เอกสารวชาการสวนบคคล (Individual Study)

หวขอ : หลกสทธมนษยชน เรอง : ศาลปกครองกบการคมครองหลกสทธมนษยชน

จดท าโดย นายประสทธศกด มลาภ

รหส 570222

เอกสารวชาการนเปนสวนหนงของการอบรม หลกสตร “หลกนตธรรมเพอประชาธปไตย” รนท 2

วทยาลยรฐธรรมนญ สถาบนรฐธรรมนญศกษา ส านกงานศาลรฐธรรมนญ

1

ศาลปกครองกบการคมครองหลกสทธมนษยชน

บทน า ในรฐเสรประชาธปไตยจะมการยอมรบและใหความคมครองสทธมนษยชน สทธและเสรภาพของบคคล โดยการบญญตรบรองไวในรฐธรรมนญและเมอไดมการรบรองไวในรฐธรรมนญแลว1 ยอมหมายความวา การบญญตกฎหมาย ตลอดจนการใชอ านาจขององคกรทงหลายจะไมอาจใชไปในทางทขดหรอแยงกบ หลกสทธมนษยชนทไดรบการบญญตไว ในแงนหลกการดงกลาวทรฐธรรมนญบญญตจงมลกษณะเปนสวนหนงของรฐธรรมนญและมคณคาสงสด ทงน หลกสทธมนษยชน สทธและเสรภาพถอเปนองคประกอบหนงของ หลกนตรฐอนเปรยบเสมอนขาขางหนงของรฐเสรประชาธปไตยในขณะทขาอกขางกคอหลกประชาธปไตย และผลของการทผรางรฐธรรมนญก าหนดใหหลกสทธมนษยชนอยในบทบญญตของรฐธรรมนญยงไดสงผลใหกฎหมายมผลบงคบใชไดโดยตรง องคกรของรฐจะตองปฏบตตามโดยทไมตองรอใหมการบญญตถงรายละเอยดตางๆ ในรปแบบของกฎหมายในระดบพระราชบญญตเสยกอน2 สทธมนษยชนจงมใชเปนแตเพยงแนวนโยบายแหงรฐหรอเรองในทางอดมคตทอยภายใตดลพนจของฝายนตบญญตทจะท าใหเปนจรงขนมาหรอไมกได3 อนง บทความนผเขยนจะขอกลาวถงความหมายของสทธมนษยชน พฒนาการ เนอหา และบทบาทของศาลปกครองในการคมครองหลกสทธมนษยชน ตลอดจนตวอยางแนวค าวนจฉยของศาลปกครองทนาสนใจ

ความหมายของสทธมนษยชน

หากจะกลาวถงความหมายโดยทวไปของ “สทธ” ยอมหมายถง อ านาจทกฎหมายรบรองและคมครองแกบคคล ในการทจะเรยกรองใหบคคลอนกระท าการหรองดเวนกระท าการอยางใดอยางหนง สทธจงกอใหเกด

1 มาตรา 4 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 บญญตวา ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอมไดรบความคมครอง และ มาตรา 26 บญญตวา การใชอ านาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองค านงถงศกดศรความเปนมนษยสทธและเสรภาพ ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน และ มาตรา 27 บญญตวา สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง โดยปรยายหรอโดยค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ยอมไดรบความคมครองและผกพนรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐโดยตรงในการตรากฎหมาย การใชบงคบกฎหมาย และ การตความกฎหมายทงปวง 2 บญศร มวงศอโฆษ, การยกสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอใชสทธทางศาล, (กรงเทพมหานคร : ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2544), หนา 89. 3 เพงอาง, หนา 91.

2

หนาทแกบคคลอนดวย4 กรณของ “สทธตามรฐธรรมนญ” ซงเปนสทธตามกฎหมายมหาชน หมายถง อ านาจตามรฐธรรมนญทไดใหการรบรองแกปจเจกบคคลในอนทจะกระท าการหรอไมกระท าการใด และไดกอใหเกดสทธเรยกรองตอองคกรของรฐมใหแทรกแซงในขอบเขตสทธของตน จงกลาวไดวาสทธตามรฐธรรมนญเปนความสมพนธระหวางปจเจกบคคลกบรฐ เปนสทธทผกพนองคกรผใชอ านาจรฐทงหลายทจะตองให ความเคารพ ปกปองและคมครองใหสทธตามรฐธรรมนญมผลในทางปฏบต ขณะท “สทธในเสรภาพ” หมายความถงการทบคคลยอมมสทธทจะใชเสรภาพตามทรฐธรรมนญรบรองไว โดยการใชเสรภาพดงกลาวยอมกอใหเกดหนาทแกผอนทจะไมเขามารบกวนการใชอ านาจในการกระท าการหรอไมกระท าการของบคคลนน5 ส าหรบค าวา “สทธมนษยชน” (Human Rights) ไดมถอยค าอนทใชกนแพรหลายไมวาจะเปน สทธธรรมชาต (Natural Rights) สทธขนพนฐาน (Fundamental Rights) สทธของความเปนมนษย (Rights of Man) อยางไรกตาม เราอาจอธบายความหมายของสทธมนษยชนตามทปรากฏในเนอหาของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights 1948)6 ทวา “โดยทการยอมรบศกดศรแตก าเนด และสทธทเทาเทยมกนและทไมอาจเพกถอนไดของสมาชกทงมวลแหงครอบครวมนษยชาต เปนพนฐานแหงอสรภาพ ความยตธรรม และสนตภาพในโลก” สทธมนษยชนถอเปนสทธประจ าตวของมนษยทกคน ซงมศกดศรและมเกยรต ไมสามารถโอนใหแกกนได หรอจะกลาวใหงายแกการท าความเขาใจ สทธมนษยชนกคอสงจ าเปนส าหรบคนทกคนทตองไดรบในฐานะทเกดเปนคน สทธมนษยชนจงอยม 2 ลกษณะ คอ กรณสทธ ทตดตวคนทกคนมาแตเกด ไมสามารถถายโอนใหแกกนได อยเหนอกฎหมายและของรฐทกรฐ ไดแก สทธในชวต หามการคามนษย หามทรมาน สทธในความเชอทางศาสนา ทางการเมอง มเสรภาพในการแสดงความคดเหนและแสดงออกหรอการสอความหมายโดยวธอน สทธมนษยชนเหลานไมจ าเปนตองมกฎหมายมารองรบก ด ารงอยได อกกรณเปนสทธทตองไดรบการรบรองในรปของกฎหมายของรฐ ยกตวอยางเชน การไดรบสญชาต ความเสมอภาค สทธเดก เยาวชน ผสงอาย และคนพการ การไดรบการศกษาขนพนฐาน การประกนการวางงาน การไดรบบรการทางดานสาธารณสข เปนตน สทธมนษยชนในกรณนโดยมากจะไดรบรบรองไวใน

4 วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ, (กรงเทพมหานคร : วญญชน, 2538), หนา 21. 5 บรรเจด สงคะเนต, การใชสทธทางศาลของบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพตามรฐธรรมนญมาตรา 28 ในกรณทศาลมค าพพากษาถงทสดแลว, (กรงเทพมหานคร : ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2551), หนา 12-13.

6 ทงน มขอนาสงเกตวาถงแมปฏญญาฉบบนถอเปนเอกสารแมบทส าคญเกยวกบการศกษาประเดนสทธมนษยชนในปจจบน แตกไมปรากฏการใหค านยามส าคญเกยวกบสทธมนษยชนไวโดยตรง โดยไดม ผอธบายวาเหตดงกลาวนน เกดจากการทตองการละไวในฐานทสามารถเขาใจไดโดยสามญส านก หลกเลยงความขดแยงในการอธบาย ตลอดจนเพอใหเกดความยดหยนในการใหความหมายตามพลวตของสงคมทท าใหสทธมนษยชนไมหยดนงอยกบท (โปรดด จรญ โฆษณานนท, สทธมนษยชนไรพรมแดน, พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร : นตธรรม), 2556. หนา 57)

3

รฐธรรมนญหรอแนวนโยบายพนฐานของรฐเพอเปนหลกประกน ดงนนสทธมนษยชน จงมความหมายกวางกวา “สทธ” เนองจากสทธคอสงทกฎหมายรบรองและคมครองให ซงจะมสทธไดกตองมกฎหมายรบรอง ถากฎหมาย ไมบญญตรบรองไวยอมไมมสทธ

หลกสทธมนษยชน (The Human Rights Principles) เนอหาส าคญของหลกสทธมนษยชน ประกอบดวยหลกการยอยๆ ดงตอไปน7 1. สทธมนษยชนเปนสทธตามธรรมชาต (Natural Rights) ทตดตวมนษยมาตงแตเกด หมายความวา มนษยทกคนมศกดศรประจ าตวตงแตเกดมา ศกดศรความเปนมนษย (Human Dignity) ไมมใครมอบให เปนสงทธรรมชาตก าหนดขนในมนษยทกคน ทงน ความหมายของศกดศรความเปนมนษย หมายถง คณคาของคนในฐานะทเขาเปนมนษย ส าหรบการใหคณคาของมนษยอาจเกดขนระหวางคณคาของมนษยในฐานะการด ารงต าแหนงทางสงคมซงมความแตกตางกนและคณคาของมนษยในฐานะทเปนมนษยซงมความเทาเทยมกน การก าหนดคณคาทแตกตางกนไดน ามาซงการลดทอนคณคาความเปนมนษยและน าไปสการเลอกปฏบต 2. สทธมนษยชนเปนสากลและไมสามารถถายโอนกนได (Universality & Inalienability) หมายความวา สทธมนษยชนนนเปนของคนทกคน ไมมพรมแดน คนทกคนมสทธมนษยชนตางๆ เชนเดยวกน เพราะหลกการคอ คนทกคนยอมถอวาเปนคนไมวาอยทไหนในโลก ไมวาจะมเชอชาต สญชาต เหลาก าเนดใดกตาม และเมอสทธมนษยชนเปนสทธประจ าตวของมนษย มนษยแตละคนยอมไมอาจมอบสทธมนษยชนของตนใหแกผใดได แตกตางจากการครอบครองหรอถอกรรมสทธในทรพยสน เพราะสทธมนษยชนเปนเรองทธรรมชาตก าหนดขนนนเอง 3. สทธมนษยชนไมสามารถแยกเปนสวนๆ วาสทธใดมความส าคญกวาอกสทธหนง (Indivisibility) 4. หลกความเสมอภาคและการหามเลอกปฏบต (Equality and Non-Discrimination) ทมาของหลกการขอน เนองจากวาเหตทเราเกดมาเปนคน ดงนนจงตองไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน ปญหาวาอะไรคอความเสมอภาค กจะตองมการเปรยบเทยบระหวางขอเทจจรงสองเรองโดยดวาอะไรคอสาระส าคญของเรองนน หากสาระส าคญของประเดนไดรบการพจารณาแลว ถอวามความเสมอภาคกน หลกการเรองความเสมอภาคและหามการเลอกปฏบตน ปรากฏอยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยในอดตหลายฉบบดวยกน

7 เรยบเรยงจาก จรญ โฆษณานนท, เพงอาง, หนา 118. อดมศกด สนธพงศ, สทธมนษยชน, พมพครงท 5 (กรงเทพมหานคร : วญญชน, 2555) หนา หนา 25-26. และกรมคมครองสทธและเสรภาพ, ชดความร สทธมนษยชน สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ สนธสญญาหลกระหวางประเทศดานสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค, กระทรวงยตธรรม, สบคนเมอ 27 พฤษภาคม 2557 , จาก www.rlpd.moj.go.th/rlpdnew/ images/rlpd_1/HRC/nhr.pdf

4

5. หลกการมสวนรวม (Participation) และหลกการตรวจสอบได (Accountability) หมายถง รฐตองปกครองโดยใชหลกนตธรรม มการใชกฎหมายอยางเทยงธรรม ประชาชนสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย ทกคนมความเทาเทยมกนเมออยตอหนากฎหมายไมมใครอยเหนอกฎหมายได รวมทงการเปดโอกาสใหประชาชนสามารถมสวนรวมในทางการเมองการปกครองได

ประเภทของสทธมนษยชน (Categories of Human Rights) เราอาจจ าแนกสทธมนษยชนทเปนมาตรฐานขนต าในฐานะทเปนมนษยดวยกนออกไดเปน 5 ประเภท ไดดงน8 1) สทธพลเมอง (Civil Rights) ไดแก สทธในชวตและรางกาย เสรภาพและความมนคงในชวต ไมถกทรมาน ไมถกท ารายหรอฆา สทธในกระบวนการยตธรรม ไดแก สทธในความเสมอภาคตอหนากฎหมาย สทธทจะไดรบการปกปองจากการจบกมหรอคมขงโดยมชอบ สทธทจะไดรบการพจารณาคดในศาลอยางยตธรรมโดย ผพพากษาทมอสระ สทธในการไดรบสญชาต เสรภาพของศาสนกชนในการเชอถอและปฏบตตามความเชอถอเปนตน 2) สทธทางการเมอง (Political Rights) ไดแก สทธในการเลอกวถชวตของตนเองทงทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม รวมถงการจดการทรพยากรธรรมชาต เสรภาพในการแสดงความคดเหนและการแสดงออก สทธการมสวนรวมกบรฐในการด าเนนกจการทเปนประโยชนสาธารณะ เสรภาพในการชมนมโดยสงบ เสรภาพในการรวมกลม สทธในการเลอกตง เปนตน 3) สทธทางเศรษฐกจ (Economic Rights) ไดแก สทธในการมงานท าและไดรบคาจางอยางเปนธรรม สทธในการเปนเจาของทรพยสน เปนตน 4) สทธทางสงคม (Social Rights) ไดแก สทธในการไดรบการศกษา สทธในการไดรบหลกประกนดานสขภาพ การไดรบการพฒนาบคลกภาพ เสรภาพในการเลอกคครองและการสรางครอบครว เปนตน 5) สทธทางวฒนธรรม (Cultural Rights) ไดแก เสรภาพในการใชภาษา เสรภาพในการแตงกายตามวฒนธรรม การปฏบตกจตามวฒนธรรมและประเพณทองถนของตน การปฏบตตามความเชอทางศาสนา เปนตน

ความเปนมาของการคมครองสทธมนษยชน ในสมยกรกและโรมนไดเรมปรากฏรากฐานทางปรชญาทสามารถพฒนาไปเปนสทธตางๆได แตสงท ยงไมปรากฏชดเจนในยคนนกคอการน าแนวคดเหลานนมาแปรเปลยนเปนกฎหมายทสามารถใชบงคบได

8 See also, United Nations, Universal Declaration of Human Rights, retrieved May 27, 2014, from http://www.un.org/en/documents/udhr/

5

ในยคนจงยงไมปรากฏวามบทบาทของรฐเขามาท าหนาทในการปกปองสทธของประชาชน ระบบการปกครองในยคนมไดใหความส าคญกบการใหหลกประกนสทธแกประชาชนมากนก เทาทมปรากฏหลกฐานในกฎหมายสบสองโตะ (the Law of the Twelve Tables)9 ซงมพนฐานแนวคดจากกฎหมายธรรมชาตกไดใหการยอมรบเพยงแคสทธของพลเมองชาวโรมนเทานน ตอมาในยคกลางตอนตน ศาสนาครสตมอทธพลครอบง าความคดและการด าเนนชวตของมนษย ความสมพนธและความขดแยงระหวางศาสนจกรและอาณาจกร ไดกอใหเกดการพฒนาสทธขนพนฐานขนมา มการเรยกรองใหผปกครองไมกระท าการทขดกบสทธและศกดศรความเปนมนษย พลเมองมสทธทจะไมเชอฟงผปกครองทกระท าการขดกบสทธและเสรภาพ มการก าหนดใหผปกครองมหนาทในการรกษากฎหมาย รวมถงสทธในการตอตานผปกครองทไมมคณธรรม ในระยะนไดเรมมการจ ากดอ านาจทางการเมองการปกครองและค าสอนเรองความเสมอภาคปรากฏขน ในศตวรรษท 16 ความคดกระแสหลกทมอทธพลตอววฒนาการของสทธขนพนฐานกคอ การปฏรปศาสนาครสต แนวคดเกยวกบความเทาเทยมกนของมนษยบนพนฐานของกฎหมายธรรมชาตทเรยกรองใหเคารพเสรภาพและ ความเสมอภาคตามธรรมชาตระหวางมนษยดวยกน และแนวคดสดทายทมอทธพลในชวงเวลานกคอ แนวความคดของกลมตอตานกษตรย10 และพฒนาการของขอความคดวาดวยอ านาจอธปไตย ตอมาในชวงปลายสมยกลางของย โรป แนวคดส านกกฎหมายธรรมชาตท ผสมกบอทธพลของครสตศาสนา ไดเรมผอนคลายลง มการฟนฟแนวคดกรกและโรมนขนมาอกครง มนษยไดกลบมาเปนศนยกลางของ ความสนใจอกครงหนง ในฐานะทเปนสงมชวตทมเหตผลและสามารถถอสทธตางๆได อทธพลของแนวคดกฎหมายธรรมชาตและลทธปจเจกชนนยม (Individualism) ไดสงผลอยางมนยยะส าคญตอระบบกฎหมายของรฐ ท าใหเกดการบญญตรฐธรรมนญทเปนลายลกษณอกษรขนในชวงปลายศตวรรษท 18 ซงในรฐธรรมนญของหลายประเทศกไดมการบญญตในสวนของการคมครองมนษยในฐานะทเปนสงมชวตทมเหตผลและ มศกดศรในตวของตวเองเอาไวในบทบญญตของรฐธรรมนญดวย ผลจากการทไดน าเรองดงกลาวบญญตไว ในรฐธรรมนญไดสงผลท าใหหลกสทธมนษยชน สทธ และเสรภาพกลายเปนสวนหนงของความเปนรฐ11 โดยเฉพาะอยางยงเมอสงครามโลกครงทสองไดยตลงเมอป ค.ศ. 1945 ไดน าความหายนะมาสชวตและทรพยสน โลกไดประจกษถงความทารณโหดรายของนาซทไดฆาลางเผาพนธ (genocide) ชาวยวหลายลานคน และกระท าการย ายประชาชนในประเทศทเขายดครอง ดงนน การฆาลางเผาพนธ การย ายสทธสตร เดก ถอเปนการท าลายศกดศรของมนษยอยางชดแจง จงไดเกดความคดวาจะตองแสวงหามาตรการทเปนรปธรรม

9 Leges Duodecim Tabularum or Duodecim Tabulae

10 บรรเจด สงคะเนต และคณะ, การอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธเสรภาพของบคคลตามมาตรา 28, (กรงเทพมหานคร : ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2544), หนา 101-104. 11 โปรดด สมยศ เชอไทย, ค าอธบายหลกรฐธรรมนญทวไป, พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร : เรอนแกวการพมพ, 2535), หนา 127.

6

ปองกนมใหมการท าลายศกดศรของมนษยเกดขนอก จงน าไปสการตงองคการสหประชาชาต (United Nations) โดยมเจตนารมณทตองการใหมการคมครองสทธมนษยชนอยางจรงจง12 พฒนาการของหลกสทธมนษยชนในสงคมตะวนตก เปนสงทววฒนาการมาจากการตอสและเรยกรองของราษฎร โดยการเรยกรองใหผปกครองทมอ านาจทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม น าไปสความขดแยงและการแสวงหาทางออก นอกจากนนยงมเรองของความคดความเชอในทางศาสนาประกอบกบแนวคดของส านกกฎหมายธรรมชาตทเขามามอทธพล สทธมนษยชนในสงคมตะวนตกจงเปนผลผลตของยคสมยท ไดมอทธพลตอระบบกฎหมายมาจนถงปจจบนปจจบน

พฒนาการของการคมครองสทธมนษยชนในระบบกฎหมายไทย

แนวความคดเกยวกบสทธมนษยชน และอดมการณทางการเมองการปกครองแบบเสรประชาธปไตย (Liberal Democracy) จากโลกตะวนตก ไดเรมมอทธพลตอระบบกฎหมายและการเมองการปกครองไทย ในยคทไดมการตดตอคาขายกบตางประเทศและมความพยายามทจะพฒนาประเทศใหทนสมย13 แนวคดจากโลกตะวนตกทเขามาในชวงเวลานน ยกตวอยางเชน ลทธรฐธรรมนญนยม (Constitutionalism) การคาเสร (Laissez faire) ลทธปจเจกชนนยม (Individualism) ลทธประชาธปไตย และการสรางรฐสมยใหม (Modern State) เปนตน ส าหรบการรบรองสทธและเสรภาพของประชาชนชาวไทยไดปรากฏชดเจนเปนลายลกษณอกษรครงแรกในพระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามชวคราว พทธศกราช 2475 แตรฐธรรมนญฉบบนกกลาวถงแตเพยงสทธในการเลอกตงระดบทองถนเทานน จนกระทงรฐธรรมนญฉบบป พทธศกราช 2540 ไดเปนรฐธรรมนญทมการบญญตคมครองสทธมนษยชนไวมากทสดเทาทเคยมมา ไมวาจะเปนการเพมบทบญญตเกยวกบ สทธเสรภาพ ศกดศรความเปนมนษย สทธพลเมองในดานตางๆ การยอมรบความเสมอภาคของบคคล สทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง หรอความเปนอยสวนตว เสรภาพในเคหสถาน เสรภาพในการถอศาสนา เสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การก าหนดความรบผดของรฐทางการเมองการปกครองใหกวางขน เปนตน นอกจากนน รฐธรรมนญยงไดก าหนดใหมการจดตงองคกรตางๆ ขน เพอท าหนาทในการตรวจสอบการใชอ านาจรฐ ยกตวอยางเชน ศาลรฐธรรมนญ คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ผตรวจการแผนดนของรฐสภา คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และ ศาลปกครองขน จงกลาวไดวา นบตงแตเปลยนแปลงการปกครอง ในป พ.ศ. 2475 สทธมนษยชน สทธและ

12 กลพล พลวน, สทธมนษยชนในสงคมไทย, หนา 76. 13 อยางไรกตามไดมค าอธบายจากนกกฎหมายบางทานวา แนวคดเกยวกบสทธมนษยชนของไทยไดมมาตงแตสมยสโขทย ดงปรากฏในหลกศลาจารกของพอขนรามค าแหง เชน สทธในการเปนเจาของกรรมสทธทดนท ากน สทธในการคายอยางเสร สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรม เปนตน ( โปรดด อดมศกด สนธพงศ, อางแลว เชงอรรถท 7, หนา 135-141)

7

เสรภาพไดรบการบญญตไวในรฐธรรมนญเกอบทกฉบบ โดยมเนอหาทแตกตางกนตามแตยคสมยและ สงคมวทยาทางการเมองในชวงนน

ขอพจารณาวาดวยความผกพนตอหลกสทธมนษยชนขององคกรตลาการ ดงทไดกลาวในตอนตนไปแลววา เมอหลกสทธมนษยชนในเรองตางๆ ไดรบการบญญตไวในรฐธรรมนญ มเนอหาเปนสวนหนงของรฐธรรมนญท าใหมคณคาในฐานะทเปนสวนหนงของกฎหมายสงสด ยอมกอใหเกดความผกพนตอองคกรตางๆของรฐ ส าหรบกรณขององคกรตลาการนน องคกรตลาการโดยเฉพาะอยางยงกรณของศาลปกครอง มความผกพนตอหลกสทธมนษยชนในการตรวจสอบความผกพนขององคกรฝายบรหารทใชอ านาจทางปกครองวาองคกรเหลานนไดด าเนนการอนเปนการละเมดตอหลกสทธมนษยชน และศาลปกครองเองกจะตองผกพนตอหลกการดงกลาวดวย นนกคอศาลมอาจทจะละเมดหลกการเกยวกบสทธมนษยชนในการใชอ านาจวนจฉยขอพพาทตางๆ ได ทงน กลาวไดวาหลกความผกพนตอหลกสทธมนษยชนจะไรซงความหมายและไมมคาในทางปฏบตหากไมมการควบคมตรวจสอบโดยองคกรทใชอ านาจตลาการ ดวยเหตนศาลปกครองซงเปนองคหนงของรฐ ทใชอ านาจตลาการจงมบทบาทส าคญในการตรวจสอบและใหหลกประกนในกรณดงกลาว กรณจงเกด ขอความคดวาดวยหลกการคมครอง สทธ เสรภาพ และศกดศรความเปนมนษย โดยองคกรตลาการ (Rechtwegsgarantie) ขนมา โดยหลกการดงกลาวมสาระส าคญโดยสงเขปคอ การตรวจสอบความชอบ ดวยกฎหมายของการใชอ านาจของรฐทกองคกร14 ไมวาจะเปนการกระท าของฝายนตบญญต การกระท าของฝายปกครอง รวมถงการกระท าของฝายตลาการ ดงนน ในแงนศาลปกครองในฐานะทเปนองคกรตลาการ ยอมผกพนตอหลกสทธมนษยชนในสองมต ดานหนง คอในฐานะผตรวจสอบ และอกดานคอความผกพนและหนาททจะไมกระท าการใดอนเปนการละเมดหลกการเหลานน ส าหรบกรณของการตรวจสอบความผกพน ตอสทธและเสรภาพของฝายบรหารโดยองคกรตลาการในกรณศาลปกครองนน การตรวจสอบในแงนกคอการตรวจสอบวา การกระท าของฝายปกครองเปนการกระท าทชอบดวยกฎหมายหรอไม เชน กรณของการตรวจสอบการใชดลพนจของฝายปกครองเปนไปตามหลกความเสมอภาคหรอไม หรอเปนการใชดลพนจทเปนการเลอกปฏบตหรอไม รวมถงการตรวจสอบการใชการตความกฎหมายของฝายปกครอง เปนการตความท ขดตอหลกสทธมนษยชนในฐานะทเปนหลกกฎหมายทวไปหรอไม เปนตน ทงนความผกพนของฝายปกครอง ในกรณดงกลาวขางตนมพนฐานมาจากหลกความชอบดวยกฎหมายของฝายปกครอง (Gesetzmäßigkeit der Verwaltung) ซงประกอบดวยหลกการยอยสองประการ คอ หลกเงอนไขของกฎหมาย (Vorbehalt des Gesetzes) ทฝายปกครองจะมอ านาจกระท าการอนใดอนหนงไดกตอเมอมกฎหมายบญญตใหอ านาจ หากไมมกฎหมายใหอ านาจแกฝายปกครองแลว การกระท าของฝายปกครองนนยอมไมชอบดว ยกฎหมาย และ หลกความมากอนของกฎหมาย (Vorrang des Gesetzes) คอ การกระท าของฝายปกครองจะขดตอกฎหมาย

14 โปรดด บรรเจด สงคะเนต, อางแลว เชงอรรถท 5, หนา 25.

8

ทมอยมได15 กลาวโดยสรปกคอการกระท าของฝายปกครองจะขดตอสทธ เสรภาพ และหลกสทธมนษยชนตางๆ ตามทรฐธรรมนญบญญตไวมได และหากปรากฏวาการกระท าของฝายปกครองมลกษณะของการละเมดหลกการเหลานนแลว บคคลผทถกละเมดยอมมสทธทจะไดรบคมครองจากองคกรตลาการเสมอ ซงจะยดโยงกลบไปสหลกประกนในการคมครองสทธในทางศาล ซงกถอเปนสทธมนษยชนประการหนงในการเขาถงกระบวนการยตธรรมทมความเปนอสระ

การคมครองหลกสทธมนษยชนโดยศาลปกครอง ฝายปกครองซงถอเปนองคกรทใชอ านาจบรหารของรฐตามหลกการแบงแยกอ านาจในการจดท าบรการสาธารณะตลอดจนภารกจพนฐานอนๆ ของรฐ ยอมมโอกาสทจะกาวลวงเขาไปในแดนอสระและสทธมนษยชนของประชาชนไดโดยงาย ทงนจงจ าเปนตองมระบบการควบคมการกระท าทางปกครอง ไมวาจะเปนการควบคมโดยองคกรภายในฝายปกครอง การควบคมทางการเมอง การควบคมโดยองคกรอสระตามรฐธรรมนญ เราอาจกลาวไดวาล าพงแคระบบดงกลาวยงไมอาจท าใหการคมครองสทธสทธมนษยชนจากการใชอ านาจของฝายปกครองบรรลผลไดอยางมประสทธภาพมากนก ซงตามความเหนของนกกฎหมายมหาชนเหนตรงกนวาระบบการควบคมโดยองคกรตลาการสามารถทจะใหหลกประกนแกปจเจกไดดกวาระบบอนๆ โดยมเหตผลสนบสนนคอ องคกรตลาการมความเปนอสระในการปฏบตหนาท มความอสระในการวนจฉยคด โดยไมตองตกอยภายใตอทธผลไดๆ และเมอราษฎรไดยนค าฟองตอศาลโดยชอบแลว ศาลกจะตองพจารณาพพากษาคดเสมอไมสามารถปฏเสธทจะไมพพากษาคด16 อนเปนหลกประกนวาความเดอดรอนของประชาชนจะไดรบการเยยวยาไปภายในเวลาอนสมควร ในทนมขอสงเกตคอ หลกการดงกลาวไมมปรากฏในการควบคมรปแบบอนๆ นอกจากนนวธพจารณาคดของศาลจะตองเปนไปโดยเปดเผยเปนหลก คกรณทงสองฝายมสทธน าพยานหลกฐานมาสนบสนนขออางขอเถยงของตนไดอยางเตมท และในการพพากษาคดศาลจะตองใหเหตผลประกอบค าพพากษาของตนเสมอ อนเปนหลกประกนวาศาลจะไมพพากษาคดตามอ าเภอใจ17 ส าหรบการน าคด เขาสการพจารณาของศาลปกครองนน มาตรา 223 ของรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ก าหนดไววา คดนนจะตองเปนขอพพาทระหวางหนวยงานของรฐกบ

15 Ulrich Stelkens, Einführung in das Verwaltungsrecht, retrieved May 4, 2014, from http://www.dhv-speyer.de/stelkens/EinfuehrungVerwaltungsrecht/4_Gesetzm%C3%A4% C3%9 Figkeit.pdf 16 ยกตวอยาง เชน มาตรา 134 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง บญญตวา ไมวากรณใด ๆ หามมใหศาลทรบฟองคดไว ปฏเสธไมยอมพพากษาหรอมค าสงชขาดคดโดยอางวาไมมบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบแกคด หรอวาบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบนนเคลอบคลมหรอไมบรบรณ 17 วรพจน วศรตพชญ, ความรเบองตนเกยวกบศาลปกครอง, (กรงเทพมหานคร : วญญชน, 2544), หนา 56.

9

เอกชนหรอขอพพาทระหวางหนวยงานของรฐหร อเจาหนาทของรฐดวยกน โดยทมาตรา 9 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ก าหนดประเภทคดปกครองไว ไดแก (1) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระท าการโดยไมชอบดวยกฎหมาย (2) คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร (3) คดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอจากกฎ ค าสงทางปกครอง หรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร (4) คดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง (5) คดทมกฎหมายก าหนดใหหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐฟองคดตอศาลเพอบงคบใหบคคลตองกระท าหรอละเวนกระท าอยางหนงอยางใด (6) คดพพาทเกยวกบเรองทมกฎหมายก าหนดใหอยในเขตอ านาจศาลปกครอง กลาวโดยสรปไดวา ศาลปกครองเปนศาลทมเขตอ านาจในการวนจฉยขอพพาทระหวางองคกรของรฐหรอองคกรทไดรบมอบหมายใหใชอ านาจมหาชนหรอด าเนนกจการทางปกครองฝายหนง กบประชาชนอกฝายหนง โดยเปนขอพพาทจากการกระท าทางปกครอง และขอบเขตหรอวตถแหงคดทอยภายใตการตรวจสอบของ ศาลปกครองคอ ค าสงทางปกครอง สญญาทางปกครอง ปฏบตการทางปกครอง และกรณของกฎหมาย ล าดบรอง18 นอกจากนน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต19 กสามารถเสนอเรองพรอมดวยความเหนตอ ศาลปกครองในกรณทเหนชอบตามทมผรองเรยนวากฎ ค าสง หรอการกระท าอนใดในทางปกครองกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย หากพเคราะหจากเจตนารมณของกฎหมายทตองการใหการพจารณาคดปกครองเปนคดทไมยงยาก ไมตองใชทนายความ และไมตองเสยคาธรรมเนยมศาล ตลอดจนการใชวธพจารณาในลกษณะระบบไตสวน จะเหนไดวากฎหมายตองการให ศาลปกครองเปนกลไกหลกในการคมครองหลกสทธมนษยชนจากการละเมดโดยองคกรของรฐทใชอ านาจมหาชนเปนส าคญ ตลอดจนควบคมและวางบรรทดฐานในการปฏบตหนาทของฝายปกครองมใหละเมดสทธมนษยชน ทงน นอกจากในการวนจฉยคดของศาลปกครองจะตองวนจฉยใหสอดคลองกบหลกสทธมนษยชนแลว ในกรณทศาลจะใชบทบญญตแหงกฎหมายบงคบแกคดใดถาศาลเหนเองหรอคกรณโตแยงวาบทบญญตนนมปญหาความชอบดวยรฐธรรมนญ ในกรณนศาลจะตองตรวจสอบวากฎหมายตามทกลาวอางขดกบ

18 บรรเจด สงคะเนต, หลกกฎหมายเกยวกบการควบคมฝายปกครอง, พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร:

วญญชน, 2548), หนา 203. 19 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 257 (3)

10

รฐธรรมนญหรอไม ซงกเทากบวาศาลจะตองวนจฉยในเบองตนเสยกอนวากฎหมายนนขดกบหลกสทธมนษยชนตามทรฐธรรมนญไดบญญตรบรองไวหรอไมนนเอง

ตวอยางแนวค าวนจฉยของศาลปกครองทเกยวกบหลกสทธมนษยชน ส าหรบตวอยางแนวค าวนจฉยของศาลปกครองเกยวกบหลกสทธมนษยชนนน มทงเปนกรณทคกรณยกขนมากลาวอางในคด รวมถงกรณทศาลปกครองไดหยบยกขนมาวนจฉยเอง โดยมตวอยางแนวค าวนจฉย ทนาสนใจ ดงน คดผถกฟองคดซงเปนองคกรปกครองสวนทองถนไดวาจางบรษทเอกชนใหด าเนนการขดคสงน าและถมถนน ตอมาปรากฏวาบรษทดงกลาวไดเขาไปขดดนในทดนของผฟองคด ผฟองคดจงน าคดมา ฟองตอ ศาลปกครองโดยในคดนศาลปกครองไดวนจฉยวา การขดคและถมถนนดงกลาว เปนอ านาจหนาทของ ผถกฟองคดตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 ประกอบกบในสญญาจางระบวา ผถกฟองคดมอ านาจสงการและก ากบดแลการด าเนนการดงกลาวใหเปนไปตามสญญา กรณจงถอไดวาผถกฟองคดไดใชอ านาจหนาทตามกฎหมายด าเนนการจดใหมและบ ารงรกษาทางน าและทางบก โดยมอบหมายใหบรษทเอกชนเปนด าเนนการแทน จงเปนการใชอ านาจหนาทตามกฎหมายผถกฟองคด เมอการกระท าดงกลาวกอใหเกดความเสยหายตอผฟองคด คดจงอยในอ านาจศาลปกครอง20 จากแนวค าวนจฉยน แสดงใหเหนวาศาลปกครองไดพจารณาในดานเนอหาของการกระท ามากกวา ทจะมองเฉพาะตวองคกร โดยดวาเปนภารกจทใชอ านาจมหาชนหรอไม หากเปนการใชอ านาจมหาชนแลว กเปนการกระท าในนามขององคกรของรฐและหากปรากฏวาไดกอใหเกดความเดอดรอนขนแกปจเจกผนน กชอบทจะฟองรองเปนคดตอศาลปกครองได ในกรณนกคอ สทธในทรพยสนอนเปนสทธมนษยชนประเภทหนง ทงน เนองจากวาระบบกฎหมายมความมงหมายทจะคมครองปจเจกจากอ านาจมหาชนหรออกแงหนงกคออ านาจมหาชนจะตองผกพนตอสทธและเสรภาพตามทรฐธรรมนญรบรองไวสวนผใดจะเปนผใชอ านาจมหาชนยอมไมใชสาระส าคญ คดตอมา เปนกรณทศาลปกครองไดน าแนวความคดเกยวกบการหามเลอกปฏบตมาใชในการวนจฉยคด โดยมรายละเอยดคอ คดนผฟองคดประกอบอาชพทนายความและไดสมครสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการในต าแหนงอยการผชวยประจ าป พ.ศ. 2544 แตผฟองคดถกตดสทธในการสอบโดยผถกฟองคดไดน ารายงานผลการตรวจรางกายจากคณะกรรมการแพทยมาประกอบการพจารณาวนจฉยวาผฟองคด มบคลกภาพและรางกายไมเหมาะสมทจะเปนขาราชการอยการตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการ ฝายอยการ พ.ศ. 2521 ผฟองคดเหนวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม ขดตอบทบญญตมาตรา 30 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 จงน าคดมาฟองขอใหศาลมค าพพากษาเพกถอนค าสงดงกลาว ซงศาลไดวนจฉยวา ตามบทบญญตมาตรา 30 วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550

20 ค าสงศาลปกครองสงสดท 271/2545 (ประชมใหญ)

11

ไดวางหลกแหงความเสมอภาคไว ซงหลกดงกลาวนองคกรตางๆ ของรฐรวมทงฝายปกครองตองปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระส าคญอยางเดยวกนและปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระส าคญแตกตางกนออกไปตามลกษณะเฉพาะของแตละคน การปฏบตตอบคคลทเหมอนกนในสาระส าคญแตกตางกนกด หรอการปฏบตตอบคคลทแตกตางกนในสาระส าคญอยางเดยวกนกดยอมขดตอหลกความเสมอภาค จงเหนไดวาหลกความเสมอภาคไมไดบงคบใหองคกรตางๆ ของรฐ ตองปฏบตตอบคคลทกคนอยางเดยวกน ตรงกนขามกลบบงคบใหตองปฏบตตอบคคลทแตกตางกน ในสาระส าคญแตกตางกนออกไปตามลกษณะเฉพาะของแตละคน เฉพาะแตบคคลทเหมอนกนในสาระส าคญเทานนทองคกรตางๆ ของรฐตองปฏบตตอบคคลเหลานนอยางเดยวกน อยางไรกตามการแบงแยกบคคลออกเปนประเภทๆ แลวปฏบตตอบคคลตางประเภทกนแตกตางกนออกไปนน มาตรา 30 วรรคสาม ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ไดบญญตวางขอจ ากดการกระท าดงกลาวขององคกรตาง ๆ ของรฐไววา การน าเหตแหงความแตกตางในเร องถนก าเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย สภาพทางกายหรอ สขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอ ทางศาสนา การศกษาอบรม หรอ ความคดเหนทางการเมอง อนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญมาอางเพอเลอกปฏบตตอบคคลใหแตกตางกน หากเปนไปโดยไมเปนธรรมกยอมถอวาเปนการเลอกปฏบตตอบคคลโดยไมเปนธรรมเชนเดยวกน ดงนน หากการเลอกปฏบตตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางดงกลาว โดยไมมเหตผลทหนกแนนควรคาแกการรบฟง ยอมถอวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคล ซงตองหามตามมาตรา 30 วรรคสาม ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 เมอปรากฏวาผฟองคดแม รปกายพการแตไมถงขนาดทไมอาจปฏบตหนาทการงานตามปกตได โดยประกอบวชาชพทนายความมาแลวและการทคณะกรรมการแพทยฯ รายงานผลการตรวจรางกายของผฟองคดวาผฟองคดมรปการพการ โดยคณะอนกรรมการพจารณาคณสมบตของผสมครสอบคดเลอกฯ พจารณาแลวเหนวาผฟองคดขาดคณสมบตตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายอยการฯ นน ความเหนดงกลาวเปนเพยงความเหนเบองตนทเสนอ ผถกฟองคดเพอประกอบการพจารณาเทานน การทผถกฟองคดมมตไมรบสมครผฟองคดโดยมไดพจารณาถงความสามารถทแทจรงในการปฏบตงานของผฟองคด จงไมมเหตผลทหนกแนนควรคาแกการรบฟงวาการท ผฟองคดมกายพการดงกลาวจะท าใหไมสามารถปฏบตงานในหนาทของขาราชการอยการไดอยางไร มตของ ผถกฟองคดไมรบสมครผฟองคดในการสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการในต าแหนงอยการผชวยฯ จงเปนการใชดลพนจวนจฉยโดยไมชอบและเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรมตอผฟองคดตามมาตรา 30 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ศาลจงพพากษาใหเพกถอนมตของผถกฟองคดทไมรบสมคร ผฟองคดในการสอบคดเลอกเพอบรรจเปนขาราชการอยการในต าแหนงอยการผชวย21 ศาลปกครองสงสดในคดนไดวางบรรทดฐานส าหรบการพจารณาถงสาระส าคญของเรองนน ๆ ทจะน าไปสการปฏบตใหเหมอนหรอแตกตาง ค าพพากษาของศาลปกครองสงสดในเรองนจงเปนการพจารณาทสอดคลองกบหลกความเสมอภาคและการไมถกเลอกปฏบต

21

ค าพพากษาศาลปกครองสงสด คดหมายเลขแดงท อ. 142/2547

12

กรณตอมาเปนแนวค าวนจฉยเกยวกบศกดศรความเปนมนษย ตามทรฐธรรมนญหลายฉบบ ไดบญญตรบรองไว โดยในคดน ผฟองคดจะตองเดนทางกลบภมล าเนา โดยรถไฟขบวนดวนพเศษเปนประจ า ใชเวลาเดนทางประมาณสบชวโมง ไดรบความเดอดรอนเสยหายอนเนองมาจากการทไดมการน าแผนปายโฆษณาสนคาและบรการปดทกระจกหนาตางตรถโดยสารของขบวนรถไฟดงกลาว ท าใหเกดการบดบงทวทศน ไมอาจมองผานกระจกออกไปเพอพกสายตาได เพราะพรามว เกดอาการคลนไส การเดนทางโดยรถไฟยาวนานหลายชวโมงจงเปนการทรมานใจและกาย จงน าคดมาฟองตอศาลขอใหศาลมค าพพากษาใหผถกฟองคดลอกแผนปายโฆษณาออกจากกระจกหนาตางของตรถโดยสารของขบวนรถไฟ ศาลปกครองสงสดไดวนจฉยวา ผถกฟองคดเปนหนวยงานทางปกครองทกฎหมายก าหนดใหมอ านาจหนาทในการจดท ากจการรบขนสงผโดยสาร สนคา พสดภณฑและของอนๆ ซงเปนบรการสาธารณะ ในการจดท ากจการบรการสาธารณะดงกลาว นอกจากจะตองจดใหมขบวนรถไฟส าหรบขนสงอยางเพยงพอแกความตองการของประชาชนแลว ผ ถกฟองคดยงจะตองดแลรกษาสวนตางๆ ของตรถโดยสารของขบวนรถไฟซงเปนเครองมอส าคญทใชในการจดท าบรการสาธารณะดงกลาวใหอยในสภาพทใชการไดดและสามารถอ านวยความสะดวกสบายในการเดนทางใหแกผโดยสารไดตามสมควร โดยเฉพาะหนาตางของตรถโดยสารของขบวนรถไฟ เปนทยอมรบกนโดยทวไปวารถโดยสารทกชนด ไมวาจะเปนรถโดยสารสวนบคคลหรอรถโดยสารสาธารณะ และไมวาจะเปนรถโดยสารปรบอากาศหรอรถโดยสารไมปรบอากาศจะตองมหนาตาง หนาตางรถโดยสารมไดมไวเพยงเพอใหแสงสวางจากภายนอกรถเขาไปภายในรถไดเทานน แตยงมไวเพอใหผโดยสารสามารถมองเหนสรรพสงทอยภายนอกรถเพอใหเกดความเพลดเพลนในระหวางทอยในรถและระแวดระวงภยนตรายทอาจจะมจากภายนอกรถอกดวย รถโดยสารทไมมหนาตางจงไมอาจเรยกไดวารถโดยสาร แตเปนรถขนสงสนคาและพสดภณฑ และตองถอว า ผใหบรการรถโดยสารสาธารณะทไมมหนาตางปฏบตตอผโดยสารเยยงวตถ ซงเปนการละเมดศกดศรความเปนมนษยของผโดยสาร ดงนน ผถกฟองคดจงมหนาททจะตองจดใหตรถโดยสารของขบวนรถไฟทกขบวน มหนาตางและดแลรกษาหนาตางตรถโดยสารทกคนใหอยในสภาพทสามารถใชการไดสมวตถประสงคของการจดใหมหนาตาง คดนศาลปกครองสงสดจงพพากษาใหผถกฟองคดด าเนนการขดลอกแผนปายโฆษณาออกจากบรเวณกระจกหนาตางตรถโดยสาร22 คดสดทายเปนแนวค าวนจฉยเกยวกบการหามลงโทษบคคลซ าในความผดทไดรบโทษไปแลว โดยคดน มขอเทจจรงโดยยอวา ระหวางเวลาทผฟองคดด ารงต าแหนงปลดองคการบรหารสวนต าบล บ. ผฟองคดไดรบแตงตงใหเปนกรรมการตรวจการจางและกรรมการตรวจรบพสดโครงการกอสรางสะพานทางเดนเทาคอนกรตและเปนกรรมการตรวจรบพสดโครงการกอสรางถนนคอนกรตเสรมเหลก ตอมาไดมการรองเรยนและมการตงคณะกรรมการสอบสวนและเหนวาผฟองคดมความผดฐานไมระมดระวงรกษาประโยชนของทางราชการ และไมปฏบตหนาทราชการใหเปนไปตามกฎหมายควรไดรบโทษตดเงนเดอน ตอมาประธานกรรมการบรหารองคการบรหารสวนต าบลไดมค าสงลงโทษทางวนยอยางไมรายแรงแกผฟองคด โดยการตดเงนเดอนผฟองคด ฐานไมระมดระวงรกษาประโยชนของทางราชการ ภายหลงจากทผฟองคดไดรบโทษทางวนยตามค าสง

22 ค าพพากษาศาลปกครองสงสด คดหมายเลขแดงท อ. 231/2550

13

ดงกลาวแลว ผฟองคดยายกลบมาด ารงต าแหนงปลดองคการบรหารสวนต าบลอกแหงหนง ในขณะทผฟองคดด ารงต าแหนงดงกลาว คณะกรรมการ ป.ป.ช. ไดมหนงสอถงนายกองคการบรหารสวนต าบล บ. ขอใหมการพจารณาโทษทางวนยแกผฟองคด กรณไดรบเรองรองเรยนวา ในขณะทผฟองคดด ารงต าแหนงปลดองคการบรหารสวนต าบล บ. ท าหนาทกรรมการตรวจรบพสดและกรรมการตรวจการจางโครงการกอสรางสะพานทางเดนเทาและกรรมการตรวจรบพสดโครงการกอสรางถนนคอนกรตเสรมเหลก เปนเหตใหเกดความเสยหายแกทางราชการ มมลความผดทางวนยอยางรายแรงฐานปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทราชการโดยมชอบ เพอใหตนเองหรอผอนไดรบประโยชนทมควรไดเปนการทจรตตอหนาทราชการ และฐานปฏบตหนาทราชการโดยจงใจไมปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบของทางราชการ อนเปนเหตใหเสยหายแกทางราชการอยางรายแรง และมมลความผดทางอาญาฐานปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบหรอโดยทจร ต และฐานจดท าและรบรองเอกสารอนเปนเทจ นายกองคการบรหารสวนต าบล บ. เหนวา การกระท าของผฟองคดมความผดทางวนยตามทคณะกรรมการ ป.ป.ช. ชมล จงมค าสงไลผฟองคดออกจากราชการ และ ป.ป.ช. ยงไดสงความเหนไปยงส านกงานอยการสงสด เพอด าเนนคดอาญากบผฟองคดในมลเหตเดยวกนกบทผฟองคด ถกลงโทษทางวนยโดยไลออกจากราชการ และพนกงานอยการไดยนฟองผฟองคดเปนจ าเลยตอศาลใน ฐานความผดเปนเจาพนกงานปฏบตหนาทหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบ ซงศาลไดมค าพพากษาวา ผฟองคดมความผดทางอาญาจรง ผฟองคดเหนวาค าสงไลออกจากราชการเปนค าสงทไมชอบ จงน าคดมาฟองตอศาลปกครอง โดยในคดนศาลปกครองสงสดไดวนจฉยวางหลกไววา ทวาบคคลไมอาจถกลงโทษหลายครงส าหรบการกระท าความผดครงเดยว เปนหลกกฎหมายทวไปทหามมใหลงโทษบคคลใดบคคลหนงมากกวาหนงครงส าหรบความผดทบคคลนนไดกระท าเพยงครงเดยว ไมวาความผดทบคคลนนไดกระท าและโทษทจะลงแกบคคลนนจะเปนความผดและโทษทางอาญา ความผดและโทษทางปกครอง หรอความผดและโทษทางวนย กตาม นอกจากนน การลงโทษบคคลไมวาโทษนนจะเปนโทษทางอาญา โทษทางปกครอง หรอโทษทางวนย ถอไดวาเปนการจ ากดสทธหรอเสรภาพในชวต รางกาย หรอทรพยสนของบคคลผถกลงโทษ การลงโทษบคคลมากกวาหนงครงส าหรบการกระท าความผดทบคคลนนไดกระท าเพยงครงเดยว จงเทากบเปนการจ ากดสทธหรอเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวโดยชดแจงหรอโดยปรยายเกนความจ าเปนแกการรกษาไวซงประโยชนสาธารณะทกฎหมายฉบบทใหอ านาจจ ากดสทธหรอเสรภาพนนๆ มงหมายจะใหความคมครอง อนเปนการตองหามตามมาตรา 29 วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ดวย เมอคดนไดมการลงโทษตดเงนเดอนผฟองคดส าหรบการกระท าความผดวนยในกรณไดรบแตงตงเปนประธานกรรมการตรวจการจางอนเปนการกระท าความผดวนยไมรายแรงและตอมายงไดมค าสงใหลงโทษไลผฟองคดออกจากราชการ ค าสงใหลงโทษผฟองคดโดยใหไลผฟองคดออกจากราชการ จงเปนการมค าสงลงโทษ ผฟองคดซ าอกครงหนงส าหรบการกระท าความผดวนยของผฟองคดเรองเดยวกนกบทผฟองคดเคยถกลงโทษทางวนยโดยการตดเงนเดอน อนเปนการตองหามตามหลกกฎหมายทวไป และบทบญญตของรฐธรรมนญ

14

ศาลจงวนจฉยวาค าสงทใหไลผฟองคดออกจากราชการเปนค าสงทไมชอบดวยกฎหมายใหเพกถอนค าสงดงกลาว23

บทสรป ถงแมวาแนวความคดเกยวกบหลกสทธมนษยชนจะเปนแนวคดทมจดก าเนดจากโลกตะวนตก ซงไดเรมเขามามอทธพลตอระบบกฎหมายของประเทศไทยในยคทเรมมการพฒนาประเทศใหเปนสมยใหมเมอไมกศตวรรษมาน แนวความคดเกยวกบการคมครองสทธมนษยชนจงเปรยบเสมอนของนอกหรอของน าเขาจากตางประเทศ แตจากการศกษาท าใหพบวา แมจะเปนของนอกและของใหมส าหรบระบบกฎหมายและวฒนธรรมของไทย แตแนวความคดดงกลาวไดมอทธพลอยางมนยยะส าคญตอระบบกฎหมายของประเทศไทยเปนอยางยง โดยสารตถะของแนวความคดดงกลาวกคอ การมงคมครองสทธในฐานนะทเกดมาเปนมนษยจากการใชอ านาจมหาชนโดยมชอบ ซงการจะท าใหเกดผลในทางปฏบตไดนน จ าเปนอยางยงทจะตองมองคกรทมความอสระและเปนกลางมาท าหนาทดงกลาว และเมอผรางรฐธรรมนญไดเลอกทจะใชระบบศาลคและจดตงศาลปกครองขน ศาลปกครองจงเปนองคกรตลาการทเขามามบทบาทส าคญทท าหนาทดงกลาว นอกจากนนศาลปกครองยงมบทบาทส าคญในการแสดงใหเหนถงความมอยของสทธมนษยชนทรฐธรรมนญมงคมครองใหปรากฏขนมาอยางเปนรปธรรมผานทางการใชการตความบทบญญตกฎหมายทไมมความชดเจน ขณะเดยวกนกเปนการวางกรอบการใชอ านาจขององคกรฝายปกครอง ดงนน จงถอไดวาตลอดระยะเวลาสบกวาปทไดมการจดตงศาลปกครองขน ศาลปกครองไดท าหนาทในฐานะทเปนกลไกส าคญในการปกปองและคมครองสทธมนษยชนไดเปนอยางด

______________________

23 ค าพพากษาศาลปกครองสงสด คดหมายเลขแดงท อ. 7/2557

15

เอกสารอางอง

หนงสอ กลพล พลวน. สทธมนษยชนในสงคมไทย. มปท ,มปป. จรญ โฆษณานนท. สทธมนษยชนไรพรมแดน. พมพครงท 2 (กรงเทพมหานคร: นตธรรม), 2556. บรรเจด สงคะเนต และคณะ. การอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธเสรภาพของบคคลตาม มาตรา 28 . กรงเทพมหานคร: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2544. บรรเจด สงคะเนต . การใชสทธทางศาลของบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพตามรฐธรรมนญมาตรา 28 ในกรณทศาลมค าพพากษาถงทสดแลว. กรงเทพมหานคร: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2551. _____________ . หลกกฎหมายเกยวกบการควบคมฝายปกครอง. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: วญญชน, 2548. บญศร มวงศอโฆษ. กฎหมายรฐธรรมนญ. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: วญญชน, 2551. _____________ . หลกการใชอ านาจขององคกรทตองค านงถงศกดศรความเปนมนษย สทธ และเสรภาพตาม รฐธรรมนญ. กรงเทพมหานคร: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, 2549. _____________ . การยกสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอใชสทธทางศาล. กรงเทพมหานคร: ส านกงาน ศาลรฐธรรมนญ, 2547. วรพจน วศรตพชญ. ความรเบองตนเกยวกบศาลปกครอง. กรงเทพมหานคร: วญญชน, 2544. _____________ . สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ. กรงเทพมหานคร: วญญชน, 2538. สมยศ เชอไทย. ค าอธบายหลกรฐธรรมนญทวไป. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ, 2535. อดมศกด สนธพงศ. สทธมนษยชน. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : วญญชน, 2555.

16

เอกสารอเลกทรอนกส กรมคมครองสทธและเสรภาพ. ชดความรสทธมนษยชน สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ สนธสญญาหลก ระหวางประเทศดานสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค. กระทรวงยตธรรม. สบคนเมอ 27 พฤษภาคม 2557, จาก www.rlpd.moj.go.th/rlpdnew/images/rlpd_1/HRC/nhr.pdf Ulrich Stelkens. Einführung in das Verwaltungsrecht. retrieved May 4, 2014, from http://www.dhv-speyer.de/stelkens/EinfuehrungVerwaltungsrecht/4_Gesetzm%C 3%A4%C3%9 Figkeit.pdf United Nations. Universal Declaration of Human Rights. retrieved May 27, 2014, from http://www.un.org/en/documents/udhr/

_______________________