpedagogjike për modifikim apo ndryshim të atyre sjelljeve, të mundohemi të krijojmë barazi përtë gjithë nxënësit, pasi edhe meritojnë trajtim të barabartë, pa dallime moshe, gjinie etj.

Nëpërmjet metodave, mjeteve dhe formave krijohen mundësi që në institucionet edukativo-arsimore të trajtohen sjelljet e tilla në mënyrë profesionale, duke u munduar që të arrihet më emira për të gjithë nxënnësit.

Fjalët kyçe:Sjellje devijante, kontrolli, edukim, arsimim, modifikim, mjete, format etj

Falënderime

Dua të shprehë mirënjohjen dhe falënderimin tim për gjithë ata që më ndihmuan gjatë gjithëkëtyre viteve studime, Në radhë të parë falënderime nga zemra për familjen time, përpërkrahjene vazhdueshme që më ofruan, ku çdo sukses i imi është meritë e tyre. Falënderime tëpërzemerta për profesorin mentor Prof. Ass.Dr. Shefqet Mulliqi për ndihmën e dhënë gjatëpunimit të diplomes dhe gjithë këtyre viteve të studimit. Po ashtu falënderime për gjithë stafinakademik të universitetit të Gjakovës që kontribuan në aftësimin tim professional.

Hyrje

Qasja jonë ndaj një iniciative të tillë për të mundësuar që sado pak të vëmi në pah dukuritë esjelljeve devijante të nxënësve, gjithnjë nëpërmjet kontekstit shoqëror do të jetë një prejproblemeve që do ta parashtrojmë në objektin e studimit të kësaj teme. Meqenëse, dukuria eparaqitjes së sjelljeve devijante si nëambientet: qofshin familjare, shoqërore apo shkollore ështëevidente tek disa nxënës, atëherë me interes për ne është që të mund të hetojmë ato motive, apoarsye që nxitin dhe reflektojnë sjellje të tilla tek nxënësit.

Në këtë mënyrë do ta parashtrojmë objektin e studimit tonë në këtë punim, ku fillimisht do tëndalemi mbi problemin kyç, në shtjellimin e nocionit sjellje devijante. Mbështetur edhe mbimaterialin shkencor dhe pikëpamjet e shprehura më herët nga studiuesit rreth këtij fenomeni, dotë mundohemi që ta përkufizojmë si dukuri, si shprehi, e cila gjen zbatim ndoshta jo edhe aq tëvogël tek disa nxënës, e që në realitet pengojnë mbarëvajtjen e procesit edukativo-arsimor.Pastaj, në këtë kontekst do të ndërlidhemi edhe me aspektin e rrethit më të gjerë dhe ndikimit qëai reflekton tek ata tipa të nxënësve, në aspektin e përmirësimit, apo të këshillimit, për tëpërmirësuar ato sjellje apo për të evituar tërësish, e gjithë kjo mund të jetë në ndërlidhshmëriedhe me kontrollin shoqëror.

Pasi që sjelljet e tilla janëjo edhe të zakonshme, atëherë për t’i trajtuar ato dhe për të reflektuarrezultate pozitive në të mirë të nxënësve për përmirësimine tyre, duhet që domosdoshmërisht tëpërdoren edhe metoda të ndryshme për trajtim. Nëpërmjet këtyre metodave si rrethi shoqëror,poashtu edhe ai shkollor, duhet të mundohet të konkretizojë rezultate të pritura, në mënyrë që tëndikohet për të mirën e përmirësimit të atyre tipave të nxënësve, të jenë edhe ata pjesë e njëshoqërie që nuk dallohen me tiparet e tilla përkundër shokëve e shoqeve. E tërë kjo mund tëarrihet nëpërmjet një partneriteti shkollë-familje, nëpërmjet bashkëpunimit të afërt të këtyre dyakterëve, në mënyrë që të arrihen rezultate pozitive.

1

KAPITULLI I

1. Shtjellimi i nocioneve themelore

Duke u mbështetur në literaturën pedagogjike si tekste të ndryshme, fjalorë të ndryshëm jemimunduar të japim një shtjellim sa më objektivdhe të kuptushëm për opinionin, e lexuesin.Mbështetur në titullin e temës “Sjelljet devijante dhe kontrolli shoqëror”, ne jemi ndalur mbidy nocione themelore :

1.1 Nocioni “Sjellje devijante”dhe1.2 Nocioni “Kontroll shoqëror”.

1.1 Nocioni “Sjellje devijante”

Gjatë leximit, shtjellimit dhe studimit të literaturës edukative dhe pedagogjike, kemi hasur nëpërkufizime të ndryshme nga autorë të ndryshëm,ku pothuajse thelbi dhe domethënia ishin tënjëjta. Mes tjerash kemi cituar “Nocioni sjellje gërsheton në vetvete qëndrimin që mban njësubjekt dhe reagimin e tij kundrejt ngacmuesvetë ndryshëm… sjellja është një shfaqje eproceseve të brendshme, me ç’rast individi vepron sipas strukturës së personalitetit, pastaj qësjellja është një veprimtari për vetaktualizim, ajo kushtëzohet nga faktorë të ndryshëmkundërthënës dhe manifestohet në tri forma: motorike fiziologjike njohëse”1

1.2 Nocioni “Kontroll shoqëror”

Kontrolli apo kontrollimi i sjelljes shoqërore është një term që përdoret për të shpjeguar esqaruar rregullat,parimet, teknikat që shokët-shoqet mësuesit apo “prindërit i përdorin për t’indihmuar fëmijët e tyre në mësimin e sjelljeve të hijeshme dhe të dëshirueshme. Shembuj tëkontrollit të sjelljes përfshijnë lavdërimin për sjelljen e dëshiruar, injorimin e sjelljes sëpahijeshme, demonstrimin e sjelljeve të hijeshme dhe dënimin për sjelljet e padëshiruara. Këtoteknika përdoren … që t’i mësojnë fëmijët për t’i respektuar rregullat,dhe parimet shoqërore”2.

1 Zabeli, Dr. Naser,”Strategjitë psiko-pedagogjike për reduktimin e sjelljes së papërshtatshme në klasë”, LIBRISHKOLLOR, Prishtinë 2008, fq. 15.2 Miller, Bonnie, (2004) “Komunikimi me fëmijë”,(Doracak për prindër e arsimtarë) QPEA, Ferizaj, fq. 48.

2

KAPITULLI II

2. Metodologjia e hulumtimit

Si çdo punim a hulumtim shkencor, që duhet të posedojë aparaturen metodologjike tëhulumtimit edhe në këtë hulumtim kemi paraparë një aparaturë metodologjike të larmishme qëbesoj se do tëna ndihmijë mjaftë drejt përmbushjes së objektivave të parapara në hulumtim, dhenjëherit përmbushjes së hipotezave të parashtruara. Ne kryesisht kemi përdorur këtë aparaturmetodologjike:

2.1Objekti i hulumtimit

Objekt i studimit tonë do tëjetë “Sjelljet devijante dhe kontrolli shoqëror”, ku me anë të këtijhulumtimi do të shohim gjendjen aktuale dhe rekomandimet për një të ardhme me një processedukativo-arsimor më të avansuar.

2.2Qëllimi i hulumtimit

Qëllimi i këtij hulumtimi është që përmes punës sonë hulumtuese në teren të vërehen,identifikohen, dhe alarmohen rastet e paraqitjeve të sjelljeve devijante dhe kontrolli shoqëror,dhe të këshillohen me kohë.

2.3Objektivat- Të mblidhet literaturë relevante dhe të analizohet ana descriptive e temes në fjalë- Të hulumtohen rastet e sjelljeve devijante dhe kontrollit shoqëror- Të formulohen pytësorët dhe të dilet në teren deri me 28.4.2017- Të analizohen dhe përpunohen të dhënat e marra në teren.

2.4Rëndësia e hulumtimit

Rëndësia e këtij punimi apo hulumtimi shkencor, mbështetet në krijimin e një ambienti tëshkollës me një klimësa mëpozitive dhe të përshtatshme, për të gjithë nxënësit pa dallim.

2.5Hipotezat

Mbështetur në njohuritë që kemi marrë gjatë studimit të literaturës, dhe praktikës nëpër shkolla,të ndryshme parashtrojmë këto hipoteza:

Hipoteza-1.Menaxhimi i sjelljeve devijante dhe kontrolli shoqëror, përmes metodave,teknikave, dhe taktit pedagogjik ndikon shumë në procesin edukativo-arsimor edhe atëte tënxenit.

3

Hipoteza-2.Sjelljet devijante të nxënësve dhe kontrolli shoqëror janë të pranishme, kudo nëshkolla, e sidomos në klasat special.

Hipoteza-3.Evitimi i sjelljeve devijante ndihmon në procesin e menaxhimit të orës mësimore.

2.6Popullacioni dhe mostra

Popullacionin dhe mostren në këtë hulumtim e përbëjnëmësimdhënësit e dy shkollave fillore“Vaso Pash Shkodrani” me 10 mësues nga klasa I-V dhe një mësues nga klasa e bashkangjiturdhe “Ramiz Sadiku” me 9 mësues nga klasa I-V dhe një mësues nga klasa e bashkangjitur.Gjithsej numri i mësimdhënësve në tëdy shkollat është 21. Mostra do të jetë përgjithësuese.

2.7Organizimi i hulumtimit, metodat dhe teknikat

Organizimi i hulumtimit, apo mbledhja e të dhënave do të bëhet përmes daljes në teren, ato tëdhëna do të grumbullohen përmes pytësorëve që do t’u parashtrohen mësimdhënësve.

2.8Metoda e analizës teorike apo descriptive

Përmes kësaj metode kemi studiuar anën monografike, në literaturë relevante të temës “Sjelljetdevijante dhe kontrolli shoqëror”, ku janë analizuar dhe studiuar hollësisht metodatpedagogjike për reduktimin e sjelljeve devijante dhe kapitujt të tjerë që ndërthuren me temën.

2.9Metoda sasiore

Përmes kësaj metode që kemi përdorur kemi nxjerrë anën kuantitative, këtë e kemishprehur në kapitullin e përpunimit të të dhënave përmes grafikoneve në shtylla.

4

KAPITULLI III

3.Sjelljet devijante të nxënësve në klasë-shkollë dhe kontrolli shoqëror

I gjithë procesi edukativo-arsimor, zhvillohet në atë mënyrë që klasa apo shkolla të krijojë njëambient sa më të përshtatshëm dhe tërheqë, ku nxënësit ndihet komod dhe të lirë sin ë shtëpinëe tyre. Mirpo, rastet e paraqitjes së sjelljeve devijante në klasë dhe moskontrolli shoqëror bën qënxënësit të ndihen më inferior dhe tërheqës në klasë, apo kudo tjetër në objektin shkollor, gjë ecila shkakton problem në procesin mësimor sin ë klasë, dhe jashtë saj.Andaj në shkollatbashkëkohore preferohet që në raste të tilla, nëpërmjet formave, metodave dhe mjeteve tëndryshme të ndikojnë në reduktimin e sjelljeve devijante.Sepse, “ndryshimi apo modifikimi isjelljeve devijante në klasë funksionon mbi supozimin se njerëzit të cilëve u jepet shtytjepozitive (pikë, yje, gradime, shpërblime material ose komente motivuese) për sjellje të caktuara,sjelljet e tilla do t’i shfrytëzojnë edhe në të ardhmen.Shumë shkolla përdorin tabelat endryshimit të sjelljeve për të gjithë ose për disa nxënës ose për tërë klasën si kolektiv. Klasat qëfitojnë numër të caktuar pikësh në fund të javës marrin shpërblime në formë aktiviteteshargëtuese,tregimesh të posaqme, aktivitetesh të lira etj.

Arsimtarët kreativë këto shpërblime mund t’i përshtatin në atë mënyrë që të përfshihen siç ështëmë së miri në planëprogram”3 apo edhe në raste specifike, raste këto, të cilat mund të ndodhinedhe kur mësimdhënësi mund të jetë i pa përgatitur, për dajle të situatës nga kontrolli shoqëror,e cila mund të vijë edhe si pasojë e gjendjes socjale e emocionale ku shtyen nxënësin drejtveprimeve të tilla për të shfaqur sjellje devijante dhe most të kenë kontroll në rrethin shoqërorku ata jetojnë ,e veprojnë, në klasë shkollë apo diku tjetër. Në literaturëedukative, pedagogjikeku kemi bërë analizën teorike,rreth formulimit të rregullores në klasë, preferohet që mësuesiapo kujdestari i klasës të hartojë një rregullore të brendshme të klasës së bashku me nxënës, kurregullat duhet të jenë kuptimplota dhe nuk duhet të jenë në numër të madh, preferohet që skicame rregulla të vihet në formë të një posteri në murin e klasës. Ato duhet gjithmonë të shënohennë mënyrë pozitive, thjeshtë dhe qartë.

3 Miller, Bonnie, “Si të krijohet kontakti i suksesshëm me nxënësit”(Doracak për arsimtarë), QPEA, Ferizaj, 2004, fq.164.

5

3.1.Model i rregullorës në klasë-shkollë4

SHKOLLA FILLORE DHE E MESME E ULËT “_______________________” NË______

VITI SHKOLLOR:2016/2017, MËSUESE E KLASËS: KUJTIME HADERGJONAJEmri dhe mbiemri i nxënësit:_________________________ Emri i prindërit:____________Nr.tel._________________________

RREGULLAT NË KLASË – SHKOLLË

Unë nuk do të bëjë mungesa dhe vonesa të paarsyshme në shkollë!Unë do ta ruaj inventarin e klasës (shkollës) dhe mjetet mësimore!Unë do t’i resektoj shokët, shoqet, mësuesit dhe puntorët e shkollës sonë!Unë nuk do të ngacmoj ose fyej shokun, shoqen ose ndonjë nxënës tjetër!Unë nuk do t’i hakmerrëm shokut nëse më ngacmon,por i tregoj mësuesit,kujdestarit,prinditetj!Unë nuk do të marr telefonin dhe lodra tjera në klasë për të penguar mësimin!Unë nëse e pengoj procesin mësimor,pranoj të nalem pas orarit të mësimit për t’i zhvilluardetyrat!Unë nëse bëjë probleme në klasë, shkollë, rrugë pranoj që të ulet nota e sjelljes!Unë do të respektoj zilen e shkollës për rresht dhe për orën mësimore!Unë do të hyjë në korridor dhe klasë me këmbë të pastra pa zhurmë e ngadalë duke ecur!Unëdo ta ruaj dhe kultivoj gjelbërimin e shkollës! Unë nëpushimet e shkurta do të qëndroj në bankë, pa zhurmë e pa zë të lartë përgatitem për mësim!Unë gjithmonë do ta nderoj mësuesin,shokët dhe shoqet e klasës,arsimtarët e drejtorin eshkollës!Unë në orën e mësimit do të dëgjoj mësuesin,shokun që flet dhe flas ose lëvizi me lejen emësuesit!Unë kur i kryej detyrat e klasës dhe dua të flas, do të ngris dorën dhe marr lejen e mësuesit!Unë nëse nuk i kuptoj mësimin ose detyrat, do të ngris dorën,marr lejen dhe i tregoj mësuesit!Unë do të respektoj vendimin e mësuesit që të ulem me atë grup me shokë dhe shoqe të klasës!Unë do të kryej detyrat në grup, pa zhurmë, pa e penguar as kënd në mësim!Unë do t’i kryej detyrat e shtëpisë rregullisht dhe shkoj në shkollë me mësime të mësuara!Unë i marr lëktyrat e shkollës i lexoj ato, i ruaj dhe i kthejnë kohën e caktuar!Unë nëse nuk irespektoj rregullat, do t’u kërkoj falje të gjithëve dhe nuk do t’i përsërisë gabimet!Unë nëse i përsëris gabimet,pranoj detyrimet e mësuesit, prindërit ose të drejtorit të shkollës!Unë nëse i përsëris gabimet, bëjë zhurmë dhe e pengoj klasën që të mësoj,do rri vetëm nëbankë-klasë!Unë nëse ngacmoj ose fyej shokun, mësuesin etj, do të ftoj prindërit në shkollë!

4 Marrë nga: Deva,Dr.Afërdita,“Skripta e ligjërimit në lëndën Menxhimi I Klasës”,2011,fq.436

Unë nëse thyej ose dëmtoj diçka në klasë-shkollë,do të ftoj prindin në shkollë dhe ta kompensojatë!Nëse unë i përsëris disa gabime në klasë, pranoj ta ndërroj klasën-paralelen!Nëse edhe në tjetrën paralele i përsëris gabimet, pranoj ta ndërroj shkollën!

Këto rregulla shkollore realizohen në bashkëpunim me nxënësit, mësuesit, pedagogun,drejtorin e shkollës, prindërit, institucionet shkollore dhe atyre të sigurisë dhe mund tëmodifikohen, rishkruhen, sipas marrëveshjes. Këto rregulla, i mësojmë mirë, irespektojmë, sepse do të bëhemi nxënës të sjellshëm, të dobishëm, të dashur për çdo kënddhe do të kemi suksese të shkëlqyeshme në mësime dhe në jetë! Nxënësit që i respektojnëkëto rregulla, shpërblehen me aktivitete, lëvdata, mirënjohje, shëtitje, ekskursione,shpërblime materiale (medalje, dhurata të ndryshme etj.), dhe shpallën “NXËNËSNDERI”

Nëse nxënësi ose prindi ka vërejtje:_______________________________________________

Me respekt mësuesja e klasës –V/1: Kujtime Hadergjonaj , nr.tel. 045____-_____.

Prindi e lexon dhe e nënshkruan:____________________________

Pejë , 2017

7

KAPITULLI IV

4. Modifikimi i sjelljeve devijante përmes përdorimit të metodave dhemjeteve pedagogjikeMe përkushtimin e prindërve dhe mësimdhënësve për fëmijët-nxënësit e tyre bën që ata të jenëgjithmonë të angazhuar e përkujdesur në formimin dhe edukimin e qytetruar të fëmijëve, dhepër këtë arsye duhet shfrytëzuar alternative të ndryshme në mënyrë që të arrihet deri te qëllimikryesor, për modifikimin e sjelljeve devijante dhe kontrollin shoqëror. Edhe pse “ modifikimi isjelljes konsiderohet procedura e përgjithshme për formimin e paramenduar të sjelljesnëpërmjet përsëritjes”.5

Shkolla dhe mësimdhënësit janë të angazhuar që gjithmonë të arrijnë gjërat më të mira përnxënësit e tyre, për t’i bërë ata që të jenë të lumtur, të dalluar në shoqëri dhe të arrijnësuksese në jetë, kjo bënë që edukatorët ose mësimdhënësit të tregojnë gjithnjë kujdesin e duhur,

për ndryshimin e sjelljeve të nxënësve në shkollë dhe jashtë saj, në rrethin shoqëror etj. Andajkur bëhet modifikimi i sjelljes së nxënësit dhe kontrollit shoqëror ndikohet“në përmirësiminpërkatësisht ndryshimin e sjelljes së nxënësit në procesin e të nxënit, në ndryshimin e çdosjelljeje që dëshirohet nga mësimdhënësi”6. Pra është përgjegjësi e barabartës si e shkollës ashtuedhe e familjes që fëmijët-nxënësit t’i edukojnë në një frymë të drejtë dhe të jenë shembulli më imirë, si në familje, shoqëri, shkollë apo kudo qofshin, pra, kudo që të jenë të manifestojnësjelljet e duhura. Dhe për të arritur në synimin dhe realizimin e këtyre objektivave,mësimdhënësi ose shkolla duhet të zbatojnë praktikisht këto metoda si: a) metoda e këshillimit,b) metoda e bindjes, c) metoda e formimit të shprehive, d)metoda e nxitjes, e) metoda epengimit.

4.1.Metoda e këshillimit –kur këshillon një nxënës, është e rëndësishme që mësuesi ta lejojëatë të flasë, duke I treguar se dëshiron ta ndihmojë,me qëllim që ta kuptojë se sjellja e keqe nukështë në interest ë tij, se ai do të pranojë të sillet siç duhet në të ardhmen.Një këshillim i tillë kamë shumë efekt, nëse bëhet privatisht, nën njëbesim dhe respekt reciprok,kur mësuesi tregonpërkujdesjen dhe qëndrimin që i takon. Është e rëndësishme t’i bëjë nxënësit të vlerësojnësjelljet e tyre dhe pasojat, që mund të pasojnë, nëse sjellja nuk përmirësohet.Aspekti më irëndësishëm gjatë këshillimit është që të mbarojë me pohimin nga ana e nxënësit, se do të silletmië në të ardhmen.7 Edukatori – mësimdhënësi (dhe faktorët e subjektet e tjerë educative, siçjanë arsimtarët, prindërit, kujdestarët e familjes etj.),duke zbatuar këtë metodë jep këshillaeducative, etike-morale, estetike, punuese etj.8 Duke u nisur nga vetë nocionikëshillim,kuptohetqë nëpërmjet këshillave, shpjegimeve, sqarimeve,interpretimeve e bisedavetë arrihet qëllimi i kësaj metode nga ana e mësimdhënësit ose pedagogut që të arrijë ta bind

5Bojaxhi, Dr.Aleksandër,“Disiplina në klasën mësimore”, Tiranë, 2004,fq.1596 Prof.Def.Shefqet Mulliqi,“Edukimi Inkluziv”, Gjakovë,2013,fq.507 Bardhyl Musai, Metodologji e mësimdhënies, Tiranë,2003, fq,2318Prof.Dr.Dali Emërllahu, “Bazat e metodikës së punës edukative ”,Prishtinë, 1998, fq,70

8

nxënësindhe të aplikohet ndryshimi i sjelljes së tij. Atje ku këshillimi duket se nuk është isuksesshëm dhe problemet serioze paralajmrojnë sjelljen e keqe, është e rëndësishme qëmësuesi të këshillohet me kolegë që kanë përvojë dhe suksese në punën me nxënësit që shfaqinsjellje të tilla.

4.2. Metoda e bindjes – metodë tjetër që luan rol të rënsësishem në modifikimin e sjelljevedevijante të nxënësve është edhe metoda e bindjes. Ku edukatorët, mësimdhënësi dhe pedagogui shkollës nëpërmjet një gjuhe të butë t’u shpjegojë nxënësve sjelljet e mira, duke i mësuar atase çfarë duhet bërë dhe çfarë nuk duhet bërë, atëherë pa dyshim se metoda e bindjes mund tësjell efektet e duhura.“Metoda e bindjes,në punën e përgjithshme edukative është një ngamënyrat humane demokratike dhe tejet e këshillueshme për ndërtimin e idealeve, të qëllimevedhe të detyrave edukative në tërësi.9 Andaj si e tillë do të luaj rolin e saj konstruktiv nëformimin e personalitetit dhe të sjelljeve të nxënësve, duke arritur që të realizojë funksioninqëllim mirë që shprehin mësimdhënësit dhe të gjithë atyre që ndihmojnë në këshillimin enxënësve.

4.3. Metoda e formimit të shprehive –Shprehitë e mira të krijuara tek nxënësit konsiderohen sikulturë për formimin e personalitetit. Në këtë mënyrë, kur individët fitojnë shprehi pune,konsiderohen si gjeste te pëlqyera prej të gjithëve pasi që e favorizojnë vetë individin dhe ebëjnë më të dalluar në shoqëri dhe rrethin e gjerë. Që të arrihet kjo nuk është edhe aq e lehtë pëmësimdhënësin, prindërit ose pedagogun ti bindin fëmijët që të krijojnë shprehi të mira pune,jetë apo sjellje të pranueshme e jo sjellje devijante, mirëpo është një process që process qëkërkon përkushtim më të gjatë, por që në fund të rezultojë suksesshëm. Njëra prej cilësivepozitive të vullnetit dhe të karakterit të njeriut është uniteti i fjalëve, deklarimeve verbale dhevepreve, përkatësisht i bindjeve dhe i veprimit praktik jetësor të tij.10 Gjithnjë nëpërmjetpërpjekjeve të parreshtura për modifikimin e sjelljeve devijante nga ana e edukatorëve,mësimdhënësve dhe pedagogut, që të mundohen të japin maksimumin e tyre në edukimin efëmijëve do të konsiderohet gjëja më e vyer dhe më e rëndësishme.

4.4. Metoda e nxitjes –duke ditur se nxënësit janë të moshave të ndryshme dhe gjithçka qëkanë para vetës e lidhin me ëndërrat e tyre për të ardhmen, me plotësimin e dëshirave qëushqejnë çdo ditë, atëherë nëse përdoret metoda e nxitjes në shkollë nga mësimdhënësit,pedagogu apo kushdo tjetër, pa dyshim se do të reflektojë sukseset e pritura, në modifikimin esjelljeve devijante dhe në kontrollin shoqëror të nxënësve në përgjithësi.Kjo metodë krahasmetodave educative të përmendura, gjithashtu është humane, demokratike dhe tejet ekëshillueshme, meqë mbështetet në optimizmin pedagogjik, në besimin e edukatorit dhe tëarsimtarit (të gjithë bartësve të punës edukative), se me punën pedagogjike kontinutive me

9 Po aty fq,7210 Prof.Dr. Dali Emërllahu, “Bazat e metodikës së punë edukative”, Prishtinë, 1998,fq,70

9

organizimin e procesit edukativ në tërësi do të arrihen rezultate inkurajuese,11 si e tillë gjenpërdorim të shpeshtë në procesin edukativo-arsimor, ku mësimdhënësit e përdorin dhe arrijnërezultatet e saj.

4.5.Metoda e pengimit –gjatë aplikimit të kësaj metode, mësuesi duhet t’u theksojë nxënësvese përdorimi i saj synon të ndihmojë nxënësit. Ata duhet të vlerësojnë rëndësinë dhe seriozitetinme të cilin mësuesi trajton sjelljen e keqe dhe domosdodhmërinë për t’u sjellë mirë në tëardhmen.Është thelbësore që nxënësi ta shohë metoden e pengimit si veprim në dobi të interesittë tij dhe në asnjë mënyrë si shprehje të armiqësisë dhe keqdashjes.Duke marrë parasysh qëprocesi i edukimit është shumë i rëndësishëm për fëmijët, nxënësit dhe që përvetësimi i tijkërkon kohë të gjatë, atëherëedhe shkolla me anë të mësimdhënësve, pedagogut dhe drejtorit tëshkollës janë të detyruar që të aplikojnë llojllojshmëri të metodave për të arritur deri temodifikimi i sjelljeve devijante të nxënësve në klasë, shkollë dhe jashtë saj duke ndikuar nërealizimin e objektivave të mësimdhënësve dhe shkollës. Pra, një sjellje sa më e mirë, njëshembull i mirë në shkollë, rreth e shoqëri etj. “Pikërisht për të para penguar dhe menjanuarndikimet negative dhe devijimet e degradimet eventuale të edukantëve, duhet të zbatohetmetoda e pengimit”.12 Duke i kombinuar të gjitha këto metoda, varësisht prej tipit të nxënësveqë shfaq sjellje devijante, padyshim që mësimdhënësi do të arrijnë që të edukojnë nxënësit etyre dhe të arrij kontrollin gjithnjë përmes këtyre hapave, në masën dhe kohën (moshën) eduhur.

11 Po aty, fq,8312 Po aty, fq,87

10

4.6. Mjetet pedagogjike për nxënësit me sjellje devijante

Strategjisë pë modifikimin e sjelljeve devijante në procesin edukativo-arsimor, i paraprinë njëvarg mjetesh, të cilat i përdorin mësimdhënësit, pedagogu, drejtori në shkollësi :mjetet eorientimit, mjetet e nxitjes, mjetet edukative të pengimit etj., për punë edukative sa më tëefekshme, në modifikimin e sjelljeve devijante dhe kontrollit shoqëror. Pikërisht nëpërmjetkëtyre mjeteve, duke I këshilluar dhe udhëzuarqë nxënësit të bëjnë gjithnjë e më të pranueshmesjelljet e tyre, ta formësojnë personalitetin e tyre nën frymen e një nxënësi të edukuar, ata do tëarrijnë që me kohë t’i ndryshojnë sjelljet devijante dhe ta formojnë personalitetin e tyre.

4.6.1. Mjetet e orientimit – Mjetet educative të orientimit luajnë rol të rëndësishëm nëudhëzimin dhe orientimin edukativ kah vlerat pozitive, përkatësisht kah zhvillimi i cilësivepozitive të vullnetit e të karakterit të njeriut, në formimin e bindjeve, pikëpamjeve dheqëndrimeve të drejta, shoqërore, kombëtare, njerëzore etj.13 Mjetet e orientimit që përdoren përmodifikimin e sjelljeve devijante dhe kontrollit shoqëror mund të jenë të shumta dhe tëndryshme, mirëpo, përdorimi i tyre ndryshon varësisht edhe prej mësimdhënësve, për arsye seata zgjedhin vetë se cilat do të ishin si mjete përmes të cilave do të arrinte ta edukonte nxënësine tij. Për këtë arsye ndërthurën lloje të ndryshme të këtyre mjeteve:Këshilla-është mjet edukativtejet i preferuar dhe i popullarizuar në punën e tërësishme edukative. Këshilla preferohet në tëgjitha etapat e zhvillimit të përsonalitetit edhe pse më efikase është në periudhen eparapubertetit, të pubertetit, të adoleshencës e rinisë (në njëfarë mënyre kushtëzohet meparanjohuritë dhe përvojen personale të …14nxënësit.

Arritja e shkollës përms stafit në bindjen e nxënësve të tyre për ndryshimin e sjelljes që gjithçkatë realizohet sipas këshillave dhe për t’u përmbajtur atyre, ështënjëpunë e lehtë edhe përprindërit. Mirëpo, është paksa e vështirë që tek të gjithë nxënësit të kenë ndikim këshillat, përarsye se tipat e personaliteteve dallojnë dhe tek disa është më e vështirë të modifikohen apondryshohen sjelljet që vetëm përmes këshillave të arrihet edhe përmbushja eobjektivave.Mirëpo, ka edhe mjete të tjera që luajnë rolin e tyre në këtë kontest ku mund tëmerren shembuj të ndryshëm.Si shembull marrim sukseset e një nxënësi që ecën drejtpërparimeve të tij, mësimdhënësi mund ta përdorë këtë tek nxënësit e tjerë, gjithnjë nëpërmjetpërdorimit të efekteve pozitive dhe përparimeve që kanë arritur, në mënyrë që të ndikojnë nëndryshimin e sjelljeve devijant edhe kontrollin shoqëror.

13 Prof.Dr. Dali Emërllahu, “Bazat e metodikës së punës edukative”, Prishtinë, 1998, fq.9914 Po aty, fq.100

11

Krijimi i idealeve– gjithashtu është një mjet i rëndësishëm për edukimin e vlerave edukative,përkatësisht për bindjen dhe orientimin pozitiv të tyre.15 Edhe kjo është një prej mjeteve qëluajnë rol të rëndësishëm në formimin e secilit nxënës, për arsye se qysh i vogël mund të

ushqehen idealet për një të ardhme ëndrrimtare,që sukseset, sjelljet dhe kontrolli shoqëror i tij tëjenë gjithnjë e më të merituara. Orari ditor –si mjet i rëndësishëm edukativ luan rol për kultivimin e vlerave pozitive edukative, veçanërishtdisiplina e vetëdijshme, ndjeshmëria dhe përgjegjësia për rregull, saktësia në respektimin dhepërmbushjen e detyrave personale, familjare, shoqërore, shkollore, punuese etj.16

4.6.2 Mjetet e nxitjes – Nxitja është një tjetër mjet mjaft I rëndësishëm, që ndikon shumënë shtuarjen e motivit, modifikimin e sjelljes, kontrollin shoqëror dhe entuziazmin tek nxënësit,e qëI bën edhe ta krijojnë idealin e tyre për suksese të reja. Në kuadrin e mjeteve educative nëtërësi, mjetet e nxitjes luajnë rol tejet të rëndësishëm për motivimin e edukantëve për të arritur(ose ruajtur) rezultate të volitshme, për tejkalimin e vështirësive përkatëse me rastin esendërtimit të idealeve, finaliteteve dhe etyrave taksonomike edukative17 mbi modifikimin esjelljeve devijante dhe kontrollit shoqëror. Si të tilla në mjetet e nxitjes bëjnë pjesë: mirënjohja,premtimi, lëvdata, shpërblimi (dhurata), garimi, nota etj.

Të gjitha këto mjete luajnë rolin e tyre të rëndësishëm në kohen dhe momentin e duhur, kur atoaplikohen me qëllim te modifikimit të sjelljes së nxënësve në klasë, shkollë dhe jashtë saj.Mirënjohjet luajnë rolin e tyre, duke e dalluar një nxënës në sukseset e tij she në sjellje të larta,e në veçanti nga i tërë numri i nxënësve në shkollë sa mund të ketë një shkollë, vetëm njërimund ta ketë fatin e përfitimit të mirënjihjes për një fushë të caktuar, apo pë sjellje për rezultatetdhe sukseset e treguara, mirëpo, në këto raste u jepen disa nxënësve më qëllim të modifikimit tësjelljes dhe kontrollit shoqëror. Pastaj premtimi është një mjet tjetër, përmes së cilit mund tëngrihet motivi dhe krijimi i idealeve për të arritur në përmbushjen e secilit, mbi ndryshimin esjelljeve të nxënësve. Lëvdata, shpërblimet, garimet, të gjitha këto mjete kanë peshë dherëndësinë e tyre në kohën dhe momentin e caktuar, atëherë kur është e nevojshme dhe earsyeshme,mund të përdoren, të vihen në dizpozicion, që pa dyshim do të ndikojë nëpërmirësimin e sjelljeve devijante të nxënësve, sepse nëse e lavdërojmë nxënësin për mundin,angazhimin të cilin e jep në detyra të caktuara18,do të ndodh ajo që e presim, pra modifikimi isjelljes së tij.

4.6.3 Mjetet edukative të pengimit – Mjetet edukative të pengimit duhet të zbatohenatëherë kur nuk kanë pasur sukses mjetet e orientimit e të nxitjes, por ndonjëherë edhe duke i

15 Po aty, fq.10416 Prof.Dr. Dali Emërllahu, “ Bazat e metodikës së punë edukative”, Prishtinë, 1998,fq.10617 Po aty ,fq.11418 Prof.Def. Shefqet Mulliqi,“Fëmijët me nevoja të veçanta në institucionet parashkollore dhe në klasat e rregulltanë shkollë fillore ”, Prishtinë, 2008, fq.22

12

kombinuar ndër vete.19Qëllimi i mësimdhënësve dhe i shkollës ëshë të modifikoi sjelljetdevijante të nxënësve dhe kontrollit shoqerortë tyre përmes mjeteve të nxitjes, përmes mjetevemë të favorshme dhe pozitive, të cilat do të orientonin nxënësin drejt sukseseve. Mirëpo,fatkeqsisht jo gjithmonëarrihet përmbushja e objektivave të shkollës dhe mësimdhënësvepërmes këtyre rrugëve, prandaj edhe detyrohemi të përdorim mjetet e pengimit. Prandaj simetoda e pengimit edhe mjetet educative të pengimit në qenësi kanë dy detyra themelore: a)tëparapengojnë (detyrat preventive), dhe b) të riorientojnë, të korrigjojnë, të ndalojnë, madje edhedetyruar (detyrat terapeutike).20

Këtu do të përmblidhen një numër i konsiderushëm i këtyre detyrave si:riorientimi,tërheqja evërejtjes, kritika, qortimi,kërcenimi,duke përfshirë thyerjen e notës së sjelljes,ndëshkimi etj. Tëgjitha këto forma, këto mjete të pengimit, do të reflektojnë ndikimin mbi modifikimin e sjelljevedevijante dhe kontrollit shoqëror dhe suksesin e tyre atëherë kur janë të nevojshme dhe tëarsyeshme të përdoren. Si të tilla këto mjete mund të përdoren varësisht edhe prej moshëes,duke i klasifikuar dhe përdorur në bazë të arsyes, për moshën të cilës i takon nxënësi, atëhereedhe mjetet të cilat konsiderohen më të arsyeshme dhe më efektive duhet përdorur, më qëllim tëmodifikimit të sjelljeve devijante.

KAPITULLI V

19 Prof.Dr. Dali Emërllahu,“ Bazat e metodikës së punë edukative”, Prishtinë, 1998, fq.12520 Po aty, fq.125

13

5.Roli i bashkëpunimit shkollë- familje në reduktimin e sjelljeve devijante tënxënësve të nxënësve dhe kontrollit shoqëror.

Pa dyshim që për të arritur rezultate konkretizuese në të mirë të fëmijëve që posedojnë sjelljedevijante, duhet që të ekzistojë një bashkëpunim i ndërsjelltë ndërmjet familjes dheshkollës.Përkujdesi familjar është gjithmonë në qendër të vemendjes për edukimin familjar tëfëmijëve, mirpo, ai edukim do të formohet edhe në ambientet shkollore ku nxënësi nën frymën evetë ambientit shkollor, nën këshillat pedagogjike edukativo-arsimore, të mësimdhënësve nëshkollë do të arrij të përvetësojë sjellje të mira edukative. Miëpo, fatkeqësisht jot ë gjithnxënësit edhe pse kalojnë nëpërmjet një rruge të tillë nuk mund të përfitojnë të njejtat sjellje.Kjoështë si shkas që tek disa nxënës reflektohen sjellje devijante, ku për t’i kuptuar arsyet e atyresjelljeve duhet kohë, angazhim dhe mund, pasi që reflektimi dhe praktika e sjelljeve të tilla përdisa nxënës mund të ketë burime të ndryshme. A mund të jenëato si rezultat i mosformimit tësjelljeve të mira edukative të nxënësit, janë instiktive apo të ndikuara nga shkaqet e ndryshme,për këtë arsye duhet të ekzistoj bashkëpunimi shkollë-familje.Në njëren anë insitimi iinstitucioneve shkollore në radhë të parëështë që nxënësit të edukohen e pastaj të arsimohen, enë anën tjetër sjelljet devijante për fëmijët e caktuar janë një shqetësim edhe për familjet e tyre.“Kërkimet shkencore kanë provuar se përfshirja e prindërve është çelësi për të ndihmuar fëmijëttë jenë të suksesshëm.Ata bëhën më të mirë atëherë kur prindërit e tyre kujdesën rreth asaj qëata janë duke bërë në shtëpi, në komunitet dhe në shkollë”21.Pra, meqenëse fëmijët janë të njëmoshe të varësisë familjare dhe asaj shoqërore, atëherë nëpërmjet këtyre dy akterëve familje-shkollë, do ta përshkojnë rrugën e tyre të fëmijërisë dhe varësisë edhe për formim intelektual eprofessional.Gjithnjë nëpërmjet një bashkëpunimi të tyre e poashtu në gërshetim edhe merrethin shoqëror ku ata kalojnë një pjesë të rëndësishme të kohës, janë faktorët më me ndikimpër të evituar sjelljet devijante të fëmijëve dhe për të fituar sjellje të mira.”Përfshirja e prindërvenë të gjitha aspektet e jetës së fëmijës është shumë e rëndësishme.Fëmijët mund të arrijnë tëshfaqin plotësisht potencialin e tyre në shkollë ose në jetë vetëm kur plotësohen nevojat e tyrefizike dhe emocionale”22. Bashkëpunimi shkollë-familje dhe komunitet rrit motivimin,nxitbashkëpunimin, forcon besimin në realizimin e synimeve të këtyre partnerëve. “Familja luan njërol të madh për individin, pasi,nëpërmjet sajfëmija hyn gradualisht në shoqëri e bëhet njëelement i qytetërimit”23. Nëpërmjet kësaj kuptojmë se hapat e parë sin në formimin epersonalitetit të moshës fëmijërore, përvetësimin e sjelljeve, shprehive dhe gjithçka që lidhet mekarakterin e fëmijës është si burim dhe rezultat i familjes, andaj edhe një bashkëpunim më igjerë me shkollën dhe rrethin shoqëror i plotfuqizon rezultatet për formimin e një personalitetittë shëndoshë tek fëmijet.

KAPITULLI VI

21 Instituti i studimeve pedagogjike, “Aspekte psiko-pedagogjike”, Nënë Tereza, Tiranë, 2013, fq.9722 Po aty, fq.9723 Prof. Dr. Musa Kraja, “Pedagogji e zbatuar”, Geer, Tiranë, 2008, fq.458

14

6. Format sociale të punesë mësimore mbi kontrollin shoqëror dhe sjelljetdevijante

Fëmijët e një kategorije të tillë, të cilët posedojnë sjellje devijante kanë karakteristikate tyre mëspecifike që i dallojnë në raport me fëmijët e tjerë.Pra, pikërisht posedimi i këtyre sjelljeve ibënë ata që edhe përkushtimi, kujdesi dhe vëmendja ndaj tyre të jenë më të veçanta dhe tëushtrohet ndikim më i madh ndaj tyre.Mbështetur mbi këtë atëherë edhe format përmes të cilaveju kushtohet kujdes dhe qasje më ndryshe atyre fëmijeve janë të domosdoshme si forma më tëveçanta dhe që do të ndikojnë në përmirësimin e sjelljeve të tilla. Ata fëmijë si pjesë ekategorisë së fëmijeve me sjellje devijante, kanë nevojë për mbështetje dhe përkrahje të gjerënërrethet familjare,shkolloredhe shoqërore. “Për zgjidhjen dhe organizimin e formave të punësmësimore mund të mbështetemi në disa kritere të njohura në teorinë dhe praktikën e punësmësimore.Pasi që një ndër veçoritë më karakteristike të punës mësimore është karakteri social iorganizimit të nxënësve, si kriter në pasqyrimin e formave tëorganizimit duhet të shërbejëstruktura e formacioneve sociale të organizimit të nxënësve”24. Në këtë mënyrë ne do të ndaleminë veçanti edhe mbi format e punës, për të specifikuar karakteristikat e seciles veç e veç dhe përtëparë funksionin e secilës. “Format themelore të aktivitetit social punuës në mësim janë:

- Forma e punës frontale,- Forma e punës individuale,- Forma e punës në dyshe dhe- Forma e punës në grupe”25

6.1 Forma e punës frontale - Konsiderohet si njëra ndër format më të hershme që ka gjeturzbatim në praktikën shkollore, nëpër institucionet edukativo-arsimore. Forma e tillë e punëszbatohet nëpërmjet një angazhimi të tërsishëm, kur mësimdhënësi njekohësisht punon më tëgjithë nxënësit e klasës.“Kur flasim për organizimin e mësimit nën udhëheqjen e drejtpërdrejtëtë nxënësve në klasë (paralele), nga arsimtari në formë të mësimdhënies së tij, kemi të bëjmë mellojin e mësimit ballor (frontal, kolektiv, të përbashkët)”26.

6.2 Forma e punës individuale – Njëra prej formave e cila më së shumti do të gjejë zbatimin esaj pikërisht në rastet e caktuara, pasi që kjo formë nxënësin e vënë në qendër të mësimit,atëherë edhe qasjet për të bashkëpunuar më afër me ata nxënës që posedojnë sjellje devijantedhe mundësia për t’ua evituar, e për t’i përmirësuar ata nxënës me anë të kësaj forme pune ështëmë e përshtatshme dhe më praktike. “Kjo formë e punës mund të organizohet në të gjitha tipatdhe në të gjitha etapat e orës mësimore”27. Si e tillë do të konsiderohet si njëra prej formave

24Prof. Dr. sc. Nijazi Zylfiu, “Teoria e mësimit dhe proceset didaktike të mësimdhënies”, Prishtinë, 2011, fq. 18425 Prof. Dr. Riza Brada, “Didaktika Kibernetike”, Prishtinë, 2010, fq. 37626Po aty, fq. 376

1527Po aty, fq. 380

më pragmatike, që të luaj rolin e saj në përvetësimin e sjelljeve të mira për nxënës të caktuardhe evitimin sjelljeve devijante.

6.3 Forma e punës në dyshe–Edhe kjo ështënjëra prej formave tëpunës në zbatimin eplanprogrameve mësimore përmes orëve të mësimit. Forma e tillë në dyshe ndoshta mund tëjetë një kombinim i dyshes ndërmjet një nxënësi që posedon sjellje devijante dhe një nxënësitjetër me sjellje tamam educative dhe të mirëformuara për moshën që posedojnë. Në këtë aspectndikimi i të dytit do të ushtrojë funksionin mbi të parin, në mënyrë që të bëhet shëmbull modelsikur shoku apo shoqja e tij. Poashtu, “me këtë strategji didaktike arsimtari ose një nxënës idalluar, në kuadër të punës plotësuese, mund të punojë me një nxënës, që hasë në vështirësi”28.

6.4 Forma e punës në grupe – Njëra prej formave të punës që luan rolin e saj grupor. Përmeskësaj forme të punës tek nxënës të caktuar, nga numri i konsiderushëm i nxënësve që posedongrupi, ushtrohet ndikim në përvetësimin e sjelljeve të individit me sjellje devijante. Kjo më sëmiri e plotëson edhe kriterin e kontrollit shoqëror, pasi që grupi i nxënësve të tjerë përkunderatij që posedon sjellje devijante, në vete përbejnë një tërësi shoqërore dhe formimi i mirë ipersonalitetit të tyre që në fëmijëri, do të shërbejë një pasqyrë për nxënësin që dallon, e që tërëato do t’i shërbejnë si një shembull i mirë. “Mu për këtë thuhet se njeriu vetëm në grupin socialmund të zhvillojë dhe afirmojë potencialet e tij gjenerike, të të folurit, të të menduarit, të krijojënë mënyrë njerëzore universal dhe krijimet e tij të vlerësohen nga grupi social dhe të afirmohetsi vlera”29. Përdorimi i tillë i një forme të punës me nxënës, e ekzagjeron më shumë rrethin(shkollë, familje, shoqëri), përmes të cilit fëmijët me sjellje devijante do të përfitojnë në të mirëtë tyre dhe do të arrijnë që dalëngadalë të mos vërehen më me ato lloje të sjelljeve tëpadëshiruara si për familjen, ashtu edhe për shkollën dhe rrethin shoqëror.

KAPITULLI VII

28Po aty, fq. 38229Po aty, fq. 383

16

7. Analiza statistikore e të dhënave

1. A janë të pranishme sjelljet devijante në shkollen tuaj?

Në pyetjen e parë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 9.0% janë përgjigjur në opsionin eparëPo, 63.6% janë përgjigjur ne opsionin e dytëJo, dhe 27.2%janë përgjigjur në opsionin etretëDeri diku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 40% janë përgjigjur në opsionin e parë, 10%në opsionin e dytë, dhe 50% janë përgjigjur në opsionin e tretë. Nga kjo analizë kuptojmë sesjelljet devijante janë të pranishme në këto shkolla.Këto statistika e vërtetojnë hipotezen e dytë.

17

2. A mund të menagjohen sjelljet devijante?

0

10

20

30

40

50

60

70

"Vaso PashShkodrani"

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Në pyetjen e dytë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 81.8% janë përgjigjur në opsionin e parëPo, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytëJo, dhe 18.1%janë përgjigjur në opsionin e tretë Deridiku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 30% janë përgjigjur në opsionin e parë, 10% nëopsionin e dytë, dhe 60% janë përgjigjur në opsionin e tretë. Nga kjo analizë kuptojmë sesjelljet devijante mund të menagjohen.

18

3. Përdorimi i larmishëm i metodave dhe teknikave a ndikon në uljen e nivelit tësjelljeve devijante?

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

"Vaso PashShkodrani"

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Në pyetjen e tretë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 81.8% janë përgjigjur në opsionin e parëNdikon shumë, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytë Nuk ndikon , dhe 18.1% janë përgjigjurnë opsionin e tretë Deri diku ndikon. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 50% janë përgjigjurnë opsionin e parë, 0% në opsionin e dytë, dhe 50% janë përgjigjur në opsionin e tretë. Nga kjoanalizë kuptojmë se niveli i sjelljeve devijante mund të ulet nese orët janë atraktive dhepërdoren metoda dhe teknika të larmishme. Kjo na jap të kuptojmë se hipoteza e parashtruarpothuajse në tërësi është përmbushur.

19

4. Sjelljet devijante a e ulin nivelin e mësimit?

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

"Vaso PashShkodrani"

"Ramiz Sadiku"

Ndikon shumë

Nuk ndikon

Deri diku ndikon

Në pyetjen e katërt nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 90.9% janë përgjigjur në opsionin eparëPo, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytëJo, dhe 9.0%janë përgjigjur në opsionin e tretëDeri diku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 80% janëpërgjigjur në opsionin e parë, 0% nëopsionin e dytë, dhe 20% janë përgjigjur në opsionin e tretë. Nga kjo analizë kuptojmë sesjelljet devijante ndikojnë shumë në procesin mësimor duke e ulur nivelin e mësimit.

20

5. Evitimi i sjelljes devijante a ndihmon në menaxhimin e ores?

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

"Vaso PashShkodrani"

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Në pyetjen e pestë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 72.7% janë përgjigjur në opsionin eparë Po, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytë Jo, dhe 27.2% janë përgjigjur në opsionin e tretëDeri diku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 90% janë përgjigjur në opsionin e parë, 0% nëopsionin e dytë, dhe 10% janë përgjigjur në opsionin e tretë. Këto statistika e vërtetojnëhipotezen e tretë.

21

6. A mund të menagjohen sjelljet devijante nga familja?

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

"Vaso PashShkodrani"

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Në pyetjen e gjashtë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 54.5% janë përgjigjur në opsionin eparë Po, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytë Jo, dhe 45.4% janë përgjigjur në opsionin e tretëDeri diku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 60% janë përgjigjur në opsionin e parë, 0% nëopsionin e dytë, dhe 40% janë përgjigjur në opsionin e tretë.

22

7. Çfarë ndikon në shfaqjen e sjelljeve devijante?

0

10

20

30

40

50

60

"Vaso PashShkodrani"

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Në pyetjen e shtatë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 63.6% janë përgjigjur në opsionin eparë , 54.5% janë përgjigjur ne opsionin e dytë , dhe 90.9 % janë përgjigjur në opsionin e tretë.Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 90% janë përgjigjur në opsionin e parë, 60% në opsionin edytë, dhe 40% janë përgjigjur në opsionin e tretë. Me këtë kuptojmë se sjelljet devijante shfaqennën ndikimin e të tre faktorëve.

23

8. A ndikon rrethi shoqëror në sjelljet devijante?

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

"Vaso PashShkodrani"

"RamizSadiku"

Raportet familjare

Kushtet ekonomike

Gjendja shëndetsore

Në pyetjen e tetë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 81.8% janë përgjigjur në opsionin e parëPo, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytë Jo, dhe 18.1% janë përgjigjur në opsionin e tretë Deridiku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 80% janë përgjigjur në opsionin e parë, 0% nëopsionin e dytë, dhe 20% janë përgjigjur në opsionin e tretë.

24

9. A ndikojnë nxënësit me sjellje devijante tek nxënësit e tjerë?

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

"Vaso PashShkodrani

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Në pyetjen e nëntë nga shkolla “Vaso Pash Shkodrani”, 63.6% janë përgjigjur në opsionin eparë Po, 0% janë përgjigjur ne opsionin e dytë Jo, dhe 36.3% janë përgjigjur në opsionin e tretëDeri diku. Ndërsa nga shkolla “Ramiz Sadiku” 40% janë përgjigjur në opsionin e parë, 0% nëopsionin e dytë, dhe 60% janë përgjigjur në opsionin e tretë.

25

Përfundim

0

10

20

30

40

50

60

70

"Vaso PashShkodrani

"Ramiz Sadiku"

Po

Jo

Deri diku

Tërë përpjekja jonë në këtë punim ka të bëjë me realizimin e suksesshem të objektivave tëparashtruara.Sjelljet devijante kanë eksistuar dhe vazhdojnë të ekzistojnë, prandaj mjetetmetodat dhe gjitha përpjekjet pedagogjike, nëpërmjet procesit edukativo-arsimor, duhet të jenëelemente që sjellin suksese të kënaqshme në evitimin e tyre.

Në kapitullin e parë kemi bërënjë shtjellim të nocioneve themelore “Sjellje devijante” dhe“Kontrolli shoqëror” .

Në kapitullin e dytë janë dhënë sqarime për metodat e përdorura për realizimin e këtij punimidiplome, duke paraqitur qellimin e hulumtimit,objektivat rëndësin, hipotezat,dhe mostrat.

Në kapitullin e tretë paraqitet ndikimi i sjelljeve devijante ne klasë dhe në procesin mësimor,dhe ndikimi i mësuesit tek nxënësit me sjellje devijante, rëndesia e shpërblimeve dhe rregullat eklasës.

Në kapitullin e katërt flasim për mjetet dhe metodat që duhet përdorur në punën edukativo-arsimore në tërsi dhe ndikimin e tyre tek nxënësit me sjellje devijante.

Në kapitullin e pestë paraqitet rëndësia e bashkpunimit shkollë familje komunitet për shfaqjen erezultateve tek nxënësit dhe për parandalimin e sjelljeve devijante.

Në kapitullin e gjashtë flasim për format si duhet organizuar mesimi, dhe si bëhet socializimi inxënësve përmes këtyre formave.

Ndërsa në kapitullin e shtatë e paraqesim analizen statistikore të të dhënave, në çfarë mase janëtë pranishme sjelljet devijante në shkolla, a mund të menagjohen sjelljet devijante, ndikimi imetodave dhe teknikave në sjelljet devijante, çfarë ndikon në shfaqjen e sjelljeve devijante dhendikimi i nxënësve me sjellje devijante tek nxënësit e tjer.

Kjo temëështë e gjerë dhe me interes për institucionet arsimore, andaj edhe duhet të trajtohet nëmënyrëdirekte .Me këta nxënës duhet të punohet individualisht apo ne grupe duke trajtuar nëthelb problemin.

Gjithnjë nëpërmjet kombinimit të metodave dhe teknikave kemi kërkuar alternative të reja që dotë përmirsonin sjelljet e tilla dhe do tëreflektonin produktivitet, jemi munduar të paraqesimargumente që trajtimi i sjelljeve të tilla të bëhët në mënyrë profesionale.

Nga gjithë kjo ne kemi nxjerrur disa rekomandime :

26

Rekomandime

Rekomandime për Ministrin e Arsimit Shkencës dhe Teknologjis

- Të krijojë ambiente të përshtatshme për mbarëvajtjen e mësimit.

- Të krijojë mjete të përshtatshme mësimore.

- Të krijojë lehtësira në procesin edukativo-arsimor, duke trajnuar stafin edukativ .

Rekomandime për shkollën

- Nga stafi edukativ kërkohet të jenë më vigjilent në reduktimin e sjelljeve devijante.- Të menaxhohen sa më mirë rastet e nxënësve me sjellje devijante.

Rekomandime për prindërit

- Të jenë bashkëpunues të mirë me shkollën.- Ti njoftojnë mësimdhënësit për nevojat e veçanta që i posedojnë fëmijet e tyre.- Të bashkëpunojnë në hartimin e planit individual të edukimit.

27

Litereratura

1.Dr.Bojaxhiu,Aleksandeër, 2004, “Disiplina në klasën mësimore”, Tiranë: TOENA.

2.Prof. Dr. Brada, Riza, 2010 “Didaktika Kibernetike” Prishtinë.

3.Deva, Afërdita2011 “Skripta e ligjërimit në lëndën Menaxhimi i Klasës”

4.Prof. Dr. Emërllahu, Dali1998 “Bazat e metodikës së punës educative”Prishtinë.

5.Instituti i studimeve pedagogjike2003 “Aspekte psiko-pedagogjike” Nënë Tereza, Tiranë.

6.Prof. Dr. Kraja, Musa2008 “Pedagogji e zbatuar” Tiranë: GEER.

7.Miller, Bonnie2003 “Si të krijohet kontakti i suksesshëm me nxënësit”(Doracak përarsimtarë), Ferizaj: QPEA.

8.Miller, Bonnie2004 “Komunikimi me fëmijë” (Doracak për prindër e arsimtarë), Ferizaj:QPEA.

9.Prof.Ass. Dr. Mulliqi, Shefqet2013 “Edukimi Inkluziv”, Gjakovë.

10.Prof. Ass.Dr. Mulliqi, Shefqet2008 “Fëmijët me nevoja në institucionet parashkollore dhenë klasat e rregullta në shkollë fillore”, Prishtinë.

11.Prof.Ass.Dr. Mulliqi, Shefqet2008”Metodikë e punës me fëmijë me nevoja të veçanta”.

12.Dr. Zabeli, Naser2008 “Strategjitë psiko-pedagogjike për reduktimin e sjelljes sëpapërshtatshme në klasë”, Prishtinë: Libri shkollor.

13.Prof. Dr. Sc. Zylfiu, Nijazi2011 “Teoria e mësimit dhe proceset didaktike tëmësimdhënies”, Prishtinë.

14.Bardhyl Musai, 2003, “Metodologji e mësimdhënies”, Tiranë, Pegi.

28

SHTOJCË

29

PYETËSOR

1. A janë të pranishme sjelljet devijante në shkollen tuaj?a) Pob) Joc) Deri diku

2. A mund të menagjohen sjelljet devijante?a) Pob) Joc) Deri diku

3. Përdorimi i larmishëm i metodave dhe teknikave a ndikon në uljen e nivelit të sjelljevedevijante ?

a) Ndikon shumëb) Nuk ndikonc) Deri diku ndikon

4. Sjelljet devijante a e ulin nivelin e mësimit?a) Pob) Joc) Deri diku

5. Evitimi i sjelljes devijante a ndihmon në menaxhimin e ores?a) Pob) Joc) Deri diku

6. A mund të menaxhohen sjelljet devijante nga familja?a) Pob) Joc) Deri diku

7. Çfarë ndikon në shfaqjen e sjelljeve devijante?a) Raportet familjareb) Kushtet ekonomikec) Gjendja shëndetsore

8. A ndikon rrethi shoqëror në sjelljet devijantea) Pob) Joc) Deri diku

9. A ndikojnë nxënësit me sjellje devijante tek nxënësit e tjerë?a) Pob) Joc) Deri diku 30