Hạnh phúc lối nào

H nh Phúc L i nào 1 www.hobieuchanh.com

1

H nh phúc l i nàoH Bi u Chánh

t ng ni m vong linh ông b n Ph m Ho ng Th a, m t nhân v t thông minh và hi u ngh a, l i thi uph c nên th ng yêu m n ti c cho tác gi Bi u Chánh.H Bi u Chánh

1. L N THEO L I C

thành th hay thôn quê m i ch có m t th vui riêng. Trong ch n thôn quê,h mùa m a v a d t, mùa n ng t i r i, thì c nh v t trông ra vui v l lùng, vui màkh i lo x p túi hao ti n, vui mà kh i s xa hoa tr y l c.

Thú vui là thú vui c ti p xúc v i c nh i thi t thà, th th i, gi n d , ôn hòac a ám nông phu, vui c c m th y cách bu n lo, cách b c t c, cách h i h n, cáchth n thùa, cách yêu gia ình, cách quí danh d c a h ng bình dân gái trai già tr . Ph ig n g i ng th y rõ b c x c a ng i s ng gi a ng bái, m i th u hi u cá tánh vàtâm h n c a dân t c Vi t Nam. V y ai mu n tìm hi u th thái nhân tình thì nên n i rakh i ch n th thành, m i bi t thú vui áng m n, m i th y s th t áng hi u.

N u các b n không tin l i c a chúng tôi, thì chúng tôi m i các b n i ch i v ichúng tôi vài b a. Ch ng c n ph i l i l ng i âu cho xa. Chúng ta i xu ng vùng C nGiu c cách Saigon vài ch c cây s ngàn mà thôi. Chúng ta chung s ng v i nông giam t th i gian, thì c ng cho chúng ta hài lòng và sáng trí.

ây chúng tôi gi hé th m t góc b c màn en t i che y cu c sanh s ng thônquê, gi hé cho các b n li c m t s qua mà nhìn xem ít gia ình nông dân, xem vài nhàcó c m ti n v i vài nhà th ng thi u h t, xem ng i thi t thà ch n ch t ch khôngph i d i kh , còn tham lam thi t c ng dám hung h ng ngang ng c v y.

N m n y c ng nh các n m khác. B c qua u tháng 11 thì bu i chi u gióch ng th i lai rai, còn êm khuya gió b c ph t man mát.

Trong v n quýt, cam u m trái, b u, m p ua tr bông, d i b u tr i xanhxanh v i vài c m mây trông tr ng tr ng.

Còn ngoài ng thì r i rác có ng i ng theo m y b ru ng mà câu cá, u inón lá, mình m c qu n áo s sài, ng châm b m, d u rê cá lóc hay là nh cá rô, c ngb n chí ng c bu i, không s n ng, không bi t m i. Gi a cánh ng minh mông,g n hay xa âu âu c ng là lúa, m y chú câu n y giúp t o ra m t b c tranh p ,h u c nh, h u nh n, l i có m y xóm d ng d ng1 phía trong xa, v i gi ng cây trâm b uáng tr c m y cái nhà sùm s p.

ng im lìm, b ng th ng, m y ám lúa s m ã chín r i nên ph i màu vàng, h ah n áo qu n T t cho con, v . M y ám lúa l , bông tr ã g n u nên khoe màu xámxám, s p giúp ti n s m l v t mà cúng qu i trong ba ngày xuân. Còn nh ng ám lúaxanh d n, ch thì b i ng n , ch thì ã ng m òng òng, c th y u chung giúp

1 m m


2

cho nông gia thanh toán chi phí ho c n n n nuôi s ng gia ình quanh n m, mà còn d giúp cho tô i m c a nhà, ho c d phòng t n hao b t tr c.

Trong vùng C n Giu c c ng nh các vùng xa xôi khác, n lúc n y nh n dângiàu hay nghèo th y u hân hoan th th i, quên h t các c c nh c ã qua vui r csung s ng s p t i, b i v y già tr u l ng x ng r n r c, ng i i th m lúa, k lotr ng rau, mong c lúa bán c giá cao, hàng mua c giá th p ng ngày T t vuisay ch i ít b a mà chào n m m i bình an m nh gi i.

T trong v n trong r y ra ngoài ru ng ngoài sông, ch nào c ng th y cu c sanhho t m nh m c a con nhà nông. y là tri u ch ng tâm h n v ng vàng c ng cõi c adân t c Vi t Nam c ng quy t sanh t n, không k cu c i i xây không s tai h an m d a.

trên Ch L n i xu ng C n Giu c, khi g n t i d c c u úc b t qua ch , n ucác b n l u ý thì t nhiên các b n s th y bên phía tay m t có m t th t v n sum sê,n m cách công l ch ng m t tr m th c. T mé l vô t i v n có m t b p r ng l ncao ráo, xe ng a xe h i vô ra d dàng. B phóng ngang qua ám ru ng, hai bên khôngcó tr ng cây c i chi h t, u trong i ngay vô gi a v n, không có c a ngõ, nh ngphía n y m i bên có tr ng m t hàng cây bông b p làm hàng rào. Dài theo rào ó thìtr ng cây sua a, n mùa n y nó tr bông tr ng nõn xem c ng vui vui. Qua kh i ràor i thì t i m t cái sân r ng l n b tr ng mùa g t ch t lúa bó mà p, còn m t bênthì có m t cái chu ng l p lá d a nh t trâu.

Sau cái sân n y thì có m t tòa nhà nh ngói ba c n hai chái, n n úc, c a cu n,c t theo ki u x a. Phía sau n a m i có nhà b p, v a lúa, chu ng heo, chu ng gà,chu ng v t, r i thì t i v n có cau tr u d a chu i tr ng chen nhau l n x n.

H i ra m i bi t cu c nhà n y là cu c c a bà Xã C m . Xóm n y g m h n m tch c nóc gia, ch không ph i bà Xã C m riêng m t mình. Vì bà u ngoài l i cóv n áng khu t các nhà khác d c theo mé r ch C n Giu c, nh m phía sau v n c abà, b i v y i ngoài công l ngó vô không th y c. C xóm ai c ng là tá i n và bàcon xa xa v i ch ng bà h t.

T ng nên nói ph t cho các b n hi u bà Xã C m n y là ai.Bà Xã C m là m t bà s ng ph n m nay ã 60 tu i, u tóc b c hoa râm, r ng

r ng h t vài cái, nh ng s c kh e bà v n còn y . Thu nay bà v i tá i n tá thcó nh n, v i bà con bên ch ng có ngh a, b i v y trong làng trong xóm, t già chí tr ,ai c ng kính m n bà. Mà c vùng n y t c u Ông Thình xu ng C n Giu c, M ng Gà,Ch Tr m, C n c, qua t i R ch ào, R ch Ki n, ai nghe tên bà c ng u kính n .

Ng i ta nói qu quy t r ng không ph i t i bà giàu có nên bà c thiên h kínhn : Bà là m t s ng ph , ch ng bà h i sanh ti n ch m i làm ch c Xã tr ng mà thôich không có oai quy n gì. Hi n th i bà có nhà c a ru ng t, nh ng bình th ng m in m bà thâu góp huê l i l i hai ngàn r i thùng lúa; bà ph i mua trâu m n b n làmdây ru ng tr c nhà nên s lúa c a bà m i lên c ba ngàn thùng. y v y bà làng i có c m ti n, ch không ph i là ng i giàu l n nên thiên h kiên s . S d ng ita kính n ng i khen bà ch vì bà là ng i ham nh n ngh a, bi t l giáo, bà bi t th ngnhà nghèo, bà ph i v i bà con làng xóm, bà s n lòng c u giúp nh ng ng i b tai


3

n n, nh t là bà bi t th ti t v i ch ng, ch ng ch t h i bà 26 tu i mà bà góa nuôi con, góa trót 40 n m tr ng, không có ti ng t m chi h t, cái h nh ó m i thi t là quí.T i nh v y nên vùng C n Giu c, ai nghe nói n tên bà Xã C m thì c ng cho

là bà là ng i hi n c . Bà c thiên h t ng cho cái danh t t nh v y thi t là quí.Có nhi u bà, ch ng làm n ch c H ng C , có huê l i hàng n m b ng m i s lúac a bà, mà nào có c ai khen ng i quí tr ng nh bà v y âu.

Bà Xã C m c nh v y là vì bà sanh tr ng trong nhà nho h c bên R chào. Ông thân sanh c a bà h i tr c h c th c r ng, làm thu c hay, ông d y d bà

trong khuôn kh nho giáo.Nh danh c a bà Lê Th N . Khi bà c 20 tu i, cha m g bà cho Nguy n V n

C m, con trai c a m t ông H ng s có c m ti n bên C n Giu c.V nhà ch ng, nh có nho phong c a cha ung úc, nên bà gi tr n ph n làm dâu

th o làm v hi n. Ch ng may làm dâu m i c m t n m thì cha m ch ng l n l tch t h t. Vì ch ng bà là con m t trong gia ình, b i v y bà t n tâm giúp ch ng c tangtrúng o, cúng t l .

n n m bà 23 tu i, bà m i sanh c a con trai. V ch ng vui m ng l a tênNguy n V n ng mà t cho con.

Cha m l i m t cu c nhà v i vài ch c m u ru ng. C m tính lo làm ru ngng n i nghi p c a m cha. C m cày c y 4 m u t chung quanh nhà, còn 16 m u xa

thì chia cho tá i n m n. Trong nhà nh có v lo b n i tr , C m làm trong ít n m thìs lúa ã c thêm nhi u.

Làng th y C m có c m ti n, l i tánh tình thu n h u, m i ép c làm Xã tr ng.Không th t ch i c. C m ph i ép lòng lãnh ch c mà giúp vi c làng. Nào dè làmxã tr ng ch a c m t n m, C m nhu m b nh r i ch t, b l i ng i v góa 26 tu iv i a con côi cúc m i 3 tu i.

Thím Xã C m ch ng ch t mà thím còn tr quá, s c p m i n nên hình dángyêu ki u, nho phong nh i mài nên tánh tình thu n h u; ã v y mà thím còn làm chm t s nghi p kh ái, m t n m có s n lúa ngàn. y là m t mi ng m i ngon treo mànhem nhèm b m tham tài v i khách háo s c g n xa, b i v y thi u chi k lân la ho cdòm ngó.

Thím xã ta l i không quan ni m c nh i s ng t ng lai c a thím nh ý thiên ht ng t ng. Thím nh n th y tr i t t ây phú cho thím ba nhi m v y u caoth ng c ba.

Th nh t: th ti t v i ch ng mà th ch ng và thay th cho ch ng mà ph ng sm cha ông bà bên ch ng;

Th nhì: nuôi d y a con th ngây ng ch ng khôn l n nó trí mà n inghi p cho tông môn;

Th ba: gi gìn tài s n c a ông cha l u h , ng ngày sau giao l i cho con, n ubành tr ng them c thì càng t t; còn nh không c thì c ng ph i gi cho ynguyên không phép làm hao mòn m s t.


4

ã bi t gánh thì n ng, ng thì xa, nh ng thím xã ta c ng quy t v a xách v ab ng thím c ba gánh lên vai r i m nh m b c vào ng i ngó ngay tr c m tmà i t i, không k y n anh nh y nhót trên rào ho c hát ca ngoài ngõ.

H nói sao thì làm v y, d u m t c ng không th i chí, d u bu n c ng không ththan. Trót m y n m thím Xã ti p t c cày c y ru ng g n và cho m n ru ng xa, c ngnh h i ch ng còn s ng. Thím ch m nom th ph ng cúng qu y ch ng và ông bà cham bên ch ng h n hoi. Thím c y ng i trong xóm d y con t p c t p vi t, h rãnh thìthím d y con i u nên l h cho con nghe, ch tánh t t t t x u cho con th y, c tâmung úc cho con tr nên ng i ng n, mà c ng mong gây i h nh phúc s n chocon an h ng.

Khi bé ng c 8 tu i, thím cho qua tr ng C n Giu c h c. Thím ki mi m công lao c a thím l i, thì thím nh n th y c ba nhi m v thím u làm c

vuông tròn. S huê l i cho m n ru ng v i s lúa làm ra thím dành d m c m t sti n khá l n. Thím tu b nhà c a cho ch c ch n, d n d p v n sân cho s ch s , màthím còn mua thêm c m t s ru ng 10 m u trong mé R ch M ng Gà. Công phu

c k t qu t t p nh v y càng nung chí cho thím i t i hoài. Bành tr ng thêm snghi p cho con và xây d ng n n h nh phúc con h ng, ó là hai m c tiêu c a thím,không bao gi thím quên cho c.

V n con nhà có giáo d c, bé ng bi t kính m n cha m , bi t quí tr ng tôngmôn. L n lên chàng th y trong gia ình có m t mình bà m còn mà s n sóc d y dchàng mà thôi, ch ông cha ã quá vãng h t, b i v y chàng t t t c tình thân yêu vàobà m , ph i m vui thì chàng m i vui, ch m bu n thì chàng không vui c. Nghem d n ph i ân c n h c t p l p thân thì chàng i h c chàng ch m chú, h c siêngn ng ng làm cho vui lòng m . V i ý trí y t nhiên chàng h c mau tinh t n, c mv i th y r t vui lòng, mà c ng c chúng b n u yêu m n.

N m lên 13 tu i, ng thi u b ng ti u h c. Thím Xã C m th m ngh chàngcòn nh quá, nhà không ích gì. H n n a mu n làm ng i thông th o c n ph i mr ng vòng nghe th y, nh t là c n ph i ti p xúc v i i cho bi t hay d d i khôn, b iv y thím em ng lên Saigon g i nhà m t ng i quen ng chàng h c ti p trongm t tr ng t th c cho ngày sau kh i quê mùa nhút nhát.

ng h c c 4 n m. Mà n m sau chàng c b nh hoài, h c không t n phát.Thím Xã lên em con n bác s khám s c kh e. Bác s nói ng ph i v i tim ukhông t t. Ông khuyên ki m ch có c nh thanh t nh, có gió mát m cho ng t th n là Saigon.

Thím Xã ngh vì ki ng h Nguy n c a ng không tr ng th , l i ít con ítcháu, bây gi ch còn có m t mình ng x r ó mà thôi. V y i u c n thi t là ph iduy trì s c kh e cho con, ch h c cho nhi u r i mang b nh mà ph i ch t s m thì càngthêm h i. Hu ng chi giá tr c a con ng i do n i tâm chí c a c h nh, ch khôngph i nh h c th c r ng, v i a v cao. Nhà ã có s n c m ti n, ng ch ng c n ph ilàm th y hay làm ông ng lãnh l ng mà nuôi s ng. nhà lo ti p d ng s c kh e,ch ng l n khôn thì c i v mà l p gia ình, r i c x cho úng n, trong nhà loph ng t ông bà, gi s nghi p c a t tiên, kính bà m , yêu v con, ra ng bi t hòanhã v i m i ng i, bi t tuân hành pháp lu t, làm c bao nhiêu ó, tuy không caosang, song c ng kh i ai chê c i mà h th n.


5

Ngh nh v y thím Xã m i xin con thôi h c r i r c con tr v nhà mà ho nd ng, t ch c b n cho con thong th th nh th i, khuyên con mua sách mua báo

ng c gi i khuây, s m m i v i chi u mát xúi con ra ru ng mà h ng thanh khí.S ng gi a c nh im lìm mát m trong ch n thôn quê. ng ph c s c kh e l n

l n. Bây gi ã c 17 tu i r i, l i có lìa nhà xa m lên Sai gon h c m y n m,chàng ã c th y thói i v i tình ng i chút nh. V nhà h tr i mát thì chàngho c vác c n câu i câu cá, ho c th b c qua ch d o ch i. Tr a n ng và êm t i thìchàng n m c sách. M i vi c trong nhà cho t i vi c ru ng n ng và v n t c thìm u giành lo l ng h t, l i còn ch m nom t ng mi ng n gi c ng cho chàng n a.

Không có cha, t nh ng ch c bà m t ng tiu n ng n u mà thôi. Thunay ng yêu m thi t, nh ng yêu vì m d ng , m út c m, m m b ng, m t mr a, yêu vì g n g i m êm ngày, nên thành thói quen mà yêu, tình yêu y ch a có ýngh a sâu xa cao c . Hôm nay ã có trí suy xét, ã bi t công n bà m mang n ng au, d y i u, nuôi d y không bi t m i. ng m i c m th y công n ngh a c am ch t ng t nh non cao, minh mông nh bi n r ng. Tình m th ng con không córanh gi i, t n t y v i con không k ngày êm. Tr c c nh tình c a bà m nh v y,ph n làm con ph i lo n áp, d u hi m nguy hay c c nh c cho m y i n a c ngkhông c phép th i thoát hay lãng l .

T ây ng m i l p tâm quy t chí th o thu n v i m , ch m nom làm cho mvui luôn luôn, không cho m lo, không nên trái ý m . Trên m vui t n t y, d i conquy t ph c tùng; m con chung s ng v i m i ng i m t tinh th n nh v y, thì làm saomà không êm m kh n khít c.

Gia ình c a thím Xã C m tr i qua m t chu i ngày thân yêu lai láng, ân ngh atràn tr , không c n ham giàu mà t nhiên c ng có ru ng thêm n a.

Ông thân c a thím bên R ch ào qua i, có l i vài ch c m u ru ng. Anhem chia ph n cho thím c 4 m u. bên n y s lúa thím thâu góp h n m i n mnay, thâu nhi u mà xài ít, b i v y b c ti n dành d m hóa thành m t s to. Nh n d png i ta bán m t s ru ng 25 m u g n Ch Tr m, bi t ru ng r thím xu t ti n mà muathêm thành ra ngày ch ng ch t l i cho thím 20 m u ru ng mà trong 14 n m thímg y ra t i 60 m u cho con.

Bây gi có ru ng nhi u, l i có ru ng xa n a. ng ph i ph giúp v i m trongcông vi c cho m n ru ng. ng lãnh ph n coi l p t tá và i th m ch ng m y sru ng xa. Chàng mua m t chi c xe máy i cho ti n, s s m xe ng a còn ph i t nti n m n m t a b n gi ng a.

Thím Xã th y con bi t tính l i h i t ng chút nh v y thì thím c i. T khi conthôi h c v nhà thì cái m ng làm sui ã b t u ph ng ph t trong trí thím. Tuy ch anói ra, song thím ã lóng nghe coi nhà nào có con gái x ng ôi v a l a v i ng

ng thím d d m tánh n t, n u c thì thím bàn v i con mà i xem t ng m o r ic y mai m i xin c u thân. Vì ph n góa b a n chi c, thi t thím mu n làm sui tronglàng d h n là làm sui xa xuôi.

Thím c ng không có ý mu n kén ch giàu sang, ngh vì m con thím lo an ph nth th ng, không háo danh tr c l i mà c n ph i ki m ch cao sang cho con n ngd a. Thím ch mu n sui gia thu c nhà hi n c, nàng dâu có n t na, bi t tr ng l


6

ngh a, bi t quí ti t h nh mà thôi. Giàu hay nghèo u do m ng tr i, mà con thím ãcó c m ti n s ng thong th mãn i, không c n ph i mong m i c y nh gia tài c av làm chi n a.

Trong cu c làm sui, thím Xã C m nêu ra m y i u ki n d l m, mà xét l i thìkhó vô cùng, nh ng ng i g n n u ph i ch làm sui thì h không có con gái, ho c cócon mà con h không g p tu i hay là kém c h nh. i nào ch nào c ng v y d vìmà ki m c m t nhà g m v a cha m n hi n l ng v a con gái bi t tr ng ti th nh.

T i cái khó ó mà trót hai n m nay thím Xã không ành b ng ch nào h t.Cùng th r i thím m i mu n dóng ý con coi nó có c m tình v i gái nào không r i thíms li u nh.

M t hôm, m con ng i nói chuy n thím Xã bèn nói v i con:- N m nay, con ã 19 tu i r i, còn vài tháng b c qua hai m i tu i. n tu i

n y lo v cho con c ng v a. X a rày, má có ý h i coi có ai x ng v i con hay không.Ng i ta có ch vài ch mà má không ng b ng.

- Má tính c i v cho con làm chi g p v y má?- Ba con không còn. Má ch có m t mình con, ch không ph i nhi u a. Má lo

c i dâu may nó sanh con mà n i nghi p tông môn. ó là m t nhi m v c n thi tc a má, b i v y con l n r i má ph i tính ch sao con.

- , má lo cho con có ng i n i nghi p tông môn theo ý ó thì con không dámcãi l i má. Nh ng riêng v ph n con thì con trong nhà h h v i má c ng vuich ng c n ph i c i v . Con có v , bi t nó có hi p ý v i m con mình hay không. N unó ngh ch thì trong nhà h t m m n a.

- Thì má ki m ch hi n c mà c i cho con ch c i gái th t giáo làm chi màs nó ngh ch. Má h i thi t con, thu nay con c m tình v i m t cô gái nào hay không?

- Th a, không có. Con ch a h ý n vi c v ch ng.- L n r i, con ph i ý ch , Quân t chi o t o oan h phu ph . V ch ng

là m i o u tiên c a ng i quân t . Ph i có v ch ng m i t o ra cha con, anh em,tôi chúa c.

- Con th a thi t v i má, công n má nuôi d y con n ng n quá. Con ch a náp c chút nào, con mu n t t c lòng kính yêu c a con cho má. N u con có v

thì con ph i chia s t s kính yêu ó cho v v i cha m v , là ng i ch a có n ngh agì v i con h t. T i nh v y nên con không tính t i vi c c i v .

- Con ngh nh v y sao ph i. Trong s kính yêu, ai có ph n n y, ch âu ph i cóv r i con m c yêu v , con h t yêu má, hay là con ch c kính cha m v , con h t kínhmá. ã bi t v ch ng là ng i d ng, thu nay không quen bi t nhau, nên ch a có c mtình c m ngh a chi h t. Nh ng ai c ng v y, h c i v r i, v ch ng chung s ng v inhau trong m t nhà l n l n gây c m tình, r i có chung c c chung lo v i nhau, còn gâythêm c m ngh a n a. Lâu ngày ch y tháng, tình ngh a n ng d y, v ch ng m i iv i nhau, t o ra gia ình, sanh con cháu mà n i nghi p cho t tiên. má nói l icho con hi u. Ngày cha con m t con m i c có 3 tu i, còn má 26 tu i. Cha con l i cho má ba nhi m v h t s c n ng n : m t là thay th cho cha con mà ph ng t cha


7

m ông bà, hai là nuôi d y con và t o h nh phúc cho con an vui trong i s ng c acon, ba là gi s nghi p truy n l i cho con h ng. V nhi m v th ba má làmvuông tròn, má còn làm l n thêm g p ba l n h i tr c. V nhi m v th nh t còn tamnham ch a d t khoát, con ph i c i v sanh con ng ti p theo mà ph ng s ông bà,n i nghi p cho cha, má có s ng hoài c âu mà làm vi c ó. Còn nhi m v th nhìn a, ph i c i v ng gây h nh phúc cho con tr c khi má ch t ch .

- N u con ph i c i v cho má tr n ngh a v i cha, thì d u mu n d u không conph i ch u con không dám th t thoát. Má bi t ng i bi t i h n con, v y má coi chnào nên, h má ch u thì con ch u, con không kén ch n chi h t.

- Con nói nh v y thì th ng th ng má li u. D u th nào má c ng ph i l a nhàhi n c m i ch u làm sui.

Cách ít ngày có m t ng i bà con v i thím Xã C m qua ch C n Giu c có vi criêng. Ng i y bên R ch ào, là ch t ph c a thím, nh n d p m i ghé th m thím.Thím t ý mu n ki m ch làm sui. Ng i y m i ch ông H i ng Mai trên R chKi n, mà nói hai v ch ng ông h i ng l i n m m i tu i, v n là ng i hi n c, cónhà c a t t v i m i m y m u ru ng ch không ph i giàu l n, song có ba ng icon, m t trai hai gái. Ng i gái l n có ch ng làm vi c trên Saigon. Ng i trai k ó cóv r i c ng làm vi c trên Saigon. Bây gi còn ng i con gái út, tên Tr n Th Oanh, l i18 - 19 tu i, theo ch h c m y n m. T h i n m ngoái m i em v nhà h c n côngvà h h v i cha m .

Thím Xã nghe nh v y có ý m ng, m i c y ng i bà con ó dò h i ng làmmai c i cô Oanh cho ng ngh vì hai tr tu i xê xích v i nhau, l i sui gia coi c ngx ng. Ng i bà con v nhà r i b a sau lên R ch Ki n nói chuy n làm mai. Hai vch ng h i ng Mai b ng lòng cho thím Xã C m n coi cô Oanh.

Thím Xã C m th y b n c a ông h i ng Mai thì thím v a ý; h i th m ng ita thì ng i ta nói nhà ó không giàu nh ng hi n c. L i cô Oanh nh h n ngm t tu i và t ng m o không có ch nào chê c. Thím Xã C m v nhà h i ý con,thì ng nói m li u nh th nào t ý m , ch chàng không chê khen chi h t. ThímXã C m m i c y ng i bà con làm mai m i giùm v ch ng ông h i ng qua nhà ch icho bi t. Không hi u àng gái bàn tính v i con l nào mà h n m t tháng m i tr l iv i ông mai ch u qua coi nhà àng trai. Ông Mai m n xe r c v ch ng ông h i ngquan nhà Thím Xã C m n m t b a c m r i v ch u g con.

Tháng 11 n m ó cho i l h i r i qua tháng 2 n m sau, ng c 20 tu i r ithì cho làm l c i. Nhà s n c m ti n d d , l i có m t a con mà thôi, thím Xã C mlàm ám c i h n hòi, nhóm h ãi ng linh ình, s m l v t v i n trang h t, l im n xe h i i r c dâu r n r n.

ám c i xong r i, khách v h t, ã d n d p l i yên n i, thím Xã C m l s cm c vui m ng, bà con chòm xóm c ng u ngó th y.

ng th y m vui chàng c ng vui. Nh ng v ch ng n v i nhau c m ttháng chàng nh n th y tánh ý c a v chàng không gi ng tánh ý c a chàng chút nàoh t. Chàng thì gi n d , ôn hòa không se sua, a an t nh; còn cô Oanh thì câu mâu, nóngn y, a lòe l t, thích Saigon ng vui ch i. Trong m y tháng sau cô l i than ch nthôn quê bu n b c cô ch u không c. Cô súi chàng lên Saigon ki m vi c xin i làm.


8

Chàng nói nhà có hai m con, không th nào chàng b m mà i ch khác c. âu c ng v y h m vui thì chàng vui, ch chàng không c phép tìm vui riêng màb m hiu qu nh. Ngôn ng c a chàng thi t thà mà rõ ràng d hi u, th mà cô khôngquen nghe, nên cô không th u ý ngh a r i cô bu n, c l ng l nh ng i th t v ng.

Lâu lâu, ng c m th y tánh tình c a v ch ng chàng khác nhau nh tr ng v ien, thà lìa nhau ai i ng n y ho c may m i g p h nh phúc c mà h ng ch

chung ch hoài thì c hai u th m s u au kh , không vui s ng gì.Nhi u khi v i v R ch Ki n th m cha m ít b a, ng mu n bày t n i lòng

c a chàng cho m nghe. Ng t vì chàng c th y m vui m ng c i c v t t chocon m c ng dâu khoe dâu, nói chuy n v i bà con chòm xóm m không ng t hãnhdi n ng i khen dâu là con nhà hi n c, chàng s nói ra r i m bu n m lo ch khôngích gì, b i v y chàng ph i ng m mi ng c n r ng mà ch u.

Cô Oanh dòm th y m ch ng t ng tiu quí tr ng còn ch ng thì nh n nh c chìulòn, cô lên n c l n t i hi p ch ng; cô i Saigon th ng hoài h mu n i thì th a chom ch ng hay nói i th m ch th m anh r i cô i, không k t i ch ng, có khi cô iv ng t i n m b y b a.

Có ch ng c n m sáu n m cô Oanh ã quen thói khinh r ch ng, r i cô l i cònsanh tánh ghen tuông h n u v i ch ng n a.

ng bu n quá ch u h t n i, nên m t êm v i Saigon, chàng nhà th thanv i m , s gia o không yên.

Thím Xã C m bây gi ã g n 50 tu i r i, l i làm sui v i ông h i ng, b i v ylàng xóm g i là bà Xã ch không kêu b ng thím nh h i nh v y n a.

Bà Xã C m nghe con than phi n bà m i an i, khuyên con ng bu n. Bà nóiOanh còn nh t nhiên hay nh anh nh ch , nh m nh cha, ham n m c lòa lo t, axem hát và d cu c vui, i trong ít n m nó sanh con, nó ham con nó thu n n t r i nóôn hòa c ng nh ng i khác.

ng nghe m nói nh v y, chàng nh m d y con trai c i v ch ý sanh con n i nghi p cho t tiên, ch không có m c ích nào khác. Chàng không dám cãi v im s m lo bu n nên không dám nói nhi u n a. T ây chàng quy t c m lòng ch ukh cho m kh i bu n. Mà chàng c ng xem v trong nhà nh cái c i xay lúa, haylà cái c i giã g o nên v mu n i ch nào, mu n làm vi c chi thì chàng c ng khôngthèm ý n. Chàng c tâm làm cho m vui lòng mà thôi. Chàng k v nh cái máy úc con, vì m , vì tông môn nên chàng ph i lau chùi s n sóc cái máy v y thôi d u

máy có tr c tr c làm cho chàng ph i nh c lòng, chàng c ng ph i ráng mà ch u, khôngc n than th n a.

Té ra ng n v i v trót 19 n m, chàng ph i ch u au lòng b c trí khôngbi t bao nhiêu mà k ; m y n m sau chàng au kh quá n sanh b nh, r i m i 39 tu imà chàng ch t, không l i cho m già m t a cháu n i nào h t, mà trong kho ng

i s ng ó chàng c ng không c n m tình sâu ngh a n ng c a o v ch ng chútnào h t!

Th m thay!... T i nghi p quá...


9

T i nghi p cho m t góa ph còn tr tu i mà bi t noi theo phong hóa c truy n,ch ng ch t lo th ti t d y con và k nghi p cho tông môn nh ng vì thi u sáng su t vàthi u kinh nghi m v ng i nên nhi m v không c vuông tròn.

C ng t i nghi p cho m t nam nhi bi t nâng cao ngh a hi u o, áo áo th chakính m , n th ph n hi n lành nh ng vì không bi t t tr ng, không dám c ngquy t nên i s ng v ch ng không có i u ki n mà xây nên h nh phúc l i choh h ng.

Mà th t nhi u khi h a là ngòi c a ph c. V y xem coi bà Xã C m có bi t isai ng mà h i ng hay không, r i bà li u l nào mà chuy n h a v i ph c.

Bu i chi u ó, n c m s m r i, bà Xã C m bi u ông ba Tào, là ng i làmv n cho bà, b ng m t ch c ng n b u bí ng ã lên cao r i em ra mà t vào cáigi ng ông ã cu c và vô phân d c theo hàng rào phía tr c sân. Bà ng mà ch choông ba Tào t b u cho ngay hàng, có con Cát 15 tu i, là cháu ngo i c a ng i tá i n

d i M ng Gà, bà em c m con nó v bà nuôi c ba n m nay, nó x n b n theo m tbên bà mà ch i. Th y ông ba Tào ã t lên gi ng c hai ng n b u r i, bà bi u conCát vô l y cái lon l n múc n c em ra ng bà t i g c b u cho im t. Bà d n ôngBa h b u t r i ngày mai ông ph i lo n cây trâm b u cho s n ng ch ng b ub t u bò, thì làm giàn co nó leo, c m cây giác giàn vô trong sân thì xuôi theo ng ngió ch ng b u bò m i m nh.

Bà ng ng nói láp dáp, thì ông Lê i Th ng, làm hi u tr ng tr ng C nGiu c h n 20 n m. Ông m i h u trí ch ng m t n m nay, th y tr i mát ông i ch i,nh n ti n b c ông ghé th m bà Xã.

Bà th y ông b c vô sân bà l t t chào h i:- Tôi kính chào c u c. Hôm n tôi có m t chút chuy n tôi mu n h i c u. Tôi

sai tr qua coi có c u nhà hay không thì m c nói c u i Saigon ch i v i con ctháng nay mà ch a v . C u v h i nào v y?

- Tôi m i v h i s m m i. Lóng n y ch m nh gi i hay không ch Xã?- M nh. Cám n. C u có hai ng i con mà hai ng i u d y h c, l i có ch ng

có v h t r i. Bây gi c u h u trí, c u th i ch i, kh i lo chi h t, kh e quá h ?- D y h c m y ch c n m, tu i g n sáu m i r i, tôi c phép ngh mà ch i ch

ph i làm hoài hay sao ch . Ru ng c a ch mùa n y trúng hay không?- Khá. Nghe nói s nào lúa c ng t t u h t. Còn t c a m c b n th nào?- i! B có n m sáu m u có ngh a gì âu. B cho m n, l i mua lúa xa mãi m i

n m ki m ít thiên2 n v y thôi. Mà nghe nói n m nay c ng d ch u.- C u lên Saigon ch i v i hai cháu, v y mà hai cháu chung hay là riêng?- H i th ng Khoa m i c c p b ng d y tr ng S ph m t H . T ngày nó

c i v r i thì nó m n m t c n ph mà riêng, song c ng thu c m t ng v i conào nên ch em nó c ng g n nhau.

- Ch c c u lên c u nhà cô giáo ào.

2 100 gi


10

- Không. Tôi v i th ng Khoa.- Con gái th ng hay lo c m n c áo qu n cho cha m . Sao c u không v i con

gái, l i v i con trai?- V ch ng con ào m c i d y h c. Nó l i có con nh , nó m n vú nuôi cho bú

s a bò. H v nhà con ào m c lo cho con nó. V th ng Khoa nhà ch không có ilàm. Nó m i tôi d i nó ng nó r nh nó lo cho tôi.

- C u có ph c quá. Có con r i có dâu có r t t h t.Ông c h c Th ng th y con Cát b ng lon n c em ra cho ông Ba Tào t i

n c cho b u thì ông ngó nó trân trân r i ông h i bà Xã C m:- Tôi nghe nói cách m y n m tr c ch có em m t a con nh c a tá i n v

ch nuôi, ph i cháu n y hay không ch ?- Ph i. Tôi em m con nó v v i tôi ba n m nay.- Tôi coi nó gi ng thi t ch à.- Ai c ng nói gi ng, b i v y tôi m i em v tôi nuôi ó. M i c u vô nhà, vô

u ng n c nói chuy n ch i.Bà Xã i vô nhà. Ông c th ng th ng theo sau, m t ngó m y n c tr u tr ng

bên chái nhà, lá vàng khè, r i ngó ám rau th m tr ng k ó t t t i dày b t.Bà kéo gh m i ông c ng i t i bàn gi a, bà kêu ng i trong nhà bi u ch

m t bình trà m i mà ãi khách, r i bà ng i trên b ván gõ l n ngang ó têm tr u màn.

Ông c h i bà Xã:- Cô hai v bên R ch Ki n m y n m nay cô có hay qua th m ch hay không v y

ch Xã?- ã l y ch ng khác r i còn tình ngh a gì mà th m vi ng.- Có ch ng khác thì có ch . Làm dâu ch ã g n 20 n m, d u ch ng ch t, không

có con, c ng ph i ngh chút tình x a ngh a c coi m i c ch .- Ng i ta có ph i nh mình v y âu c u c. Thi t tôi l m ngay. H i tr c ai

c ng khen nhà anh h i ng là nhà hi n c nên tôi m i nong n làm sui. Té ra condâu không bi t i u mà sui gia c ng ch ng ra gì h t. M y n m nay h nh t i thì tôih i h n h t s c. Có v y m i bi t l i khen chê c a thiên h không nên tin, vì khôngúng v i s th t.

- S p nh tôi nó g p cô hai hoài. Nó nói cô có m t a con nh .- Có con hay sao?- Nó nói g p cô i ch i, có b ng a nh ch ng quá ôi nôi.- Tôi không hay có con. Tôi ch nghe nó tr v bên R ch Ki n ch ng vài

tháng r i có ch ng làm vi c theo v i ch ng trên Saigon. L y ch ng khác không thèmnói v i tôi mà v ch ng anh H i ng c ng không cho tôi hay. n nh v y thì tôihi u ng i ta ã d t tình ngh a r i, nên tôi không mu n bi t vi c c a ng i ta làm chin a.


11

- T i c u ng vô ph c quá m i g p v nh v y, h i nào mà phi n ch .- Tôi c ng ngh nh c u v y. C u nh c t i ng làm tôi m i nh ...Bà Xã nói ch a d t câu thì cô Thâm, là m c a con Cát a gái b ng lon n c

t i b u ngoài tr c ó, tay cô xách bình trà, tay cô b ng cái tách, trong i ra cúiu chào Ông c r i bình v i tách trà tr c m t ông. Bà Xã bi u: Rót trà ra i

con, rót m t tách cho ông c gi i khát .Ông c li c m t nhìn cô thì th y m t thi u ph thôn quê, tu i ngoài ba m i,

m c qu n lãnh áo bà ba l a en t ng m o y u i u, g ng m c sáng r nh ng hi nlành. Cô rót m t tách trà r i xách bình i vô trong gi , cô m i b ng gi bình v im t cái tách n a em ra d a ô tr u ch Bà Xã ng i.

Bà Xã m i ông c u ng trà và nói: Tôi không bi t ch Vi t. T ngày ngthôi h c v nhà thì tôi giao h t b ng khoáng ru ng t cho nó gi . Các t tá chom n ru ng nó c ng coi làm. Nó có cái t cây riêng nên nó c t h t gi y t trong t c anó r i nó gi chìa khóa. N m nó b nh, l i n m b y tháng tr c ngày nó ch t, th a b av nó không có nhà, nó ôm giao cho tôi m t cái gói, ngoài bao gi y và bu c dây kl ng ch c ch n, mà xin tôi c t giùm trong t s t. Nó nói gói ó là gói gi y t quantr ng v i b ng khoán ru ng t, ph i c t trong t s t m i kh i s m t. Nó l i d n tôi

ng cho ai l y gói ó n u r i nó ch t mà trong nhà có vi c chi b i r i, thì tôi m góiy ra mà coi, trong ó nó có biên m i vi c l i cho tôi hi u.

Vì tôi bi t tánh con tôi nó k l ng, b i v y tôi m i m t s t ra tôi c t cái góicho nó th y. Tôi không nghi ng i u chi h t, nên tôi không c n g n h i. Cách m ytháng sau nó ch t, thì tôi bu n, ch không có i u chi r i r m. Chôn c t nó r i thì vnó c ng còn bên n y g n m t n m, có bu n thì nó i v bên R ch Ki n, ho c lênSaigon mà ch i, r i c ng tr v v i tôi nh th ng. Ch ng tôi nghe m y ng i trongxóm th th nói v i tôi r ng con gái c a ông H ng ngh Thi t làm ru ng c a tôi d i M ng Gà nó không có ch ng, mà nó có m t a con gái ch ng 12 tu i, con nhsao mà nó gi ng th ng ng nh úc. Tôi nh h i tr c con tôi hay c i xe máy iru ng d i M ng Gà. Sau ó tôi mua ru ng d i ch Tr m cùng m t phía ó, nócàng i th ng h n n a. Tôi phát nghi. Nó ch t r i không có con n u con nh ó thi tlà con c a nó, thì may cho tôi l m. Nh ng tôi không dám nói cho ai bi t. Tôi m n xetôi i th m ru ng, xu ng nhà v ch ng H ng ngh Thi t tôi g p hai ông bà nhàv i a con gái ra rót trà cho c u c u ng h i nãy ó..

Ông c Th ng ng c nhiên h i:- Té ra cô h i nãy là m con nh xách n c ra t i b u ngoài sân ó sao?- Ph i. Hai m con nó ó. Tôi th y con Cát thi t gi ng th ng con tôi quá, gi ng

t bàn tay bàn ch n, gi ng m t m i, gi ng ti ng nói, gi ng t ng i, cái gì c ng gi ngh t th y. Tôi ki m chuy n nói v i m nó, tên Th m có ý d coi tánh tình th nào. Tôih i ch ng nó làm ngh gì, nó có c m y a con. Nó nói ch ng nó ch t, l i chonó có m t a con gái ó.

- Nó th y ch xu ng ch c nó m ng l m h ?- Không. Nó bình t nh nh th ng, không ch n r n chi h t. V ch ng H ng

ngh c ng v y.


12

- Không nghi ch xu ng nhìn cháu n i hay sao?- Không có. Tánh tôi dè d t, có ý i coi con Th m ho c cha m nó có m h i,

nói xa nói g n gì hay không. Té ra không ng , không ai ch u ló mòi gì h t.- Ch c là v ch ng H ng ngh ch n ch t thi t thà, s bà ch i n nên không

dám nói ch gì.- C nhà t cha m xu ng n con u thi t thà l m. Mà c ch nh v y c ng

làm cho tôi s tôi nhìn l m nên tôi c ng không dám h môi. Tôi mu n em m concon nh v v i tôi ít ngày ng tôi d tình ý cho ch c r i s hay. N u ph i thì ch ngnào nhìn c ng c, không có chi g p mà ph i v i. Tôi m i than v i v ch ng H ngngh r ng, ng tôi ch t b tôi hiu qu nh, êm hôm không có ng i h h mà gi ibu n. Tôi mu n c y con Th m em con nó lên giùm tôi ít ngày, m thì giúp coi sócvi c trong nhà, còn con thì theo tôi lo l y tr u ch n c. Bà H ng ngh kêu con ra màh i thì nó ch u i. Tôi m ng; tôi bi u gói áo qu n r i s n có xe i luôn v i tôi cho ti n.V t i nhà tôi nói tôi ki m ng i ph giúp trong nhà ch không nói chuy n nhìn dâunhìn cháu chi h t. M y a trong nhà ác nghi t, th y con Cát c theo nhìn ngó r i x mxì v i nhau. Chòm xóm hay h c ng ch y l i h coi làm cho con Oanh là dâu tôi nóch b . Nó h i tôi r c quân n mày ó v làm gì?

- Cha ch ! Vô l n th l n sao?- C u c ngh mà coi. Tôi hi n lành h t s c. Tôi c ng th ng nó nhi u. Ch ng

nó ch t ã g n làm tu n giáp n m. Nó c ây v i tôi. Tôi có ý m ng, t ng nó b tch c g ng c a tôi, th ti t th ch ng. Tôi tính ch ng tôi qua i thì s nghi p c atôi nó th a h ng ch ai vô ây mà giành v i nó c. Nó không c i giá, c th ti tmà ph ng t ông bà bên ch ng, h ng huê l i mãn i. Tôi c ng có tính n u mãn tangmà nó mu n l y ch ng thì tôi c ng s bi t ph i v i nó, tôi giúp cho nó l p gia ìnhkhác mà s ng v i c nh i thong th , sung s ng v i ng i ta. Ví d u nó bi t con Cátlà con c a ch ng nó thì nó th a v i tôi r i r c con nh em v nó nuôi m i ph i. Nókhông bi t làm nh v y. Mà tôi em v ch tôi ch c ng không nhìn nh n con cháu gìh t, sao nó l i dám m ng tôi. Thi t rõ ràng là con nhà thi u d y. Tôi hi n nh Ph t mànghe cái gi ng nó nói tôi ph i n i gi n. Tôi tái s c mà nói v i nó nh v y: Con giàum y m i mà con g i ng i ta là quân n mày? D u ng i ta làm m n mà l y ti ncông, con c ng không phép khinh r ng i ta nh th . Hu ng chi ng i ta là con cháuc a m t tá i n, có ch c v chút nh trong làng, má c y lên giúp mà coi sóc vi c nhàch không ph i m n. Sao con dám nh c m ng i ta. Con ng có d i nh v y,thiên h h ghét ch không ph i h khen hay h s âu. Trong nhà n y má làm ch ,má mu n s p t th nào thì t ý má. Con l y quy n gì mà ng n c n má c... Mác m bi t t rày s p lên con không c nói ng t i m con c a nó n a, mà c ngkhông c vô l v i m i ng i trong nhà c a má .

- Ch cho cô bài h c nh v y thì hay l m.Th y tr i s m t i, Bà Xã kêu ng i trong nhà lên èn r i bà nói ti p:- tôi nói h t cho c u c nghe. Con Oanh nghe tôi qu n ng, nó m c c hay

là phi n gi n không bi t mà nó ngoe ngo y b i vô bu ng khép c a l i. Chi u nókhông thèm ra n c m. Sáng b a sau có chi c xe ng a qua u tr c sân. Nó sai ikêu h i nào tôi không hay. Nó ra th a v i tôi cho nó v th m ba m ít b a. Tôi và


13

m t l y m t tr m ng b c cho nó i. Nó nói nó có ti n, nó không thèm l y, nó choông Ba Tào vác giùm cái g ng c a nó em lên xe r i nó i. Tôi vô trong bu ng nótôi coi, thì c áo qu n c a nó không còn th gì h t. Tôi ch c nó gi n tôi nó i luôn.Thi t qu làm tu n giáp n m cho th ng ng nó không v mà sui gia c ng không cóai qua. Cách ít tháng tôi nghe nó có ch ng khác tôi c i, c i cái d i c a nó, mà thi ttôi c ng phi n, tôi không còn k nó là dâu c a tôi n a. M con con Th m v i tôic ng xong. M con thi t thà, nh nhoi, hi n lành, m thì lo coi sóc vi c trong nhà, conthì theo h u tr u n c cho tôi, không ham mu n, không òi h i th chi h t. Vì v y tôim i may hàng l a cho b n. Tôi bi u n c m chung v i tôi cho vui. M i tháng tôicho m con nó v th m ông H ng ngh , có i ch c ng ghé th m, ba n m nay m connó v i tôi m m l m. Chúng nó không nói, mà tôi c ng không h i i u chi h t.Không có r c r i v ru ng t hay gia o nên tôi quên l i c a th ng ng nói, khinó giao gói b ng khoán cho tôi c t. Mãi n hôm tr c ây ng i làm dây ru ng c atôi x m trong b ng i ta l n ranh sao ó m i qua làng mà th a.

C u H ng Hào qua nói v i tôi xin cho tôi b ng khoán s ru ng ó ng bi tranh r p mà phân x . Tôi m t s t em gói b ng khoán ra a cho c u mà l a vì tôikhông bi t ch nên không bi t b n nào thu c v s t nào. C u H ng Hào m ra thìth y m t phong th , còn niêm kín, n m trên ch ng b ng khoán. C u c m coi mà acho tôi mà h i: Có l i tr i c a anh ng l i cho bà ây. Anh ch t ã m y n mr i, sao bà ch a xé bao th ra mà c? . Tôi ch ng h ng. C u H ng Hào m i cm y hàng ch biên ngoài cho tôi nghe nh v y: L i tr i c a tôi l i cho m tôi. Khitôi ch t r i thì m t mình m tôi c phép xé th n y mà coi, ch v tôi không cphép xé .Tôi c m ng quá. Tôi l y phong th c m trong tay mà suy ngh .

H ng Hào ng i so n b ng khoán mà coi. Tôi m n xé bao th mà m m c uc giùm. Mà tôi s con tôi nói chuy n m con, con Cát ây ch không có gì l .

Chuy n ó không cho ng i ngoài bi t. Tôi tính b a sau tôi em qua c y c u c tôinghe. H ng Hào coi b ng khoán xong r i c u tr l i cho tôi mà i v . Tôi s p mà r igói l i t t , r i i l i trong t . Tôi bao th c a con tôi lên trên mà c t luôn. Sángb a sau tôi sai m t a qua h i coi có c u c nhà hay không. M c nói c u ich i trên Saigon ch a v . Tôi c t cái th h m nay, không mu n m n ng i trongxóm c, s h bi t gia o c a tôi r i h d ngh . Bây gi tôi m i m t s t. V y sángmai tôi m tôi l y em qua m n c u c c giùm cho tôi nghe coi con tôi nó nóilàm sao.

Ông c Th ng nói ông không em c p m t ki ng theo. D u có th bây giông c c ng không c. Hu ng chi ng ch t ã b n n m r i m i hay có chúcngôn. tr thêm m t b a c ng không h i gì. L i ch c ng ch i vi c m con conCát. Mà m con nó ã trong nhà n y r i thì có chi âu mà lo g p.

Ông c nói r i ông ng d y cáo t mà v . Bà Xã kêu ông Ba Tào bi u agiùm ông c t i c u. Bà h n ngày mai n c m s m m i r i em th qua. Bà a ông

c ra t i sân r i ông i v i Ba Tào. Bà ng suy ngh , n ông bà Tào tr v m ivô nhà.


14

2. NH N TH Y L I TH I

Ông Lê i Th ng, c h c h i h u, nhà ngói ba c n, vách ván sau có m tcái nhà b p chón hón; cu c nhà tuy không s , song có v th nh th i, vui v , n md a công l Saigon xu ng Gò Công. T ch C n Giu c l i ó ch ng vài tr m th c.Trong nhà bàn gh t ván t m th ng nh ng nh s p t, khéo léo nên xem c ng p.Tr c c a có ch a m t cái sân vài th c, theo mé l có óng cây làm hàng rào, d ctheo ch n rào có tr ng bông rau d a, bông chen bông tr ng tr h ng ngày, khôngk mùa m a hay mùa n ng. êm tr ng nh c gh ngoài sân mà u ng trà àm oc ng c th ng th c ít nhi u thú phong l u.

D y h c h n 30 n m, tuy l ng b ng không nhi u, song nh ông c siêngn ng, bà c ti n t n, v ch ng bi t ráng ch u c c lúc tr tu i ng an vui tu i già, b iv y có m t a con gái v i m t a con trai thì ch m nom nuôi chúng n h c ngchúng nó l p thân mà bay nh y theo i, l n l n t o c a nhà ng n cho m êm, r icòn s m c m y m u ru ng có s n c m áo mà nh t.

G n m t n m nay. Ông c h u trí, hai con ã làm giáo viên có gia th t xongr i. Ông c r nh rang th ng th lên Saigon ch i v i hai con, bà c nhàch m nom ru ng t c a nhà, có m n m t a gái cho bà sai khi n.

Y nh l i Bà Xã C m h n v i Ông c Th ng h i hôm, s m mai n y, g n 10gi , Bà Xã che dù i qua nhà Ông c ng c y ông c t di chúc c a con. Th y BàXã b c vô thì bà c vui v chào m ng, bà m i l i ván n tr u, bà nói Ông c i rath m ch ti m thu c b c ngoài ch , ông có d n n u Bà Xã có qua s m thì m i bà ng ich i ch m t chút ông s v .

Hai bà h i th m nhau v s c kh e, r i b t qua chuy n mùa màng, v a nói t icon thì Ông c v ông b c vô, làm cho hai bà ph i t ngang câu chuy n.

Ông c bi t nhi u chuy n v tâm s c a ng, nh ng thu nay ông khôngdám h môi. H i hôm nghe ng có vi t l i tr i mà l i cho m thì ông có ý mu nbi t coi ng tr i v chuy n nào, b i v y v a th y Bà Xã thì ông li n h i có emtheo phong th hay không. Bà Xã m cái kh n l y a cho Ông c m t phong th tol n l i n ng. Ông c l y làm l . Ông châu mày phong th trên ván, day qua cáibàn l y c p m t ki ng mà mang r i kéo cái gh d a mé ván mà ng i gi a hai bà.Ông c m bao th mà xem thì có th y hàng ch y nh l i Bà Xã nói hôm qua. Ông v il y con dao n tr u r c m t phía k l ng, r i tra ba th gi y t , m t s p th vi t tay,m t t khai sanh v i b n sao án Tòa. Ông khai sanh v i b n sao án Tòa m t bên.Ông c m s p gi y mà nói: C u ng gi y t gì nhi u quá v y không bi t, tôi cb c th tr c cho ch nghe r i s hay. Tôi c ch m ch m ng ch nghe rõ ràng .

Ông c m i c:Th a má,Con th ng nghe ng i ta nói : con là máu th t c a cha m .


15

Theo ý con, ch a g m h t ý ngh a y v a con. Ph i nói: Con v a làmáu th t, v a là tâm h n c a cha m . Nói nh v y m i trúng chánh ngh a, m ih p thiên ý, m i kh i thi u sót.Riêng v ph n con, lúc con v a m i bi t i bi t nói, thì cha v i theo ông theobà, nên con ch a hi u tâm h n c a ng i cha nh th nào. Có m t mình má l i v i con t ngày ó cho n bây gi , ch ng nh ng má chung s ng v i con,má ch m nom d ng d c con h ng ngày, mà má còn rèn lòng m trí, h ngd n ý chí, ung úc tánh tình cho con luôn luôn, b i v y t khi con l n lên thìcon c m th y con v i má tuy phân làm hai thân th nh ng s ng chung m t tâmh n rõ ràng. H má vui thì con vui, h má bu n thì con bu n, h má lo thì conlo, h má mu n thì con c ng mu n, y là lúc má mu n c i v cho con. Mà condu d không mu n c i v , ch ng l con tính trái ý má. Con du d là t i nhv y: con s ng i v không h p th chung m t giáo d c nh con, thì không thcó m t tâm h n gi ng nh tâm h n c a m con mình c. C i ng i v chung m t nhà, ph i mãn i, n u v ch ng tánh ý khác nhau thì hòa khítrong gia ình tiêu tan, r i cái vui thu nay hóa ra cái bu n, bu n cho con màbu n lây cho má n a, tình c nh nh v y con làm sao mà ch u n i.Má m i c t ngh a cho con hi u, má nói: Quân t chi o t o oan h phuph v ch ng là o u tiên c a con ng i. Ph i có v ch ng r i m i có chacon, anh em tôi chúa, b ng h u r i m i thành gia ình, tông t c, xã h i mà duytrì gi ng nòi, ki n thi t qu c gia. o v ch ng là o tr ng h , không ph ih ng v s ôm p, s vui ch i, mà chánh nó h ng v s sanh con n inghi p tông môn và ph ng t t tiên. C i v mà bi t ch tâm v ý ngh a caoth ng ó, thì m c d u ban u v ch ng khác tâm h n, nh ng chung s ng lâungày, có chung c c chia vui v i nhau, th i gian s gây c m ngh a c m tình, r itâm h n bi n chuy n c i hóa l n l n, t nhiên s i u hòa nh t tâm nh t c.Thu nay con kính má nh tr i bi n, con xem l i mà d y nh thánh ngôn, b iv y nghe má c t ngh a con li n xuôi theo, cho má d t i coi v . i qua R chKi n v , má r t hài lòng, má nói nhà sui hi n lành t t , con dâu h p tu i, dth ng; má h n h vui lòng, làm cho con c ng vui m ng nh má.Té ra c i v v v i nhau c ít ngày, con c m th y v ch ng con khác nhaunh tr ng v i en nh tr i v i v c. Cái mà con lo ng i tr c ó, nó ã hi n ratr c m t. Con b t u s i s ng c a con là chu i ngày s u th m n n n.Con mu n bàn l i v i má. Ng t má ang vui m ng, ng yêu dâu, ng c ngdâu, n u nói ngay ra con s làm cho má m t vui nên con ph i ôm lòng ng mmi ng.

n ch ng v con h n u ta bà thái quá, con ch c má c ng bu n nh con, nêncon m i dám th than chút nh v i má coi má có li u l nào mà c u h nh phúcc a nhà hay không. Ch ng dè má l i khuyên con ph i l y o trung th mà cx , ch ng nên g t gao c ch p. Má nói v con còn kh , nên nó hay nh anhnh ch , m cha, ham vui ch i chút nh. Trong m t hai n m có con r i, nó hamcon, th ng con, nó s thu n n t, r i ni m v ch ng s êm m an vui.Nó không sanh con, mà nó l i sanh t t!


16

Con xin má hi u giùm cho con. Làm ng i, nên thu t vi c t t c a k khác, chkhông nên thu t vi c x u. Làm b n ch ng xa nhau ng nói vi c x u cho nhau.Vì tâm h n c a con nh v y nên má khuyên con n nh n mà ch thì con vângl i, con không dám trái ý má, mà c ng không n k t i l i c a v con cho mánghe.Con n nh n c, mà con không b d t cái bu n c. Cái bu n c l n qu ntrong u óc con hoài, nó làm cho lòng con sanh chán n n, vi c nào con c ngchán h t. T ó con coi v con nh m t cái c i xay lúa. Con c n dùng nó ngsanh con n i dòng, ch không tình ngh a chi h t, c ng nh thiên h c n dùngc i xay cho ra g o, d u nó n m nghênh ngang ch t nhà gai m t c ng ph iráng mà ch i.Con th a thi t v i má, lòng con tràn tr o não, b m d p ê, con m i c m th yàn ông con trai c i v , ch ng nh ng là ki m ng i giúp tay sanh con n i

dòng mà thôi có l còn có ý ki m m t ng i b n ng thinh ng khí ng si ttay k t cánh mà dìu d t nâng nhau i trên ng i cho v ng b c, khisung s ng thì chung vui khi au kh thì chia bu n v i nhau, dám hy sinh t t cvui s ng chung s ng v i nhau, bi t phú thác t t c m ng v n b i b tìnhyêu v i nhau.Ng i v con c i ây nó không ý giúp cho con có tr n i dòng mà nó c ngkhông ngh t i s vui bu n chung vui v i con. Trái l i, v con nó mu n i riêngm t ng , cho con i ng nào t ý con. Má khao khát cháu n i, còn con tìmki m tình yêu. Má không th a mãn, mà con c ng th t v ng. Con bu n nên t ingày con ki m ch thanh v ng ng i câu cá gi i khuây. Th n m chúa nh t conth ng g p v ch ng th y giáo Hi n bên ch c ng thích i câu cá nh con.G p làm quen nói chuy n v i nhau vài l n thì con c m th y v ch ng th y làm t ôi b n i thu n hòa êm m v i nhau h t s c, mà i v i con c ng ngtình hi p ý n a. ng thinh t ng ng, ng khi t ng c u, th y giáo Hi n m icon qua nhà th y ch i. Trong nhà th y có cô giáo H ng u mà i d y h c.M i g p cô l n u, nói chuy n v i nhau m t lát, thì con th y con v i côH ng gi ng tánh ý nhau, ôn hòa, thành thi t, a thanh t nh, ghét lòe l t, tr ngdanh d , ham ngh a nh n.V ch ng th y Hi n m i con b a chúa nh t qua s m ng hi p nhau i xu ngmi t d i câu ch i, tr a v nhà th y n c m r i ngh m t lát r i x i câu n a.L n n y có cô H ng i câu. Hai cô u vui v , hay nói chuy n, h c cá thìm ng la om sòm, làm cho con c tham d cu c vui thanh nhã l i thân yêu,mà t ngày con có v con ch a h c th ng th c.V n c m tr a v i nhau, con l i c d m t b a n vui thân yêu n a, làmcho con c m h t s c. V th y Hi n h i th m gia o con. Cô nói chúa nh t côhay i Saigon, cô th ng g p v con, cô khuyên con ch ng nên v i Saigonm t mình, cô khuyên nh v y, ch không có nói vi c gì ph m n danh giá c av con; nh ng con hi u ng m l i khuyên y ch a nhi u n ý quan h . Con xúc

ng, con nh tâm s c a con, con bu n n a n c m t, con m i than th n ilòng tê tái c a con cho v ch ng th y Hi n và cô H ng nghe. C ba ng i u


17

t i nghi p cho thân con có i u ki n mà s ng gi a an vui thanh thã, nh ngvì x u s nên c nh i th th i t t t i hóa ra c nh i u s u en t i.

i câu bu i chi u, cô H ng l a ch ng i g n con ng nói chuy n. Cô ki ml i an i cho con d ng nh ki m ph ng pháp c u ch a tâm b nh c a con.Con ng mang ch ng a s u a c m, c nghe cô thi u n thi t tha khuyênd , t nhiên con c m tình m n ngh a, r i ng i có b nh v i ng i ch a b nhphát ra yêu nhau, yêu v i m t tình yêu n ng nhi t say s a, gái quên l ng phn ti t trinh, trai h t s o nhà gai góc.Con v i cô giáo H ng g n nhau m i có m y tháng mà ã th thai. Cô h i tâmmà ngó t ng lai, r i cô h i h n, h i h n c c i m. Bây gi con m i t nh gi cmà th y b c ng c a con lén i v i cô ã bít l i, không có ng ra. Con gi tmình, con c ng h i ng , m t lo danh giá cho ng i con yêu mà con l i báo h i,hai lo o nhà con r c r i, không bi t x trí th nào cho vuông tròn.Không nói cho con bay, cô H ng làm n xin i d y x khác ng tránhti ng th phi. ng th i cô c ng lánh m t, không cho con g p c n a.Không hi u ai t c m ch v i v con, mà m t b a th b y nó i Saigon r i sángchúa nh t nó tr v , nh ng ng i xe ò i luôn qua ch . Vi c n y sau th y Hi nthu t l i con m i hay. Th y nói v con l i nhà th y, có d t theo hai ch àn bàm t mày d t n l m. Nó b c vô h i có con qua ây hay không. Th y Hi n nóikhông có, nó h i cô H ng và xin kêu cô ra cho nói chuy n. V a th y m t côH ng thì nó làm d , v a m ng ch i, v a xông vô mu n ánh ng i ta, c chnh hàng tôm hàng cá. May nh có th y Hi n ng n c n nó ánh không c.Nó c ch i quân trôi sông l c ch dám n ây gi t ch ng nó. Nó xúi hai chb h c a nó vô s n tóc cô H ng. V ch ng th y hi n nh nh can gián nókhông bi t nghe, l i m ng luôn v ch ng th y ch a i m ng n ti n u.Th y Hi n n i gi n không thèm k ph i qu y gì n a. Th y xô h t b n nó ra sân.Nó ra ng ngay c a kêu tên cô H ng mà ch i, bi u ph i ra cho nó s n tócvà l t qu n. Chòm xóm l i coi, ai c ng b t bình. Có ng i khuyên can mà c ngcó ng i n i cáu, bi u cô H ng ra, coi ai dám làm gì thì làm, có c xóm âycô s gì. Cô ra th coi ai l t qu n ai cho bi t.Có m t anh ánh xe ng a, có tánh h o h n, anh th y v con làm phách n hi pcô H ng là ng i t t thi t thà, anh d n lòng không c. Anh b c l i i mm t v con mà nói: Cô mu n ánh l n thì ánh v i tôi ây ch cô giáo y uu i thi t thà, kéo c b y t i c a om sòm có gi i gì âu. Cô nói ng i ta gi t

ch ng cô, gi t h i nào? Cô b t c hay không mà dám nói? Mà cô có ngu d ihay là cô có l y trai, ch ng cô h t yêu cô n a, nó i ki m tình yêu khác, thì côph i xét mình mà h th n, ch sao cô l i ch i ng i ta? Cô ng có c mti n r i mu n nh c m ai c ng c. H ng bình dân n y bi t tr ng ng i hi ndám tr k d , ch không ph i nh cô có c m ti n coi thiên h nh r m nhrác v y âu. Cô th ánh ch i tôi i r i cô s bi t s c dân C n Giu c n ydám làm dám ch t v i ngh a l m, không khi p nh c nh cô v y âu. Cô cònnói m t ti ng n a tôi m n li n cô ngay bây gi .S p nh trong ch áp l i coi chúng nó v tay khen r . V con m c c mà l i s ,nên tái m t, ng nín khe. Hai ch b h c ng ghê, nên b c l i n m cánh tay


18

kéo i. V con l m b m nói: r i coi . Anh ánh xe ng a i theo mà kêuh i : Ê! Còn h m he h ? Tính c n tr m hay sao? Tôi làm n nói tr c cho côbi t: n u cô c n tr m thì tôi tr a li n. Mà tôi tr a tr c m t, ch khôngthèm làm lén .V con ríu ríu l i b n xe ò r i cùng v i hai b h lên xe mà i Ch l n, h tdám hó hé n a.V con náo ng bên ch , x u h h t s c mà con n m êm bên nhà con có haygì âu. May th y giáo Hi n vi t th , r i chi u t i th y sai m t a h c trò emqua cho con. Con c th thì con b n r n tay chân, con vô mùng con khóc. Cont tình v i cô H ng g n n a n m con bi t con có t i l i v i gia ình nhi u.Khi cô H ng có thai thì con n n n vì con làm h ti t gái mà con không tìm

c cách nào c u ch a. Thi t con s cái h u qu là i s ng t ng lai c am con a nh s p sanh ra i con bi t làm sao mà b o b c d ng nuôi. Conkhông dè cái h u qu c a v con nó gây ra ây n a, nó làm x u h cho nhi ung i quá, cho nó, cho cô H ng, cho v ch ng th y Hi n và luôn cho má n a.Làm t ng b ng nh v y r i v con nó tr lên Saigon ch không có v nhà. êmó con mu n l y má mà thú t i r i xin má tha th và tính giùm cho con. Bi t mán m ngoài ván, con d m hai ba l n mà con không dám ra.Con th n th c n khuya con ngh l i con s v con quá. N u nó có chút tìnhyêu v i con thì con có c n ph i i ki m tình yêu nào khác mà sanh r c r i nhv y. Con ph i mang t i l i là t i nó thúc y con, ch không ph i t ý con cóv bé v nh . V y con tính i v con v con k h t t i l i c a con cho nó hi u,con nói tr ng ra tr c m t má, r i d u nó ch u hay không ch u con c ng l y mámà xin làm hôn thú b c nhì v i cô H ng r i r c cô v v i mình, tr c conc u ch a danh giá cho cô H ng, ch ng cô sanh con, con nuôi d y a nh làmáu th t c a con. N u v con nó không b ng lòng nó tính l nào t ý nó. Con làng i Vi t, con c h ng lu t a thê. V con không phép ng n c n, b t quánó ly d .Tính nh v y r i con yên lòng, con gi u má, i v con v r i s hay. Sáng b asau con qua nhà th y giáo Hi n thì ng i nhà nói th y ã i vô tr ng d y h c,còn v th y thì i Saigon v i cô H ng h i khuya. Con i luôn vô tr ng ki mth y Hi n mà th m. Th y không phi n con, nh ng ch a h t gi n v con. Th yn m tay con kéo l i ng d a c a s r i nói nh nh mà thu t l i chuy n xôxác hôm qua, y nh th y ã vi t trong th mà con biên ra phía trên kia. Thu th t r i th y k t lu n: T hôm qua bên ch n y ai c ng khinh b v b n tháith m. Con dâu nhà t t mà láu táu h n hào nh b n hàng tôm hàng cá, làmcho ai c ng ghét h t. B i v y c ch áp l i binh cô H ng, làm bà m xò, r ianh ba Th o, ánh xe ng a, nh ti p mà d y cho m t bài h c khôn tr c m tthiên h , bà m xu ng n c ch y te nh gà mái m c m a, thi t t h t s c .Con xin l i t i con mà v ch ng th y ph i mang ti ng chung. Th y nói conkhông có l i gì h t, có ph i con xúi v con làm nh v y âu. V ch ng th ykhông phi n, ch t i nghi p cho má v i con u là ng i hi n c, ai c ngth ng yêu kính tr ng, r i r c m t con ác ph nh v y vào nhà, cho nó nm c sang tr ng, r i nó th lên Saigon làm x u làm h mà ch a ã còn v ây


19

di n m t l p tu ng hào h ng ng bia danh trong x cho thiên h bi t. Th yc ng t i nghi p cho ph n cô H ng b i r i h t s c. B tình yêu lôi cu n, l cóthai nghén, cô bi t ây không c n a. Hôm u tháng cô ã có g i n xin

i i t nh khác nh không cho thì cô t ch c. Nha h c chánh ch a quy t nh,k x y ra v n y. Cô h th n v i thiên h nên cô khóc d quá. H i hôm cô g ith cho ông c hay cô ph i b x mà i, d u b cách ch c cô c ng ch u, chcô không còn m t m i nào mà ây n a. Ông c th ng ph n cô nên ôngcho phép cô ngh ít b a ng cô v n ng i i ch khác. H i khuya n y cô vSaigon có v th y Hi n a cô i. Cô ch h t áo qu n c theo ch c d u thnào cô c ng không tr l i C n Giu c n a. Con lau n c m t mà v .

n chi u con l y m t ngàn trong s b c má giao cho con gi xu t phát ó,r i con tr qua nhà th y Hi n coi v ch ng th y v hay ch a ng con h ith m. Cô v r i, cô H ng lên nhà cô giáo Huy n trong ch Quán. V th yHi n nói Cô H ng bu n l m, thà cô b cách ch c ch cô không ch u tr xu ngC n Giu c n a. Cô c y nói v i ng ng eo u i theo cô n a, cho cô nnúp cho an thân, i sanh r i cô ki m ng i mà cho a con ng cô i choxa mà vùi l p cái thân nh nhu c. Con nghe nh v y con khóc. Tan h c th yHi n v . V ch ng h i con bây gi tính l nào. Con m i nói con i v con vcoi nó nói làm sao. Con vái nó gây g v i con, thì con hài h t t i l i c a nó chomá nghe, r con xin phép làm hôn thú b c nhì v i Cô H ng. Con s châu c pcho m con Cô H ng no m mãn i. N u v con không b ng lòng nó nài ly dthì con r t quách cho xong ng con r c Cô H ng v nhà mà . V ch ngth y Hi n cho con tính nh v y là ph i. Con m i a m t ngàn ng b c c ygiao giùm cho Cô H ng n xài ch ng sanh con s bao h t.Cách ít b a sau, v con trên Saigon v , nó xin l i v i má và con, nó vui vl ng x ng nói lên Saigon r i t i l i nó c m, nên nóng l nh r i ch hai nó b t tr n cho bác s tiêm thu c, b a nay m nh nó m i v c.Con bi t ó là l i x o trá, nh ng th y má tin quá, má ân c n bi u nó ph i ti pd ng; nó l i m n tr n chìu chu ng con, nên con không bi t li u làm sao.Con ng l ng l d d , th y Hi n l i cho con hay có ngh nh g i xu ngch p thu n n t ch c c a Cô H ng và v th y giao m t ngàn ng b c choCô H ng thì cô không ch u nh n, cô nói n u cô l y ti n c a con té ra cô bántrinh ti t hay sao.Cô c y nói giùm v i con m t l n chót ng có ti p xúc v i cô n a mà gây h athêm. Cô l i còn khuyên con ch ng nên ý n a con t i l i cô ng mangtrong b ng, vì nó là qu báo c a t i cô v i con làm qu y, nó ra ng gây kh ,ch không ph i ra giúp vui mà mong mu n. Con ph i c n l i n n n v i vch ng th y Hi n c g i s ti n con g i ó và ráng khuyên l n Cô H ng b tbu n r u ti p d õng thai bào, là sanh m ng c a t o hóa phú cho, v y khôngnên khu y phá mà thêm n ng t i. Con ph i th th t d u th nào con c ng khôngquên c Cô H ng là m t ph n duy nh t ã giúp cho con bi t say s a tìnhyêu ch n thành n ng nhi t trót m y tháng tr ng, mà con c ng không b c

a con s p ra i, vì nó là máu th t c a con c u t o, d u h a, d u ph c conc ng s n lòng nhìn nh n.


20

Tr c tình c nh bi n chuy n b t ng , v con thì i h n thái , nó không nóit i Cô H ng, không nh c chuy n xô xác bên ch ; còn Cô H ng thì quy t b t

t m i tình yêu c a con, l i còn tính b r i a nh là h u qu , là d u tíchc a tình yêu n ng nàn ó n a, con m t h t ph ng h ng, không tìm c ngnào mà i. Công cu c con tính toán s p t xin phép má mà h t ác ph vôh u ra và r c hi n ph có con vào, mà vì tình c nh xáo tr n làm cho s contoan tính u h h ng h t, không th th c hành c.Lúc y con ch ng khác nào nh ng i i l c trong r ng r m m t mù, không tìm

c ng mà ra. Con vu v trót m y tháng, k c th kín c a th y Hi n chohay Cô H ng ã sanh r i, sanh c m t a con trai, m con u kh em nh.

ã m y tháng r i v con không ló mòi ghen tuông chi h t. Mà d u khó d u dcon c ng quy t i th m Cô H ng, tr c t cho cô bi t tình yêu c a con khôngphai l t, sau th y m t a con trai c a con, là hy v ng t i c n, là m c ích duynh t c a má trông mong thu nay. Con qua nhà c y v th y Hi n d t giùm coni th m Cô H ng. Cô ch u và cô nói sáng b a sau cô c ng i th m. Con h n

gi v i cô r i b a sau con l y m t ngàn ng b vào túi và con th a v i mácon i Saigon ch i ít b a ng ki m sách mà mua r i con qua ch i xe òv i v th y Hi n.Lên t i Ch Quán v th y Hi n d t con ghé nhà cô giáo Huy n h i th m coi CôH ng n m t i nhà b o sanh nào, r i m i i l i ó. Con a tr c s b c conem theo cho v th y Hi n mà c y trao cho Cô H ng. Cô H ng c m không

cho con vào phòng, cô nh t nh không ch u th y m t con và nghe con nóichuy n n a.Con ph i ng i ngoài phòng khách m t mình v th y Hi n vô th m. Cách m th i thi t lâu v th y Hi n m i ra nói cô an i h t s c mà Cô H ng không ch ul y ti n, cô nhét i trong g i mà ó. Con xin cho con th y m t a nh m tchút r i con i khai sanh mà nhìn nh n ó là con. Cách m t h i n a v th yHi n b ng em nh ra, có cô m i theo. Hai ng i u nói thi t em nh gi ngcon. Cô m l i nói sanh b a nay c 6 ngày r i, hôm qua cô ã vô Tòa ths nh Ch l n mà khai sanh cho em r i n a. Vì v ch ng không có hôn thú nênph i khai theo h m là h Võ t tên là Càn, không có cha.Con b i r i thêm n a. Ra kh i nhà b o sanh r i, con cám n v th y Hi n cont ra Saigon ghé th m ng i quen, ch con h c h i tr c. Con bày t vi cc a con. Ng i ó nói mu n nhìn con không có khó gì c giao cho tr ng s hlàm cho, con chíp trong b ng, i mua vài quy n sách th m anh v và ch v m inhà m t chút r i v ; th m tính ít ngày s tr lên lo vi c nhìn con và n u có th

c thì lãnh con em v nuôi d y.Cách ch ng m t tháng con i Saigon n a. Con ã bi t ch r i nên con i m tmình và em ti n theo ng m n tr ng s lo vi c nhìn con. Con n nhà côgiáo Huy n mà th m m con Cô H ng thì cô Huy n nói Cô H ng không có nhà cô n a. N m trong nhà b o sanh Ch Quán 8 b a r i Cô H ng b ng conv . Cô c m i b a r i cô cáo bi t, nói i ki m bà con c y nuôi giùm emnh ng cô làm mà nuôi s ng.


21

Con ch c th nào con c ng ki m c Cô H ng, b i v y con không lo. Con rav n phòng c a m t v tr ng s mà c y làm gi y t cho con nhìn nh n là chac a m t a con trai t i nhà b o sanh Ch l n ngày 5 tháng ch p d ng l ch,m là Võ th H ng, 22 tu i, c u giáo viên vì cha m không có làm hôn thú nên

a nh theo h m và t tên là Võ V n Càn, không có biên h cha. Ông tr ngs biên các i u con nói, ông h i a ch , tu i và ngh nghi p c a con mà biênn a. Ông bi u con óng tr c 500 ng tr s phí gi y t ; ông s làm nr i bu i chi u con quay l i ký tên. Ông s thay m t cho con xin sao l c khaisanh ính theo n mà g i. Con c v ng lo cho, n u có i u chi tr c trc n ph i có m t con thì ng s g i th m i con lên.Con v nói chuy n l i cho v ch ng th y Hi n hay. Tu n sau v th y Hi n iSaigon v nói cô có ghé th m cô Huy n và cô Huy n c ng nói y nh l i ã nóiv i con. Qua tháng 3 n m sau con m i c th c a ông Tr ng s cho haycông vi c ã xong r i h t và ông bi u con em lên óng thêm 500 ng n a

ng lãnh gi y t . Con lên óng ti n r i ông Tr ng s bèn giao cho con m t tkhai sanh tên Võ V n Càn, không có cha, còn m là Võ Th H ng v i m t b nb n sao án Tòa s a khai sanh ó l i tên Nguy n V n Càn, cha là Nguy n V n

ng, m là Võ Th H ng. Con ính hai t y theo th n y ch ng minhcho má bi t con có m t a con trai tên là Nguy n V n Càn con c a Võ ThH ng .Con r t ti c con có con trai mà th y m t nó có m t l n h i m i sanh r i t y

n nay con v i v ch ng th y Hi n ki m h t s c mà không bi t nó âu ngem v mà nuôi. Cách vài ba n m sau th y Hi n cho con hay th y nghe ch c

Cô H ng có ch ng r i cô theo ch ng ra ngoài Hu , còn a con c a cô thìng i nói cô em theo, k nói cô cho ng i khác nuôi làm con, nh ng ai c ngnói m nh v y ch không ai bi t rõ ra Hu Cô H ng âu, làm ngh chi,còn nói con cô cho ng i khác nuôi, mà ng i ó tên gì, âu c ng không bi t.Th a má.Trót m i m y n m nay con s ng gi a tình c nh nh v y ó, có v mà nhng i không có v , có con mà c ng nh ng i không có con; v con u có màkhông và không mà có. Thi t tr trêu h t s c!

i con h h ng, con không ti c gì. Con ch bu n cho b n ph n con làm traimà con không tr n th o v i cha m ông bà, con l i làm h i m t cô thi u n cóh c th c nhi u ít, có t ng lai t i c i, vì con yêu mà cô ph i ch u nh c nhãh t ng lai r i b t t c mà phiêu l u n i t khách, mà con còn b b v m t

a con th c a con c u t o, không hi u nó còn hay m t, s ng hay c c, khôngbi t gi n y nó có c no m vui c i nh ng i ta, hay là nó v t v langthang bên chu ng trâu hay n m d i mái ch !Ngó lên trên, ngó xu ng d i, ngó ra ngoài, ngó vô trong, ngó ch nào conc ng th y con l m l i, nên con bu n b c vô cùng. S ng mà nh có l i dao c tru t gan, hay có m i dùi âm u óc, s ng nh v y n m n y qua n m khác,ph m ch t con ã y u s n, t nhiên s c kh e con ph i hao mòn, trái tim conph i h i h p, r i con b nh, ó là l th ng ch có chi là l .


22

Vì con s má bu n nên con ph i g ng g o n u ng cho má vui, ch thi t conbi t con b nh nhi u, trái tim con y u l m má à. Con s con không th s ng lâucho má vui nhi u ngày n a c. Con ghé m t vào c nh t ng lai c a nhàmình, con c m th y h con ch t r i thì má kh tâm nh c trí nhi u l m. Má ãgià r i, má còn s c kh e v i ngh l c âu mà m ng phá tan gi c s uth m cho n i! Con s má c ng s ngã nh con v y n a! Mà má ngã r i, s thph ng ông bà, má g i l i cho ai? C a nhà v i tài s n c a ông bà l u l i, r imá dày công m r ng ra thêm n a, má s giao l i cho ai gìn gi ?Con ngh t i t ng lai th m m n y con t c quá! Con t c con t p tánh nhunh c, nh n nh n, nên con thua thiên h . Con t c con thi u d ng c m, thi uc ng quy t, nên con không i k p v i i. Con t c con mu n làm quân t gi aám ti u nh n, nên b tai h i. Con t c con eo theo hi u o m t cách mù

quáng, d i kh , con không bi t day tr nên con c hi u nh mà m t hi u l n.Con t c con c x l i th i, nên i s ng c a con là chu i ngày th m s u, r ichìm ng m trong en t i. N u má may cho con m t cái áo, con b n ch t h p,coi không h p m t, thì con c i mà qu ng ph t nó i, r i may cái áo khác màb n cho v a, d u má có phi n con, thì phi n trong ít ngày, r i má th y con yph c v a v n d coi, t nhiên má s vui l i, vui nhi u l m, mà i con c ng anvui, kh i h h ng.Con bi t con không s ng lâu c, b i v y h m nay con có ý mu n t h t n ilòng c a con cho má hi u, r i con xin má tha l i cho con tr v âm c nh, trí ann, lòng nh nhàng. Ng t nói ra con ch c má s bu n hay má lo vì con, b i v y

con không dám nói ngay v i má. Con ph i c m c i ng i vi t m y tr ng gi yn y mà l i cho má, vi t v i t t c thành kính c a con.Lúc con ng i vi t ây, trí con bình t nh, con không có ý phi n má hay là gi nai h t. Con ch ti c cho con c x l i th i, con gi o hi u mù quáng, conthi u c ng quy t nên con không làm vui lòng má c. Con ch mu n má sángsu t mà nh n nh ng l i má i, sau khi con lìa má mà theo cha xu ngchín su i.Má mu n h l p tu ng bi h k ch th gian, má mu n gi s ch h ng tr n lotìm ng v c Ph t hay lên cõi Tiên ho c má vì nh n ngh a mà lân la n ic a thánh má ch n ng l i nào t ý má.Còn n u má vì tình ngh a v i cha con, má không ành tông môn c a chach m d t, thì có th ng Càn ó, nó là máu th t c a con, có gi y t minh ch ngtính theo s p gi y di bút c a con ây. Có l tr i ph t không n ph t m lòngngay thành kính c a má i v i ng i quá vãng, s giúp cho má mãn nguy n.Tr c khi l y má mà v nh bi t, con s c nh con còn m t m i n tr n n y n a.

a cháu ngo i gái c a ông H ng ngh Thi t M ng Gà, nó tên Cát, con c aTh Th m, nó c ng là di tích c a con. N u má th ng con thì con cúi xin másang tình th ng c a má qua chút n c a con ó. Con v n bi t nó là con gáikhông n i dòng c, b i v y con yêu c u má châu c p cho nó no m v y thôi,

ng d i su i vàng con kh i ân h n.a con b t hi u Nguy n V n ng c a má khóc l y má mà v nh bi t.


23

Ký tên Nguy n V n ng .Ông c Th ng c d t r i ông xúc ng c c i m, th y bà Xã C m ng i

khóc, ông a x p th v i gi y t cho bà r i ông ra ng tr c c a mà ngó ngoàing.

Bà c coi cho con nh d n c m trên bàn, bà m i bà khách g p b a qua nc m v i bà. Bà Xã C m cám n bà nói bà n c m r i m i i ây.

V ch ng Ông c bi u con nh rót n c trà m i khách u ng, r i ng i l i nc m.

Bà c nói:- Tôi nghe c th c a c u ng tôi c m ng quá. T i nghi p c u h t s c.

Con nhà có ti n, mà b con v không bi t i u nên i c a c u không vui s ng chútnào h t. B a m n m n hai ng i theo ng làm nh c Cô H ng ó, có tôi ch ngki n. Công chuy n thi t y nh l i c u nói trong th . Con nhà m t d y nên kh quá.Tính làm nh c cho ng i ta còn b thiên h ghét nên h nh c m .

Bà Xã nói:- Vi c v l nh v y mà tôi có hay âu. N u h i ó tôi hay thì tôi thâu x p, có

l yên n c, âu có kh nh v y.Ông c nói:- Vi c nhà c a ch , ai bi t b ng ch th nào nên dám chen vô mà nói. Lúc ó tôi

i lên C n Giu c v a m i c m t n m, tôi ch a quen bi t ch cho l m. Cô H ngkhóc nói cho tôi hay cô ph i b tr ng mà i, b cách ch c thây k . Tôi th y v y tôith ng, tôi lén cho phép cô ngh ng cho cô i v n ng xin thôi, kh i b cách ch c.Mà vi c ã qua r i nh c l i không ích gì âu. Bây gi th di chúc c a c u ng nóinh v y ó ch tính làm sao ây ?

Bà Xã nói:- C n gì ph i tính. Tôi hay tôi có t i hai a cháu n i. Tr i khi n tôi th y a

con gái tôi th ng, tôi ã em v tôi nuôi m y n m nay r i. Bây gi còn a cháu n itrai n a, tôi ph i ki m, d u m t công t n c a bao nhiêu tôi c ng quy t ki m cho c.

Ông c nói:- Ch x nh v y là ph i h n h t. Có ti n b c làm gì mà b r i con cháu. Ch

làm nh v y c u ng d i c u tuy n ch c c u vui lòng l m, mà danh giá c a chcàng l n thêm.

- Con tôi nó nói nó có l i t i nó t p tánh nhu nh c, nó c x l i th i nên nóm i b h i. Tôi ngh l i l i t i tôi ch âu ph i t i nó. Tôi mù quáng không bi t d y nón h p th i. Bây gi tôi m i th y tôi l i th i ch không ph i nó. C u c có bi t v

ch ng th y Hi n bây gi âu hay không? - Tôi nghe nói bây gi bên H ng C n3. Cách m i n m nay anh v th y l p

hàng xu t nh p c ng trên Saigon, bi u th y xin thôi v giúp r i cho h t hai v ch ng

3 H ng C ng , H ng Kông


24

th y qua H ng C n h c ti ng ng lê và coi giùm cái chành l p r c hàng bênn y qua và g i hàng b n v . V ch ng luôn b n t ó n gi .

- Còn c u c có nghe Cô H ng v i con c a cô âu hay không?- Không.., À, tôi nh mày m y d ng nh s p nh tôi có nói có g p Cô H ng,

mà a nào nói tôi quên r i, ít b a tôi lên h i l i coi.- Ch ng nào c u i?- Tôi v th m nhà ch i n m ba b a r i tôi s i n a.- c a. C u c lên h i th m r i ráng ki m Cô H ng ho c th ng Càn giùm

cho tôi. C u làm n m n ng i ta i ki m, ch u ti n xe cho h , t n hao bao nhiêu tôich u h t. C u ng ng i ch ó. c m t a cháu n i trai d u m t m y dãy ru ngtôi c ng vui lòng.

- Gi ng gì mà t i m t ru ng l n!- V y ch sao c u. Không có con, mà không ki m c cháu n a thì ru ng

cho ai n? chi u tôi em m t s ti n qua tôi g i cho c u dùng làm s phí mà iki m. C u m n xe mà i. Tìm c c u bao xe lô ch v ây giùm cho tôi c u cph c c l n l m.

- c th c a c u ng h i nãy tôi quá c m. Tôi s ráng ki m cho c CôH ng m i ra th ng Càn, ki m ng làm n cho ch , mà c ng làm n cho Cô H ngn a.

Bà Xã C m út h t gi y t vô bao th r i gói l i trong kh n và t giã v ch ngÔng c Th ng mà v , h a chi u bà s tr qua n a.


25

3. VÌ TH NG NÊN PH I... Cô Giáo H ng, m t n n nh n c a ái tình vì n n n, h i h n nên cô ph i b xmà phiêu l u n i t khách, quy t vùi thân trong ch n r ng núi, chôn l p thanhdanh nh nhu c mà hàn g n v t th ng tâm. Vì không n ch u mang ti ng gi t ch ngmà qu y r i gia o c a ng i yêu nên cô ph i hy sinh xa ng i yêu 18 n m. Mà c ngvì không ành kéo a con th ngây chung s ng trong c nh i phiêu l u vô nh nênph i c t b r i luôn máu th t trót 17 n m. B i th i gian ã ph l p nhi u l p trên ng d vãng, là di tích c a ái tình, l mng t bùi, mà c ng l m cay ng. Tuy v y mà có khi Cô H ng trong êm thanh v ngng i m t mình v i m t ng n èn, cô ch ng nh ng h i t ng vi c n m x a, nh ng iyêu, không bi t bây gi ng i có an vui hi n t hay không, r i c ng nh a con d ikhông bi t bây gi nó còn hay ã m t.

ã b n m i tu i, ã t ng ch u phong tr n nhi u n m, ã b d p cái tâm h n as u a c m mà xem cu c i nh hí tr ng, nh trò ch i, không có chi áng bu n hayáng vui n a, vì cu c i là l ng sóng y a lôi cu n con ng i, ch ng khác nào

ng n gió m nh h t bay lá cây khô mà b r i rác ch cao ch th p, không làm sao mành tr c c. Cô H ng ch c n i cô ã tr , tình yêu cô ã l t phai, nên nh n

có ti n b c, l i c r nh rang cô m i tr v Saigon ng lóng tai nghe th chuy nx a li c m t dòm qua l i c .

Ngày qua tháng l i ch có 17 n m tr i mà ã nhi u l n sao d i v t i, k m tng i còn, k m t thì au lòng a l y ã ành, kh n i ng i còn không bi t âu màki m.

Cô H ng r o b c trót m i b a mà tìm ng i bà con, là cô giáo H nh, h itr c Bà Chi u, ng i cô g i con rãnh tay mà i xa. Cô h i th m l n l n, m i hay côgiáo H nh cách m i n m tr c cô thôi d y h c bán nhà v mi t C Chi, nh ng côg ng i con gái l n, tên Thinh, l y ch ng vùng cây Quéo. Lên mi t ó h i m y b an a m i hay cô Thinh ã m n m t c n ph l u trong ng âm qua hông t ThánhTây, ngoài t H , ch ng i làm vi c. Cô m ti m may treo b ng hi u Tân H ng. CôH ng ra ó thi t g p cô Thinh, ch em m ng nhau, r i d t nhau lên l u mà nóichuy n.

Cô Th nh m i k chuy n nhà cho Cô H ng hay. Má cô là cô giáo H nh,nuôi em Càn n 8 tu i, em m nh kh e, h c siêng nên khá l m, trong nhà ai c ng yêu.R i má cô au ph i. Bác s khuyên ki m ch cao ráo mát m mà ng t nh d ng,ch ng nên d y h c n a. Má cô g cô l y ch ng, r i xin t ch c bán nhà ra C Chi mà

. Vì em Càn ham h c l i có khi u thông minh, mà cô không n em v ch n thôn quêmà cho em ch u d t. Cô T Phúc trên Tân nh, là em con nhà chú, có ch ng làmvi c mà không có con, cô xin lãnh em Càn mà nuôi làm con ng cho em n h c.Ch ng dè em Càn ch ng m t n m r i em b i m t không bi t âu mà ki m.

Cô H ng m t con cô ng ng n. Chánh lúc y là lúc chánh ph ng lo ch nh ng luân lý, c ng quy t c m nh t t t ng, di t tr t c t i phong. Các nhàbáo u h ng ng, gây ra m t phong trào m nh m bài tr nh ng thói x u xa, nhgái l ng l , trai nh m nhí. H i : Xây d ng i s ng m i nh n ó m i ti p s c mà c

ng b o th trinh ti t c a gái thi t thà, và ch trích h nh ki m hèn m t c a trai háo


26

s c, h trai g p gái thì gh o ch c, dùng l i ngon ng t, ch c gi d i mà gây c mtình, g n nhau cho có con, r i gái vì mu n c u thanh danh trai vì tr n trách nhi m,

ng b a nh c a mình c u t o thành con nhà hoang, còn nh thì v t v lang bang xó ch góc ng, ch ng l n lên thì ngênh ngang hung d , t o ra m t h ng côn àng i m mà c p gi t làm cho xã h i m t v p, m t an ninh.

Nh ng bi u ng in ch l n mà ván kh p vách t ng, ho c vi t thành t m b ngmà c m t i ngã ba ng cái, nh c nh gái l ng l ph i bi t gi gìn trinh ti t, trainh m nhí ph i lo s a l i tánh tình cho úng n.

G p phong trào nh v y Cô H ng c m th y cô l i t i hai l n: m t là lúc thanhxuân cô không bi t th n tr ng, cho tình yêu xô y làm cho cô m t ti t m t trinh,hai là l có con r i cô không lo nuôi con mà b cho nó m t i, ch c nh p b n v i h ngtr hoang àng, thù oán m cha, khu y r i xã h i. Cô tính ki m ch cho yên r i cô itìm con, ph i tìm cho c mà em nó ra kh i vòng vô gia ình ng nó n m chútmùi thân yêu h nh phúc.

V ch ng Cô Th nh m i nói ti m may Tân H ng lèo hèo ch có vài cô th , t ithì h v nhà h t nên ti m r ng rãi. V ch ng bèn nh ng t ng trên cho Cô H ng ,có s n c dùng.

Có ch yên r i Cô H ng m i i ki m con. i ch ng m t tháng cô g p côgiáo ào, là con gái c a Ông c h c Th ng C n Giu c, h i còn nh cô ào có h cv i cô. Cô ào nhìn cô. Hai àng m ng nhau, h i th m gia ình, nh c s chuy n cCô H ng m i hay c u ng là tình nh n c a cô ngày tr c, ã ch t r i, ch t màkhông có con.

ã yên m t m i r i, bây gi cô ch lo tìm con mà thôi, cha nó ã m t, ph i tìmcho c nó ng b o b c. Nh có cô T Phúc ngày em Càn tr n mà i, ng i ta cóg p em theo s p nh bán sách bán báo, Cô H ng ph ng l n l n m i g p c Càn chùa nh n Hòa, bên Chí Hòa mang o hi u Hu Minh. M con g p nhau mà Càn l tl t không có c m tình chi h t, mu n r c ra nhà ng nói chuy n ch i thì Càn tkh c không ch u i.

Cô H ng v cô bu n nên n m tiu hiu luôn m y b a tuy c bi t con tu hànhtinh t n, m áo no c m, kh i hoang àng c c kh , song con không mu n g n m , nêncon l lãng không có tình ngh a m con, té ra có c ng nh không, th thì làm sao màvui m ng cho c.

Cô ng au kh n i lòng, vì tìm c con mà con l lãng nó không mu nnhìn, r i l i nh n ng i g p g ngày x a, vì quá th ng quá tr ng ng i, nên ph ihy sinh tình yêu cho ng i tr n th o v i m ng gia ình êm m. Nào dè ng iyêu ch t m t l i không có con mà a con mình sanh ra cho ng i thì không cnhìn; té ra mình yêu ng i thành mình ghét ng i, yêu mà h i thì thà ng yêu c ngcòn nh t i.

Cô H ng n m t l nh v y, thình lình Cô Th nh lên l u cho cô hay có m tông x ng là c h c h u trí d i C n Giu c; ông ghé ti m may h i th m cô vàmu n g p cô. Cô H ng ng c nhiên l t t ng i d y thay áo r i theo Cô Th nh xu ngt ng d i ti p khách. Cô v a th y Ông c Th ng ng ng t i c a ti m thì cô v ivã b c ri t ra v a i v a nói:


27

- Em kính chào Ông c, ông bà u m nh gi i h t ph i không?- Cám n, m nh gi i.- Em ã v m y tháng r i mà em không xu ng th m ông bà c, thi t em có

l i nhi u l m. Xin ông tha l i cho em. Ch c cô giáo ào có nói v i ông nên ông m ibi t em ây...

- , tôi nh con ào nó nói nó có g p cô. Cô nói cô u ti m may l i n y tôim i bi t tôi l i ki m ng th m m t chút. Cô i m t 18 19 n m nay tôi h i th mhoài, nh ng không ai bi t cô âu mà ch . Hôm qua tôi lên ch i, nghe con ào nóinên sáng nay tôi m i i ki m ây.

- Hôm em v Saigon c ít ngày tình c em g p cô ào. Cô nh em cô nhìn.Em m i hay cô có ch ng, v ch ng u làm giáo viên d y tr ng a Kao. Em h ith m ông bà thì cô nói ông bà u m nh, ông ã h u trí r i luôn d i C n Giu c.

- Ph i. V ch ng tôi c t nhà luôn cho r ng rãi mát m . Cô i âu mà b t ting n 20 n m nay v y ?

Cô H ng c i r i ngó quanh qu t mà nói: Em m i Ông c ch u khó i lênl u u ng n c. d i n y không có ch ng i, l i ng i ta vô ra hoài, nói chuy nkhông ti n .

Ông c Th ng c ý mu n nói chuy n riêng v i Cô H ng, nên nghe cô m ilên l u thì ông i theo cô li n, không d d chi h t.

Lên l u r i Cô H ng kéo gh d a bàn mà m i Ông c Th ng ng i. Cô rótm t tách n c trà, b ng l i m i ông u ng. Cô ng i cái gh phía u bàn.

Ông c ngó trong ngó ngoài r i ông h i:- Nghe nói cô có ch ng, mà ch ng làm vi c gì âu?- Th a em không có ch ng.- a! Sao cô i kh i C n Giu c c ch ng m t n m r i v ch ng th y Hi n

nói cô có ch ng và v ch ng cô d t nhau i ra Hu làm vi c.?- Th a, ó là l i em nói d i v i cô giáo Huy n trong ch Quán cô n l i v i

v ch ng th y giáo Hi n cho ng i ta ng ki m tìm eo u i theo em n a.- Cô báo h i quá! Cô làm cho c u ng tìm ki m h t s c, tìm không c c u

bu n r u n mang b nh. Còn a con trai c a cô bây gi nó ây v i cô hay là âu?

- Th a không. Em sanh nó c vài m i ngày em th y nhà cô giáo Huy nb t ti n, vì anh ng bi t ch nh l o o t i hoài, s v nh hay, t i làm nh c emn a. Em m i nói d i v i cô giáo Huy n em i m n ng i ta nuôi con ng em ki mvi c làm mà nuôi s ng. Em vô Bà Chi u u m t nhà ng i bà con. c vài thángem c ng cát r i em ki m vi c mà làm. Em làm ký l c cho m t bà c phú. Bà có v nnhi u mu n làm n l n, ng t không bi t ti ng Pháp nên i ng khó m t chút. Bàth ng em, dùng em c m t n m bà tin c y em l m. Bà bi u em i v i bà ra mi tngoài ki m t mà kh n ho c mua l p v n mà tr ng trà, tr ng cà phê, là hai thbây gi bán t l m. Bà h a cho em n l ng tháng, l ng x ng áng mà giúp cho bà


28

làm c vi c, h có l i thì bà chia cho em h ng 10 ph n 100 n a, và bà Sáu H u làm t ng i s ng ph , ch a t i 40 tu i, có ph Saigon nhi u, l i có b c g i t i nhàb ng n m y tri u. Em làm ký l c cho bà g n m t n m, em bi t rõ tánh tình bà. Vì bàth t h c nên bà kh i b n r n v tôn giáo, v luân lý, kh i l t b t m c l y trong cáiv ng thành ki n nh n ngh a hay cái ng phong hóa c k nh mình. Bà c nh m th ct mà i, i mau, i m nh nh ng i v i trí c n th n v i m t sáng su t. Nghe ai nói t iái tình thì bà la l n mà cãi li n. Bà nói loài ng i không ai bi t ái tình là cái quái gì.H m n hai ti ng ái tình nghe cho êm ái ng d g t g m mà làm cho th a nh c d cho c cho ra b c ti n mà thôi, ch không có ái tình gì h t. Loài ng i ch u i theo m tm c ích là gi d i l a g t mà bóc l t nhau, ám h i nhau, c p công gi t c a l nnhau. B i v y bà d y i mình ch c y s c mình, ch ng tin b ng ai h t.

- Bà là bà tri u phú, mà bà quan ni m c nh i k quá há?- Th a, k thi t. Tuy v y em nh n th y bà ch n thành, ngay th ng, dám c u

ng i g p c n ho n n n, bi t th ng trong c nh nghèo hèn. Bà d ng c m, có quy toán m nh m , nh ng bà bi t n ng i giúp công cho bà, bà c ng bi t xúc ng tr c

tai h i c a ng i. Em ng au kh v tình yêu c a em i v i anh ng; emng ki m th vùi thân n i x xa c nh l ng tr n tránh anh ng, b i v y em

nghe bà bi u em theo bà ng lên vùng t mà l p v n trà, v n cà phê thì emch u li n...

- Khoan. Xin cô ng ng cho tôi h i m t chút r i cô s nói ti p. T i sao h i ó côv i c u ng yêu nhau, g n g i nhau n có thai nghén r i cô l i lánh m t, khôngmu n g p c u n a? Mà ch ng cô sanh cho c u c m t a con trai r i cô c ng còntính tr n tránh c u hoài? Hay cô có thai c u có t ý n n n, c u có l t l t v i cô haysao mà cô phi n nên cô quy t xa c u?

- Th a, không. Hay em có thai, anh ng m ng l m. i v i em, tình yêu c anh càng thêm m n n ng. Mà i v i nh, tình em yêu nh c ng không lay chuy n.

T i em yêu nh, mà nh c ng yêu em, hai àng yêu nhau v i m t t m lòngch n thành, yêu vì ng thinh ng khí, ch không có ý gì khác. T i cái yêu ó nênem ph i xa nh tr c cho nh tr n th o v i m , c êm m trong gia ình, sau em vùit m thân nhu c nh trong ch n non cao r ng th m. Xin ông c xét l i mà coi, anh

ng là ng i v i m chí hi u. M c m tr u, c m cau mà i c i v cho nh. N uem cho nh vì yêu em, mà n u em vào nhà nh; thì nh b t ngh a v i v , l i thêmb t hi u v i m n a. Yêu nh mà làm cho nh hóa ra ng i b t ngh a b t hi u, ó làghét, ch âu ph i yêu.

Em không th làm nh v y c. Em ngh ch có r i xa thì là th ng sách. Vìem m côi cha m nh bà cô giúp em n h c nên em l p thân. Bà cô m t r i em khôngcòn n i n ng d a n a. Em ph i níu ch n ng ch giáo hu n mà s ng, b i v y khiem có thai, em làm n xin i qua x khác cho xa anh ng. Em ch a k p i thì vnh làm r y làm nh c nhã em quá, l i nh c lây cho v ch ng th y giáo Hi n n a. À,

nãy gi em quên h i th m v th y giáo Hi n. V ch ng th y m nh gi i, còn C nGiu c hay không ông c?

- Không. Cô i c ít n m r i ng i anh v th y l p hãng xu t nh p c ngtrên Saigon bi u th y xin thôi v giúp. Sau nghe nói v ch ng th y i h t qua H ng


29

C n h c ti ng Anh r i anh th y l p hãng ngành b n ò cho v ch ng th y coi. Tó n gi th y luôn b n.

- Té ra th y c ng b ngành giáo hu n.- Cô c t ngh a cho tôi ghe vì cô yêu c u ng nên cô ph i xa c u cho c u

tr n ngh a tròn hi u. S ng i nay mà cô c x cao th ng quá, thi t tôi kính ph c côl m. Nh ng tôi ti c thái y làm cho c u ng au kh h t s c. Mà thôi, xin cô nóiti p chuy n c a cô i r i tôi s nói chuy n c a c u ng cho cô nghe.

- Em ch u i v i bà Sáu H u, mà a con c a em m i giáp thôi nôi t i emch a bi t công vi c c a em s ra th nào, n u em nó theo lòng thòng b t ti n, b i v yem cho luôn nó cho cô giáo H nh trong Bà Chi u nuôi làm con ng cô d y d nócho nên ng i t t .

- Xin cô nói ph t coi nó còn s ng hay không; tôi mu n bi t g p cái i m ó.- Th a, còn s ng, mà nó- Thôi r i Cô nói ti p i.- Em i v i bà Sáu H u ra Hu m y tháng v n ng mua c m t s t

r ng c m t ngàn m u d a ch n núi g n th tr n Kontum. Em cùng bà lên óqui dân c t nhà khai thác. Dân làm thì ít mà công vi c làm thì nhi u, em v i bà ph ic c nh c trót 15 n m m i gây thành môt s trà và m t s cà phê t t p l m. Trong 5n m sau n y m i có huê l i vô, m i n m m i vô thêm nhi u. Nh vùi thân trong ch nr ng núi, s ng chung v i th nh n, làm c c nh c c ng nh ng i em, m i quên cd vãng au kh c a em. N m nay thành công m mãn r i, em kh e kho n, em m i nóiv i bà Sáu H u mà v Saigon ngh m t th i gian. Bà cho em i, nh ng bà d n em ramau mau ng coi s th cho bà r i bà c ng ph i v ngh . V t i ây thì cô giáo H nhã ch t m t, a con c a em không bi t xiêu l c âu. May em g p c cô Thinh,

ch ti m may n y, v n là con gái l n c a cô giáo H nh, em m i hay con c a em khic tám chín tu i, cô H nh m i giao nó l i cho cô T Phúc nuôi làm con r i nó tr n

i m t ki m không c.- Tr i t i! C u ng mong m i có con n i dòng. Sao h i ra i cô

không giao cháu l i cho c u nuôi, cô l i cho ng i khác? Lúc ó c u c y v ch ngth y giáo Hi n ki m cô h t s c mà không g p. Ch chi cô giao con cho c u ng thìxong quá, âu có xiêu l c c.

- Th a ông c, em s giao nó cho anh ng thì nó ph i ch t m t i. Ôngngh mà coi, v anh ng là m t ác ph nham hi m. Ch ng c a ch mà ch khôngbi t th ng, con c a ch ng ch thì ch th ng sao c. Giao nó cho anh ng ch cnó ch t mau, ch t vì tay m gh . Thà em giao nó cho ng i khác nuôi giùm, ch ng nókhôn l n r i, n u anh ng không có con trai thì em s ch cho nh bi t ng n u nhmu n nhìn thì nhìn, còn n u có con trai khác thì thôi.

- Cô tính xa quá mà cô s nh v y ngh c ng ph i mà cô nói con cô còns ng mà bây gi nó âu?

- Em ki m trót m y tháng, em g p cô giáo ào em hay anh ng ch t màkhông con, em càng ki m lung h n n a. M y b a tr c ây em m i g p c nó làmth y chùa tu trong chùa Nh n Hòa bên Chí Hòa. M con g p nhau mà nó l láo


30

không mu n nhìn em là m . Em xin r c nó v nhà ng em nói ngu n g c c a nó chonó bi t thì nó không ch u i. Em t i ph n em quá. Sanh con mà b r i, không ra côngnuôi d y thì nó l lãng không có tình ngh a chút nào. N u nó không ch u bi t cha thìthôi, ch em là m nó, em banh da x th t mà nó, ít n a nó có chút tình m i ph ich . Em tính n u nó không ch u nhìn bên n i thì em em nó ra Kontum v i em. Nóc nói nó ã ch n ng tu r i, nó không mu n bi t t i chuy n th gian n a.

Cô H ng nói t i ó r i cô khóc.Ông c Th ng không n c i khi cô khóc, song trong b ng ông m ng th m,

m ng cô H ng bi t th ti t v i ng i yêu ch c hi p ý v i bà Xã C m l m, mà c ngm ng con trai c a c u ng còn s ng, trí ng tu t p o c g n m t bên Saigonây ch c bà Xã C m s vui s ng mà gom v hai a cháu n i v i hai con dâu hi n

chung m t nhà, ng h ng h nh phúc ít n m, lãnh ph n th ng d nhiên c a tr i Ph tdành cho ng i bi t c x hi n lành, bi t t n t y v i gia ình, ch ng ch t mà c nggi m t m c lo b i b cho tông môn bên ch ng c ng nh ch ng còn s ng.

cho cô H ng khóc m t chút ng gi i b t phi n não r i ông m i ki m l imà an i. Ông khuyên cô ch ng nên th i chí. Ông nói cô bi t hy sinh tình yêu, cùngcác s vui s ng mà vùi thân trong c c kh m i m y n m, cho ng i yêu c tr nth o v i m già, cho con d i có m t i s ng v ng ch c, c hy sinh cao c d ng ys m hay mu n c ng s c n áp, không m t âu mà bu n. R i ó ông m i thu tl i cho cô nghe s c u ng tìm không c m con cô thì c u bu n r u mà sanhb nh, b nh trái tim. Nh ng vì th ng m già nên c u ráng d n lòng mà ti p d ng ngduy trì s s ng cho m vui. Cách b n n m tr c c u m i ch t, ch t mà không có con.Cô Oanh là v c u, có l vì gia tài c m ch n cô l i v i m ch ng c l i m t n m.Ch ng bà Xã C m hay con gái c a ng i tá i n sanh c m t a con gái ã c12 tu i r i, con nh gi ng h t c u ng, bà m i xu ng M ng Gà mà xem r i c y mcon cô Th m lên giúp bà, m coi sóc vi c nhà, con h u giùm tr u n c, ch khôngcó nói nhìn con cháu gì h t.

Th là cô Oanh t ng bà nhìn cháu n i gái ng sau gia tài cho nó h ng.Cô gi n cô b mà tr v bên cha m bên R ch Ki n r i cách ít tháng sau nghe cô ã cóch ng khác trên Saigon. Ba n m nay m con cô Th m trong nhà h h v i bà XãC m nh ng hai bên không ai nói t i chuy n nhìn bà cháu gì h t. M i ây có d p mgói b ng khoán ru ng t tình c bà Xã g p m t x p gi y c a c u ng vi t mà l i di ngôn l i cho m . B a tr c bà Xã em qua m n ông c c cho bà nghe, m ihay l i c a c u ng ch i v i m . Ông c tóm t t l i di ngôn ó cho cô H ng bi t n i kh tâm c a c u ng.Ông c ng nói c u ng có ính t khai sanh c a Càn v i b n án Tòa nhìn nh n chacon, s a i h Võ c a Càn trong khai sanh ra h Nguy n nên Càn là Nguy n V nCàn, cha là Nguy n V n ng, m là Võ Th H ng rành r . Hôm qua, bà Xã emb c ti n a cho ông c và c y ông m n ng i i tìm giùm m con cô H ng màr c v cho bà. Vì c bi t Càn còn s ng tu trong chùa, thì ông m ng l m. Ông xincô cho ông m n xe r c cô xu ng C n Giu c cho m ch ng v i nàng dâu bi tnhau và cho cô c x p di ngôn c a c u ng ng cô th y rõ lòng d c a c u iv i m con cô.


31

4. H T MÊ TR N T CCô H ng c m ng c c i m. Cô suy ngh m t h i r i cô nói không th i

c, vì cô i té ra cô mu n tranh gia tài v i m con cô Th m hay sao. Cô c ch i t .Ông c Th ng c nài n h t s c không c, túng th ông m i c y cô a ông quachùa ng ông giáp m t v i Càn là l p th r c Càn i. Cô H ng ch u.

Ông c Th ng m i h n v i cô úng 3 gi chi u ông s ng i xe l i r c cô iChí Hòa, r i ông cáo t mà v .

Nói chuy n v i cô H ng m t bu i s m m i, ông c Th ng c m th y cô làng i bi t nâng cao ti t h nh, bi t c x úng n, ch không ph i nh àn bà th ng.S n có m t ngàn ng b c c a bà Xã C m trao làm l phí, ông mu n t lòng ôngyêu quí tr ng cô, tr c d cô ng r c cô v C n Giu c cho cô giáp m t v i bà XãC m, sau c y cô giúp nói v i Càn theo cô mà v cho bà Xã nhìn cháu. T ng ph i iâu xa xôi t n hao bao nhiêu, ch ng dè m i b c ra may g p m , r i l i bi t con g nn a, th thì kh i l n l i ki m tìm nên ph i ti n t n.

Bu i chi u ông m n m t chi c xe lô-ca-xông r i úng 3 gi , là gi h n, ôngng i xe l i u tr c c a ti m may Tân H ng. Cô H ng c ng không quên l i h n,úng 3 gi cô thay áo qu n s a so n xong r i. Th y xe l i t i, cô l t t xu ng l u mà

ra xe ng i v i ông c. Ông c m c a xe b c ra chào cô, m i cô lên xe, ôngng i m t bên và bi u cô nói cho s p-ph bi t i âu ng nh ch y. Cô H ng bi uqua chùa Nh n Hòa bên Chí Hòa. Anh s p-ph nói anh bi t, vì anh có a khách quachùa th ng.

Xe phát ch y, thì ông c nói v i cô H ng : Qua ó ki m th nói mà r cCàn xu ng C n Giu c cho bà n i v i cháu n i g p nhau. H tôi nói thì xin cô nói ti pgiùm, r i cô c ng i luôn cho vui. Tôi r c c hai m con cô v thì bà Xã m ngl m .

Cô H ng chúm chím c i nói: Em xin r c nó ra nhà em g n ây, mà nócòn không ch u ra, th y r c i xa em s khó nói .

Ông c nói:- y! mà tôi có th nói c. M tr tu i mà l i g n, m có nh thì qua chùa

mà th m c. Còn bà n i già l i xa, bà n i i th m sao c. Tôi giao v i cô h tôinói Càn ch u i, thì cô ph i i v i con nghe hôn.

- Em th a thi t v i ông c, em v n bi t em i là ph i i m t công hai bachuy n, i ng th m bà c luôn th . Ng t vì em ng i quá nên em không mu n i.

- Tôi bi t cô s thiên h không hi u b ng cô, h s p cô theo h ng v i côOanh, vì gia tài nên l t t i. Tôi s ch ng minh cho cô là ng i bi t tr ng tình ngh ach không k ru ng k ti n. Mà bà Xã C m a b c cho tôi mà c y i ki m ng r ccô, ch ph i t nhiên cô n hay sao mà ng i ti ng th phi. Hu ng chi dân C n Giu clà dân bi t i u, bi t phân bi t k ph i v i ng i qu y, n anh ánh xe ng a ngàytr c nh c ng dám binh ng i hi n lành cô th mà h ng ng i giàu có hoành hành,vi c ó cô m c kích rõ ràng, có l cô còn nh ch .


32

- Th a, em làm sao mà quên cho c. Em ng i nh t là tr v ch n c emnh ng i x a mà ng i không còn, ch th y cái bàn th tiu hiu em au lòng ch ukhông n i.

Cô H ng khóc. Ông c nói: C hai ng i u mang n ng m t kh i tìnhchung mà l i không c sum hi p! Ông t bà nguy t thi t là tr trêu quá!

Thi t anh s p ph bi t chùa Nh n Hòa, t i ch Chí Hòa thì anh quanh tay màch y luôn vô u tr c c a chùa. Ông c m c a xe cho cô H ng xu ng. Cô mbóp mu n tr ti n xe. Ông c không cho; ông bi u s p ph ch có s n xe mà v ,không bi t ch ng v luôn C n Giu c. Cô H ng c i, cô c i vì th y ông lãnh cáinhi m v i tìm dâu tìm cháu n i cho bà Xã C m, ông nuôi m t c tin thành côngm nh m quá.

Cô H ng bi t ch ông Y t Ma tr trì r i, vì cô ã có vô h i th m con h itr c, b i v y cô d t ông c Th ng i th ng vô t nh trai mà xin phép th m Càn.

Ông Y t Ma c ng bi t cô nên th y cô b c vô ông h i ph i cô mu n th mhuynh Hu Minh hay không. Cô nói vì có ng i bà con bên n i c a Càn mu n bi tcháu nên cô xin phép th m Càn m t chút.

Th y s Hu Tiên i ngang ngoài sân. Ông Y t Ma kêu mà d y r c khácha qua gi ng ng r i vô trong kêu huynh Hu Minh qua ó ng m con nói

chuy n cho thong th .Cô H ng v i ông c chào ông Y t Ma mà i theo s Hu Tiên qua nhà

khách. S kéo gh m i khách ng i t i bàn gi a, kêu m t ni cô bi u ch m t bình tràãi khách, r i s tr qua phía sau t nh trai kêu huynh Hu Minh ng ng i chép kinh.

Ông c Th ng ng i ngó ki ng v t, bàn gh , khen cách ch ng d n t t p, l icó th t , ngó m y b c tranh th p i n treo hai bên t ng ông khen v khéo, màu t i.

Huynh Hu Minh là Nguy n V n Càn, con c a cô H ng và c u ng, phía trong i ra. Ông c ngó trân trân. Càn l i t i, m i xá m và xá ông c, t ngông n y là cha nên ng ngó.

Cô H ng v a kéo m t cái gh ra v a nói:- Con ng i, ng i m t bên má ây ng má nói chuy n nhà m t chút. Ông ây

là ông c h c, h i tr c làm hi u tr ng tr ng C n Giu c bây gi ã h u trí r i.Hôm tr c má mu n r c con ra ngoài nhà ng má bày t ngu n g c c a con chocon bi t cha m ông bà là ai âu, t i sao sanh con mà b con xiêu l c. Con khôngch u i v i má. Hôm nay má ph i tr vô chùa cho con hay là bà n i con d i C nGiu c, vì già c i ông c, nên c y ông c ây lên ki m má và ki m con. Bà n icon mu n r c con xu ng d i ng bà cháu bi t nhau r i bà nói vi c nhà cho conhi u.

Càn châu mày ng i suy ngh .Ông c ngó cô H ng và nói nh nh :- Gi ng quá! Th y thì bi t li n.Càn m i h i:


33

- Còn cha c a con là ai âu?Cô H ng nói:- Cha con ch t r i, ch t 4 n m r i.Ông c Th ng m i ti p mà nói:- Câu chuy n ba v i má cháu g p nhau r i sanh cháu là m t chuy n dài l m,

l i th c m c l m n a. y là m t thiên tình s éo le, ph i nhi u thì gi m i nói h tc. Cháu ph i i xu ng C n Giu c cho bà n i cháu v i má cháu k chuy n l i cho

cháu hi u, a t di chúc c a ba cháu v i khai sanh c a cháu cho cháu coi. S n có xeh i u ngoài tr c. ây xu ng ó có vài ch c cây s , xe h i ch y n a gi thì t i.Xu ng ó cháu ch i, ch ng nào cháu mu n v thì xe a v .

Càn l c u mà nói:- Cháu không th i nh v y c.- Sao v y? Tu r i b h t ông bà cha m hay sao?- Th a, không ph i v y. Cháu không th i c là gì thu nay cháu không

bi t ông bà cha m là ai h t. Bây gi tình c g p m , g p bà n i, cháu có bi t chuy nchi âu mà h i, b i v y g p không ích gì. G p hay là không g p c ng v y.

- Cháu nói h i cháu phi n m v i bà n i. Có má cháu ng i ây, cháu ch ngnên nói nh v y má cháu bu n.

Cô H ng t i ph n nên ch y n c m t.Ông c nói ti p:- Má cháu là m t ng i àn bà úng n, cao th ng i nay không d ki m

m t ng i nh v y âu cháu. Ba v i má cháu vì hoàn c nh tr c tr nên ph i xa nhaumà c ng không c g n cháu. Chuy n ba v i má cháu là m t thiên tình s bi ai, s uth m n n i ba cháu ch u khong n i ph i mang b nh mà ch t, còn má cháu ph i vùithân trong c c kh ch n r ng r m non cao. Cháu bi t c thiên tình s ó r i thìcháu s kính yêu vong linh c a ba cháu và quí tr ng c tính c a má cháu.

Bà n i cháu c ng là m t bà hi n c thu nay t C n Giu c ai c ng bi tdanh, ai c ng kính ph c. Thu nay bà không dè có cháu, bà m i th y t di chúc c a bacháu bà m i hi u mà c y qua i tìm ây. V y cháu ph i i v i qua xu ng C n Giu ccho má cháu v i bà n i cháu nói) rõ câu chuy n cho cháu nghe ng cháu h t phi ncha m ông bà n a.

- Th a, cháu i không c. T khi cháu bi t i bi t nói thì cháu không th ycha m chi h t ch có m t bà nuôi d y cháu cho n tám chín tu i. Bà ó b nh m igiao cháu cho m t cô khác nuôi. Cô n y coi cháu nh m t a y t , không có tìnhchi h t. Chán bu n cháu b cháu i. Cháu v y oàn v i ám nhà con hoang. Trót n mn m tr ng, cháu n bên l ng, cháu ng d i mái ch , không nhà c a, không mcha. Sau vô chùa ây, cháu nghe kinh, cháu m ph t, cháu m i c o u xin mà tu.Cháu có l i nguy n hi n thân cho nhà Ph t, không bi t vi c ngoài th gian n a. Cháutu t p trót 4 n m nay cháu h t mê tr n t c. V y cháu không c n bi t ngu n g c làm chicho b n lòng. Cháu ã bi t có m t bà m Saigon v i m t bà n i C n Giu c, bi t


34

bao nhiêu ó c ng , không nên bi t thêm n a. Cháu tu cháu ph i cho trí t nh tâman, ti p t c v i th gian r i u óc l n x n tu làm sao cho c o c.

- Qua t thi t v i cháu, ki ng h Nguy n c a ba cháu khi ba cháu ch t r i thìtuy t t c. Bà n i cháu hay có cháu thì mà m ng l m. Bà mong c y cháu n i dòng ngph ng t t tiên.

- Th y chùa mà n i dòng gì c.- Thì cháu v trong nhà mà tu ng cúng qu y ông bà luôn th .- Cháu ã có l i nguy n hi n thân cho c a Ph t. Cháu không c phép b l i

nguy n.- Cháu không ch u v nhà r i gia tài s s n c a bà n i cháu ai n? Nhi u

l m cháu à. Có nhà c a t t , có 60 m u ru ng th ng h ng, m i n m huê l i khôngd i ba ngàn thùng lúa, ch ph i ít sao. Cháu b cho thiên h n u ng quá.

- Cháu không n thì ng i khác n c ng v y, ch có b âu mà u ng, hay làbà n i cháu coi ai thi u h t lúa mà nuôi s ng, thì kêu h mà cho. Làm nh v y bà n icháu s c lành c ng nh tu.

Ông c Th ng bí l i h t cãi c n a.Cô H ng m i ti p v i ômg mà nói:- Thôi thì con v nhà th n u bà n i con có giao gia tài cho con, thì con li u

ph i cúng qu y ông bà m i n m t n hao bao nhiêu con dành mà cúng; còn d baonhiêu con li u mà phân phát cho nhà nghèo.

- Th a, không c. Có ph i ti n hay lúa c a con làm ra âu mà con cphép s d ng. N u con làm nh v y, té ra con n c p ti n lúa c a ng i mà muaph c riêng cho con hay sao? ó là cách dùng gian d i c u ph c.

Cô H ng bí l i luôn n a.Ông c Th ng ngó cô H ng và l c u mà nói:- Thôi, tôi v tôi nói l i cho ch Xã nghe coi ch li u l nào r i tôi s tr

lên. Còn cháu Càn, qua khuyên cháu nên suy ngh l i cho k . M t bên thì tu ni m ngc u ph c cho cháu, còn m t bên là yêu m n gia ình ph ng t t kh o, tr n o hi ungh a, n i nghi p tông môn. Cháu Càn phân coi bên nào n ng bên nào nh . Theo ý quathì hy sinh h nh phúc c a mình làm cho tông môn t n t i, c v y m i thi t là caoth ng. Cháu xét cho k cái i m ó .

Càn nói:- Ông c v , cháu xin ông t l i v i bà n i cháu r ng cháu hay cháu có bà

n i thì cháu hoan h l m. Ng t cháu ã xu t gia u Ph t, cháu h t mê tr n t c, cháuquy t d t n i, nên cháu không g n bà n i cháu c. V y cháu kính l i c u nguy ntr i Ph t ban ph c cho bà n i cháu s ng d tr m tu i.

Ông c v i cô H ng ng d y i qua t nh trai cáo t v i ông Y t Ma màra. Càn a hai ng i ra t i xe. Ông c nói v vài b a r i ông s tr lên. Cô H ngt bi t con và lên xe i v v i ông c.

Xe v a ch y thì ông c nói:


35

- Thi t nó gi ng cha nó quá. Sanh con mà mình không g n g i v i nó, khôngra công nuôi d y, thì nó l t l t nh v y ó. Bây gi ph i làm sao mà em nó v cho chXã c! Tôi mu n cô i luôn v i tôi xu ng C n Giu c ng cô th m ch Xã cho chvui và êm nay mình bàn tính v i ch coi ph i làm sao mà d nó tr v v i gia ình.

Cô H ng nói:- Em ã t cho ông h t, em g p bà Xã nh c l i chuy n c nh khêu ng tro

tàn, em bu n l i ch không ích gì. Em kính g i l i c u chúc cho bà kh e m nh, s nglâu, t ng b y nhiêu ó c ng . Em v i anh ng c n hi p mà sanh a con t i l ió nó có th c d ng cho nhà h nguy n thì bà l p th mà em nó v v i gia ình,

ch ph n em ã b r i nó, em không th nói cho nó xiêu lòng c.Xe a cô H ng v ti m may. Ông c nói sáng mai ông tr v C n Giu c;

ông khuyên cô ki m coi lý nào nói cho Càn b tu mà v v i bà n i c thì tính giùmr i ít b a ông s tr lên.


36

5. TR GIÀ H I NGBu i s m m i, bà Xã C m l c c trong nhà v i con Cát, ông Ba Tào ng

lau bàn gh , cô Th m i ch mua th t mua cá ch a v mà ông c Th ng trênSaigon ng ã v t i, ng x ng x m i vô sân. Bà Xã ngó th y, bà b c ra c a màch . Ch ng ông vô g n t i th m bà vui v nói:

- C u c v s m d ! V y mà tôi tính cho c u i ít nào c ng m i b a c u m iv .

- Ki m c r i nên v cho ch hay li n.- c r i? c h t hai m con hay là c a nào?- c hai m con. G p m nó tr c, r i m nó d t i cho g p nó.- riêng hay sao?- riêng. M con cách bi t nhau t h i th ng Càn m i giáp thôi nôi. M nó g i

nó cho h nuôi, i ra ngoài Hu r i ra x m i mà , m i tr v Saigon m y tháng nay.Ng i lãnh nuôi th ng Càn ch t. Th ng nh m i tám chín tu i không ai ch m nom, nói hoang r i b t tin. M nó i ki m d quá, m i ki m c ít b a, k tôi lên tôi g p

hôm qua ó, g p m s m m i r i bu i chi u g p con.- May quá, m i c u vô, vô u ng n c r i thu t chuy n cho tôi nghe coi.Bà Xã C m kêu con Cát ch m t bình trà nóng em ra. Bà m ng nên l ng x ng

h i ông c lót lòng r i ch a ng bà sai b y tr qua ch mua v d n cho ông n.Ông nói h i sáng dâu ông có mua cho ông lót lòng r i ông m i ra xe mà v . Bàth y cô Th m i ch b ng r v , bà kêu và d n coi con tr n u c m s m r i d n choông c n ng bên n y nói chuy n tr a r i s v .

Th y ông c u ng n c r i bà m i kéo gh ng i ngay m t ông mà h i:- C u g p hai m con sao c u không m n xe mà r c h t v d i n y giùm

cho tôi?- Tôi nói h t s c mà m c ng nh con không ai ch u i h t, t i nh v y nên tôi

tr v m t mình mà cho ch hay ây ch .- Sao mà không ch u i?- Cô H ng là m t ng i àn bà cao th ng l m ch i. Thi t tôi không dè s m

m i hôm qua tôi g p, tôi nói chuy n, tôi bi t c tâm h n c a cô H ng tôi c mng c c i m, tôi kính tr ng cô h t s c. Ng i àn bà nh v y ít có l m ch i.

- Có ch ng khác hay không?- âu mà có. Tôi nói cô lánh m t c u ng r i lên vùng cao Nguyên vùi thân

trong r ng núi v i M i t ó t i gi . Tôi trách cô sao n d t tình yêu c a c u ngmà i, còn con l i sao không giao cho c u ng, cô làm c u ng th t tìnhth t chí ph i mang b nh mà ch t. Cô khóc mà c t ngh a cho tôi hi u r ng cô v i ngvì ng tâm ng chí mà yêu nhau. ng có v mà m c m tr u cau mà c i. N u ây mà có con thì ng lân la t i hoài r i gia o c a ng s xào xáo, ng b


37

v thì b t ngh a, trái ý m thì b t hi u. T i v y nên thà cô è nén ái tình, hy sinh sungs ng cho ng tr n hi u tr n ngh a.

- T i nghi p quá!- Còn cô giao con cho ng không c là vì v ng là m t ác ph , không

bi t th ng ch ng thì làm sao mà th ng con riêng c a ch ng cho c. Giao a nhcho ng s nó ph i ch t vì tay cô Oanh. Ngh nh v y nên cô m i c y ng i khácnuôi giùm, ch ng nó khôn l n r i, nh ng không có con trai mà mu n có ng iph ng t , thì cô s ch cho ng bi t, nó ã trí mà gi mình h t lo ai ám h i c.

- Có ngh a mà c ng có trí n a. C u c khen ph i quá. Tôi c ng khen. Th dâuchua lét mà tôi ph i khiêng mâm tr u chén r u n yêu c u mà r c; còn dâu ng tngào nh v y mà tôi không dè tôi b nó ngoài xó hè, r i bây gi tôi c y C u c ki mmà kêu nó, ch c nó phi n nên nó không ch u i ch gì.

- Không ph i v y. Cô có dám phi n ch âu. Cô ng i là vì ng ch t r i, màcô có con trai cô s ng i ta nói cô mu n chia gia tài cho con nên cô l t t i. Mà cô cònvi n cái lý n y càng c m ng h n n a, là cô xu ng nhà ch thì ch em chuy n c ramà nói, cô nh t i ng cô th y bàn th c a ng, cô thêm au lòng xót d chkhông ích gì. V y cô c y tôi trao l i cô kính tr ng ch và cô c u chúc ch m nh gi iv y thôi.

- áng quá! Tôi n n n h i ng vô cùng. T i th ng ng c s tôi bu n, nógi u tôi h t, nên m i ra nông n i n y. Thi t b y quá. Tôi r t cám n c u c, r ckhông c, c u tr v mà cho tôi hay li n. Cô ó tôi ph i b n thân lên mà m i cô m iáng. Tôi ph i i. Tôi s p t vi c nhà r i sáng mai c u c d t giùm tôi i. Còn th ng

cháu n i tôi nó nói làm sao mà nó không ch u xu ng.- Ô! c u ó còn tr c tr h n n a! Cô H ng d t tôi vô chùa ng g p c u. Tôi

t ngu n c i c a c u cho c u bi t r i tôi xin r c c u v ây cho bà cháu bi t m t nhìnnhau. Tôi m n xe h i em u s n tr c c a chùa cho c u i. Tôi h a ch ng nào c umu n v c ng s có xe h i a c u v . C u l c u mà nói c u ã xu t gia u Ph t,c u không mu n bi t chuy n th gian n a.

- Tr i t i! Nó tu hay sao?- Ch sao. Làm th y chùa, c o u tr c lóc. M vô th m mà c u l láo, coi b

không có tình m con. Nghe nói bà n i, c u càng l t l o h n n a. Tôi khuyên c u v d i ch ng ph ng s ông bà. Câ nói th y chùa bi t tu ni m ch không k n i dòng.Tôi nói t i gia tài thì c u nói h t mê tr n t c, c u ã d t n i r i. C u khuyên chn u không bi t gia tài cho ai n, thì phân phát cho k thi u h t, ch làm lành ch s

c ph c báo.- R i quá! Tôi ph i i m i c. Sáng mai c u c a giùm tôi i. Mà cháu

n i tôi tu trong chùa nào, âu?- tu t i chùa Nh n Hòa trên Chí Hòa. Cô H ng nói theo l i ông Y t Ma thì

c u Càn tu chính ch n l i thông kinh k l m. C u là hy v ng c a Ph t gi i.- Tôi nh hôm tr c ng i ta n chùa Nh n Hòa có m t ni cô tu t o nên

thành b tát. Ph i chùa n y hay không?


38

- À! Ch nói tôi m i nh t i. Ph i r i! Ch c chùa n y. C nh chùa p l m mà.Trong ngoài s p t s ch s , àng hoàng, nguy nga, r c r . Vô ó m c lo thuy t ph cc u Càn, nên tôi quên. Tôi có k làm cho c u ph i xiêu lòng b tu v d i ch màph ng t ông bà r i. mai lên tr n r i tôi s p t v i cô H ng.

- C u Càn bây gi c bao l n c u?- M i tám tu i, mà m nh m c ng cõi l m. Tánh ý ôn hòa, m t mày sáng r ,

cha ch gi ng c u ng quá.- Gi ng l m sao?- Gi ng l m. Th y thì bi t con c a c u ng li n. ch lên ó ch coi. R c

Càn không ch u i, khi ra v tôi có nói c u ng tr c hai ng ng; m t bên tu ni m c u ph c cho riêng mình c u, còn m t bên thì ph c v cho gia ình, ph ng t t

tiên, duy trì cho c tông môn. Tôi khuyên c u hãy suy ngh r i ít b a tôi tr lên s nóichuy n v i nhau l i.

- Thi t tôi mang n c u c l n l m. C u ráng giúp tôi em m con Càn v tôinuôi c thì n c u n ch t tôi c ng không quên.

R i ó bà Xã m i xin ông c thu t t m l i cho bà nghe t i sao ông bi t chcô H ng mà ki m, trót m i m y n m cô i làm vi c âu, nói l i cho k m t l nn a, t i sao yêu ng mà cô có con r i ph i tr n tránh không dám g n ng i yêun a, còn con thì c y ng i ta nuôi giùm không dám giao cho ng, ch ng qua chùag p Càn thì thái Càn th nào, Càn nói nh ng l i gì thu t y l i cho bà nghe, khôngxót m t m y.

C m chín r i, cô Th m d n m t mâm, c y ông Ba Tào b ng lên cho bà Xã v iông c n mà nói ti p chuy n n a.

n tr a ông c Th ng m i v bên nhà mà ngh , h n v i bà Xã sáng b a sauông ch bà qua r i hi p nhau lên xe ò mà i Saigon.

Bà Xã C m n m ngh tr a, bà nh nh ng l i c a ng vi t l i mà bày ttâm s v i bà, r i nh t i câu chuy n c a cô H ng mà ông c Th ng m i thu t l icho bà nghe h i nãy thì bà xúc ng vô cùng. Ch a th y m t cô H ng mà bà ã emlòng th ng yêu cô r i, th ng ng i mang n ng tình yêu mà không quên hi u ngh a,th ng dám hy sinh các vui s ng c a mình ng cho ng i yêu c êm m giaình, c tròn hi u o v i m , mà còn th ng bi t lo xa cho ng i yêu, quy t em

tình yêu vùi l p trong ch n núi r ng, không th b ng con nh theo c, mà bi t d ucon giành, phòng khi cha nó không có con trai khác thì ch cho cha nó bi t mà emv cho kh i tuy t t c. Nh c hy sinh, nh lòng hi u ngh a, nh trí minh m n c a côH ng mà cái h a c a nhà bà c chuy n thành cái ph c, bà m t a con trai màcòn a cháu n i n i dòng, bà m t a con dâu th t giáo, thì c a con dâu y

hi u ngh a ti t trinh.Bà suy t i ngh lui, bà c m, bà m ng r i bà ch ng kh i h i h n. Bà n n n v

cách bà d y con l i th i. Bà ung úc cho con cái tâm h n hi u kính mà nhu nh c, dth o thu n trên mà thi u c ng quy t d i, b i v y con bà n ch t mà ch a tìm ral i h nh phúc gia ình. Con bà nó t lòng u t c r i nó ch t là ph i l m. Nó nh m m ttheo ông theo bà, mà nó ph i mang túi u t c theo xu ng C u Tuy n là t i nó thi u


39

c ng quy t, t i nó b o th o thu n mù quáng ng n tr không cho nó c i cái áo ch th p c a m nó s m mà qu ng i, r i nó may cái áo khác mà b n cho v a, nên i nóm i h h ng. Mà vì mang n ng ch hi u nó không dám trách m , ch k thi t t i l i

u t i bà gây ra, t i bà dùng cách giáo d c mù quáng c k mà ung úc tâm h n chocon m i ra c s nh v y.

Bà Xã h i ng , r i bà ngó cái bàn bà d n bên chái nhà t ng ni m vong linhc a c u ng. Bà b c l i ó l y t m hình ch p ch n dung c a con, ch p h i 17 tu icòn h c trên Saigon, bà c m l i ván ng i mà nhìn, bà th ng nh con nên r i n cm t. Bà tính ph i em t m hình theo ng lên Saigon bà nhìn coi Càn gi ng haykhông. Bà m cái khuông l y t m hình ra, r i m t hình chung v i gi y t c a c u

ng l i ng em h t i.Bà kêu cô Th m bi u l y cho bà m t cái gi mây nh . Bà em ra m t b mát

m c ban êm mà ng , v i m t cái áo dài c m nhung en và m t qu n lãnh m ing em h theo cho có s n mà thay i. Bà bi u cô Th m x p h t áo qu n ó, r i l y

gi y gói chung l i mà vô gi cho bà.Bà c may m n bà vui lòng, bà mu n trong nhà ai c ng chung vui v i bà,

nên nh n d p m con cô Th m x n b n m t bên bà, lo s a so n hành lý cho bà i, bàm i nói cho cô Th m hay ngày tr c ng t tình v i m t cô giáo có sanh m t acon trai. Thu nay bà không hay. Bà m i nghe nói ây nên bà c y C u c Th ng iki m. Ông g p c r i. M con cô giáo ó u trên Saigon. V y bà ph i lên nói màem v , ng cháu n i trai, n m nay ã 17 tu i r i, nó t p cho bi t công vi c ru ngv n, sau ó nó n i nghi p mà ph ng t ông bà cha m . Bà phú các vi c trong nhà chom con con Th m coi, d n ng có i âu xa và giao m t tr m ng b c nhà saing i nhà i ch mua cá th t mà n. Bà nói bà i ít b a, h tính xong công vi c thì bàv li n, ch không bi t i m y b a mà nói tr c c.

Thu nay bà Xã C m ch a có khi nào b nhà i âu n ôi ba ngày, d u h icòn con dâu c ng v y, b i v y hôm nay s a so n i Saigon ít b a mà r c cháu n i,ph n thì m ng ph n thi lo, bà r n trí nên t i l i tính ng s m mà bà ng không c.Bà l c c t nhang c m trên ba bàn th vái ông bà vái ch ng giúp bà nói cho cháun i ch u v v i bà ng có ng i ph ng t t tiên, r i bà i l i ng chái nhà quétd n bàn th c a ng s ch s và c ng t nhang vái vong h n c a ng có th ngm thì xuôi khi n v con thu n tùng v v i m , ng gia ình sum hi p, trên d ithu n hòa, vui v m t nhà l a h ng m áp.

n khuya cô Th m kêu ch b p d y s m nhúm l a n u c m, còn cô n u n c,s a so n cho bà Xã n u ng r i bà i Saigon.

Bà Xã c ng th c d y g u, r a m t, thay mà b n áo qu n m i r i m t s tl y m t ngàn ng b c b túi em theo và l y tr n cái bao th c a ng l i ó màem theo n a. Bà khóa t k l ng, chìa khóa vào túi r i c m cái bao th ra ván

ng i d a bên èn mà so n l i. Th y còn x p gi y di ngôn c a ng vi t v i tkhai sanh c a Càn, và b n sao án Tòa l i c ng có t m hình ch p c a ng bà m i vô ó hôm qua n a. Bà m i l y m t cái kh n mà gói l i r i vô gi d a bên gói áoqu n.

Bà u ng n a tách n c trà nóng cho m b ng. Ch ng tr i r ng ông, con Cátb ng mâm c m lên, bà m i l i n m t chén ng i xa cho kh i ói.


40

n u ng xong r i thì tr i ã sáng. Bà d n dò cô Th m m t l n n a r i bi u conCát xách gi a bà qua ch , bà hi p v i ông c Th ng l i b n xe ò mà i.

Xe lên t i Sai gòn ã quá 8 gi . Ông c kêu hai chi c xích lô ng lên tH . Ông bi t gi n y con trai con gái v i r ông u m c i d y h c h t, không có ai nhà, duy có con dâu c a ông là v th y giáo Khoa, r nh rang mà thôi, ông m i em bàXã l i ó cho bà ngh m t lát r i s i th m cô H ng.

V th y Khoa m ng cha ch ng m ng bà Xã l ng x ng lo n u n c, ch trà, saich b p i ch mua n thêm ng tr a ãi khách. U ng m t chén n c trà r i bà Xãcó ý mu n giáp m t v i cô H ng li n. Ông c kêu hai chi c xích lô. Bà Xã m cáigi l y cái gói gi y t c a ng em theo cho H ng xem. V th y Khoa nói i ch ir i tr a tr v n c m v i v ch ng cô. Ông c r i lên xe i v i bà Xã.

Cô Thinh là ch ti m may, ã bi t ông c Th ng r i, nên th y ông vô ti m thìch c ông n th m cô H ng. Cô li n nói có cô H ng nhà nên m i khách i th nglên l u.

H i tr c cô H ng xu ng C n Giu c d y h c g n hai n m, tuy cô không cód p g p và nói chuy n v i bà Xã, song ch ng k t tình v i ng r i thì khi nào bà XãC m có qua ch thì v th y Hi n ch nên cô bi t m t bà. B i v y s m m i ó cô

ng ng i c báo, tình c th y ông c lên thang l u, l i có bà Xã theo sau thì côl t t buông t báo ng d y mà chào khách.

Ông c ch bà Xã mà nói v i cô H ng :- Bà ây là thân m u c a c u ng.Cô H ng li n ch p tay cúi u xá bà Xã. Bà xúc ng nên b c t i n m cánh

tay cô v a khóc v a nói:- T i nghi p quá! Con h t lòng th ng yêu th ng ng mà con l i bi t quí

tr ng gia ình c a nó n a. Bây gi má m i bi t c con ây. Mà th ng ng có cònâu, ng v ch ng sum hi p!

Cô H ng c ng xúc ng quá nên cô ng tr tr , tuôn n c m t d m d chkhông nói c m t ti ng.

Ông c l y t nh t báo c m trong tay và nói:- Tôi m i cô xu ng th m bà Xã, cô không ch u i nên tôi ph i d t bà lên th m

cô ó.Cô H ng nghe m y l i y cô s bà Xã t ng cô t cao t tr ng, b i v y cô

ch a l i:- Th a bà, ông c bi u con i v i ông xu ng ng g p m t bà mà t h t tâm

s h i tr c cho bà nghe. Con không i là vì C n Giu c là ch con b m t v t th ngtâm au n h t s c. Xu ng ó r i nh c chuy n c l i và th y bàn th anh ng concàng thêm au n nhi u h n n a. Con xin bà hi u giùm tánh ý c a con, ch khôngph i con t cao cho bà ph i l m c m lên ây.

Bà Xã nói:


41

- Ông c nói ch i. Má hi u h t. Ông c v hôm qua, ông có thu t m ivi c cho má nghe r i. Con v i th ng ng thành thi t yêu nhau mà ph i ch u aukh , ph i r i r th m thi t ó là l i t i n i má. Má n n n h i ng lung l m. Con ng i

ng má nói chuy n cho con nghe.Ông c nh c m t cái gh g n c a s ng i c nh t báo, có ý làm l cho m

ch ng và nàng dâu thong th mà phân tr n tâm s v i nhau.Cô H ng th y bà Xã không i m i th nh, bà ng i d a cái bàn ng m cái

kh n gói bà ôm theo ó ra, thì cô i vô phía trong tính l y tách v i bình trà em ra. Bàli n kêu mà nói:

- L i ây con, l i ng i m t bên má ây, ng má cho con coi cái n y.Cô H ng nói:- con b ng trà cho bà u ng.Bà Xã nói l n:- Thôi, thôi má m i u ng n c ng nhà th y giáo. Má v i ông c không khát

âu mà lo. L i ng i ây mà.Bà l i n m tay kéo cô tr l i cái bàn v a i v a nói:- Con ng có kêu má b ng bà n a ch . ã hi u bi t nhau r i thì là m con.

Con c kêu b ng má cho má vui m t chút con. M y n m nay, ng ch t r i, thì más ng nh m t cây khô héo ng tr tr i gi a tr i n ng. May nh r châm sâu xu ng

t mát nên ch a ch t. Con làm n t i n c giùm, con s c ph c nhi u. Bà ép cô ng i cái gh m t bên bà. Bà v a m cái gói v a nói:- má cho con xem cái n y. Con có làm cô giáo con bi t c ch , ch má

không bi t. B a h m ông c có qua có c cho má nghe r i. Nh ng má mu n conc cho má nghe m t l n n a. ây là c a ng l i, má m i g p c m y b a

rày ây. Con l y m y t nó vi t ra mà c l n cho má nghe v i.Bà a h t cái bao th cho cô H ng.Cô m ra, cô run tay, tái m t, song g ng g o l a qua m t bên t m hình c a

ng, khai sanh c a Càn và b n sao án Tòa. Cô l y x p gi y c a ng vi t mà c.Bà Xã l ng thinh ch m chú nghe. Ông c c ng lóng tai nghe, không c báo n a.

Cô H ng c t i cái o n ng k chuy n chàng k t tình v i cô, thì cô t ct i ng p ng ng hoài, n h i cô có thai, b v ng s nh c, thì cô khóc, cô ph ing ng m y l n mà lau n c m t. c n o n chót, là o n ng h i h n v tánhnhu nh c nên l i th i, chàng t c gi n mù quáng nên i l c ng, say mê ti u ti tnên h h ng i s , thi t thòi không bi t t c ng nên b vu t h nh phúc mà mang l ytai h a, thì cô t i nghi p cho chàng h t s c. Cô l i càng th y rõ tâm h n c a chàng làtâm h n chí hi u, c trách mình ch không dám phi n m , mà c ng không gi n vnhà, vì xem v nh cái áo may không v a mà luân lý bu c ph i ráng mà b n chkhông c b , xem v nh cái c i xay, ng t nó không xay ra g o, l i xay ra tai h i.Còn v hai a con chàng g i là máu th t c a chàng b r i, chàng ch cho m bi t v ythôi, ch không dám ép m ph i nhìn, c cho m thong th mà li u nh, cái ó làmcho cô không v a lòng. B i v y c d t r i cô m i nói:


42

- Anh ng ph i ch u au kh m i m y n m r i nh m i th y nh sái ng.Con c ng v y, trong lúc y con c n r ng mà ch u au kh nh nh. G n ch t, nh m inhìn nh n nh c x l i th i, nên nh không tr n th o v i m và b m t a con. nhtrách nh nhu nh c, nh làm cho con ngh l i con th y h i ó con d i quá, con nhunh c h n nh n a. N u con sáng su t, bi t t c ng, quy t chi n u mà tranh h nhphúc chung, con yêu nh thì con ph i h y phá cái x u mà xây d ng cái t t cho nh,con bi t làm nh v y thì thân con âu có phiêu l u c c kh , a con c a nh âu cól c loài, nh âu có au kh n tuy t m ng. Con ngh l i t i con nhu nh c quá nênm i gây ra tai h a nh v y ch không ph i t i nh.

Bà Xã nói:- ng nói l i t i nó. Bây gi con giành l i v con n a. Không, không, con

v i ng không có l i gì h t. L i t i má ây mà thôi. Má mù quáng không bi t kénch n dâu hi n, má nuôi dâu d trong nhà mà không bi t tr ng tr ; t i má d y d conmá c ung úc óc nó th o thu n v i m mà không rèn t p cho nó có tánh t c ng

i phó v i thiên h . T i nh v y nên m i sanh tai h a. H i ng thì ã tr r i. Thôi,t m d p chuy n ã qua m t bên i, ng lo vi c s p t i. V d i nhà r i má s nóichuy n c cho con nghe. Bây gi tính làm sao ng mà r c cho c cháu n i c amá v sau nó ti p má ph ng t ông bà. Ông c nói nó tu nên nó không ch u v .Con là m nó, con ráng nói giùm cho nó ngh t i cha, bi t th ng bà n i, ng sumhi p m t nhà cho má vui ít n m r i ch ng má nh m m t theo ông theo bà má kh i ânh n.

Cô H ng nói:- Th a má, vì con có công sanh mà không có công d ng, b i v y nó không có

tình ngh a gì v i con h t. Hôm tr c con tìm g p nó con m ng mà nó l lãng quá.Hôm kia con a ông c vô chùa ng g p nó, thì i v i con nó c ng còn l là, cóông c ngó th y. Nó mê tu ni m quá nên không bi t chuy n th gian n a, b i v ycon xin phép r c nó v nhà ng con nói ngu n g c c a nó cho nó bi t, nó khôngch u i. Mà hôm kia ông c v i con m n xe vô u h n t i chùa ng r c nóxu ng cho má bi t cháu thì nó c ng t ch i n a. Nó say o, không k i, nên khónói quá.

Bà Xã nói:- Không sao. Con d t má vô chùa ng má nói v i nó. Má a c a cha nó

l i ó cho nó coi, ch c nó ng lòng r i th i lui tr v v i gia ình.Cô H ng nói:- má nói th coi nh không c thì con c y th khác. Hôm qua cô Th nh,

ch ti m ây, nh c con m i nh trong chùa Nh n Hòa ch Càn tu có m t ni cô tênNga tu t o m i c thành Ph t nên tín n chiêm bái n m n p. V y contính mình nói mà Càn không ch u v thì xin phép ông Y t Ma cho con v i má bái vB tát m i thành Ph t ó mà yêu c u can thi p giùm. Ph t chúng sanh có l nàokhông má.

Ông c Th ng nghe nói t i ch ó ông b c l i g n mà nói, hôm qua v d ibà Xã c ng nh c chuy n ni cô c o ó ông m i nh . V y ông hi p ý mà làm theol i cô H ng nói ó. Ông c h i tính ch ng nào i vô chùa.


43

Bà Xã nóng g p cháu n i, nên bà mu n i li n. Ông c nói ã quá 11 gi r i,ph i lo c m n c i x h i. Cô H ng m i ông c và bà Xã ây n c m v i cô,có nhà hàng g n, m n ng i nhà i mua v d n n.

Ông c t ch i, ông nói v i bà Xã ã có h a l v i dâu ông tr a v n c m,nên không l i c. Cô H ng li n m i bu i chi u vô chùa r i v ghé nhà hàng nc m. Ông c v i bà Xã nh n l i. Cô H ng t ý mu n m i luôn v ch ng cô giáo

ào v i v ch ng th y giáo Khoa, thì ông c không cho, ông nói ba bà con nng bàn tính mà s p t vi c nhà giùm cho bà Xã, không nên m i s p con c a ông

ông quá nói chuy n không c.Cô H ng m i m i bà Xã t i nhà cô mà ngh , ch r ng, vì cô m t mình

trên l u, có m t cái gi ng v i m t b ván nh . Cô s nh ng cái gi ng cho bà Xãngh cô s gi ng mùng bên ngoài ván mà ng c. Bà Xã mu n ng nói chuy nv i cô nên bà ch u. Ông c c ng mu n m ch ng v i nàng dâu g n nhau cho quennên ông xuôi thu n luôn.

Ông c m i bà Xã v ng n c m k o dâu con ông trông.Cô H ng xin bà Xã h t gi y t c a ng cho cô m n ng cô c l i

n a.Bà Xã nói:- , con gi giùm, r i x em vô chùa cho Càn coi.Cô H ng a khách xu ng l u, kêu xe cho khách i r i cô m i tr vô.


44

6. BÊN O BÊN IÔng c Th ng v i bà Xã C m tr v nhà th y giáo Khoa thì th y i d y h c

ã v r i, mà cô giáo ào hay có cha lên v i bà Xã cô c ng l i ó ch mà m ng chavà th m bà Xã.

Cô ào h i bà Xã ph i lên ng r c cháu n i hay không. Bà Xã ng m ngg p c con dâu th o thu n nên bà vui v áp:

- Ph i tôi nh c u c tìm c giùm c hai m con nó nên tôi lên em con nóv mà giao gia tài s nghi p cho m con nó cai qu n mà ph ng t ông bà th cho tôingh . Già r i tôi c n ph i d ng nhàn ít n m ch lo hoài hay sao. M nó coi th xuôithu n r i. Còn th ng cháu nó mê tu ni m nên gi c gi c x c u c a tôi v i mnó vô chùa ng tôi n n n nó v . Nó có lòng m o thì nhà tu c ng c, c n gìph i trong chùa.

Cô ào m ng cho bà ã tìm c cháu n i r i cô t mà v , cha v i bà Xã nc m.

C ng nh b a h m, g n hai gi con trai ông i d y h c r i ông c Th ng r am t thay . Ông kêu dâu mà nói cô H ng m i ông v i bà Xã chi u nay n c m v icô, nên nhà ng ch c m. Ông d n r i ông bi u bà Xã nhà ch ông i kêu xe lôv r c bà i.

ng ti m may bu i tr a nay cô H ng c ng không ngh ng i, cô n m c ic l i m y tr ng di ngôn c a ng, c m t m hình ch p c a ng mà nhìn, l y t

khai sanh c a Càn nhìn, càng c cô càng yêu ng vì ch th o thu n nên h h ngc nh i có th vui s ng t t t i, r i cô càng gi n cô d i d t nên xui x ch u thuah nh phúc m i s p . N u cô quy t chí t n thúc, cô tranh u mà xây d ng h nhphúc giùm cho ng thì ng kh i ch t, bà Xã kh i bu n, cô kh i c c kh mà conc a cô c ng kh i th t giáo th t d ng.

Cô H ng bu n t i h i h n n hai gi cô m i ng i d y h t gi y t v i t mhình vô bao th , l y cái kh n gói l i nh bà Xã gói h i s m m i, r i i r a m t thay s a so n ng i qua chùa Nh n Hòa. G n ba gi cô m i l y cái gói i xu ng t ngd i ng i ch i mà ch . V a th y xe ng ng thì cô l t t ôm gói b c ra ng lên xe ili n v i bà Xã và ông c.

Xe qua t i chùa, ông c c ng bi u s p ph ch r i ông d t h t vô t nh traimà chào ông Y t Ma. Ông nói b a hôm kia ông v i thân m u c a Càn vô th m Càn,n n n xin Càn v nhà v i bà n i mà tu ng ph ng t ông bà luôn th . Càn c nói ãxu t gia u Ph t, không mu n bi t t i vi c i n a, nên không ch u v . B a nay bàn i c a Càn ph i lên ây cho giáp m t mà yêu c u Càn v , nên xin phép ông cho g pCàn ng bà nói chuy n nhà cho cháu nghe.

Ông Y t Ma T ng nói:- c, c.Ông i l i m c a phía sau kêu huynh Hu Minh mà nói có bà n i vô ki m

th m, v y hãy ra ti p m ng bà n i.


45

Bà Xã C m ng ngó m t ch ng ch c a ó. M t chú o trai tr m nh d ng,b c vô c a. Ông c Th ng li n h i:

- Ch Xã coi có gi ng c u ng h i tu i ó hay không?.Bà Xã a l i a hai tay n m ch t l y huynh Hu Minh, b u b o nói m t dây:- Thi t gi ng h ch cha nó! Bà n i ây con! Con gi ng cha con quá, nh ng

cha con h i nh hay b nh nên m h n con.Bà day l i nói v i cô H ng :- Con m gói l y hình c a cha nó a cho nó coi m t chút con.Bà nói ti p v i Càn:- Cha con sanh con, mà nó d i quá, nó gi u, nó không cho n i hay. T i v y

nên thu nay n i không hay gì h t. Cha con ch t r i à, ch t ã 4 n m r i, nócó khai sanh cho con rành r . Tr c khi ch t nó có vi t th tr i v i n i cóghim gi y t theo h t. Vì n i bi t ch nho ch không bi t ch Vi t, l icha con gói th theo ng b ng khoán t, nên n i không dè, n i c c ttrong t s t m y n m nay. May có c u c ây qua ch i, c u nói chuy n,n i nh c u c, n i m i hay có con nên n i m n i ki m giùm con chon i. V y v con, v d i n i và má con ng ph ng t ông bà. Cha conch t r i, bây gi ki ng h Nguy n không còn ai h t. Con ph i v v i n i

ng ph ng t ông bà, qu n su t s nghi p mà cúng qu y t tiên ch . Conm o ph t thì v d i nhà n i t bàn th ph t cho con t ng ni m, conmu n d n th ph t ch nào c ng c h t. Nhà mình ba c n hai chái, r ngminh mông, thi u gì ch mà lo. Sau con mu n c t chùa n i c ng c t cho.

t mình t i sáu b y ch c m u, con mu n c t chùa ch nào c ng c h t.Thu nay n i theo o nho, n i không hi u o Ph t. Nay n i tìm c controng chùa, ch c Ph t th y n i n nh n ngh a hi n lành, Ph t th ng nênPh t xuôi khi n n i g p con ây. V nhà r i con mu n n i n chay ni mPh t v i con, n i c ng ch u n a. Con mu n th nào n i c ng làm cho convui lòng. N i h a ch c v i con nh v y.

Ông Y t Ma ng nghe bà Xã tha thi t yêu c u cháu n i v tu t i gia ngph ng t ông bà, n i nghi p tông môn thì ông ng lòng.

Cô H ng b c t i a t m hình c a ng cho bà. Bà ch p l y trao cho Cànmà nói:

- Hình c a cha con ch p h i 17 tu i ây. Con coi ph i gi ng con hay khôngh ? Còn gi y t kia n a, khai sanh, t di ngôn, có h t r i con coi.

Ông Y t Ma bèn kêu mà nói v i :- Huynh Hu Minh, huynh m i bà c v i ông bà ây qua nhà khách ngu ng n c và ng i nói chuy n cho thong th . Bà c l n tu i không nên

ng lâu, qua bi u ch trà mà ãi khách gi i khát. M i bà c theo huynhHu Minh qua nhà khách ng i nói chuy n ti n h n.

M y ng i u chào ông Y t Ma r i i theo Càn. Ông Y t Ma a khách rac a, v a i v a nói:


46

- T i nghi p già c r i mà không có con cháu. Bà c tìm c cháu n i bàhuýnh lên.

Qua t i nhà khách, huynh Hu Minh m i bà n i, m ng i m t bên t i bàn gi avà m i ông c ng i m t bên. Huynh vô trong xin cho m t bình trà ng ãi khách.Bà Xã c n mà nói:

- Không c n trà n c gì h t. Con l i ây, l i ng i m t bên n i ng n i nóicho con nghe.

Bà níu tay Càn ép ng i k bên bà, ng bà ng i gi a dâu và cháu n i. Bà h nh vui c i và c i nói không ng t.

Ông c Th ng nói :- Cháu th y bà n i m ng cháu hay không? H i nãy bà làm ông Y t Ma c ngc m ng. V y cháu ph i v d i bà n i mà tu. Cháu mu n s p t nhàc a cách nào bà n i c ng ch u h t.

Cô H ng nói :- Cha m con yêu nhau, nh ng vì tình ngh a, vì hi u o, vì danh d , vì hoànc nh mà ph i xa nhau, r i má c ng vùi thân trong ch n r ng núi, s ng c ckh v i M i trót 17 n m tr ng, còn cha con c ng ph i ch u au lòng nmang b nh mà ch t. Vì th ng con, lo t ng lai cho con nên má ph i gi ucon mà i. Cha con c ng vì th ng con nên tìm ki m con h t s c mà khôngra. Còn bà n i con không hay gì h t. T i nh v y nên thu nay con khôngbi t m cha v i bà n i, ch có ph i cha m ghét mà b con hay sao mà conphi n. Con v r i con c m y tr ng di chúc c a cha con l i ây và más thu t l i vi c riêng c a má n a cho con nghe, con m i bi t th ng cha mvà bà n i. Hôm má m i g p con, má mu n r c con ra ngoài má k rõngu n g c c a con cho con hi u con không ch u. B a nay có bà n i con ó,con ch ng nên gi c gi c n a.

Bà Xã ti p nói:- , con v nhà con c h t l i tr i c a cha con, r i con m i hi u mà th ng

cha m ông bà.Càn bình t nh nói:- Con ã qui y th phái mà tu l r i. Con ã có l i nguy n hi n thân cho ph t,

con v nhà làm sao c. Con bi t con có m , có bà n i, bi t nh v y thìthôi, ch v nhà làm chi?

Bà Xã li n cãi:- Sao con h i k v y? V ng ph ng t ông bà, v ng gia ình sum hi p;v ng vui v i má và n i con. N i già r i không còn s ng m y n m n a,con à. Con ph i giúp cho n i vui ít n m r i n i ch t ch .

- Con ch bi t tu ni m ch có bi t vi c th gian gì n a âu mà giúp vui.- Con mu n tu ni m thì v nhà tu ni m c ng c c n gì ph i trong chùa.

Ph t linh nghi m thì âu c ng có Ph t h t, ch nào ph i Ph t n i trong


47

chùa âu con, Ph t t i tâm mình ây. H mình thành tâm t ng ni m thìPh t t , con không nghe ng i ta th ng hát câu n y hay sao? Tu âucho b ng tu nhà, th cha kính m h n là i tu . N u con b ông bà cha m ,con không thèm k , thì con tu làm sao cho c o c. Con v nhà n i sd n ch s ch s cho con tu và th Ph t. N u con mu n thì n i c ng tu v icon. N u trong vùng C n Giu c mà có nhi u ng i m o nh con thì n is c t chùa cho con ng làm ch chùa, con r c ít ông o v chùa, conqui t tín , con làm cái ó con m i có công v i ph t nhi u h n n a. Conv a tu mà c u ph c báo v a gi tr n th o v i cha m ông bà, con làm nhv y thì m t bên là i m t bên là o, con kh i l i v i bên nào h t.

Càn ng i suy ngh m t chút r i ng i nói:- Bà n i nói nh v y thôi cho con suy ngh l i r i con s tr l i.Bà Xã th y Càn mu n xiêu lòng r i bà m ng và nói:- c, con suy ngh i. Ch m y b a n i c ng ch mà r c con. Mai m tn i vô ây n a.

Bà h i Càn bi t c ch vi t hay không. Càn nói bi t. Bà m i l y gói gi y tc a ng l i v i t m hình c a ng mà giao h t cho Càn. Bà bi u c cho kx p di ngôn c a ng thì hi u rõ m i vi c. Bà d n ph i gi cho k ch ng nên b l cm t.

Cô H ng h i Càn v y ch ng i ta nói trong chùa có ni cô tu t o nênthành B tát, mà v ph t s ng ó âu, sao cô không th y. Càn nói cô Di u Nga amriêng c t phía trong. Càn ôm gói gi y t m i h t ba ng i b c ra ngoài r i ch dãy am

phía trong mà nói cô Di u Nga trong ó mà tu ni m, có hai ti u ni cô ph c s . Banêm àn bà tu ho c làm công qu u vô ó mà ng . Cô H ng h i mình vô xin

phép mà nói chuy n c hôn. Càn nói m i ngày cô Di u Nga có nh gi ti p khách,s m m i m t gi , bu i chi u m t gi . Ngoài m y gi ó cô m c tu ni m. Nh bây giã quá gi cô ti p khách r i, cô ng nh p nh nên vô không c.

Bà Xã ng ngó hai hàng cây tr ng hai bên ng t ngoài c a ngõ ch y vô t itrong am, r i bà nhìn s r y n m dài hai bên con ng y, ch nào c ng t i c i,xinh p, thì bà khen h t s c.

Ông c bi u Càn d t bà n i i xem chùa cho bà bi t. Càn m i m i khách vàochánh i n xem cách s p t th ph ng trang nghiêm, d t qua phòng h i tr c chotr m côi ng , bây gi cho m y o h u mà h c kinh, a tr l i nhà khách xemm y b c tranh Th p i n.

Th y m t tr i chi u ã g n l n, m y bà làm công qu trong chùa ng d nc m, ông c Th ng m i khuyên bà Xã v i cô H ng qua t t ông Y t Ma mà v r imai m t s qua n a.

Càn a ba ng i ba t nh trai, Càn ng ngoài c a cho khách vô t giã ôngY t Ma. Ông Y t Ma h i bà Xã v y ch huynh Hu Minh ch u v d i bà haykhông. Bà nói Càn còn du d , xin suy ngh m t hai b a r i s tr l i.

Cô H ng c y ông Y t Ma nói giùm cho Càn v v i Bà n i mà tu ni m ngph ng t ông bà luôn th cho bà n i yên lòng.


48

Ông Y t Ma c i mà nói:- Tôi là ng i tu, là con c a nhà Ph t. Tôi tr trì trong chùa, n u tôi c n ng i

n xin tu hay là tôi xúi ng i ng tu b chùa mà ra, thì tôi có t i v iPh t. Còn n u ng i ta mu n v nhà mà tôi không cho, tôi ép bu c ph i l i trong chùa c a tôi hoài, thì tôi ph m t i v i pháp lu t, t i làm m t t doc a con ng i. V y huynh Hu Minh mu n tu luôn không c n bi t t i giaình, hay là huynh c m c sanh thành, càm ngh a tông t c, huynh ph i v

mà tr th o cho m v i bà n i và ph ng t t tiên, huynh mu n theo ngl i nào t ý huynh, tôi không phép xúi gi c hay c n c m. V y cô v i bà cc nói ngay v i huynh.

- Cháu nghe nói trong chùa n y có m t ni cô thu nay ch m lo c u nh n th nên ã thành Ph t. Không bi t cháu yêu c u cô c u kh cho bà già cháu,cô nói cho Càn v nuôi bà n i và ph ng t ông bà c hay không?

- Cô Di u Nga tu trong am phía trong kia kìa. Thu nay cô lo chuy n c unh n th , lo gi i kh cho ng i i. Cô yêu c u ngay v i cô Di u Ngath coi.

- Cháu l , cô không bi t. Cháu s cô không nh n l i.- Cô c em bà c vô ó t h t vi c nhà cho cô nghe r i c y cô tính giùm cho

nh cô có ng i thì ra c y bà ch chùa ti n d n giùm cho. Hôm tr c côcó g p bà ch chùa t i ây r i. Cô bi t bà mà.

- Th a cháu bi t bà. Nh ng không bi t nhà bà âu.- Cô ra l l n quanh phía tay m t mà i lên. i l i vài tr m th c cô th y d a

bên ng, phía tay trái có m t cái nhà l u. Kh i nhà l u ó thì có m t cáibi t th tr t, tr c sân tr ng cây sum sê. Bi t th ó là nhà c a v ch ngông x p Bính, ch chùa n y.

- Cháu r t cám n ông. Bây gi ã g n t i r i, sáng mai cháu s qua c y bàch chùa.

Ba ng i t giã ông Y t Ma mà ra. Càn ng ngoài ti p a khách ra xe. Bà Xãdan díu n m cánh tay cháu mà nói:

- Con ph i c t di ngôn c a cha con cho k nghe hôn. Cha con là m t achí hi u. T i cái hi u mù quáng ó mà h h ng r r i h t. Con v v i n i.N i s d y con o hi u khác. N i không h h ng n a âu. Con c conth y cha con không có qu quy t xin n i ph i ki m con, mà con phi n. Nókhông bi u ki m là nó khôn l m. Nó ki m không ra, n i làm sao ki m cho

c mà bi u. L i nó hi u thu nay n i mong c có m t vi c là có m tcháu n i trai ng n i dòng cho h Nguy n. Nó nói rõ cho n i bi t t nhiênn i ki m c n gì mà bi u. Nh m n hi n lành, th ti t v i ch ng tr n onên Ph t , m i ki m c con ây. Con suy ngh ch ó mà v nhà tuv i n i cho kh i trái ý Tr i Ph t. Thôi con vô n i v r i sáng mai n iqua.

Bà Xã lên xe v i cô H ng và ông c mà i, s c m t hân hoan, tay v n vai côH ng mà nói:


49

- B nó ch u r i. Má ch c nó s v v i má. H r c c nó v t i nhà thì más làm th t m t con heo mà t n t tr i ông bà, r i ãi c u c m cmà t lòng tri ân áp ngh a. Má c ng m i h t xóm gi ng già tr n chungvui v i má m t b a, vui th y má tìm c cháu n i trai n i dòng cho bênch ng, mà c ng c luôn con dâu hi n bi t kính má, bi t yêu ch ng, kínhyêu m t cách cao th ng, ch không ph i nh th t giáo, b c b o, l l ngbáo h i cho ch ng au kh bu n r u mà ch t, r i te r t l y ch ng khác.

Cô H ng kêu mà d n anh s p ph v t H ghé nhà hàng Con gà vàngng cô n c m.V ng ng tr c nhà hàng, thì tr i ã ch ng v ng t i, ngoài ng c ng nh

trong ti m èn i n t sáng tr ng, s p ph m c a cho khách b c ra. Cô H ng mbóp l y ti n mà tr ti n xe. Ông c Th ng không cho, ông nói bà Xã có giao cho ônggi m t s ti n i xe nên cô không c phép giành mà tr . Bà Xã c ng ti p màc n, b i v y cô H ng ph i ch u thua, ng m t bên bà Xã, coi cho ông c m ti nmà tr cho anh s p ph .

Lúc ó có ba ng i trong nhà hàng i ra, m t cô u n tóc qu n m c qu ntr ng, áo màu xanh bông i gi a, còn hai th y m c qu n màu xám, áo s mi tr ng,c t tay i kèm hai bên. Cô u ng tóc qu n ngó bà Xã và cô H ng trân trân, l i t ichi c xe h i phía tr c, hai th y ã lên xe r máy mà cô c ng còn ang v n xe mà ngó.Ch ng ông c tr ti n xe xong ông theo cô H ng v i bà Xã vô nhà hàng ng i r i,cô tóc qu n m i ch u lên xe mà i.

Vì cô H ng m i n c m nên cô ân c n lo ãi khách. Cô h i ông c khai vr u gì thì ông bi u anh b i cho ông la ve. Cô bi t bà Xã không quen u ng r u nêncô bi u em cho hai ly n c cam. Cô giao cho ông c m t t th c n ng ôngch n l a món n cho v a mi ng. Còn bà Xã thì cô c m th c n k t ng món và c tngh a cho bà nghe coi bà thích th nào. Bà Xã c i mà nói:

- Thu nay má có i nhà hàng n c m Tây l n nào âu nên bi t gì mà l a.Con n món nào thì má n món n y v i con. Mà thi t má m ng quá nên b anay d u không n gì h t má c ng không bi t ói.

Cô H ng i ông c u ng h n n a ly r u la ve và m i ép bà xã u ng m yh p n c cam cho mát r i cô m i kêu b i bi u b ng n. Cô ng i m t bên bà Xã ânc n m i th nh, ch cách cho bà c m dao, c m n a, c t th t; s t tiêu, s t mu i cho bà,ch m nom t ng chút, làm cho bà c th y tình nàng dâu v i m ch ng kính yêu kh tkhít, già r i bà m i c th ng th c, b i v y bà xúc ng r i bà h i h n vô cùng. CôH ng không mu n cho bà nh chuy n c r i bà bu n, b i v y cô ki m chuy n vuimà nói. Cô h i bà n c m r i bà mu n i xem hát bóng ho c hát c i l ng ho c hátb i hay không. Bà nói n c m r i bà s v nhà n m nói chuy n i v i cô, t h t vi cnhà cho cô bi t thì bà vui h n là coi hát th p b i.

n u ng xong r i cô H ng b c l i ch ng i ng i thâu ti n mà tr . Ông cc ng mu n giành tr n a thì cô không cho, cô nói cô m i thì cho cô tr .

Bà Xã nói bây gi ph i l i nhà th y giáo Khoa cho bà l y cái gi ng em l inhà cô H ng m i có mát thay mà ng . Cô H ng m i kêu ba chi c xích lô ngba ng i i v i nhau. L i t i nhà th y giáo Khoa thì có v ch ng cô giáo ào ó


50

ch mà m ng cha v i bà Xã và h i coi cháu n i bà Xã ch u v C n Giu c haykhông.

Ông c tr ti n xe c a ông, còn cô H ng bi u hai chi c xe ch ng in a.

Cô ào g p cô H ng m ng h i l ng x ng. Bà Xã nói Càn xin nó suy nghm t b a r i nó s tr l i. Mà b nó mu n ch u r i. L i m y bà con tính ngày mai quac y bà ch chùa ti n d n giùm v i ni cô c o ng yêu c u cô nói giúp ch c Cànph i ch u.

Cô ào nói v i ông c :- H i m i t i cô Oanh i xe h i l i th m con. Cô nói th y ba v i bà Xã vàm t cô n a i xe lô l i nhà hàng d i t H mà n c m. Cô h i v y ch bàXã có vi c chi mà i v i ba lên trên n y v i m t cô không l , nh ng côquen, không bi t ã có g p âu r i. Con thu t chuy n ba h u trí r nh rangr i bà Xã c y ba i ki m giùm cô th y c c a con ây v i ng i con trai c acô là con trai c a c u ng h i tr c. Ba g p cô th y con r i qua chùaNh n Hòa g p luôn ng i con c a cô ng tu ó n a, b i v y ba v chobà Xã hay ng bà lên r c m con cô th y v mà qu n su t s nghi p ngph ng t ông bà. Ba có g p cô Oanh hay không mà cô nói nh v y?

Ông c nói:- Ba th y cô ch . H i m i xu ng xe cô trong nhà hàng i ra v i hai th ym c tây. Nh ng cô không thèm l i chào bà Xã, ba ghét ng i vô l nênba làm l .

Bà Xã h i:- C u th y con Oanh sao c u không cho tôi hay?- Cho ch hay ch thêm gi n ch ích gì.- Ph i ó chú. N u nó l i nó chào thì nó ch c cho tôi gi n ch có ích gì âu.Cô H ng h i ph i cô u n tóc qu n ó hay không. Ông c nói ph i. Cô

H ng nói hèn chi cô ó ngó m y bà con mình d quá.Bà Xã l y cái gi s a so n i. Cô H ng xin cho cô xách. Bà Xã c y ông

c sáng mai làm n kêu xe em l i r c giùm m con bà i m t b a n a. Ông ch n l i 9 gi ông s l i. Bà Xã v i cô H ng m i t giã m y cha con ông c Th ngmà i. Bà Xã nói l i ng ngh , ng nói cho cô H ng nghe và hi u vì sao mà

ng ph i au kh n sanh b nh mà ch t.Ông c v i cô giáo ào a hai m con ra t i c a. Ch ng xe i r i Cô ào

nói v i cha:- T i nghi p bà Xã quá. Nhà giàu có, t n t y v i bên ch ng, n hi n lành, aic ng kính m n, mà bà l i mang h a. Nay tìm c dâu hi n v i cháu n i,coi b bà vui d . Ba làm n cho bà ây, ba c ph c nhi u.

- Bà khoái l m. Bà nói h r c c cháu n i v bà làm th t m t con heo màãi ba má.


51

- Cô H ng ch c ch u xu ng C n Giu c r i. M con coi b m m l m.- Bi t c nhau r i hai àng u vui h t. Cô H ng úng n thi t ch

không ph i b y b nh cô Oanh v y âu. Ng i x ng áng l m. Bà Xã làmph i nên g p ph i, r i kh i dâu d , tìm c dâu hi n.


52

7. I O I ÔITrong lúc bên t H cô H ng vui v r c bà Xã v nhà ng th l tình yêu

ch n chánh c a mình cho bà nghe, thì bên Chí Hòa huynh Hu Minh, h i chi u nc m r i huynh ng i c m y tr ng gi y di ngôn c a cha, nhìn t m hình, xem khaisanh, huynh xúc ng nên b i r i, vì ng tr c hai ng ng, m t ng t ng ni m

ng ung úc o tâm, còn m t ng th o thu n ng duy trì tông t c, không bi t ph ii theo ng l i nào.

Huynh th th n d i hàng cây mà suy ngh , i công phu t i huynh làm xongph n s Ph t t r i, huynh c m h t các gi y t i vô am ng h i ý cô Di u Nga.

Cô Di u Nga nghe ti ng tr ng công phu ngoài chùa, cô qua tr c bàn th Ph tmà t ng ni m nãy gi , cô m i tr v phòng khách ng i u ng n c thì huynh HuMinh vô t i. Hu Minh thi l r i nói:

- Em xin cô cho phép em làm r n cô m t lát. Em m i có m t vi c th c m cquá, em tính không ra, nên em vô ây tính bày t v i cô r i yêu c u lòngsáng su t và ch n chánh c a cô ch giùm ng ngay l i ph i cho em bi tmà i ng kh i l m l c.

Cô Di u Nga ch p tay nói: Mô ph t r i ch cái gh tr c m t mà bi u HuMinh ng i ng nói chuy n cho cô nghe.

Hu Minh nói:- Th a cô, h i em còn th ngây em c ng i ta nuôi d y, ch không có cham ông bà nào h t. Khi em c tám chín tu i, em bu n, em theo m y b ntr c a em mà i bán báo bán sách. Em t ng em là con m coi nh nhi u

a nh khác, không có cha m bà con nào h t. Ban ngày em v t v , banêm em theo chúng b n vô chùa Nh n Hòa mà ng . Ch ng bà v i cô xu ngây giúp s c sùng tu chùa l i àng hoàng em m i quy y th phái ung úco tâm và c nguy n hi n thân cho nhà ph t ng lo vi c c u nh n

th . Nào dè hôm tr c có m t cô vô chùa tìm em, nhìn em là con, vì h u snên m con ph i phân ly nhau trót 17 n m. Cô xin r c em ra nhà d iSaigon ng bày t ngu n g c c a em cho em hi u. Em ngh em tu ã c4 n m r i, em h t ham mùi i, h t mu n vi c th gian n a, b i v y em tch i, không mu n bi t ngu n g c làm chi, xin cho em an trí t nh tâm

ng em tu ni m cho mau tinh t n. Ngày hôm kia bà m em tr qua chùa cód t theo m t ông n a. Ông n y nói v i em r ng cha em ch t ã 4 n m r i,không có anh em, c ng không có con n i dòng. Bà n i em d i C nGiu c già c l i giàu có, nh ng không có con cháu nào h t, hay em tutrong chùa nên c y ông lên nói mà r c em v ng qu n u t s nghi p vàph ng t t tiên. Em c ng cáo t em không ch u i, xin cho em luôntrong chùa mà tu ni m mà c u o vì em không mu n nh p th t c n a, b achi u nay m em v i ông ó cùng bà n i em i xe h i vô chùa n a. Bà n iem v a th y em thì bà níu mà khóc. Bà a hình c a cha em ch p h i còntrai em xem, a khai sanh c a em v i t di ngôn c a cha em cho em c.Bà thi t tha yêu c u em v nhà mà tu ng cúng qu y ông bà luôn th . Bàh a n u em ch u v v i bà em mu n th nào bà c ng làm cho em vui lòng


53

h t th y, mi n là em ph ng t t tiên, k nghi p cho dòng h ng kh ituy t t c. N u em m o thì bà d n bàn th Ph t trong nhà cho em t ngni m. N u em mu n bà tu v i em, thì bà c ng tu. N u em mu n c t chùa ung úc o tâm cho chúng sanh thì bà s c t chùa cho ng em làm chchùa r c o h u v tu mà c m hóa ng i trong làng trong xóm. Bà nàin quá làm cho em ng lòng nên em xin cho em suy ngh r i em squy t nh. Bà m i m y tr ng di ngôn v i t m hình c a cha em ây. Emxin cô c thì hi u h t gia o c a cha em và bà n i em.

Hu Minh trao h t gi y t trong bao th cho cô Di u Nga xem.Di u Nga gi x p gi y c a ng vi t mà tr i, cô ng i xem k l i im lìm. Hu

Minh ng i ch cho cô c và li c m t nhìn coi cô c m xúc hay không, thì th y s c m tcô v n bình t nh nh th ng, c t i t mà không l v ng dung chút nào h t. Côl n l t xem qua t khai sanh, b n sao án Tòa. Ch ng nhìn t m hình ch p cô m ing c m t nhìn Hu Minh mà nói:

- Huynh gi ng ng i trong hình n y quá.Hu Minh v i vã áp:- Em ch c ng i trong hình và vi t m y tr ng gi y di ngôn ó là cha c a

em, b i v y em không nghi ng chi h t. Mà bà n i v i bà m ki m ngnhìn em là con cháu c ng ph i n a ch , gi d i g t em làm chi. Em mu nbi t em sanh ra trong tr ng h p nào có l nh v y. L i cha em l i tr icho bà n i em, thì ính theo gi y t ch ng nh n em là con cho bà n i embi t v y thôi, ch không nài n bà ki m ng n i dòng k nghi p và ph ngt t tiên. Th thì em có nên b chùa v v i bà n i em hay không ch ?

- Huynh c ra i là nh có m cha c u t o nên m i thành hình, b i v y b tlu n sanh v i tr ng h p nào cha m là cha m , huynh không phép quên nngh a ó c. c l i tr i n y r i huynh không nh n th y tâm h n c a ôngthân sanh huynh hay sao? T nh m côi cha ông s ng v i bà m , ông h pth giáo d c theo gia ình m u Nho giáo, nên ông thành m t ng i chí hi ukhông dám làm m t vi c gì cho m bu n. Vì bà m nuôi d y con, bà h ngv m t m c ích duy nh t là mong con mau l n ng c i v cho con nósanh cháu mà duy trì tông t c, ph ng t ông bà, n i nghi p c a ông cha l uh . Vì m c ích ó mà bà lo v cho con quá s m. Con ch a bi t tình yêu làcái gì, con c phú cho m nh li u. Thi t bà m c ng ch n nhà ch c s c cóti ng hi n lành t t mà làm sui, r i g p con dâu không t t, không hi u olàm dâu, làm v , b i v y h nh phúc bà quy t nh xây d ng cho con m ihóa ra tai h i. Ông thân sanh c a huynh bu n r u chán nãn, nh ng vì chhi u ràng bu c, ông không dám phá gia th t c a m nh cho ông. Ông ph ic n r ng rán b n cái áo ch t h p c a m s m, rán ch u cái c i xay n mchàng ràng ng có làm ra g o, theo l i ông thân ó huynh nh hôn?

- Em nh . Em hi u vì ông b c t c nên ông ph i ki m tình yêu ch khác màth l n i lòng, t i v y nên m i sanh ra mà bà n i em không hay bi t.

- Sanh huynh ra r i ông thân c a huynh không có ý b r i huynh. Khai sanhvà án Tòa ây là b ng c ch ng minh ông gi v n o làm cha. Còn bà m


54

vì danh d - mà vì có l s gia ình c a ng i yêu xào xáo mà th t hi u v im n a - b i v y bà ph i lánh m t và gi u huynh. Trót m i m y n m ôngthân c a huynh tìm huynh h t s c mà tìm không c nên ông bu n r u nsanh b nh. S ch t mà m không hay, nên ông vi t t tr i mà l i cho m .Ông không xin m ti p ki m huynh, làm nh v y ông ã tr n ch hi u v im , vì ông không dám ép bu c bà m nhìn nh n a con t ông c u t ongoài ý mu n c a m mà ông c ng tr n o làm trai trong tông môn, kh imang t i b t hi u tuy t t c. Mà tôi c ng l i khen ông khôn ngoan, kínáo n a. Ông d bi t bà m mong c có m t i u là ông sanh con ng n i

dòng. V y ông ch a con c a ông thì t nhiên bà m ki m, c n gì ông ph ibi u.

- Trong t di ngôn cha em nói có thêm m t a con gái n a. V y thì em acon gái ó v nuôi c ng c c n gì ph i nài ép em v .

- Con gái mà ph ng t t tiên và n i dòng gì c. T i nh v y nên ôngkhông khai sanh, ông nói ph t qua, ông xin châu c p ng nó no m v ythôi.

- Bây gi em xin h i g t cô v y ch em ph i i ng l i nào? Em ph i luôn trong chùa n y mà tu ni m cho c o, hay là em ph i vì tông t c màtr v v i bà n i ng tu t i gia?

Cô Di u Nga tr m ngâm suy ngh m t chút r i cô ch m rãi nói:- ã m y ngàn n m r i t tiên ta xây d ng v n hóa trên n n t ng Tam giáo là

Nho giáo, Ph t giáo và o giáo. N ng c t v n hóa y r t v ng ch c nêndân t c Vi t Nam ta t n b m nh m luôn luôn. Thi t nhi u lúc g p gió tosóng l n chi c thuy n Vi t Nam ph i chìm ng m trong th i gian, may nhv n hóa c bi t c a ta ung úc tinh th n dân t c ta r t m nh m , r t cao,nên chìm m t lúc r i chi c thuy n Vi t Nam c ng n i lên l i, dân t c Vi tNam c ng v ng c ngó thiên h mà nói: Ta c ng nh ai, ta không thua ai,ta không s ai h t. Ai giúp gìn gi cõi b c a ta là b n, ai toan chi m tn c c a ta là thù. V i b n ta t ng bi t hòa nhã thân yêu t ng tr màv i thù ta c ng t ng ám máu ph i x ng mà ch ng c . S d dân t c tacó hào khí t t p, m nh m , c ng c i nh v y, là nh v n hóa c a ta xâyd ng v i nòng c t là Tam giáo ó. Nho giáo thì giúp cho ta c x v i nh nngh a o c. o giáo thì giúp ch n núp cho ng i kh i nãn tâm chí,còn Ph t giáo thì giúp cho ta h ng v ng tinh th n, dám b n gan ch u kh

c u ng i, bi t ngh n h nh phúc t ng lai nên dám hy sinh vui s nghi n t i. y v y Nho giáo v i Ph t giáo là hai ng tr hai c t cái c a nhàVi t Nam. Ng i mình ph i n ng Nho giáo mà t n b v i i, ti p xúc v ing i, trên ng th c t , mà c ng ph i n ng Ph t giáo ng b i b tinhth n cho có kiên nh n, t bi mà ti n t i vinh quang và i phó v i taih a. Hi n gi huynh i t i kho ng ng phân ra hai ng , huynh d dkhông bi t ph i i ng nào. Theo ý tôi, hai ng u c n thi t h t. V y hãydung hòa mà noi theo c hai ng m i có l i ích cho huynh, mà c ng l i íchluôn cho i n a.


55

- Theo trí em hi u thì ph ng t t tiên và n i nghi p cho tông môn, i u óthu c v Nho giáo. Còn chùa mà tu ni m t p ph t tánh ph t tâm, óthu c v Ph t giáo. Hai quan ni m khác nhau, làm sao dung hòa mà i ôicho c?

- c ch , Ph t t i âm c a mình, ch nào ph i chùa m i có ph t, còn nhà không có hay sao. N u huynh có c c m thì tu t i gia huynh c ng có th

c o v y, mà huynh l i thêm tròn ch hi u v i ông bà.- Mu n tròn ch hi u thì ph i c i v sanh con ng n i dòng. Tu mà có v

con lòng thòng thì c o sao c.- Ng gi i c m: tà dâm , ngh a là núp lén mà k t tình v i v c a ng i khác,

ho c d d làm cho con gái ng i m t trinh m t ti t, ch có c m c i vchính th c âu. Vì hi u ng gi i theo trí ý ó nên kinh pháp m i d y haicách tu: tu t i gia và tu xu t gia ch . Thu x a vua Tráng Ni m làm vua, cóv có con h t. Ngài v i hai hoàng t u thành tâm tu ni m ngài c ng

c o thành ph t còn hai hoàng t thành B tát là Quan th âm B Tát v ii th chí B Tát ó. Phái ti u th a hi u ng gi i theo trí ý r ng rãi, b i

v y ng gi i c m "sát sanh" mà h n th t n cá nh ng i th ng. H nóic m sát sanh là c m không cho mình gi t ch t loài có s s ng, ch khôngph i c m n th t cá do ng i khác gi t mà n u chín r i. T i nh v y nên,ng i Th tu theo ti u th a, s m m i m y ông l c m i mang bình bát icùng trong s c mà kh t th c. Tín cúng th c ph m th gì c ng h t vôbình mà mang v chùa r i úng ng d n ra n v i nhau.

- Bà n i em có nói n u v nhà mà em mu n ti p t c tu ni m thì bà s d nch t bàn th ph t cho em tu. N u em mu n thì bà c ng tu ni m v i em.Nh sau trong xóm trong làng có nhi u ng i m o t ng Ph t, thì bà c tchùa cho em làm ch chùa, em r c ít o h u v tr trì r i hi p nhauung úc o tâm cho thi n nam tín n trong vùng C n Giu c.

- c v y thì càng hay h n n a, sao huynh còn d d ? Huynh có h i ý ki nc a ông Y t Ma ho c c a ông bà ch chùa hay ch a?

- Em không có d ý c a ba ng i ó. Vì tr c khi a bà n i em vào nhìnem, má em có th m em hai l n và nói chuy n v i em tr c m t ông Y t Mavà ông bà ch chùa. Em th y ý ba ng i u mu n cho em v , nh t là ôngY t Ma có nói v i n i em r ng v hay t ý em, ch ông không ép bu cph i hay là xúi i v c. Vì v y nên em m i vô ây mà h i ý ki n c acô. Em bi t ch c h h i ba ng i y thì ai c ng xúi em v v i bà n i em,nên em không mu n h i.

- Có l huynh c ng có nghe ng i ta nói: Ph t trong nhà không th l i thThích ca ngoài ng . Ng i ta nói có ý khinh b nh ng k d i th , trongnhà không bi t th cha kính m , mà l i làm m t o c, i chùa cúng ph t,

t nhang vái l y l ng x ng. N u huynh không k bà n i già c không tr ngbà m mang n ng au không t ng ni m ông bà t tiên nào h t, huynh làb t hi u, d u huynh tu s e ph t c ng khó tin lòng thành thi t c a huynh

c mà ch ng ki n. Ngo i tôi v i tôi vì nuôi tâm chí c u nh n th nênxu ng ây c t am mà tu. Tôi ph c các quan ni m v o v i i c a ông


56

Y t Ma và ông ch chùa l m. Hai ông ngh i t n hóa thì o c ng ph ibi n chuy n mà theo cho n nh p v i i, ph i nh v y cu c t n hóa m im nh m v hình th c và t t p v tinh th n. o v i i ph i sát cánh iôi cùng nhau m i có hi u qu , ch o ph ng ph t trên cao, i vói

không t i, r i o i theo o, i i theo i, l m , i h n n, có oc ng nh không. Tu ni m v i am chùa không ích cho ai h t. o ph i ti pxúc ch t ch v i i, ng o c m hóa mà dìu d t i, còn i n ng níul n theo o, ph i nh v y o m i t nghi, i m i hòa nhã. V i ý trí theoquan ni m ó, m y n m nay chùa am Nh n Hòa m i hi p tác v i h i: Xâyd ng i s ng m i c u nh n th , h i c u v m t th c t , chùa c u vm t tinh th n, làm nh v y i v i o u c k t qu m mãn c hai.Huynh có c c m v i ph t, huynh l c c trong chùa mà tu ni m t nhiênhuynh c công qu mà công qu ó ch có m t mình huynh h ng, ch

i không c nh mà ông bà cha m c a huynh c ng không c nhchút nào h t. Sao cho b ng huynh nghe l i bà n i v nhà mà tu, tr c h tbà m v i bà n i c vui lòng, ông bà c ph ng t và có ng i n idòng, sau n a huynh giúp ung úc o tâm cho các thi n nam tín n s ngchung quanh huynh, huynh giúp gieo r c mùi o cho i, làm cho i h tham xa hoa, kh i b tr y l c, tu nh v y m i có công qu l n ch . V yhuynh hãy suy ngh l i.


57

8. CÒN NH GIA TÀIHuynh Hu Minh c i mà nói:- Em hi u r i, em r t cám n cô ch d n ng sáng su t cho em bi t mà i.Huynh l y gi y t út h t vào bao th r i t giã cô Di u Nga mà tr v chùa.Ai c ng bi t cô Oanh, con gái c a H i ng Mai R ch Ki n, là dâu c a bà

Xã C m, v c a c u ng. Nh ng bi t cô là nh ng i ta nói mà thôi, ch ch a th yhình dáng, m t mày th nào. Bi t cô v nhà ch ng h i 19 tu i, cô c m ch ngc ng, mà cô l i không h p tâm chí v i ch ng, a i lên Sai Gòn ta bà, làm cho ch ngbu n r u, chán n n. Bi t cô ghen, làm v l c ch C n Giu c ai c ng ghét, bi t ch ngch t cô bên nhà ch ng c m t n m, ch ng th y m ch ng r c cháu ngo i c ang i tá i n v mà nuôi, l i nuôi thêm m a nh n a, thì cô gi n nên cô b tr v v i cha m , r i trong vài tháng cô l y ch ng khác trên Sài Gòn, c i giá không imãn tang ch ng, không thèm trình cho bà m ch ng tr c hay, mà t ó n nay, ãh n ba n m r i, cô c ng ch ng h b c ch n t i nhà mà th m bà m ch ng c .

V y t ng c ng nên trình cho anh ch em có d p c truy n n y bi t s nhans c c a cô Oanh và bi t thêm coi ng i ch ng th nhì c a cô là ai và m y n m nay côlàm vi c chi.

N m bà Xã C m nh ông mai ti n d n m con bà qua R ch Ki n mà xem t ngm o cô Oanh, thì cô là m t thi u n m i l n lên, thu c con nhà có n, áo qu n và nhans c c ng nh muôn ngàn gái thu c h ng trung l u nh cô, không thua ai, mà c ngkhông h n ai. Cô có h n gái ng là vì có anh ch Sài Gòn, cô có lên i h c vàin m nên bi t c bi t vi t, cô có xem ch p bóng và xem hát c i l ng nhi u l n, l i có

c ra Long Hãi ch i cho bi t bi n m t l n, nh v y mà cô d n d , lanh l i, r i côcho cô là gái tân ti n, gái trí th c, gái th i i, m c d u cô không hi u ý ngh a v m ydanh t y.

Ch ng ch ng ch t, cô gi n m ch ng già r i mà không ch u giao quy n cho côcai qu n s nghi p, l i r c m con a nh gi ng h t ch ng cô v nhà mà nuôi, côm i b áo qu n mà v v i cha m , r i cô c p v i ng i ch ng khác, không c n hônth hôn thú chi h t. Ng i ch ng sau n y là ông Thông, l i b n m i tu i, c ng m tch n v i cô.

Ông Thông n y bành khành, vui v , nh m l , a ho t ng, l i c ng thích nh unh t. Tr c khi ng cô Oanh ông m t c n ph phía sau ch Tân nh; ng i tath y ông m t mình ch không có v con, ch có m t ng i àn ông n u n và ginhà. Vì ông có m t cái xe h i c , ông lái mà i hoài, nhi u b a ông không v n c mnh t là bu i chi u nhà kh i lo n u c m, vì th ng th ng ông n nh u t i khuya r iông m i v . N u b a nào ông v s m thì ông sai mua bánh mì, cháo mà n v y thôi.

N u h i ông làm ngh gì thì thi t không bi t sao mà nói cho úng. Ông khôngph i công ch c, mà c ng không ph i t ch c; không ph i th ng gia, mà c ng khôngph i k ngh gia. Mà không c phép nói ông là ng i vô nghi p ngh , b i vì ông cócông vi c làm h ng ngày có khi làm thêm t i ban êm n a, làm th vi c, ai c yvi c nào ông làm vi c y, b t lu n vi c gì, d t m i cho Tr ng s , qua Th ng kh ulãnh hàng nh p c ng giùm cho m y hãng hoa ki u, ch y ch t ki m mua m y th hàng


58

khan mà bán lén l i cho ng i c n dùng, ai mu n th nào thì cho ông bi t, ông s ch ycho, giá m c m t chút, mà th nào ông c ng mua c vì ông giao thi p r ng l i clòng tín nhi m c a nhi u ti m nhi u s , ch nào ông c ng có b n thân, b i v y, vi ckhó mà giao cho ông lo ch y ch t thì khó hóa ra d . Ông làm vi c nh v y mà ôngs ng d d , no m, trong mình có b c ngàn luôn luôn, nhi u khi có t i b c muôn n a.

M y n m nay làm b n v i Cô Oanh, tánh tình c a ông h p ý v i cô Oanh l mv ch ng ng chí, vì v y m i ngày ông i cô xin theo mà giúp tay cho ông; thi t côgiúp th ng c vi c l m nên ng i ta tin c y r i khi ông m c ch y l vi c n y thìông bi u cô ch y vi c khác th cho ông. R i làm sao mà n v i nhau m i có m ytháng r i cô l i có thai. Ch ng ngày g n sanh cô ph i n m nhà mà ngh trót m t tháng.Sanh con gái cô ph i ki m m n ng i mà nuôi cho bú s a bò ng cô r nh tay mài làm vi c ph v i ch ng.

Có con r i ông Thông thu n n t không d t v vào t u i m trà ình n a. M cdù ông c ng m c áo s mi c t tay lái xe h i mà i, có cô u n tóc qu n, m c áo màu,ng i m t bên luôn luôn, nhi u b a ph i nh u nh t v i anh em ng bàn tính công vi c,nh ng g n t i b a n thì v ch ng v nhà n c m r i gi n ch i v i a con gái nó l nl n l n ã bi t nói bi t i r i.

C ng vì lo ch y vi c giùm cho m t ng i b n nên chi u b a ó v ch ng côoanh i Gò V p v khát n c m i ghé nhà hàng con gà vàng t H mà u ng lave v i ng i b n. Ch ng ra xe mà i, cô Oanh th y ông c Th ng và bà Xã C m, cô

ng mà ngó trân trân, không hi u có vi c chi mà bà Xã th ng không ch u n i ra C nGiu c, b a nay bà lên t i Sài Gòn, l i i v i ông c Th ng và cô nào ó. Cô Oanhphát nghi, cô bi t cô giáo ào, và m y n m g p nhau th ng nên cô bi t ch cô ào .Cô ch c ông c Th ng v i bà Xã lên ó, b i v y th y m y ng i vô nhà hàng côlên xe bi u ông Thông ch y l i nhà cô giáo ào cho cô h i th m m t chút chuy n.

Nh cô giáo ào thi t tình cô không gi u chi h t, mà ngh có h i gì s mà ph igi u, b i v y cô Oanh m i hay h i tr c, ng k t tình v i cô giáo H ng có sanh

c m t a con trai. Bà Xã c y ông c i tìm m con cô H ng giùm cho bà. Tìmc r i nên bà lên nói mà r c m con cô H ng v v i bà mà qu n su t s nghi p

và ph ng t ông bà. Cô ch c ng i ng v i bà Xã h i nãy là cô H ng. Cô h i cònng i con trai c a ng âu sao không th y. Cô ào m i nói còn tu bên chùaNh n Hòa ch c n chay không th n nhà hàng c, nên không th y.

Vê n c m t i v i ông Thông. Cô Oanh m i nói gia o c a bà Xã C m choông bi t, r i thu t vi c cô ào nói h i nãy n a. Cô quy t nh sáng b a sau cô ph i ixu ng C n Giu c mà tranh gia tài c a ch ng tr c có hôn thú àng hoàng, ch m concô H ng v i m con cô Th m là trôi sông l c ch không có b ng c gì, mà tranhgia tài c a bà Xã c. N u bà Xã c n thì cô ki n mà òi chia phân n a. Còn n u bàXã mu n êm thì ít n a c ng ph i cho cô l i ba ch c ngàn cô m i ch u hòa.

Áp phe n y thu c trong khuôn kh ho t ng c a ông Thông, b i v y nghe nóir i thì ông c v i. Ông nói vi c ó áng làm, d u t n công ôi ba tháng c ng khôngn ch ng lu n th t công i ít b a. Nh ng ông d n ph i c n th n ph i dùng chi n l ctiên l nhi h u binh. M y bà già quê mùa a mình l y l ngh a mà bôm ng t, ch ngnào h không bi t nghe r i mình s khai chi n, s h m d a.


59

V ch ng ng tâm hi p ý b i v y sáng b a sau cô Oanh i C n Giu c th mm ch ng c , ch c h i hôm s n có xe lô nên n c m r i bà ã v li n. Cô m c qu nlãnh en, áo c m nhung c ng en, ch không b n áo màu s m ch ng nói mình cònham lòe lo t.

Xe ò xu ng t i u b vô nhà bà Xã C m thì cô Oanh kêu s p ph bi u ng ngcho cô xu ng. Cô ôm bóp i vô, ngó c nh c cô b mà i ã h n ba n m r i, cô có h inao nao trong lòng chút nh, nh ng không bu n mà c ng không th n. Lúa hai bên bã ch y lá gai, trong m i b a n a s g t c. Cây sua a tr ng dài theo hàng ràon mùa gió ch ng tr bông tr ng coi r t p, mà p thi t thà theo c nh thú thôn

quê.Cô Oanh b c vô sân. M t con chó vàng v i m t con chó v n trong nhà luôn

ch y ra ón cô mà s a om sòm, làm cho cô s nó c n, nên cô ng kh ng l i, khôngdám i n a.

Ông Ba Tào ng gi y c d n sân ng ch ng g t có ch s n mà ch t lúa bó.Ông ng d y la chó và u i nó i cho khách vô.

Cô Oanh ngó ông v a c i v a h i:- Ông Ba, ông m nh gi i h ?- M nh gi i a? M hai mà tôi t ng ai âu l ch .- , lâu quá r i chó nó l , nên nó s a d quá. Có bà nhà hay không ông Ba?- Không có. Bà i Sài gon, i h i sáng hôm qua bà ch a v .- Bà b nhà cho ai coi mà i lâu nh v y c?- Có hai m con cô Th m coi. Cô Th m là con c a ông h ng ngh Thi t d i M ng Gà, có l m bi t mà. Tôi nh n m bà r c hai m con v giúpcoi trong coi ngoài cho bà thì m hai còn bên n y mà.

- Ph i. B a r c v ó có tôi. Qua b a sau tôi m i v b n.- M hai vô nhà u ng n c. Có cô Th m tr ng.Cô Oanh x ng x m i ngay vô th m mà b c lên hàng t .Nãy gi cô Th m nghe cô Oanh nói chuy n v i ông Ba Tào thì cô bi t là v l n

c a c u ng h i tr c, b i v y cô b c ra c a ón chào:- Em chào m hai. Lâu quá m hai m i qua th m bà, mà l i r i không có bà

nhà. M i m hai vô u ng n c.Cô Oanh ngó cô Th m trân trân r i nói:- Tôi qua có vi c riêng m t chút. S n d p tôi ghé th m má tôi. Má tôi m nhh ? Có nói i ch ng nào v hay không?

Cô Th m nói:- Bà nói i công chuy n ít b a, ch ng nào xong thì bà v ch không nh

tr c ch c b a nào.


60

Cô Oanh vô nhà, cô i l i chái dòm bàn th ch ng r i th ng th ng i h t m yc n mà coi. Cô Th m kêu con bi u ch m t bình trà ng m hai u ng.

Cô Oanh i th ng xu ng nhà d i và vô b p. Cô th y ch b p n u n l , màng i ng i b a c i ngoài sân sau c ng l n a. Cô m i tr lên nhà trên, l i ván màng i.

Cô Th m th y con Cát xách bình trà nhà sau i ra cô r c mà rót m t tách, r ibi u con b ng l i m i khách u ng.

Cô Oanh ngó Cát và h i cô Th m:- Ph i con nh c a cô ây hay không?- Th a, ph i.- N m nay nó u c m y tu i?- M i l m tu i.- G ng m t nó gi ng anh ng quá. Ngó th y thì bi t con c a nh li n. Má

tôi có nhìn nó là cháu n i hay không?- Th a, không.- a! Không nhìn cháu, sao l i em v nuôi mà chi? Cô l i ây, l i ng i g n

ng tôi h i th m m t chút.Cô Th m kéo gh ng i tr c m t cô Oanh.Cô Oanh h i ti p:- V y ch má tôi không bi t nó gi ng anh ng hay sao?- Th a, không hi u. Em v m y n m nay, em không nghe bà nói gì h t.- Mà ph i nó là con c a anh ng hay không?- Con c u ch con ai.- Cô c ng không nói cho má tôi bi t hay sao? Không nói thì sao l i ch u v

ây ?- N m tr c bà xu ng th m ru ng, bà than v i cha em không có ng i coi

sóc vi c trong nhà. Bà c y cho m con em lên giúp bà, em coi vi c trongnhà, còn con Cát thì h u tr u n c. Cha em là tá i n. Bà ch i n c y thì tch i sao c. B i v y m con em ph i t ó n gi . Bà không bi u vthì âu dám v . Bà không nói t i vi c con cháu thì em âu dám nh c t i làmgì.

- M i n m má tôi có cho ti n b c gì hay không?- Bà m n may áo qu n cho m con em b n t t . M i n m bà b t vài ch c

thùng lúa cho cha em. Bà mua bông tai cho m con em eo. N m ngoái t it t bà cho con nh em m t ôi vàng ch m. Em t ng v y thì ã nhi u l mr i. Có ph i bà m n âu mà òi ti n công.

- T i nghi p! Thi t thà quá! cho ch i n l a công mà c ng không dámphi n. N y, tôi h i vi c n y coi có ph i v y hay không nghe hôn. Tôi


61

nghe ng i ta nói tr c anh ng trai gái v i cô giáo H ng có sanh cm t a con trai, mà nh gi u nên bà già không hay. M i ây bà già nghenói bà c y ông c h c Th ng i tìm dùm m con cô H ng cho bà. Tìm

c trên Saigon r i nên bà già lên r c hai m con v ng bà già giaos nghi p cho hai m con qu n su t mà ph ng t ông bà. Bà già i Saigon làvì có vi c ó, ph i hôn? Cô nói thi t cho tôi nghe ch i coi h n nh v ymà có hay không?

- Hôm qua, tr c khi i, bà c n d n em coi nhà cho bà i ít b a, i ki m cháun i mà r c v ng ngày sau nó cúng qu y ông bà. Bà nói v y thì hay v y,em không dám h i cho k .

- Chuy n ó tôi bi t rõ h t. Má tôi ki m c cô H ng v i th ng con c a cng tu trên chùa Nh n Hòa r i. Thi t má tôi tính r c m con cô

H ng v ây mà nuôi ng giao h t ru ng t cho m con coi thâu góp lúa cúng qu y ông bà. Tôi t ng ã v r i nên tôi m i xu ng ây.

- Ch a v .- N u b a nay không v thì mai c ng v . Ki m c r i còn tr n làm chi.

Tôi nh t nh tôi tranh c n, không ch u má tôi giao gia tài cho m con côH ng n. Tuy tôi v i anh ng không có con, nh ng v ch ng có hônthú rành r . Có giao gia tài thì giao cho tôi ch giao cho quân bá láp, thunay không có ai bi t h t, giao nh v y sao c. Cô n v i anh ng côc ng có con v y. Con c a cô gi ng anh ng ai th y c ng bi t h t. L i mcon cô v trong nhà ã ba b n n m nay r i. Cô c ng ph i tranh c n nhtôi, ng cho h n u ng.

- Ph n em thi t thà, em có hi u gì âu mà dám tranh giành m . Bà làm sao tý bà. Em không dám nói.

- S gì? Quy n l i c a cô mà cô nói x i l v y sao c. Có con cô ph i lot ng lai cho con cô ch . Cô hi p v i tôi mà tranh gia tài n y r i ch emmình chia v i nhau mà h ng.

- M hai làm sao c m làm. Ph n em quê d t em có bi t lu t l gì âu màdám tranh gia tài.

- Cô không bi t thì có tôi bi t. Tôi bày bi u cho, cô ng s . N u má tôi làmngang h t s nghi p cho m con cô H ng n thì mình m n Tr ng slàm n mà ki n t i tòa.

- Cha ch m hai bày cho em th a ki n thì mích lòng bà l m. Cái ó ch c emkhông dám r i.

- i ph i tranh u m i s ng c. Cô thi t thà thì tôi ch bi u giùm cho.Có tôi c m u thì cô còn lo gì n a. Ph i tranh c n gia tài n y ng tôi v icô chia nhau mà h ng m i ph i. Bây gi má tôi ch a v , thì ch c có vi cgì tr c tr c sao ây, nên còn tr n. V y tôi v tôi h i l i, ch ng nào vthì tôi s xu ng n a.

- M hai cho tôi d n c m n r i hãy v , ch c c m c ng g n chín r i.


62

- Thôi c m n. H i s m m i n no r i tôi m i i ây. Tôi ch a ói. Cônh nghe hôn. H tôi xu ng tôi m chuy n gia tài ra mà nói ng tranh c n,thì cô ti p vô. Hai ch em mình hi p nhau mà tranh m i m nh.

Cô Th m c i. Cô Oanh t giã ôm bóp mà i.Cô Th m l lãng không bi t có nên nghe l i cô Oanh hay không. n c m r i cô

mu n i v M ng Gà mà h i cha. Ng t cô s ra i r i bà Xã v , bà không th y cô bàtrách sao bà có d n mà cô dám b nhà mà i.

May x có ông H ng ngh Thi t i ch mua , luôn d p ông qua th m bà chi n và th m con cháu c a ông. Cô Th m m ng cha, cô nói cho cha hay bà ch i n i

Saigon ng r c dâu v i a cháu n i trai m i tìm c. Cô c ng nói vi c cô Oanhxu ng tranh gia tài và xúi cô Th m c ng ph i tranh nh cô, hai ch em hi p nhau màgiành r i chia nhau mà h ng ch ng nh n thua ch u h p cho m con cô H ngn h t u ng l m.

Ông H ng ngh Thi t ng i nghe con t m thu t m i i u r i ông m i nói:- M hai mu n làm gi ng gì t ý m . Con ng có d i nghe l i m xúi con

nói b y b mà mích lòng bà ch i n. Bà hi n lành nh n c, bà ãi mình tt quá còn gì n a. Con ngh mà coi, c u Hai có v nhà, nh ng vì c u yêucon, nên c u xáp v i con, l sanh con Cát, vì tánh m Hai khó, s em mcon con v chung sanh r y rà trong nhà, nên c u d i n y cho êm.Nh ng h n m i n m c u châu c p cho m con con m no lành l luônluôn, ch có b bê gì âu. R i c u m t i, không hi u c u có tr i tr n gì v ibà già c u hay không. Nh ng cách ít tháng bà xu ng ch i, tuy bà không h ig c tích con Cát, bà không nói bà nhìn nó là cháu n i, song bà r c h t mcon con v bà nuôi, cho n m t mâm, cho ng nh con cháu trong nhà, muabông tai cho con eo, cho m c hàng l a luôn luôn, l i s m vàng cho conCát n a. M y n m nay m con con sung s ng nh ch nhà, mu n th gìc ng có h t. Còn v ph n cha thì bà b t lúa ru ng cho cha lung l m. Bà v i mình t t nh v y, mình n nào m mi ng mà nói gì c con. Bà chi n bi t i u l m. Con v i con Cát c trung thành t n l c mà ph c s cho

bà thì bà không quên công n âu mà lo. Còn ng có nghe l i m hai. Mnói mai m xu ng n a hay sao?

Cô Th m nói:- D , h i s m m i m v , m nói mai m tr xu ng cho g p bà ng m

tranh gia tài. Mà v tr n m h i coi nh ngày nay bà v thì bu i chi u mtr xu ng.

- N u v y thì cha ch i, n u chi u nay m có tr xu ng thì cha c t ngh aph i qu y cho m nghe. Nh m không xu ng thì chi u t i cha v , sáng maicha tr lên mà ón m n a. Lúa ch a chín nên lúc n y nhà thì n m co,ch không có công vi c gì mà làm. M nói chuy n gia tài v i bà ch i nph i có cha ó ng n u m có kèm con vô thì cha cãi v i m , ch connói b y ho c con làm thinh, bà ch i n t ng con a ý v i m , bà gi n luônt i con thì h i l m.


63

Ông H ng ngh Thi t ch i t i chi u mà không có bà Xã v , l i c ng khôngth y cô Oanh xu ng. Cô Th m d n c m cho ông n r i ông v , nói sáng mai ông lênn a.


64

9. PHÂN GI I CAO TH PTrong lúc cô Oanh h m h i xu ng nhà bà m ch ng c quy t tranh gia tài v i

cô H ng, là tình ch n m x a ã b cô s m gi a ch C n Giu c, nên x u h ph ib x tr n i m t, té ra cô không g p bà Xã C m hay là m con cô H ng, mà l i g pcô Th m, c ng là m t tình ch khác, nh ng tình ch thi t thà hèn h , không dám nthua, b i v y cô d d hi p hòa k t phe, ng thêm s c mà ánh b i phe ngh ch, m cd u có bà Xã c m cán nên m nh m .

Lúc y trên t H ông c Th ng kêu xe lô i l i ti m may Tân H ng màr c bà Xã v i cô H ng i Chí Hòa.

Bà Xã v i cô H ng ch a bi t nhau nên m i g p nhau t nhiên ái ng i ph i dèd t. G n nhau c m t ngày r i, lòng thành thi t c a m ch ng v i tình dan díu c anàng dâu gây ra m i thi n c m bu t ch t c ôi bên. Trót m t êm hai m con ng i idi n mà bày t n i lòng cùng nhau, bà Xã thì k n i au kh c a ng t khi c i vem v m i n v i nhau c ít tháng, au kh kéo dài h n m i l m n m, mà vì

ch hi u, con s bà bu n con không dám nói ra, b i v y bà không hay gì h t. nch ng nghe c l i tr i c a con l i thì bà n n n h i h n vô cùng. Bà nh n t i bàung úc tâm h n cho con l i th i, bà giáo d c cho con noi theo hi u o m t cách mùquáng. B i v y h nh phúc c a con ã l p ló ngoài sân mà bà không hay ng m c ati p r c, cho h nh phúc i vu t còn au kh c l n qu n trong nhà, c t ru t xoitim n con bà ph i ch t.

Bà Xã k chuy n mà bà t c t i bà khóc làm cho cô H ng xúc ng cô c ngkhóc theo.

Còn cô H ng thì cô k chuy n c a cô vì cô c m n i kh tâm ng mà côyêu ng, ch không ph i cô tính gi t ch ng c a cô Oanh. Ch ng l có thai nghénr i cô n n n h t s c. Cô ph i è nén tình yêu mà xa lánh ng, ng ch hi u c a

ng c v n toàn, gia o c a ng c êm m. Ph i g i b c phiêu l u vùi l p trong ch n non cao r ng r m tình yêu tuy t v ng v i t m thân h hèn, côkhông th em a con còn bú theo c, v y cô ph i ký thác cho ng i bà con nuôigiùm. Vì cô bi t v c a ng không ph i là hi n ph , r t i không bi t th ngch ng thì có lý nào mà th ng con riêng c a ch ng, t i v y nên cô không dám giaocho ai, s ng em con v nhà thành ra nh g i ch ng cho ác. N m nay cô m i trv Saigon c thì ng i lãnh nuôi con ã ch t m t, a con th xiêu l c không bi t iâu. Cô d h i ki m tìm trót m y tháng, may Ph t Tr i giúp nên cô m i g p c

trong chùa lo tu ni m an thân, kh i hoang àng v t v . Nh ng g p con mà con l lãng,không có tình ngh a m con, làm cho cô t c t i vô cùng, t c vì cô không bi t tranh

u giúp xây h nh phúc cho ng, t i vì sanh con mà không nuôi d y c connên con không có tình ngh a m con.

Cô H ng n n n cô khóc, bà Xã c ng khóc n a. M con trò chuy n n khuyacô H ng m i gi mùng cho m ch ng ng .

Bà Xã không ch u cô H ng ng riêng, bà ép bu c cô ph i ng chung m tgi ng v i bà, r i m con còn rù rì nói chuy n hoài, nói cho n khuya mòn m i quám i ch u nín mà ng .


65

n sáng cô H ng lo mua d n n lót lòng r i m con m i thay áo qu n chông c Th ng l i mà i v i nhau.

Nh ông Y t Ma có ch giùm nhà bà ch chùa nên cô H ng nói l i cho anhs p ph lên t i ch Chí Hòa anh ch y luôn qua kh i cái nhà l u bên tay trái, t i cáibi t th k ó anh ng ng. Th y có ng i i ngang qua xe cô H ng h i ph i nhà n ylà nhà c a ông X p Bình ch chùa Nh n Hòa hay không. Ng i ta nói ph i. Ông cTh ng li n m c a xe b c ra v i hai bà r i cùng nhau i vô c a rào.

Cô B ch ch chùa, ã có g p cô H ng t i chùa, b a H ng vô ki m con tênCàn l u, hai cô có nói chuy n v i nhau nên bi t nhau r i. Cô B ch th y cô H ngb c vô thì cô chào m ng. Cô H ng gi i thi u bà Xã v i ông c. Cô B ch li n m ikhách ng i.

Cô H ng m i k s cho bà ch chùa nghe chuy n bà Xã góa ch ng h i 26 tu icó m t a con trai ng m i 3 tu i, bà th ti t nuôi con ng ngày sau nó k nghi pcho cha và ph ng t ông bà. Ch ng con l n bà lo v cho con ng mau có cháu n i.R i cô dâu không ch a , mà l i tánh tình không t t, c làm bu n cho ch ng. Vì chhi u ràng bu c, con bà không dám cho bà hay, nh ng th t v ng chán nãn m i gây c mtình v i cô H ng. ng v i H ng m i núp lén g n nhau sanh c m t a contrai là huynh Hu Minh ng tu trong chùa, H ng vì danh giá nên c y ng i ta nuôicon giùm ng cô b x mà i xa, còn ng vì ch hi u nên không dám cho m hayvi c mình t tình có con, c d ki m a con y trót 15 n m mà tìm không ra. Cách 4n m nay ng ch t có vi t th l i cho m mà tr i vi c n y, nh ng n bây gi bàXã m i g p c th mà i tìm H ng. Nh H ng ch d n nên bà m i vô chùa mànhìn cháu n i huynh Hu Minh và n n n xin cháu v v i bà mà tu ni m ng caiqu n s nghi p và th ph ng ông bà th cho bà ã già r i. Huynh Hu Minh c nóihi n thân cho nhà ph t, không bi t vi c th gian n a nên không ch u v . Vì v y nên bàXã v i cô H ng n ây c y bà ch chà làm n ti n d n giùm v i cô Di u Nga, nghai m con yêu c u cô Di u Nga, ng i ta n cô là B tát giáng sanh c u nh n th , yêu c u cô nói giùm cho Hu Minh ch u v nhà mà tu, cho tr n l i nguy n cv i Ph t, mà c ng kh i b t hi u v i ông bà cha m .

Cô B ch s n lòng ch u i nói giùm. Cô m i b n áo ra xe i v i khách vô amNh n Hòa.

Chánh gi n y là gi cô Di u Nga ti p khách mà l i may b a nay không cóng i khách nào h t. Cô Di u Nga m c áo hàng màu dà, i m ni màu en, ngng i t i phòng khách mà xem kinh A Di à c a b n o m i m n in mà hi n chothi n nam tính n .

Cô B ch vô tr c cho hay có khách xa mu n xin y t ki n ng bày t vi c nhà.Cô Di u Nga xin m i giùm vô. Cô B ch ra m i. Khách b c vô. Cô Di u Nga ng ich p tay cúi u chào khách.

Bà Xã c ng nh cô H ng th y cô Di u Nga g ng m t t bi sáng r , t ngm o nh B tát h tr n, thì kính n h t s c, nên ch p tay mà bái. Ông c Th ng c nglàm nh v y.

Cô B ch m i khách ng i. Ông c Th ng kéo gh ra d a vách t ng mà ng iriêng, cho m y bà ng i t i bàn mà nói chuy n.


66

Cô B ch kh i nói tr c:- Bà c là bà n i c a Hu Minh, còn cô ây là m c a huynh. M huynh sanhr i m con xiêu l c, cha huynh tìm không ra. Cha huynh m i ch t m y n mnay. Bà c s ng m t mình không có con cháu gì h t. Bà m tìm h t s c m ig p c huynh ây, m ng xin huynh v thì huynh l lãng nói ã tu ni myên r i, huynh không mu n bi t vi c tr n t c n a. Bà n i ph i n n n yêuc u huynh d u mu n tu ng ung úc o tâm thì v nhà mà tu ng caiqu n s nghi p và th ph ng t tiên ông bà luôn th , ch bà c ã già r i,không còn s ng bao lâu n a mà lo vi c ó, huynh c d d vi c ó khôngch u v , nên bà c và cô ây mu n yêu c u cô, là ng i lo c u nh n th ,cô làm ph c nói giùm v i huynh Hu Minh v tu t i gia ng v n l i cnguy n v i Ph t mà c ng kh i mang ch b t hi u cho bà c h t bu n, lúcg n t xa tr i n y.

Bà Xã khóc mà n n n , yêu c u cô Di u Nga can thi p giùm cho bà cháu sumhi p m t nhà và gia ình bà kh i tuy t t c.

Cô Di u Nga ch p tay nói:- Mô Ph t! Té ra cô ây là thân m u, còn bà c là n i t c a huynh Hu Minh.

Vi c n y b n o ã bi t r i. H i hôm huynh Hu Minh có vô am mà vi ngb n o, t ngu n g c c a huynh cho b n o nghe, r i có trình m y tr ngdi bút c a ông thân sanh n a. B n o nghe và c r i, b n o c m th yvi c nhà c a bà c là m t thiên gia ình s có th vui t i, mà l i bi n thànhbi th m, i u ó thi t áng ti c, mà c ng áng th ng. Nh ng có vài i mm ám, khó hi u. V y b n o xin phép h i vài câu cho rõ. Khi bà c ic i v cho con, bà c có bi t con yêu cô gái ó hay không?

Bà Xã v i áp:- Th a, con tôi t nh cho t i ch ng ó nó c lo n h c ch không ch u ý

n con gái nào h t. Vì ph m ch t nó không c m nh nên 20 tu i tôi lov cho nó, mong có con cho s m, phòng khi phong vân b t tr c s n có trn i dòng. Tôi có h i nó có yêu ai không thì tôi d tánh tình r i tôi c i chonó, b t lu n giàu hay nghèo. Nó nói nó không có c m tình v i cô nào h t. g n không có ch nào x ng ôi v a l a v i nó nên tôi ph i làm sui xa. Tôic ng l a con nhà hi n c t t mà c i.

- Tr c khi c i bà c có bi t tánh n t con dâu h p v i tánh n t con bà c haykhông?

- Vì xa nên th y t ng ma v y thôi, h i d thì ng i ta nói t t , ch thi tcó bi t rõ tánh n t c âu. C i v c m i m y n m tôi th y vch ng nó c ng không có ngh ch v i nhau cho l m. Ch ng con tôi ch t, tôim n c di ngôn c a nó tôi m i tá h a, hay con tôi vì ch hi u nên ph ibu n r u mà ch t, thi t tôi h i h n vô cùng. L i t i d y con không úng nênnó m i b h i.

Bà Xã nói t i ây thì n c m t tuôn d m d .Cô Di u Nga day qua h i cô H ng :


67

- Còn cô k t tình v i con bà c có thai nghén r i sao cô tr n tránh, không chong i yêu g p m t n a? Cô có phi n v vi c chi hay sao?

- Th a, không. H i ó vì yêu anh ng nên tôi ph i lìa nh ch âu cóphi n. Tôi bi t nh v i m chí hi u mà v nh là m t ác ph . N u tôi cho nh lân la v i tôi hoài thì gia o nh s xào xáo và thân m u nh s uphi n thành ra nh l i v i m . T i v y nên tôi ph i b x mà i tìm ch nr ng núi, tr c chôn thân danh nh nhu c c a tôi, sau c u o hi u c a anh

ng cho toàn v n.- Cô yêu c u ng sao khi ra i cô không giao a con cho c u nuôi, mà côl i b r i cho nó nh p oàn v i tr m côi hoang àng?

- S giao con cho anh ng, ng i ác ph s gi t nó ch t nên tôi c y m tng i bà con làm n giáo viên nh tôi nuôi giùm mà d y nó h c. R i ng iy ch t, con tôi m i xiêu l c b v . N m nay tr v ây tôi hay anh ng

vì tôi mà nh au kh n ch t, còn con tôi tuy tôi tìm c, nh ng nó llãng không có tình m con thì tôi n n n không bi t ch ng nào. L i t i tôimà ra.

Cô H ng nói t i ây r i c ng khóc.Cô Di u Nga tr m ngâm m t chút r i cô nói:- Bây gi b n o th y t rõ r i, không còn ch nào m ám n a. V y b n o

xin phép phân h c b ch cho bà c v i cô nghe. Trong t di ngôn c u ngkhông phi n ai, c u nh n h t t i l i v ph n c u. Bà c nói chuy n h i nãybà giành l i v ph n bà. Bây gi cô còn nói các tai h i u do l i c a cô gâyra. Theo b n o th y c ba ng i u không có l i gì h t. L i t i th i i,ch không ph i t i ba ng i. Ba ng i u có giáo d c thanh cao, thu n túy,ng i bi t nâng cao ti t h nh, ng i bi t gi tròn hi u ngh a, ng i dám hysinh tình yêu, hy sinh vui s ng ng tr n v i ng i yêu. Ti c vì g p ih n n vi c gì c ng o ng c, b i v y nh ng c cao quí y hóa ra l ith i, hóa ra không c th ng mà d ng nh l i b ph t. Tuy v y mà b n

o khuyên m y bà con ng th i chí. Tr i ph t v n còn hoài, b c c th ilai. Tai h a là m m n y sanh h nh phúc. N u c n ph i phân ph i qu y, thìb n o nói ngay ra, có m t ng i qu y mà thôi. Ng i có t i l i là ng iv c a c u ng. Ng i ó ch a bi t giáo d c nào h t. Ng i ó khôngbi t ngh a nh n hi u thu n c a Nho giáo mà c ng không bi t bác ái t bic a Ph t giáo. Ng i ó là tr c t h nh phúc gia ình c a bà c , r i khôngl a k nên l m dùng tr c t m c b , b i v y h nh phúc m i s p , ch ching i v c a c u ng có o c hay là bi t ngh a nh n, thì bi t v làmdâu nhà bà c t nhiên hi u nhà ch ng c n ph i có con cháu n i nghi pvà ph ng t t tiên. ã m y n m mình không th giúp cho nhà ch ng th amãn nhu c u c n thi t ó c, l i hay ch ng t tình v i ng i khác ã cóthai nghén. Mình bình t nh b c ra chính th c yêu c u bà m ch ng r cng i ch ng yêu em v làm th nh t cho ch ng, sau ng i y sanh con thìmình nuôi, không sanh nh ng có d ng o ng mình không m t cái a vmá l n . V sau mình sanh thêm con n a thì càng hay. Tr i ph t s th ng

cái c l n c a mình nên ch c s cho mình có con; mà m c d u sanh sau


68

con mình c ng thu c con dòng l n. Ví d u mình không có con i n a, c ngkhông h i gì. Trong nhà bi t l ngh a, t nhiên mình c m ch ng yêuquí, c anh ch ng chìu chu ng, c ng i th nh t kính nh ng. Ch ngm ch ng tr m tu i già, mình ng vai ch ph theo tang l . Sau r i ch ngcó qua i s m thì mình là ích m u, mình thay mà ph ng t t tiên, qu nsu t s nghi p, c ng nh m ch ng h i tr c v y. Mãn i mình r i, mìnhtruy n cái nhi m v l i cho v th , ng ng i noi theo d u tr c hi p cùngcác con mà duy trì l giáo gia phong, t t bi t ch ng nào. T i ng i v c ac u ng không có giáo d c, thi u c ngh a nh n o c, nên làm hh ng h t, nàng ã không c danh hi n ph mà còn mang ti ng ác ph v i

i. y v y l i t i nàng ó ch t i ai âu. Bà Xã ngó cô H ng r i ngó ông c, l s c ng c nhiên nh ng i say v a

m i t nh. Bà nh nh nói:- Tôi r t c m n m y l i sáng su t c a cô v a d y b o. Cô nói m con tôi

không có l i. V y cúi xin cô làm ph c nói giùm v i cháu n i tôi nó v nhà tôi mà tu ni m ng ph ng th và n i nghi p t tiên luôn th . Ng i ta

u nói cô tu c o nên thành B tát mà c u nh n th . Cúi xin cô c ugiùm nhà tôi cho kh i tuy t t c mà b m hoang l a l nh t i nghi p cho tiênnh n. Cháu n i tôi nó v nó mu n sao tôi c ng ch u h t. Nó mu n t bànth Ph t trong nhà cho nó tu ni m, tôi s làm li n. Nó mu n tôi tu v i nó tôic ng ch u. Sau nó mu n c t chùa c m hóa ng i trong làng trong xóm tôic ng s n lòng n a. Mi n nó ch u v ng duy trì gia ình, ph ng t ông bàvà n i nghi p tông t c, thì nó mu n làm sao tôi c ng ch u h t.

- Bà c thu nay s ng trong khuôn kh nho giáo, mà c ng có c c m v i nhàPh t nh v y thì quí l m. B n o ch c Ph t s mà em h nh phúc l icho nhà bà. Xin bà ng th i chí. S m m i n y bà c vô ây, v y bà c ãcó g p huynh Hu Minh hay ch a?

- Th a, ch a. Tôi i th ng vô ây.- H i hôm nói chuy n v i huynh Hu Minh, b n o có ch ng l i sáng

su t cho huynh bi t r i. V y lát n a bà c ra chùa g p huynh, có l huynh str l i cho bà c .

Cô H ng nói:- M con tôi r t cám n cô. L i cô gi ng d y ích áng quá, hèn chi thiên h

n cô là B Tát giáng tr n ng c u nh n th thi t trúng l m.- B n o thành tâm tu ni m, ch có ph i Ph t hay B Tát gì âu. B n o

mong c u ng i au kh theo s c b n o, c bao nhiêu c ng t t.Cô Di u Nga không mu n ng i ta nói t i chuy n c a cô nên cô ng d y ch p

tay nói :- Nam mô.Cô B ch hi u ý nên cô c ng ng d y nói:- ã h t gi ti p khách, t i gi t ng ni m r i. V y bà con mình ra cho cô

i ni m Ph t.


69

M i ng i khách u l i ng gi a ch p tay xá cô Di u Nga r i lui ra c a. Côc ng cúi u xá mà áp l v i m i ng i, r i m c a i qua phòng th ph t Quan âm.

Cô B ch d t ba ng i khách i ra chà, xe lô r ch y theo sau. Cô nói:- Theo l i cô Di u Nga nói h i nãy, thì ch c huynh Hu Minh ch u v v i

bà n i r i. ra h i huynh l i cho ch c.Ông c Th ng nói:- M y n m nay tôi nghe n chùa Nh n Hòa có B tát hóa thân ng c u

nh n th , thi t tôi không tin. Bây gi tôi m i th y t n m t cô Di u Ngach ng nh ng i u b t bi nh ph t bà, mà l i nào cô nói ra c ng úng n,th ng ngay, m c th c, ai nghe c ng ph i kính ph c h t. Cô b t t i cô Oanhthi t tôi ph c sát t.

Bà Xã C m nói:- Lên ây tôi th y chùa am thanh t nh, c nghe l i o c rõ r ng, tôi c m

quá, hèn chi cháu n i tôi nó mê, nó không mu n bi t vi c th gian n a, nghc ng ph i. Tôi già r i tôi còn mê thay, hu ng chi là nó. Nó ch u v v i tôimà tu ni m ch c tôi c ng tu nh nó.

Ra t i chùa g p s Hu Tiên ngoài c a, cô B ch h i huynh Hu Minh làm gì âu. S Hu Tiên nói Hu Minh ng nói chuy n v i ông Y t Ma bên t nh trai. CôB ch d t khách i luôn qua ó, thi t qu Hu Minh ng nói chuy n v i ông Y t Ma.

Th y khách b c vô, ông Y t Ma vui v chào m ng, ông m i ng i và nói:- Huynh Hu Minh m i xin phép tôi ng v v i bà c mà tu t i gia và

ph ng t ông bà cho bà c yên lòng. Tôi ng d n dò và ch cách th c chohuynh c m hóa thi n nam tín n trong vùng C n Giu c ây. Huynh tu nhv y c ng c công qu không nh .

Bà Xã nghe nói cháu n i ch u v v i bà thì bà m ng nên b c l i n m taycháu mà nói:

- Con bi t th ng n i th ng m nh v y m i ph i ch . Con v v i n i thìn i d n ch th Ph t cho con tu ni m. N i c ng tu v i con. Cô Di u Ngam i nói v i n i ây. Ph t giáo và Nho giáo không có ngh ch v i nhau âu,trái l i c n ph i i ôi v i nhau m i có ích. N i m ng l m con à.

Cô H ng h i con:- Con tính ch ng nào i? i v s m cho n i con vui. i li n b a nay c

hay không con?"Th y Hu Minh d d ông Y t Ma m i nói:- Tôi xin bà c ch i t i sáng mai s r c cháu. Nên cho huynh Hu Minh

thu x p áo qu n và kinh k , mà c ng cho tôi gi ng d y thêm phép tu ot i gia cho huynh hi u.

Cô H ng giành nói:- Th a, ch t i sáng c ng c. V y mai l i b y tám gi tôi v i má tôi s

em xe vô r c i.


70

Cô B ch nói:- Mai t t ngày vì trong xóm tôi có ám c i.Huynh Hu Minh m i nói:- Con ch u v v i n i, nh ng con xin nói hai i u n y là con t bàn th

Ph t trong nhà ng ban êm con t ng ni m và m y r m l n v i m y víaph i cho con tr v chùa ng con cúng ph t.

Bà Xã v i vã nói:- c mà. Con mu n gì c ng c h t. Khi nào con tr lên chùa n i s i

theo con lên ng n i l y ph t. Thi t tôi cám n ông Y t Ma v i bà chchùa quá.

Bà l y ra 200 ng b c trên bàn mà nói ti p:- S n ây tôi xin phép hi n vài tr m mua nhang èn cúng ph t trong chùa

và trong am. Tôi xin ông Y t Ma v i bà ch chùa nh m l m n c a tôi.Cô B ch cám n. Ba ng i m i t giã ra xe mà v , h n sáng b a sau vô r c

Hu Minh. Bà Xã v i cô H ng thì vui v m ng r c c Càn. Ông c thì khen côDi u Nga phân gi i ph i qu y r t úng n.

Bà Xã nói Càn chùa ch c không có th ng mà b n. Bà m n xe ch yxu ng ch B n Thành ng bà mua m t vóc hàng en, m i th c hàng tr ng v im i th c v i en em v C n Giu c m n th may cho Càn m t cái áo dài b nkhi cúng ông bà và may mát b n th ng trong nhà, ch áo c a th y tu thì banêm b n cúng ph t mà thôi, còn ban ngày hay ch ng i ng thì b n mát cho ti n.

Cô H ng bi u s p ph ch y luôn xu ng ch Saigon. Cô m i ông c xu ngó r i vô nhà hàng n c m ng kh i th t công v nhà làm r n. Ông c nói, ông

không có d n tr c nhà, ông s con ông ch i. Ông xin xu ng ó ông kêu xíchlô ông v tr c, giao xe h i cho hai m con n c m và mua r i v sau. Bà Xã bi uông ng i luôn trên xe h i mà v t H và d n s p ph sáng mai em xe l i cho bà, bàcòn qua r c Càn i v C n Giu c. Bà a thêm cho ông c 500 bi u c t ng trti n xe.

Ông c nói còn ti n nhi u nên ông không ch u l y. Ông l i nói cô Giáo àoc y m i bà Xã v i cô H ng chi u l i nhà n c m v i cô m t b a, vì cô là th y ccách nhau m i m y n m nay, còn bà không m y khi lên Saigon, nên hai m con ph in c m ng nói chuy n ch i, không c t ch i. Bà Xã v i cô H ng ch u. Xu ngt i Saigon bà Xã bi u ông c i xe h i mà v luôn, m con bà i mua hàng v i vàki m ch n c m r i i xích lô mà v .

B a c m t i n t i nhà cô giáo ào thì ch khách u vui v , nh t là bà XãC m vui h t s c, bà c nói t rày s p lên bà h t lo v t ng lai; mà Ph t ã phân gi it i ai ch không ph i t i m y m con bà, b i v y bà c an i nhi u, bà b t n n n vd vãng.

Ch ng m con bà Xã t giã v , ông c d n cô H ng s a so n áo qu n chos n ng sáng mai ông em xe l i i s m mà qua chùa r c Càn r i ch y luôn v C nGiu c. Hai b a r i cô H ng th y m ch ng tánh tình giãn d , hi n lành, khoan h ng,


71

thân ái, thì cô c m ph c h t s c, b i v y v t i nhà cô cho v ch ng cô Th nh hay,sáng mai cô i C n Giu c ch i v i con và m ch ng ít ngày, r i cô s t s ng x p áoqu n vào valy s n sàng. Khuya cô d y s m m n ng i n u n i mua v lótlòng v i m ch ng. Ch ng ông c Th ng em xe h i l i thì m con t giã ch ti mmay r i xách ra xe mà i li n.


72

10. ÁC PH HOÀN C TBên chùa thì Càn c ng s a so n s n r i h t, kinh c a huynh thì gói riêng m t

gói, còn qu n áo m t gói riêng. Bà ch chùa c ng ã vô r i, ch c a huynh HuMinh h i t c cho tròn hi u o.

Xe qua t i chùa, bà Xã li n h i Càn có nh em gi y t c a bà giao b a h mó v hay không, Càn nói có gói chung v i gói kinh r i. Bà yên lòng nên cám n ôngY t Ma v i bà ch chùa m t l n n a r i t giã lên xe mà i v i cháu n i có t ng ni ti nhành h t.

Ông Ba Tào tu i l n ít ng , b i v y b a nay c ng nh th ng l , gà gáy gi acanh n m thì ông th c d y nhóm l a n u n c u ng cho m b ng r i lên võng n m

a cót két nhà sau, m t ngó ng n èn d u leo lét trên b ván, trí ngh g n xa, lòngkhông lo s . Có gì âu mà ph i lo, không làm qu y thì kh i s . Bà ch nhà i v ngm y b a r i, ông nhà lui cui d n sân ã s ch s r i. H lúa ngoài ru ng b t tay g tthì ông trí sân, lúa bó em v có s n ch mà ch t cà lang, có tr nãi gì mà l t t.

Nghe ti ng gà gáy báo th c. Ba Tào b c l i m c a dòm ra ngoài. Th y tr i ãh ng sáng, ông kêu th ng Cu th c d y s m s a so n c i trâu i cho n. Ông i vòngqua phía tr c ng nh m cái sân ông d n d p h m nay, ông hài lòng lung l m màth y quang c nh tr c nhà bây gi có v vui t i, t b ng th ng khô khan, ch khôngph i t át b y l y nh hôm tháng m a n a.

L n l n tr i sáng thi t m t, th ng Cu ng c m roi lùa b n con trâu i cho nc . Cô Th m m c a b c ra ng ngoài hàng ba. Không i kêu, ông Ba Tào b cvô ph v i ch b p n u n mà m bét ba giàn c a cho sáng trong nhà, r i ch b p quétg ch d i, ông lo lau b i trên, quét lau n m t tr i ló lên thì trên d i trong ngoài

u s ch h t.Cô Th m phát ti n ch cho ch b p, cô phát b ng hai hôm qua, d n ch mua th t

cá khá khá, không bi t ch ng b a nay có bà v .Nãy gi con Cát i ra sau cho v t n no, r m chu ng th ra, b y v t m ng

ch p cánh và ch y và la c p c p vang rân, kéo nhau ùm xu ng v ng mà l i. Con Cátvô chu ng l m tr ng v t ng trong cái r nh r i b ng lên nhà trên khoe v i m nómà nói nh chi u hôm qua nó cho v t n nên êm nay c 8 tr ng. Cô Th mc i r i bi u con em s p trong t ng n.

Cô Th m kêu ông Ba Tào mà nói lúc n y m i g t m t vài ám lúa s m nênng i ta còn không. V y ông i trong xóm ki m m n vài ng i v h b a ph t choh t ng c i ng giành ch m cho t i ra giêng kh i lo n a.

Ông Ba Tào i r i, cô bi u con i l y cái ch i lông em cho cô r i cô quét d nh t trên m y bàn th s p t ch n èn, l ng, c bình, coi cho ngay th ng s chs . Cô còn d n d p thì ông Ba Tào d t v tên Nhi u v i chú S , ng i trong xóm, r ii luôn vô phía sau. M t lát nghe có ti ng b a c i l p p.

Ch b p i ch b ng r l n t n v . Ch khoe v i cô Th m con n c n y chàil i trúng nên tôm cá bán nhi u, d mua l m. Cô Th m nói b a nay có hai ng i b ac i nên ph i n u c m cho nhi u cho h n.


73

Ông H ng ngh Thi t lên t i n a. Cô Th m nói cha lên s m d v y và h i conn u n c ch m t bình trà cho ông ngo i u ng. Ông nói nhà n m không thì bu n,b i v y sáng th c d y ông bi u bà n u c m s m cho ông n ng ông th lên ch i coibà Xã i Saigon bà v r i hay ch a và n u có m hai xu ng n a ông xin m ng cóxúi con cháu ông nói t m b y mà mích lòng ng i l n.

Cô Th m v a m i nói, t i bà ch a v , mà c ng không bi t ch c bà v haykhông thì con Cát a tay ch ngoài sân mà nói:

- Ý! Có chi c xe h i c a ai quanh vô b t c a mình kìa má.Ông H ng Ngh v i cô Th m v i vã i ra c a ng ngó. Thi t qu có m t

chi c xe h i màu en l ngoài c ng l ch m ch m ch y vô. Ch ng xe quanh vô sân thìcon Cát :

- Ý! Bà v má à... có ông c ng i phía tr c ó... còn phía sau có hai ng ing i v i bà...ai v y kìa? L con không bi t.

Ông H ng Ngh nói ph i bà v , thì xe vô ng ng d i th m. Ông c Th ngb c xu ng tr c. Càn ng i phía sau m c a mà ra ti p r i v n c a cho bà v i m ra.M con cô Th m xu ng th m, tính ra xe mà ti p bà Xã C m, l i th y th y chùa trai tr ,m c áo en qu n tr ng, i ch n không, thì ng kh ng l i mà ngó.

Bà Xã nói vô xe m t tay xách cái gi , m t tay ôm hai bánh mì dài. Cô Th mb c l i giành xách cái gi cho bà. Bà a luôn hai bánh mì cho con Cát bi u emvô nhà.

M con cô Th m tr l i th m. Càn hai tay ôm hai gói, còn cô H ng xách cáiva ly ng ngó. Bà Xã bi u m con cô H ng vô nhà, bà i theo sau, cho ông cTh ng tr ti n xe.

Bà vô t i hàng ba, bà th y H ng ngh Thi t chào, bà h i ông lên bao gi . Ôngnói ông lên nãy gi , nh n r nh i ch i ông qua th m bà. Bà Xã nói:

- Vô ây ông H ng ngh . Vô ng i ch i. Tôi m i hay có a cháu trai, nênh m nay tôi lên Saigon ki m r c m con nó v ó.

Ông H ng Ngh i theo mà nói:- V y thì bà có ph c quá.Ông c Th ng tr ti n xe r i ông c m cái gói i vô sau h t. Xe h i r máy

ch y tr ra.Ông Ba Tào v i ch b p ra m ng bà ch nhà. Th y ông Ba Tào bà Xã li n h i:- Ông ng làm vi c chi ó?- Th a, tôi ng b a c i. Tôi có kêu th ng Nhi u v i chú S l i ph b av i tôi, b a ph t ng c i cho r i.

- Thôi, ngh b a c i i. mai m t s b a, không g p gì. Ông b n áo i l ing xóm kêu àn ông àn bà có r nh thì l i ây giùm v i tôi m t b a. Vì

tôi có l i vái v i t n c ông bà giúp tôi tìm c cháu n i thì tôi cúngm t con heo. Nay tìm c r c v , thì tôi tr l cho r i, không nên m cn . Ông i kêu bà con trong xóm l i ph b t con heo l n làm th t ng tr a


74

n y cúng, r i chi u ãi bà con. Ông i li n i nghe hôn. Còn th ng Nhi uv i Chú S thì bi u c ng ó mà ph v i ng i ta, ch ng v .

Bà bi u ch b p n u n c ng ch trà cho ông c u ng. Bà m i ông c v iông H ng Ngh ng i. Bà mu n hai ông ch i t i chi u r i s v . Bà nói lát n a có ail i bà s sai qua m i bà c qua ch i n a. Bà nói l ng x ng không d t.

Bà day l i th y m con cô H ng và cô Th m trên ván ng ng ngáo,bà m i ch m con cô Th m mà nói v i m con cô H ng :

- ây là Th m, con c a ông H ng Ngh kia, còn con nh ây là con Cát,con c a Th m. ng nói chuy n m con nó trong t di ngôn ó. Má emv má nuôi ba n m nay. Má th y con Cát gi ng cha, má em v má nuôi,ch thi t h i ó má ch a bi t chuy n chi h t. Nh l i di ngôn má m i haymà thôi. N i nói cho Càn bi t, con Cát ây là em c a con. Con ph i th ngnó hay nghe không.

Bà xây qua nói v i cô Th m :- C u ây là cháu trai c a bà v i má nó ó. chi u có làng xóm bà nói

ho ch l t ra cho ng i ta bi t r i bà s s p t vi c nhà l i. Con Cát ph inhìn Càn ây là anh. Ph i kính ph i th ng anh vì thu nay nó v t v t inghi p l m. Thôi, Th m, con em c c a m con Càn mà trongbu ng c a bà. Con kính m c a Càn là ch c a con và d t vô phòng c a bàquét gi ng chi u s ch s r i ch em ng i nói chuy n v i nhau ch i.

Cô Th m b c l i xách va ly c a cô H ng, cô H ng không cho, cô nói côxách. Cô Th m m i l y hai cái gói c a Càn mà ôm r i cô i tr c, cô H ng theosau, hai ch em i vô phòng c a bà Xã.

Ông c Th ng th y Càn b ng b c ra c a, ông ra n m tay kéo tr vô, épng i chung m t bàn u ng n c nói chuy n ch i v i ông và ông H ng Ngh Thi t.

Bà Xã kêu Cát bi u so n trong gi bà ra, l y gói áo c a bà em c t trong t ,còn bánh trái v i bánh mì c a cô H ng mua h i s m m i thì em vô trong l y d abàn mà s p tr a cúng. Bà ng i l i bàn u ng n c v i khách và nói chuy n v i Càncho Càn vui.

L i xóm ng i ta nh có ông Ba Tào i kêu nói, nên h hay h r i rác t im ng cho bà Xã. Bà cám n m i ng i, àn ông c ng nh àn bà. Bà ch Càn mà nói,bà m i tìm c cháu n i, con c a ng, mà r c m con nó v ó. Vì có l i kh nvái v i ông bà nên bà ph i v t m t con heo mà cúng tr l . V y bà con chòm xóm vuilòng xúm l i giúp bà ai th o ngh nào thì làm ngh ó, ng i th c huy t c o heo, k raáy mua tôm, ng i ra ch mua r u, mua rau s ng, mua m m nêm, mua n u, k

ph trong b p mà n u n ng ng tr a x cho bà cúng r i n u ng ch i v i bà m tb a.

Bà Xã kêu cô Th m ng d t cô H ng i vi ng bàn th c a ng. Th mv i H ng tr l i, bà móc túi l y gói b c ra a cho Th m mà nói:

- Con c t gói b c ây ng ai lãnh i ch mua thì phát cho ng i ta i,a ít ch c cho ng i ta qua xóm chài l i và áy góp mua tôm cá, n c

ã ròng sát, ch c có cá tôm r i. Con m n m t ng i qua m i bà c qua


75

ch i, nói bà v i ông c ã v t i r i. Con bi u con b p lo n u c m cho bàv i bà con n s bu i sáng m i n y ch i cúng r i m i n thì ói ch usao n i.

Th m lãnh gói b c r i m i cô H ng v i bà con trong xóm i xu ng nhà saumà phân phát công vi c.

Ông Ba Tào già mà nh m l , ông r o i kêu bà con trong xóm, s n tr n ông tu tqua ch mét cho bà c Th ng hay ông c v i bà Xã m n xe h i r c cô dâu vàcháu n i c a bà bà Xã v t i bên nhà r i. Bây gi chòm xóm ng t l i m ng và v theo làm th t mà cúng ng n m ng b n.

Bà ông c Th ng hay tin y bà m ng quá nên d n con n u c m coi nhà, bài kh n i li n qua m ng bà Xã và th m cô H ng ã i kh i C n Giu c m i m y

n m r i bà không g p m t.Bà Xã ng ng i u ng trà v i ông c và ông H ng Ngh mà nh c chuy n

ng bu n r u mà sanh b nh l i cho Càn nghe, b ng th y bà c i vô sân bà m ngnên v i vã ra c a ti p r c. Hai bà h i áp l ng x ng và d t nhau vô nhà. Bà Xã chCàn cho bà c bi t. Càn ng d y ch p tay xá bà. Bà c ngó trân trân r i nói Càngi ng cha nh úc.

Hai bà d t nhau l i ván ng i n tr u. Bà Xã th y con Cát b ng tr u em ra, bàbi u nó vô m i cô H ng ra cho bà c m ng.

H ng v i Th m nhà sau i ra chào bà c. Bà c v i cô H ng m ngnhau nói l ng x ng. Bà Xã bi u H ng ng i mà nói chuy n. H ng bèn ng i l i gócván phía c a s , còn Th m thì i lo tr u n c.

Trong nhà ch khách ng nói chuy n vui v v i nhau, thình lình bà Xã ngóra c a, bà th y cô Oanh u n tóc qu n, tay c m bóp, x ng x p b c lên th m. Bà châumày, x m t m t vui. Cô Oanh vô, cô cúi u chào ông c Th ng r i xâm xâm i l i

ng ngay tr c m t bà Xã mà h i:- Th a má, má m nh gi i h má?Bà Xã không thèm ngó, bà cúi m t tiêm tr u và h i l i:- Cô là ai mà cô kêu tôi b ng má?Cô Oanh c i m n mà nói:- Có l má gi n con hay sao nên má h i nh v y? Con là Oanh, v c a anh

ng, v có hôn thú h n hoi, dâu chánh th c c a má, có th nào má quênc.

- ! té ra cô là v c a th ng ng. V nó gi t nó ng i l y ch ng khác,bây gi còn t i ây làm chi?

- Má không th ng, má va ti ng ác cho con chi v y má? Con gi t anh ngh i nào? Con gi t nh sao má l ng thinh, má không t cáo cho nhà ch ctrách b t con mà b tù? Còn con l y ch ng khác, mà l y ai âu? Má bi t haykhông? Má ch th coi. Ch con là v c a anh ng h n hoi có gi y t , l , có hôn thú b c nh t, cái ó ai c ng bi t. Con t i ây là vì nhà n y là nhàch ng c a con. Ch ng c a con m t r i, mà còn má nên má . Ch ng má


76

tr m tu i già r i, con s v con ng con th ch ng và cúng ông bà cham ông bà. Tuy con i làm n con không , song r nh con c ng v ây tr cth m má, sau th m nhà c a con. Sao má l i h i con v làm chi?

- Cô nói nghe có hi u d !- Con không dám khoe con có hi u hay có ngh a. Nh ng nhà n y má thì

c, ch con không b ng lòng má r c ng i nào khác v ây mà . Cô Oanh kéo gh mà ng i. Bà Xã gi n l m, nh ng nói không l i mi ng cô

Oanh, bà t c nên bà nói:- Nhà c a tôi thì tôi mu n cho ai t ý tôi, ho c tôi mu n cho t ai c ng

c. Nhà c a cô c t hay sao nên t i ây mà tranh giành?- Không ph i nhà con c t. Nh ng nhà c a ch ng con nên con ph i tranh.- Cô quy n gì mà tranh. v i ch ng không có con, ch ng ch t b i l y

ch ng khác r i cô tr l i tranh gia tài. Nói chuy n nghe trái tai quá.- Ph i l m. Ch có trái âu má. Má ngh l i mà coi, con là v c a anh ng

có hôn thú rành r , mà bây gi má không thèm nhìn, má l i nhìn bá v âu mà em v mà g i là dâu, là cháu n i, âu không có b ng ch ng, cháun i c ng không có gi y t . Má làm nh v y ph i hay là trái?

- Ai có tình có ngh a v i con tôi thì tôi nhìn là dâu. Ai là máu th t c a con tôithì tôi nhìn là cháu n i. Ai th t giáo, vô o v i con tôi không có tìnhngh a, v i tôi không có hi u kính, thì tôi xem nh r m nh rác. Tôi hi nlành nhã nh n, nh ng tôi c ng bi t gi n bi t h n. Tôi cho cô bi t tôi khôngph i kh d i. N u tôi không thèm k ai là dâu, y là t i ng i y l i o làmdâu. Còn n u tôi nh n ai là dâu ai là cháu n i thì tôi có gi y t minh ch ngrành r , ch không ph i nhìn b y. Tôi không cho phép cô t i nhà tôi mà d ykhôn tôi. N u cô khiêu khích s m tôi hay ng i trong thân c a tôi thì tôibi u b n bè t ng c cô ra ngoài ng, ho c tôi th a cho H ng ch c tronglàng b t cô mà tr t i h n hào ngang ng c.

Cô Oanh th y bà Xã ch ng c m nh m thì cô ngh ph i i chi n l c m ith ng c, nên cô c i mà nói:

- Th a má, vì má nói ph i trái, nên con m i dám phân tr n ph i trái cho mánghe, ch con âu dám h n hào ngang ng c v i má. Con th a thi t v i má,n m tr c má em con gái c a ông H ng ngh v i a con c a cô v nhàmá nuôi, thì con hi u ý má th y ch ng con ch t r i má mu n u i con, b iv y con xét ph n con không có con, nên con nh ng b tr v cha m conmà n ng d a, ngh vì v ch ng con có hôn thú, ch ng má tr m tu i già,gia tài s nghi p v con h ng huê l i, không m t ph n c a con âu mà cons . M y b a rày con l i hay má tính nhìn con trai c a cô giáo H ng là cháun i c a má và má ki m r c v mà giao h t gia tài cho m con cô H ng n

ng ph ng t ông bà. Nghe nh v y nên con m i v ây h i l i coi có thi thay không. Th a má, có ph i cô ng i g n c a s kia là cô giáo H ng, cònth y chùa ng i bên bàn ây là con c a cô hay không?


77

- Ph i. Tôi r c m con nó v ng m con nó nuôi tôi trong lúc tôi già y un y. Ch ng nào tôi qua i thì m con nó qu ng su t s nghi p c a tôi màph ng t ông bà.

- Má làm nh v y m t công bình, l i không h p pháp. Con là v chánh c aanh ng có hôn thú b c nh t mà má b r i, má giao gia tài cho ng i báv nh v y h ng thì không c. Con tranh c n ngay.

- Sao dám g i là ng i bá v ? Tôi nhìn dâu hi n, nhìn cháu n i, do ý trong tdi ngôn c a con tôi. Cháu n i tôi có khai sanh, có b n sao án Tòa phép,ai tranh c n c.

Cô Oanh b t ng vi c y nên ng ng nBà Xã kêu Càn mà nói:- Càn, con vô l y h t gi y t c a cha con l i em ra ây mà c cho bà con

trong xóm nghe ch i con.Càn ng d y ch p tay má nói:- Th a n i, cha con khai sanh c a con l i cho n i, cha con có ý mu n bàyt n i lòng au kh cho n i bi t mà thôi, cha con có k t i ng i khác âumà c n cho cho ng i ta bi t. Con xin phép n i cho con nói chuy n v i côây m t chút t ng c ng .

Càn ngó cô Oanh mà nói ti p:- Nãy gi tôi ng i lóng tai nghe cô khinh r ng i n y, châm chích ng i n ,

cô nói dông dài, mà k trung cô nghe n i tôi em m con tôi v ây nên côn ki m chuy n mà tranh gia tài, ch cô không có ý th m vi ng ai h t, côc nói hoài n n i n i tôi không nhìn cô, l i còn xô u i cô, mà cô c ngkhông ch u i. Cô mê gia tài quá. V y tôi nói chuy n gia tài cho cô nghe.Má tôi c ng nh tôi, m con tôi t ch i m y ngày không mu n v ây, chkhông ph i mê gia tài nh cô âu. Vì n i tôi nói quá, nên má tôi vì ngh a,còn tôi vì i, vì o, mà c ng vì hi u, b i v y m con tôi ph i theo n i màxu ng ây. M con tôi ch a nghe nói n gia tài bao nhiêu nên ch a bi t màham. Mà d u có vàng b c m y xe, có ru ng v n m y ngàn m u, c ngkhông b ng m t b u o c, m t túi ngh a nh n âu cô. Ti n b c ru ngv n có ó, mà nó c ng có th m t ó, m t mau l m. Có l cô c ng th ngth y s có r i m t ó ch , nh t là th gia tài gây trên x ng máu c a ng ikhác v i gia tài mình âm m u mà c p o t, không t n công dãi n ng d ms ng thì không bao gi c h ng lâu c. Duy có nh n ngh a v i o

c m i b n v ng, th gia tài ó m i thi t là quí vì nó cho mình h nghoài, h ng t i i con i cháu c ng không h t. Vì v y nên m con tôikhông bi t ham gia tài. M con tôi v ây là vì th y bà n i già r i mà tr tr im t mình, nên m con tôi mu n giúp cho n i tôi vui v trong tu i già n ymà thôi,ch không có ý chi h t. Nào dè v a m i vô t i nhà l i có ng ing n c n mu n tranh gia tài. Thi t t khi tôi m i c tám chín tu i thì tôiã t b c mà i m t mình trên ng i, tôi h ng ngày ph i v t l n v i

nh n tình th thái mà s ng. Nh ng tôi không có g p gia tài mà tranh, tôi l imê t bi mà t p. Nay tôi nh cô mà g p tranh gia tài. Tôi nói thi t v i cô,


78

d u mu n d u không tôi ph i tranh v i cô, ch không không c phép bxuôi. Tôi ph i tranh cho n i tôi an h ng công lao c c nh c mà xây d nggia tài. Ch ng n i tôi tr m tu i già n i tôi nh giao gia tài cho ai t ý, tôikhông òi h i chi h t. Ví d u n i tôi có giao cho tôi gìn gi ph ng t ôngbà i n a, thì tôi h a ch c v i cô, tôi s làm tr n nhi m v c a n i tôi kýthác. Mà h ng gia tài y tôi ch dùng huê l i cúng qu y ông bà mà thôi,ch không ph i c a tôi làm ra mà tôi c phép n xài riêng. N u cúng qu ymà có d thì tôi s phân phát cho thiên h . Tôi s chia mà giúp cho m yng i trong xóm, trong làng quanh n m c c kh h t s c mà không c mg o cho v con no m, ch không th chia cho ng i vì ham loè lo t xa hoamà tr y l c v t v , ph i h ng ng i y c c kh lang thang ng h nn n mà b thói tham lam gian d i tr v v i o ngh a. Tôi quy t l i âylàm ngh a v ó, d u ai u i tôi c ng không i.

Càn nói d t l i thì ng i l i, s c m c bình t nh ôn hòa nh th ng.Ông c Th ng day qua ngó cô H ng mà c i.Cô Oanh không dè th y chùa trai tr mà u khôn ngoan lanh l i nh v y, nên

cô b i r i. L i nghe nói có gi y t , có khai sanh, có di chúc, thì cô s , cô xu ng n cnh nh mà nói v i bà Xã :

- Gia tài th i thu c c a má làm ch , nên con tranh là tranh cho má h ng mãni, ch không ph i giành cho con n h t. Th y chùa n y không có quy n gì

v gia tài c a má, nên con không c n ph i tr l i. Vi c nhà c a má thì máph i suy ngh mà phân x cho công bình. N u má mu n cho c th y u hòathu n êm m thì má chia gia tài c a má ra làm ba ph n, ch không giao chom t ng i.

Bà Xã nói:- Chia cho ai mà ba ph n?Cô Oanh nói:- Th a, má nhìn con c a cô H ng là cháu n i, nó là con trai, nên má em v

ng ph ng t ông bà, thì má chia cho nó m t ph n mà thôi. Cô Th m làcon c a ông H ng ngh , cô c ng có con. Tuy nó là con gái song ai n y unói nó gi ng anh ng nên má ch c nó là con c a anh ng, má m iem v má nuôi m y n m nay. Má ph i chia cho con nh y m t ph n m i

công bình. Còn con ây là v chánh th c c a anh ng, con không có con,mà có hôn thú, má ph i chia cho con m t ph n, con m i ch u ch .

Ch a ai k p nói gì h t, ông H ng ngh ng i bên bàn, ông vùng ng d y mànói:

- Th a bà ch i n, vì m Hai mu n k p m con con Th m vào v n y, nêntôi xin bà cho tôi nói ít ti ng. Thi t con Cát là con c a c u ng. M haiã nói ra thì tôi không nên gi u n a. T ngày c u ng m t, bà em m

con con Cát v bà nuôi, bà không nhìn nó là cháu n i cháu ngo i gì h t. Vch ng tôi th y v y nên làm thinh. Nh bà chi u c nên m con con Cát nom sung s ng. c bà th ng thì r i, b i v y v ch ng tôi c ng nh


79

con Th m c ng không có ngh t i bà nhìn cháu n i làm chi, mà c ng khôngtính chia gia tài c a bà. Chi u hôm qua có d p i ch tôi i th ng qua âyth m bà. Không có bà nhà. Mà con Th m l i nói h i s m m i có m haixu ng nói bà i Saigon r c cháu n i trai v mà giao gia tài. M xúi nó hi pv i m mà ch ng c giành gia tài ng chia nhau mà h ng. Tôi nghe nhv y tôi li n d n con tôi ng có nghe l i m hai r i nói b y b mích lòng bà.B a nay tôi tr lên ây n a là vì tôi có ý ch bà v ng t lòng thành thi tc a cha con tôi cho bà hi u. M hai mu n tranh gia tài hay làm sao m làm.Vi c ó cha con tôi không bi t t i, không òi h i, mà c ng không tranhgiành v i ai h t.

Cô Oanh h nghích mà nói:- Ông H ng ngh không thèm thì chia làm hai; ph n c a ng i ta nhi u h n

ch h i gì.Bà Xã nói :- Ng quá! S nghi p c a tôi gây d ng ra l n. Mà bây gi ng i ta n bi u

tôi ph i giao h t, nói không c r i bu c ph i chia làm ba làm hai. Bà conngh coi có ph i k c c hay không. Ti n b c ru ng t c a tôi, tôi mu n cho ai n tôi . Không ai c phép t i ây b x tôi... i ra... nhà tôi cókhách, cho tôi ti p khách.

B u i rõ ràng. Cô Oanh gi n tái m t. Cô ng d y b i ra, không thèm cáo tai h t. Cô v a i ngoe ngo y v a nói:

- Mu n ngh ch thì tôi ki n tán gia b i s n cho mà coi.Nãy gi ông c Th ng ng i im lìm mà nghe l i qua ti ng l i. Ông c chúm

chím c i ch không nói chi h t. Bây gi th y cô Oanh i g n t i tr c m t ông l inghe h m ki n, thì ông ng d y ch n cô mà nói:

- Xin cô Hai ng l i cho tôi nói vi c riêng vói cô m t chút. Cô hâm cô ki nch Xã. Có tôi ng i ây, tôi l n tu i h n cô, không áng chú thì c ng ánganh c a cô. Tôi khuyên gi i, không n cho cô i l c ng. Tôi xin cô

ng có nghe l i c a b m gian hùng bày ki n cáo ch Xã mà t n ti n vô ích.Nên ti n mà nuôi con. Ch chi c u ng ch t r i, cô luôn trong nhàn y mà th ti t th ch ng, thì ch ng ch Xã qua i, cô thay th . D u c u

ng có l p khai sanh mà nhìn con dòng khác, thì cô c ng là ích m u, côh ng gia tài. Thi t cô không th bán ru ng t, mà cô có quy n thâu huêl i ph ng t ông bà. Cô H ng mãn i cô r i, còn dòng th m i ch ng. Cô không ngh xa, cô b i l y ch ng khác mà sanh con r i cô tr vtranh gia tài làm sao c.

Cô Oanh gi n h i:- Ai nói v i ông c tôi l y ch ng khác? L y âu?- Cô khéo gi b thì thôi. Cô v i ông Thông trong c n ph sau ch Tân

nh. Cô ng i xe h i i hàng ngày v i ng. Cô có m t a con gái bi t il m m. Cô có gi u ai âu mà không bi t.


80

- D u tôi có n v i ai i n a, không có hôn thú thì có b ng c gì mà nói tôic i giá?

- Khai sanh c a a con cô.- Con tôi xin tôi nuôi mà.- ã mu n r i, cô nói nh v y sao c. D u cô có ch ng khác không làm

hôn thú, sanh con thì a nh theo h m , khai sanh không có tên cha,nh ng tên h m có s n sàng, cô ch i mà nói con nuôi sao c. Không cóch ng thì làm sao mà sanh con. Không l c u ng d i âm ph banêm c u c phép v ng v i cô. Con nh sanh ã h n hai n m r i. B

sanh l p hai b n cu i n m g i cho Tòa h duy t phê r i gi m t b n, cònm t b n g i l i tr cho Tòa Th S nh gi . Bây gi cô mu n s a tên h m ,cô s a không ph i d , làm b y b ày ch ph i ch i âu. Mà cô h m ki n thìch c ngày mai ch Xã s c y ng i lên Tòa xin sao l c khai sanh c a acon cô mà n m trong tay. Cô bày c o s a tôi e ch s mang h a.

- Tôi s m n tr ng s ki n.- ng, ng cô. T n ti n vô ích, n u cô ki n thì tôi h u trí r nh rang ch c

ch Xã s nh tôi thay m t i h u. Tôi không t ch i c. Mà i tòa thì tôiph i n p t di ngôn c a c u ng, v i b n sao án Tòa c u nhìn nh nNguy n V n Càn ây là con c a c u. Tôi n p luôn b n sao l c khai sanh c a

a con gái cô n a, thì ng c hoàng hi n xu ng tôi s c ng không binh côc.

- Thu nay ông làm th y giáo, ông có bi t lu t pháp âu mà nói.- Tôi l y chánh lý mà nói giùm cho cô. Nghe hay không nghe t ý cô. Tôi

chào cô. Ông c ng i l i. Cô Oanh mang ki ng mát i ra c a.Ba Th o, ng i ánh xe ng a cách 18 n m tr c ã có ch m v i cô Oanh tr c

nhà th y giáo Hi n bên ch C n Giu c, b a cô d t hai ng i àn bà d t n n m ngch i khiêu khích cô H ng. M y n m nay anh thôi i xe, qua h i ru ng bà Xã màlàm và c t nhà v trong t bà. B a nay anh c ng nh m y ng i tá i n trongxóm l i giúp làm th t heo cho bà Xã cúng. Anh nghe nói có cô Oanh trên Saigonxu ng tranh gia tài v i cô H ng thì anh mon men ra ng ngoài c a s lóng tai mànghe. Ch ng th y cô Oanh gi n b ra v thì anh ch y theo v a kêu v a nói:

- M hai, m Hai, m xu t binh sao không l a ngày t t, g p xui x o luibinh hoài v y? M nh tôi hôn? Tôi là Ba Th o bên ch C n Giu c ánhxe ng a. B a m em binh n nhà th y giáo Hi n mà khiêu khích v i côgiáo H ng có tôi ó. Tôi xúi m ti n, m không dám ti n m l i rút lui.Hôm nay m i dàn binh, ch a có gì h t, sao m c ng rút lui n a v y?

Cô Oanh nói:- Tr a r i nên tôi v .Cô nói v y cho m c c r i i tu t.Bà c Th ng trong nhà dòm ra th y Ba Th o theo nói chuy n gì v i cô Oanh

bà không hi u, nh ng cô Oanh l m l i i mau, còn Ba Th o tr l i i vòng theo chái


81

nhà mà vô phía sau, mi ng c i ng n ngo n thì bà c i ng t. Bà Xã h i bà c c iv vi c chi, bà c thu t chuy n n m x a cô Oanh b Ba Th o phá ám nên xe m t,bây gi cô Oanh c ng b Ba Th o n a, th thì cô Oanh v i Ba Th o có duyên ti nkhiên gì v i nhau hay sao nên g p nhau hoài. Bà Xã v i ông c và m con cô H ngnh chuy n c a ng vi t trong t di ngôn, c b n ng i c ng u t c c i h t.

Bà Xã bi u cô Th m h i ng i nhà d n c m cho ông c bà c n s s a bah t d n b ng i x cúng r i s n ti c. M y ông bà trong xóm xúm l i m ng cho bàXã, ai c ng ã n c m nhà h t r i, b i v y b a c m n y ch có bà Xã n v i v ch ngông c, ông H ng Ngh , m con cô H ng và m con cô Th m mà thôi.

Tuy nói n s s a, song c ng có cá th t canh rau th , mà ai c ng ói, l i c ngvui, nên ch khách u n no.

Lúc ng i n bà c khen cô H ng gi i n nh n, cô Oanh ki m chuy n khiêukhích mà cô H ng không nói gì. Cô H ng nói bà Xã tr l i n ng quá r i cô cònchen vô làm chi n a, ông c c i mà nói c u Càn tu hành mà c u nói chuy n nghe

c quá. Càn c i mà nói:- Tuy con m c áo th y chùa, song h i nh trót 5 n m tr ng con l n lóc theo

ám m côi hoang àng mà ng i ta th ng g i là l ti u qu Saigon, d ucon bi t hi n lành, ham nh n ngh a, nh ng n u ai mu n h n thua thì conc ng bi t h n thua v i h v y ch , thi u h sao c.

Ông c nói:- Cháu m i v t i ây mà h i nãy xóm ri ng nghe cháu giãng d y cô Oanh,

tôi coi b ai c ng ch u h t, cháu ây mà tu ch c s có tín nhi u. Cònông H ng ngh , ông ch n ch t thi t thà, mà ông c ng cho cô Oanh m t bàih c thâm thúy quá.

Ông H ng ngh nói:- Th a, tôi có dám nói ng t i m hai. Vì chi u hôm qua tôi hay m xu ng

xúi con tôi theo m mà làm vi c qu y. Tôi không ch u, nên sáng n y tôi trlên coi nh có bà ch i n v , tôi th a cho bà hay. Tôi ch a k p nói mà mkh i u sanh chuy n, m l i k m con Th m tôi vô, tôi ph i bày t lòng dc a cha con tôi cho bà bi t v y thôi, ch m tranh giành t ý m , tôi âudám ng n c n. H i nãy m v coi m gi n. Tôi s m ki n.

Ông c c i mà nói:- Có gi i thì ki n i. Tôi s xin thay m t ch Xã tôi h u h t. mai m t tôi

tr lên Saigon, tôi vô Tòa xin sao l c m t t khai sanh c a a con gái côsanh ó, tôi giao cho ch Xã gi s n. N u cô i ki n thì tôi em h t gi y ttôi trình cho Tòa xem, t nhiên Tòa bát n cô li n.

Bà xã nói:- C u c ch u khó giúp giùm cho tôi. Tôi không dám quên n ngh a âu.B a nay s n có ông H ng ngh lên, có c u c m c, l i có bà controng xóm t u m t. V y tôi nói rõ cho bà con cùng anh ch em bi t tôikhông nhìn nh n con Oanh là dâu c a tôi n a. Dâu l n c a tôi là H ng,còn dâu nh c a tôi là Th m. Càn v i Cát u là cháu n i c a tôi, m c d u


82

ng không có khai sanh cho con Cát. V y t rày s p lên Th m ph i kêubà b ng má, còn Cát ph i kêu bà b ng bà n i c ng nh m con con H ngv y. H ng v i Th m ph i yêu nhau nh ch em ru t, coi hai a nh là conchung. Còn Càn v i Cát do m t g c mà ra, ru t th t v i nhau, anh l n ph ith ng em, em nh ph i kính anh, ng m t nhà hòa thu n an vui và tu t p

o tâm, d i mài ti t ngh a.Càn nói:- Con s ch m nom làm cho n i an h ng ngày già, h t bu n lo i u chi n a.

Em c a con là gái con s d y nó lo l ng v mi ng n gi c ng cho n i. Tuycha con không có ng khai sanh cho em, mà n i ã nhìn r i thì nó là emc a con chính th c.

Cô H ng ti p t c nói:- Con th a thi t c i má, ngày con au kh con tính b x mà i thì bà SáuH u m t nhà tri u phú Saigon, bà th ng ph n con, nên bà bi u con h ptác v i bà ng ra vùng Kontum mà tr ng trà tr ng cà phê. Con theo bà raó qui t ng i b n x mà làm vi c m i m y n m m i thành s v n r ngl n c ngàn m u. Hi n gi s bán trà v i cà phê m i tháng thâu huê l i nm y tr m ngàn, mà s ti n xu t phát cho nh n công c ng l n l m. Nh ngm i tháng còn l i c ng c n m ba muôn. Nhà bà Sáu H u có v n l n, l icon là cánh tay m t c a bà, con giúp bà t n tâm, nên m i thành công nhv y. N m ngoái bà v th m nhà m y tháng thì con coi s cho bà. N m naycon nói v i bà con v ki m Càn em lên ó mà v i con, nên bà m i cho con i. Và Càn ki m c nó ph i v v i má. V y thì con ch i v i mách ng m t tháng cho má vui, r i con xin má cho con tr lên ó ch conkhông th b bà Sáu H u c. Bây gi có Càn v v i má, trong nhà l icó m con Cát ch m nom s n sóc má. Lâu lâu con v th m má và ch i vàitháng v y thôi. N m nay ng giao thông ã thu n ti n, có xe ò ch y haiba ngày m t chuy n r i, nên con lên xu ng d dàng.

Bà Xã nói:- Công chuy n c a con l n lao b b n nh v y con b sao c. Nh ng má

xin con ráng ch i v i má vài tháng r i s i, và lên trên ó con ng quênmá. Má già r i con!.

Cô H ng nghe l i âu y m nh v y thì cô a n c m t. Bà c không mu nkhông khí ng vui v hóa ra bu n t l nh lùng, b i v y bà nói:

- Ch Xã ch a già âu. Ch còn c ng l m mà. Ch còn s ng t i hai ba m in m n a nh ch i. Có dâu có cháu n i ch vui s ng dai l m.

Ch khách thân yêu, m t nhà vui v , câu chuy n sum v y h nh phúc kéo dàin x m y ch àn bà trong b p n u n ng xong, r i trai d n m i s p t b ng lên

trên m y bàn th cúng. Có ng i i v l y m t cái áo dài en cho Càn b n mà ram t cha v i ông bà.


83

Bà Xã ng vái ông bà r i l y tr c, H ng v i Th m m t c p l y sau. Cànti p l y n a, r i Cát l y chót. L y bàn th c a ng, bà Xã c ng rót r u vái con chohai dâu l y ch ng và hai cháu n i l y cha.

Cúng xong r i bà Xã m i bi u d n h t trên m y bàn m y ván. Bà m i h t kháchxa c ng nh ng i trong xóm, àn ông c ng nh àn bà, tr già l n nh u ph i ng in u ng v i bà m t b a cho vui.

Gi a lúc c nhà ng nói c i h l c, m t ông k lão tay nâng ly r u mà nói:- Thu nay thím Xã n hi n lành, ai thi u h t hay có vi c gì nói v i thím thì

thím giúp li n. thím có m t ng i con nó c ng gi ng tâm chí thím, bi tth ng nhà nghèo, r ng v i tá i n, tá th . Không bi t h nh phúc l inào mà m y n m nay nó tr n m t, b cho nhà thím bu n b c, ai nh t ic ng than phi n.

Ông c Th ng ch p nói:- B a nay h nh phúc tr v v i ch Xã r i, nên ai c ng vui h t. Không vui sao

c. Ch m t m t ng i con trai, mà ch gom v hai cháu n i, m t trai hi nlành o c m t gái tánh h nh thi t thà. Ch m t m t cô dâu d , mà ch tìm

c hai cô dâu hi n. ó là h nh phúc ch gì. Ch l i ch âu có l . Ph iv y hay không ch Xã?

Bà Xã C m c i l n, cái gi ng c i n y m y n m nay nó i m t, bây gi nóm i tr v ây.

Phú Nhu n 15-2-57CHUNG

Documents

Hạnh phúc lối nào