HARUN JAHJA``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``

8/12/2019 HARUN JAHJA``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi `

1/53

KEQKUPTIMET Q I BARTMOSBESIMI

A thua mos po krkojn g jykimin e kohs s in jorancs, po pr nj popull q b indshm beson,a ka gjykim m i m ir se ai i All-llahut?

(Surja Maide: 50)

Allahu ka krijuar jetn dhe vdekjen pr nj arsye t veant. Ai ia komunikoi kt njeriut duke drguar Libratt cilat sqarojn qart dallimin midis veprave t drejta dhe atyre t gabuara. Ky qllim i jets sht shpallurn ajetin vijues:

Ai sht q kr ijoi vdekjen dhe j etn, pr t' ju provuar se ci li prej jush sht m vepr-mir. Ai shtngadhnjyesi, mkatfalsi. Surja Mulk: 2

Esenca e ktij qllimi sht t nderuarit e Allahut me nderimin q i prket Atij, t zbatuarit e kufizimeve tvna nga Ai, t mirkuptuarit e natyrs s prkohshme t ksaj bote dhe riorientimi i t gjitha veprave dhesjelljeve n dritn e vullnetit t Krijuesit.


2/53

Individi q sillet me prgjegjsi ndaj Krijuesit t vet do t arrij mirsi, rehati, siguri dhe paqe n kt bot.Mnyra m e prshtashme e jets dhe plotsimi i t gjitha nevojave t shpirtit njerzor tregohen n Kuran.T qenit i vmendshm n ndjekjen e urdhrave t Kuranit, mund t shndrroj jetn e njeriut n nj imazhq i ngjet parajss.

Kush bn vepr t mir, qoft mashkull ose femr, e duke qen besimtar, Ne do t'i japim atij nj jett mir (n kt bot), e (n botn tjetr) do t'u japim shprblimin m t mir pr veprat e tyre. Surja

Nahl: 97

N ajetin e lartprmendur, Allahu u jep lajmin e gzuar besimtarve se ata q sillen sipas urdhrave tKuranit do t ken jet t hareshme, duke bartur n kt mnyr te qenjet njerzore nj mister trndsishm t jets. Fama, prosperiteti ose pamja e mir nuk premtojn kurr jet paqsore, shprblyesee t parrfyeshme, prvese kur njeriu zbaton parimet morale t Kuranit.

Kjo n t vrtet prbn objektivn kryesore t ktij libri; ofrimin e nj ilustrimi t gjall t shqetsimeve ejorehatis q prjeton gjat jets njeriu, kur bn jet tjetr e jo at q sht menduar si e prshtatshme ngaAllahu, dhe jetn e gzuar q mund t arrij njeriu duke kompletuar bindjen ndaj urdhrave t Allahut.

Allahu e definon mnyrn e t jetuarit para mbrritjes s Profetit Muhamed si injorante, ose si periudh einjorancs.

Fjala injoranc, si prdoret n Kuran, bart kuptim t ndryshm nga konotacionet e pranuara normalisht. Nprdorimin e zakonshm, injoranca nnkupton analfabetizmin, joarsimimin ose mos-posedimin e sjelljeve tmira. Sidoqoft, n kuptimin Kuranor, injoranca definohet si gjendje mendore ku personi sht plotsisht i pandrgjegjshm pr qllimin e ekzistencs s tij n jet, pr atributet e Krijuesit t tij dhe informatat eshpalosura n Librat e Shenjta q i jan drguar pr jetn e prtejme. Kshtu, shprehja, i referohet gjendjess pavetdijshme dhe mnyrs s veant t t jetuarit q sht pasoj e thjesht e injorancs. Sigurisht,mungesa pr t kuptuar Krijuesin, botn n t ciln jetojm dhe sistemin q na rrethon, sht forma mekstreme e injorancs. Asgj, as mnyra moderne e t jetuarit q e adopton njeriu, as gjuha e huaj q ai eflet, as raftet me libra q ai lexon ose sjelljet e mira, nuk mund t kompenzojn injorancn.

Shoqria injorante sht nj shoqri e till ku mbizotron nj pandrgjegjshmri pr injorancn. Koncepti ishoqris injorante, sidoqoft nuk zbatohet te njerzit q jetuan prpara shpalljes s Kuranit. N rradh tpar, shprehja i referohet t gjith njerzve q u shmangn nga sjelljet morale dhe mnyra e t jetuarit pasiq u shpall Kurani. Kshtu ky definicion sht shprehje mjaft gjithprfshirs.

Arsyeshmria themelore e shoqrive injorante i bn njerzit q t formojn idet e tyre personale lidhur met drejtn dhe t gabuarn mbi t cilat ata pastaj ndrtojn tr jetn e tyre. far pasojash rezultojn nganj pozicion i till? Prgjigja sht e thjesht: zhvillimi i qasjes apatike ndaj temave kruciale t jets: jetaprtej vdekjes. Nj qasje e till, sidoqoft, sht m s shumti e dmshme pr jetn e prtejme t njeriut sidhe pr do shpres rreth nj jete paqsore e t shprblyer n kt bot. Arsyeja e vetme pr kt sht sesistemi moral q mbizotron n shoqrit injorante sht krijuar vendosmrisht n baz t t arsyetuarit tkeqkuptuar. Qllimi fundamental i jets sht pak a shum i njjt pr do individ: q t arrij standard mt mir t t jetuarit gjat jets, e cila sht e kufizuar n nj mesatare prej 60-70 vjetsh

Sigurisht ky sht ideal q ka aq shum munges n vizion saq pashmangshm e bn njeriun q t humbdrejtimin n kt bot t vogl. Nj bot e till prfshin llojin e njerzve me botkuptime t ngushta e tkufizuar n t menduarit e tyre. Kta njerz paraqesin qndrime primitive e t thjeshta dhe u kushtojnshum vmendje detajeve t vogla. Kjo ndodh pr faktin se ky ideal l pas dore shqetsimet si jan ato se

pse dhe si sht krijuar njeriu. E vrteta pr jetn matan vdekjes, marrja parasysh e saj dhe prgatitjetrreth saj, jan plotsisht t paprfillshme n kt lloj ideali.

Pr antarin e shoqris injorante jeta sht konkurrenc, ose betej pr t mbajtur ekzistencn e dikujt nmnyrn m t favorshme; qllimet kryesore jan t qenit i suksesshm e i pushtetshm. N ktskajshmri, individi ndrton ndrgjegjen vet-koncentruese. Kur njher t ket fituar prosperitet, ai zhvillonlidhje t fort ndaj parave dhe prosperitetit material. Pr m tepr, statusi i arritur prcillet nga dshira prm shum status. Kjo ambicje e skllavron njeriun aq thell saq ai nuk mund t arrij t kuptoj injorancne vrtet dhe bie n t duke mos ia arritur kurr q t lirohet nga ajo.


3/53

Nj krahasim me mnyrn e t jetuarit, me t menduarit dhe vlerat morale t inkurajuara nga Kurani do tshpalos natyrn primitive e t prishur t ksaj jete.

Qllimi I ktij libri sht q t shkoj mtutje me kt krahasim dhe t demonstroj se deri n 'mas arrinvrazhdsia n t kuptuar te antart e shoqrive injorante. Mtutje, ky libr ekzaminon rrnjsisht vleratmorale t ktij t kuptuari t patakt dhe paraqet mnyrn e jetess, t zgjedhur e t gzuar nga Allahu, si tvetmn zgjedhje pr t eliminuar kt lloj mentaliteti.

N ajetin vijues, Allahu I drejtohet njerzve t shoqrive injorante:

A thua mos po krko jn g jykimin e kohs s in jorancs, po pr nj popul l q bindshm beson, a kagjykim m i mir se ai i All-llahut? Surja Maide: 50


4/53

T njohurit e shoqris injorante

Karakteristika m e shquar dhe e qensishme e antarve t nj shoqrie injorante sht pagatishmria prt zhvilluar ndjenja ndaj Allahut. Kshtu, njerzit n kt shkall t injorancs thjesht i shmangen bindjess urdhrave t Allahut, duke zhvilluar parimet e tyre morale dhe nj mnyr t t menduarit q sht nkundrshtim me do gj, q aprovohet si e drejt n Kuran. Kurani, Libri i fundit i Shenjt, ofron t gjitha

prgjegjet e mundshme n t gjitha pyetjet e mundshme q mund t'i ngris nj individ gjat jets s tij.Kurani ofron t gjitha shpjegimet kryesore dhe zgjidhjet t cilat i duhen atij n do aspekt t jets s vet.

Prkundr ekzistimit t Kuranit, udhzuesit t vetm drejt rrugs s vrtet pr njerzimin, njerzit n ktshkall injorance braktisin kt burim t sakt t urtsis dhe drejtohen ndaj aftsive t tyre t kufizuara tt menduarit, n mnyr q t prcaktojn se si t kalojn jetn e tyre ashtu q t ken nj shprblim ngaajo. Duke pasur parasysh kt fakt, mentaliteti i nj shoqrie t till dshmon prfundimisht se shtinjorante kur krahasohet me mentalitetin ideal q prshkruhet n Kuran. N kaptinat vijuese t librit,shqyrtimi i mtutjeshm i mnyrs s plqyer t t jetuarit nga shoqrit injorante do t na ofroj tkuptojm m mir natyrn e saj primitive.

Para se t vazhdojm me mnyrn e t jetuarit dhe t kuptuarit e moralit n shoqrit injorante, sidoqoft,do t ishte mir t kemi nj opinion pr veorit e saj t prgjithshme.

N DO EPOK KA EKZISTUAR NJ SHOQRI INJORANTE

Q nga koha kur sht krijuar njeriu, gjithmon kishte dy shoqri t ndryshme: shoqrit injorante dhekomunitetet e besimtarve. T gjith ata q dshtuan s vrejturi kufizimet e vna nga religjioni, prbjnshoqrit injorante. Prkundr mospajtimeve n besim, mendimeve dhe mnyrs s t jetuarit, ekziston njshkak themelor fundamental q shtron bazn e jets s t gjitha shoqrive injorante: mos zbatimi i religjionitt vrtet. Antart e shoqrive injorante, thjesht t kufizuar n mnyr strikte n botkuptimet ndaj jetss ksaj bote, definohen n ajetin vijues:

Ata q nuk presin tak imin Ton, q jan t knaqur me jetn e dunjas dhe kan g jetur prehje n t,dhe ata q jan indiferent ndaj argumenteve tona. Surja Junus: 7

Vrtet, ata (idhujtart) e duan shum kt jet dhe e zn asgj ditn e rnd q i pret. Surja Insan:

27

N asnj mnyr nuk sht e gabuar q t gzohen t mirat e ksaj bote. Allahu i ka krijuar kto t mira dheua ka dhn ato n shrbim njerzve. Sidoqoft, antart e shoqrive injorante, bjn gabim n kt pik:ata kurr nuk ndjehen t knaqur me at q kan dhe gjithmon duan t ken m tepr. Sipas fjalve tKuranit, ata jan t mashtruar nga kjo bot. Ajo q sht m me rndsi, sht se ata kurr nuk ndjehenfalnderues ndaj Krijuesit, i vetmi q u dhuron atyre kto t mira.

Kjo sht arsyeja pse, pavarsisht nga dallimet n mnyrn e t jetuarit, prosperiteti, raca, ngjyra e gjuha, tgjitha shoqrit injorante, prgjat historis, kan ekspozuar nj ngjashmri t habitshme n arsyeshmrindhe mentalitetin e tyre fundamental. Pavarsisht se a ishte komuniteti nj ndr fiset m primitive n historiose nj civilizim madhshtor q datonte nga kohrat q s'mbahen mend, ose nj shoqri bashkkohore;qllimi i t gjitha shoqrive q kan nj ekzistenc q i ka rrnjt n injoranc ka qen gjithmon nj dhe ingjashm: prfitimi nga kjo bot.

MORALITETI I INJORANCS SHT SISTEM I T BESUARIT ITRASHGUAR NGA NJ GJENERAT N TJETRN

Nj tipar tjetr i shoqrive injorante sht mnyra se si ato sigurojn informatat rreth jets. N vend se ngalibrat e shenjta t shpalosura nga Krijuesi, antart e shoqrive injorante mbledhin gjith njohurit e tyre pr

jetn nga paraardhsit (prindrit, gjyshrit...etj). Paraardhsit, drejtues t pandryshuar t antarve tshoqrive injorante, udhzojn gjeneratat e reja n religjionin e injorancs dhe n vlerat morale q ajoinkurajon, duke mbajtur kshtu vazhdimsin e ktill primitive t religjionit. Edhe kta udhheqs pr vetn


5/53

e tyre ishin t informuar mbi fundamentet e ktij religjioni t korruptuar nga gjeneratat paraprake.

uditrisht, ky sistem, i trashguar nga nj gjenerat n tjetrn, nuk sht vn kurr n pyetje. do gj q iprket informats sht pranuar si nj fakt i kryer. T gjitha vlerat e t gjykuarit, qoft t drejta ose tgabuara, kan kaluar te gjeneratat vijuese, t gatshme pr prdorim. Natyrisht qndrimi i ktill nuk iinkurajon kurr antart e rinj q t vn n pikpyetje sistemin ose q t gjejn fardo qoft lidhur meseriozitetin e tij.

Kurani fton q t'i kushtohet vmendje mbshtetjes pa asnj pikpyetje q i ofrohet ktij sistemi dhe mnyrsse si njerzit injorant largohen nga udhzimi i Allahut pa ndjer madje as nevoj q t mendohen pr kt:

E kur u thuhet atyre (idhujtarve): " Pranoni at q All-llahu e shpalli!" Ata thon: " Jo, ne ndjekim atrrug n t ciln i gjetm prindrit tan!" Edhe sikur prindrit e tyre t mos ken kuptuar dhe t mosjen udhzuar n rrugn e drej t (ata do t' i pasonin)? Sur ja Bekare: 170

FAKTI SE ATA PRBJN SHUMICN E SHOQRIS NUK INDIKONSERIOZITETIN E SHPJEGIMIT T TYRE THEMELOR

Kurani ofron nj fakt tjetr t rndsishm lidhur me shoqrit injorante: ata gjithmon prbjn shumicn eshoqris krahasuar me komunitetin e besimtarve. Kurani na informon se besimtart jan gjithmonpakic:

Po ti edhe pse lakmon (pr besimin e tyre), shumica e njerzve nuk do t besojn. Surja Jusuf: 103

Por pr disa prej tyre, ata nuk beso jn. Suraja Nisa: 46

Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe All -llahun, vetwm se duke i shoqruar (zota t tjer) SurjaJusuf 106

Me siguri kjo nuk sht nj rastsi por nj situat e veant e krijuar me paramendim nga Allahu pr njarsye t qlluar. Fakti se besimtart jan n pakic i bn ata q moralin e tyre ta projn n mnyr sa mt vyer n kt bot. Pr m tepr, ky sht nj faktor q e ngrit shprblimin e tyre n jetn e prtejme. Kjobot sigurisht josh, si pjes thelbsore e t gjykuarit nga Allahu. Vese, nse interesimi pr jetn e prtejme

zotron mendjen e dikujt trsisht, pr pasoj, veprat e atij personi me siguri q do t jen superiore nga atot shumics q sht mashtruar nga joshja prej t mirave t ksaj bote.

Kjo sht nj shtje e rndsishme e t gjykuarit pr pabesimtart. Pr shumicn e njerzve sht traditq t ndiqen mnyrat e prgjithshme t brjes s gjrave n shoqri. Ata thjesht e marrin si t garantuar seqndrimi i prgjithshm i shoqris sht ai i drejti. Mtutje, n saje t t arsyetuarit t ngjashm,konsiderohet se shumica paraqet t vrtetn absolute, prderisa pikpamja e pakics sht q t'i qasetksaj pa dyshime dhe shqetsime. Qllimi yn, thn shkurtimisht, sht: kur, t udhzuar nga Allahu,ftohen pr n rrugn e vrtet, njerzit n gjendjen e injorancs refuzojn t pajtohen me kt ftes nnpretekstin jobinds se kjo nuk prputhet me urdhrat e pranuara sociale. Sidoqoft, gatishmria e pranuarnuk mund t jet n asnj mnyr argument i s vrtets.

Kriteri social sigurisht nuk sht gj tjetr prve se t gjykuarit e smur t t kuptuarit t lartprmendur tvrazhd. Njerzit injorant prbjn shumicn e komunitetit thjesht sepse t gjith ata kthehen n

jomirnjohjs total pr Krijuesin e tyre, thjesht duke preferuar kt bot ndaj tjetrs. Sigurisht, ata qadoptojn qndrimin e nj shoqrie t till thjesht mashtrojn veten.

N Kuran, Allahu na informon shkaqet se prse njerzit n gjendje injorance e prbjn shumicn eshoqris dhe i paralajmron besimtart q t jen kundr t konsideruarit t ksaj si nj kriter pr vetveten:

N qoft se u bindesh shumics (mohuese q jan) n tok, ata do t largojn ty nga rruga e All-llahut. Ata nuk ndjekin tjetr vetm supozime dhe nuk jan tjetr vetm se rrenacak.

S'ka dyshim, Zoti yt e di m s miri pr at q sht larguar rruga e Tij dhe Ai sht m i dijshm i pr


6/53

t udhzuarit. Surja En'am: 116-117

Shumica e tyre nuk prkojn tjetr pos supozim, e supozimi nuk sht asgj ndaj t vrtets. All-llahu di shum mir pr at q punojn. Surja Junus: 36

Qndrimi i supozuar i besimtarve pr t gjetur t vrtetn shpjegohet n Kuran:

sht e vrtet se prej nesh ka besimtar (mysliman) dhe prej nesh ka q jan jasht rrugs(jobesimtar), e kush e pranoi islamin, t tillt msyn rrugn e shptimit. Surja Xhin: 14

SHOQRIT INJORANTE KAN QEN T PARAJAMRUARA GJITHHERGJAT HISTORIS

Kush e udhzon veten n rrugn e drejt, ai e ka udhzuar vetm vetveten e vet, e kush e ka brhumbjen kundr vetvetes s vet, e askush nuk do ta bart barrn e tjetrit. E Ne nuk dnuam askpara se t'ia drgojm t drguarin. Surja Isra: 15

Zoti yt nuk sht i till q t shkatrroj vendbanimet para se n kryeqendr t tyre t drgojpejgamber, i cili do t'u lexoj atyre argumentet Tona, dhe Ne nuk shkatrruam vendbanime, po vetm

kur banort e tyre ishin zullumqar. Surja Kasas: 59

Ajetet e lartshnuara tregojn nj fakt t vetm: do shoqrie injorante i qe drguar nj profet q t'uakomunikoj mesazhin e Allahut. Me mshirn e tij t pakufijshme, Allahu nuk dnon nj shoqri s cils nuki sht komunikuar porosia e tij e shenjt. Prmes profetve, Allahu njoftoi njeriun se nuk ka t mir tjetrprve Tij dhe ua prkujtoi atyre Ditn e Gjykimit.

Edhe atyre u drguam pejgamber nga mesi i tyre (q u tha): "Adhuroni All-llahun, ju nuk keni zottjetr pos Tij, a nuk friksoheni!" Surja Mu'minun: 32

Nj shtje tjetr meriton t prmendet ktu: antart e shoqrive injorante insistojn me qllim q tmbajn mnyrn primitive t t menduarit. Ata ekspozojn kmbngulje t pakuptueshme n zbatimin ereligjionit t injorancs, edhepse profett u ofruan atyre shpjegime t qarta pr ekzistencn e Allahut dhe

jetn e prtejme. N nj ajet tjetr, qndrimi i zakonshm i njerzve t spikatur t shoqrive injorante ndaj

porosis s shenjt sht rrfyer hollsisht:

Ja pra, Ne nuk kemi drguar para teje pejgamber n ndonj vendbanim, q t mos i ket thn pariae begatshme e tij: "Ne i gjetm t part tan n kt f dhe ne jemi t orientuar gjurmve t tyre"Surja Zuhruf: 23

ATA KALOJN JETN E TYRE N MUNDIM E ANKTH

Njerzit n gjendje injorance investojn t gjitha shpresat dhe ndrrat e tyre vetm n kt bot dheharrojn jetn e prtejme. Sidoqoft, lidhshmria q ata krijojn pr kt jet shpesh kthehet n nj ambicjet pafre. N kt pik, fati, fama ose statusi pushojn s knaquri trillet dhe dshirat botrore t individit.Suksesi dhe prosperiteti vetm shkaktojn ambicje e lakmi t mtutjeshme, n vend se t nxisin gjendjemendore paqsore. Nj ambicje e till, sidoqoft sht dmtuese pr mirqenjen fizike t njeriut. Ambicjet

poashtu bjn q ai t humbas vlerat morale. Vet-interesi prfundimisht i izolon ata. Edhepse t rrethuarnga shum njerz, njerzit n gjendje injorance ndjehen t vetmuar e t pasigurt, duke mos gjetur kurr njmik t vrtet. Ky faktor, bashk me faktort e tjer (ekzaminuar n kaptinat vijuese) u b burim kryesor idshprimit. Nn kushte t ktilla, jeta bhet m shum barr se sa burim i gazmendit e i knaqsis.

Kjo sht ajo q saktsisht u ngjan injorantve, si rezultat i preferencave t tyre vetjake. Sidoqoft,pavarsisht se far u ngjan atyre, ata nuk e kuptojn kurr se far u ngjan jetve t tyre. Shumica nga tae kuptojn vetm pasi t ken kaluar tr jetn t dhn pas knaqsive t ksaj bote, dhe vetm atherkur e ndjejn se u sht ofruar vdekja. Pr hidhrimin e tyre, kjo ndodh shum von. Madje edhe ather,hidhrimi nuk mbaron ktu. Allahu na informon se nuk sht vetm jet e ksaj bote q ata kan humbur.Pr shkak t zbatimit t arsyeve primitive, kta njerz do t ndeshin nj fund t pikllueshm n jetn e


7/53

prtejme:

Ata q prgnjesh truan se do t takohen me Al l-l lahun (n Ditn e Gjyk imit) kan humbur prder isat'u vij momenti (Kiameti) befas e t thon: "T mjert ne pr at q lshuam" (nga punt e mira ndynja), e duke i bartu r gabimet e veta n shpin, dhe, e shmtuar sht ajo q bartin . Surja En'am: 31

N ann tjetr, besimtart q kalojn jetn e tyre pas kauzs s Allahut shprblehen me jet t bukur si nkt bot ashtu edhe n botn e prtejme:

Ndaj All-llahu ua dha atyre shprblimin e ksaj bote dhe shprblimin m t mir t bots tjetr; All-llahu i do punmirt. Surja Ali Imran : 148

Thuaj: "Kush i ndaloi bukurit dhe ushqimet e mira q All-llahu i krijoi pr robt e vet?" Thuaj: "Atojan n kt bot pr ata q besuan, e n di tn e Kiameti t jan t posame pr ta. Kshtu i sqaro jmargumentet nj populli q kupton. Surja -A'raf : 32

Ky sht ajeti q fillon me:

(Ata jan ata) T cilt besuan dhe ishin t ruajtur.

Atyre u jepen myzhde n jetn e dynjas (n astin e vdekjes) dhe n jetn tjetr (pr shpt im nxhennet). Premtimet e All-llahut nuk mund t psojn ndryshim. E, ai sht suksesi i madh. SurjaJunus : 63-64

PSE ATA PREFEROJN JETN PRIMITIVE?

o Sepse ata besojn se do gj sht e kufizuar n kt jet

Mnyra e tyre e t menduarit sht se njeriu ka trashguar karakteristikat e injorancs, q kufizonekzistencn e tyre n kt bot. Kjo ka nj kuptim: pranimi i ksaj bote t prkohshme si e vrtet, dhemosprgatitja pr botn tjetrrrjedhimisht, nj qndrim i ktill na bn t besojm se kta njerz nuk kanbesim, ose m mir kan besim t varfr, n jetn e prtejme. T knaqur me jetn s cils vdekja do t'i japnj fund, ata n gjendje t injorancs luftojn q t mbahen shtrngueshm pr kt bot. Mentaliteti i

ktyre njerzve shprehet n Kuran me fjalt e vet atyre:

Nuk ka tjetr, pos jets son t ksaj bote, vdesim, lindim dhe ne nuk do t ngjallemi! SurjaMu'minun: 37

Ata q kan bindje t till nuk vzhgojn kufizimet e vna nga Allahu dhe, n pajtim me kt, nukdemonstrojn dgjueshmri ndaj urdhrave t Tij. Nj mnyr e till e t kuptuarit sht e bazuar ndshirn e t qenit superior n kt bot, duke harruar at tjetrn.

N kt pik, ka nj gabim fundamental q e bjn kta njerz: ata preferojn nj mnyr t till t tjetuarit n tok duke u orvatur t fitojn m shum nga kjo jet. Sidoqoft, sht dshmuar se pasojat eksaj jan t ndryshme. Lre anash knaqjen n prfitimet materiale e shpirtrore, vshtir q ata nxjerrinknaqsi nga dobia e ksaj bote.

Kjo ndodh sepse, pr shkak t pandjeshmris s tyre ndaj nevojs pr t zn veten me kujtimin e Allahut,Allahu ose i merr prapa t mirat e Tij nga ta ose u jep zemrave t tyre nj frik t prhershme se do t'ihumbasin kto t mira. Kjo vrtet sht nj situat bezdisse sepse ata nuk mund t pushojn kurr ngafrika rreth s ardhmes s tyre. Mendimet pr kt zn do moment t jets s tyre.

Mnyra e vetme pr t prfituar nga t mirat e ksaj bote sht t pasurit n zotrim t plot t faktit se atoua ka dhuruar Allahu. Ai q kupton kt e di me siguri se kto t mira jan t prkohshme dhe inferiorekrahasuar me t mirat n jetn e prtejme.


8/53

Ktu ngritet nj pyetje e rndsishme: a nuk ndjehen ata t frustruar dhe q prfundimisht t kuptojnmisterin e jets? Aletrnativisht, kur njher t kuptojn se nuk mund t knaqen n kt bot, pse ende embajn kt mentalitet? Prgjigjet e ofruara nga Kurani n kt pyetje jan eksplicite:

Kt (dnim t madh) ngase ata m tepr e deshtn jetn e ksaj bote se sa jetn e bots tjetr, eAl lahu nuk i udhzon njerzi t j obesimtar. Su rja Nahl : 107

Al l-l lahu i ofron fu rn izim me bollk ati j q do dhe ia kuf izon (ati j q do). Po ata (jobesimtart) jan tgzuar me jetn e ksaj bote. E jeta e ksaj bote ndaj bots tjetr nuk sht tjetr vetm se njprjetim (i shkurtr). Surja Rra'd: 26

Kto ajete shpalosin rrenn e arsyeshme prapa mnyrs primitive t t menduarit q mbizotron nshoqrit injorante: ndjenjn e nj lidhshmrie me jetn e ksaj bote dhe t harruarit e jets s prtejme. Nkundrshtim me kt bindje; sidoqoft, kjo jet sht thjesht nj skenar i dizajnuar pr t vn njeriun ngjyq. Jeta e vrtet sht n t vrtet ajo q do t filloj kur njeriu t nxjerr frymn e fundit. Ky realitetlidhet me ajetin e mposhtm:

Kjo jet e ksaj bote nuk sht tjetr vetm se dfrim e loj, e jet e vrtet, padyshim sht ajo ebots s ardhme (Ahireti), sikur ta dinin. Surja Enkebut: 64

Njerzve u sht zbukuruar dashuria ndaj t kndshmeve, ndaj grave, djemve e ndaj pasuris sgrumbulluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve t stolisur, bagtis e bujqsis. Kto jan knaqsi tksaj bote, po te All-llahu sht e ardhmja m e mir. Surja Ali Imran: 14

Allahu prshkruan n kto ajete joshjet e veanta mbi t cilat njeriu bhet m i epshm- parat dhepronsit. Por prosperiteti material nuk sjell paqe e knaqsi. Orvatjet pr t gjetur dashurin e vrtet dherespektin shpesh provohen t jen t kota. Miqsia e vrtet poashtu krkohet kot sepse nuk arrihet kurrn shoqrit injorante. Ato nuk mund t arrihen kurr sepse dashuria, respekti e miqsia jan t arritshmevetm kur individi sillet n pajtueshmri me Krijuesin e vet, duke arritur kshtu prsosmrin morale. Njbesimtar i sinqert q ka vlera morale l nj prshtypje pozitive te njerzit e tjer dhe ndrton nj lidhjebesueshmrie; n t vrtet kjo sht baza e dashuris dhe respektit t vrtet. Ai q sht pa kto vleramorale mund t grumbulloj me shpejtsi pasuri, t ket viln m madhshtore n bot, ose t udhtoj nresoret pushuese m t mira t bots. Shkurt, ai mund t knaq shijen pr seciln knaqsi q mund tasjell paraja. Megjithat nj prosperitet i till material nuk ofron kurr paqen e mendjes dhe ndjenjn esiguris q i duhen atij personi. T arriturat e tij nuk knaqin kurr lakmin e tij q t mund ta bjn tlumtur. Prkundr faktit se posedon gjith far ka nevoj, ai ende gjen shkaqe pr t'u ankuar.

N mnyr t pashmangshme ambicjet bhen burim i korrupsionit t thell moral. Dshira pr para e shtynnjeriun n falsifikim, gnjeshtr, egoizm, vepra t padrejta dhe sjellje t tjera t kqija, t cilat bjn q ttrbohet e vuaj ndjenja t tensionit e ankthit.

N Kuran, sht shpallur nj tjetr arsye pr ka ngulmimi i shoqris injorante ndaj ktij t arsyetuari tvrazhd sht shpallur t jet prirje pr mburrjen t ciln e ushqen:

Dije se jeta e ksaj bote sht vetm loj, nj fjal e kot, nj salltanet, dhe mburrje ndr ju, dherivalitet pr pasurin e fmijt. Surja Hadid: 20

Njerzve u sht zbukuruar dashuria ndaj t kndshmeve, ndaj grave, djemve e ndaj pasuris s

grumbulluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve t stolisur, bagtis e bujqsis. Kto jan knaqsi t ksajbote, por te All-llahu sht e ardhmja m e mir.

do shtje q sht e lidhur me jetn e ksaj bote bhet tem pr lvdat. Njerzit i kushtojn shumrndsi t qenit i vlersuar nga t tjert kshtu q jeta e tyre bhet hulumtim pr t pasur gjrat pr t cilatmund t lavdrohen. Arsimimi i mir, t pasurit e nj statusi t admirueshm n shoqri, t martuarit me njantar t nj familjeje t spikatur ose madje edhe t pasurit e fmijve, pr njerzit injorant, jan material irndsishm pr t'u lavdruar. Pamja e mir ose inteligjenca e fmijs, shkolla t ciln e ndjek ai/ajo bhenshtje lavdatash. Jeta q sht e kufizuar n vetm gjasht ose shtat dekada kalohet kshtu n qetsimine ambicjeve pr pasuri, sukses ose ndonj form tjetr prosperiteti. Duke pas parasysh se arsyeja


9/53

kryesore pr kt dshir sht t dshmuarit para njerzve t tjer, t cilt jan t dobt e t vdekshm sido njeri tjetr, kjo sht dika pr t ciln duhet menduar. Mbi t gjitha, askush nuk duhet t guxoj q thumbas jetn e prhershme me mimin e lnjes s prshtypjes s mir ndaj t tjerve n kt bot.

O SEPSE PARA SE T SILLEN ME NDRGJEGJE, ATA MUNDOHEN TPLOTSOJN DSHIRAT E TYRE T KOTA

Nse prkujtohet vetm nj gj q lidhet me arsyet e ndjekjes s nj jete primitive kur do gj tjetrharrohet, sigurisht q kjo duhet t jet tendenca e njerzve injorant pr t ndjekur dshirat e tyre.

Allahu ka frymzuar n shpirtin e njeriut dy zra, t kundrta ndaj njri tjetrit n natyr. Nj nga kta zrafrymzon shpirtin me ndrgjegje se ka sht e mir dhe ka sht e keqe. Nse dikush dgjon zrin e ktijudhzuesi t shenjt, q sht ndrgjegja e vet, ai nuk do t devijoj nga rruga e drejt dhe do t mbes Iurt e me pikpamje t qart. Zri tjetr, prkundrazi, thrret pr nj jet n pajtim me ann negative tshpirtit t njeriut. Kta dy zra n t vrtet jan ndrgjegja e shpirtit (an-nafs). Ky fakt qndron n Kuran:

Pasha njeriun dhe At q e krijoi at!

91:8. Dhe ia msoi se cilat jan t kqijat dhe t mirat e tij.

91:9. Pra, ka shptuar ai q e pastroi vetveten.

91:10. E ka dshtuar ai q e poshtro i vetveten. Surja Shems: 7-10

N punn e prkushtuar pr t identifikuar dhe definuar shoqrin injorante nga do aspekt, dallimi ndrmjetndrgjegjes dhe shpirtit meriton nj vmendje t veant. Sepse shkaku kryesor q nj person t jetinjorant sht tendenca pr t ndjekur trillet dhe dshirat si dhe indiferenca e tij e plot ndaj pshpritjes qe fton at n udhzimin hyjnor.

N kundrshtim me t priturat e larta, jeta e shnuar nga dashuria pr dobit e ksaj bote shpirtrisht nukshprblehet.


10/53

Stili i jets q e v n dukje injoranca

A do t dshironit t kishit nj jet t prsosur t mirsis, siguris e rehatis, ku koncepti i kohs ose njjet e kufizuar n pes ose gjasht dekada nuk ka ndonj rndsi? Ndrkoh, mbajeni n mend se dekadae par e ksaj jete do t kaloj n pandrgjegjsin e fmijris kurse e fundit duke u marr me shndetin edobt dhe problemet e tjera q sjell mosha e shtyr.

S'ka dyshim se prsoni i menur do t preferonte nj jet t prsosur t mirsis e rehatis; pr hir t disadekadave ai nuk do t humbte jetn e prjetshme. Sidoqoft, ka edhe disa sish q jan magjepsur e verbuarnga magjia e ksaj bote, e cila kalon sa t rrahsh qerpikun.

Njerzit q preferojn jetesn duke ndjekur dobit personale, e kuptojn shpejt se kjo nuk sht mnyr eqndrueshme pr t realizuar qllimet e tyre. fardo q t bjn ose kudo q t shkojn, gjat jets s tyreata kurr nuk arrijn t'u ikin dhimbjeve e shqetsimeve. Por t kuptuarit e nj realiteti t till shpesh vjenvon; zakonisht, kur i ofrohet vdekja, njeriu mendon pr zgjedhjet e gabuara q ka br.

Jeta n kt bot, e bazuar n lidhjet e forta, ofron vetm nj knaqsi t moderuar; ajo nuk ofron asgj mtepr se pak jetes dhe streh. N Kuran, Allahu jep arsyet pr nj preferenc t ktill: mungesn emenuris. Pra, cilat jan tiparet e ksaj mnyre t t jetuarit, cili sht thjesht burimi i jorehatis e imundimeve i cili shpie te tortura e plot pr tr prjetsin? far jete bjn njerzit injorant ?

N faqet n vijim sht dhn nj korniz e plot pr ambientin q i rrethon njerzit injorant. Qllimi shtq t shpaloset t kuptuarit e vrazhd q trashgon ajo dhe t tregohet se sa e dmshme sht kjo mnyr

jetese pr mirqenjen e individit n aspektin afat shkurtr dhe aftagjat.

Sidoqoft, para se t hyjm n detaje, secili duhet ta mbaj n mend se mnyra e jetess e prshkruar ktuduhet t shihet n termat e t kuptuarit t prgjithshm t shoqrive injorante. Kshtu, edhe pse zakonishtpraktikohet n shoqri, kjo nuk do t thot q ajo sht e vrtet pr t gjith individt. Mund t ket njerzq nuk prfshihen n praktikat t cilat prmenden n seksionet vijuese t ksaj libre. Sidoqoft, qllimi shtq t shprehet natyra primitive e ktij t arsyetuari q shpalos veten n shpirtin njerzor n disa mnyra:nganjher ne e shohim at n qasjen individuale ndaj vlerave morale; alternativisht, mund t shihet edhen mnyrn e t jetuarit t bots egocentrike q personi ka ndrtuar pr vete. Pa marr parasysh se si ezbulon veten stili i jets, ka nj fakt q duhet nnvizuar: njerzit q e braktisin veten n jetn e ksaj bote,duke harruar trsisht Ditn e Gjykimit pa asnj kusht zbulojn kt primitivizm n nj mnyr ose n

tjetrn.

JETA MONOTONE

Ata q e pranojn injorancn, hert a von zihen n kurthn e monotonis. T paaft pr t gjetur shkaqet esaj, ata prfundimisht i dorzohen ksaj monotonie dhe thjesht e prvetsojn si mnyr t t jetuarit. Qnga ather, ata nuk orvaten t pasurojn jetn e tyre, duke e br m t shndosh, m t rehatshme e tknaqshme. Ata kalojn jetn duke pritur vdekjen.

N kt pik, pr injorantt fillon monotonia. N momentin q hapin syt, ata gjenden t pushtuar nga rutinae doditshme. Shum njerz i shohin ort e gjata t kaluara n shtpi ose n pun si dika t kot. Nuksht ndonj pun e madhe q ata mund t ecin n hap me shoqrin kur n t vrtet ata krkojn dikaq t'u jap kuptim jets s tyre. Hert n mngjes ata ln shtpin pr t shkuar n pun ku takojn njerzit

e njjt dhe flasin pr gjra t njjta. Kur puna t ket mbaruar, ata kthehen n shtpi me veturn e njjt,npr rrugn q e ndjekin gjithmon. N shtpi nuk ndodh asgj e ndryshme; n tavolinn e darks familjaangazhohet pr llafet e prditshme. S shpejti ata fillojn t shohin televizionin, dhe pastaj shkojn t flen.Kshtu ata prgatiten pr ditn tjetr q nuk do t sjell asgj t re.

Duke e ditur se, n kuptimin kohor, nuk do t ndryshoj asgj, do gj bhet edhe m e padurueshme dhe emundishme. Ata fillojn t mos e plqejn shtpin e tyre, edhepse sht e zbukuruar me kujdes eentuziazm. Koha prfundimisht zhduk atraksionin e shtpis, mobiljeve, zbukurimeve, shkurt, gjithka q eplqejn. Koha poashtu i bn njerzit q t humbasin dashurin pr njerzit q i rrethojn; pas nj koh atanuk nxjerrin ndonj knaqsi nga raportet e tyre si bnin dikur. Antart e familjes dhe miqt e afrt nuk


11/53

ofrojn m knaqsin e dikurshme; njerzit n gjendjen e injorancs i duan ata prreth vetm pr shkak tshprehis.

Shkak kryesor pr kt monotoni jan sigurisht qllimet e vogla q ata kan. Edhe personi m ambicioz nbot ka qllime t rndomta, kurse e tra kjo sht rezultat i t jetuarit n nj bot t vogl: diplomimi n njuniversitet me prestigj, fitimi i nj pune t mir, martesa e lumtur, drgimi i fmijve n shkoll, prmirsimi istandardeve t t jetuarit dhe prfundimisht pritja e vdekjes thn ndryshe, ardhja n ekzistenc, rritja dhe

vdekja.

Kalimi i kufinjve t ktyre caqeve, t imponuara nga kultura e injorancs, sht i pamundshm. T gjithaidealet jan vn pr disa dekada t jets.

Sidoqoft, individi, duhet t'ia prkushtoj burimet e tija plotsimit t urdhrave t Allahut me qllim q tsiguroj knaqsin e Allahut. Jeta q kalohet pr shkakun e Allahut nuk bhet kurr monotone. Secilimoment bhet burim i knaqsis e prkushtimit. Njeriu do t qndroj pr pak n kt bot, por nParajs, vend i lumturis s pafundme, ai prfundimisht do t marr shprblimin pr at q ka br.Prandaj, pr besimtarin, sht jourtsi q t vras kohn kot. Prkundrazi, personi e gjen se do moment iksaj jete t kufizuar sht i muar.

Ai q ndjek urdhrat e Kuranit nuk prjeton kurr monotonin. Ai sht njeri i menur q n mnyr tvazhdueshme sjell dika t re n jet. Ai nuk lejon kurr q njerzit q e rrethojn at ose jetn e tij t hyjnn rreth t mbyllur. Madje edhe me burime t kufizuara e n kohra t vshtira, ai gjithnj gjen mnyra prta prmirsuar jetn e vet. N mosh t shtyer, gjithashtu, entuziazmi i tij pr prmirsimin e jets nukzhduket kurr. Prcaktimi i tij q t ndjek rrugn e drejt prfundimisht i sjell jet t mir n kt bot dhen parajs e n jetn e prtejme:

E ata thon: "Falnderuar qoft All-llahu q largoi prej nesh brengat; vrtet, Zoti yn sht q falshum dhe sht bamirs.35:35.

I cili nga mirsia e Tij na vendosi n vendin e prjetshm, ku nuk do t na prek ndonj mundim fizikdhe ku nuk na prek ndonj molisje. Surja Fatir: 34-35

Prkundr shprblimit t ktill, njerzit injorant pranojn kotshmrin e jets s tyre. Allahu, n Kuran ijep arsyet pr nj qndrim t till:

Ata t gji th s bashku nuk kan gux im t' ju lu ftojn, vetm kur gjenden n ndonj vend t fo rt if ikuarose kur jan pas ndonj muri. Armiqsia ndrmjet tyre sht e ashpr. Mund t mendohet pr ta sejan t bashkuar, e n real itet zemrat e ty re jan t prara, sepse jan n jerz q nuk logj ikojn.

59:15. Si shembulli i atyre jo fort moti q prjetuan t keqen e puns s vet, edhe ata kan nj dnimt rnd. Surja Hashr: 14-15

AMBIENTI I LODHSHM

N shoqrit injorante njerzit bjn jet t mundimshme. Kjo sigurisht sht pasoj direkte e mos vnjess besimit n Allahun. Duke mos besuar n Allah, ata supozojn se mund t'i shmangen prgjegjsive t tyrendaj Allahut dhe t knaqen n t gjitha knaqsit botrore t ksaj jete. Por, pr zhgnjimin e tyre, nj gj

i shqetson ata pa mas: stresi. Zgjidhja e tyre e mosbesimit qndron vetm n t supozuarit se nj ambientku nuk imponohet nj sjellje e prshtatshme nga nj ndjenj absolute e s drejts dhe s gabuars por ngaprkushtimi i parimeve vetjake do t'i ofronte atyre paqe, rehati e knaqsi. Megjithat, n kundrshtim meato q presin ata, prvoja e tyre dshmohet t jet tjetr.

Shkaku kryesor pr kt bezdi sht pasiguria. Kjo pasiguri sht pasoj e mos besimit n Allahun. Njerzit,q nuk mendojn fuqin dhe kontrollin e Allahut mbi tr njerzit dhe incidentet, ndjejn frik tvazhdueshme e parehati. T pavetdijshm pr fatin, i cili sht nn kontroll t plot vetm t Allahut, ataluftojn t prballen me tr jetn. Sipas ksaj arsyeshmrie ata, n do moment, mund t'i godas fati i lig


12/53

kurse ata do t jen t dobt e t pandihm.

Ndaj do gjje q ndodh, ata kan qasje negative. Frik e madhe i rrethon ata nga do an. T ngarkuar mestres, mendjet e tyre dshtojn t gjejn zgjidhje pr problemet. Sikur t trajtonin kto probleme duke qenn gjendje t qet mendore, kto do t ishin shtje minore pr t'u zgjidhur. Kryesisht ata jan t palumtur,do gj q takojn gjat jets, pa marr parasysh se a sht e rndsishme ose e kot i bn ata ttendosur. Veanrisht situatat q ata i prshkruajn si t pafat bhen burim kryesor i stresit pr ta.

Megjithat, ajo q sht e zakonshme pr kta njerz sht dmi q ata i shkaktojn shndetit t tyremental. Fjalit q fillojn me ka nse? I preokupojn mendjet e tyre me skenare shkatrruese. Njbiznesmen, pr shembull, i merr parasysh t gjitha pasojat e mundshme t humbjes s nj takimi trndsishm q do t mbahet javn tjetr: ka nse i ikn aeroplani dhe nuk mund t arrij me koh ntakim?; cila do t ishte humbja e tij n situat t till?; si mund t'ia shpjegoj situatn shefit t tij? Janvetm disa nga pyetjet q i shkojn npr kok. Ky qndrim, nuk sht i kufizuar n vetm nj tem. Njqasje e till sht e vrtet pr do aspekt jetsor, si sht shndeti, familja e miqt, shtjet shoqrore eekonomike, vetm disa nga to. Problemet e imagjinuara t bashkshortve t tyre, fmijve e miqve eshtojn stresin.

N ann tjetr, besimtart q jan n pajtim me urdhrat e Kuranit, ndjejn thell n zemrat e tyre paqe,rehati e lumturi. Duke qen t ndrgjegjshm pr ekzistencn dhe fuqin e Allahut, ata kurr nuk tronditennga hallet e shqetsimet. Ata i zgjidhin problemet me menuri. Nse hasin n vshtirsi gjat zgjidhjes s

problemit, kjo nuk ua then shpirtin. Ata e dijn, se fardo q t ndodh, ka nj t mir n vete. Srish, nnj gjendje t paqme mendore, ata shikojn se si t prmirsojn situatn. Me nj qndrim t ktill,rrjedhoj e drejtprdrejt e besimit t tyre n Allah, ata qndrojn larg nga fardo e keqe q mund t japstresi e tensionimi n trupin e shpirtin e njeriut.

Besimtart nuk e humbin kurr besimin e tyre te Allahu; humbja materiale, nj aksident ose smundje nuk eprekin besimin e tij ndaj Krijuesit, meq e dijn se n do gj ka nj t mir. Ata e dijn se, prve Allahut,njerzit nuk kan mbrojts ose ndihms tjetr... n situatat ku veanrisht rrethanat nuk jan t favorshme,ata shpejt vrtetohen se kjo sht prov e Allahut. Allahu ofron arsyet themelore pr kt qndrim n ajetinvijues:

Juve u sht br obligim lufta, ndonse ju e urreni at. Por mund q ju ta urreni nj send, e ai shtshum i dobishm pr ju, dhe mund q ju ta doni nj send, e ai sht i dmshm pr ju. All-llahu di(fundin e do sendi) e ju nuk dini. Surja Bekare: 216

Njerzit injorant jan n mnyr t veant t lndueshm. Stresi, pasoj e arsyes s pakuptimt,shkakton dm t pakthyeshm n trupin dhe shpirtin e tyre. Derisa ndjekin deri n pambarim knaqsin e

jets, ata e gjejn veten t mbuluar nga hidhrimi i brengave t tyre t paarsyeshme. Prve ksaj bote, atahumbin edhe jetn e prtejme. Nse, sidoqoft, do ta kalonin kohn e tyre duke menduar pr jetn eprtejme, n vend se t prodhojn skenare negative, q jan thjesht pjell e imagjinats, ata sigurisht qdo t arrinin lumturin si n kt, poashtu edhe n botn e prtejme.

Al l-l lahu bleu prej besimtarve shpi rtrat dhe pasur in e tyre me xhennet. Luftojn n rrugn e Al l-llahut, mbysin dhe mbyten. (All-llahu dha) Premtim t cilin e vrtetoi n Tevrat, Inxhill e Kur'an. Ekush sht m zbatues i sigu rt i premtimit t vet se All-llahu? Pra, gzonju marrveshjes q bt meT. Ky sht suksesi i madh. Surja Tevbe: 111

DHNJA RNDSI NJERZVE BAZUAR N PASURIN E TYRE, STATUSINE PAMJEN E MIR

Njerzit e pasur vlersohen lart nga injorantt. Sa m shum para q t ket personi, aq m i respektuarbhet.

N shoqrit injorante nuk fitojn nderin vlerat morale, serioziteti dhe modestia. Kto n t vrtet nuk janvirtyte t cilave iu kushton rndsi injoranca. Duke qen baz e vetme e t gjitha raporteve dhe vlerave,paraja paraqet nj struktur krejtsisht tjetr t vlerave morale dhe botkuptimeve n shoqrin injorante;n kt sistem secili dhe do gj ka nj mim dhe nuk ka asgj q nuk mund t realizohet derisa e paguani


13/53

mimin.

Pr shkak t ktij t ashtuquajturi superioritet, njerzit n gjendje t injorancs ndjejn nj admirim tjashtzakonshm pr elitn e shoqris. Pa marr parasysh se sa jan ata t korruptuar, mnyra e tyre ejetess mohet shum, madje edhe imitohet. Sipas ksaj filozofie, personi, megjithse krejtsisht ikorruptuar moralisht, mund t z nj status t lart e t respektuar n shoqri.

Si pasuria, edhe statusi dhe pamja e mir, gzojn nj admirim poashtu n shoqrit injorante. Shpesh,edhe pa e pasur as iden m t vogl pr karakterin e personit, injorantt mendojn se nj person shtsuperior ndaj t tjerve pr shkak t pamjes s tij ose pozits s tij prestigjioze n biznes. N t vrtet kysht sistem mbi t cilin qndron shoqria injorante. Qysh n fmijrin e hershme, t gjith antart eshoqris i msojn kto vlera dhe fillojn t jetojn sipas tyre. Secili e di se cils klas shoqrore i prket,dhe cilat dobi e prparsi i prkasin duke qen antar i asaj klase. Pasuria ka nj prparsi ndaj varfris,sikurse prparsia q e gzojn njerzit e shkolluar ndaj analfabetve dhe njerzit e njohur ndaj qytetarvet thjesht. Ky sht burimi kryesor qesharak i lakmis dhe ndjenja e inferioritetit ndaj ktyre njerzve qduket se kan gjet vend m t mir n kt jet se t tjert. Ndjenjat e tilla i shtyjn pashmangshmnjerzit n konkurrenc. Ata ia kushtojn tr energjin, t menduarit pr aftsit dhe kohn e angazhimitn betej pr kt status. Nj konkurrenc e till pashmangshm i bn njerzit t harrojn qllimin eekzistencs s tyre.

Si pasoj e indoktrinimit shoqror, ata q mendojn se jan superior, supozojn se kan t drejt t ken

kontroll shtyps ndaj t tjerve. Kierarkia e pashkruar q mbizotron n shoqri, pr shembull, bn qpronari t bezdis qiramarrsin e tij. Ngjashm, qiraxhiu mendon se ka t drejt t bezdis rojtarin. Rojtariushtron autoritetin n shtpi, mbi gruan, dhe sipas ksaj mnyre gruaja mbi fmijt. N botn e tyre, ka njkierarki t superioritetit. N kt kierarki secili i di t drejtat e tija individuale dhe kufizimet e autoritetit t tij.

Sigurisht ky sht nj sistem i sjelljes shoqrore me t meta. Njerzit n kt gjendje injorance krijojn njsistem dhe pastaj ballafaqohen me vshtirsi q t pajtohen me rregullat e sistemit q vet e kan krijuar.Ky sht rezultat i drejtprdrejt i t arsyetuarit t patakt. Sidoqft, n vend se t zhdukin kt gabimfundamental, njerzit injorant luftojn t gjejn mnyra pr t qen t suksesshm n kt konkurrenc tpamshirshme.

N kundrshtim me kriteret e shoqris injorante pr superioritetin, me fjal t tjera pasurin, pushtetin estatusin, superioriteti i vrtet fton pr besim n Allahun dhe frikn nga Allahu. Ngjyra e dikujt, pamja e mirose prosperiteti nuk kan rndsi n prezencn e Allahut. Nj dit, secili, i varfr ose i pasur, i bukur ose i

shmtuar, do t hidhet n qefin ku trupi I tij do t reduktohet n parndsi.

Kurani vendos kritere reale pr njeriun:

O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q tnjiheni ndrmjet vete, e s'ka dyshim se te All-llahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr shtruajtur (kqijat) e All-llahu sht i dij shm dhe hollsisht i njohu r pr do gj. Surja Huxhurat: 13

Duke jetuar n nj komunitet njerzish, q kan nj zotrim t brendshm t ktij t arsyetuari kuranor,sigurisht q sht burim i madh i komforit. Nj ambient ku konceptet e dashuris e t respektit jan tizoluara nga vlerat morale dhe t zvendsuara nga virtyte si ndershmria, ndrgjegjsimi moral etj, i jep njfund natyror ktij konkurrimi t pamshirshm. Nj konkurrim i till duhet zvendsuar duke u orvatur pr tqen n rrug t Allahut. Allahu shpall superioritetin e atyre q luftojn n rrugn e Allahut:

T tillt jan duke nxituar drejt t mirave dhe t part do t'i arrijn ato. Surja Mu'minun: 61

Secili (popull) ka nj an, t cils ai i kthehet, ju shpejtoni kah punt e mbara, kudo q t jeni All-llahu ka pr t'ju tubuar t gjithve, All-llahu ka fuqi pr do send. Surja Bekare: 148

I besojn All-llahut dhe s dits, kshillojn pr t mi r dhe largojn nga t kqijat prpiqen pr punt dobishme, edhe ata jan prej t mirve. Surja Ali Imran: 114

ATA JETOJN N NJ AMBIENT KU URTIA E NDRGJEGJA NUK KAN


14/53


15/53

fjal q ata lshojn. Ata e shohin degjenerimin si nj mnyr moderne t t jetuarit.

Ata friksohen se do t jen t poshtruar nse nuk e projektojn imazhin e personit modern. Ky imazh paras gjithash thrret pr talljen e vlerave morale si sht ndershmria. Pr shembull, dikush q ia kthenpronarit parat q ka gjetur n rrug, sht qesharak. N nj situat t till, sjellja e pranueshme sipasnjerzve injorant do t ishte q parat t mos ktheheshin. Ky shembull reflekton vetm nj aspekt t tkuptuarit t vlerave morale n shoqrit injorante. Konceptet si ndershmria dhe thjeshtsia gjithashtu

humbin rndsin e tyre. Falsifikimi dhe t gnjyerit pranohen si dika normale. Personi mund t kryejvjedhje meq nuk sheh asgj t keqe n t. Ngjashm, n kt sistem secili mund t gnjej sa her q tdoj. N kt sistem ata q mendojn ndryshe nuk kan t drejt t kundrshtojn sepse edhe ata kan tdrejt t sillen lirisht (!) n pajtueshmri me vlerat e tyre morale.

Kurani e bn t qart se njerzit q zbatojn vlerat morale t kohs s injorancs vuajn pr kt:

Al l-l lahu nuk u bn asgj t padrej t njerzve, por ata i bjn t padrej t vetes s ty re. Sur ja Junus:44

N shoqrit ku njerzit zbatojn vlerat religjioze, ata sillen me prgjegjsi ndaj njri tjerit meq kan friknga Allahu. Ata kurr nuk denjojn q t jen t pandershm ose t pasinqert, dhe sigurisht kurr nuk Ishtyjn gjrat deri n ekstreme pr t'I br gjrat t vshtira pr t tjert. Vlerat morale bhen baz e tgjitha akteve dhe sjelljeve.

RAPORTET E BAZUARA N INTERES N VEND SE N NDERSHMRI ESINQERITET

Raportet e nxitura nga baza interesi, gjithashtu nj tipar ky i shoqrive injorante, nuk e lejojn fromimin eshoqrive t sinqerta. Miqsit e vrteta krkojn sakrific dhe t menduar; njeriu duhet t marr parasyshnevojat dhe interesat e personit tjetr dhe t synoj mnyra pr t ofruar paqe dhe rehati ndaj tij/saj. Njqasje e ktill, sidoqoft, sht n kundrshtim t plot me t arsyetuarit e njerzve injorant. Arsyeshmriae tyre primitive fton pr bindje jo paqsore ndaj interesave vetjake pr idet e gabuara se jeta sht eshkurtr dhe bota nj vend i prkohshm.

Kjo mnyr e t arsyetuarit sjell dm e jo dobi.. Telashet e shkaktuara nga kjo qasje vetjake I prekin m sshumti ata. Gjat tr jets, ata duhet t kalojn kohn n nj ambient ku nuk prjetojn kurr dashurindhe respektin e vrtet. Ata e dijn gjithmon se miqsit e tyre bazohet n interesa t dyanshme. Padyshim q ata e ndjejn se n koh t turbullta miqt e tyre do t largohen. Ata u qasen njerzve t tjer mementalitet t njjt. Megjithat gjat tr jets s tyre ata ankohen se nuk kan miq t vrtet.

Njerzit q jan injorant supozojn nj qasje vet-sakrifice ndaj miqve t tyre vetm kur besojn se do tken ndonj prparsi. Prkohsisht ata shtiren sikur jan miq t mir. Megjithat, kur prparsit qfitohen nga lidhja t ken kaluar, ata mbajn nj qasje t largt e t ftoht, duke ln t kuptohet se ata nukkan m nevoj pr nj lidhje t till.

Ky n t vrtet sht nj proces shum i njohur. sht interesant fakti se askush nuk dnon t tjert osenuk i kundrvihet ktij sistemi, sepse t gjith antart e shoqris injorante mendojn n mnyr t njjt.Madje edhe martesat dhe raportet ndrmjet antarve t ngusht t familjes jan t bazuara n kt sistem.N vend se t ofrojn besim, dashuri e respekt, t dyja palt i qasen njra tjetrs me qllim q t prfitojnndonj dobi. N prgjithsi grat e shohin martesn si garanc pr t ardhmen. Xhirrollogaria bankare e

burrit t ardhshm n t shumtn shrben si siguri jetsore. Edhepse nuk thuhet haptazi, martesakonsiderohet si kontrat. Nse njeriu sht i pasur, gruaja supozon se ka br nj zgjidhje te duhur. Burri endjen t njjtn gj dhe supozon se sht ai q ka mashtruar tjetrin. Sikur n t gjitha punt, ai synon q tket disa dobi; gruaja e tij e bukur bhet dika me t ciln ai lavdrohet. Tekefundit, ai siguron ekzistencn edikujt n shtpi, kurse gruaja gjat tr jets do t kryej n qetsi punt shtpiake, t hekuros kmishat etij dhe t kujdeset pr fmijt.

Sistemi i till sht pashmangshm pasoj e t qenit larg nga botkuptimet islamike. T shikuarit e njeriut sinj mjet pr t realizuar qllime t veanta sht, n nj mas t madhe, pjes e dmit q shkaktohet nga


16/53

jobesimtart n shoqrit q jan zhytur n injoranc.

Kjo arsyeshmri e shtrembruar sht bartur gjithashtu te brezat e rinj. T ndikuar nga prindrit e tyre,fmijt fillojn t'i shohin ata si furnizues t cilt kudjesen pr ta, i marrin nga shkolla, dhe prfundimishtaranzhojn pr ta nj profesion t respektueshm. N ann tjetr, prindrit i shohin fmijt si pron n tciln duhet investuar. Qllimi i tyre final sht q t ken dik q do t kujdeset pr ta kur t plaken. Ktoqllime, q kurr nuk thuhen zshm, por ndjehen e prjetohen intenzivisht, e preokupojn mendjen e t

gjith individve n shoqrit injorante.

Si e kemi par, duke besuar se kan br m t mirn pr jetn e tyre, t gjith antart e shoqrive ttilla, i prshtaten ktij rregulli pa ndonj prjashtim. Sidoqoft, sht humbje e madhe nse nuk prjetohetmiqsia dhe ndershmria e vrtet, madje edhe me bashkshortin ose fmijt. Njohuria se edhe antart efamiljes s ngusht, i qasen njri tjetrit me qllime materiale sigurisht q shkakton dhimbje t brendshme.

Sidoqoft, rrnjt e smura nga mentaliteti i korruptuar i shoqrive injorante nuk jan t kufizuara vetm nrastet e lartprmendura. Vetmia q ndjehet n kt bot zgjat poashtu n prjetsi. Allahu paralajmronnjeriun pr nj zhgnjim t till q m prpara.:

N t vrtet ju na erdht nj nga nj (t vetmuar), ashtu si ju krijuam s pari; keni ln prapashpins at q u patm dhn, e nuk po shohim se i keni me vete ndrmjetsuesit tuaj, t cilt imendonit se pr ju jan ndihmtar (i shoqronit All-llahut). S'ka dyshim, sht kputur lidhja mesjush , dhe mbaroi ajo ka mendonit (ndrmjetsues apo zo tra tj er Surja En'am: 94

Kur personi i dorzohet Allahut, Ai e mbron at. Personi i till bhet mik i prjetshm i t gjithprofetrve, engjujve e besimtarve.

E kush do q i bindet All-llahut dhe t drguarit, t tillt do t jen s bashku me ata q All-llahu ishprbleu: (me) pejgambert, besnikt e dalluar, dshmort dhe me t mirt. Sa shok t mir janata! Surja Nisa: 69

T JETUARIT N KUSHTE T PAPASTRA

T arsyetuarit primitiv, puna pr t mbijetuar qllimin e fundit t jets, bn q antart e saj t bien n stiljetsor t paorganizuar. Nj ndr themelet e ktij mentaliteti sht q t ket m shum koh q t nxirretknaqsi nga jeta. Ky qllim, duke manifestuar veten n fraza t zakonshme si sht prfitimi sa mshum nga jeta ose ruajtja e momenteve t caktuara, promovohet energjikisht dhe inkurajohet, si stil ibashkohor i jetess.

Ka nj shtje tjetr q krkon t prmendet ktu: fakti se individt nuk i kushtojn rndsi askujt tjetr posvetes, duke mos treguar kshtu dashuri t vrtet dhe respekt pr askend, n t vret paraqet nj mnyrt till t t jetuarit. Situata bhet m e qart n martes ku iftet humbin respektin e ndrsjell. Menjherpas martess, t dyja palt nuk hezitojn t sillen n mnyr n t ciln nuk kan guxuar t sillen para se tmartoheshin. T kaluarit e pjess m t madhe t dits n pixhama, me fytyr t palar, flok t pakrehur earom t keqe nga goja, ose t jetuarit n shtpi ku siprfaqet e kuzhins vlojn nga ent e palara trditn, jan t gjitha rezultat i ktij mentaliteti.

Me t vrtet, ky mentalitet nuk sjell tjetr prve vshtirsive, rregullimit e kaosit pr jetn e njerzveinjorant. Me pretekstin e mos humbjes koh, ata i shmangen shum gjrave q do t sillnin nj grim

estetik n jetn e tyre. Ata merren vetm me esencn dhe nuk prpiqen q t bjn ambientin e tyre tbukur. Pr shembull, gjat kryerjes s punve shtpiake ata nuk i kushtojn rndsi detajeve. Atyre u dukete vshtir q t pastrojn; nse papastrtia prreth nuk shihet, sht nj arsye e majftueshme pr t mospastruar. Disa njerz e prceptojn hekurosjen, brjen dush, ndrrimin e arafve t ndotur, peshqirveose rregullimin e dhomave t tyre si humbje kohe. Ata nuk i pastrojn rrobat e tyre derisa nuk shihen njollaose ndyrsi e dukshme n to. Ata nuk mrziten q t rruhen. Veanrisht n koh t ftoht ata nuk duan qt pastrohen. N t shumtn ata pastrojn vetm flokt. N disa kultura, femrat gjejn zgjidhje praktike prkt: ato vizitojn floktarin njher n jav dhe nuk ndjejn nevoj q t pastrojn flokt e tyre deri n vizitntjetr te floktari. N vend se t bjn dush, ata prgjithsisht kamuflojn fardo kundrmimi tpadshirueshm me parfum e dezodorans, q i bn edhe m shqetsues. Njerzit injorant i kushtojn


17/53

rndsi pamjes s jashtme t rrobave, megjithse nuk ndjejn nevojn pr t pastruar rrobat qkundrmojn er t rnd t djerss, ushqimit ose cigareve.

T kuptuarit primitiv t higjiens sht veanrisht i prhapur te t rinjt. Rrobat e tyre t paraplqyera jant ngrna, ose jan xhinse t shqyera t zhytura n papastrti. N universitete e diskoteka ose edhe nprrrug, sht e njohur mir ulja npr trotuare ose shkall, duke mbajtur veshur xhaket t ndotur lkure,kpuc t prbaltura, dhe ant t ngjyrosur. Ata prgjithsisht nuk e pastrojn garderobn e tyre; rrobat e

ndyra e t shkatrruara hidhen n garderob, bashk me t pastrat. Pastruesja bn pastrimin njher njav; dhe pr t mos kaluar kohn duke lar ent ata preferojn ushqimin e shpejt.

E inkurajuar nga preteksti i modernizmit, kjo mnyr t kuptuari e jetess gzon nj popullaritet t veantndr nj shtres t shoqris t quajtur intelektual. Shumica e ktyre njerzve, n t shumtn e rasteve eprbr nga gazetart, autort, piktort, aktort, poett e njerzit e shou biznesit, projekton imazhin eintelektualit me mjekrra t ndyra, flok t yndyrshme e rroba t rregullta. Ata besojn se paraqitja me rrobat pastra e t shtruara sht n paprshtatshmri me karizmn e tyre. Disa kushte t papastra sigurisht qndikojn negativisht te kta njerz injorant. Qofshin t rinj apo t vjetr, ata zhvillojn smundje tshkaktuara nga paushqyeshmria dhe kushtet josanitare. Duke thithur tym cigaresh n zyrat e tyre, tregtuarn qendra tregtare, kafiteri etj., lkura e tyre shndrrohet n t verdh dhe ata vuajn nga probleme seriozet mushkrive. Sidoqoft, kto jan efekte negative q shihen vetm n trup. T jetuarit n vende t ndoturae t rregullta, bashk me njerzit e tjer q nuk brengosen pr kushtet sanitare, ka efekt negativ edhe npsikologjin e tyre. Me koh, ata bhen trsisht t pandjeshm ndaj bukuris dhe estetiks. N t vrtet

kjo sht pasoj e zgjidhjes q ata duan ta bjn.

Prkundrzai, Kurani inkurajon njeriun q t jetoj n vendet m t pastra e m t bukura t mundshme. NKuran, Allahu jep llogari t detajuar se si duhet t drejtojn jetn e tyre besimtart:

Dhe rrobat tua pastroji! Surja Mudeththir: 4

. All-llahu i do ata q pendohen, dhe ata q ruhen prej punve t ndyta e t neveritshme. SurjaBekare: 222

O ju njerz, hani nga ajo q sht n tok e q sht e lejuar dhe e mir, e mos shkoni hapave tdjallit se ai sht armik i hapt i juaji. Surja Bekare: 168

T pyesin ty (Muhammed), ka u sht lejuar atyre? Thuaju: "U jan lejuar t gjitha gjrat e miraSurja Maide: 4

Ai do t lejoj pr ta do t mir dhe i ndalon nga do e keqe Sur ja A'raf: 157

Dhe kur shtpin (Qaben) e bm vendkthimi dhe vendsigurie pr njerzit, (u tham) Vendin kuqndroi Ibrahimi pranojeni pr vendfaljeje! Ibrahimin dhe Ismailin i urdhruam: ju t dy pastrojenishtpin Time pr vizituesit, pr ata q qndrojn aty dhe pr ata q falen aty. Surja Bekare: 125

Disa than: "Zoti juaj e di m s miri se sa keni ndejur, prandaj drgojeni njrin prej jush me ktargjend (monedh argjendi) n qytet, e t zgjedh ushqim m t mir, e t'ju sjell at juve dhe le tket shum kujdes e t mos i jap t kuptoj askujt pr ju" . Surja Kehf: 19

O Jahja, merre librin me shum kujdes, dhe ashtu, dhe ashtu Ne i dham atij urtsi ku r isht e fmij.

Surja Merjem: 13

N emr t modernizmit, njerzit injorant, me duar t veta, krijojn papastrti dhe ambient t paorganizuar.N ann tjetr duke qen n pajtueshmri me parimet e Kuranit, besimtart gzojn bukurit e ksaj jetepara se t arrijn n jetn e prtejme.


18/53

Vlerat morale t injorancs

N shoqrin e zhytur n injoranc, ekziston vetm nj lloj i vetm i karakterit njerzor. Edhepse sa u prketdetajeve, ata ndryshojn nga nj person te tjetri, tiparet e ktij karakteri jan rrnjsisht t njjta. Arsyejakryesore pse njerzit injorant e kan kt karakter t prbashkt sht evidente:mosbesimi i tyre nAllahun e jetn e prtejme.

sht e padobishme q t presim nga dikush, i cili nuk i friksohet Allahut, q t sillet me ndershmri eprgjegjsi. Kjo ndodh sepse kta njerz mendojn se Allahu nuk sht n dijeni se far ka n mendjet etyre ose se ka bjn ata fshehurazi.

N kt pjes, ne do t shqyrtojm mtutje, vlerat morale t dnueshme t cilat indoktrinohen ngaarsyeshmria primitive e injorancs. Megjithat, para se t hyjm n detaje duhet sqaruar nj shtje:karakteristikat q do t prmenden m posht ekzistojn n shpirtin e do njeriu. N Kuran, Allahu einformon njeriun se kto tipare jan inspiruar n shpirt pr shkak t gjykimit themelor t njeriut n tok:

Pasha njeriun dhe At q e krijoi at!

91:8. Dhe ia msoi se cilat jan t kqijat dhe t mirat e tij.

91:9. Pra, ka shptuar ai q e pastroi vetveten.

91:10. E ka dshtuar ai q e poshtro i vetveten. Surja Shems: 7-10

Vetm njerzit e pajisur me mirkuptim t besimit nuk lejojn q urdhrat negative t shpirtit t'i udhheqinata drejt devijimit t rrugs. Ata demonstrojn nj prkushtim t fort pr pastrimin e shpirtrave t tyre:

Natyrisht, njerzit injorant, t cilt kurr nuk mendojn pr Ditn e Gjykimit, nuk gjejn asnj arsye pr tdnuar vlerat morale t dnueshme dhe q t'i zvendsojn ato me vlera q jan t drejta n pranin eAllahut.

Ka edhe nj shtje tjetr q krkon t prmendet: ndr njerzit injorant, mund t ket t till q, pr arsye

t caktuara, heqin dor nga kualitetet e dnueshme t lartprmendura. Mund t jet q kta njerz, prdobi personale ose shkaqe t tjera, i shmangen sjelljes sipas urdhrave t injorancs. Sidoqoft, duhet tkuptohet se kta njerz sillen me prgjegjsi, por jo nga fakti se ia kan frikn Allahut. Me fjal tjera, nuksht frika nga Zoti q i bn ata t mos ndjekin rrugn e injorantve. Kjo sht nj shtje me rndsi,sepse kur t ken ndrruar kushtet t cilat nuk shkonin krahas interesit t tij, personi q nuk ka frik ngaAllahu mund t ndryshoj befas sjelljen. Kshtu, nj person zemrgjer e i but, mund t bhet befas i keq ei ashpr. Duke mos ndjer frik nga Allahu, ai sht i prirur pr t liga dhe i zoti pr t kryer vepra t kqijan do koh.

Shkurt, pra jo t gjith individt n shoqrit injorante paraqesin qndrimet e prshkruara n faqet n vijim.Sidoqoft, nuk ka arsye pr t besuar se ata nuk do t ndryshojn kurr mendjet e tyre dhe befas t fillojne t sillen me injoranc. Fakti se dikush nuk ka frik nga Allahu e bn at t hapur ndaj fiksimeve tinjorancs. Prkundrazi, zbatimi i parimeve kuranore, q bazohen vendoshmrisht n frikn nga Allahu, nuklejon kurr indorktrinim t fardo lloji dhe e bn njeriun t prkushtuar drejt Vullnetit t Tij.

N kt pjes, do t shpjegohen disa aspekte t dnueshme t injorancs:

PRTACIA

Njerzit e konsiderojn prtacin si dika me konotacione t kufizuara. N t shumtn ata kurr nuk epranojn iden se edhe ata mund t jen prtac. Prtacia u mvishet vetm atyre njerzve q jan m pakt ndjeshm q t marrin prsipr fardo prgjegjsie n krahasim me individt e tjer n shoqri. Nse elm kt anash, ajo q nnkuptohet me prtaci sht nj rregullim i sjelljes, q n shoqri ka pasojaserioze negative, si n aspektin shpirtror ashtu edhe n at material. Ka gjasa q njerzit injorant ta ken


19/53

pikrisht kt rregullim.

Ekziston nj dm i madh q ia bn prtacia njeriut: vnja n nj gjendje t plogsht mendore. Sidoqoft, ajoq e mbush njeriun me virtytin e t qenit qenje njerzore sht aftsia e tij pr t menduar. Nse njeriu nuke v kurr n pun kt aftsi, ai bhet nj qenje mekanike, plotsisht i pa menuri e mendjehollsi. Ireduktuar n kt shkall, individi mbshtetet n nj stil jete statike, t kufizuar nga rregulla e parime tdhna. Brja ndryshe e dikaje, me qllim t prmirsimit t jets, bhet pothuajse e pamundur pr

personin e till. N vend t t qenit skrupuloz dhe t prkushtuar pr prmirsimin e kushteve ekzistuese,atyre ju duket sikur sht m leht t pajtohen me status quo-n, pa gjykuar ose pyetur.

Ndkimi i prtacis mbi ndrgjegjen dhe vullnetin shihet n t gjitha dimensionet e jets. Ata q mendojnpengesa kurr nuk synojn prgjigje n pyetjet m thelbsore si jan: pse jetojm n kt bot? Edhe psee njohin rndsin e ktyre shtjeve, ata preferojn t tjert q t mendojn thell n dobi t tyre. Kjogjendje mendore n nj pik t caktuar mund edhe t rrezikoj mirqenjen shpirtrore e materiale t njeriut.

Pr shembull, ai dshton q t ndrmarr masa pr t mbajtur shndetin e plot. Ose fjala vjen ai e shtyenvizitn te mjeku kur vuan nga smundje serioze. Pr m tepr, ai bn do prpjekje q t'i shmangetnnshtrimit t tretmanit t kshilluar nga mjeku.

Prtacia e largon at nga t gzuarit e jets, ose nga t kaluarit e kohs s mir. N vend se t knaqetvet, ai i shikon t tjert se si knaqen, sepse nuk bn asnj orvatje n drejtim t vetvetes.

Duke pasur mundsi t prgatis nj vend t rehatshm pr veten, ai preferon t jetoj n nj vend tparehatshm, vetm e vetm sepse e konsideron si t vshtir q t mendoj pr kt.

N vend se t gatuajn ushqim t shndetshm, njerzit injorant preferojn ushqimin e shpejt, sepse aisigurohet m leht. Atyre u duket e vshtir t lexojn dhe t zgjerojn horizontet e tyre, dhe kshtugjithmon e kufizojn veten duke menduar n mnyr t ngusht. N vend se t koncentrohen n mnyra tndershme t fitimit t parave, ata duan q t fitojn shuma t mdha parash, prandaj provojn mnyrailegale e t pa mundimshme. Kur ballafaqohen me vshtirsi serioze, ata preferojn vetvrasje q shtmnyra m e leht pr t shptuar nga situata. N kt tem mund t jipen shembuj pakufi; sidoqoft idejakryesore e njerzve injorant sht q t mbijetojn duke br orvatjet minimale.

Mnyra m e mir pr ta br kt sht q t lejohet prjetsimi i status quo-s. Kjo sht arsyeja pse n

shoqrit injorante produktiviteti e kreativiteti vazhdimisht bien. Si n nivel personal, nj prapakthim i till zvend edhe n nivelin shoqror. Nuk ndodh q dika t popullarizohet n nj vend e t mos jet n modedhe n vendin tjetr. Kngt, filmat, e metodat komerciale t propagands kopjohen menjher. Arsyejakryesore q qndron prapa ksaj sht sigurisht prtacia dhe mungesa e prkushtimit ndaj risive.

Si e pam, prtacia sht nj ndr rregullimet serioze t sjelljes nga e cila vuajn njerzit injorant.Sidoqoft, sht interesante se kjo sjellje nuk dnohet kurr n shoqri; prkundrazi pranohet si tiparnormal. Njerzit q jan t prfshir n kt sistem as nuk jan t vetdijshm madje pr dmin q sjell ain jetn e tyre dhe pr bukurit q i humbasin. Skndejmi, ata nuk gjejn arsye q t ndryshojn situatn.

Zbatimi i parimeve kuranore i largon t gjitha kto tipare t cilat jan karakteristike pr injorant, ka e bnnjeriun q t ndrmarr veprime n besimin e vet ndaj Allahut e jets s Prtejme; kjo e bn at q t bjorvatje serioze q t angazhohet n vepra t mira. Personi i till nuk ka koh q t humbas n kt bot.do moment q kalon sjell nj mundsi pr vepra t mira. Ai ka qllime t larta q duhen arritur.

Skndejmi, n vend se t jet prtac, ai provon t jet produktiv dhe t demonstroj prkushtim tpaprkulshm ndaj puns. Allahu shpall n Kuran se ky sht lloji i njeriut q ai e vlerson:

Shpejtoni n at q fitoni falje prej Zotit tuaj dhe Xhennetit q gjeria e tij sht si gjersia e qiellit ee toks, i prgatitur pr ata q i besuan All-llahut dhe t drguarve t Tij. Ajo sht dhunti e All-llahutq ia jep kujt t doj, e All-llahu sht dhurues i madh. Surja Hadid: 21

E kush e ka pr qllim botn tjetr, duke qen ai besimtar, prpiqet pr t ashtu si i tako asaj,angazhimi i tyre do t jet i pranishm (t Zoti). Surja Isra: 19


20/53

XHELOZIA

Nj ndr ve[orit themelore t shoqrive injorante sht xhelozia. Duke mos pasur besim n jetn eprtejme, njeriu e przgjedh kt bot plot ambicje. Ai dshiron t ket prparsi ndaj t gjitha mundsiveq ofron kjo bot dhe t knaq pasionet e paskajshme q i ka. Me aq intensitet ndjehet ambicja saq aigjithmon dshiron q t jet m I miri n do aspekt t jets. Qllimi i till bn q njeriu n mnyr tpashmangshme t'i prceptoj t gjith ata q e rrethojn si rival potencial.

Ky pikvshtrim, q sht baza kryesore e xhelozis, i jep form pothuajse tr jets s personit duke filluarq nga lindja e tij. Ai i mson prmendsh rregullat e konkurrencs dhe, pa ndonj vshtirsi, i shndrronato n praktik. N nj moment t caktuar t jets, ky pasion arrin ekstreme t tilla sa q ai nuk mund tpranoj q qenjet e tjera t jen superiore ndaj tij ose thjesht nuk mund t prballoj q t tjert t jen tsuksesshm..

Me nj botkuptim t till, njerzit injorant orvaten q t'ia prkushtojn tr energjin e tyre eprsis njetn e tyre profesionale ose n fardo aspekti t jets sociale. Ata duhet t martohen me gruan m tbukur ose burrin m t pashm. Atyre gjithmon duhet t'u takojn shtpit m madhshtore, mobiljet mluksoze, vetura m e mir, fmijt m t suksesshm, rrobat m kualitative. Duhet t jen ata t tillt q tudhtojn n vendet m t bukura n bot. Ky botkuptim prfundimisht on n konkurrenc vitale prnjerzit injorant. T shtyr nga xhelozia, ata nuk duan q t tjert t prosperojn. Kjo me siguri demonstronnj mentalitet me t meta, meq bukuria, pasuria ose standardet relativisht m t mira t jetess s ttjerve nuk jan penges pr prmirsimin e dikujt.

Arsyeja me t meta e shoqrive injorante nuk sht e kufizuar n kta shembuj. T qenit xheloz shtpranuar sikur karakteristik e t qenit t vlersuar n publik. Ata q thon se nuk jan xheloz besohet se

jan jonormal dhe t jashtzakonshm. Sipas asaj q krkojn bindjet e injorancs, raportet njerzoreduhet t udhhiqen nga xhelozia. Nse, fjala vjen, nj person injorant ka dik q me t vrtet e do, aikujton se nuk duhet ta l asknd tjetr q t'i ofrohet, q t ndjej ndonj lidhje me t ose t bhet mik i tij; aiduhet t mbetet miku i tij dhe vetm i tij. Sidoqoft, nj individ mund t duhet nga m shum se nj person.Dashuria e njrit nuk e afekton aspak dashurin e tjetrit. Prkundrazi, nse ai individ i caktuar ka njpersonalitet t mrekullueshm, sht e natyrshme q shum njerz do t ken dshir q ta duan.

Duke mos ndjer kurr knaqsi me at q kan, ata q vuajn nga xhelozia nuk mund t arrijn kurrlumturin e vrtet. Ekzistenca e gjrave m t bukura rreth tyre i bn ata q gjithmon t jen nervoz dhedepresiv. Ky sht shpjegim i arsyeshm i dmit q mund t shkaktohet nga xhelozia.

N vend se t zbatohet nj sistem i till i vshtir e i mundimshm, sht m e prshtatshme q tpajtohemi me at q sht shpalosur nga Allahu dhe t spastrojm mendjen nga xhelozia, zilia e lakmia dhet'i shmangemi joshjes. Shpirti i njeriut sht i prirur nga xhelozia, por sht e mundshme, dhe n fakt, e lehtq prmes urtis e ndrgjegjes t lirojm veten nga kjo ndjenj. Ky fakt shpjegohet n Kuran si vijon:

Koprracia sht e pranishme ndr n jerz. Por, nse silleni mir dhe ruheni, s'ka dyshim se All-llahuhollsisht sht i njohur me gjithka veproni. Surja Nisa: 128

Allahu I urdhron njerzit q t pastrojn shpirtin e tyre nga xhelozia dhe ta zvendsojn at me njqndrim krejt tjetr, duke I dhn prparsi dshirave e nevojave t njerzve t tjer m shum se sashpirtit t vet.

Ky me t vrtet sht nj qndrim vet-sakrifice. N nj numr ajetesh n Kuran, jan treguar veprat eshpirtit t spastruar trsisht nga xhelozia:

Ata jan q pr h ir t Ti j u japin ushqim t varvfr ve, jetimve dhe t znve robr. Su rja Insan: 8

Ata q prkundr dashuri s pr t, u japin pasur in e vet t afrmve e jet imve, t var fr ve dheudhtarve, lypsve dhe pr lirimin e skllevrve. Surja Bekare: 177

Muslimant ia japin t tjerve t gjitha, madje edhe gjrat t cilave u kushtojn shum rndsi dhe dukebr kshtu ata kurr nuk devijojn nga asnj lloj ambicje ose xhelozie. Ndjekja e parimeve t Kuranit


21/53

sigurisht q do t largoj tr hidhrimin nga zemra dhe do t ndihmoj q t arrihet knaqsia e mir eAllahut.

ARROGANCA

Pr shkak t t mirave q u jan dhn nga Allahu, njerzit injorant jan shpesh t pushtuar nga mania e

madhshtis. Ata q jan helmuar nga kjo e lig e quajtur arroganc e shohin shum shpejt veten si njeriunm t menur e m t talentuar n tok.

Pr m tepr, paraja, statusi ose bukuria nuk jan thelbsore q dikush t jet arrogant; kur nj person esheh inteligjencn e vet si superiore ndaj t tjerve ai mund t zihet leht n injorancn e vet-besimit. Njperson arrogant beson se t gjith njerzit rreth tij jan t paaft, prderisa ai, vet, sht shum i talentuare skndejmi edhe madhshtor.

Me koh, kto bindje u bn filozofi baz e t gjitha sjelljeve. Me kt mnyr t t menduarit, njerzitarrogant mosprfillin gjith kshillat ose kritikat q mund t'u ndihmojn pr t menduar m qart. Atashpesh poshtrojn njerzit e tjer duke shprehur shpesh antipatin pr ta ose idet e tyre. Pr m tepr,ata bartin bindjen se sa her vihen n dukje gabimet e t tjerve, del n shesh prsosmria e tyre.

Nj keqkuptim i till n t vrtet sht i dmshm pr njeriun. Arroganca e errson mendjen n at mas

sa q njeriu kurr nuk arrin ta kuptoj shkalln n t ciln ka arritur. Derisa, si pasoj e mungess s tkuptuarit t duhur, secili q e rrethon ndjen mshir pr t, ai beson pr veten se sht nj person imrekullueshm. Ai mtutje beson se sht person q gzon respektin e t tjerve. Sidoqoft, nkundrshtim me at q beson, nj qndrim i till me synim t dukshm pr t qen superior e bn njeriuninferior n syt e t tjerve; njerzit e ktij lloji jan thjesht antipatik, t pa respektuar dhe prfundimishtlihen vet n shoqri.

Nj person arrogant kurr nuk mund t bj n shok t afrt; duke mos pasur zemrgjersi e modesti, ai nukshfaq respekt pr t tjert. Sjellja e till pashmangshm shkakton ankth ndrmjet njerzve q e rrethojn.

Jo vetm pr njerzit rreth tij, por edhe pr vet personin, arroganca me siguri sht burim kryesor prtelashe. S pari, personi q pohon se sht superior ndaj t tjerve duhet gjithmon t jet i matur; ai nukduhet t gaboj kurr. Prndryshe, ai mund ta humbas t ashtuquajturin respekt q e ka fituar n syt enjerzve. Nj qndrim i till me siguri q krkon orvatje t dhimbshme. Ai nuk mund t shprehet lirshm ose

t trajtoj njerzit ashtu si ka dshir; ai duhet t ket parasysh t gjitha pasojat e do sjelljeje q mund tnxij imazhin e tij. Nse ndonj lloj sjellje e veant i prshtatet imazhit t tij, ose ka nj efekt prmirsuesn t, ai vendos ta plotsoj. Nse jo, ai thjesht mbetet i heshtur. Ai nuk mund t qeshet, knaqet e as tmarr pjes n ndonj bised intime ashtu si do t dshironte. Kjo vmendje e prpikt ndaj detajeve tktilla prfundimisht e shpalos veten n trup e fytyr, n form t gulit. Nj shfaqje e till i jep fytyrsparaqitje t shmtuar e t padomethnje. Pr m tepr, prkundr faktit se shpirti i njeriut sht krijuar siqenje sociale me knaqsi natyrore t shoqrimit, nj person arrogant mbetet i largt dhe i ftoht ndajnjerzve, dhe skndejmi nuk prjeton kurr nj raport t afrt me njerz.

Sjellja e till, sidoqoft, sht e padomethnje dhe e dmshme pr shpirtin e njeriut. Njeriu sht vetmshrbtor i Allahut, qensisht i dobt dhe i varur nga Krijuesi pr t gjitha nevojat e tij. Ai nuk ka kontroll mbiformn e trupit t tij ose mbi talented q zotron. T gjitha kto formsohen nn kontrollin e Allahut.

Arroganca krijon nj person jo t shndosh mentalisht, t paaft madje edhe pr t kuptuar nga

madhshtia e Allahut. Personi i till nuk mund t mendoj se edhe ai vet sht thjesht nj ndr miliardaqenje q jetojn n kt planet. Kapaciteti i t menduarit i nj njeriu arrogant bhet aq i kufizuar saq ai nukarrin t kuptoj se ai nuk mund kurr t krijoj dika t ngjashme me krijimin e Allahut. Ai as nuk mund tmendoj se sa i lndueshm sht ndaj smundjeve q shkaktohen nga viruse e mikrobe, t gjitha tpadukshme pr syrin e lir. Duke pasur parasysh kto fakte, pr njeriun e urt, shmangja nga t qenit rob iAllahut sht e pakuptueshme.

Dmi q i shkaktohet shpirtit t njeriut nga arroganca sht i dukshm. Sidoqoft, shkatrrimi q sjell ai nukkufizohet vetm n kt bot. Allahu shpall se, n botn e prtejme, ata q jan sjellur me arroganc do t


22/53

prballen me dnim t hidhur.

Andaj , hyni n dyert e xhehennemit , aty do t j eni pr jet: sa vend i keq sht ai i kryelartve! " Sur jaNahl: 29

Dhe kur i thuet atij: " Kij fri k All-llahun!", at e kap eufori pr pun mkati. Shtrat i shmtuar sht aiq i takon atij (Xhehennemi). Surja Bekare: 206

T QENIT HAKMARRS

Pr njeriun, mendja e t cilit nuk kupton plotsisht botn e prtejme nuk ka ndonj arsye q t fal dhe tjet tolerant. Arsyeja q i udhheq thjesht i sygjeron se kjo jet sht e shkurtr dhe e prkohshme,prandaj secili duhet t marr sa m shum nga ajo. Nn kushte t tilla, interesi personal duhet t ruhetvendosmrisht kurse atyre q jan penges pr prparimin e ktyre interesave duhet t'u jepet nj msim imir. Mtutje, kjo arsyeshmri urdhron se personi nuk duhet t harroj kurr asnj sjellje t keqe. Iudhhequr nga ndjenja e hidhrimit, ai duhet gjithmon t preokupoj mendjen me kujtimin pr sjelljen e epadrejt ndaj tij dhe t bj plane q t hakmerret sa m shpejt q t jet e mundur.

Kujdesi pr hidhrimin, te personi i till, sa nuk bhet shprehi; nganjher nj gabim i vogl nuk harrohet medekada. Kryesisht, sjellja e keqe sht e vogl; aq e vogl saq nuk mund t kujtohet nga fajtori. Megjithat"

I supozuari" beson se fitili ndezs qndron prapa atij gabimi. N shoqrit injorante, pasioni pr hakmarrjeshpesh rezulton n incidente t padshiruara si jan lndimet ose vrasjet.

Sidoqoft, nj qndrim i till i shkakton m shum dm vet personit. Ai ndjehet i shqetsuar dhe beson senjerzit rreth tij ndjejn armiqsi ndaj tij. Ai e vlerson do incident n drit t ktij mosbesimi t pabaz.Duke i prkushtuar tr energjin dhe aftsit e veta ndjekjes s inspirimeve negative t shpirtit t tij,personi i till prfundimisht bhet i pa kreativitet dhe produktivitet. Pr m tepr, ai sht ln n mshir turrejtjes e hidhrimit, dhe trsisht e humb gzimin n jetn e tij.

Megjithat, hareja q i jep njeriut falja dhe toleranca sht pakrahasueshm m e madhe se do knaqsinga t qenit i xhindosur, pasoja e urrejtjes dhe dshira pr hakmarrje. N kundrshtim me at se si shihetkjo n shoqrit injorante, falja sht virtyt dhe sht sjellje q ia vlen t lavdrohet. N Kuran, faljalavdrohet kshtu:

Thuaj: "All-llahu m urdhroi mua drejtsin dhe n trsi kthejuni Atij n do namaz (lutje) dheadhurojeni At duke qen t sinqert n lutje vetm pr t. Ashtu sikur q ju filloi (krijoi) s pari do tktheheni te Ai. Surja Araf: 199

Ndshkimi i t keqes, bhet me nj t keqe n t njejtn mas, e kush fal e bn pajtim, shprblimi i tijsht tek All-llahu. Vrtet, Ai nuk i do zullumqart. Surja Shura: 40

Pr dallim nga kjo jet e zymt e injorancs, parimet e Kuranit ofrojn nj ambient m t ngroht. Kjopoashtu sht treguar si nj karakteristik e parajss. Kshtu na prkujtohet se falja sht sjellje e vitytevet larta:

Nga zemrat e tyre kemi hequr (kemi zhdukur) do gj q ishte krijuar nga zilia (nga urrejtja), jan nXhennet, ku rrjedhin l umenj, e ata thon: " falnderojm All-llahun q na udhzoi pr kt (pr iman,

pr pun t mira, na hoq zilin, na futi n Xhennet), pse sikur t mos na drejtonte All-llahu, ne nuk dot dinim t udhzohemi. Vrtet, t drguarit e Zotit na e than t vrtetn dhe ne i besuam!" E atyreu drejtohet t hirrje: " Ky sht Xhenneti, iu dha juve pr at q vepruat. Surja Araf: 43

T QENIT I INATOSUR DHE I MRZITUR

Ata q zbatojn "parimet morale" t cilat i kan rrnjt n injoranc e kan nj tipar t prbashkt: t qenit imrzitur dhe depresiv. Njerzit e till vazhdimisht shprehin ankesa. Pr m tepr, atyre q nuk u mungonasgj orvaten t gjejn dika n mnyr q t mund t ankohen. N shoqrit injorante, kjo shtshndrruar n shprehi absolute, sikur t ngrnit e t pirt. Prve ksaj, meq kjo sht shprehi e shum


23/53

njerzve kjo sht pranuar me gatishmri nga shoqria.

Q nga momenti kur dikush zgjohet n mngjes, do gj mund t bhet shkak pr ankes. Mungesa egjumit t mir, moti i nxeht ose zhurma e fqinjve mund t jen shkak pr ankesn e asaj dite. Njerzitinjorant pamshirshm ankohen pr trafik t dendur, jet t zymt n qytetet e mdha, natyr t smur tnjerzve prreth, t lodhuri, jet monotone, fqinj t kqinj, moskuptim nga njerzit e tjer dhe shum gjra ttjera q mund t imagjinohen. Nse nuk ka arsye pr ankesa, ankuesit me shprehi gjejn pseudo arsye pr

t'u ankuar; nse sht fjala pr grua- ankohet pse sht grua. Nse sht e zeshkt, shfaq paknaqsinq s'sht bjonde ose sykaltr.

Nuk ka ndonj fund pr kto ankesapr kt gjendje mendore kurse njerzit shfaqin ngurrim q tandryshojn kt.

N kt gjendje mendore, njerzit injorant nuk ndjehen t lumtur me asgj. Duke mos qen kurr pozitivpr jetn dhe duke mos par kurr ann e mir t gjrave, ata kurr nuk ndjehen t knaqur, edhe kur ikan t gjitha t mirat.

Edhepse t pajisur me t mira t pakufishme, njeriu ndjehet i paknaqur dhe tregon mosmirnjohje. NKuran kjo prmendet me fjalt n vijim:

Nga zemrat e tyre kemi hequr (kemi zhdukur) do gj q ishte krijuar nga zilia (nga urrejtja), jan nXhennet, ku rrjedhin l umenj, e ata thon: " falnderojm All-llahun q na udhzoi pr kt (pr iman,pr pun t mira, na hoq zilin, na futi n Xhennet), pse sikur t mos na drejtonte All-llahu, ne nuk dot dinim t udhzohemi. Vrtet, t drguarit e Zotit na e than t vrtetn dhe ne i besuam!" E atyreu drejtohet t hirrje: " Ky sht Xhenneti, iu dha juve pr at q vepruat. Surja Ibrahim: 34

Kjo mnyr e t arsyetuarit primitv q buron nga injoranca dobson ndjenjat e njerzve dhe u shkaktonatyre q t mbesin apatik ndaj t mirave q i rrethojn.

Parimet morale t Islamit, sistem ky i cili plotson m s miri nevojat shpirtrore e fizike t njeriut, ka efekt tkundrt. Duke prceptuar do detaj t krijimit q e rrethon si dhurat nga Allahu, besimtari pandrprer ishpreh falnderimin Atij. Ai e vlerson pozitivisht do incident dhe gjen t mira n t. Pr m tepr, ai iaprkushton gjith aftsit riprtrirjes. Kshtu, ai do t shprblehet nga Allahu me m shum t mira. Allahushpall n Kuran se ata q ankohen dhe shfaqin jofalnderim ndaj Tij do t zhveshen nga gjith kto t mira.

Dhe (prkujtoni) kur Zoti juaj njoftoi bindshm: "Nse falnderoni, do t'ua shtoj t mirat, e nseprbuzni, s'ka dyshim, dnimi Im sht i vshtir!" Surja Ibrahim: 7

MUNGESA E SHPRESS

Personi q nuk zbaton parimet e religjionit, beson se do incident ndodh pr shkak t rastsis. Ai ia mveshdo gj fatit t mir apo t keq. Gjendja e dshpruar mendore sht paevitueshm pasoj e shpirtit tktill; pa dyshim, fati nuk sht dika n t cilin duhet mbshtetur ose n t cilin duhet investuar shpresaose ndrra.

Gjendja e ktill mendore sht n t vrtet fatkeqsi q godet injorantin. Kjo sht pasoj e natyrshme et mos-kuptuarit plotsisht t Fuqis s Allahut dhe mos t kuptuarit se do gj sht paracaktuar nga Ai.

Besimtari nuk i humb kurr shpresat dhe mbetet gjithmon pozitiv pr jetn, meq ai me vendoshmri besonse nuk ka asnj incident t vetm q paraqitet e q nuk sht nn kontrollin e Allahut. Ka vetm nj dhevetm nj Fuqi q ka krijuar gjithka, t gjall e jo t gjall dhe q kontrollon ata n do moment; e kjo shtFuqia e Allahut. Personi q sht i vetdijshm pr kt fakt e kupton se asgj nuk sht e pamundur dhese me Vullnetin e Allahut do gj mund t ndrroj pr nj moment. Prandaj sht shum e natyrshme qpersoni, q nuk beson te Allahu por te rastsit nuk mund t tejkaloj dshprimin. N t vrtet kjo shtgjendja mendore, nj pasoj e dukshme e ktij pikvshtrimi.

Njerzit injorant jan t prirur t shohin ngjarjet e zakonshme si nj rulet ogurzi q mund t shkatrrojjetrat e tyre. Prandaj, ata kurr nuk jan n marrdhnje t mira me jetn. Ata e braktisin veten plotsishtndaj bindjeve negative dhe konceptojn pothuaj t gjitha rrethanat si t pjekura pr tragjedi. Ata mrziten n


24/53

nj shkall ekstreme. Q nga fillimi, ata u qasen problemeve me qndrim t humbsit. Duke barturgjithmon bindjen se asgj nuk do t jet n rregull, ata besojn se jetrat e tyre do t jen plot mjerim. Atagjithmon shohin t ardhmen e tyre si t zymt. Pr shembull, ata supozojn se nuk do t ken karrier tshklqyer akademike. Edhe nse fitojn diplomn, frika e tyre sht se nuk do t ken karrier t mir. Atagjithashtu jan jo t qet lidhur me martesat e tyre. Ata kan dyshim t thell rreth martess, fmijve,edukimit t fmijve t tyre, dhe t gjitha planeve sa i prket s ardhmes. Paqetsia e tyre epadeprtueshme vazhdon koh t gjat. Pr shembull, ata u jepen mendimeve se si do t vdesin nj dit,

se do t harrohen s shpejti dhe se askush nuk do t vizitoj varrin e tyre. Kjo gjendje e dshpruar, nKuran, rrfehet kshtu:

E kur e begatojm (me t mira) njeriun, ai prapsohet dhe largohet i mashtruar, e kur e godet e keqja,ai humb shpresn. Surja Isra: 83

Njeriu nuk lodhet prej krkess pr mir, e kur at e godit e keqja, ai keqsohet shum dhe humbshpresn. Surja Fusilet: 49

Injorantt njihen gjithashtu edhe si shits shkatrrimesh. Ata gjithmon parashikojn m t keqen dhekshtu i orientojn edhe njerzit e tjer n dshprim. Pr shembull, sapo miqt e tyre t flasin pr t hipurn aeroplan, ata fillojn t flasin pr rreziqet e udhtimit me aeroplan. Ose, n vend se t'i urojn t tjerveinvestim t mir, ata shprehin shqetsimin e tyre rreth situats s rnjes s tregut dhe gjasave prmossukses.

Pa dyshim kta jan vetm disa nga shembujt. Megjithat, ajo q vlen t prmendet ktu sht se kaparaqet sistemi i injorancs: njerzit q zbatojn moralin e injorancs jo vetm q vuajn vet por ata bhenshkak edhe pr parehatin e t tjerve. Padyshim ky sht rezultat i parashikuar i secilit sistem q i karrnjt n injoranc. Ajo q sht m me rndsi sht se njerzit injorant, me vetdije t plot, e miratojnsistemin q krijon telashe dhe nervoz si n kt, ashtu edhe n botn tjetr.

Vlerat morale t religjionit i japin njeriut pikpamje m ngazllyese, q n asnj mnyr nuk krahasohet mearsyeshmrin injorante, duke ditur se Fuqia e Allahut i bn njerzit m me shpres dhe t lumtur, si n ktashtu edhe n botn tjetr. Kjo ndodh pr shkak t faktit se ata pajtohen me urdhrat e Allahut:

Mos e humbni shpresn nga mshira e All-llahit, pse vetm populli jobesimtar e humb shpresn nAl l-l lahun. Sur ja Jusuf : 87

T QENIT INDIFERENT

Fjala indiferenc shpreh qndrimin e pabreng e jo t ndjeshm q mbajn njerzit ndaj ngjarjeve. Torientuar nga injoranca, njerzit e konceptojn indiferencn si sjellje q tingllon shklqyeshm.Tekefundit, ata kan lindur n shoqrit e njerzve injorant t cilt shprehimisht paraqesin sjelljen e till.Sidoqoft, nj botkuptim objektiv, i spastruar trsisht nga keqkuptimet e injorancs, e pohon t kundrtn:t qenit i pa brengosur sigurisht q q nuk sht nj pikvshtrim i pafajshm si tingllon; n t vrtet,indiferenca sht nj gjendje n t ciln ndrgjegja sht e ngrir.

Personi q dshiron t ket ndrgjegje t pastr duhet t jet gati doher q t marr prsipr secilnprgjegjsi q nevojitet. Kjo, padyshim, sht penges pr ata q nuk besojn n jetn e prtejme.Skndejmi, me qllim q t'i shmangen kryerjes s detyrave ata e shndrrojn kt gjendje mendore nfilozofi fundametale t ekzistencs s tyre. N gjendje t till, individi kryesisht nuk merr prsipr

prgjegjsit e tija. N vend t tij, kt duhet ta bjn njerzit rreth tij.

Jo m pak se vet personi indiferent, pr shkak t qndrimit t till vuajn edhe njerzit q e rrethojn at.Pr shkak t qndrimit t tij t pakonsiderat, personi i till jep premtime, por nuk i prmbush kurr ato.Ngjashm, ai merr para hua, por nuk i kthen kurr; jo sepse nuk ka para, por thjesht sepse harron.Nganjher sjelljet e tija t pakonsiderata shkojn edhe m tutje dhe bhen krcnim pr shndetin e tij sidhe pr shndetin e t tjerve. Ai, fjala vjen, sht neglizhent pr t marr nj bar vital. Ose, ai lfoshnjenq sapo ka zn t ec n plazh, duke mos e pasur kurr parasysh se mund t fundoset. Gjat

jets, njeriu mund t shoh me mijra shembuj t ngjashm.


25/53

Pr shembull, ajo q do t bj nj njeri i ndrgjegjshm kur has nj person t lnduar keq n nj aksidenttrafiku, sht se do ta drgoj n spital, pavarsisht se sa pr ngut mund t jet pr vete. Sidoqoft, personiq mbetet indiferent i hedh vetm nj shikim skens s till dhe vazhdon ngasjen. Ose, ai thjesht mendonse dikush tjetr do t vij dhe do ta ndihmoj personin e lnduar.

Si e pam, "t qenit indiferent" sht nj mnyr tjetr pr t thn se mungon ndrgjegja. N gjendje ttill, pr shkak t pandjeshmris, personi indiferent thjesht mosprfill shum shtje dhe nuk vuan as

brejtjen m t vogl t ndrgjegjes. Pr m tepr, s brendshmi ai e mendon veten si njeriun m t menurn tok. Nj qndrim i till shkakton humbje t pazvendsueshme pr jetn e prtejme t njeriut; ai ihumb t gjitha mundsit q t arritj knaqsin e mir t Allahut.

N ann tjetr, besimtari i cili paraqet sjellje t konsiderueshme, e bn m t mirn pr jetn e tij tprjetshme. Ndjeshmria e tij poashtu ia bn atij t mundur q t bj nj jet komfore n kt bot.

LAKMIA

Lidhja me kt jet dhe dshira pr prona bn q njerzit injorant t bjn mos q t realizojn qllimet etyre n kt bot. Personi q synon t prfitoj sa m shum nga kjo jet sigurisht nuk shfaq asnj hezitimn paraqitjen e qndrimit lakmitar. Jeta sht e shkurtr, mendon ai, dhe m mir se sa t angazhohet prvepra t mira pr t siguruar jetn e prtejme, ai beson se sht menuri q t prfitohet sa m shum nga

kjo jet. Me kt synim n mendje, ai shfrytzon do rast q nxjerr sa m shum prej do gjje t mundur.

Kjo struktur, edhepse shihet qart n do fush t shoqris injorante, thuhet se vlen vetm pr nj pjest veant t saj. N kt kontekst, besohet gjersisht se vetm disa njerz jan t prirur pr lakmi.Megjithat faktet tregojn ndryshe. Duke qen nj ndr karakteristikat mbizotruese t moralitetit tinjorancs, lakmia shpalos pikvshtrimet e njerzve e t shoqris injorante n nj mnyr t shklqyer.

T pasur ose t varfr, njerzit injorant, t indoktrinuar me filozofin e bazuar n dobit e ksaj bote,udhhiqen nga lakmia. Pr shembull, n tubimet shoqrore, npr ndeja, ata han e pijn s teprmi, madjeedhe kur nuk jan t uritur. N pun, ata bjn nj varg telefonatash t panevojshme vetm sepse ato janpa pages. Ose, shtiten me or t tra n komplekse dyqanesh pr t tregtuar gjra q nuk u duhen. Kjon t vrtet sht nj smundje q ndikon madje edhe raportet mes antarve t familjes. Nj grua, prshembull, krkon q burri I saj t'I prkushtohet me ambicje puns s tij, n mnyr q ajo t mund tplotsoj shijet e saja t shtrenjta. Ambicja e lakmia dominojn shoqrin n at mas saq i shtyen

injorantt q t shndrrohen n vjedhs e batakinj

Ky moralitet, t brit e njeriut lakmitar pr do cikrrim, shihet nga njerzit injorant si shenj menurie.Megjithat, qartazi kjo i degradon ata.

T qenit i sinqert e i ndershm sht shum m e leht dhe e knaqshme se sa t shfrytzuarit edinakrive t ulta pr t arritur qllime t caktuara. Personi besimtar merr prfitimet e secils s mir nkt bot n mnyrn m t mir. Ai e di se do e mir i takon Allahut dhe se, nse Ai ka Vullnet, ai eshprblen njeriun vazhdimisht. Kshtu, ai as nuk ndjehet ambicioz e as nuk bhet lakmitar. Nj qndrim itill e shprblen njeriun me fisnikri e respektueshmri, dhe me m shum miratim nga Allahu.

EGOIZMI

N shoqrit injorante njeriu kujdeset pr tjetrin vetm nse beson se mund t prfitoj dika nga ai person.Prndryshe, nuk ka ndonj arsye prse personi do t'i kushtonte tr energjin e tij kujdesit ndaj tjetrit. Sipasrastit, mund t ket disa shkall q ai t'i bj mir dikujt; megjithat injoranca e krkon q ky t mos bhetnj parim i adoptuar. Nisur nga kjo pikpamje, njerzit injorant bhen t pakonsiderat dhe egoist. Njndjenj e thell egoizmi rrnjoset thell nga prindrit edhe te fmijt derisa ata jan ende shum t rinj.Refuzimi q t ndajn lodrat e dashura, ushqimin ose antart e dashur t familjes me t tjert jan shenjatfillestare t ktij qndrimi. N vitet e mvonshme t jets ky qndrim negativ mbshtetet nga sjellje

jonjerzore e t pamenduara.

Nj person egoist mendon vetm pr vete. Nevojat dhe problemet e t tjerve nuk e shqetsojn kurr. Iulur pran nj personi t uritur, ai knaqet n ushqimin e vet, duke mos menduar kurr q ta ndaj at. Kur


26/53

sht i smur, ai kujdeset pr veten shum mir, megjithat dshton n kujdesin ndaj dikujt tjetr kur tjetrisht i smur. Ai bhet sikur nuk sheh mikun e tij t qullet n shi n rrug, sepse po t'i ofroj bartje kujtonse ulset e veturs s tij do t lagen. Dik q mund t rrzohet afr tij, ai vetm e tejkalon.

Kur rrethanat krkojn veprim t nxituar njerzit injorant shfaqin gjithashtu sjellje jonjerzore. Pr shembull,ata refuzojn t dhurojn gjak pr nj person t lnduar i cili ka nevoj urgjente pr t.

N religjion, sidoqoft, egozimi, dhe jonjerzorja jan zvendsuar nga mshira dhe sjellja e pakonsiderat.Sa her q ka nevoj, besimtari vjen n ndihm. N thirrjen pr ndihm ai prgjigjet menjher. Besimtarias q i shkakton telashe pals s kundrt. Nj shembull i mrekullueshm pr sjellje t till, n Kuran shtrrfyer si vijon:

Ata jan q pr h ir t Ti j u jap in ushqim t varfrve, jet imve dhe t znve robr.

76:9. Ne po ju ushqejm vetm pr hi r t All-llahut dhe prej ju sh nuk krkojm ndonj shprblim e asfalnderim.

76:10. Ne i friksohemi (dnimit) Zotit ton n nj dit q fytyrat i bn t zymta dhe sht shumvshti r. Surja Insan 8-10

T QENIT ME KARAKTER T KEQ

N shoqrit injorante, vetm njerzit q jan me t vrtet ngatrrestar referohen si njerz t vshtir.Njerzit q nxisin grindje ose provokojn konflikte t prditshme prjashtohen trsisht nga ky prshkrim.Sidoqoft, n situata t veanta, edhe njerzit tolerant dhe t qet gjithashtu shprehin jo-toleranc dhebhen me temperament t keq. Prfundimisht, ka disa njerz q ata nuk i dojn dhe me t cilt nuk mund tbjn. Sidoqoft, arsyeshmria e injorancs e pranon nj qndrim t till si shum t arsyeshm dhenormal.

N jetn familjare, znkat e pandrprera ndrmjet antarve t familjes poashtu konsiderohen si tzakonshme. Sjelljet e pacipa hudhen posht si t pavrteta ose madje mbulohen duke prdorur shprehje seproblemet familjare jan t ktilla ose se gjra t tilla ndodhin n do familje. Mentalitet i njjt vlen edhe prraportet mes miqve. Pr shembull, ata thon, se vetm pr faktin q kemi disa mosmarrveshje kjo nuk dot thot se nuk jemi miq. Ekzistojn mospajtime t vazhdueshme mes msuesve e nxnsve n shkolla,shefave e t punsuarve, pundhnsit e punmarrsve n pun. Ngassit, pr shembull, zihen me t tjertn trafik. Ka ftohje mes fqinjve, t afrmve, shkurt, ndrmjet t gjith atyre q jan n kontakt social me njritjetrin.

N t shumtn e rasteve kto grindje bazohen n arsye qesharake. Edhe nse nuk ka asgj pr tpolemizuar, ata sajojn dika. Pr shembull, njeriu e sheh mungesn e ushqimit t tij t preferuar ntavolin si nj shkak t mir pr t'u grindur me gruan e tij. Gruaja, e paaft pr ta bindur t shoqin q tshtitet, gjithashtu mund t grindet. do moment i prditshmris sht burim telashesh e diksutimesh prnjerzit injorant; zhurma q bjn fqinjt, fmija q qan, qeni q leh, vetura q z vendparkingun privat,makina q bn zhurm, ose zvoglimi I pags, shkurt, gjithka

Kta njerz q tendosen edhe pr situata t vogla nuk shohin asgj t gabuar n kt ose n ambientin epadurueshm n t cilin jetojn. Nganjher t kaluarit e shum kohe me personin e caktuar bhet shkak imir pr znka. Ata i mrziten njri tjetrit, madje edhe dshirat e tyre t pranueshme bhen shqetsuese.

Kjo lidhje me koh bhet jo toleruese. Ajo q sht m interesante sht se ata jan t ndrgjegjshm prfaktin se ndryshimi n rrethana e njerz nuk do ta ndryshoj situa

Documents

HARUN JAHJA``Keqkuptimet Qe I Bart Mosbesimi``