Kennaraháskóli Íslands

Kennaraháskóli Íslands

Vormisseri 2007 - fjarnám

Leikir sem kennsluaðferð

Umsjón: Ingvar Sigurgeirsson prófessor

Námsmappa unnin á námskeiðinu Leikir sem kennsluaðferð

Sigríður Arndís Þórðardóttir

031277-4269

Efnisyfirlit

2Efnisyfirlit

4Inngangur

41. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Gildi leikja í uppeldi og menntun.

4Hvað er leikur?

5Hvers vegna leikum við okkur?

6Hvaða þýðingu hafa leikir fyrir uppvöxt og þroska?

6Gildi leikja í skólastarfi

7Hver ætti að vera hlutur leikja í uppeldis- og skólastarfi?

8Hvaða þýðingu hafa regluleikir?

8Myndaflokkurinn Promise of Play

9Þýðing leikja samkvæmt myndaflokknum Mother of Invention

9Roof Top School

10The Heart of the Matter

11Aðrar hliðar leiks

112. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Flokkar og tegundir leikja

12Hreyfileikir

12Samskiptaleikir

12Uppbyggilegir leikir

12Ímyndunarleikir

13Til hvers að flokka leiki?

133. þáttur: Leikjavefurinn – Leikjabankinn

13Um Leikjavefinn - Leikjabankann

14Nokkrir leikir úr Leikjabankanum og prófanir á þeim

16Aðrir áhugaverðir leikjavefir

17Þróun Leikjavefsins – Leikjabankans

174. þáttur: Nafna- og kynningarleikir – hópstyrkingarleikir/ hópeflileikir

17Mennskur hnútur

18Appelsínu vangadans

18Traust-lestin

18Einfaldur nafnaleikur

19Dýrahljóð

19Hver kynnir annan

20Icebreakers

20Name Tag Match Maker

20Favorite T-shirt

21Að láta boltann ganga

21Fólk segir að ég sé...

215. þáttur: Gamlir og góðir íslenskir leikir

22Að fara í brókina hans Skíða

22Útilegumenn

23Eitt par fram fyrir ekkjumann

23Gildi þess að kenna börnum gamla leiki

236. þáttur: Leikir sem kveikjur

24Einn, tveir, þrír, fjórir, fimm

24Refir og kanínur

25Þrautakóngur

25Pokarottan

257. þáttur: Sönghreyfileikir

25Klappið rétt á milli

26Að segja hvað við heitum

268. þáttur: Hugþroskaleikir

28Hreyfileikir

28Skoðunarleikir

29Snertileikir

29Hlustunarleikir

29Rökþroskaleikir

309. þáttur: Námspil og flókin töfl

31Orðabingó

32Refaskák

3210. þáttur: Gátur, þrautir og heilabrjótar

33Myndagátur

33Fjársjóðskistan

34Felumyndir

34Rúmfræðiþrautir

34Einföld töfl og spil

34SIM

35L- leikurinn

36Sagnagátur

36Okrarinn

37Eldspýtnaþrautir

38Rökleitargátur

3911. þáttur: Orðaleikir

39Orðaleikir við ýmis tækifæri

39Gálgaleikurinn

4112. þáttur: Tölvuleikir

41Hinar dökku hliðar tölvuleikjanotkunar

42Björtu hliðar tölvuleikjanotkunar

42Orðakistur Krillu

42Ferhyrningarnir

43Minnisleikur

43Stafaleikir Bínu

43Talnaferningurinn

43Þríhyrningarnir

43Lukkuhjólið

44Forritið Álfur

44Leikjanet.is

45Doppa bregður á leik

45Framlag til Leikjavefsins

46Drakúla

46Ljóðasúpa

46Öskubuska

51Leynikassinn

51Lokaorð

52Heimildaskrá:

Inngangur

Þessi námsmappa var unnin á námskeiðinu Leikir sem kennsluaðferð í Kennaraháskóla Íslands á vormisseri 2007. Þar var fjallað um gildi góðra leikja í tómstundum og skólastarfi og hinir ýmsu flokkar leikja kynntir fyrir nemendum. Umsjón hafði Ingvar Sigurgeirsson en undirrituð tók námskeiðið í fjarnámi.

Meginmarkmið námskeiðsins voru að nemendur myndu að því loknu:

· Hafa skilning á þýðingu og uppeldisgildi góðra leikja.

· Þekkja og getað skipulagt fjölbreytta leiki.

· Hafa fengið þjálfun í að að undirbúa og stjórna margvíslegum leikjum.

· Þekkja heimildir um leiki sem nota má í uppeldi og kennslu.

· Þekkja Leikjavefinn - Leikjabankann, geta nýtt sér hann og hafi lagt af mörkum til hans.

· Hafa aukið áhuga sinn á notkun leikja í uppeldis- og skólastarfi.

Námskeiðið skiptist í tólf þætti og fylgdi kennslubréf hverjum þætti þar sem áherslur og verkefni voru útskýrð. (Ingvar Sigurgeirsson [1] 2007)

Í þessari möppu eru mínar lausnir á þeim verkefnum sem lögð voru fyrir sem og ýmsar pælingar um leiki og frásagnir um prófanir á nokkrum mismunandi leikjum. Það er von mín að allir þeir sem starfa með börnum bæði í skóla- og tómstundastarfi geti nýtt sér möppuna sem hugmyndabanka um efnið.

1. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Gildi leikja í uppeldi og menntun.Hvað er leikur?

Engin ein einföld skýring er til á því hvað leikur er í raun og veru. Eftir því sem maður hugsar meira um skilgreiningu á leik, því flóknara verður það. Að koma því í orð sem manni finnst bara vera eitthvað sjálfsagt. En hvaða athöfn er það sem við skilgreinum sem leik og hvað einkennir þessa hegðun? Margar kenningar hafa verið settar fram um þetta málefni. Á námskeiðinu voru lagðar til grundvallar þessari umfjöllun tvær greinar; Back to Basics: Play in Early Childhood eftir Jill Engelbert Fox og Play as Curriculum eftir Francis Wardle. Mun ég í þessari umfjöllun styðjast við það sem þar kemur fram að talsverðu leyti.

Flest okkar þekkja leik þegar við sjáum hann, en erfiðara getur verið að skilgreina hann. Leikur felur í sér frjálst val athafna, er sjálfsprottinn, skemmtilegur og gengur fyrir sig þannig að hægt er að átta sig á honum. Reglur leiksins, efni og umhverfi er komið undir skynjun barnsins sem leikur, á umhverfinu. (Wardle2007) Ég er sammála þessari skýringu á fyrirbærinu leik, en sennilega er hún þó ekki tæmandi fyrir athöfnina. Flestar útskýringar á leik eru þannig að maður getur samþykkt þær, en hugsar gjarnan; já, en leikur er samt eitthvað miklu meira en bara það! Börn nú til dags hafa ekki sama aðgang að þeim náttúrulegu leikaðstæðum sem þeir sem nú eru fullorðnir höfðu. Þó leikur sé erfitt hugtak að skilgreina er mjög auðvelt að koma auga á hann. Börn sem eru virkir þátttakendur í leik geta verið að taka þátt í margs konar athöfnum, sjálfstæð, með félaga eða í hópi. (Wardle2007)

Hvers vegna leikum við okkur?

Leikir hafa fylgt mannkyninu frá örófi alda og reyndar er það svo með margar dýrategundir. Flest allir hafa upplifað að sjá allskyns ungviði leika sér, hvolpa, lömb, folöld, kettlinga og svo mætti lengi telja. Og fullorðnir leika sér reyndar líka, bæði menn og dýr svo það að leika sér virðist vera einhverskonar náttúrulögmál. Fræðimenn hafa uppi ólíkar kenningar um ástæðu þess að börn leiki sér:

Herbert Spencer: Börn þurfa að losa sig við umfram orku.

G.Stanley Hall: „Upprifjunarkenningin“ – Barnið endurlifir þróun mannsins.

Karl Groos: Í leiknum felst þjálfun og undirbúningur fyrir lífsbaráttuna.

Sigmund Freud: Í leikjum fá börn útrás fyrir bældar tilfinningar. Leikur sem „tilraunastöð“ fyrir tilfinningar og athafnir.

Jean Piaget: Leikur er ein hlið virkrar hugsunar – þegar barnið reynir eða æfir eitthvað sem það hefur tileinkað sér. (Ingvar Sigurgeirsson [2] 2007)

Ég kann ekki að útskýra hvers vegna við leikum okkur – „af því bara“ er auðvitað ekkert svar, en ef ég ætti að koma með einfalda ástæðu mundi ég kannski segja að maður leikur sér þegar manni líður vel og langar að hafa gaman, langar að hugsa um eitthvað annað og stundum gerist þetta bara af sjálfu sér. Maður ákveður ekki alltaf fyrirfram að maður ætli að leika sér, það gerist bara.

Hvaða þýðingu hafa leikir fyrir uppvöxt og þroska?

Sumir halda því fram að leikur sé einskisnýt athöfn og tímaeyðsla meðan aðrir telja hann mjög þýðingarmikinn fyrir alla mótun persónuleikans; vitsmuni, tilfinningalíf, félagsmótun, félagsþroska, siðgæðisvitund, málþroska og sköpunargáfu. (Ingvar Sigurgeirsson [2] 2007) Tengsl milli leiks og vitsmunaþroska er lýst mismunandi í tveimur kenningum um vitsmunaþroska sem hafa haft hvað mest áhrif varðandi menntun ungra barna; kenningum Piaget og Vygotsky.

Piaget skilgreindi leik sem tileinkun; Leikurinn skapaði ekki eitthvað nýtt hjá barninu heldur væri leikurinn bara ánægjunnar vegna og í honum æfðu börn það sem þau hefðu nýlega lært. Sem sagt, leikurinn endurspeglar það sem þau þegar kunna, en kemur ekki endilega með eitthvað nýtt sem þau læra.

Vygotsky taldi að leikurinn greiddi fyrir vitsmunaþroska; Börn æfi ekki bara það sem þau kunna þegar, heldur læra þau líka eitthvað nýtt. Leikur bæði eykur og endurspeglar hugsanir. Af því að leikur er nátengdur vitsmuna-, félags- og tilfinninga og hreyfiþroska ungra barna ætti hann að margra mati að vera mikilvægur þáttur í skólastarfi. (Wardle 2007) Af þessum tveim kenningum tel ég kenningu Vygotskys trúlegri, ég tel að börn geti lært svo ótal marga nýja hluti í gegnum leik en þó notast þau oft við eitthvað sem þau hafa nýlega lært, bæði orð og athafnir. En oft hefur maður líka séð nýja hluti hjá barni sem það hefur lært af leik við aðra, bæði börn og fullorðna.

Gildi leikja í skólastarfi

Mjög ólíkar skoðanir eru uppi um gildi leikja í skólastarfi. Sumir telja leik vera hina bestu leið fyrir börn til að læra hugtök, kunnáttu og verkefni sem þarf að ná tökum á sem traust undirstaða fyrir skóla síðar meir og árangri í lífinu. Svo eru þeir sem telja leik ónauðsynlegan, hávaðasaman, sóðalegan og þar að auki tímasóun. Margir kennarar á forskólastigi útiloka leik úr skólanum. Rannsóknir sýna að börn læra best í umhverfi sem gerir þeim kleift að rannsaka, uppgötva og leika sér. Leikur er mikilvægur þáttur í þroskaferli barns, stuðlar að auknum þroska tungumálsins, eykur félagslega færni, sköpunargáfu, ímyndunarafl og hugsanaferli. Leikur er algengastur í bensku þegar þekking barna á sjálfinu, skilningur á samskiptum með og án orða og skilningur á líkamlegum og félagslegum heimi er að aukast gífurlega. Til eru þeir sem halda því fram að leikur sé fullkomin samþætting á mannlegri reynslu. Þetta þýðir að þegar börn leika sér, draga þau upp nýlega reynslu, eitthvað sem þau hafa sjálf gert, séð aðra gera, lesið um, séð í sjónvarpi og nota þessa reynslu til að byggja upp leiki, leika atburðarásir og taka þátt í atburðum.

Börn nota bæði fín- og grófhreyfingar í leikjum. Þau eiga félagsleg samskipti við hvert annað. Þau hugsa um hvað þau eru að gera og hvað þau ætla að fara að gera. Börn nota tungumálið til að tala við hvert annað eða við sjálfan sig og þau bregðast mjög oft við tilfinningalega í leikathöfninni. Samþætting þessara mismunandi þátta hegðunar er lykillinn að vitsmunalegum þroska ungra barna. Leikur er þessvegna árangursríkt tæki til að læra með. (Fox 2007) Leikir eru árangursríkasta leiðin til að börn læri þær upplýsingar sem þau þurfa á að halda. Börn taka framförum í mismunandi stigum og gerðum leikja. Þegar börn ná tökum á nýjum hugtökum og æfa þau með endurteknum leik, þá miðar þeim áfram í næsta þrep. Í raun skapa börn sína eigin námskrá. Vegna þess að börn vilja læra nýja hluti og ná tökum á þeim og vegna þess að þau forðast að láta sér leiðast, þá greina börn það sjálf hvað þau vita og hvað þau geti lært næst. Leikur býður upp á fullkomna námskrá fyrir félagslegar, líkamlegar og vitsmunalegar framfarir. Með því að nota ýmsan efnivið, eiga samskipti við aðra og ná valdi á færni til að þroskast gegnum stig leiksins, þá þroska börn skilning fyrir stjórn á umhverfi sínu og tilfinningu fyrir hæfni sinni og öðlast gleði yfir því að þau geti lært. Leikur býður upp á náttúrulega samþættingu milli allrar mikilvægustu heilastarfseminnar og í leik lærist ýmislegt sem ekki gerist í stökum fyrirmælum kennara. Með leik fæst líka gríðarmikil almenn þekking um heiminn í kringum þau, þekking sem kemur sér vel síðar í tungumálum, stærðfræði, vísindum og fleiru. T.d. við það að leika sér í sandi þá lærist margt um eðli sands og með því að leika sér með síli í polli lærist ýmislegt um lífríkið, vatn og fleira. (Wardle 2007)

Með útsjónarsemi og góðum leikjum geta kennarar virkjað nemendur, stuðlað að fjölbreytni, eflt námsáhuga og félagsanda og komið til móts við eðlilegar þroskaþarfir nemenda. (Ingvar Sigurgeirsson [2] 2007)

Hver ætti að vera hlutur leikja í uppeldis- og skólastarfi?

„Einn góður leikur á dag kemur skapinu í lag“ er að mínu mati mjög góður mælikvarði og kýs ég persónulega að nota þetta sem viðmið.

Kennarar eiga að notfæra sér það sem þeir geta lært um börnin þegar þeir fylgjast með þeim leika sér. Hægt er að fylgjast með öllum helstu þroskaþáttum barnanna meðan þau leika sér. Kennarinn á að bjóða upp á leiki í daglegu starfi en til þess þarf að gera umhverfið, bæði innan og utandyra leikvænt. Öryggi er aðalatriðið en hafa þarf aldur og þroskastig barnanna í huga við skipulagningu leiksvæða. (Fox 2007)

Leikur er nauðsyn í sífellt tæknivæddari veröld, börn þurfa trausta undirstöðu byggða á leik. Leikur getur fengið börn til að þykja nám skemmtilegt þannig að þau hlakki til 10 ára skólaskyldunnar sem í vændum er! (Wardle 2007)

Það er mitt álit að það eigi hiklaust að nota leiki í kennslu. Börnin verða slakari og þar með opnari fyrir því að taka á móti upplýsingum þegar þau eru í leik og það kennir þeim líka að það að læra geti verið skemmtilegt. Og er það ekki akkúrat það sem kennarar eru að berjast við alla tíð; að vekja og viðhalda áhuga nemendanna? Það er allavega mín skoðun að leikir séu mjög ákjósanleg leið til þess, nóg er víst úrvalið og bara spurning um að nýta það skynsamlega.

Hvaða þýðingu hafa regluleikir?

Margir telja að dýrmætum tíma sé sóað í leiki á kostnað mikilvægari þátta. Þroskalega séð, taka börn framförum frá því að vera mjög sjálfhverf í tilveru sinni í það að verða fær um að taka þátt í og skilja mikilvægi félagsleg gildi og reglur. Hluti af þessum þroska á sér stað þegar þau læra að í leikjum eins og hermileikjum, Símon segir eða körfubolta gengur leikurinn ekki upp nema allir fari eftir reglunum. Þesskonar regluleikir kenna börnum þá gríðar mikilvægu hugmynd að lífið sjálft er fullt af reglum sem við verðum öll að fylgja til að allt gangi vel fyrir sig. (Wardle 2007) Enn eitt lóð á vogarskálar þeirra sem aðhyllast leiki í kennslu og skólastarfi! ( Regluleikir eru því ekki síður góðir en frjálsir leikir og hvort tveggja á fullan rétt á sér í skólastarfi að mínu mati.

Myndaflokkurinn Promise of Play

Á þessu námskeiði var okkur einnig gert að horfa á tvo myndaþætti um leiki úr myndaflokknum Promise of Play. Sá fyrri heitir The Mother of Invention. Upphafsorð þáttarins fannst mér strax áhugaverð: „Ekki vanmeta mátt leiksins!“ Margir fleiri góðir punktar komu fram í þættinum og hér á eftir koma nokkrir þeirra.

Leikur er svo mikilvægur þáttur í lífi okkar að hann er þessvegna alvörumál – en ef við tækjum gamanið úr athöfninni væri það ekki lengur leikur. Við þekkjum flest leik þegar við sjáum hann, leikeinkenni þekkjast langar leiðir, en erfiðara er að skilgreina hann. Allt sem er gaman er leikur, leikur er hugarástand en þó svo miklu meira en það. Leikur skipar stóran sess í lífinu, tengir okkur við annað fólk, er fullur af tilfinningum. Leikur er eins náttúrulegur og það að borða og sofa. Samt þurfum að vera vel upplögð þegar við leikum okkur, helst að líða vel, vera heilbrigð, södd og örugg. (David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [1]. 2000)

Þýðing leikja samkvæmt myndaflokknum Mother of Invention

Í þættinum er því velt upp hvaða tilgangi leikurinn þjóni og meðal annars rætt við Jane Goodall sem er heimskunn fyrir rannsóknir sínar á simpönsum. Tilgangur leikja er sannarlega margþættur. Þegar við erum að leika leiksins vegna, í sjálfsprottnum leik án markmiðs erum við oftast glöð og skemmtum okkur. Leikur styrkir tilfinningabönd, til dæmis er nefnt samband móður og barns. Það sést á afkvæmunum hvort þau fá að leika sér mikið, hvort mæðurnar eru duglegar að leika við þau. Leikur gerir lífið skemmtilegt og undirbýr ungviðið fyrir það sem framundan er – sama hvaða tegund á í hlut. Leikur færir ánægju en börn þurfa líka leik því hann getur hjálpað þeim að uppgötva heiminn eins og hann er í raun og veru. Í regluleikjum þurfa börn að læra reglurnar, hvernig á að leika sér og í leikjum læra börn smá saman að leysa vandamál, að stjórna leiknum sjálf, samskipti við aðra og fleira og fleira. Þykjustuleikur er einnig nefndur sem mikilvægur þáttur. Þykjustuhæfileikinn – mikilvægur – ég er að þykjast, ég veit að þetta er ekki í alvörunni og ég er bara að þykjast. Börn óttast oft hið óþekkta, leikurinn getur gert þeim kleift að ná tökum á óttanum. Að lokum vil ég nefna eitt atriði sem ég hjó sérstaklega eftir: Börn hugsa öðruvísi en fullorðnir, þeir mega því ekki stjórna leiknum, heldur þurfa börnin að fá að finna leikinn upp sjálf!

(David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [1]. 2000)

Roof Top School

Í þættinum Mother of Invention er einnig skyggnst inn í skóla er ber heitið Roof Top School þar sem leikur er miðpunktur námsins. Fylgst er með kennslu í bekk þar sem kennarinn er líka „stand up“ leikari og talað við kennara og forstöðumenn skólans. Þeir vilja meina að leikur dragi úr stressi og í leik er sköpunargleðinni leyft að njóta sín þannig að nemendur hugsi út fyrir „rammann“. Börnin verða móttækilegri þegar það er gaman – kennarinn nær að mati nemendanna að gera allt námið skemmtilegt og þau finna að honum finnst gaman að vera með börnum. Leikur er tjáningarform og á leikvellinum endurspeglast menning barnanna. Stráka og stelpur leika sér oft ólíkt. Í leiknum læra þau hvernig á að vera félagsvera! Skipulagðir leikir þjálfa hæfileika og byggja upp sjálfstraust. Í leiknum slaka þau á, eru opnari fyrir að taka við upplýsingum. Í Roof top næst mjög góður námsárangur og hefur skólinn staðið framarlega í þeim efnum. Ef það er gaman þegar verið er að læra þá læra börn að það sé gaman að læra og ef þau hafa það viðhorf þegar þau koma út í lífið þá geta þau allt!

Learning by doing er besta aðferðin að mati stjórnenda Roof Top School. Sýnt er frá því þegar nemendur skoða vísindasafn þar sem þau fá tækifæri til að leika sér, það verður eins og ævintýri, þau leysa þrautir eða fara í leiki. Þannig fá þau að uppgötva eitthvað út frá leiknum, uppgötva hið óvænta í gegnum leik. Með því að leika með hluti uppgötvar maður hvernig maður á að hugsa um þá. Á venjulegum söfnum má bara horfa á hluti en ekki snerta þá, maður les á einhver spjöld og það á að kenna manni eitthvað. Þarna fá nemendur að reyna ýmsar tilraunir, til dæmis með sápukúlur og ljós. Leikurinn er sönn móðir uppfinninga!!! (David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [1]. 2000)

Margir afar góðir punktar finnst mér og magnað að sjá að þetta virkar! Mér fannst sérstaklega áhugaverð stefnan með Learning by doing og hef reyndar alltaf verið hrifin af því. Sérstaklega er mikilvægt fyrir ung börn að fá að vinna hlutbundið, því það eykur mjög á skilning þeirra. Hugsun þeirra er ekki orðin það þroskuð að þau ráði við að skilja efni og hugtök óhlutbundið. Hinsvegar fannst mér kannnski einum of að hafa stand-up grínista í kennslunni þó margt hafi verið gott, en það má heldur ekki ofgera gamninu í náminu. Fyrir utan það sé ég ekki fyrir mér að margir kennarar entust í starfi ef þeir þyrftu að leggja sig svona ofsalega mikið fram í hverri kennslustund. En vissulega mjög áhugavert og greinilegt að börnunum þótti gaman í skólanum!

The Heart of the Matter

Seinni þátturinn í myndaflokknum Promise of Play og okkur var sagt að horfa á heitir The Heart of the Matter. Þar er einnig fjallað um leik og kemur meðal annars fram að leikur hjálpi okkur að tilheyra hópi. Fullorðið fólk leikur sér og er tekið dæmi um kjötkveðjuátíð í Bandaríkjunum þar sem árlega ríkir mikil gleði og gaman. Það sem vakti sérstaka athygli mína í þessum þætti var umfjöllun um mikilvægi þess að ungviði allra félagsdýra, fái tækifæri í æsku til að leika sér. Tekið var dæmi um úlfa en þeir eru mjög félagslyndir og leikur er mikilvægur þáttir í samskiptum þeirra sín á milli, sem og þáttur í því að læra af hinum fullorðnu að komast af og lifa í úlfahópnum. Rannsóknir á úlfunum hafa sýnt fram á það að þegar úlfar upplifa erfiðleika og streitu þá hætta þeir að leika sér og er þetta víst tilfellið með mannfólkið líka. Dæmi var tekið af 2 úlfahvolpum sem höfðu lifað við misnotkun og ótta á fyrstu mánuðum ævinnar en fengu að vera á opnu vernduðu svæði þar sem fóru fram rannsóknir á hegðun úlfa. Þegar þeir komu á svæðið þá léku þeir sér ekkert, voru hræddir og eftir á í þroska bæði andlega og líkamlega. En eftir að hafa umgengist aðra hvolpa varð þörfin til að leika sér sterkari en hræðslan og með leiknum tókst þeim að byggja upp líkamlega og andlega heilsu sína. (David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [2]. 2000)

Þetta fannst mér alveg stórmerkilegt og sýnir í raun og veru að leikur getur beinlínis verið lífsnauðsynlegur og jafnvel virkað sem lækningarmeðal!!

Aðrar hliðar leiks

Leikur snýst um það að hafa gaman, eignast vini, tilheyra hópi en getur einnig gert mann öskureiðan, leitt til ágreinings, stríðni, að vera skilinn útundan og leitt af sér ýmsar aðrar erfiðar lexíur fyrir börn. En engu að síður eru þessir þættir allir aðstæður sem geta komið upp í lífinu sjálfu og geta verið ómetanlegur þáttur í reynslubanka hvers og eins. Börn geta verið mjög feimin og taka þess vegna ekki mikinn þátt í leik, eru bara einfaldlega ekki góð í að leika sér, eiga erfitt með að eiga frumkvæði að leikjum og erfitt með að eignast vini. Það að þjálfa leikfærni er líka þáttur í að auka sjálfstraust og sýnt var frá svokölluðu PIP kerfi sem var notað til að auka við leikfærni ákveðinna einstaklinga sem voru feimnir og áttu fáa eða enga vini. (David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [1]. 2000) Þetta kerfi virtist virka vel og gaman að sjá þessa hlið. Leikur getur einnig auðveldlega snúist upp í alvöru og jafnvel ofbeldi, þar er oft örfín lína á milli. Dæmi var tekið af úlfum sem voru að gantast í slag en á augabragði var það orðið háalvarlegur alvöru bardagi. Einnig var sýnt frá körfuboltaleik þar sem leikmenn komu jafnvel úr gengjum og áttu misjafnan bakgrunn. Þar þurfti að kenna börnum sérstaklega að það er hægt að komast áfram án þess að nota ofbeldi, það væri hægt að komast áfram sem „lið“ frekar en sem „gengi“ sem er mun jákvæðara form. (David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [1]. 2000)

Vissulega fróðlegir þættir sem vert er að horfa á og sýnir svo ekki verður um villst – leikur er alþjóðlegt tungumál sem ætti að vera stór þáttur í daglegu lífi allra – barna og fullorðinna – það er einfaldlega lífsnauðsynlegt!!!

2. þáttur: Fræðilegt sjónarhorn: Flokkar og tegundir leikja

Leikir hafa löngum verið flokkaðir á mismunandi hátt, til dæmis eftir því hvaða færni þeir þjálfa eða hvort þeir henti úti eða inni og eftir aldri. Í greininni Play as Curriculum eftir Francis Wardle sem ég vitnaði í hér í kaflanum á undan eru nefndir nokkrir flokkar leikja og hvaða færni þeir þjálfa:

Hreyfileikir

Þjálfa fín- og grófhreyfingar, þroska vöðvastyrk og allsherjar samþættingu vöðva, tauga og heilastarfsemi. Nýlegar rannsóknir hafa staðfest tengsl á milli þess að örva hreyfingu og þroskun á heilastarfsemi. Ung börn verða að hafa tækifæri til að þroskast líkamlega og hreyfileikir stuðla að líkamlegri virkni. Því miður er offita vaxandi vandamál meðal barna sem er enn ein ástæða þess að auka þátt hreyfileikja hjá börnum.

Samskiptaleikir

Fjölbreytt tækifæri fyrir börn til að taka þátt í samskiptaleikjum er besta tæki sem til er til að stuðla að framförum barna í gegnum mismunandi þjóðfélagsstig. Með því að eiga samskipti við aðra í leikumhverfi læra börn félagslegar reglur eins og t.d. að gefa og þiggja, gagnkvæmni, samvinnu og að deila með öðrum. Með því að eiga samskipti við börn af mismunandi þjóðfélagsstigum læra börn líka siðferðisreglur sem þroskar hæfileika þeirra til gildismats. Til þess að vera undirbúinn til að taka virkan þátt í heimi hinna fullorðnu þurfa börn að taka þátt í margskonar samskiptaleikjum.

Uppbyggilegir leikir

Er þegar börn nota umhverfi sitt til að skapa hluti. Þessi tegund leikja á sér stað þegar börn byggja turna og borgir úr kubbum, leika sér í sandinum eða teikna myndir með krít á gangstéttina. Þessi gerð leikja gerir börnum kleift að gera uppgötvanir gegnum hluti, finna út samsetningar sem virka eða virka ekki og grundvallar þekkingu varðandi það að stafla, byggja, teikna, stífla og búa ýmislegt til. Börn sem ná færni í að handleika hluti verða oft líka flink í að nota orð, hugmyndir og hugtök.

Ímyndunarleikir

Börn læra að hugsa óhlutbundið, prófa ný hlutverk og mögulegar aðstæður og gera tilraunir með tungumálið í ímyndunarleikjum. Þar að auki þroska börn sveigjanlega hugsun, læra að skapa fyrir utan það sem er hér og nú, víkka ímyndunarafl sitt, nota ný orð og orðasambönd í hættulausu umhverfi, nota tölur og orð til að tjá hugmyndir, hugdettur, drauma og sögur. Í sífellt tæknivæddari veröld eru gerða kröfur um að fólk geti hugsað óhlutbundið út fyrir stað og stund á ýmsa vegu.

(Wardle 2007)

Til hvers að flokka leiki?

Á Leikjavefnum www.leikjavefurinn.is eru leikir flokkaðir í tuttugu mismunandi flokka. Gjarnan er notast við grófari flokkun eins og til dæmis:

Venjulegir námsleikir, rökleikir og heilabrjótar, orða- og málþroskaleikir, leikræn tjáning og hlutverkaleikir, hreyfi- og skynjunarleikir, ýmsir hóp- og samvinnuleikir, námsspil og hermileikir. (Leikjavefurinn 2007)

Flokkun leikja er að mínu mati mjög mikilvæg því það auðveldar þeim sem ætla að finna leiki við hæfi hverju sinni með tilliti til aldurs, þroska og getu nemenda. Hægt er að flokka í inni- og útileiki, hópleiki eða paraleiki og svo er hægt að flokka enn frekar eftir því hvaða færni þeir reyna á. Einnig þarf að taka fram fyrir hvaða aldur leikurinn hentar, æskilegur fjöldi þátttakenda, hvaða tæki og tól þarf að nota og hvernig svæði er hentugt. Leikir geta að sjálfsögðu tilheyrt fleiri en einum flokki og einnig er mikilvægt að markmið með hverjum leik séu skýr. Allt miðar þetta að því að auðvelda kennurum eða öðrum sem málið varðar að finna góða leiki við hæfi. Þó vil ég taka fram að það að aldursskipta leikjum getur verið mjög varasamt, maður á aldrei að ákveða að einn leikur henti bara einum ákveðnum aldurshóp en öðrum ekki. Einnig má útfæra leiki á ýmsa vegu eftir því hvaða aldurshóp maður er með í hvert skipti – öllum leikjum má breyta og laga að aðstæðum hverju sinni!

3. þáttur: Leikjavefurinn – Leikjabankinn

Markmið þessa námsþáttar var að gera nemendur handgengna Leikjavefnum – Leikjabankanum: www.leikjavefurinn.is

Um Leikjavefinn - Leikjabankann

„Leikjabankinn er samvinnu- og þróunarverkefni kennara og kennaraefna. Markmið bankans er að safna góðum leikjum til að nota í skólastarfi og kynna þá sem víðast með aðgengilegum hætti. Leikjum í Leikjabankann er safnað af kennurum og kennaraefnum í sjálfboðavinnu. Umsjónar- og ábyrgðarmaður verkefnisins er Ingvar Sigurgeirsson prófessor við Kennaraháskóla Íslands. Í Leikjabankanum eru nú um 300 leikir og leikjaafbrigði ásamt ýmsu öðru efni. Hverjum leik er lýst þannig að fyrst eru talin markmið hans, gerð er tillaga um aldur þeirra nemenda sem leikurinn er talinn henta og síðan talin þau gögn sem nota þarf. Þá fylgir lýsing á leiknum og stundum fylgja dæmi um afbrigði og útfærslumöguleika eða aðrar athugasemdir eftir því sem við á. Þá eru nefndar heimildir séu þær kunnar. Fyrir aftan hverja lýsingu eru nöfn þeirra sem lagt hafa af mörkum til hennar“. (Leikjavefurinn 2007 )

Nokkrir leikir úr Leikjabankanum og prófanir á þeim

Verkefnið í þessum þætti fólst í því að skoða hina fjölmörgu leiki í leikjasafninu, skoða a.m.k. þrjá leiki í hverjum flokki og velja þann sem okkur leist best á.

Ég valdi mér fyrst leikinn „Að leika samsett orð“ úr flokknum Leikbrúður og leikræn tjáning. Leikurinn felst í því að tveir nemendur leika hvor sitt orðið fyrir hina í bekknum. Nemendurnir draga miða með orði en kennari sér til þess að orðin geti myndað eitt samsett orð. Áhorfendur eiga að giska á hvað þeir eru að leika og hvert samsetta orðið er. Nemendurnir sem leika vita ekki orðið hjá hinum og því veit enginn (nema kennarinn) hvort orðið myndar fyrri eða seinni hlutann. (Leikjavefurinn 2007 )

Mér fannst þetta einfaldlega spennandi leið til að vinna með samsett orð og gæti orðið mjög skemmtilegt. Kennari þarf að undirbúa leikinn vel og velja skemmtileg orð við hæfi. Þennan leik má nota frá c.a. 9 ára. Svo væri alveg hægt að nota þetta líka í ensku eða dönsku fyrir eldri nemendur, þá þyrftu þeir að giska á orðið á ensku/dönsku og er leikurinn þar af leiðandi orðinn talsvert krefjandi. Einnig væri hægt að láta nemendur leika málshætti, sagnir og fleira eins og kemur reyndar fram í öðrum leik á vefnum (Að leika sagnir og Leikræn samtöl í tungumálakennslu er kannski líka svipaður). (Leikjavefurinn 2007)

Prófun: Ég prófaði útfærslu á þessum leik í æfingakennslu minni á yngsta stigi grunnskólans nú á vormisseri 2007. Ég skipti nemendum 3. og 4. bekkjar í fjögurra manna hópa og hver hópur fékk einn málshátt sem hann átti að leika fyrir bekkjarfélagana og þeir áttu að giska á hver málshátturinn var. Áður hafði farið fram umfjöllun um nokkra málshætti og merking þeirra útskýrð. Þeir málshættir voru sem sagt í pottinum. Þessi leikur gekk mjög vel fyrir sig og nemendum fannst þetta skemmtilegt. Hver hópur fékk að fara fram í örstutta stund til að æfa sig og kom svo inn í stofuna og lék fyrir hina. Þetta fannst mér líka skerpa enn frekar á skilningi þeirra á merkingu málsháttanna.

Úr flokknum Söguleikir valdi ég mér leikinn „Lýsingarorðasaga“. Markmiðið með honum er að auka orðaforða barna og skilning þeirra á lýsingarorðum. Kennari eða nemendur eru búnir að semja sögu sem í vantar öll lýsingarorð. Þar er skilin eftir eyða og fyllt í síðar (reynt að hafa lýsingarorðin sem flest). Síðan eru börnin látin nefna eitt lýsingarorð hvert og þau fyllt inn á rétta staði. Krakkarnir mega ekki vita hvar þau koma inn í söguna (og helst ekki vita um hvað hún fjallar heldur). Að lokum er sagan lesin og verður hin mesta skemmtun. (Leikjavefurinn 2007)

Þetta fannst mér bara líta út fyrir að vera skemmtilegur leikur. Ákveðið var að minn hópur kenndi 3. og 4. bekk um lýsingarorð í æfingakennslunni nú á vormisseri og þá fannst mér alveg tilvalið að prófa.

Prófun: Ég bjó til lýsingarorðasögu sem var svona:

Lögreglan í Grænuvík lýsir eftir_____________ manni. Hann sást síðast fyrir viku síðan. Hann var klæddur í ____________buxur, ___________úlpu, ______________bol og ____________skó og með ______________derhúfu á höfðinu. Hann er með____________ hár, ______________skegg, ____________augu og ____________tennur. Hann sást síðast fyrir viku síðan. Þá var með honum_____________ hundur og ______________kona. Þau óku ______________bíl. Talið er að hann hafi eitthvað komið að innbroti sem framið var í ____________verslun í bænum. Þar var stolið ______________sjónvarpi, ________________myndbandstæki og ________________klósettbursta.

Þeir sem geta gefið lögreglunni upplýsingar er bent á að hringja í síma 333 22 11.

Ég las söguna fyrst alveg án lýsingarorða og þannig áttuðu nemendur sig jafnframt á gildi lýsingarorða; þau geta beinlínis verið nauðsynleg í aðstæðum sem þessum, því án þeirra hefði verið nær ógjörningur fyrir lögregluna að hafa uppi á manninum með aðstoð borgaranna sem hefðu ekkert vitað um útlit mannsins. Nemendur sögðu svo eitt lýsingarorð hver og var þeim raðað í söguna og kom það mjög skemmtilega út. Þeim fannst þetta líka mjög skemmtilegt.

Í sama flokki er leikurinn Pokasaga. Þá er nemendum skipt í c.a. 4 manna hópa. Hver hópur fær poka með nokkrum hlutum og eiga að skrifa sögu á ákveðnum tíma þar sem allir hlutirnir koma fyrir. Þegar sagan er tilbúin eða tíminn búinn er hún lesin upphátt og hlutirnir sýndir um leið.

Að lokum valdi ég mér leikinn „Framhaldsmyndasaga“ úr flokknum Teikni- og litaleikir.

Þennan leik má nota bæði sem sjálfstætt verkefni, hliðarverkefni eða aukaverkefni. Ef allur bekkurinn tekur þátt í leiknum samtímis er betra að skipta honum upp í fimm manna hópa. Hægt er að tengja leikinn því viðfangsefni sem unnið er með hverju sinni, s.s. línur, form, liti og hvers konar þemavinnu. Leikurinn byggist á því að einn nemandi í hverjum hóp byrjar að teikna mynd á blað. Sá lætur sum viðfangsefna sinna ganga út úr myndinni á tvo kanta og dálítið yfir á næstu blöð. Næstu nemendur vinna áfram með þær línur sem gengu út úr, án þess að sjá hvað sá fyrsti teiknaði. Að auki vinna þeir að sínu eigin myndefni. Svona heldur þetta áfram, koll af kolli. Að lokum tengja hóparnir sig saman og útkoman verður eitt stórt myndverk, fjölbreytt að gerð. Í framhaldi af þessu er upplagt að bekkurinn semji sögu við myndirnar og setji upp leiksýningu! Þannig má tengja ritun, framsögn og leikræna tjáningu við leikinn. Hægt er að vinna endalaust áfram og þekja veggi og loft með risastórri og skemmtilegri framhaldsmyndasögu! (Leikjavefurinn 2007)

Mér leist strax vel á þennan leik, en spurning er hvernig best er að útfæra hann. Það þarf að passa að merkja blöðin svo þetta raðist saman í eina heild. En getur eflaust komið mjög skemmtilega út og verið gaman að hafa uppi á vegg í kennslustofu eða á göngum skólans. Því miður gafst mér ekki tækifæri á að prófa þennan leik í æfingakennslunni, en það kemur tækifæri til þess síðar.

Aðrir áhugaverðir leikjavefir

Á leikjavef bókasafns Garðabæjar er fullt af skemmtilegum leikjum sem hægt er að prenta út eða fara í á netinu, til dæmis leikurinn draugahús – mjög skemmtilegur og mikill húmor í þessum leik. (Leikjavefur Bókasafns Garðabæjar [Án árs]) Ég var sjálf alveg sjúk í allt sem hét draugahús þegar ég var c.a. tíu ára gömul og skemmti mér alveg konunglega í þessum leik. Stórskemmtilegur vefur þarna á ferð.

Á vef fræðsludeildar Þjóðleikhússins er fjallað um leiklist í skólum og fannst mér sérstaklega áhugaverð mjög góð ráð til stjórnanda leikja sem ég mæli með að allir skoði!! Þarna eru dæmi um allskonar leiki, upphitunaræfingar, kynningarleiki, spuna og einbeitingaræfingar sem og gagnlegar vefsíður um leiklist og leikræna tjáningu. Þarna er einnig að finna greinar, æfingar kennsluefni og krækjur. Frábær vefur að mínu mati, enda hef ég mikinn áhuga á þessari aðferð í kennslu og hefur hann mjög gott fræðilegt gildi fyrir þá sem eru að stjórna leikjum. (Fræðsludeild Þjóðleikhússins 2003)

Heimasíða Emmssíss kom mér verulega á óvart, en þar er að finna fjöldann allan af skemmtilegum leikjum. Sem dæmi má nefna úrval leikja til að fara í í bílnum og einnig brandara og galdra svo eitthvað sé nefnt. (Emmessís [Án árs])

Þróun Leikjavefsins – Leikjabankans

Eftir að hafa skoðað Leikjavefinn með gagnrýnu hugarfari datt mér í hug að gott væri að hafa flettihnapp undir hverjum flokk þannig að maður geti flett áfram á næsta leik eða til baka á leikinn á undan þannig að maður þurfi ekki alltaf að fara til baka í listann. Svo væri gott að þeir leikir sem búið væri að skoða myndu breyta um lit. Eitt sem ég heillaðist af á fræðsluvef Þjóðleikhússins voru góð ráð til stjórnenda leikja og það væri sniðugt að hafa svoleiðis fróðleik inni á síðu um leikjabanka. Það eru ýmis góð ráð varðandi vinnu með hóp og fleira sem alltaf er gott að rifja upp öðru hverju eða maður hafði aldrei pælt í. Gott væri að hafa stjörnugjöf við hvern leik, eða að fólk gæti skrifað inn athugasemdir við leikinn til dæmis hvernig tókst til eða hvað þarf að passa sérstaklega við notkun leiksins. Að öðru leyti finnst mér leikjavefurinn vel skipulagður og tiltölulega þægilegt að leita sér að leik þar til að nota.

4. þáttur: Nafna- og kynningarleikir – hópstyrkingarleikir/ hópeflileikir

Markmið þessa viðfangsefnis var að vekja til umhugsunar um þýðingu leikja til að efla og bæta samskipti. Til eru sérstakir leikir sem hafa þann beina tilgang að gera það og er sá flokkur leikja kallaður hópstyrkingar- eða hópeflileikir. Þegar kennari eða leiðbeinandi hittir hóp í fyrsta sinn skiptir máli að góð kynni skapist sem allra fyrst. Eins skiptir máli að vera fljótur að læra öll nöfn, en til eru ýmsir leikir sem auðvelda þetta. (Ingvar Sigurgeirsson [1]. 2007)

Á Leikjavefnum skoðaði ég tvo leiki af þessu tagi:

Mennskur hnútur

Þátttakendur sem geta verið tíu til fimmtán standa mjög þétt saman. Þeim er síðan sagt að rétta út hendurnar og finna lófa til að halda í. Enginn má þó leiða manneskju sem er næst við hliðina. Þegar allir hafa gert þetta er kominn mennskur hnútur og eiga þátttakendur nú að vinna saman að því að leysa úr flækjunni og mynda hring án þess að sleppa takinu á þeim sem þeir leiða.

Leikurinn verður erfiðari eftir því sem fleiri taka þátt og reynir á rökhugsun og hópefli þarna. Leikurinn er ætlaður frá 8 ára aldri. (Leikjavefurinn 2007)

Prófun: Þennan leik prófaði ég heima með fjölskydumeðlimum sem voru alls 8 talsins. Þetta varð ein allsherjar flækja sem ekki tókst að losa, allt lenti í kaos en allir höfðu mjög gaman af!

Appelsínu vangadans

Nemendum er skipað í tvö til fjögur lið og mynda liðin raðir. Fyrstu menn í liðunum koma appelsínu fyrir undir hökunni. Síðan er gefið merki og þá er appelsínan látin ganga á milli allra liðsmanna án þess að þeir megi snerta hana með höndunum. Allir verða að ná appelsínunni og festa hana undir hökunni og færa hana þeim næsta í röðinni. Ef einhver missir appelsínuna þá verður liðið að byrja alveg upp á nýtt frá fyrsta manni.

Þennan leik gat ég prófað í 3. bekk grunnskóla nokkurs. Hann vakti vægast sagt mikla lukku og kátínu og við lá að hann færi úr böndunum því keppnisskapið ætlaði næstum að æra suma þátttakendur. Ef einhver missti appelsínuna var sá hinn sami miskunarlaust húðskammaður svo ég varð að grípa inn í. En á endanum höfðu allir mjög gaman af þessu og lögðu sig vel fram.

Ég læt hér fylgja með tvo leiki úr þessum flokki sem ég fann á vef Þjóðleikhússins:

Traust-lestin

Hópurinn býr til langa halarófu, með því að grípa um mittið (eða axlir) á næsta manni. Svo loka allir augunum, nema sá sem fer fremstur; eimreiðin. Eimreiðin fer svo af stað og teymir hópinn um rýmið, fyrst hægt, en eykur svo hraðann. Allir hinir verða að hafa augun lokuð - sem er hægara sagt en gert, sérstaklega þegar lestin er komin á fulla ferð! Svo fá auðvitað allir að prófa að vera eimreið! (Fræðsludeild Þjóðleikhússins 2003).

Einfaldur nafnaleikur

Fyrir hóp sem aldrei hefur unnið saman, er kjörið að fara í þennan nafnaleik. Það má kynna leikinn sem leið til þess að læra nöfn hvers annars, en fyrst og fremst er þetta ísbrjótur í því að koma fram. Hér stígur hver einstaklingur fram í sviðsljósið í örstutta stund, en verkefnið er einfalt og allir taka þátt. Hér er líka farið mjúklega að tjáningu (gleði, reiði), án áhættu fyrir þátttakendur. Ef einhver gerir sig að fífli, þá gera það allir.

 

· Þátttakandi stígur inn í hringinn (ágætt að stjórnandi byrji), gerir einhverja hreyfingu (hvað sem er), og segir nafnið sitt um leið.

· Hinir í hópnum bregðast við allir í einu með því að herma eftir hreyfingunni og endurtaka nafnið.

· Látið ganga hringinn, og hópurinn endurtekur alltaf.

· Farið aðra umferð, en nú á að hvísla nafnið. Í þriðju umferð kallið nafnið hátt, í fjórðu umferð segið nafnið reiðilega og í þeirri fimmtu segið nafnið með mikilli gleði.

(Fræðsludeild Þjóðleikhússins 2003)

Svipaða útfærslu er að finna á Leikjavefnum undir flokknum Kynningarleikir og heitir hann þar Nafnaleikur með tilþrifum. (Leikjavefurinn 2007)

Í hefti Helga Grímssonar, Hópeflileikir, er talsvert úrval leikja af þessu tagi og læt ég þessa fylgja með (Helgi Grímsson [án árs]) :

Dýrahljóð

Þátttakendur standa í hring. Leiðbeinandi gengur á milli og gefur þátttakendum til kynna í hvaða hópi þeir eru með því að segja þeim hvaða dýr þeir eiga að vera (hundur, köttur, hestur, kýr, önd, svín..). Þegar leiðbeinandi gefur merki eiga þátttakendur að herma eftir hljóðinu sem dýrið gefur frá sér og finna hina í hópnum.

Prófun: Þennan leik prófaði ég með nemendum 1. og 2. bekkjar grunnskóla. Úr varð hinn mesti hávaði en allir höfðu gaman af og áttu ekki í neinum vandræðum með að finna sína hópfélaga.

Hver kynnir annan

Þátttakendur vinna saman í pörum. Þátttakendur fá 5 mínútur til þess að taka örstutt viðtal hverjir við aðra (nafn, fæðingardagur, uppáhalds ..., fjölskyldan ...) og eiga síðan að kynna félaga sinn fyrir hinum í hópnum í stuttu máli.

Prófun: Þennan leik prófuðum við nemendur við Kennaraháskólann fyrsta misserið okkar í skólanum. Þetta er skemmtilegur leikur og hentar öllum aldurshópum eldri en svona um það bil 10 ára.

Icebreakers

Á netinu er að finna aragrúa leikja af þessu tagi. Þegar leitarorðið icebreakers er slegið inn í leitarvélina Google koma upp fjölmargir möguleikar, eða um 837.000 síður þegar þetta verkefni var unnið. Eftir að hafa grúskað og pælt þónokkuð eru hér tveir leikir sem ég ákvað að halda til haga.

Name Tag Match Maker

LEIKRITIÐ HEFST:

Sögumaður:

Einu sinni fyrir langa löngu bjó ung og falleg stúlka í ókunnu landi. Stúlkan hét Öskubuska. Móðir hennar dó frá henni þegar hún var lítið barn. Faðir hennar giftist aftur ægilega vondri konu sem reyndist hin versta stjúpa. Þessi vonda kona átti alveg andstyggilega dóttur sem hét Rassmína. Þegar þær fluttu heim til Öskubusku og föður hennar gjörbreyttist allt heimilislífið til hins verra.

1. Þáttur – heima:

Sögumaður:

Öskubuska er önnum kafin við að skúra gólf. Stjúpmóðirin og stjúpdóttirin gera ekkert annað en að labba um gólfið og skipa Öskubusku fyrir verkum.

Stjúpmóðirin lítur hvöss á Öskubusku og segir:

Öskubuska hættir augnablik að skúra og segir varfærnislega:

Rassmína bendir á Öskubusku og segir skipandi:

Öskubuska stendur upp, opnar armana og segir dæsandi:

Stjúpmóðirin gengur að Öskubusku, tekur reiðilega í hönd hennar og segir með hvassri röddu:

Öskubuska losar sig blíðlega og segir engilblítt:

2. Þáttur – fyrir utan heimili Öskubusku

Sögumaður:

Sendiboði frá höllinni stendur fyrir utan heimili Öskubusku og þeytir í kóngalúður og auglýsir ball um kvöldið. Stjúpmóðirin, Rassmína og Öskubuska hlusta allar á hann.

Stjúpmóðirin snýr sér að Rassmínu og segir:

Rassmína er voða glöð, klappar saman lófunum og segir með krafti:

Öskubuska verður sorgmædd á svip, dæsir og segir svo:

Stjúpmóðirin (með nefnið upp í loftið), strunsar framhjá Öskubusku og segir með fyrirlitningu:

Rassmína gengur stolt á eftir móður sinni, brosir illkvittnislega og segir niðrandi:

Öskubuska stendur ein eftir, grætur og segir með grátstafinn í kverkunum:

3. Þáttur – Í eldhúsinu

Töfra... kemur inn og segir undurblítt:

Öskubuska kinkar kolli til töfra.. og segir með gleði í röddinni:

Töfra...kinkar kolli, brosir og segir vinalega:

Öskubuska er nú að springa af gleði, hún hoppar, snýst í hringi og dansar og segir með eftirvæntingu:

Töfra...gengur til Öskubusku, tekur í höndina á henni og segir ástúðlega:

4. Þáttur – Dansleikurinn

Sögumaður:

Nú er dansleikur í höllinni. Stjúpmóðirin, Rassmína, sendiboðinn og prinsinn myndarlegi eru á staðnum. Öskubuska kemur inn í danssalinn og allir horfa á hana með aðdáun. Hún er svo fögur.

Prinsinn stormar beint til Öskubusku, tekur í hönd hennar, kyssir létt á hana og hneigir sig. Segir með aðdáun í röddinni:

Öskubuska roðnar og fer hjá sér, en svarar honum feimnislega en jafnframt glöð:

Síðan dansar prinsinn við Öskubusku. Gestir syngja brúðarvalsinn. Prinsinn er yfir sig hrifinn af Öskubusku og starir á hana og dansar létt og lipurt.

Hún starir líka á hann og svífur eftir dansgólfinu.

Skyndilega slær klukkan tólf slög...ding, ding...

Öskubuska rífur sig frá prinsinum og segir í áhyggjufullum tón:

Síðan hleypur hún burt en tapar skónum á leiðinni. Prinsinn hleypur á eftir henni en gefst upp því hún hverfur skyndilega. En hann finnur skóinn hennar. Prinsinn stendur eftir einn og yfirgefinn. Allir eru farnir. Prinsinn er örvæntingarfullur og gengur fram og aftur um gólfið. Stoppar og hugsar en gengur svo fram og til baka á meðan hann tönnlast sífellt á þessari setningu:

5. Þáttur – Heima hjá Öskubusku

Heima hjá Öskubusku er allt við það sama. Hún skúrar gólf en mæðgurnar tala saman. Sendiboðinn kemur og segist vera að leita að fagurri stúlku sem passi í þennan skó. Hann lítur spurnaraugum á þær allar og segir:

Rassmína sest hratt á næsta stól og segir hátt og sjálfsöruggt:

Sendiboðinn mátar skóinn á hana en kemur honum ekki á fótinn. Hann hristir höfuðið og segir:

Stjúpmóðirin verður öskuill. Hún trampar í gólfið og segir reiðilega:

Mæðgurnar verða báðar illar á svipinn og grípa í hendurnar á sendiboðanum, hvæsa á hann og segja:

Rassmína reynir að rífa skóinn af sendiboðanum en tekst það ekki. Sendiboðinn tekur eftir Öskubusku og tekur vingjarnlega í arm hennar og býður henni að setjast og máta skóinn. Og skórinn passar alveg á fót hennar. Sendiboðinn segir hárri og hvellri röddu:

Þar næst býður sendiboðinn Öskubusku arminn og fer með hana í burtu. Skilja þau þessar heimskulegu mæðgur eftir.

6. Þáttur – Í höllinni

Í höllinni bíður prinsinn í öngum sínum. Sendiboðinn og Öskubuska koma til hallarinnar og sendiboðinn lítur stoltur á hana og segir:

Prinsinn tekur í hönd Öskubusku og segir lukkulega:

Öskubuska brosir blítt til prinsins og segir með blíðri röddu:

Prinsinn og Öskubuska standa saman og halda hvort utan um annað og hefja dansinn meðan allir í salnum syngja brúðarvalsinn.

Og þau lifðu hamingjusöm til æviloka.!!!

Leynikassinn

Flokkur: Ýmsir námsleikir

Aldur: Hentar fyrir nemendur frá 1. bekk (jafnvel fyrir elstu nemendur leikskóla) og upp á miðstig.

Markmið: Þessi leikur reynir á rökhugsun, að tengja upplýsingar sem komnar eru til að álykta út frá þeim, æfir nemendur í að hugsa óhlutbundið og sjá fyrir sér í huganum.

Leynikassi er pappakassi, vel límdur aftur og myndskreyttur (það er skemmtilegra). Í kassanum er hafður einn hlutur sem nemendur eiga að reyna að finna út hvað er. Þeir mega ekki koma við kassann til að hrista, hlusta eða finna hversu þungur hann er, bara sjá hann. Síðan eiga þeir að spyrja spurninga til að reyna að komast að því hvað er í honum, til dæmis um notagildi, lögun, efnisgerð og fleia í þeim dúr. Kennari skrifar tillögurnar upp á blað sem nemendur geta skoðað aftur og aftur og það hjálpar þeim einnig að muna hvað búið er að spyrja um. (Til dæmis spyr nemandi hvort hluturinn sé mjúkur, þungur, úr tré, sé hann það ekki skrifar kennari; hluturinn er ekki mjúkur, þungur eða úr tré á blaðið o.s.frv.) Reynt að forðast að nemendur fari of snemma að giska á óteljandi hluti, reynt að beina því til þeirra að spyrja frekar gagnlegra spurninga til að geta útilokað vissa hluti. Á endanum ættu nemendur að geta fundið út hvað er í kassanum. Tilvalið er að fara í þennan leik í lok skóladags, en það getur tekið nemendur nokkra daga að finna út hvað er í kassanum.

Hugmyndin er fengin frá Jónellu Sigurjónsdóttur og Sigrúnu Björk Benediktsdóttur, kennurum við Laugalandsskóla í Holtum.

Lokaorð

Síðustu vikur hafa verið mjög lærdómsríkar hvað varðar leiki og leikjanotkun. Ég er búin að draga fjölskyldumeðlimi með í hina ótrúlegustu leiki og hef einnig fengið gott tækifæri til að prófa leiki við kennslu í yngstu bekkjum grunnskólans. Ég hef lesið um leiki, vafrað á netinu í leit að leikjum, (netið auðvitað nær óþrjótandi náma í þessum efnum) hugsað um tilgang leikja, velt því fyrir mér hvaða fyrirbæri leikir eru og svo mætti lengi telja. Allt þetta grúsk, ef svo má kalla, hefur styrkt mig í þeirri vissu að leiki beri hiklaust að nota í kennslu. Reyndar finnst mér að það ætti að vera skylda! Leikir geta verið svo ótrúlega skemmtilegir og það á að vera leikur að læra! Leikir geta dregið fram svo margt jákvætt og skemmtilegt, sem ætti að vera sjálfsagður hluti námsins og stuðla að jákvæðu viðhorfi nemenda til náms.

Vonandi getur þessi námsmappa hjálpað þeim sem áhuga hafa á málefninu að nýta sér leiki í kennslu. Verði þér, kæri lesandi, að góðu, ég vona að þú hafir vel notið!

Þjóðólfshaga 1, 17. apríl 2007.

__________________________________________

Sigríður Arndís Þórðadóttir

Heimildaskrá:

Aðalnámskrá grunnskóla. 1999. Íslenska. http://www.ismennt.is/vefir/namskra/g/islenska/welcome.html [sótt 15.04.2007].

Aðalnámskrá grunnskóla 1999. Stærðfræði. http://www.ismennt.is/vefir/namskra/g/reikna/welcome.html [sótt 15.04.2007].

Anna Jeppesen og Ása Helga Ragnarsdóttir. 2004. Leiklist í kennslu – handbók fyrir kennara. Námsgagnastofnun, Reykjavík.

Arndís Lilja Guðmundsdóttir, Björn Valdimarsson og Halldór Fjalldal. [ánárs]. Doppa bregður á leik – leikja og fræðsluforrit. Útgefandi: Næst.

David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [1]. 2000. The Promise of Play: Episode 1: The Mother of Invention. http://www.directcinema.com/dcl/title.php?id=188&start=P [sótt 15.04.2007].

David Kennard, Stuart Brown and The Institute for Play [2]. 2000. The Promise of Play: Episode 3: The Heart of the Matter. http://www.directcinema.com/dcl/title.php?id=195&start=P [sótt 15.04.2007].

Edward DeBono´s Web. 2007. http://www.edwdebono.com/debono/lgame.htm [sótt 08.04.2007].

Emmessís. [Án árs] http://www.emmess.is/ [sótt 03.03.2007].

Fox, Jill Englebright. 2007. Back-to-Basics: Play in Early Childhood. http://www.earlychildhoodnews.com/earlychildhood/article_view.aspx?ArticleID=240 [sótt 10.03.2007].

Fræðsludeild Þjóðleikhússins. 2003. http://fd.leikhusid.is/Forsida/Leiklistiskolum/ [sótt 01.04.2007].

Heimili og skóli. [án árs] http://www.heimiliogskoli.is/foreldrasamstarf [sótt 15.04.2007].

Helga Friðfinnsdóttir, Sigrún Löve og Þorbjörg Þóroddsdóttir. 1999. Markviss málörvun – þjálfun hljóðkerfisvitundar. Námsgagnastofnun, Reykjavík.

Helgi Grímsson. [án árs]. Hópeflileikir. Hefti, tekið af heimasíðu námskeiðsins Leikir sem kennsluaðferð. http://starfsfolk.khi.is/ingvar/Leikjavefurinn/Helgi_Grimsson_Hopeflileikir.doc [sótt 10.03.2007].

Ingvar Sigurgeirsson [1]. 2007. Heimasíða námskeiðsins Leikir sem kennsluaðferð. http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/leikir/markmid.htm [sótt 08.03.2007].

Ingvar Sigurgeirsson [2]. 2007. Leikir sem kennsluaðferð. Skjámyndir á námskeiði. http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namskeid/Leikir/Skjamyndir/LeikjafraediFyrirlestur.ppt [sótt 10.03.2007].

Ingvar Sigurgeirsson [3]. 2005. Hugþroskaleikir – leikir sem örva hugsun. Ljósritað sem handrit. Kennaraháskóli Íslands.

Kimskorner4teachertalk. 2006. Icebreakers & Energizers. http://www.kimskorner4teachertalk.com/classmanagement/icebreakers.html#Name [sótt 14.03.2007].

Leikjavefur Bókasafns Garðabæjar. http://www2.gardabaer.is/bokasafn/leikir.htm [sótt 28.03.2007].

Leikjavefurinn. 2007. http://www.leikjavefurinn.is [sótt í febrúar, mars og apríl 2007].

Námsgagnastofnun. 2007. http://www.nams.is/ [sótt 10.04.2007]

Steinunn Guðnadóttir. 2006. SÁS – heimasíða samtaka áhugafólks um spilafíkn. www.spilavandi.is [sótt 16.04.2007].

The Promise of Play: Episode 1: The Mother of Invention. 2000. The American Toy Institute.

The Promise of Play: Episode 3: The Heart of the Matter. 2000. The American Toy Institute.

Top Ten Icebreakers.2001. http://www.topten.org/content/tt.AU20.htm [sótt 14.03.2007].

Vefur Þjóðminjasafnsins. 2003. http://www.natmus.is/leitarnidurstodur?SearchFor=leikir [sótt 24.03.2007].

Vísindavefurinn. 2007. http://www.visindavefur.hi.is/svar.asp?id=566 [sótt 14.04.2007].

Wardle, Francis. 2007. Play as Curriculum. http://www.earlychildhoodnews.com/earlychildhood/article_view.aspx?ArticleID=127 [sótt 10.03.2007].

PAGE

28