HALKIN KORUMA OLGUSUNA TEPKİ VE/VEYA KATKISININ

O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi Cil t 5, Sayı 1, Bahar 1979. 15

HALKIN KORUMA OLGUSUNA TEPKİ VE/VEYA KATKISININ BELİRLENMESİ KONUSUNDA KÜLTÜR BAKANLIĞI DENEYİMİ: YENİ FOÇA DA ANKET ÇALIŞMASI VE SONUÇLARI1

Gül ASATEKİN Zeynep EREN

GENEL

1. Bu yazı Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Koruma Planlaması Şubesi'nin Yeni Foça'da gerçekleşt i rdiği saptama-belgeleme ve koruma geliştirme plan karar lar ı ver i le r ine dayanılarak hazır lanmışt ır .

Süz konusu çalışma i l l e r Bankası'nca hazırlanan Yeni Foça İmar Planına temel olmak üzere Y.Mim.Rest.Uzm.Emre Madran, Y.Mim.Rest.Uzm.Gül Asatekin, Etnolog Zeynep Eren, Arkeolog Hayrünnisa Kocabıyıkoğlu, Arkeolog Ali Zafer Çakmakçı tarafından sürdürülmektedir.

Yazarlar bu yazının hazırlanmasında teşvik ve desteğini kendilerinden esirgemeyeni Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel MüdürYardımcısı Y.Mim.Rest.Uzm.Emre Madran'a teşekkürü b i r borç b i l i r l e r .

İzmir iline bağlı Yeni Foça bucağı, kuzeyde önemli bir Roma Devri yerleşmesi olan Kyme, güneyde de arkeolojik, doğal ve kentsel doku özellikleri yönünden çok önemli bir kent olan Eski Foça arasında yeralan bir sahil yerleşmesidir. (Şekil 1,2) Merkez bucak nüfusu 1975 yılı sayımına göre 4821 olmakla birlikte yazın bu nüfus çevreden, özellikle İzmir'den gelenlerle çok daha artmaktadır, fakat bu artışın sayısal dökümü ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Özellikle iç turizm girdisinin giderek önem kazanması nedeniyle bu çevrede yeni yapılanma hızlanmış; bunların belirli bir plan çerçevesinde gelişmesi, bu süreç içinde yöresel konut dokusunun ve giderek yok olmasının önlenmesi amacıyla hazırlanan imar' planında koruma konusu özellikle ağırlık kazanmıştır.

Bu konuda öncelikle Eski Foça ilçesi ele alınmış, İller Bankası ve Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü elemanları birlikte çalışarak korumaya yönelik karar ve önlemler getiren bir imar planı hazırlamışlardır.

Yeni Foça bucağı da, Eski Foça kadar olmamakla birlikte, turizmin neden olduğu baskılarla karşılaşmaktadır. Bu nedenle, Yeni Foça için hazırlanacak imar planında da koruma kararlarının getirilmesi gerekli görülmüştür. Genel Müdürlüğümüz ve tiler Bankası elemanları 1976 ve 1978 yaz aylarında burada gerekli inceleme ve analiz çalışmalarını yürütmüşlerdir.

Gül ASATEKİN, Zeynep EREN

Yeni F o ç a ' n ı n konumu

Yeni F o ç a ' n ı n gene l görünümü

HALKIN KORUMA. OLGUSUNA TEPKİ VE/VEYA KATKISININ BELİRLENMESİ 17

2. Foça kasabasında, 19.yüzyılın son çeyreği i l e 20.yüzyılın başında oluşan kentsel doku ve çevre değer ler i , kapalı sosyal ve ekonomik koşullar nedeniyle fazla bozulmadan günümüze kadar gelebi lmiş t i r .

Foça ve Yeni Foça arasındaki kıyı bandı Izmir metropoliten alanının günübirlik turizm işlevine ayr ı lmış t ı r . Bu bölgede bozulmalar da başladığından, yapılan çalışmada klasik imar planlarının gerekt i rdiği araştırmalar dışında kentin yapısal durumu, çevredeki doğal değerler, yol, meydan, ağaç, vb. gibi dokuyu oluşturan özel l ik ler saptanmış, yerleşmenin sorunları ve olanakları be l i r lenmiş t i r . Sağlıkl ı bîr kentleşmenin sağllaıımasL, turizmin yönlendirilmesi vr değerlendirilmesi, doğal ve kültürel ver i le r in kullanılarak korunmalarının sağlanması amacıyla şu b i lg i l e r derlenmiştir:

A- l/25000ölçekli Foça -Yeni Foça kıyı bandı- anal izler yapılarak ana plan karar la r ı g e l i ş t i r i l m i ş t i r .

B- 1/5000 ölçekl i kültürel ara2İ kullanımı-ç.alışma yapılan bölgede mekanların değer ve öze l l i k l e r i belirlenerek ' s i t ' a lan la r ı saptanmıştır: a- Doğal S i t Bölgeleri: Bitki örtüsü

ve s i luet açısından korunmaları gerekli görülen a lanlard ı r .

b- Arkeolojik Sit Bölgeleri: Antik yerleşmenin yoğunluğuna ve bilinme derecelerine göre dört bölümde toplanmıştır .

c- Kentsel S i t Bölgeleri; İçerdiği s i v i l mimarlık örneklerinin yoğunluğuna göre derecelendiri lerek yapılanma ş a r t l a r ı be l i r l enmiş t i r .

Bu çalışmanın bir önemli yönü de koruma olgusuna halkın tepki ve/veya katkısının, kısaca eğiliminin ne olabileceğinin belirlenmesi amacıyla bir anket yapılmasıdır.2 Geleneksel imar planlarının yapımında kullanılan tipik sosyoekonomik ve demografik anketlerden farklı soruların yer aldığı bu araştırma genelde yapısal değişime çok fazla uğramamış, bozulmanın yeni yeni hızlandığı bir bölgede yaşıyanların çevre bilincini ortaya koyduğu için ilginçtir.

YENİ FOÇA'DA ANKET UYGULAMASI

Çalışmanın temelini Yeni Foça'daki geleneksel konutlarda oturanlara uygulanan anket oluşturmaktadır. Bu anket, hem yapılara ilişkin bilgileri, hem kullanımların sosyal ve ekonomik yapısını, hem de bu kişilerin çevrelerine ve korumaya yönelik tavır ve düşüncelerini saptamaya aracı olacak soruları içermektedir. Bu sorular, yedi başlık altında toplanmış, ayrıca anketörün kendi gözlemlerini açıklayacağı sekizinci bir bölüm ayrılmıştır. Bu yedi başlık şunlardır: . Yapının fiziksel özellikleri . Yapının konfor durumu . Konut-Aile ilişkileri . Yenileme-Koruma ilişkileri . Koruma bilinci . Yapım ve onarım gücü Anket formunun bir örneği şekil 3'de görülmektedir. Anket, kentteki geleneksel yapılardan %20 rastlantısal örnekleme yöntemiyle seçilen bir grupta uygulanmıştır. Bu grup 70 konutu kapsamış; ancak seçilen yapılardan dördü anket amacına uygun olmadığından uygulama dışı bırakılmış, anket sonuçları 66 konut üzerinden değerlendirilmiştir.

FİZİKSEL VERİLER YENÎ. FOÇA'NIN ÇEVRESEL DEĞERLERİ VE MİMARİ ÖZELLİKLERİ Yeni Foça'nın büyük bir bölümü Rum mimarisini yansıtan, çok az bir bölümü ise Geç Osmanlı devri özelliklerini taşıyan yapılardan oluşmaktadır (Şekil 4,5,6). Oldukça düzgün bir plana sahip olan kentin iki ana sokağı vardır. Yaklaşık 7-8 m. genişliğindeki bu sokakların özgün taş kaplaması yok olmuş, az bir bölümü de asfaltlanmıştır. Yan ve ara sokaklar oldukça dardır. Genişliği bazen 3m.'ye kadar inen bu sokakların iki yanında bitişik düzende genellikle iki, bazen de tek katlı, kesme veya şuralı moloz taştan yapılmış yığma yapılar sıralanmıştır (Şekil 7,8), Profilli bir kornişten sonra başlayan çatı örtüsü, aslında alaturka kiremit olmakla birlikte çoğunluğu marsilya kiremite dönüş türülmüş tür. Evlerin cephe düzeni, konuma göre bazı değişiklikler göstermektedir: Yeni Foça'nın iki eski ticaret merkezi vardır. Bunlardan kentin kuzeyinde olanı bugün kısmen terkedilmiş, dükk-- ''ar tamamen kapatılmış, bazıları konut ve/veya depo

1. YAPININ FİZİKSEL ÖZELLİKLER!

1.1.Yapının toruma durunu : Çevresel (1) , (2), (3) 1.2.Yapı Malzemesi : Kargir( ), Ahşap Karkas( ] , Oi$er( 1.3.Kat Sayısı ; 1 ( ), 1-2 ( ), ''Hen fazla ( ) 1.*.Yapısal Duru». : i y i ( ), orla{ -). fena( ), harabe] ] 1.5.Değisirlik : or j inal[ ), az değişmişi } , ÇOK değ 1.6.Kulların» biçimi : Konut( ), Konut-isyeri( ), Isyeri[ i.7.Evin yası nedir? ;

2. YAPININ KONFOR DuHUHU

2.1.Su : Var( ), Yok[ ) 2.2.Elektrik: Var( ), Yok( ) 2.3.0da sayısı : 2.4. İçerde Dısarda Müşterek Yok

Tuvalet

Mutfak

2.5.Evin konfor koşulları sizce yeteri imidir? rVet[ ), Hayır]

3. AİLE YAPISI

3.1.Aile büyüklüjü 3.2.Ailenin aylık kazancı ve yan ge l i r le r i 3.3.Ailenin demografik ve ekonomik durusu

Yası Cinsiyet Ak.Der. Eğitim Keslek

1

3

4

S

smis( ) , Metruk( )

)

4. KONUT-AILE İLİŞKİLERİ

4.1.Yapının nülk iyet i ; ev sahibi! } , kiraya versen kiracı( ), ödediğiniz kira ücretsiz barınıyor ( )

4.2.Kat yıldan beri 6u evde oturuyorsunuz? l-4[ ), 5-9( ), 10-14[ , . 15-20( ), 20+ ( )

4.3.Daha Önce nerede nturuyo'dunuz? Aynı mahallede başka bir evde( ) Başka bi r mahallede! ) Başka bi r sehirde( )

4.i.Foça'ya neden geloiniz?

4.5.Bu evi neden tercih ett in iz?

S. YEN ILEHE-KORUMA İLİŞKİLERİ

5.1.Çevrenizde s iz i rahatsız eden şeyler nelerdir?

5.2.Evinizden memnunmusunuz? Evet( ), Hayır( ) S.3.Neden memnun değilsiniz?

5.4,Kemnun değilseniz nasıl b i r evde oturmak istersiniz? Kodernl ), Geleneksel ( )

5.5.Eviniz size yetiyor mu?

5.6.Evinizin bütün bölümlerini kullanabiliyornusumız?

S.7.Evinizden mKSiun değilseniz veya size yetmiyorsa ne yaprayı düşünüyorsunuz? onarıp kullanmak) ) ilave yapmak( ) sat«ak( ) kiraya verip başka bi r eve cıkmak( ) Yıkıp yeniden yapmak) ) Kendi e l i y le ! )

Müteahhit e l i y le ! ) 5.8.Yenileme isteğiniz i engelleyen nedenler varındır? Nelerdir?

6. KORUMA BlLINCl

6.1,Evinizi korumaya de 6.2.Yakın çevrenizde ko

6,3.Foçanın en güzel ye

6.4.Kasaba birçok yeni a. daha iy i olacaS;! b. bugünkü güzelliğ c. beni i lgi lendirm d. diğer

7. YAPİH TC ONARIM GOCO

7.1.Yapının bakım ve ona evet! ), hayır [ )

7.2.Daha az masraflı b i r evet( ) , hayır [ ]

7.3.Evinizi onarmak iç in ödenmek üzere kredi v

7.4.Veni b i r ev yapacak

8. OISER GÖZLEMLER

YAPININ ADRESİ EHVANTEft N

HALKIN KORUMA OLGUSUNA TEPKİ VE/VEYA KATKISININ BELİRLENMESİ 19

Şek i l 4 . Tipik b i r Rum y a p ı s ı

haline dönüştürülmüştür. Kentin bugün de tüm canlılığı ile devam eden ikinci ve esas merkezi yerleşmenin hemen tam ortasında, birinci merkezin kuzeyinde yer alır (Şekil 9,10). Bu iki merkezdeki yapıların cephe ve plan düzeni yalnız konut olarak kullanılanlardan oldukça farklıdır. Bu yapılarda zemin katta dükkanlar yer almaktadır. Bunların pencere boyutları 175-200x200-250 cm. gibi oldukça büyük olup genellikle demir kepenklidirler. Tek bîr kare -ya da kareye yakın dikdörtgen-mekandan oluşan bu dükkanların giriş kapıları da ayrıdır. Bu yapıların büyük bir bölümü iki katlı olup, üst katlar konut işlevini bugün de sürdürmektedir. Bu katlarda pencer'e boyutları değişmekte, 100-120x200-230 cm. boyutlarına ulaşmaktadır. Sokak cephesinde genelde üst katta ikili veya üçlü pencere düzeni görülmektedir. Bugün kullanılmayan güneydeki ticaret merkezinde ise tek katlı yapılar yoğunlaşmaktadır (Şekil 11,12). Kentteki konutlar genellikle iki katlıdır. Alt katta depo olduğu durumlarda bu mekanın ayrı bir giriş kapısı -ki boyutları ana girişten daha küçüktür ve taş lentolu süslemesiz kapılardır-vardır. Bunların bir kısmının 70x90 cm. boyutlarında küçük pencereleri bulunur. Bu durumda ana giriş kapısı sokak kotundan 4-5 basamak daha yüksektir. Genellikle basık, bazen de yarım dairesel kemerli, oldukça görkemli bir kapı olarak düzenlenir. Kapı kanatları süslemeli ahşap kapılar olup camlıdırlar. Bu bölümlerinde de süslemeli demir parmaklıklar.^bulunur. Rum mimarisinin oldukça önemli bir etkisi olarak da kapının iki yanında profilli bir başlıkla biten sütunçeler görülmektedir. Bu özellikler" zengin evi olarak tanımlanabilecek yapılarda görülmektedir. Daha basit evlerde ise düz taş lentolu girişler vardır. Zemin katlarda 100x200 cm. boyutlarında, bazen dikdörtgen, bazen de basık kemerli bir ya da iki pencere'yer alır. Bunlar genellikle demir, çok az olarak da ahşap düz>kepenklidir. Üst katlarda ise yapının büyüklüğüne, dolayısıyla oda sayısına bağlı, olarak iki ya da üç pencere yer almaktadır. Bunların kepenkleri ahşaptır (Şekil 13,14,15).

20 GÜL ASATEKÎN, ZEYNEP EREN

Şekil 5. Diğer bit tipik Rum yapısı. Gerek çok rastlanan ancak ilginç kapı detayı, gerekse kullanıcıların yaşantısının sokağa yansıma biçimi izlenebilir.

3. Martin Weaver, A Tower House at Yeni Foça, İzmir, Balkan Studies, vol.12., n.l., 1971, SB.253-280.

Balkon oldukça seyrek olup, iki yanda oda, ortada demir parmaklıklı küçük bir sofanın yer aldığı plan tipinde •görülmektedir. Yapıların hemen tümünde zemin kat servis mekanı olup moloz taş örtülü yüksek duvarların çevrelediği, taş kaplı avluya açılmaktadır. Ahşap merdivenle çıkılan üst katlarda iki ya da üç üda yer alır. İçleri çoğunlukla süslemesizdir. Ancak bir kaç evde süsleraeli nişler (aynalık) ve dolaplar görülmüştür. Kentin içindeki bu tipik yapılardan değişiklik gösteren kule tipi konutlar ise yerleşme dışında yapılan bağ evleridir. Çevreyi gözetlemek amacıyla yapılan iki veya üç katlı bu yüksek yapıların alt katı servis ve depolama mekanları olup yaşama birimleri üst katlardadır.3 Konutların üzerindeki kitabelerden bu yapıların 1880-1920 yılları arasında yapıldığı anlaşılmaktadır. Yapım tekniğinden ve detaylarından kitabesiz yapıların da tarihini yaklaşık olarak saptamak olasıdır. Konutlar, gerçekte yörenin iklim koşulları göz önüne alınarak, yazın serin kışın sıcak olacak şekilde küçük pencereli kesme veya kaba yonu taştan yapılmıştır. Ayrıca yapım tekniğinde bölgenin deprem kuşağında olduğu da göz önüne alındığı görünüyor. Duvar kalınlıkları, pencere boyutlarının küçüklüğü. ve konumları, hafifletme kemerlerinin kullanılışı bu kanıyı vermektedir.


Şekil 6. Bu sokak görünümü Yeni Foça'da oldukça küçük bir bögede görülebilecek bir özelliktir. Türk mimarisinin Rum yapılarından farklılığı hem malzeme hem de mimari elemanlar (eli böğründe, geniş saçak, düz kapılar) yönünden belirgindir.

4. Modern sözcüğü çok katlı, geniş pencereli, fayans döşenmiş mutfağı ve banyosu olan konutları tanımlamak için halk tarafından kullanılmaktadır.

Ancak konutların çoğunda mutfak, banyo ve tuvaletin ya olmaması ya da bahçede yer alması bugünün yaşam koşullarına ters düştüğünden yakinılmaktadır. Ayrıca modern yapılara özlem ve Özenti de önemli bir etkendir. Kent dokusunun korunması konusunda halkın eğilimini belirlemek amacıyla yapılan bir ankette bu tür bir konut isteği oldukça düşündürücüdür (Bk: Konut-Aile ilişkileri Bölümü).

KONUTLARIN YAPISAL DURUMU Ankete konu olan yapıların yapısal durumları şöyledir: % 33.3'ü iyi durumdadır. % 45.6'sı küçük onarım gerektirmektedir. % 21.1'i büyük ölçekte onarım gerektirmektedir (Bk.Tablo 1). Yapıların cephelerinin genelde çok sağlam görülmelerine karşın içlerinde sıva çatlak ve dökülmeleri bulunmakta, ahşap bölümlerin çürümüş olduğu gözlenmektedir. Dıştan bakımsız ve kötü durumda olan yapıların ise içleri tümüyle haraptır.

İ y i

o r t a

harap

n

22

30

14

%

33.3 45.6 21.1

Tablo 1. Konutların yapısal durumu toplam 66 100.0

22 GÜL ASATEKİN, ZEYNEP EREN

Şekil 7. Kentin doğusunda t ip ik b i t sokak görünümü

YAPILARDA DEĞİŞMÎŞLÎK. Üzerinde araştırma yapılan eski konutlardan özgün durumunda kalanları ile çok az değişmiş olanlarının yüzdeleri birbirine çok yakındır (Bk.Tablo 2). Konutlarda daha çok sıva, pencere ve kapı değişiklikleri görülmektedir. Bina yüzeyi ve pencere kenarlarının değişik renklerde boyanması, ahşap doğramaların demire çevrilmesi genel Özelliklerdir. Ancak, genel olarak yapılarda çok köklü bir değişiklik görülmemektedir (Şekil 16).

Tablo 2. Yapılarda değişmişlik

o r i j i n a l 31 46.7 az değişmiş 35 53.3 çok değişmiş • 0 00.0

toplam 66 100.0

YAPILARIN KULLANIMI Çalışma kapsamına giren 66 yapıdan yalnız biri konut-işyeri, geri kalan 65 yapı ise konut olarak kullanılmaktadır (Bk.Tablo 3).

Tablo 3. Yapıların kullanımı

konut 65 98.2 konut+ i ş y e r i 1 1.8

toplam 66 100.0


Şekil 8. Kentin batLSinda tipik bir sokak. Bu çevredeki evler eski malzeme kullanılarak yeniden yapılmışlardır.

Tablo 4. yapıların konfor durumu

KONFOR DURUMU İncelenen 66 konuttan: 25 inde su ve elektrik vardır. 37 sinde yalnız elektrik vardır. 4 tanesinde ikisi de yoktur (Bk.Tablo 4). Bu yapıların 21 tanesinde WC içeride, 42 tanesinde ise dışarıdadır. 3 evde ise hiç bulunmamaktadır.

su+ elektrik var 25 37.8 elektrik var 37 56.1 hiçbiri yok 4 6.1 toplam 66 100.0

Mutfak ve banyo için genellikle konutlarda özel yer ayrılmamıştır. Anket yapılan evlerin 33 tanesinde banyo içeridedir. 11 tanesinde dışarıya eklenmiştir. 22 tanesinde bu işlev için ayrılmış yer yoktur. 55 konutta mutfak evin içindedir. 11 tanesinde ise dışarıda, genellikle girişlerde, örneğin merdiven altlarında yada bahçede yer almaktadır (Bk.Tablo

içeride dışarıda yok

Tablo 5. Yapılarda servis mekanlarının durumu

tuvalet 21 31.8 banyo 33 50.0 mutfak 55 83.3

42 11 11

63.3 16.7.

- 16.7

3 22

-

4 .5 33.3

-

24 GÜL ASATEKIN, ZEYNEP EREN

Halkın büyük bir bölümü konutların konfor durumlarını yeterli bulmamakta en Önemli gereksinimlerinin karşılanmadığından yakınmaktadır (Bk.Tabla 6).

Tablo 6. Soru: Evin konfor koşulları sizce ye te r l i midir?

n evet 35 53.3 hayır 28 42.1 cevapsız 3 4.6 toplam 66 100,0

Konutların oda sayısıda oldukça değişiktir. İnceleme sonucu yapıların genelde 1-4 odalı ve 5-8 odalı olmak üzere iki grupta toplandığı görülmektedir. 1-4 odalı konutlar 56, 5-8 odalı konutlar ise 10 adettir (Bk.Tablo 7). konut başına 3,5 oda düşmektedir ki bu oda sayısına göre normal bir dağılım göstermektedir.

oda-say. oda/kişi ev say,

2 4.4 2.1 3.2 2.4 6 4 4

2 6 35 13 5 2 1 2

Tablo 7. Oda sayısı/kişi sayısı

Ancak ileride de belirtildiği gibi (Bk.tablo 18) kişiler evlerinin yeterli olmadığı kanısmdadırlar. Kullanılan mekanların değerlendirilmesi konusundaki sorulardan anlaşıldığına göre ailelerin 49 u evlerindeki tüm mekanları kullanmakta, 17 si ise kullanamamaktadır, Büyük konutlarda yalnızca 1-2 oda kullanılmakta, geri kalan mekanlar kiler yada depo olarak değerlendirilmektedir (Bk.Tablo 8). Kapasitesinin altında kulanılan evlerin 6 sında yalnız bir kişi yaşamaktadır. Bir kısım yapılar oldukça harap ve oturulamayacak durumda olduğundan tümü değerlendirilmemektedir.

Tablo 8. Soru: Evinizin ciim bölümlerini kullanabiliyor musunuz?

evet hayır toplam

n 49 17 66

% 76 24 100.0


DEMOGRAFİK VERİLER

Şekil 9. Kentin bugün de en canlı yeri olan ticaret merkezindeki bu yapı, Rum kökenli olup alt katı ticaret, üst katı konut işlevini halen sürdürmektedir.

MÜLKİYET DURUMU Araştırma kapsamına giren konutlarda yaşayan 66 aileden; 60 aile yapının sahibidir. 5 aile kiracıdır. 1 aile ise bedelsiz oturmaktadır. Bu da göstermektedir ki Yeni Foça'da kiracılık çok yaygın değildir. Büyük çoğunluk kendi evinde oturmaktadır. Yeni yapılara da gereksinim vardır, çünkü Yeni Foça iç turizme açılmakta ve özellikle Izmirden gelen aileler tüm yaz boyunca oturmak Üzere ev kiralamayı- yeğlemektedirler. Bazı yeni Foçalılar yazın Bağarası'na gittikleri için yalnızca bu kişiler evlerini yazlık olarak kiraya vermektedirler.

Şekil 10. Yine t icare t merkezinde yalnız bu işlev için yapılmış b i r Rum yapıs ı .


Şekil 11. Ticaret işlevini yüklenen yapılardan 'a' ve 'b' tipleri özellikle ikinci, bugün de kullanılan merkezde; 'c' tipi ise eski merkezde yoğunlaşmaktadır.

Şekil 12. Konut+Ticaret işlevlerinin birlikte olduğu yapılar."a" tipi en yaygın örnektir, "b", "c" ve "d" tipleri de görülmektedir, "e" tipi İse ender kullanılan bir cephe düzenidir.

r p^*1^' '•fX - ^


Şekil 13. Konutlarda cephe düzenleme tipleri. Tek katlı yapılar çok az sayıdadır ("a" ve "b" tipleri), "c", "d" ve "e" tiplerinde alt katlar servis mekanlarına ayrılmıştır. "£", "g", "h" ve "i" tipik cephe düzenleridir, " j " tipi ise "zengin evi" olacak nitelenebilecek yapılarda görülen cephe düzenidir.


Şekil 14. Tipik bir Rum yapısı ile iist katı Türkler tarafından eklenmiş Rum Kökenli bir dige yapı. Bu ikilem Yeni Foça'da çok yaygın bir görüntü değildir,

Tablo 9. Mülkiyet durumu

"-•w* *>T*il

Kiralar devamlı oturanlar için fazla değişken değildir. Ortalama 400 TL. olarak belirlenebilir (Bk.Tablo 9). Yazın gedenlere ise yapılar oldukça değişen fiatlarla kiraya verilmektedir. Anket yapılan evlerde bu konu araştırılmadığından bu yazı içinde değerlendirilmesi yapılmamıştır.

ev sahibi kiracı bedelsiz toplam

n 60 5 1 66

Z 90,6 7.6 1.8

100.0

BARINMA SÜRESİ Aynı konutta oturma süreleri 1-4, 5-9, 10-14, 15-20 ve 20 den fazla yıl olmak üzere dört bölümde gruplandığmda, 20 yıldan fazla aynı evde oturanların büyük bir bölümü oluşturduğu gözlenmektedir (%53). Geri kalan grupların %7 si 5-20 yıl arasında aynı evde oturmaktadır. Bunların 5 tanesi k-iracıdır, bir aile ise bedelsiz barınmaktadır (Bk.Tablo 10).

Tablo 10. Evde oturma süresi

yıl 1- 4 5- 9 10-14 15-20 20 +

n 6 2 1' 4 53

% 6.4 2.5 1.8 5.4 83.3

Anket yapılan ailelerden 35'i başından beri aynı evde oturmuşlardır. 20'si daha önce başka bir mahallede, 8* i aynı mahallede bir başka evde oturmuşlardır. 3 aile ise başka bir kentten Yeni Foça'ya gelmiştir. Bu sayılardan ailelerin büyük bir bölümünün uzun bir süredir ayın evde oturdukları sonucuna


varılabilir. Ancak bu anket sonuçlarını etkileyecek bir önemli gerçek şudur: Anket yapılan ailelerden 8'i aslında Yeni Foça'lı olmakla birlikte daha sonra başka bir kente -genellikle İzmir'e taşınmışlardır ve bu evleri yazlık -ikinci konut- olarak kullanmaktadırlar (Bk.Tablo 11).

Tablo 11. Soru: Daha önce nerede oturuyordunuz?

aynı evde aynı mahallede, başka evde , başka mahallede başka şehirde toplam

n 35

8 20 3 66

% 53.3

12.1 30.0 4.6

100.0

AİLELERİN KÖKENİ Anket yapılan 66 ailenin 43'ü göçmendir ve bunlar 1923 yılında yapılan değişim sırasında Limni, Midilli,; Selanik, Bosna ve Rumeli'den gelerek buraya yerleştirilmişlerdir. 20 aile Yeni Foça'nın yerlisidir. 3 aile çevre köylerden göç etmiştir (Bk.Tablo 12).

Tablo 12. Soru: Yeni Foça'ya nereden geldiniz?

göçmen 43 65.5 yerlisi 20 30.0 başka kent 3 4.2 toplam 66 100.0 Kentin sosyal yapısını belirlemek'için sorulan bu sorulardan başka, eski bir kentin, farklı bir kültürün mimari Özelliklerine sahip evlerde yaşayan bu kişilere, çevreye ilişkin sorular sorularak eğilimlerinin belirlenmesine çalışılmıştır. örneğin, ailelerin bugün oturdukları evleri seçme nedenleri sorulduğunda kesin, belirli bir seçim olmadığı, raslantılarm daha önem kazandığı görülmektedir: Göçmen olan 13 aileyi hükümet bu eve yerleştirmiştir. 9 aile evlerini sonradan satın almıştır -bilinçli bir seçim bu durumda bile ancak bir dereceye kadar söz konusu olabilir-, 8 aileye evleri, miras yoluyla kendi ailelerinden kalmıştır. 5 aile evlerinde kiracıdırlar -ki bunda da bir seçim söz konusu değildir, bulunabilen evler kiralanmaktadır-. 1 aileye evi bir arkadaşı bağışlamıştır (Bk.Tablo 13).

Tablo 13. Soru: Bu evi neden tercih e t t in iz?

hükümet yerleştirdi 43 65.3 satın alındı 9 13.3 kiracı 5 7.5 aileden kaldı 8 12.1 bedelsiz 1 1.8 toplam 66 100.0


Tablo 14, Soru: Ev in izden memnun musunuz?

SOSYAL. VE EKONOMİK VERİLER

KONUT-AÎLE İLİŞKİLERİ Kişilere evlerinden hoşnut olup olmadıkları sorulduğunda 36'sının hoşnut, 30'unun böyle olmadığı görülmektedir. Hoşnut olduklarını belirten kişilerin çoğunun orta yaşın üstünde olduğu gözlenmektedir. Ayrıca bu kişiler uzun süredir yaşamlarını bu evlerde sürdürmektedir ki bu, hoşnut olmanın alışkanlıkla eş anlamlı kullanıldığı sonucuna götürmektedir (Bk.Tablo 14).

evet 36 hayır 30

54.4 45.6

toplam 66 100.0

Evlerinden hoşnut olmayan kişilere bunun nedeni sorulduğunda, 15 aile banyo ve mutfak olmadığından evlerinin rahat ve kullanışlı olmadığını belirtmiştir. 8 aile evlerinin harap ve oturulamayacak durumda olduğunu, 6 aile dar geldiğini, 1 aile ise "modern" olmadığını söylemiştir (Bk.Tablo 15). "Mennun değilseniz, nasıl bir evde oturmak istersiniz?" sorusunu ise 21 aile "modern", 9'u ise yeni fakat geleneksel mimariye uygun -alıştıkları düzende- bir evde oturmak istedikleri şeklinde yanıtlamışlardır (Bk.Tablo 16).

Tablo 16. Soru: Memnun değilseniz nasıl bir evde oturmak istersiniz?

kullanışsız 15 50.0 harap 8 26.6 dar 6 20.1 modern değil 1 3.3 toplam

Tablo 15. Soru: Neden memnun d e ğ i l s i n i z ? toplam

modern geleneksel toplam

30

n 21 9 30

100.0

% 70 30 100

Bu yanıtlar daha Önce belirtilen hoşnut olmama nedenleri ile çelişkiye düşmektedir. Ancak bir aile evini modern olmadığı için beğenmediğini söylerken, 21 aile modern bir yapıda otu ur ma .çın beğenmediğini söy_ . _._ ., _ _. __ _,_.r isteğini dile getirmektedir. O halde, anket yapılan ailelerin evlerinden hoşnut olmamalarının gerçek nedenin "eski yapıları bağenmeme, her türlü konforu elde edebileceklerini düşündükleri modern yapılarda oturma isteği" olduğu ortaya çıkmaktadır. Fakat


bu kişilerin onarım görmüş bir eski konutta da aradıkları konforu bulabileceklerini anlatacak tek bir örnek bile yoktur. Yapılacak bir iki Örnek daha sonra tekrarlanacak bu tür bir ankette farklı yanıtlar alınmasına neden olabilecektir. "Modern" yapılarda oturmak isteyenlerin genç aileler ol'duğu akla gelebilir. Bu nedenle yapılan araştırma düşünülen sonucu vermemiştir". "Modern" yapıda oturmak isteyenlerin yaş ortalaması 48, yöresel mimari özellikleri olan eski konutları yeğleyenlerin yaş ortalaması ise 59'dur. Ancak geleneksel türde bir yapıyı, isteyenlerin bir bölümünün çok yaşlı, olmaları, apartman tipi konutlarda yaşamayı red etmeleri bu grubun yaş ortalamasını oldukça arttırmaktadır. Evinde hoşnut olsun olmasın tüm ailelere sorulan "Eviniz size yetiyor mu?'" sorunusu ise 66 ailenin %84.5'u olumlu, %15.5'u ise olumsuz yanıtlamıştır (Bk.Tablo 17).

Tablo 17, Soru: Evinizin bütün bölümlerini kullanabiliyor musunuz?

tt

evet 56 hayır 10

84.5 15.5

toplam 66 100.0

Bundan da konutların genelde yeterli olduğu sonucuna varılabilir. Ayrıca Tablo 7'de açıkça görülebileceği gibi konutların %85'înde 1-4 oda olup konut başına 3.1 kişi düştüğüne göre, bu sonuçlar da kanımızı doğrular niteliktedir. Evlerinden hoşnut olmadıklarını belirten kişilere bu konudaki geleceğe yönelik tasarıları sorulduğunda 13 ailenin harap durumdaki evini onarıp kullanmayı, 13 ailenin yıkıp modern bir ev yapmayı, 2 ailenin yetersizlik nedeniyle ek yapmayı, 1 ailenin satmayı, 1 ailenin ise kiralamayı yeğlediği öğrenilmiştir (Bk.Tablo 18).

Tablo 18. Soru: Evinizden memnun değilseniz veya size yetmiyorsa ne yapmayı düşünüyorsunuz?

onarıp kullanmak 13 43.3 yıkıp yeniden yapmak 13 43.3 ilave yapmak 2 6.6 satmak 1 3,4 kiraya vermek 1 3.4 toplam 30 100.0

Evlerini yıkmak isteyen aileler de, evlerinin bir kaç hisseli olmasından, kentin imar planının olmamasından ve yapı malzemesi ve işçi bulma güçlüğünden, bu işlemi ertelediklerini belirtmişlerdir. Görülüyor ki yapıların yıkılması isteği çok fazla değildir. Bunun bir nedeni de turizmin henüz çok gelişmemiş olmasına bağlanabilir. Çünkü turizm girdisi Türkiye'nin hemen her yerinde tarihsel çevrenin yozlaşmasına neden olmakta, yıkım başlayarak çok katlı modern yapılar yükselmektedir. Yeni Foça'da bunun henüz başlamamış olması kentin korunabilmesi olanağını arttırmaktadır.


5. Bazı İyi durumda olan yapılarda da küçük ölçekte onarım gerekli görüldüğünden, bunlar anket sırasında değerlendirilmemişlerdir.

HALKIN EKONOMİK GÜCÜ Yapıların strüktürel durumları incelendiğinde (Bk.tablo 1) 22'sinin iyi, 30'unun orta, 14'ünün ise oldukça harap olduğu görülmektedir. Bu evlerde oturan ailelerin onarım yapabilecek ekonomik güçleri araştırıldığında ancak 17 ailenin bu güce sahip olduğu ortaya çıkmaktadır, 28 ailenin onarım yapacak ekonomik gücü yoktur (Bk.Tablo 19).s

Tablo 19. Soru: Evinizin bakım ve onarımını sağlayacak gücünüz var mı?

evet 17 hay ı r 28

37.7 62.3

toplam 45 100.0

"Evinizi onarmak için Devlet ya da Belediye size faizsiz ve uzun sürede ödenmek üzere kredi verirse onarıp aynı evde oturmak istermisiniz?" sorumuz ise ciddiye alınmadı ve büyük bir çoğunluk tarafından yanıtsız bırakıldı. Böyle bir olanağa kimse inanmamakta, tarım için dahi kredi verilmeyen bir ülkede, konut onarımı için kredi verilmesinin gerçek olamayacağı belirtilmektedir (Bk.Tablo 20).

Tablo 20. Soru: Evinizi onarmak için devlet ya da belediye size faizsiz ve uzun sürede Ödenmek üzere kredi ver i rse tamir edip aynı evde oturmak i s t e r misiniz?

evet hayır bilmiyor cevapsız toplam

n 19 1 1 45 66

% 28.2 1.8 1.8 68.2 100.0

Yeni ev yapmak için yeterli ekonomik güçleri olup olmadığı sorulan 66 aileden 14'ünün bu gücü vardır, 41 aile ise bu güce sahip değildir. Ayrıca 11 aile yeni bir ev istemediğini belirtmiştir (Bk.Tablo 21).

Tablo 21. Soru: Yeni b i r ev yapacak ekonomik gücünüz var IDI?

var 14 21.1 yok 38 57.8 gereksinim yok 14 21.1 toplam 66 100.0

KORUMA BİLİNCİ Halkın gerek içinde oturduğu konutlar, gerek çevrelerindeki yapılar konusunda düşüncelerini Öğrenmek amacıyla bazı sorular da sorulmuştur. Kişilerin kendi konutları hakkındaki düşünceleri sorulduğunda araştırma kapsamına giren 66 aileden 42'si evini bugünkü hali ile korumak istediğini, 22'si evini korumaya değer bulmadığını, 2'si ise bu konuda bir fikri olmadığını belirtmiştir (Bk.Tablo 22).


Tablo 22. Soru: Evinizi korumaya değer buluyor musunuz?

evet 42 64.0 hayır 22 33.0 bilmiyor 2 3.0 toplam 66 100.0

Ancak bu koruma isteğinin eski eserin bilinçli bir şekilde korunması olduğu söylenemez. Daha önce de belirtildiği gibi bir alışkanlık, yada aile yadigarına bağlılık, bir anı olmaktan öte bir özellik taşımamaktadır. Bu düşünce ya da bir ölçüde his, yıkımı ve tarihsel çevrenin bozulmasını, kaybolmasını önlemekte, en azından geciktirmektedir. ""Yakın çevrede korunmasını gerekli gördüğünüz yapı var mı?"-sorusuna 29 aile olumlu, 12 aile olumsuz yanıt verdi. 25 aile ise bu konuda hiç bir şey bilmediğini belirtti (Bk.Tablo 23).

Tablo 23. Soru: Yakın çevrenizde

var yok

29 12

korunmasını gerekli gördüğünüz toplam ev varmı?

42.6

18.1 b i lmiyor 25 39.3

66 100.0

Şekil 15. list ge l i r grubundan Eumların kullandığı tür konutlardan bir ay r ı n t ı . Yarım dairesel tonozlu g i r i ş in perspektif vurgulama için kapıya doğru daraldığı görülmektedir. Pencere boyutları ise üst ve a l t katlarda fa rk l ı l ık göstermektedir.

34 GÜL ÂSATEKİN, ZEYNEP EREN

Şekil 16. Kentin iki motelinden biti. Eski Yapının onarılarak kullanıldığı izlenmekte, onarımda kullanılan renk ve malzeme ise halkın onarım anlayışını örneklemektedir.

Şekil 17. Halkın korunmasını en çok istediği Eski Okul yapısı. Ancak bu istek daha çok anılara bağlılık ve kentin bir diigiin salonuna gereksiniminden kaynaklanmaktadır.

"Bilmiyorum" yanıtının bu kadar çok oluşu sorumuzun anlaşılamadığını ya da yanlış değerlendirildiğni göstermektedir, Olumlu yanıt verenler ise eski okul yapısını korunmaya değer bulmaktadırlar. Bunun onarılıp yeni bir işlev verilmesini -düğün salonu ya da otel- istemektedirler. Bu da bir ölçüde yaşlıların söz konusu yapıda okumalarından gelen anılara bağlılık ya da kentin önemli bir gereksiniminin bilincinde olmak şeklinde yorumlanabilir (Şekil 17). Birçok kişi de 1955 yılında yıkılan Kilise'den söz ederek "yıkmasaydık bugün Yeni Foça'y3 Ç°k sayıda yabancı turist gelirdi" demektedirler. Aynı soruya verilen ilginç yanıtlardan biri de kıyının ve denizin korunmaya değer bulunuşudur. Halkın denize girme alışkanlığı yok denecek kadar az olmakla birlikte turizme katkısı bakımından burası değerli görülmektedir (Bk.Tablo 24).


sahil şeridi 43 65.2 her yer 10 15.1 oturduğu yer 3 4.6 cevapsız 10 15.1

TabLo 24. Soru: Foça'nın en güzel t o p l a m 6 6 1 0 0 . 0 yecler i hangileridir?

Kentin "modernleşmesi" konusundaki düşüncelerini anlamak için "Kasabada yeni, modern ve çok katlı yapılar yapılırsa" sorununa 37 aile "iyi olur", 25 aile "bugünkü rahatlık ve güzelliğini kaybeder", 4 aile ise "beni ilgilendirmez" yanıtını vermiştir (Bk.Tablo 25). Görülüyor ki anketi yanıtliyanlarm yarısından biraz fazlası kentin değişmesini istemektedir. Kentin bu halini yeğliyenler ise daha yaşlı kişilerdir ve tablo 14'de izlenen sonuçlar bununla aynı paraleldedir.

daha iyi olur 37 54.6 bugünkü güzelliğini kaybeder 25 39.3 beni ilgilendirmiyor 4 6.1

Tablo 25. Kasabada bir çok modern ve t o p l a m 6 6 1 0 0 . 0 çok ka t l ı yapı yapı l ı rsa "

Halkın konutlar, eski eserler ve çevre ile ilgili görüş ve önerilerini şöyle sıralayabiliriz: . "Eski eser diye bir şey yok, bu evlerin tuvaleti banyosu bile yok, böyle şey olmaz. Saçma bunlar."

. "Sahil kapansın istemiyoruz." , "Kredi vermiyorlar, ev yapamıyoruz." . "Rum evlerinin işçiliği güzel." . "Gavur binası, ne tuvaleti ne de banyosu var. Yalnızca dışarıdan güzel."

. "Evler çok bakımsız ve geri."

. "Eski eser diye tesbit edip yıktırmayacaksınız, neresi eski eser bunun?"

. "Fatih camii, Yeni Foça'nın tek tarihi eseridir."

. "Yeni Foça geri kalmış bir yerdir. Eski Foça kadar güzel olsun."

. "Şehirleşirse Yeni Foça turistleri çekmez."

S0NUC

Görülüyor ki, Yeni Foça'da, halkın koruma olgusuna ilgisi oldukça kısıtlıdır. Anketin 'Koruma Bilinci' bölümünde yer alan soruların yanıtları da bunu kanıtlayıcı niteliktedir. Ancak, bu çalışmalar yapıldığı sırada Devletin parasal yardımına" ilişkin sorular ciddiye dahi alınmıyordu. Bugün ise, 1710 sayılı Eski Eserler Yasasında da belirtilen 'Özel ve Tüzel

O

P-

O

Dİ

3 -

(O

Cü

rt

H

3 e

£ n

s;

rt p.-

Ö

o ^

3 o

B ro

(D

CD

rt

W

[D

v

ı-l H'

3 to

to

t->

CO

co

rt

>">

s:

H

o •

H

Tl

rt>

Co

K 3

co

[»

CO

H ro a

o a- r

t tu

H

o ft,

O

rt

T

l O

ı-

1

ro

ı-h

rt

3 Cu

O

. • ^ (D

rt

ı-h

H

3 Ef

g

3 B

co

•• rt

•P

£

rt> P

* (D

•ö

preserved! eople's a rt rt

3

* H

. P

-rt

co

C

rt

O,

o tD

N

P

« D

- O

e rt

O

3*

H

ı Co

*

H

O

fu

B o rt

rt

rt)

a*

>-f

m

o ı-h

hh

to

O

rt

rt

D

* tn

ro

rt-

rt

V 9

[D

t. rt

3

rt

O

O

O

3 B

H

ro

p-

tn

co

B 3 O

rt

a"

tu

1 a I-1

*-«!

C7"

ro

H

(D

(U

I—1

P'

M

ro

ft- •

P-

(U 0

0 H

3

oo

o ro

rt

»i

<J

tu

(D

H

- rt>

P*

H

O

H

p.

rt)

3 3

N

co

t-1 B

to

rt

rt

(D

o*

C

3 P

-O

H

rt

P1

H

fu

• p

-(ü

t-'

rt

a H

<<

p> O

3

" •

rt

ı-l

fD

O

co

n> ^

ı-h

a

. ı-h

H

> a

* ı-t

O

rt

(D

tD

P

, CO

p

t CO

P

* rt

rt

(u

(t

O

3*

ı-i

< H

ro

n>

fl>

to rt

«

a" n

- p-

ro

tu

3-

o co

K

co

a rt

P

- rt

O

1

H

rt

H-

O

fo

O

3 fi

rt

ro

H

- o

to

o-O

U

* H

* 3

rt n

rt

co

o o

p-

e rt

Hh

3

3 O

•*

rt

rt K

er

a" t

o •<

; ro

ro

c

p- o

*:

oo

p.

a*

p-

p-

ro

< a*

ı_.

H

ro

O

o »

3 c

3 t»

rjo

o

er

ro "

T <

^ the en •range s can

t-< o S

t/1 rt

p-

P1

P* to

3 O

rt

3*

İD

ı-i

O

C

rt

n o S S p*

tn.

rt

3*

(D

Tt ro

o Tl M

ro

co

ft.

P*

co

rt

H c co

rt

p* a rt a"

ro

o o 3 rt

ro

B T>

rt

ı-h

O

P. rt

3*

ro

3

co

H

to

rt

P.

p M

rt

P

* ^

a*

ro

O

rt

p,

o ro

P

* co

3

S

co

rt

B

H-

O

09

P-

O

O

CO

rt a*

a

o p.

rt

c

B

to

to

p- ı

-h

P.

rt p

- 3

rt

< O

to

p-

oo

p-

to

c .

P1

ro ı

-ı er

o

rt

3 p"

-<!

cu

ro

3 H

* O

-"•<

: a

o ^

W

rt

co

o p

O

o.

o»

ro

HI

c O

e

rt)

ı-h

rt

HI

p.

HI

a rt

o

rt P

. a

" H

rt

rt

O

p

. ro

3

* 3*

rt

g 3

P-

rt to

rt)

3"

.

P.

3*

rt

ro

w

rt

ro

o w

P"

tr

rt

H

ûl

M

(D

H-t

) 3

" rt)

s

?T

co

H

ro

ro T

) to

H

I rt

ro

?T

ro

3

co

O

co

Tl

H

m

o n

ro

ro

3*

H-

rt

P-

H

O

o o

s!

o <

T)

e p,

a*

rt

to

P1

tn

O

a"

3*

rt

(!)

ro »

o tu

o

p>

co

e co

rt

e o

p*

« [o

P

, co

3

3 P

1 ro

to

ro

rt

H

' tn

o

rt

3*

rt

tn

B

* H

ı 3

* ro

•<

ro

to

H-

<<«

rt ı

-j.

> rt

en

^

rt

O

P*

en

(iı

p"

P,

-o

fl>

P-.

rt P

, ro

p.

ro

p

. o

D- "

ö o

ro

< p

1 aJ

tu

o* 3

ro

p"

p

- p

- H

to

<

P1

rt

3 rt

<?

p« O

o

. ro

M

n

*Ö

H-

o o

o ro

o

p*

co

rt

P,

H,

p 3

•Ö

C

t»

H

§ 0Q

P

4 (D

rt

(D

(t

cu

(b

?T a

* M

3

rt

••<

p*

(D

co

rt

O

p> a

* o

s to

*<

o n

3 to

3

C

rt>

3 CO

CO

C

0 P

rt O

- P

* 3

ro

p- o

to

û

. tn

o

- P

. rt

<!

•

ro

p* r

o 3

ro

rt

co

ro

P < p H o a B ro

3 rt ,

rt

-O

O

Cu

H

• rt

rt

a*

p

. ro

o e

3 to

CO

rt •

ro

p,

T3

P"t

3 rt)

tu

O

H

-a

M

ro

ro

B

-.*ö

co

pv

to

(U

C0

rt

p

-rt

tn

p

-rt

p-

e co

D

-ro

M

to

rt

p

*

t-4 cu

a co

rt e a p* ro

co

B to

a.

ro

C7*

o o

.^

S t»

e H

T

l ft.

O

co

3

rt rt

P

* p*

ro

ro

a"

o P

- C

tn

rt

rt

o

O

O

H

B

p- r

o o

tn

< CO

tıı

tn

p

* C

rt

h+

P*

P* ro

p,

tö

to

3 7?

to

tn

p • H 3

an

ri CO

[0

P"

rtp

.ro

to

P.

p-T

i o

ro

» P

an

s ro

rt

O

H

D*

C

ro

rt

«i

ro

5" w

M

P

- ,r

t to

co

•

rt

rt

K

(D

o ro

co

. H

3

p.

p.

en

n o

Tl

B

TI

o ro

CO

W

D

P.

(0

O

rt

* H

ı

O

p*

rt

ı-h

N

3*

B rt)

rt

H-

P-

M

O

ro •

c rt

rt

H

n

o er

o

s ro

B

p

ro

p.

CO

rt 3

O

rt

O

ro

Hı

er

H

ro

< to

p

-,

ffi

5 -S

B

s e

rt "

ö «i

ro

P- rt>

ro

a

"o

ro

o ^

Hı

P.

rt r

o er

p-

ro t

u rt

ro İS

T3

ro

H

P1

" CO

o

m

rt

^ H

- P

-.

ro B

o

a.

3 rt

to

P>

O

P-

3 ı-l

co

ro

rt

c ^

P

*TJ

K

ro T

I o

P-

H

•-=5

?r

1>

3ST TO

> o -1

-I

X m

111 o c

I0D11 ^ m o -n

> m (/)

—|

^̂

O z > E o 73 ^ > ~\

-C

m

z Tl

O o 3>

<î

o:

a* p

-ro

N

ro

P1

*-»

ro ?

r ro

<;

p

* p

> K

ro P

* ro

v-1

^ p

- 3

rt>

co ?

r ro

B

p* a

ro

s*

ro

B

p pr

ro

N

?r t

o ?r

to

rt

rt

B

?î*

rt)

C

P

ft. ft

en

o: O

ST

3

3: C

B

"O

< rt)

P. B

s^

^ ro

ro ro

P

> tn

P

. ro

p

* p

H

B

p-

p 3

ro

n to

rt

ro 3

ro

H

T

l O

ro

c

?r p

< l-

t t»

P

-*<

p- c

ro

P

ft.

p-

H

, 3

p* t

o H

* H

B

3

rt

• to

ro

tıO

CU

CO

fU

<Xf

i t-'

P

'tO

P

(U

Co

ı*ı

B

P1

B to

P

pı

tn

vco

p*

P

S

[u

P

to

r\ H

••

< p

S

to

3 _

tu

o: o

-3

to

O*

pJı

tO

co

ro

P1

*»

3 to

p

" B

^

to ro

to H

P

CO

p.

l-t

ıO

P H

-3

& CO

K

?r

c

p 3

v01

{1}

rt fu

o P1

(W

00

o:

C

co

co

rt C

(D

-

N

D-

O*

H-

C

croc

H

- Co

a pi

ro

ft.

rt

co

p*

p, r

o B o

ro

P" 3

ıs- co

e oo

N

ro

rt

^ H.

o: H

3

a a.

p-

ro

rjgt

p-

co

to

^ p co

to

to

ı-t

rt

rt

H

H S to

?r

rt to

cr

> p

* n to

3 7t

ro

"rt 3

ft-1*!

p H

00

c

p p rt P1 co

H

wj

3: ?r

co

ro

?r

to W

P

c to

H

co

e p

M

3 3

ft.

-to

3 o

Hı

(Ü

to

H

ft.

7? t

o p

t P

O

a*

H

c c ı-(

(ü

P

-rt

N

p B

t-1 E

<

3 ro

fjt

î H

ro

to

o 3

rt

p P

- rt

üt

* B

P

> (U

H-

W

N

to

?r

00

P)

g: 3

3

P1

p"

P

ro o

ot

H

P

a.

-ro

3 to w

ro

P

1

ro

ft.

p- ^ ro

co

p-

co

p.

O

?r

c P1

*<

tu

T)

P 3 II co

»co

P

rt C

O

P.

pt to

?r

co

p-

p i-» c

r p

C

oot

p a

. 3

tu

p ro

3 P

-

ro *

H

3 w

7?

co

3 *<

j p

t O

«

^ C0

T

) ?^

^

P*

O

P3 r

o co

tn

ro

p

-H

P

1 3

" ro

m

P.

M

O

rt ro

P1

O

P"

W

H

CU

îf 7?

e P"

pt co

3 P 3 to

cu

<o ^ 3:

N ro

H ro

rtp.ro

Documents

HALKIN KORUMA OLGUSUNA TEPKİ VE/VEYA KATKISININ