Ko hono fakahinohino ‘o e NCEA · olá foki. ‘Oku tali ‘e he ngaahi fonua muli kehekehe ‘a e faka’ilonga ako NCEA. ‘I he ta’u kotoa pë, ‘oku lava ke folau atu ‘a

NEW

ZEA

LAN

D Q

UA

LIFICA

TIO

NS

AU

TH

OR

ITY

TONGAN

Ko hono fakahinohino ‘o e NCEA

ii K O H O N O F A K A H I N O H I N O ‘ O E N C E A

F A K A H O K O H O K O

VA H E 1 : KO E H Ä ‘A E N C E A 1

Ko e ngaahi me’a ke ‘ilo’i fekau’aki mo e NCEA 2

VA H E 2 : KO E F O U N GA K E M A ’ U A I ‘A E N C E A 3

KOHONOA’USIA‘OENGAAHISTANDARDS‘OKUFIEMA’U 4Ngofuaengaahilëvolokehekehe 5Mahinopeapotohelaukonga(literacy)moefaifika(numeracy) 5Faka’ilonga’imakehe‘aelava‘okumä’olungaangepekoeEndorsement 6YouthGuarantee(PolokalamaTokonia‘oeTo’utupu) 6VocationalPathways(Vaa’ihalakihama’ungäue‘ihekaha’u) 7

KOEFOUNGA‘OKUSIVI’I(ASSESSED)‘AKI‘AHONOFAIENGAAHILËSONI 9Koehä‘ae“grades”? 9‘Okufëfë‘aesivifakafonua‘ihefaka’osinga‘oeta’uako? 9Koengaahime’a‘okuhäatuheola‘oeNCEA 10

V A H E 3 : K O H O N O F A K A ’ A O N G A ’ I ‘ O E N C E A 11

‘Okutotonuke‘iaihafokotu’utu’ufakakaukaupepalani 11Kohonotokonia‘aeako‘aho’ofänau–ngaahifakahinohinomahu’inga 12Kohonomahu’ingaea’usiamä’olunga‘oengaahilësoni 13Ngaahileamohono‘uhinga 15KoeNgaahiFakahinohino 17Toetänakiatumoeni 18

1K O H O N O F A K A H I N O H I N O ‘ O E N C E A

V A H E 1

Koehä‘aeNCEA?KoeNCEAkohonofakanounouia‘oeNationalCertificateofEducationalAchievement.Koetohifakamo’oniakoia‘okufaka’aonga’ilahitaha‘ehefänauakohengaahikolisipekoeako’angamä’olungahonoua(secondary)‘iNu’usilani.Pea‘okufakahokohokokinautolu‘ihelëvolo‘etolu‘oeNewZealandQualificationsFramework:Lëvolo1,2peamoe3‘aia‘efai‘ahonoako’ikihefänauakokalasiYear11kiheYear13(ta’umotu’a15–18).

KoeNCEA‘okufokotu’uiama’aefänauakokotoapë–‘okauai‘aefa’ahingatenauhokoatukihengaahi‘univesiti,ni’ihitenaufiehokoatu‘oakongäue(apprenticeship)peakoeni’ihifoki‘okunaufiema’uhapoto’ingäuekenaulava‘oma’ungäuehe‘osipë‘enaunofomeiheako.Koeme’amahu’ingakemanatu’i,koehäpe‘aehala‘okufiefoua‘ehetokotahaako,‘elava‘eheNCEAketokoniakea’usia‘enetaumu’a.‘Elavafokikefakakakato‘aefaka’ilongaakoNCEA‘aefänauako‘ihengaahiako’angamä’olungaange‘iheakokolisí(tertiaryorganisations)pëkoha’anauako‘ihakolisi(secondary)peamohaako’angamä’olungaange‘iheakokolisí.

KoeNCEAkoefaka’ilongaakoia‘okumahu’ingapea‘okufalala’angamo’oni.‘Okulava‘eheNCEALëvolo2kefaihahü‘aki‘oma’ungäuepehokoatu‘ihengaahiako’angamä’olungahonotolu(tertiary).‘Okuvakai’i‘ehengaahima’u’angangäuepeamoengaahiako’angamä’olungahonotolu(tertiary)‘aeola‘oesiviNCEA‘ahatahakanautaliia.

’Ihengaahikolisí‘okulësisitapefakahü‘aefänauakokiheNCEA‘ehengaahi‘apiako‘okunauakoai,peatenaufakahäatu‘aetaimikefaiai‘ahonototongi‘oesivi.

2 K O H O N O F A K A H I N O H I N O ‘ O E N C E A

Koengaahime’ake‘ilo’i‘ofekau’akimoeNCEAKoetaha‘oeme’amahu’ingake‘ilofekau’akimoeNCEA,koefaka’ilongaakoeni‘okufakaangangofua‘ahonoma’u.

‘Okukehekehefoki‘aefounga‘okusivi’i‘aki‘aengaahilësoni‘ihengaahilëvolotakitaha‘oeNCEApeakoiaai‘ekehe‘aengaahifounga‘esivi’i‘aki‘aengaahilësoni‘aetamasi’iakotakitahapea‘emakatu’ungaia‘ihelësoni‘okufai‘ehe‘apiakopëkoeako’angamä’olungaange‘iheakokolisípeamoelësonikuofili‘ehetokotahaakokenefai.

Kohonoma’u‘oefakailongaakoNCEA‘okumakatu’ungaia‘ihonotuifio‘oefa’ahingasivi‘e2–koeinternalassessmentpekohonosivi’ipeeni‘ehefaiako‘aetamasi’iakotakitahi,peamoha’anekau‘ihesivi‘okufaifakakätoa‘ihefonuanipekoeexternalassessment‘aia‘okufaiia‘ihefaka’osinga‘oeta’uakokotoapë.

Koengaahisivikoia‘okufakahoko‘ihelolotonga‘oeta’uako,‘okutokisivisivi’ifakalukufuaia‘ehekaufaiakopeatokivakai’imofakafehoanakikotoaengaahiolakoia,‘eheNZQAkesiofipë‘okutonumopangapangamälie.

Kohonotuifio‘oesiviinternalassessmentpeamoeexternalassessment,‘elavakefakamahinoai‘aeme’a‘oku‘ilopeamoengaahime’a‘elava‘ehefänauako‘ofaipeamoelëvolo‘oengaahilësoni‘okunaulava’i,‘ohangëkoha’anaulava‘otu’ukefaihalea(presentingaspeech)pekoha’anaufakatotolo‘o‘ahi’ahi’i(experiment)peapehëfokimoha’anaulava‘ongäue‘ihefunga‘oengaahifakangatangata’oesivi‘okufaifakafonua.

Koe’uhikelava‘oma’u‘aefaka’ilongaNCEA‘ihekotoa‘oengaahilëvolo‘etolu,‘efiema’ukema’u‘ehefänauakotaautahahangaahipoinipea‘okuuiiakoecredits.Koepoinipecreditkoeni‘okulavakenauma’uiahelolotonga‘oeta’uakotakitahapetoeöloaatuai‘o‘ikaifokike‘iaihanongata’anga.‘Elavaaiketätänaki‘ehefänauako‘ahonaupoinilolotonga‘a‘enau‘i‘apiakopeamoha’anaumavahekehokoatu‘enauakope‘iha’anauma’umohapoto’ingäuehonaungäue’anga.

‘Okufaingofuake‘ilo‘ehefänauako‘aelahi‘oengaahipoini(credits)kuonau‘osima’umonau‘iloai‘aefaka’ilongaakoNCEAkuonaua’usia.Kapautenaukumingäuepefeingahükihengaahiako’angamä’olungaange‘ihekolisi‘elavake‘ilo‘ahonautu’ungaakomeiheolaNCEA,‘aiakoengaahilësonina’anesivi’ipeamohonoolafoki.

‘Okutali‘ehengaahifonuamulikehekehe‘aefaka’ilongaakoNCEA.‘Iheta’ukotoapë,‘okulavakefolauatu‘akinautolukuonaua’usia‘aefaka’ilongaakoNCEA‘oakohengaahi‘univesitikehekehe‘imuli.(‘Okukehekehepefoki‘aetakitahafiema’u‘aengaahi‘univesiti‘imuli‘ihanotalihatahakehüange).


Koengaahipoini(credits)‘okufiema’u Koengaahipoini‘okufiema’ukiheLiteracymoeNumeracy

Lëv

olo

3

Poinipecredit‘e80:Poinipecredit‘e60‘iheLevolo3pemä’olungaangeaipeamohapoini‘e20meiheLevolo2pe

mä‘olungahakeai

Lëv

olo

2

Poinipecredit‘e80:Poinipecredit‘e60meiheLevolo2pemä’olunga

angeaipeamoe20meihaLevolokehe Lëvolo1Poinipecredit‘e10‘ihelaukongamoetohí(literacy),10‘ihefaifika(numeracy)

(fiema’ukea’usiatu’otahapë–pea‘elavakefakakauatu‘aepoiniko’enikihangaahifaka’ilongaNCEAkehe‘elava’i‘amuiange)L

ëvo

lo

1

Poinipecredit‘e80:‘IheLevolo1pemä’olungaangeai

LëvoloNCEA

V A H E 2

Koefoungakema’uai‘aeNCEA‘IheNCEA,koekotoa‘oengaahilësoní,kuo‘osivahevaheiakihengaahikongokongaiiki‘efiema’uke‘ilopeamolava‘ehetokotahaakokenefai.Koengaahi“standard”ko’eni,‘okunausivi’iai‘aengaahi‘ilo(knowledge)peamoepoto’ingäue(skills)kehekehe.Koefo’istandardtakitaha‘oku‘iai‘ahonopoini(credit)‘ema’upea‘okutänakifakataha’iiakema’uaihafaka’ilongaakoNCEA‘iheLëvolo1,Lëvolo2peLëvolo3.

‘Okufiema’ukea’usia‘aepoini(credits)‘e80‘ihelëvolotakitaha‘oeNCEA.‘IheLëvolo2peamoe3,koepoini‘e20(‘oe80koia‘okufiema’u)‘elavakema’uiameihafa’ahingalëvolopë‘ohangëkoeni:‘elavakea’usia‘ehetokotahaako‘aeLëvolo2NCEA‘akiha’anema’uhapoini‘e60meiheLëvolo2peamohapoini‘e20meiheLëvolo1.Koepoini(credits)‘ema’u‘ihalëvolo‘etaha,‘elavakekauia‘ihonolaukihafaka’ilongaNCEA‘ihaLëvolokehe‘o‘ikaikengatapë‘iheta’uakokoiaka‘elavaiakehikipefakahokomeiheta’ukiheta’u.

KoeLëvolo1‘ihepotomomahino‘aelaukongamoetohi(literacy)peamoefaifika(numeracy)kuopaukefuofuaa’usiaiakaetokilava‘oma’u‘aeNCEA‘ihengaahiLevolotakitaha.Kuopaukema’u‘ehetokotahaakohapoini‘oku‘ikaiketoesi’ihifohe10‘iheliteracypea10‘ihenumeracy.Hili‘ahonoa’usia‘oetu’utu’unikihelaukongapeamoefaifika‘iheLevolo1,‘elavakefakakauatuiakihetoenga‘oefaka’ilongaNCEA‘ema’u‘amuiange(‘aia‘oku‘uhinga‘eni‘okufiema’ukelavatu’otahape‘eni).


Kohonoa’usia‘oengaahistandards‘okufiema’u‘Ihonofai‘ehefänauakohalësoni‘ohangëkoefika(mathematics),‘okusivi’iia‘ofakatataukihengaahistandardkehekehepë‘okunaua’usiaiapë‘ikai.‘Efakamatala’i‘ehefaiako‘aefounga‘efai’aki‘ahonosivi’i‘oengaahistandardtakitahakoiamonaulava‘ofakamahino‘aetükunga‘o‘enaufeinga‘okufaikiai.

Koestandardkotoape‘oku‘iai‘ahonopoinikuo‘osivahe’ikiai‘omeimeikoefo’ipoini‘e3kihe6.Pea‘oku2leva‘aefa’ahingastandard‘okusivi’i‘ehe‘apiakotakitaha(assessmentstandards):

KoeAchievementStandard‘elavakema’uia‘ihefounga‘eua.Koefounga‘ulu’aki,kohonosivi’iia‘ihe‘apiakotakitahalolotonga‘aeta’uakokoia,‘ihefoungakoiakoeinternalassessment(peatokivakai’ileleimoaofangatuku‘eheNZQA).Koefoungasivihonoua,koeexternalassessment‘aia‘okufaiia‘eheNZQA‘ihefaka’osinga‘oeta’uakotakitaha.KoengaahiAchievementStandardkotoapë‘okumakatu’ungakotoaia‘ihesilapaakofakakätoa‘aNu’usila(NewZealandCurriculum)‘

KoeUnitStandards‘okusivi’iia‘ihengaahi‘apiakotakitaha,‘ihaako’angamä’olungaange‘ihekolisí,pe’ihengäue’anga(‘okufaifokimoeni‘ihelolotonga‘oeta’ufakaako)peakohonokongalahi‘oesivinikohonovakai’i‘oengaahipoto’ingäue.Koeola‘oesivini‘okutoevakai’ifaka’osiia‘eheNZQApëkoeva’angäue‘ihemala’ekoia.

Hili‘ahonoa’usia‘ohaAchievementStandardspëkohaUnitStandards,‘elavakehokoatu‘aeakokema’umohangaahifaka’ilongaakotu’upaumotoemä’olungaange.

Koengaahi“standards”‘esivi’i‘ihalesoni(‘ohangekoefika)‘eangapeheni‘ahonofakahoko:

STANDARD KOHONOSIVI’I HINGOA‘OESTANDARD POINIPECREDITS

91026 Sivi’i‘ihe‘apiakotakitaha

Lava‘ongäue’aki‘ae‘ilofaka-fikakevete’akihangaahipalopalema 4

91027Sivi’i‘ihesivifakafonua‘aengaahiako’anga

Ngäue’aki‘aefoungafaka’äsipa(algebraicprocedures)kevete’akihangaahipalopalema 4


Fekumike‘ilo‘aefengäue’akilelei‘aelauliunga(tables),‘ekuasi(equations)peamoekalafi(graphs) 4


Ngäue’akie‘uhingafaka-siomitakevete’akihangaahipalopalema 4

91038 Sivi’i‘ihe‘apiakotakitaha

Fakatotolo’ihame’a‘okunofolotoai‘ahonofika’ipe‘okulavakehokope‘ikaikehokohame’a(elementsofchance)

3

Fakakätoa 19


Ngofua e ngaahi lëvolo kehekeheKoetokolahi‘oefänauakoYear11‘okunaukamataheLëvolo1peanautokihikihake‘oLëvolo2heY12peanautokiLëvolo3heY13.

‘Efakangofua‘ehengaahi‘apiakoiakelava‘ehefänauakoeni’ihikenaufaihangaahilësoni‘iha“standard”peamoengaahiLëvolokehekehe‘ihetaimitataupe,‘ofakatataukihelavame’a‘aefänauakokoia‘opehëni:‘elava‘ehetahaY12‘ofai‘ahonokongalahiengaahilësoni‘oeLëvolo2peamotoekamata’iha’anelësonifo’ouheLevel1pekohalësoniLëvolo3koe’uhihekoelësoni‘okunelava’ilelei.

‘Etoelavafoki‘aefänauako‘ofaiengaahilësoni‘ihatu’ungapekohastandard‘okusivi’iia‘ihangaahilëvolokehekehe‘ohangëkoeni:‘elavape‘ehatokotahaY11‘ofaielësoniEnglishkesivi’iiakihestandard‘oeLëvolo1peamoeLëvolo2.

Koestandardkoia‘efakakauatuiakihonofaka’ilongaNCEALëvolo1moeNCEALëvolo2.

Mahino pea poto he laukonga (literacy) mo e faifika (numeracy)Kuopaukelava‘ofakahokoengaahitu’utu’unifekau’akimohonoa’usia‘oestandard‘oelaukongamoetohi(literacy)peamoefaifika(numeracy),peatokima’u‘aeNCEA.‘Okufiema’uhapoini‘e10meihelaukongapea10meihefaifika‘ihafa’ahingastandardpe.Hili‘ahonoa’usia‘oetu’utu’unikihelaukongapeamoefaifika‘iheLevolo1(pe‘ihatoelevolo‘i‘olungahakeai)‘elavakefakakauatuiakihetoenga‘oefaka’ilongaNCEA‘ema’u‘amuiange(‘aia‘oku‘uhinga‘eni‘okufiema’ukelavatu’otahape‘eni).


‘Oku‘iai‘aengaahistandardtu’utu’unia(specified)‘ihengaahilësoni(curriculumsubjects)eni’ihikuofili’iiakefai‘akihanosivi’ikema’uai‘ehefänauako‘aengaahipoinimeihe‘ilolaukongamoetohi(literacy)moefaifika(numeracy).‘Okufili’i‘aengaahistandardkoenikoe’uhihe‘emahinomeiaipe‘okuma’u‘ehefänauako‘aengaahi‘ilokihelaukonga,tohi,leamoefakaongotalanoa(literacy)kae’uma’ä‘aengaahitaukei‘iheme’afakafika,laufuapeamoefakafuofua(numeracy).

Faka’ilonga’i makehe ‘a e lava ‘oku mä’olunga ange pe ko e EndorsementKoengaahitohifaka’ilongaakoNCEA‘okulavaketoefaka’ilonga’imakeheia‘aki‘aeLavaLelei(Merit)peLavaMä’olunga(Excellence)‘iha’anea’usiaia.

‘Okuua‘aefaka’ilongamakehekoiakoeEndorsement:

Kohonofaka’ilonga’imakehe‘oe CourseEndorsement‘efaiia‘okapau‘ema’u‘ehatokotahaakohapoini‘e14petoelahihakeai‘ihelëvoloExcellencemeihapolokalamaako‘etaha‘ihata’ufakaako‘etaha.‘Ihe‘enepehë‘efaka’ilonga’ileva‘a‘enetohifaka’ilongaakoNCEAkihekoosikoia‘aki‘aeExcellence.Kapau‘ema’u‘ehetokotahaakohapoini‘e14petoelahiangeai‘otuifioai‘aeMeritpeamoeExcellence,ko‘enetohifaka’ilongaako‘efaka’ilonga’i‘akiia‘aeMerit.Koepoinipecredit‘etolupelahihakeaikuotänakiatukiheCourseEndorsementkuopaukohapoiniiana’ema’umeihangaahistandardmeihesivifakafonua,peakoepoini‘etolukuopauna’ema’uiameihengaahistandardmeihengaahisivifakaloto’apiako.(Tukukehe‘aengaahilesoniko‘eni:Fakamälohisino(PhysicalEducation),Akokihengaahitokätelinefakalotu(ReligiousStudies)peamoeLëvolo3‘oeLësoni‘Aati(VisualArts).

KoeCertificateEndorsementkoefaka’ilongamakeheia‘okufoakiatu‘okapau‘ema’u‘ehetokotahaakohapoini‘e50pelahiange‘ihelevoloExcellence‘ihekotoa‘oengaahilesonina’anefai.‘Efaka’ilonga’i‘aki‘aeMerit‘okapautenauma’uhapoinipecredit‘e50petoelahiangeai‘otuifioai‘aelevoloMeritmoeExcellence.‘Elavakefeinga’i‘aengaahipoinipecreditko‘eni‘ihengaahita’ulahi‘o‘ikaifakangatangataiakiheta’uakopekoia.

Youth Guarantee (Polokalama tokonia ‘o e to’utupu) KoeYouthGuarantee‘okufokotu’uiakefakalahiange‘aengaahifaingamäliekelavaefänauako(ta’u16-19)‘oma’uhanaufaka’ilongaakoLëvolo1-3‘iheNewZealandQualificationsFramework(‘okauaimoefaka’ilongaakoNCEA)pealavakehokoatu‘a‘enauakomohaakongäuekihatu’ungamä’olungaange.

KoeVocationalPathways(vaa’ihalakihema’ungäue‘ihekaha’u)koefoungafo’ouiakea’usia‘aki‘aeNCEALëvolo2.Koengaahivaa’ihalani‘okufakamahinoaikihetokotahaako‘ahonofakamahu’inga’i‘oeakopeamoelava’ileleiengaahilësoni‘ihengaahingäue’anga.‘Okunetoefaka’ali’alimai‘aengaahilësoni‘ealafilimeiaipeamoengaahima’u’angangäue‘ealama’u‘ehetokotahaako.


Vocational Pathways (Vaa’ihala ki ha ma’u ngäue ‘i he kaha’u)

KoeVocationalPathwayspëkoehalangakihema’ungäue‘ihekaha’u,koefa’ungapapauia‘okufokotu’ukiai‘aengaahimau’angangäuekehekehepea‘okunefakamahinoai‘aengaahifaitu’utu’unifekau’aki‘aeako‘okufaipeamoengaahingäue‘ealama’u‘ihemau’angangäuekehekehe‘e6:

• ManufacturingandTechnology–Ngaohi/Fa’ukoloamoetekinolosia• ConstructionandInfrastructure–Langamoengaahinaunaulalahi• PrimaryIndustries–Ngaahingäue’anga‘okunauma’umo’uimeihekoloa‘o

natula• SocialandCommunityServices–Ngaahingäuefakasösialemoetokoniae

komiuniti• ServiceIndustries–Fa’ahingangäuetokonikehekehe• CreativeIndustries–Ngaahingäue‘ihefaiva,‘aatimoenimamea’a

Lēvolo 1

Lēvolo 3

Cons

truc

tion

&

Infr

astr

uctu

re –

Lang

a m

o e

ngaa

hi

naun

au la

lahi

Lēvolo 2

Creative Industries – Ngaahi ngäue ‘i

he faiva, ‘aati mo e nimamea’a

Primary Industries

– Ngaahi ngäue’anga

‘oku nau ma’u m

o’ui

mei he koloa ‘o natula

Serv

ice

Indu

strie

s

– Fa

’ahin

ga n

gäue

toko

ni k

ehek

ehe

Social & Community Services – Ngaahi

ngäue fakasōsiale mo e tokonia e komiuniti

Manufacturing &

Technology – Fa’u

koloa mo e tekinolosia


Ko e Vocational Pathways Profile (‘oku ha atu ‘i ‘olunga) ko e kalafi ia ‘o e ngaahi me’a ‘oku a’usia ‘i he ngaahi halanga (Vocational Pathways) takitaha – ‘o lava ke mahino ai ki he tokotaha ako ‘a e ngaahi lësoni kuo ‘osi lava pea toe ha mei ai pë ‘oku tuha ‘a e ngaahi lësoni ‘oku nau fili ke fai pea mo e halanga ma’u ngäue ‘oku fai ki ai ‘enau feinga.

KoeVocationalPathwaysAwardkohonofakamo’oni’iiakuoke‘osia’usiakakato‘aehalangaakokoia.‘Elavaketoetänakimaikiaimohangaahihalangakehekehe‘okapautenautoehokoatukiai‘enauako.‘Elava‘ehetokotahaako‘ofakamo’oni’ikoengaahilësonikuo‘osia’usia‘okufekau’akileleiiamoengaahifiema’u‘aengäue’anga.‘Elava‘aetokotahaako‘omamatakiheVocationalPathwaysAward‘iha’anaua’utonukiheuepisaiti‘aeNZQA‘aiakoeatwww.nzqa.govt.nz/learner-login.

‘Etoelavafoki‘aetokotahaako‘oma’uhatokonimoengaahifakahinohinokenaulava‘ofokotu’utu’ulelei‘a‘enaupalaniako‘ihekaha’u‘iha’anau‘ahiapëa’utonukiheuepisaitiwww.careers.govt.nzpëwww.youthguarantee.net.nz

‘E fiema’u ke ke a’usia ‘a e ngaahi me’a ni ka ke toki lava ‘o ma’u ‘a e vocational pathways:

Fakama’opo’opo

NCEA Literacy (laukonga mo e tohi)

NCEA Numeracy (faifika)

Levolo 2 NCEA

Construction & Infrastructure –

Langa mo e ngaahi naunau lalahi

Creative Industries – Ngaahi ngāue ‘i he faiva, ‘aati mo e

nimamea’a

Manufacturing & Technology –

Ngaohi koloa mo e tekinolosia

Primary Industries – Ngaahi ngäue’anga ‘oku nau ma’u mo’ui

mei he koloa ‘o natula

Service Industries – Fa’ahinga ngäue

tokoni kehekehe

Social & Community Services – Ngaahi

ngāue fakasōsiale mo e tokonia e komiuniti

Ko e 72 ‘o ho’o poini ‘e 72 ‘oku ma’u ia ‘i he standard ‘o e fa’ahinga ngāue’anga ‘oku ke ako ngāue ai (Sector Related Standards)

Ko e 3 ‘o ho’o poini ‘e 3 ‘oku ma’u ia ‘i he standard mei he fa’ahinga ngāue’anga ‘oku ke ako ngāue ai (Sector Related Standards)



‘Oku ‘ikai ha’o standard ’a koe ‘i he halanga (Pathway) ni.


http://www.careers.govt.nz


Koefounga‘okusivi’i(assessed)‘aki‘ahonofaiengaahilësoniKoesivi‘okufai(assessment)kohonovakai’iiape‘okua’usia‘ehefänauako‘aestandardkuo‘osifokotu’ukenaufeingakiai.Kapau‘ea’usia‘ehataha‘aestandardkoia,‘emahinolevakuonelava’ipea‘ema’uai‘ahonopoini(credits)ketänakikihonofaka’ilongaNCEA‘okufeinga’i.

Koesivini‘okufaiiahefounga‘eua.Koesivifakafonua‘okufai‘ehengaahiako’angakotoape(external)peamohonosivi’ipeia‘ihe‘apiako‘okunautakitahaakoai(internal).Koesivifakafonua‘okufaiiahefaka’osinga‘oeta’uakopea‘okutokifakamaakaia‘ehekaufaisivimakehe‘okunautu’ukimu’ahengaahilësonitakitaha.

‘Oku‘iai‘aengaahilësoni‘ohangëkoeTechnologypeamoeVisualArts,‘efiema’ukefai‘ahonosivi’imeitu’a(externalassessment)‘o‘enaungaahilësonikuo‘osifaiia‘ehonaungaahi‘apiakotakitaha(pëkohaako’angamä’olunga’ange‘ihekolisípetertiaryorganisations).

Koesiviinternalassessment‘okufakaleleiahelolotonga‘oeta’uakokakatopea‘okufa’afaiia‘ehefaiako‘aetokotahaako.

Koesiviinternalassessment‘okufakahokoia‘ihengaahilësoni‘oku‘ikailavakesivi’itohi‘ohangëkohafekumimoha‘ahi’ahi‘ohafakakaukau(experiments),langafakatufungapeakohafakamatala’ipeamohanofakatätä’ihame’apekoefaihalea(speech).

‘Ihonofai‘oeongofoungasivini,‘elavaaikemahino‘aengaahimalohingakehekehe‘oefänauako‘ihonolavakesivi’iengaahipoto’ingäuekehekehe‘oku‘ikaimalavakesivi’iiaia‘ihasivitohi‘ata’atäpe.

Ko e hä ‘a e “grades” (fakatu’utu’unga)?Koeola‘ohonosivi’i‘ohastandard,‘ehameiaipekoepoini(credits)‘efiha‘ema’u–ka‘etoetohi’iatu‘aemata’itohi‘ihetafa’akipea‘okuuienikoe“grades”kefakamahino’iai‘ahonolava’ilelei‘oestandardkoia,peakoengaahi“grades”eni:

E Excellence–Lava’ipea’usiamä’olungatahaM Merit–Lava’ipea’usialeleiA Achieved–Lava’ipea’usiaN NotAchieved–‘Ikaikelava’ipea’usia

‘Oku fëfë ‘a e sivi fakafonua ‘i he faka’osinga ‘o e ta’u ako?‘Ihefaka’osinga‘aeta’uako(vaha’a‘oNövemamoekamata’anga‘oTïsema),‘efaiai‘aesiviNCEAfakafonua‘aengaahiako’angakotoa.‘Okuhaatu‘aetaimitepilesivi‘ihetaulangavahaope‘aeNZQA.

‘Ihengaahisivini,‘okusivi’iai‘aefänauako‘ofakatataukihengaahistandardkuo‘osifokotu’u–‘ihasivi‘okuhoua‘e3kihefo’ilësoni.‘Okumeimeia’ukihe120‘aengaahilësoni‘okusivi’i.


Koesivi‘okufaikohonovakai’ipe‘elava’i‘ehafänauakokenaufakakakatoengaahime’akefai‘ihataimikuo‘osivahe’ipau.‘Okusivi’i‘aefänauakokotoape‘ihefonuani‘aki‘aepepasivitatau‘ihetaimitataupeamoengaahitu’utu’unitatau.

Hili‘ahonofakamaaka‘oesivipeafakahü‘aeolakiheNZQA,‘epulusi‘ahonoola‘ihevahaopekelava‘ehefänauakokotoape‘osiokiolakotoa‘o‘enausiviNCEAheta’ukoia–pea‘okuhokoeni‘ihekongaloto‘oSanuali.

‘Okutoefakafoki‘aepepasivi‘aetokotahaakokiateia‘ihe‘osi‘ahonofakamaaka–pea‘okufaiia‘ihekongakimui‘oSanualiheta’ukotoape.‘Elavakefetu’utaki‘aetokotahaakokiheNZQAketoevakai’ipetoefakakaukau’i‘aeola‘o‘enausivi‘okapau‘okunaufiema’uketoefakamaakafo’ou(reviewandreconsideration)–pea‘oku‘oatu‘aefakahinohinokiheni‘ihetaulangavahaope‘aeNZQA–www.nzqa.govt.nz.

Ko e ngaahi me’a ‘oku hä atu he ola ‘o e NCEAKoeNZQA‘okunautokanga’i‘aeNCEApea‘okunautauhi‘aeola‘oengaahisivikotoa.‘Elavakesio‘aefänauako‘iheola‘oesivi‘iha’anaua’utonukihe“learnerhomepage”‘ihetaulangavahaopeNZQAwww.nzqa.govt.nz/learner-login‘ongäue’aki‘a‘enautakitahafikaNationalStudentNumber(NSN)peamoefo’ileafakapulipulipepassword.

‘Elavaaikenausio‘ihe:

• Ola‘oesiviinternalassessmenthili‘ahonofaiia‘ehe‘apiakopea‘avekiheNZQA‘eheako’angatakitaha(pekohaakoma’olungaange‘ihetu’ungakolisí).

• Ola‘oesivifakafonua(externalassessment)na’efakahä‘iSanuali.• Ola‘oesiviNZScholarship‘iFepueli.• Lavakehükiha‘univesiti–UniversityEntrance.

‘Oku‘iai‘aengaahisetifiketi‘ema’uatu‘aki‘aeola‘oengaahisivi:

• KoesetifiketiNCEA‘okauai‘aeCertificateEndorsement(‘aiakoeMeritpekoeExcellence).Kapau‘ekole’ienipea‘elava‘opaakiia‘omeili’ikihefänauako.

• Koeola‘oeako(SchoolResultsSummarypeSRS)‘okuhäkotoaai‘aengaahistandardna’efaihasivikiaipeamoeolana’ema’u‘iheta’utakitaha,ngaahilësonina’efaipeamohonolëvolo.‘Oku‘asifokiaimohangaahifaka’ilongaakofakafonuakuoma’upeamohonofakaikiiki,‘okaukiaimoeUniversityEntrancepeamoeNewZealandScholarship.

• KoeRecordofAchievement(ROA)koetatauia‘oengaahistandardmoefaka’ilongaakokuo‘osima’upeakauai‘aeVocationalPathwaysAwardspeamoeUniversityEntrance.‘E‘alupefoki‘aetaimimoetoelahiange‘aeROAkoe’uhikoengaahime’anelava‘iheakopeamohaakonefai‘iheako’angama’olungaange‘ihekolisipeamoengaahingäue’anga.

‘Elavakea’utonu‘aefänauakokihetaulangavahaopeNZQA‘opaakimeiai‘a‘enauROApekoeSRS.‘Elavakepaaki‘ehepotungäuehatatau‘oeROA‘aefänauako‘o‘oatukapau‘ekolekefaiia.

Kefetu’utaki‘aetokotahaako‘ovakai’i‘aefikaNSNpeamoefo’ileafakapulipuli,‘elavakefaiha’otelefonihangatonukiheNZQA‘otelefonita’etotongikihe0800697296.


V A H E 3

Kohonofaka’aonga’i‘oeNCEA‘Oku totonu ke ‘i ai ha fokotu’utu’u fakakaukau pe palaniKoeNCEAkoeme’aiama’aefänauakokotoape–pëkoha’anaufiehokoatuhe‘univesiti,pema’uha’anaufaka’ilongangäuepefakakakatoha’anauakongäue(apprenticeship)pekoekumingäuehe‘osi‘aeako–koelavalelei‘oeNCEA‘etokonilahiiakihe‘enaungaahitaumu’a.‘Etoelavapëfoki‘ehetokotahaakokenea’usia‘aefaka’ilongaakoNCEAmeihaako’angatertiarypeakoha’aneako‘ihakolisipeamohaako’angamä’olungaange‘ihekolisí.

‘Okutonuke‘ilo‘ehefänauakokoengaahilësoni‘okunaufai‘etokoniiakea’usia‘a‘enaungaahitaumu’akihekaha’u.‘Okuhangëiakohafakakaukau’i‘ohafolaukefai–ke‘ilo‘aefeitu’ukefaikiaimohamapekefai‘aki‘aefolau.

‘Okutotonuke‘oua‘etoetatalikaefeimonofohifo‘aematu’amoefänauako‘ofaihasiokihetaumu’amoefa’ahingangäue‘efiema’u‘ihekaha’u.Koesinakifaienihekoengaahilësoni‘efili‘ehefänauakokenaufaikema’uefaka’ilongaNCEA‘etokonilahiiakihefilikiheakopeamoengäuetenauhokoatukiaihili‘ae‘osi‘enauakomeihengaahikolisi.

‘Ihengaahifale’ikefai‘ehekautauhifänaumoefämilíma’aefänauako,‘okutotonukenaufaiengaahilësonikehekehemolahi‘iheLëvolo1peatokikamata‘iheLëvolo2moe3kevakai’ipe‘aengaahilësonipekoia‘efiema’uketokonikiha’anaukumingäuepeamohonaukaha’ufokiEtäualefilifilialeleiomataupu–olefaasaienisi,tekonolosi,Igilisimalematematika,omataupuautünamolesailiaoleteleogaluega,maoleaveoneimataupuautümaileLaasaga1oleasauniaaisefaavaeemoomiamoleaveinaomataupuiisivaipanoapatino–epeioletausisoifuapoolefaakamuta–initausagamulimuliane.

‘Okumatu’akimahu’inga‘aupito‘aengaahilësonikefili’i–koelësoniSaienisi,TekinolosiaEnglishmoeFika,koeuhoia‘oengaahilësoni‘efiema’u‘ihetaimikumingäuepeakohonofaiengaahilësonini‘iheLëvolo1‘ekauleleiiaketokitänakiatukiaimoengaahilësonitaautaha‘ohangëkoeakoneesipekoetufunga–hengaahita’u‘amuiange.


Koeola‘oesiviheLëvolo2NCEA‘okungäue’akiia‘ehengaahi‘univesiti,ngaahiako’angama’olungaange‘ihekolisí,ngaahimala’engäuemoengaahingäue’anga‘ihonotalihatahakehü‘oakopengäue.‘Okufa’afiema’ufokiengaahilësoniiakefai‘iheLëvolo3kea’ukihestandardmä’olungakaelava‘otalihatahakehühengaahiako’angamä’olungahonotolu(tertiary).

‘Elava‘ehekaufaiakomoekaufale’ikihekaha’ungäue‘oefänauakoke‘oatuhangaahitokonikihonofili‘oengaahilësonimoe“grade”kelavaai‘oa’usialelei‘aetamu’aako‘okufiema’u.

Koengaahifehu’iangamahenienikekamata’akihapotalanoa‘aematu’amo‘enaufänaukihekaha’ungäue‘okunaufaka’amua:

• Koehähongaahimalohinga?• Koehäengaahime’a‘okukesai’iapemanakoai?• Koehäengaahime’a‘okukefiefaihili‘aho’onofomeiheako?• Koehäengaahifaka’ilongaakotekefiema’ukelava‘oa’usia‘aengaahime’a

‘okukefiefai?• ‘Okukefaiengaahilësonituhamotaauketokoniiakea’usia‘aho’otaumu’a?

Koelahiange‘ae‘ilo‘aekautauhifänaupeamoefämilíkiheNCEAkoemalavaleleiangeiakenautokoni’i‘enaufänaute’ekita’u20kenaulava.Faiha’amoutalanoamoekaufaiakokenau‘ilo‘aengaahitaumu’amoefaka’amu‘aho’ofänauhekohonaufatongiaiaketokoniatu.

Ko hono tokonia ‘a e ako ‘a ho’o fänau – ngaahi fakahinohino mahu’inga eni• Toutoufë’iloakimoekaufaiakohekokinautolu‘okunau‘iloleleiange

‘aefänauako.‘Okunau‘ilo‘aengaahilësoni‘okunaufaipeamoeme’a‘okunaulava’i.‘Okunau‘iloalelei‘aeNCEApealavakenautalihafehu’i‘okuke‘eke.‘Etokonifoki‘aekaufaiakokefale’i‘aengaahilësoni‘okutonukefai‘ehefänauakotakitaha.


• Feingakeke‘ilo‘aetaimi‘okufaiai‘ahonosivi’ipeia‘ihe‘apiakotakitaha(internalassessment)peamoetaimi‘oesivi.‘Okufiema’ufoki‘eheNCEAkemalava‘ofai‘aeakohelolotonga‘oeta’uhonokotoa.‘Oku‘iai‘aetohimähina‘ae‘apiako‘oku‘asiai‘aengaahi‘ahokefaiai‘aesivi–peake‘aveha’otatau‘ofaka’ilonga’iai‘aengaahi‘ahomahu’ingapeakevakai’ima’upepe‘okufëfëheta’ukakato.Fakapapau’i‘ae‘ahomoefeitu’u‘okufaiai‘aesiviNCEAkoe’uhikefaihatokonimohapoupoukiheteuteusivi‘efai.

• Fakapapau’i‘oku‘iaihafeitu’utuhamotaaukefaiai‘a‘eneako.‘Efiema’uhafeitu’u‘okunonga,maaumomaamangialeleikeakoaiheta’ukakato,‘o‘ikaiketokiakopehetaimisivipea‘efiema’ukenaumateuteumoakokihesivi.

Ko hono fakamahu’inga’i ‘o e a’usia mä’olunga ‘o e ngaahi lësoni‘Okumatu’akimahu’inga‘aeola‘oeNCEApea‘okutonukefeingakema’uhaMeritpeExcellencehe‘etoe‘ilongaangeai‘aelavame’a‘aho’ofänau.‘Etoe‘asileleiai‘aengaahilësoni‘okulava’ilelei‘eho’ofänaupeamoelelei‘oengaahime’anenaulava’i.

Koefaka’ilonga’imakehepekoeendorsement,kohonofakamahinoaikihengaahingäue’angapeamoengaahiako’angakuolava’ilelei‘eho’ofänau‘aeakopea‘ihetu’ungamä’olungafoki.

‘Oku‘iai‘aefounga‘e2‘okufai’aki‘aefaka’ilonga’iendorsement.(‘Oku‘oatu‘ahonofakaikiiki‘oeCertificateEndorsementmoeCourseEndorsement–‘ihepeesihono6)pea‘okungäue’akiiakefili’i‘akipetenaulava‘ohükiheako’angamä’olungahonotolu(tertiary)pekoha’anaungäue.‘Esiofifoki‘ehengaahi‘univësiti‘aelahi‘oengaahiendorsement‘okulavakea’usiakoe’uhihetenaufilifilipe‘aeni’ihiketalikinautolukenauhüangehengaahipolokalamaakoeni’ihi.

University Entrance (UE) – ko e lava ke hü ki he ‘univesitiKoeUEkohonoa’usiaia‘oetu’unga‘okufe’ungakelava‘otalikehükiha‘univesiti‘iNu’usila.Kelava‘oma’u‘aeUE,‘efiema’u‘aefänauakonikenaua’usia‘aeNCEALëvolo3.Pea‘ekauheniha’anaua’usiahangaahipoini(credits)mä’olungafe’unga‘ihengaahilësonikuo‘osifakamahino’ikoengaahilësoniiakiheUE.‘Efiema’ufokikenaulava’imoengaahifiema’ukihepoto’ilaukongamoetohí(literacy)moefaifika(numeracy).‘Oku‘oatu‘eheNZQA‘ihewww.nzqa.govt.nz/ue‘ahonokotoa‘oengaahilësonimoengaahifiema’ukehekehekiheUE.

New Zealand Scholarship – sivi sikolasipi ‘a Nu’usilaKoesiviNewZealandScholarshipkohatoesiviiakevakai’i‘aki‘aekautu’ukimu’ahengaahiako’angamä’olungamoengaahikolisí.Koesivimä’olungatahaeni‘iNu’usilama’aengaahiako’angamä’olungamoekolisipea‘ema’uaifokimohangaahipalefakalangilangimoepalepa’anga.‘Okufakahü‘aefänauakokihesiviNewZealandScholarshipmeihe‘apiako‘okunauakoai.


http://www.nzqa.govt.nz

Ngaahileamohono‘uhingaAssessment: Koefoungaia‘okuvakai’ipesivi‘aki‘aeme’a‘okulava‘ehefänauako‘ihangaahilësoni‘okunaufai.‘Okufai‘akieni‘aefounga‘e2:

• Externalassessment:Koesivifakafonuaeni‘aengaahiako’angakotoapepekohanosivi’ihangaahilësonikuo‘osifaipe‘i‘apiakope’ihe‘apiakomohaako’angama’olungaange‘ihekolisí.

• Internalassessment:Koesivieni‘okufaipeia‘ihengaahi‘apiakotakitahahelolotonga‘oeta’uako.

Credits: Koestandardkotoapë‘oku‘iai‘aepoinipecredit‘oku‘osivahe’ikiaipeaketänakiiakelava‘oma’uaihafaka’ilongaakoNCEA.Koengaahipoini‘okuvahe’i‘okufaiia‘ofakatataukihelahi‘oengaahime’akefaikelava‘oa’usia‘aestandardkoia.‘Okulavaketätänakifakataha‘aengaahipoinikoia‘ofakataha’iiapea‘e‘ikailavaketoeliliu.

Endorsements: KoeCourseEndorsementkoefaka’ilonga’imakeheia‘ohalavamä’olunga‘ahataha‘ihalësoni.KoeCertificateEndorsementkoefaka’ilonga’imakeheia‘ohalavamä’olunga‘ahataha‘ihaLevolope‘oeNCEA(hangekohatokotahaakokuonema’uhaNCEALevel2CertificateEndorsement,‘aia‘oku‘asimeiaikoepaasima’olungahengaahilesoni‘iheLevolo2hengaahilësonikehekehe).



Literacy: ‘Ilomoepotohelaukonga,tohi,leamoefakaongotalanoa.

National Student Number (NSN): Koefikaeni‘okufoakikihefänauakotakitahake‘ilo’iaikinautolu.

NCEA: koefakanounouiakiheNationalCertificateofEducationalAchievement.

Numeracy (Numera): Ofuainumera,otomaiefuaaimeamafaiaifaamaumaugataufuainumera.

Quality Assurance: Koefounga‘okungäue’aki‘eheNZQAkevakai’i‘aefounga‘okufai’aki‘a‘enausivi’i‘oeme’a‘okulava’i‘ehefänauakokepotupotumaliemotükungamälie.

Record of Achievement (ROA): Koelau’itohifakamo’oni‘okuhaai‘aengaahistandardkuo‘osia’usialeleipeamohangaahifaka’ilongaakokehehehe.Koelahiange‘aengaahistandard‘okua’usiamolava’ilelei‘ehefänauako‘iheako’angamä’olungahonotolupeamoengaahingäue’anga,koefakalahiaipeia‘aeme’a‘ehaatu‘iheROA.

Ko e (N,A,M,E): Kohonofaka’ilonga’iia‘ihestandardkotoape‘aemä’olungakuoa’usia‘ehefänauako‘opehëni:N(NotAchieved)pekoe‘ikaikea’usia,A(Achieved)‘aiakoea’usiaiapelava’i,M(Merit)koelava’iiapea’usialeleipeakoeE(Excellence)koea’usiapelava’imä’olunga.

Reviews and Reconsideration (Toe Faitauga ma le Toe Sailiiliga): Hili‘ahonotufakimai‘aeola‘oesivifakafonua‘aeNCEA‘aengaahiako’anga,‘elavakekole‘ehefänauakoketoefakakaukau’ileleiange(reconsideration)kapau‘okunaupehëna’e‘ikaikesivi’ifakalelei‘a‘enaungaahipepasivipekohakoleketoevakai’i(review)kapauna’e‘ikaiketonu‘ahonohiki’i‘oeola‘o‘enausivi.

School Results Summary: Kohonohikikotoa‘aengaahistandardne‘osisivi’ipeamohonoola‘okauai‘aengaahime’ana’e‘ikailavapea’usia(NotAchieved)‘o‘asieme’anelavafakata’u,peamoengaahilësonimoelëvolone‘osia’usia.

Standards (Matati‘a): KoeStandards‘okunefakamatala’i‘aengaahime’a‘oku‘osi‘ilopëlavakefai‘ehetokotahaakokuone‘osia’usia‘aestandardkoia.‘Oku‘osivahevahe‘aelësonikotoapëkihengaahistandardskehekehe.

Subjects (Mataupu): ‘Okufa’auienikoekoosi(tautefitokihengaahiako’angamä’olungahakehengaahikolisipëtertiarylevel).Koekoosikohonofakatahataha’iiahangaahistandards‘ehengaahiako’angapeamoetertiaryorganisations‘otokitukuatuiakefaiengaahilesoni‘ehetokotahaako‘ohangëkoeSaienisi,Tekinolosia,‘IngilisipeamoeFikafoki.

University Entrance (UE): Koetu’ungaiakuopaukefuofuaa’usia‘ehatahakaelava‘otaliiakehükiha‘univesiti‘iNu’usilani.‘Okumeimeiketokilava‘ofakahokoenihe‘iheta’uakoYear13.


Koengaahifakahinohino


NewZealandQualificationsAuthority

TELEFONI0800697296

‘[email protected] | www.nzqa.govt.nz

Na’epulusi2015

Temautalileleikefakahokomaiha’olaukihengaahifakamatala‘oku‘oatuheni.Kataki‘oa’utonukihehttp://www.nzqa.govt.nz/brochures‘ofakafonuai‘aeki’isaveanounoupëfekau’akimoefakamatalani.

ToetänakiatumoeniKoefakahinohinokihengaahingäue’anga,naunaumoengaahitaulangavahaopekema’uaimoengaahifakamatala’i‘oeNCEA

NewZealandQualificationsAuthority

Koefakahinohino‘oeNCEA‘okukauai‘ae:•Fakahinohino‘oengaahilësoni•Koefakanaunau‘oelesoni•Koetaimikefaiai‘aengaahisivi•Koehangaahililiufo’oupefakaleleikefaipeamoekaha’u‘oengaahisivi.

www.nzqa.govt.nz 0800 697 296

MinistryofEducation

Fakahinohinokihetükunga‘oeako‘iNu’usila

www.education.govt.nz www.minedu.govt.nz

YouthGuarantee

Kohonofakamatala’i‘oengaahifoungakumi‘oekaha’ungäue.

www.youthguarantee.net.nz

CareersNZ Fakahinohinomoefale’ikihengaahikaha’ungäue

www.careers.govt.nz 0800 222 733

Studyit Kohangaahifale’imohafakapotokefaifekau’akimoeNCEA.

www.studyit.org

KoeNCEAGuideApp(polokalamaopekengäue’aki‘ehatelefonito’oto’o(smartphone)na’efa’uiama’aekautauhifänau,fänauakopeamoengaahingäue’angakenaulavaai‘oma’ufaingofuaangemovave‘aengaahifakamatalamoefakahinohinokiheNCEA.‘Okuta’etotongifokiketukuhifoenimeiheiTunespëkoeGooglePlayStore.

mailto:[email protected]

http://www.nzqa.govt.nz

Documents

Ko hono fakahinohino ‘o e NCEA · olá foki. ‘Oku tali ‘e he ngaahi fonua muli kehekehe ‘a e faka’ilonga ako NCEA. ‘I he ta’u kotoa pë, ‘oku lava ke folau atu ‘a