Gazeta e Majit 2007

7/31/2019 Gazeta e Majit 2007

1/12

MAJ 2007 NGJALLJA 1NGJALLJA

Nr. 5 (172) Viti XVI i botimit MAJ 2007 mimi 20 lek

T Dieln e Thomait, m15 prill, n

kishn Ungjillzimi i Hyjlindses, n

Tiran, besimtart e shumt t mbledhur pr

Li turgjin Hy jnore, nj kohs isht mor n

pjes edhe n kremtimin e gzuar e solemn

pr 70-vjetorin e Autoqefalis t Kishs son

Orthodhokse. 12 prilli i vitit 1937 shnon

n mnyr thelbsore nj ngjarje shum t

rndsishme, si u shpreh Kryepiskopi

Anastas, pr vet jetn e Kishs son. Ajo

shnon 70-vjetorin e dhnies s Tomosit t

Autoqefalis nga Patriarkana Ekumenike.

N mbledhjen e Sinodit t Shenjt, t

mbajtur m 14 prill 2007, e cila ishte nj

mbledhje panegjirike,-iu drejtua Fortlumtu-

ria e Tij besimtarve t pranishm, - vendo-

sm q sot t bjm Liturgji t gjith s ba-

shku dhe ta gzojm t gjith s bashku kt

dit

N kt Liturgji Hyjnore festive dhe sino-dike, q u krye nga antart e Sinodit t Shenjt,Hirsia e Tij Joani, Mitropolit i Kors, lexoipara besimtarve t pranishm TOMOSIN e

Patriarkans Ekumenike pr dhnien eAutoqefalis Kishs son.Kisha jon mori vendin e saj n gjith

sistemin organik t Kishs Orthodhokse,- tham pasKryepiskopi Anastas. Nse nuk do tkishim kt Tomos, fardo q t thoshim nukdo t ishim t njohur zyrtarisht si kish autoqe-fale, sikundr ndodh tani me kishn fqinj meqendr n Shkup, q thon se jan t pavarur,por deri tani nuk i njeh askush. Termin Auto-qefal, nuk e kuptojn madje edhe disa pseudo-intelektual, q bjn pjes n disa organizatat tjera, n komunitete t tjera fetare, ose qnuk jan kund, t cilt mendojn se kjo do t

thot t pavarur nga ndonj fuqi e jashtme. Porfakti sht se ne jemi autoqefal, t pavarur,

70 vjet nga dhnia e Autoqefalis

Forcimi i Autoqefalis s vrtet dhe

plotsimi i hierarkis kishtare sht pa

diskutim vepr e Kryepiskopit Anastas,- tha Hirsi Joani

nga do gj q ndodhet jasht Kishs Ortho-dhokse, nga do organ shtetror apo nga kushdoq krkon t ndrhyj n punt e brendshme tKishs. Kjo ka nj rndsi t veant dhe duhetta kuptojm, sepse shum njerz q nuk i kannjohurit prkatse shkruajn npr gazetaartikuj krejt t pavend e t pamend, ku prdorinshum her fjaln Autoqefale. Tomosi, shtdokumenti q ndalon do ndrhyrje q mund tbhet, madje edhe nga parlamenti apo organet tjera, n punt e brendshme t Kishs sShqipris.

M tej, e mori fjalnHirsi Joani, i cili tha:Prve shpalljes, Autoqefalia e dhn para 70vjetsh nuk pati nj jet t gjat. Madje vetmdy vite ishin realisht me nj Kish Autoqefale,sepse m 1939 pushtimin italian dhe m pas re-

gjimi komunist, Kisha ndodhej n nj presionshum t madh. Kur u rihap Kisha jon Patriar-kana Ekumenike mori iniciativn dhe caktoiKryepiskopin ton t dashur pr t ardhur ktu.Dhe ju t gjith duhet t dini se nj nga mbrojtsite Autoqefalis s Kishs son ishte KryepiskopiAnastas, sepse shum zra filluan t flisnin sense Kisha ishte shkatrruar dhe nuk ekziston,ather edhe Autoqefalia nuk ekziston m. En kta zra ishin edhe kanonist t dgjuar,njerz t shquar t Kishave Orthodhokse, ndajpr ardhjen ktu Kryepiskopi vendosi tri kushte,nj nga t cilat ishte njohja e Autoqefalis. Dhe

jo vetm njohja e Autoqefalis, por krkesa

duhej t vinte, si erdhi pr Tomosin, nga vet

Kremtim i gzuardhe solemn

pr kt dit historike

(Vijon n faqen 7)

Sinodi i Shenjt i Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris duke meshuar

n Liturgjin Hyjnore pr kremtimin e 70-vjetorit t dhnies s Autoqefalis Kishs son

Nuk pranojm rishpronsime t stilit

monist.

Faqe 2

Tomosi Patriarkal e Sinodik

i krijimit t Episkopats

s Gjirokastrs.

Faqe 3

Himnologjia dhe Muzika Bizantine,

brenda adhurimit.

Faqe 5

Hapi dyert kisha e re e Shn Gjergjit

n Fier.

Faqe 7-8

Nn restaurim paraklis i i Shn

Kozmait dhe pjesa e mbetur e Kishs

s Shn Maris ngjitur me t.

Faqe 12


2/12

2 NGJALLJA MAJ 2007

Ditt e fundit, komuniteti or-thodhoks i Prmetit po pr-

ballet edhe nj her me nj pa-drejtsi shumvjeare. Prmbarimika krkuar q kisha jon, e cila fu-nksionon pr m shum se nj de-kad, si dhe veprimtarit e tjera nshrbim t qytetarve, t nxirrenn rrug...

Esh ky rikthimi i nj shpron-simi t ri t stilit monist pr kishnFjetja e s Trshenjts, q ndo-dhet n qendr t qytetit (e njohursi Shn Maria e Pazarit). Nvitet 30-t ajo ishte rikonstruktuarplotsisht me kontributin e orthodho-ksve prmetar, ndrsa monizmie adaptoi n shtpi kulture, si shu-m godina t tjera kulti (pretendo-het se shtpia e kulturs u ndrtuanga themelet, por muret e trasha,dritaret me qemere tipike t kishaveapo ajodhima e kthyer n sken,dshmojn t kundrtn).

Por, ndryshe nga dhjetra rastet tjera t ngjashme n t gjith ven-din, ku ritet fetare kan nj dekad

q po kryhen prsri, pr kt ki-sh u kalua dhe vazhdon t prjeto-het nj maraton ligjore e strzgja-tur e absurde. Kjo e bn kt rastvrtet unik, sepse ringjall prndjek-

jen ateiste n kohn e demokracis.Madje n vitin 2000 u duk se m

n fund do gj ishte zgjidhur. Mevendime t t tri shkallve godina iishte njohur Kishs dhe ishte njbefasi e dyshimt kur gjykata eshkalls s par rihapi nj procestjetr, ksaj radhe me pal drejto-

rin e kulturs t qytetit, proces icili n mnyr t habitshme kon-kludoi q kisha duhej ti rikthej shte-tit. Ai u zhvillua mbi baz argume-ntesh t stisura, q nuk merrnin pa-rasysh faktet dhe dokumentet, qkishte pranuar m par gjyqsorin t gjitha shkallt. Kujtojm ktugjithashtu, se kisha sht pronare

jo vetm e truallit ku ngrihet godina,por edhe m gjer, ndrsa n disaintervista e kronika q deformojnrealitetin shfaqet sikur ka pasurvetm disa metra katror.

Dhe organet e pushtetit t Pr-metit, pa mbaruar akoma gjykimi,

Nuk pranojm rishpronsime

t stilit monist

iu drejtuan prmbarimit, pr tnxjerr forcrisht nga godina e sajkishn. Dhe jo vetm at, por edheveprimtarit e organizuara n ndih-m t qytetarve prmetar ngaKisha Orthodhokse Autoqefale eShqipris, si: kurse pr rinin, njkopsht me 50 fmij, park lojrashetj., ndrkoh q m par aktivite-tet kulturore q zhvilloheshin atyishin vetm bilardoja e lojrat e fatit(pa prmendur kioskat etj., q kanzn truallin)...

N gjith kt histori padrej-

tsish, t trheq faktin qndrimiabsurd dhe i patolerueshm i disapunonjsve t administrats publiket qytetit ton. Ata jo vetm kanluftuar me nj zell t egr pr ta he-dhur kishn n rrug, por kanprdorur n intervista a shkrime njgjuh tepr armiqsore, tendencio-ze kundr komunitetit orthodhoksdhe drejtuesve t tij, gjuh q do tprbnte shkelje penale pr njqytetar t thjesht dhe jo m prnj punonjs shtetror. Po kshtu,edhe disa media kan mbajtur njqndrim tejet tendencioz dhe t nj-anshm, duke injoruar e deformu-

ar zrin dhe t drejtn e orthodho-ksve dhe duke pasqyruar qndri-me t paragjykuara, q cnojn ba-shkjetesn fetare.

Kto qndrime apo shtrem-brime nuk bhen nga padija, sepsegjithkush q dshiron e ka t lehtt njoh t vrtetn e bazuar mbidokumente dhe mbi kujtesnpopullore. Kujtojm ktu, se vetKryeministri Berisha ka thn se:Nga ana tjetr nuk duhet

harruar se nj betej konstante

zhvillohet prap midis ateizmi t

dhe besimeve fetare. Se kur

mendoj un historin e Pallatit

t Kulturs n Prmet, ajo sht

nj nga m domethnset. Aty ka

qen nj kish, pr t ciln ka

nj memorje i gjith qyteti. I

gjith qyteti e di q ka qen kish

dhe pr fatin m t keq tri shka-

llt i kan njohur pallatit pro-

nsin, sepse paska devijuar 5

m nga trualli i kishs n nj kohq e ka prfshir tr truallin e

kishs.

Pra, nuk kemi t bjm me pa-dije, por me qndrime t paramen-duara dhe paragjykuara, t cilavebesimtart e Prmetit do t dintu japin prgjigjen q u takon dhenuk do t lejojn q besimi ortho-dhoks me tradita n qytetin ton tdbohet me dhun nga qendra e tij,ku ka qen i pranishm ndr she-kuj, si pjes thelbsore e identitetit.

Besimtart e famullis s kishs

Fjetja e s Trshenjts,

Prmet

N dioqezn e Beratit, ShnGjergji, ky martir i bess dhe guxi-mit, u kremtua me madhshti jovetm n katedralen e Fierit, ku merastin e prurimit ndodhej dhe Fort-

ni, kini besim e me guxim e frikPerndie ejani n strehn time. Kalajame t drejt mund t quhet djepi iOrthodhoksis, sepse ajo mban ngjirin e saj mbi 40 kisha.

N saje t prkushtimit t besim-tarve dhe t Imzot Ignatit ajo u bprsri streha e besimit, e lutjes ndaj

Perndis. Besimtart kujtojn seedhe kur at e prishn si faltore atavinin jo vetm ti luteshin, por madjefshehurazi ndiznin dhe ndonj qiri.Liturgjin e kreu Hirsi Ignati, i cilin predikimin e tij bri lidhjen midisNgjalljes, Kryqzimit dhe jets sShn Gjergjit. Shenjti pati si motiva-cion t jets s Tij dy t parat, Kryq-zimin dhe Ngjalljen, duke dhn ms miri mesazhin pr t gjith t kri-shtert dhe duke u br kshtu njnga martirt m t madhenj t Kishs

son Orthodhokse.Sotiraq Mishaxhi

Nj reagim nga komuniteti orthodhoks i Prmetit

Kremtimi i Shn Gjergjit n Berat

lumturia e Tij Kryepiskopi Anastas,por edhe n Berat. Kisha e Shn Gjer-gjit ky tempull, streh e Perndispr vet pozicionin q ka n kala,duket sikur i thot besimtarve lutu-


3/12

MAJ 2007 NGJALLJA 3

+VENIAMINI me mshir t Perndis , Kryepiskop iKonstandinopojs, i Roms s Re dhe Patrik Ekumenik

Kisha ka pr detyr t saj t kujdesohet pr drejtimin dhe zgjidhjene t gjitha shtjeve kishtare dhe, duke patur parasysh t drejtn evjetr t krijimit apo t suprimimit t dioqezave, sipas nevojave t dokohe, t rregulloj pjesrisht apo dhe trsisht qenien dhe qeverisjen etyre.

Meqense edhe n kt rast, n mbledhjen e tanishme t Sinodhit upa se nj pjes e Mitropolis fort t shenjt t Dhrinopojs,Gjirokastrs, pas shpalljes n koht e fundit t pavarsis smbretris shqiptare, prfshihet n territorin e saj, u gjykua se shtm e dobishme dhe m e prshtatshme me gjendjen e tanishme dhenevojat, t shkputet nga pjesa tjetr e dioqezs s shenjt tlartprmendur dhe t nderohet e t ngrihet n dioqez kishtare mvete, sot pr sot nn vartsi dhe drejtimin nga Froni yn i Trshenjtpatriarkal, Apostolik dhe ekumenik dhe q n t ardhmen t bjpjes edhe kjo n Kishn Orthodhokse Autoqefale t Shqipris qpo formohet.

Modestia jon, duke gjykuar bashk dhe me mitropolitt tan thirshm, vllezrit tan t dashur e bashkmeshtar m shpirtin eshenjt, vendosn dhe caktuan sinodikisht q: pjesa e Mitropolis

s trshenjt t Dhrinopojs - Gjirokastr, q ndodhet nMbretrin e perndishptuar t Shqipris, t jet q tani e tutjedioqez kishtare m vete, me nderimin dhe vlersimin e nj aspiratedhe me emrin Episkopat e hirshme e Gjirokastrs dhe kryepriftii vendosur n t me zgjedhje kanonike t emrohet: Episkop ihirshm i Gjirokastrs duke gzuar t gjitha t drejtat q u takojnkryepriftrinjve n aktivitet.

Prandaj, si dshmi dhe vrtetim dhe si konfirmim t qndrueshmt atyre q gjykuan dhe vendosn kishtarisht, u b dhe ky Tomiyn patriarkal e Sinodik, i regjistruar dhe i nnshkruar n Kodikune Kishs son t madhe e t shenjt t Krishtit.

N vitin shptimtar 1937, muaji mars (30), periudh e V-t.

Patriku i Konstandinopojs +VENIAMINI

Vrteton Maksimi i Kalqidons, Joaqim i Dherkonit,

Polikarpi i Pruss, Thomai i Prinqiponiss, Gjermanoi iSards, Gjenadi i Iliopojs dhe Thirs, Leonti i Theodoro-

pojs, Konstandini i Irinopojs, Meleti i Kristopojs, Doroteu

i Laodiqis, Gjermanoi i Enit.

Pas Tomosit t Autoqefalis, Patriarkana Ekumenike dha nj Tomos t veant pr Dioqezn e Gjirokastrs, duke zgjidhur

prfundimisht dhe kanonikisht shtjen e prkatsis dhe administrimit territorial t saj, duke kompletuar kshtu definitivisht

Autoqefalin e dhn me Tomosin e mparshm.

Tomosi Patriarkal e Sinodiki krijimit t Episkopats s Gjirokastrs

Dhe u ngjit n Qiejt dhe rri n t djatht t Atit

Mbas ngjalljes, Jisui iu shfaq njerzve pr nj periudh prej dyzet ditsh. Pastaj Aihipi n qiejt edhe ndenji n t djatht t Perndis (Marku 16:19; shih gjithashtuLluka 24:50 dhe Veprat 1:9-11).

Ngjitja e Jisu Krishtit sht akti final i misionit toksor t shptimit. Biri i Perndiszbriti nga qielli pr t br veprn q Ati i dha pr t br; dhe mbasi kreu gjithkau kthye tek Ati, duke mbartur prjetsisht njerishmrin e plagosur dhe t lavdruar qAi mori mbi vete (Shih p.sh. Joani 17).

Kuptimi doktrinor i ngjitjes sht lavdrimi i natyrs njerzore, bashkimi i njeriut mePerndin. Me t vrtet, sht deprtimi i njeriut n thellsit hyjnore pambarim.

Tashm ne kemi par q qiejt jan n Bibl shprehje simbolike pr mbretrine Perndis s pakrijuar, jolndor dhe hyjnor, si dhe e ka quajtur nj nga shenjtort eKishs. T thuash q Jisui u ngrit lart n t djatht t Perndis, si tha Petri npredikimin e par t krishter (Veprat 2:33), do t thot pikrisht kt: q njeriu u restauruan kungimin me Perndin, n nj bashkim q sht sipas doktrins orthodhokse, m i

madh dhe m i prsosur se ai i dhn njeriut ne krijimin e tij fillestar (Shih Efesiant 1-2).

Ngjitja - Analipsi i Zotit


4/12

4 NGJALLJA MAJ 2007

NGJALLJA

Kryeredaktor: Thoma Dhima

Adresa:Kryepiskopata Orthodhokse,

Rruga e Kavajs, Nr. 151Tiran

Tel: (042) 34-117, 35-095.Fax: 32-109

Shtypurn shtypshkronjn Ngjallja

Organ i Kishs OrthodhokseAutoqefale t Shqipris

Del nn kujdesin

e Kshillit Botues

Themelues:Kryepiskopi Anastas

Gzimi i periudhs s Pashks ushoqrua me veprimtari t shumtashpirtrore dhe kulturore me t rinj-t dhe t rejat orthodhokse, organi-

zuar nga Zyra Kombtare e Rinisn bashkpunim me enorit e dio-qezave t ndryshme. Kto aktivite-te jan kthyer n nj tradit t pa-sur t rinis. Kisha jon u jep mu-

ndsin grupmoshave t reja pr tnjohur besimin orthodhoks dhe t b-hen antar t nj komuniteti t madhdashurie, me Krishtin n qendr.

Nj aktivitet ditor pikrisht gjatksaj periudhe u zhvillua n mana-stirin e Ardenics, n Kolonj tLushnjs. Merrnin pjes rreth 50t rinj nga Bubullima, Kolonja, Vaj-kani dhe Verria, t cilt ndoqn pre-zantimin e Akademis Teologjike,fjaln e ndihmsdrejtorit t saj, Epi-skopit Nikolla Hyka, dshmin enj prej studentve pr mnyrn sesi u b pjestar i ksaj Akademie,si dhe u njohn me programin dhe

jetn akademike dhe ftesn q i b-

het gjithsecilit pr tu br pjes e

ktij komuniteti. Pas njohjes dhebisedave mes t rinjve, aktivitetivijoi me programin argtues dhe njdrek t prbashkt.

Nj veprimtari e ngjashme u zhvi-llua edhe n fshatin Krutje t Lush-njs, ku morn pjes rreth 150 t rinjnga Krutja, Libofsha, Bubullima,

Shn Pjetri, Pojani, Topoja etj. Kyaktivitet ishte konceptuar si nj ditspartakiade, ku grupet rinore kon-kuruan me njri - tjetrin n veprim-tari t ndryshme sportive. Veprim-taria nisi me nj lutje t prbashkt,pastaj u b prezantimi i AkademisTeologjike Ngjallja e Krishtit dhem pas u zhvilluan ndeshje volejbollie futbolli ndrmjet grupeve pjes-marrse. Atmosfera ishte entuzi-aste dhe shum t rinj prjetuan g-zimin e njohjes me njri - tjetrin, du-ke u bashkuar n lutjet dhe adhuri-min e Perndis.

Takimi tjetr ditor u zhvillua nShkodr, ku morn pjes rreth 60

t rinj nga qyteti dhe zona e Vra-

Tempulli i faltores s ShnThomait ngrihet buz shtitores s

Osumit dhe kurors s pishave tmalit t Gorics. Ndonse u dogj,u rrnua n kohn e monizmit prnj montazh filmik, besimtartvazhdonin npr guvat e shkmbi-njve t ndiznin qirinj, ti luteshin, tifaleshin ktij simboli t besimit tNgjalljes. Sot, nn kujdesin e Krye-piskopit Anastas ajo sht restau-ruar dhe me ambientet, me tarracatsi ballkon plot gjelbrim t befasonme bukurit e saj. Shn Thomai,

ky apostull i dshmis s Ngjalljes,i s vrtets n besim te Krishti,kremtohet nj jav pas Ngjalljes.

Thnia e Zotit: - Se m pe, be-sove. Lum ata q nuk pan dhe be-suan dhe e shn Thomait Zoti imdhe Perndia im, jan lajtmotivi iksaj t kremteje. M pas prku-shtimi i rrall e bri Shn Thomainnj nga apostujt q me vrtetsine dshmis s jets t shkonte prt predikuar Ungjillin deri n Indi,ku dhe u martirizua nga nj goditje

me shtiz n brinj, duke mbeturmodel i s vrtets pr t thn dhepr t dhn triumfin e Ngjalljes.

Liturgjin e s kremtes, n ki-shn kushtuar apostullit, e drejtoiat Petraq Simsia.

S.M.

ks. Ky aktivitet filloi me Liturgji-n Hyjnore dhe m pas u mbajt njreferat nga at Ilia Mazniku. Temakryesore e tij ishte: Ngjallja e

Krishtit, gzim pr t gjith. AtIlia theksoi se Ngjallja e Krishtitsht ngjarje triumfale pr mbarnjerzimin dhe Ai na hapi rrugn eshptimit. T rinjt orthodhoks du-

het t ndjekin rrugn e Krishtit prt qen antar t denj t Kishs.

Pas referatit u organizuan aktivi-tete t ndryshme sportive dhe arg-tuese.

Aktiviteti i fundit u zhvillua n Ma-nastirin e Shn Joan Vladimirit nElbasan. Shum grupe rinore n-prmjet pjesmarrjes s tyre vea-nrisht n kampet verore kan fitu-ar prvoj n brjen e punimeve tndryshme fetare, si ikona druri, ko-mboskin etj. Duke par rritjen einteresit t t rinjve lidhur me ktopunime, edhe kt vit vazhdoi tra-dita n mjediset e manastirit, ku 60t rinj u mblodhn nga 27-29 prill.

Ata vinin kryesisht nga Kavaja,Gramshi, Shtrmeni, Kuqani, Elba-sani e Shn Joan Vladimiri. Qllimii tij ishte q t rinjt t njiheshin et rritnin m tepr frymn e bashk-punimit ndrmjet tyre.

N qendr t ktij aktiviteti ish-te puna n grup e t rinjve, por gji-thashtu nj vend t rndsishmzun edhe veprimtarit shpirtroredhe argtuese. T ardhurat q dot mblidhen nga shitja e punimevedo t prdoren veanrisht pr t

ndihmuar personat n nevoj.Jezuela Bardhi

Shn Thomai,

dshmi e s vrtets t

Ngjalljes s Krishtit

Aktivitete shpirtrore dhe kulturore me t rinjt e t rejat orthodhokse


5/12

MAJ 2007 NGJALLJA 5

Perndi sht Zoti dhe u shfaqndr ne..., sht ky tropar, i cili pa-raprin n Shrbesn e Mngjesoresdhe me t cilin nis dita e re. Jo paqllim Kisha e ka vendosur n nisjete saj. Ajo dshiron q n fillim tbj te ditur mesazhin kryesor, qPerndia bhet njeri, merr mish dhebhet si ne.

Jo pa qllim e nisim kshtu ktshkrim, duke dashur brenda Kishs,

t bjm t ditur q n fillim se, sihimnologjia ashtu dhe muzika bi-zantine n kt rast, kan si qllimt marrin pjes n misionin apo-stolik t Kishs n prhapjen e laj-mit t mir, q Perndia u b njeri.

Himnologjia kishtare sht njshprehje e dogms s Kishs nmnyr letrare krijuese. Ajo shtshkenca q merret me lindjen,zhvillimin dhe me interpretimin ethell t himneve t Kishs son.

Muzika bizantine sht e lidhurngusht me himnologjin. Muzikabizantine kishtare ka si tradit tpsalet e pashoqruar nga veglatmuzikore, jo vetm sepse ajo pr-bhet nga tone t ndryshme, pordhe se Perndis i ofrohet gjithmo-n m e mira: Ather kush shtvegla m e prkryer q ekziston,prve zrit t njeriut, q vetMjeshtri i madh e ka krijuar?

Q njerzit i kndonin Per-ndis, q e lavdronin At m kn-g, kjo ka nj zanafill shum thershme. Mund t gjejm shum

referime si nga Dhiata e Vjetrashtu dhe nga Dhiata e re.Himnologjia e krishter ndahet

n katr stade zhvillimi.1) Periudha e par, (shek I-IV)

himnologjia protokristiane. Kjo pe-riudh karakterizohet nga nj d-shir pr t hapur rrugn e krijim-taris s himnologjis kishtare. Bij-t e Kishs prpiqen t gjejn zrinpoetik dhe t shprehurit q i pr-shtatet n jetn e tyre liturgjikale.N kt periudh marrin form tro-paret e para.

2) Periudha e dyt (shek. V-VII),sheh si kulm t zhvillimit t saj

Himnologjia

dhe Muzika

Bizantine,

brenda

adhurimit

kryeveprn poetike, Shkurtoren, npersonin e Romano Melodit.

3) Periudha e tret (shek.VIII-

XI) e drgon himnografin n nj tje-tr pik t lart, e cila karakterizohetnga krijimi dogmatik i Kanoneve.

4) Periudha e katrt, (shek.XII ederi sot). N kt periudh himno-logjia fillon t perndoj, sepse shr-besat dhe librat liturgjik pothuajsei prkasin periudhs s kaluar, porvazhdon krijimi i himneve t reja, se-pse caktohen festa e shrbesa t reja.

Dshiroj q ktu t ndaloj pakm gjer n periudhn e par, nat protokristiane.

Fillimet e himnografis s kri-

shter, duhet t lidhen historikishtme kryerjen e misterit t Falnde-rimit Hyjnor. Dshmia e dy ungji-llorve, Matheut dhe Markut, q

pas tradits s misterit t Falnde-rimit hyjnor me nxnsit dhe pasiknduan himnin, doln jasht tek

Mali i Ullinjve vrteton se atmbrmje u ruajt prej Zotit e nxn-sve, tradita e popujve t Lindjes, qpas nj darke familjare ose festivet falnderonin Perndin me ant kngs, t t psalurit.

N periudhn apostolike, Kishae institucionalizoi kt veprim tZotit dhe e vendosi si adhurim kish-tar. Kshtu fillon t zhvillohet shk-ndija e par e himnografis s krishte-r me qendr misterin e jets e t ba-shkimit t Kishs, Falnderimin Hyjnor.

Himnet protokristiane duhenquajtur nj lloj i ri krijimi - t pak-tn pr sa i prket prmbajtjes - nkrahasim me at judaik q para-ekzistonte, pra i prgjigjet nxitjes

profetike t Davidit kndojiniZotit kng t re.Duhet par dhe ndryshimi nga

ana gjuhsore dhe ajo metrike nkrahasim me at q ekzistonte; prahimni i ri i prgjigjej gjuhs s kohsdhe njkohsisht shpreh fjaln un-gjillore, dogmn dhe karakterin eKishs, me qartsi dhe saktsi, pakufizimet e ashpra metrike t poe-zis tradicionale.

Himnet protokristiane ishin per-sonale e lokale. Ka shum mundsiq nuk u shkruajtn fare, por u m-

suan gojarisht nprmjet adhurimit,pr kt arsye nuk kemi t ruajturshum shkrime t asaj periudhe.Fraza e apostull Pavlit secili prej

jush psalm ka (1 Kor. 14,26), eforcon mendimin q n kt peri-udh kjo ishte hir, talent i disa per-sonave. Besohet se me shfaqjen egnostikve e herezive t tjera judai-ke, kisha u detyrua q t prdor-te librin e Psaltirit n adhurimin e saj,duke krijuar nj siguri prball pr-hapjes s himneve heretike, t cilatnga njra an shtrembronin dog-mn dhe nga ana tjetr mashtronin- me muzikn e tyre provokuese -naivt dhe t smurt rreth besimit.

sht fat pr historin e him-nografis protokristiane fakti q shu-m himne t asaj periudhe u shkru-an dhe n Dhiatn e Re. Shumnga ato jan vendosur n adhurimdhe thuhen dhe sot, disa me t psa-lur, disa si tekste uratash priftrore.Po prmendim tekstet e njohura t

shkputura nga ungjillor Llukai:1)knga e Elisabets( Lk.1,42)2)knga e Hyjlindses (Lk.1,46-55)

3)knga e Zaharis (Lk.1.68-79)

4)himni dhoksologjik i engjjve n

lindjen e Zotit (Lk.2,14) dhe

5)kngn e Simeonit (Lk.2,29-32).

Sigurisht q ekzistojn dhe shum

himne t tjera si nga letrat e ap.

Pavlit si p.sh. Rom. 11,33-36,

16,20, I Kor. 8,6, II Kor. 13,13, II

Tim. 4,22, Tit. 3,15 dhe nga zbulesa

e Joanit 4,8. 19,1. 3,4. 6,22-21.

VijonHarallamb TERZIU, pedagog

i Muziks Bizantine, nAkademin Teologjike

I trmiri Perndi na dhuroi shum gjra.

Por nj nga dhuratat e Tij m t mdha sht

shenja e Kryqit.

Me Kryqin bekojm misteret e dlira.

Me Kryqin hapim Parajsn.

Me Kryqin dbojm demont dhe i djegim.

Por, s pari, ne duhet t kemi duart tona t

pastra e t panjollosura nga mkatet.

Dhe vetm kshtu, me brjen e shenjs s

kryqit, mund t dbohet dhe t digjet djalli. Por,

n qoft se vet jemi t ngarkuar me mkate,

ather kryqi q bjm nuk zihet (nuk ka vler).

Pra, vllezr t mi, qoft kur hani, qoft kur

pini ver ose uj, qoft kur shtitni ose punoni,

kryqi t mos ju mungoj kurr.

Dgjoni, o t Krishter t mi, se si duhet t

bhet kryqi dhe far domethnie ka. Ungjilli i

Shenjt thot:Trinia e Shenjt, Perendia,

lavdrohet n qiell nga engjjt. Por ti nuk mund

t ngjitesh n qiell q ti falesh Atij. Dhe atherduhet t bsh?

Bashko t tre gishtrinjt e dors sate t

djatht. Vendose dorn tnde n kok (n ball)

dhe thuaj:

Ashtu si ju, o engj j, lavdroni Trin in e

Shenjt n qiell, kshtu edhe un, si shrbtor i

padenj, e lavdroj dhe i falem Trinis s Shenjt.

Dhe kta tre gishtrinj, si jan t ndar jan

dhe t bashkuar. Kshtu edhe Trinia e Shenjt -

Perndia. Jan tri fytyra, por vetm nj Perndi.Pastaj e zbret dorn tnde nga koka dhe e

vendos n bark, duke thn: T falem dhe t

adhuroj, Zoti im, sepse pranove dhe u trupzove

n barkun e Hyjlindses pr mkatet tona:

Vendose pastaj dorn tnde n supin e

djatht, duke thn: T lutem, Zoti im, t m

falsh dhe t m vendossh n t djathtn Tnde

bashk me t drejtt. Vendose n vazhdim n

supin e majt, duke thn: T lutem, Zoti im,

mos m vendos nga e majta ku jan mkatart.

Pastaj, duke u prkulur thell deri n tok,

thuaj: T lavdroj, Perndia im, t lutem dhe t

adhuroj, sepse si zbrite Ti n varr dhe n ferr,

kshtu do t zbres edhe un.

Shenja e kryqit

- Nga Shn Kozmai i Etolis -


6/12

6 NGJALLJA MAJ 2007

N tetor 2001, KryepiskopiAnastas i dhuroi fmijve dhe fa-miljeve n nevoj t qytetit veriort Shkodrs prkujdesjen ditore

Lindja e Krishtit.Kjo prkujdesje filloi vetm, me

19 fmij, por shpejt emri i saj u bi njohur n t gjith zonn e Shkodrs.Sot, krkesat pr pranimin e fmi-

jve jan n rritje, por mjedisi kakufizuar zgjerimin. Rreth 50 fmij

jan t pranishm n kopsht, 50 fa-milje q shprehin konsiderata dhemirnjohje pr bazn materiale, tek-stet e puns, kujdesin e treguar aty.

N do periudh, aktivitetet,lojrat, shtitjet nuk mungojn. Me

fillimin e puns vjetore kopshtiplanifikon aktivitete t thjeshtaartistike t fmijve, me pranin eprindrve dhe klerikut q bekon f-

mijt e kopshtit pr shndet dhembarsi.

Pa dashur t bjm kronologjine aktiviteteve, prmendim festat efundvitit, Krishtlindjet dhe Vitin eRi, festa kto q ngazllejn fmi-

jt me dhuratat e bukura q Fort-lumturia e Tij ua drgon.

Mbresa marrin fmijt dhe pri-ndrit nga ekspozitat q organi-zohen me punimet e fmijve. dofmij, n kto punime, fiton d-shirn pr punn, pr t bukurn,

por edhe mson t prdor me kur-sim do material q mund t hidhet(shishe plastike, gota, kuti, etj). Ngakto materiale, ata formojn obje-

kte, figura, piktura, me t cilat uroj-n njri-tjetrin, prindrit, por bjnedhe ekspozita.

Me kto materiale, n ditt emdha t Pashkve u formuan150zymbyla, t cilat fmijt ua dhuruankomuniteteve fetare t Shkodrs,me vezn e kuqe, me urimin: Pa-qe midis nesh. Kto dhurata mo-deste shoqroheshin me kartolinnme emrin e fmijs dhe t prkuj-desjes Lindja e Krishtit.

Kto urime n ditn e Pashkve,

nprmjet punimeve t tyre, zgjuankuriozitetin e vizitorve, prfaq-suesve t pushtetit vendor, komuni-teteve fetare, bizneseve etj., sepsedonjri prej tyre dilte nga KishaOrthodhokse e Shkodrs me zym-bylin me vezn e kuqe n dor dheme urimin q fmijt e kopshtitprcillnin tek ata.

Kto forma kan rritur vlerat ePrkujdesjes, t cilat shprehen jovetm nga prindrit, por edhe ngaDrejtoria Arsimore n Shkodr.

Luiza Trebicka (Vujoshi)

Gjat zhvillimit t saj historik, Ki-sha hasi n mjaft vendime t v-shtira. Por, ajo gjithmon i zgjidhiproblemet dhe i mori vendimet n-prmjet konsensusit t t gjith be-simtarve. Ajo frymzohej nga Pe-rndia dhe udhhiqej nga drejtuesite caktuar t saj, n fillim apostujtdhe pastaj peshkopt.

Sinodi i par n historin e Kishsu mbajt n Kishn Apostolike, pr

t vendosur pr kushtet, n t cilatkombet, d.m.th. jojudenjt, mund thynin n Kishn e Krishter (Vep-rat 15). Nga ajo koh e n vazhdim,gjat gjith historis, u mbajtnsinode n do nivel t jets s Ki-

peshkopt e Kishs. Natyrisht, tgjith peshkopt nuk ishin n gje-ndje t merrnin pjes n kto si-node dhe jo t gjith kto sinode umiratuan dhe u pranuan automa-tikisht nga Kisha n Traditn e sajt Shenjt. N Kishn Orthodhok-

se vetm shtat sinode t till(ndonse n disa prej tyre mornpjes nj numr i vogl peshko-psh), morn miratimin universalt tr Kishs, n t gjitha koht evendet. Kto sinode jan emruarShtat Sinodet Ekumenike.

Prkufizimet dogmatike (dog-m do t thot msim zyrtar) dhekanonet e Sinodeve Ekumenike,Kisha i beson t frymzuara ngaPerndia dhe shprehje e vullnetitt Tij pr njerzit. Kshtu, ato janburime esenciale t Doktrins sKrishter Orthodhokse.

Prve vendimeve t shtatsinodeve ekumenike, edhe vendimet disa sinodeve t kishave lokale,kan marr gjithashtu miratimin et gjitha Kishave Orthodhokse tbots dhe kshtu jan par, si shpre-hje e pastr e besimit dhe jets or-thodhokse. Vendimet e ktyre sino-deve jan m tepr t karakteritmoral dhe strukturor. Megjithat,

ato gjithashtu prmbajn msimine Kishs Orthodhokse.

Shtat Sinodet

Ekumenike jan:

- Nikea I, 325. Formuloi pjesn epar t Besores, duke prcaktuarHyjnin e Birit t Perndis.- Konstandinopoj I, 381. For-muloi pjesn e dyt t Besores,duke prcaktuar hyjnin e Shpirtitt Shenjt.

- Efes, 431. Prcaktoi Krishtin siFjaln e Perndis dhe Marin siHyjlindse (Theotokos).- Kalqedoni, 451. Prcaktoi Kri-shtin si: Perndi t Prsosur dheNjeri t Prsosur n Nj Person.- Konstandinopoj II, 553. Ri-konfirmoi doktrinn e Trinis e tKrishtit.Konstandinopoj III, 680.Afirmoi Njerishmrin e Vrtet tJisuit, duke insistuar n realitetin eveprimit dhe vullnetit t tij Njerzor.Nikea II, 787. Afirmoi prdo-rimin e ikonave si shprehje e vrte-t e Besimit t Krishter.

Vendimet eSinodeve t Kishs- shprehje e pastre besimit dhe jets

orthodhokse

Shkodr - Me fmijt e prkujdesjes ditore Lindja e Krishtit

shs, pr t marr vendime t rn-

dsishme. Peshkopt takoheshinrregullisht me priftrinjt e tyre, tquajtur gjithashtu, presviter osepleqt dhe me popullin. Shum he-rt n historin e Kishs, u b njpraktik dhe madje nj ligj, q pe-

shkopt e nj zone t caktuar duhej

t mblidheshin n sinode t mbaj-tur rregullisht (dy her ose nj hern vit).

Gjat historis s Kishs umbajtn sinode, ku u thirrn tr

Ikona

e Etrve

t Sinodit

t Par

Ekumenik

(20 maj)


7/12

MAJ 2007 NGJALLJA 7

T dieln, 22 prill, qindra besim-

tar u mblodhn n kishn ere t Shn Gjergjit, n qendr tFierit. 40 vjet pasi ishte shemburdhunshm kisha e vjetr, n t u kryeLiturgjia e par Hyjnore. Kishin ar-dhur me kt rast prfaqsues tkomuniteteve fetare, kryetari i ba-shkis, prefekti, autoritete t tjeralokale e deputet t zons, si edhebesimtar nga qytetet e tjera tDioqezs s Beratit.

Meshuan me kt rast Kryepi-skopi Anastas, Mitropoliti Ignat,

Episkopi i Apollonis Nikolla dheklerik nga e gjith Mitropolia.Q kur erdhi n vendin ton,

Fortlumturia e Tij Anastasi tregoinj vmendje t veant pr ktqytet. Madje, nj nga kishat e paraparafabrikat, q u ndrtuan pr tplotsuar nevojat urgjente t vitevet para, u ngrit aty, n nj cep tterritorit t kishs s vjetr. Por,duke par nevojat e mdha t ktijqyteti me shum besimtar t pr-kushtuar orthodhoks, shpejt u nisnga puna pr ringritjen e kishs smadhe. Projekti i saj u b nga njstudio shqiptare, e drejtuar ngaarkitekti fierak Agron Jano, dukeu prpjekur pr t integruar n ttipare t kishs s vjetr. Kishasht e tipit bazilik dhe ka nj si-

prfaqe ndrtimi rreth 1200 m2

(m e madhja n vend), me lartsin kupol rreth 23 metra dhe nkambanore 30 metra.

Pas Liturgjis Hyjnore i pari emori fjaln Hirsia e Tij Ignati, i cilitha:

Shum i prndrituri Fortlu-

mturi, t nderuar prfaqsues t

institucioneve shtetrore, komu-

niteteve fetare. T dashur be-

simtar t pranishm n kt

ceremoni festive.

Jemi mbledhur n kt ditfestive pr t pruruar kt kish

madhshtore q mban emrin e

dshmorit t madh Shn Gjergj

Trofeprursit. Erdhi dita e shum-

pritur nga themelet e ktij tempu-

lli, q regjimi ateist e shkatrroi,

por nuk e zhduku besimin e nje-

rzve t thjesht tek feja jon e

ndritur e krishter.

N kt moment historik me-

ndja drejtohet tek paraardhsit,

t cilt q n shekullin e par

pritn t drguarit e par, apo-

stujt e Zotit. Si shn Pavlin, q

shkeli edhe trojet e vendit ton

pr t mbjell kudo farn e kri-

shterimit. E themi me krenari se

zona e Myzeqes u mbush nga

Hapi dyert kisha e re e Shn Gjergjit n Fier- Liturgjia e par Hyjnore n t u krye nga Kryepiskopi Anastas i cili bashkmeshoi me Mitropolitin e Beratit,

Hirsin e Tij Ignatin dhe me Episkopin e Apollonis, Hirsin e Tij Nikolln -

(Vijon n faqen 8)

Kisha ktu. Kshtu q ishte Kisha jon e cila i krkoi prsri PatriarkansEkumenike t themelonte, t rivendoste Sinodin dhe Kryepiskopin.

Kryepiskopi Anastas u tregua gjat gjith ktyre viteve mbrojtsi,konsoliduesi dhe forcuesi i ksaj Autoqefalie. Si e prmendi Kryepiskopi,Autoqefalia nuk sht vetm thjesht t qenit i pavarur nga kishat e tjera,sepse me kishat e tjera orthodhokse ne jemi t lidhur n mnyr dog-matike, por Autoqefali do t thot e pavarur nga do grupim q ndodhetjasht apo brenda vendit, si theksohet edhe te Tomosi, pr t cilin shtetishqiptar i asaj kohe i dha garanci Patriarkans, q nuk do t ndrhynten shtjet e brendshme t Kishs. Pikrisht kjo ishte edhe nj ngaarsyet q Patriarkana dha Autoqefalin. Kjo Autoqefali sht e njjtaedhe sot, q shteti duhet t garantoj pavarsin e brendshme t Kishs.

Un, meqense kam sot rastin, do t shpreh falnderimin pr Kryepi-skopin, pr veprn e tij t madhe jo vetm n rindrtimin e Kishs, qsht gjja themelore, por edhe n forcimin dhe konsolidimin e ksajAutoqefalie. Perndia ti jap jet t gjat, ti jap fuqi pr t mirn tondhe t mirn e Krishterimit kudo n bot.

Luljeta Pjetri

Kremtim i gzuar dhe solemnpr kt dit historike

(Vijon nga faqja 1)

N ktj Liturgji u b dorzimi n dhjak i z. Spiro Kostoli, i

cili ka mbaruar studimet n Akademin ton Teologjike dhe m

pas ka studiuar jasht pr Muzik Bizantine, lnd t ciln e

jep si pedagog, duke qen shum aktiv edhe n koret e Kishs.

Ai vjen nga nj familje orthodhokse me tradita dhe ka edhe njmotr murgesh.


8/12

8 NGJALLJA MAJ 2007

t katr ant me kisha, manastire

dhe objekte t tjera t shenjta

T gjitha ato u bn vatra t

zjarrta t pruarjes s drits s

arsimimit fetar dhe laik, t pr-

hapjes s kulturs dhe edukats

mbarqytetare dhe t zhvillimit t

pandrprer t ksaj zone dhe

m gjer n t gjitha fushat.

Pikrisht pr t vazhduar dhe

forcuar kt tradi t t vyer t

orthodhoksis shqiptare Fortlum-

turia e Tij, Kryepiskopi yn i nde-

ruar Anastasi, u prkujdes me

vendosmri t veant pr t ri-

ngjallur kt tempull t shenjtmu n qendr t qytetit t Fierit,

q sht nj pik ndrlidhse e

jugut me veriun, e lindjes me pe-

rndimin. Prandaj t gjith ne i

shprehim mirnjohjen ton m t

sinqert dhe m t thell pr kt

dhurat t pamuar q po na jep

me dashamirsin dhe bamir-

sin e tij t pafund n kt dit

t ngazllueshme. Ai me perso-

nalitetin e tij t fuqishm e t pa-

diskutueshm duke siguruar

ndihma t pallogaritshme ngamiqt e tij t shumt n mbar

botn gjat gjith ktyre viteve

ka br t mundur edhe lulzi-

min e vendit me gjith kto vepra

mbreslnse kishtare, arsimore,

kulturore, mjeksore, zbukuruese.

Me kt rast t paharruar i

premtojm solemnisht Kryepi-

skopit ton shum t dashur se

do t prpiqemi me t gjitha

forcat dhe mundsit tona pr ti

mirmbajtur kto dhurata t vye-

ra dhe pr t dhn edhe ndih-

mesn ton n ngritjen e obje-kteve t reja kishtare n territo-

rin e dioqezs son t shenjt.

Me k t rast , si simbol t

vogl t mirnjohjes son pr

bamirsit e tij dhe n veanti

pr k t tempul l t shenjt, i

ofrojm nj dhurat simbolike,

me kryqin e muar, meqense me

ann e kryqit erdhi gzimi n

bot dhe gjith t mirat me ann

e kryqit. Meq jeta e tij ishte nj

kryq dhe nj ngjallje me bamir-

sit e tij dhe kalimi i tij n bot

dhe n kt tok t Shqipris

ishte kalimi i bekimit dhe i bami-

rsis me ann e kryqit.

Dhe nj her ju falnderoj-

m thellsisht nga zemra, tagzojm n jet t jetve. Amin

Pastaj t pranishmve iudrejtua Kryepiskopi Anastas, i cilindr t tjera tha:

Hirsi t nderuar dhe vlla

Ignat, prfaqsues t komunite-

teve fetare, miq shum t dashur

prfaqsues poli tik dhe admi-

nistrativ, mendoj q gjja m

vyer sht t them motra dhe v-

llezr t dashur.

M kujtohet 7 gushti i vitit 1991,kur pr her t par erdha dhe

bra vizit ktu n qytetin e Fierit.

Nuk kishte mbetur asnj shenj

nga kisha e mparshme dhe e b-

m takimin e par n shesh, mbi

nj podium. Q nga ajo koh ka-

luan mjaft vjet dhe shum gjra

jan bekuar ktu n Shqipri. Kur

erdha ktu, shumica e kishave ishin

shkatrruar dhe meshonim mes

grmadhash ose nn hijen e pem-

ve. Me hirin e Perndis dhe me

dashurin e sakrificn e shum

njerzve, Zoti na bri t denj ktovite te jetonim nj mrekulli t vr-

tet. Shum nga kishat e vjetra

dhe manastiret ne i rindrtuam e i

riparuam dhe sot n Shqipri jan

ndrtuar 141 kisha t reja dhe 150

kisha t tjera jan riparuar. Dhe

mbi t gjitha kto mbizotron kisha

e Shn Gjergjit n Fier. Sot nuk

sht ende ceremonia zyrtare e

prurimit, sht nj shrbes q

quhet hapja e dyerve q t fun-

ksionoj pr Liturgjin Hyjnore,

deri sa t bhet prurimi.

Desha tu shpreh mirnjo-

hjen t njohurve e t panjohurve

q kan kontribuar pr ngritjen

e ksaj kishe. Dua ti falnderoj

t gjith, arkitektt, inxhiniertsiprmarrsit q kan kontribuar

n ngritjen e saj. Si dhe qindra

vllezr nga Evropa, Amerika

dhe Greqia q na kan ndihmuar

me dhurimin e shumave t kon-

siderueshme. Kto koht e fundit

u shtuan edhe shandant, ikono-

stasi etj., q na lehtsuan pun

dhe shum nga ata q kan kon-

tribuar jan t panjohur pr ju,

por jan t njohur tek Perndia

pr dashurin dhe sakrificn q

kan treguar. Mirnjohja jonndaj tyre do t mbetet e prher-

shme dhe e thell.

Sot, kur jemi n nj periudh

dekadence dhe rnieje, kemi

gzimin e madh q t elim edhe

nj qendr tjetr shpirtrore, nj

kish t till. Esht nj qendr

lutjeje, ngushllimi, vllazrimi,

dashurie, pr m tepr edhe nj

qendr komunikimi, me Perndi-

min, me njerzit e tjer, me gjith

botn. Se do kish e re na lidh

me mbar kishat n bot q mbaj-

n dhe lavdrojn emrin e Tij.Esht nj qendr q na lidh si

me t shkuarn edhe me t tash-

men e t ardhmen. Na lidh me mba-

r njerzimin e t gjitha kohve.

Por sht nj fakt q t gjith

duhet ta kemi n mend, se sistemi

q shkoi nuk shkatrroi vetm

kishat materialisht, por shkat-

rroi shpirtrat e njerzve, besimin

dhe shpresn brenda tyre. Ndaj

kemi shum pr t br n kt

drejtim. Gjja m e rndsishme

jan ato kisha q duhet t ndrtoj-

m brenda nesh. Ka mijra njerz

q presin ende q t mund ta njo-

hin Perndin dhe t bashkohen

me T.

Uroj me gjith zemr, qgjithsecili t ket mundsin q

t njoh dhe t doj sa m shum

Perndin. Le t frymzohemi

nga shembulli i ndritur i Shn

Gjergjit, nga durimi, nga zemr-

fortsia dhe forca q ai tregoi.

Madje t ndriohemi nga dashu-

ria e tij shum e madhe pr Per-

ndin e njerzit.

Pra, me m shum forc dhe

guxim n vazhdimin e jets son.

Duhet t prpiqemi q mbi vendin

ton t vij bekimi i Perndis,q t zhvillohet nj shoqri e

drejtsis dhe vllazris. Ju

falnderoj t gjithve dhe ju lus

t prpiqeni q ktu n Fier dhe

mbar zonn t shklqej drita

e Kryqit dhe e Ngjalljes.

N fund Kryepiskopi falnde-roi n mnyr t veant Mitropo-litin Ignat pr ditn e sotme dhe prgjith kto vite, si dhe prmendikontributin tij dhe t t gjith mi-tropolitve dhe episkopve t tjer

n mbarvajtjen e Kishs son.

T. D.

Hapi dyert kisha e re e Shn Gjergjit n Fier

(Vijon nga faqja 8)


9/12


10/12

10 NGJALLJA MAJ 2007

Kalendari

i Liturgjive Hyjnore,

QERSHOR 2007

1 E Premte Dsh. Justinfilozofi. Ep. Pirro. (Hahen t

gjitha.)

2 E shtun Mbyllja ePentikostis. Niqifori i Kon/pojs. Dsh. Leandri.

3 E DIEL 1 MATEUT. EGJITH SHENJTORVE.Dsh. Lukiliani.4 E Hn Mitrofani. Martae Maria, motrat e Llazarit.(J. Vladimiri)(Fillon

Kreshma.)

9 E Shtun Qirili i

Aleksandris. Dshg. Thekla,Mariamna.

10 Diel 2 MATEUT.Dsh. Aleksandri, Andonina.Osh. Theofani.16 E Shtun Tihoni iAmathunds. Dshg. Neonila.

17 E diel 3 MATEUT.Dsh. Isavri, Feliksi etj.Dsh. i ri Ismaili etj.23 E Shtun Dsh.

Agripina. Dsh. Aristokliu,Dhimitriani, Athanasi.

24 E Diel # LINDJA EJOAN PAGZORIT. Dsh.i ri Panajoti.29 E Premte # Apostujt eShenjt Petro dhe Pavli.30 E Shtun Mbledhjae 12 Apostujve.Ap. Figjelinga t 70-t.

Hirsi Visarioni shoqrohejnga t ndjert priftrinj t nderuar:papa Theodhor Lako, q shrbenten kishn e Shn Dhimitrit t lagjesUzgur, sot lagjja 10 Korriku,papa Grigor Qyrana, famullitar ikishs s Shn Spiridhonit t Gor-ics, papa Mihal Heqimi, meshtarn katedralen e Shn Maris sKalas beratase, papa Sotir Kondi,

q zhvillonte ceremonit fetare nkishn e Shn Mhillit t lagjes Man-galem dhe papa Milto Ilia, q kry-ente Liturgjit Hyjnore n kishne Shn Spiridhonit t Gorics.

Pran klerikve t respektuarshohim tre djelmosha q mbajn mekrenari elbezet, kto simbolekishtare q i paraqiten popullit ndo fest orthodhokse. Besimtart shumt ndjekin nga pas, dukeknduar me entuziazm dhe

harmonikisht kngn melodioze tUngjillit: N Jordan kur pag-

zoheshe, o Zot, falja e Trinis ushfaq....

Ndrmjet besimtarve dallojmshum mir z. Kostaq Bumbli, i cilin at koh kishte moshn rreth 20vje dhe qysh ather e deri msot psal me devotshmri n kishat ndryshme t Beratit. N foto-grafi ky duket qart, sepse shtmnjanuar djathtas nga turma dhesht pikrisht ky besimtar i thje-

sht q na ka dhuruar kt fotografidhe na ka shpjeguar mnyrn ekryerjes s ceremonis n fjal.Mbrapa figurs s papa Grigoritdallohet qart i ndjeri Pilo api, qshrbente me devotshmri si kish-tar n kishat e shumta t Kalass Beratit. Nga ana tjetr, midisfigurs s Imzot Visarionit dhefigurs s papa Sotirit, shohim tndjerin Andrea Papa, q ishte ipranishm n do ceremoni t till.

T na falin familjart e personavet tjer, q kan marr pjes n

kt kremtim, q nuk po i pr-mendim me emr pr munges tkujtess son.

Procesioni n fjal, sipas tradi-ts s asaj kohe, nis nga kisha eShn Maris q ndodhet n rrzt kodrs s Kalas, nga ana jugo-re e saj, buz rrugs kryesore, q iprket enoris s lagjes Mangalem.

Pikrisht, kshtu sht vepruaredhe n kt rast. Procesioni, prej

nga duken kisha e Shn Maris dheshtpit e lagjes Mangalem, idrejtohet Urs s vjetr t Goricspr t mbrritur n kishn e ShnSpiridhonit, ku do t zhvillohej Litu-rgjia Hyjnore e m pas do t kthehejtek Ura, nga do hidhej kryqi, q dot kapej nga ndonj besimtar, izhytur n lum q m pas do tshkonte shtpi m shtpi pr tbr ritin tradicional.

Duke e kqyrur me vmendje

kt fotografi t hershme dhe dukemedituar rreth saj, na vjen mir t

E Diela e gjasht prkujton shrimin e nj njeriuq kishte lindur i verbr (Joani 9). Ne jemi tidentifikuar me kt njeri, i cili arriti t shoh dhe tanjoh Jisuin si Birin e Perndis. Zoti i ka lyer syt

E Diela e t Verbrit, 13 maj

Nj foto dhe disa kujtime t paharruara(Vijon nga faqja 9)

tan me dorn e tij hyjnore dhe i ka lar ato me ujin epagzimit (Joani 9:6-11).

Jisui prdori balt me pshtym dhe i tha t verbrit tshkonte e t lahej n pellgun e Siloamit. Ai e bri ktn ditn e Sabatit, dit n t ciln, t pshtyrt,baltbrja dhe larja ishin t ndaluara. Duke i shkelurkto ligje rituale t Judenjve, Jisui tregoi q Ai shtme t vrtet Zoti i Sabatit dhe, si i till, Ai sht ibarabart me Perndin At, i Cili, sipas traditsJudaike, sht i vetmi q punon n ditn e Sabatit,duke drejtuar botn e tij.Pati nj skandal n shrimin e t verbrit n ditn eSabatit. Ai u nda nga sinagoga pr shkak t bess stij n Krishtin. E tr Kisha e ndoqi kt njeri n rrugne saj, duke e ditur se ata q nuk e shohin Jisuin si Zot,

jan me t vrtet t verbr dhe mbeten n mkatet e

tyre (Joani 9:41). T tjert kan dritn e jets dhe mundta shohin dhe ta njohin Birin e Perndis, sepse ti eke par; sht pikrisht ai q po t flet (Joani9:37).

I verbuar plotsisht, nga syt e shpirtit, tek ty

vij, o Krishti im, porsi i verbri n Ungjill dhe i

penduar thrras me lot: Ndritm n t errt, o drit

e qiellit!

(Shkurtorja)

theksojm se n kishat e shumtat Beratit dhe t fshatrave prrethshrbente nga nj prift dhe n disaraste edhe nga dy priftrinj sot, kur

jan krijuar t gjitha mundsit, ubjm thirrje dashamirse familjeveorthodhokse beratase q t bjnprpjekje t vazhdueshme pr tnxjerr nga gjiri i tyre klerik t rinjpr t shrbyer me dinjitet n kishate shumta t qytetit ton me traditaorthodhokse.

Ilia Mihal Zaka


11/12

MAJ 2007 NGJALLJA 11

Prifti nuk sht vese roj iPerndis q e fut birin n praninhyjnore. Sipas nj metafore mjek-sore, ai sht recepsionisti n sallne pritjes. I rrfehemi Krishtit dhejo priftit: Krishti sht i pranishmpadukurisht e pret rrfimin tnd;falja vjen nga Krishti dhe jo ngaprifti. Q nga momenti q e shikoj-m rrfimin thellsisht si nj veprimt Krishtit dhe jo tonin misteri naduket pozitiv. Nuk prjetojm ve-tm dezintegrimin dhe dobsinton, por dashurin dhe faljen ku-

ruese t Perndis. Do t shikojmjo vetm birin plangprishs, q ecnngadal dhe me nj rndes nrrugn e gjat t kthimit n shtpi,por dhe t atit q e shikon nga largdhe q vrapon ta takoj. Si nashkruan edhe Tito Koliandr: N-se bjm nj hap drejt Perndis,Ai do t bj dhjet drejt nesh.Pikrisht kt prjetojm n rrfim.Si gjith misteret e tjera, rrfimisht nj veprim hyjnor-njerzor, nt cilin ka nj kooperim mes hirit

t Perndis dhe vullnetit ton tlir. T dy jan t nevojshm, por

ajo q bn Perndia sht m e r-ndsishme. Pendimi dhe rrfimi

sht dika q Perndia bn me nedhe n ne. Ashtu si thot dhe shnJoan Gojarti: Le ta administrojmilain shptues t pendimit; le t pra-nojm nga Perndia pendimin q nashron. Nuk jemi ne ata q ia ofroj-m Atij, por sht Ai q na i jep.

Vlen t kujtojm ktu se n gre-qisht fjala exomologesisdo t thotn t njjtn koh rrfim i mka-teve dhe veprim i hirit pr dhuratate marra. Por cila sht specifikishtpjesa e priftit? T gjith ata q kan

patur bekim t ken si rrfyes njperson q ka dhuntin e atsisshpirtrore, do t dshmojn pr r-ndsin q ka roli i priftit. Funksionii tij nuk sht vetm t jap kshilla.Falja e mkateve nuk ka t bj medika automatike. Ashtu si mund tlidh ashtu edhe mund t zgjidh.Ai mund ta refuzoj faljen e mka-teve - megjithse ndodh rrall - apoti caktoj birit nj kanon, pr she-mbull ti ndaloj kungimin pr njkoh t caktuar apo ti jap t

kryej nj pun, dhe prifti e zotronkt t drejt. N kishat e shekuj-

ve t par kanonet ishin zakonishtt rnda. Pr imoralitetin, shn Va-sili i Madh cakton shtat vjet largkungats dhe shn Grigori i Niss

jep nnt vjet; n legjislacioninkanonik m t fundit nga shn JoanKreshmuesi, dnimi u reduktua ndy vjet shoqruar nga nj kreshme ashpr. Pr nj vrasje t pavull-netshme - pr shembull - sot, tvrassh dik n nj aksident memakin - shn Vasili jepte dhjetderi n njmbdhjet vjet pa marrkungatn dhe shn Grigori nntvjet, ndrsa shn Joan Kreshmuesi

e reduktoi deri n tre vjet. Sa prprindrit fmijt e t cilve vdisninpa pagzuar, privoheshin ngakungata pr tre vjet. Megjithatprifti e modifikonte dnimin sipasgjendjes s veant t secilit, sipasparimeve t ekonomis dhe ela-sticitetit baritor. Sot nuk aplikohengjith kto kanone, prifti shtprgjegjs para Perndis sa prmnyrn e administrimit t misteritdhe ruan t drejtn t vendosdnime q prfshijn nj periudh

largimi nga kungimi. Pr shembullzakonisht sot n kish nj grua q

Mbi Misterin e Rrfimitka kryer abort dnohet me nj vitpa marr kungatn - kanonet e vje-

tra caktonin nj periudh shum mt gjat. N nj rast t till, priftigjithashtu mund t propozoj njform aktive t pendimit: prde-risa keni shkatrruar nj embrion,mund t punoni vullnetarisht pr njvit n nj qendr fmijsh t para-lizuar pr disa or.

Kanoni nuk duhet marr si njdnim, por si nj shrim. Shptimisht nj dhurat e lir e hirit.Vetm me prpjekjet tona nuk mundt fshijm gabimin ton. Krishti

sht korrigjimi yn; ose na fal fa-las, ose nuk jemi aspak t falur. Nukmarrim merita duke prmbushurkanonin, pasi n marrdhnien mePerndin njeriu kurr nuk mund tkrkoj nj merit vetjake. Nserrfimi i vrtet sht nj operacion,kanoni sht fortifikuesi q i jepshndet pacientit gjat shrimit. Pra,kjo disiplin e dhn sht pozitiven qllimin e saj: ajo nuk vendos njbarrier mes mkatarit dhe Per-ndis, por shrben si ur mes tyre.

(vijon)Prktheu: Eleni Pani

(Vijon nga numri i kaluar)

Gjeorgji, pamje e

manastirit Davi Gareji.

I vendosur n lartsi,

mbi nj shkmb, ai

ndodhet n nj zon t

thell, n kufirin e

diskutueshm e plot me

konflikte me fqinjt.

30 mars. Qyteti i Omskut, n

Siberi. Nj vin ngre nj

kupol t art mbi kishn e

rindrtuar afr monumentit t

Leninit. Vendosja e kupols

30-tonshe plotson

ringritjen e katedrales

Uspenski, q u shkatrrua

nga bolshevikt m 1935.

Para disa ditsh u nnshkrua nj

marrveshje midis nj delegacioni t

Universitetit t Harvardit dhe

prfaqsuesve t Kishs Orthodhokse

Ruse, pr rikthimin e kambanave t

Manastirit Danilovskij. Ato ishin t

vendosura pr dekada n mjedise t ktij

universiteti dhe tashm sht vendosur t

kthehen n kambanoren e manastirit.


12/12

12 NGJALLJA MAJ 2007

Kompleksi i manastirit prbhejnga kisha (katholikoni), ko-nakt e manastirit q mbyllnin ann

veriore dhe lindore t oborrit, kishss Shn Maris n ann jugore tkatholikonit (ndrtim i vitit 1782) njparaklis ndrmjet dy kishave, ku uvendosn reliket e Shn Kozmaitdhe nj qenotaf, ku ishin vendosureshtrat e tij.

N fillim t shekullit XX, ngavrshimi i lumit t Semanit u pr-mbyt i gjith manastiri: kisha umbush me aluvione deri n lartsin2,5 m nga dyshemeja, konakt emanastirit funksiononin vetm mekatin e siprm t tyre, ndrsa ngakisha e Shn Maris mbeti muriverior dhe nj pjes e murit lindor.Gjat periudhs s diktaturskomuniste manastiri u braktis dheato pak pjes t konakve q kishinmbetur u shkatrruan n vitin 1986.

Grmimet arkeologjike, q ukryen gjat viteve 1995-1996, sollnt dhna me shum interes prparaklisin e Shn Kozmait, pr tipo-logjin e konakve t manastirit dhepr elementet e kishs s ShnKozmait dhe at t Shn Maris.

N paraklisin e Shn Kozmait,q ndodhet ndrmjet kotholikonit tmanastirit dhe kishs s Shn Ma-ris, n murin jugor t tij, u zbuluanj afresk q paraqiste Shn Koz-main n kmb. Gjendja e afreskut

NN RESTAURIM PARAKLISI I SHN KOZMAIT DHE PJESA E MBETURE KISHS S SHN MARIS NGJITUR ME T

Konsolidimi dhe fugatimi i muraturs i t dy ndrtesave.

Drenazhimi i ujrave nntoksore dhe atyre siprfaqsore.

Plotsimi i muraturs veriore t kishs s Shn Maris.

Ndrtimi i atis s paraklisit t Shn Kozmait dhe t hajatit t kishss Shn Maris.

Suvatime t brendshme.

Dysheme me pllaka guri.

Vendosje dyersh e dritaresh.

Restaurimi i varrit t Shn Kozmait.

Rivendosja e afreskut t Shn Kozmait.

Konservimi i pikturs murale t kishs s Shn Maris.

Ndrtimi i nj strehe n murin verior t kishs s Shn Maris, e cilado t mbroj nga lagshtia jo vetm muraturn dhe pikturn e kishs s

Shn Maris, por dhe murin jugor t paraklisit t Shn Kozmait, ku dot rivendoset afresku me prfytyrimin e shenjtit.

Ndrhyrjet q do t bhen jan:

Paraklisi i Shn Kozmait dhe afresku i shenjtorit

Meqense paraklisi i ShnKozmait dhe kisha e Shn Marislidhen ndrmjet tyre jo vetm histo-rikisht dhe tipologjikisht, por dhe ngaana konstruktive, ndrhyrjet n t

dy ndrtesat po kryhen njkoh-sisht.

Ndrhyrjet restauruese filluann muajin prill. Kto ndrhyrje kanpr qllim konsolidimin e struk-turave, konservimin e elementvearkitektonike, si dhe konservimin epikturs murale (afresk). Sipasgrafikut t punimeve do t vazhdojkonsolidimi i mtejshm i mureve,si dhe mbulimi i atis duke arrituredhe synimin e ndrhyrjes prvlersimin dhe evidentimin e tyre.

M pas do t vazhdohet me konser-vimin e plot t pikturs murale.Punimet sipas grafikut parashikohett prfundojn n muajin shtator2007.

Edhe ky investim i radhs shtn kuadrin e kontributit t Krye-piskopit +Anastas pr ruajtjen e tra-shgimis kulturore n Shqipri, sidhe t ringjalljes s pasuris shpir-trore.

Pr Brthamn e Trashgimis

Kulturore

Prgatiti: Ark. Rest. Joan

Stratobrdha

Manastiri sht ngritur n kujtim t murgut shenjtor Kozma nga Etolia, i cili i prshkoi dy her kto

krahina, m 1777 dhe 1779, pr t ushtruar veprimtarin e tij fetare dhe arsimore. Sundimtari i Beratit,

Ahmet Kurt Pasha, dha urdhr t vrisnin murgun Kozma. Vrasja u krye m 24 gusht 1779 dhe trupi i tij

u hodh n lumin e Semanit, i cili e nxori pran fshatit Kolkondas, ku u varros n narteksin e kishs s

Shn Maris dhe m von, pr nder t tij, pran kishs s Shn Maris, u ngrit manastiri (12 maj 1814).

ishte e keqe dhe, prve ksaj ku-shtet e ruajtjes, n prani t theksuarlagshtie, ishin t paprshtatshme.U vendos q ky afresk t shkputejdhe t rivendosej kur t merreshin

masa pr t krijuar nj ambient tprshtatshm.Kati prdhe i konakve t mana-

stirit prmban nj harkad t gurt,q zhvillohet gjat gjith gjatsis sndrtess.

Grmimet n kishn e Shn Ma-ris zbuluan gjith faqen veriore tsaj, e cila sht e veshur me pikturmurale. U zbulua gjithashtu dhe njpjes e mir e dyshemes, e shtru-

ar me pllaka guri e mermeri. Ngaana tipologjike kisha e Shn Mariska qen nj bazilik e mbuluar metavan druri, tip ky tepr i prhapurn krahinn e Myzeqes gjatshek. 18-19.

Pr sa i prket katholikonit tmanastirit, grmimet arritn deri ndyshemen fillestare t tij, dukenxjerr n drit t gjith volumin evrtet t ndrtess. Kisha i prkettipit bazilikal me kupol dhe meapsida ansore, tipar ky i kishavemonastike.

Gjat viteve 1996-2000 u kryenj vllim i madh punimesh konso-liduese dhe restauruese n komplek-sin e manastirit. Kto punime u pr-qendruan n restaurimin e kotholiko-nit dhe n ndrtimin e nj sistemidrenazhimi t thell pr grumbullimindhe largimin e ujrave nntoksoredhe siprfaqsore jasht territorit tmanastirit nprmjet nj sistemipompimi. Punimet e restaurimit nuku shtrin edhe n pjest e tjera tmanastirit: paraklisin e Shn Koz-mait dhe n kishn e Shn Maris,t konakve etj.

Documents

Gazeta e Majit 2007