Kontrola eksportu i bezpieczeństwo jądroweWspólnotowe Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej

Konspekt• Wprowadzenie

• Międzynarodowa kontrola handlu i eksportu

• Reżimy międzynarodowe i listy kontrolne produktów podwójnego zastosowania (dual-use DU)

• Egzekwowanie:• Identyfikacja towarów• Narzędzia wspierające

Kluczowe daty 1946 ustawa o energii atomowej (ustawa McMahon) ustanawia

program ograniczenia rozpowszechniania informacji; 1953 program „Atom dla Pokoju” przedstawiony przez prezydenta

Dwighta D. Eisenhowera dotyczący otwartego dostępu do technologii atomowych pod warunkiem ich pokojowego wykorzystywania;

1956 Komitet Koordynacyjny Wielostronnej Kontroli Eksportu (COCOM) utworzony w celu zakazu eksportu wrażliwych technologii, głównie możliwych do wojskowego wykorzystania, do członków Paktu Warszawskiego i Chin

… chińska próba atomowa (1964)

1968 Układ o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej… indyjska próba atomowa

(1974) 1978 Grupa Dostawców Jądrowych - NSG (lista kontrolna „Trigger List”),

… iracki program jądrowy Protokół dodatkowy Przyjęcie listy kontrolnej produktów podwójnego zastosowania

Reżimy kontroli eksportu

wyposażenie, itd.Produkcja przemysłowa:

materiałyEkstrakcja, wzbogacanie,przetwarzanie uranu:

instalacjePrzetwarzanie paliwa, napromieniowanie:

Legislacja Inspekcje

NPT (+AP) Reżimy zapewniające bezpieczeństwo

Ochrona fizyczna

Kontrola granicy

Kontrola eksportu i bezpieczeństwo jądrowe

Rezolucja 1540 (2004) przyjęta 28 kwietnia 2004 przez Radę Bezpieczeństwa ONZ

• Nakłada na państwa wymóg powstrzymania się od wspierania podmiotów niepaństwowych w próbach rozwijania, nabywania, wytwarzania, posiadania, transportowania, przekazywania lub wykorzystywania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz środków jej przenoszenia;

• Nakłada na państwa wymóg przyjęcia i egzekwowania, zgodnie ze swoimi narodowymi procedurami, odpowiednich skutecznych przepisów zakazujących wszelkim podmiotom innym niż państwa wytwarzania, nabywania, posiadania, rozwijania, transportowania, przekazywania lub wykorzystywania broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz środków jej przenoszenia

Rezolucja RB ONZ 1540

• Zobowiązuje państwa do podjęcia i wdrożenia efektywnych środków krajowej kontroli w celu zapobieżenia proliferacji broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz środków jej przenoszenia, włączając w to odpowiednie środki kontroli materiałów z nimi związanych, w tym do:• …

• (c) Rozwijania i utrzymywania efektywnych środków w zakresie kontroli granicznych i egzekwowania prawa w celu wykrywania, zapobiegania i zwalczania, w tym w razie potrzeby poprzez współpracę międzynarodową, nielegalnego handlu i pośrednictwa w handlu takimi produktami, zgodnie z prawem krajowym i międzynarodowym;

Rezolucja RB ONZ 1540

• d) Ustanowienia, rozwoju, przeglądu i utrzymywania odpowiednich skutecznych krajowych środków kontroli eksportu i przewozu, w tym odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących kontroli wywozu, tranzytu, przeładunku i ponownego wywozu oraz kontroli finansowania i innych usług z nimi związanych, które mogą przyczynić się do rozprzestrzeniania broni jądrowej, jak również ustanowienie kontroli użytkowników końcowych oraz ustanowienie i wprowadzenie odpowiednich sankcji karnych i cywilnych za naruszenie tych przepisów;

Rezolucja RB ONZ 1540

?

?

Kontrola eksportu produktów podwójnego zastosowania

Czym są produkty podwójnego zastosowania ?

• produkty, włącznie z oprogramowaniem i technologią, które mogą być stosowane zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych, oraz obejmują wszystkie towary, które mogą być użyte zarówno w zastosowaniach niewybuchowych, jak i w jakikolwiek sposób do wspomagania wytwarzania broni jądrowej lub innych urządzeń do wybuchu jądrowego

Rozporządzenie Rady (WE) Nr 428/2009 ustanawiające wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania

Dlaczego zwracamy na nie uwagę?

• Mogą pomagać w rozwoju, produkcji, obsłudze, eksploatacji, konserwacji, przechowywaniu, wykrywaniu, identyfikacji lub rozprzestrzenianiu broni chemicznej, biologicznej lub jądrowej i rozwoju, produkcji, utrzymaniu lub przechowywaniu pocisków zdolnych do przenoszenia takiej broni

Przegląd techniczny

Cło / kontrola graniczna

Produkt z listy?

Zakup

Odmowa

Wykrycie,śledztwo,

postępowanieEgzekucjaprawa

Handel (Standardowa klasyfikacja towarów)

eksport eksportnie

procedura DU

tak

Proces kontroli eksportu

Listy kontrolne

• Lista uzbrojenia

• Embarga

• Lista nuklearna („trigger list”)

• Listy kontrolne produktów podwójnego zastosowania:• nuklearne (spoza „trigger list”)• chemiczne• biologiczne• technologie rakietowe

http://www.nuclearsuppliersgroup.org/guide.htm

http://www.mtcr.info/english/index.html

http://www.australiagroup.net/en/index.html

http://www.wassenaar.org/controllists/index.html

http://www.opcw.org/chemical-weapons-convention

Międzynarodowe reżimy kontrli eksportu

Kategorie DU (WE 428/2009)

Kategoria 0 – materiały, instalacje i urządzenia jądrowe,Kategoria 1 – materiały, substancje chemiczne, mikroorganizmy i toksyny,Kategoria 2 – przetwarzanie materiałów,Kategoria 3 – elektronika,Kategoria 4 – komputery,Kategoria 5 – telekomunikacja i ochrona informacji,Kategoria 6 – czujniki i lasery,Kategoria 7 – nawigacja i awionika,Kategoria 8 - urządzenia okrętowe,Kategoria 9 – układy napędowe, pojazdy kosmiczne i ich wyposażenie.

Każda kategoria podzielona jest na 5 grup produktów A - systemy, urządzenia i części,B - urządzenia testujące, kontrolne i produkcyjne,C - materiały,D - oprogramowanie,E - technologia.

Cykl paliwowy i rozwój broni

Wydobywanie i przetwarzanie rudy uranu

Przetwarzanie uranu Wzbogacanie uranuWytwarzanie ładunków

z wysoko wzbogaconym uranem

Wytwarzanie paliwa do reaktorów

Komponenty wybuchowe i nienuklearne

Wytwarzanie ładunków z plutonem

BrońRozwój i testowanie systemów

Reaktor Ponowne przetworzenie

Grafit lub ciężka woda

Struktura „Trigger List” NSG Aneksy do INFCIRC/254/Rev.8/Part 1 Guidelines• 1. Źródła i materiały rozszczepialne• 2. Wyposażenie i materialy nienuklearne• 3. Urządzenia i wyposażenie specjalnie

zaprojektowane lub przystosowane do przerobu napromieniowanych elementów paliwowych

• 4. Urządzenia i wyposażenie specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do wytwarzania elementów paliwowych do reaktorów jądrowych

• 5. Instalacje i urządzenia specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do separacji izotopów uranu, inne niż przyrządy analityczne

• 6. Urządzenia i wyposażenie specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do produkcji lub wzbogacania ciężkiej wody, deuteru i związków deuteru

• 7. Urządzenia i wyposażenie specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do przetwarzania uranu i plutonu do wykorzystania w produkcji elementów paliwowych i separacji izotopów uranu, określone w pkt 4 i 5

Lista DU NSG (INFCIRC/254/rev.5/Part 2) 1. Wyposażenie przemysłowe1.A. SPRZĘT, ZESTAWY, CZĘŚCI

1.A.1. Szyby chroniące przed wysokoenergetycznym promieniowaniem

1.A.2. Kamery i soczewki odporne na promieniowanie

1.A.3. Roboty, manipulatory i jednostki sterujące

1.A.4. Zdalnie sterowane manipulatory1.B. WYPOSAŻENIE DO PRODUKCJI I

TESTOWANIA1.B.1. Maszyny do tłoczenia kształtowego,

maszyny do wyoblania z funkcją tłoczenia kształtowego, trzpienie

1.B.2. Obrabiarki1.B.3. Urządzenia kontroli wymiarów,

instrumentów i systemów1.B.4. Piece indukcyjne z regulowaną

atmosferą, i zasilanie do nich1.B.5. Prasy izostatyczne i związane z nimi

urządzenia1.B.6. Systemy do badań wibracyjnych,

sprzęt i komponenty1.B.7. Instalacje do próżniowego odlewania

oraz posiadające inną regulowaną atmosferę oraz związane z nimi urządzenia

Lista DU NSG (INFCIRC/254/rev.5/Part 2) 2. Materiały2.A. SPRZĘT, ZESTAWY, CZĘŚCI

2.A.1. Tygle, wykonane z materiałów odpornych na płynne aktynowce

2.A.2. Katalizatory platynowe 2.A.3. Elementy kompozytowe w postaci rur

2.B. WYPOSAŻENIE DO PRODUKCJI I TESTOWANIA2.B.1. Instalacje lub urządzenia do produkcji trytu, a

także ich wyposażenie2.B.2. Instalacje i urządzenia do separacji izotopów litu,

a także ich wyposażenie 2.C. MATERIAŁY

2.C.1. Aluminium 2.c.2. Beryl 2.C.3. Bizmut 2.C.4. Bor 2.C.5. Wapń 2.C.6. Trifluorek chloru 2.C.7. Materiały włókniste lub włókienkowe 2.C.8. Hafn 2.C.9. Lit 2.C.10. Magnez 2.C.11. Stal walcowana 2.C.12. Rad-226 2.C.13. Tytan 2.C.14. Wolfram 2.C.15. Cyrkon 2.C.16. Proszek niklu lub porowaty nikiel metaliczny 2.C.17. Tryt 2.C.18. Hel-3 2.C.19. Radionuklidy alfa-promieniotórcze

3. Sprzęt i wyposażenie do separacji izotopów uranu (spoza „Trigger List”)

3.A. SPRZĘT, ZESTAWY, CZĘŚCI3.A.1. Przemienniki częstotliwości lub

generatory 3.A.2. Lasery, wzmacniacze i oscylatory na

laserach 3.A.3. Zawory 3.A.4. Nadprzewodnikowe elektromagnesy

solenoidalne 3.A.5. Zasilacze prądu stałego dużej mocy 3.A.6. Zasilacze prądu stałego o wysokim

napięciu 3.A.7. Przetworniki ciśnienia 3.A.8. Pompy próżniowe

3.B. WYPOSAŻENIE DO PRODUKCJI I TESTOWANIA

3.B.1. Ogniwa elektrolityczne do produkcji fluoru3.B.2. Wytwarzania wirnika lub sprzęt do

montażu oraz prostowania wirników, trzpienie do formowania mieszków i matryc

3.B.3. Centryfugi wielopłaszczyznowe3.B.4. Maszyny do produkcji kompozytów i

związane z nimi urządzenia3.B.5. Elektromagnetyczne separatory izotopów3.B.6. Spektrometry masowe

4. Wyposażenie do produkcji ciężkiej wody (spoza „Trigger List”)

• 4.A. SPRZĘT, ZESTAWY, CZĘŚCI- 4.A.1. Specjalistyczne opakowania- 4.A.2. Pompy- 4.A.3. Turborozprężarki lub zestawy

turborozprężarka-sprężarka

• 4.B. WYPOSAŻENIE DO PRODUKCJI I TESTOWANIA- 4.B.1. Kolumny do wymiany woda-

siarkowodór 4.B.2. Kolumny do kriogenicznej destylacji wodoru4.B.3. Konwertery lub inne urządzenia do syntezy amoniaku

• 4.C. MATERIAŁY• 4.D. OPROGRAMOWANIE• 4.E. TECHNOLOGIE

5. Urządzenia pomiarowe i testujące do rozwoju wybuchowych urządzeń jądrowych

5.A. SPRZĘT, ZESTAWY, CZĘŚCI5.A.1. Fotopowielacze

5.B. WYPOSAŻENIE DO PRODUKCJI I TESTOWANIA5.B.1. Generatory promieniowania

rentgenowskiego lub impulsowe akceleratory elektronów

5.B.2. Wielostopniowe lekkie działa gazowe lub inne zaawansowane systemy miotające

5.B.3. Mechaniczne kamery z wirującym zwierciadłem

5.B.4. Elektroniczne kamery smugowe, elektroniczne kamery obrazowe, obudowy i urządzenia do nich

5.B.5. Specjalistyczne oprzyrządowanie do eksperymentów hydrodynamicznych

5.B.6. Szybkie generatory impulsowe

Główne podsystemy i wyposażenie rakiet balistycznych

Elementy konstrukcyjne Płaty, korpusy, dyszeNapęd

Silniki, sterowniki, napędzanie

ŁadunekNBC,

konwencjonalny

Wyposażenie do testowania

Rotacja, wibracje, temperatura, ciąg

WystrzeliwanieTransportery, radary

KierowanieAkcelerometry, żyroskopy,

komputery, elektromechanika

Produkcja broni chemicznej

Prekursory Synteza Oczyszczanie Przechowywanie

Uwolnienie

Likwidacja odpadów

Rozwój i wytwarzanie broni biologicznej

SZCZEPIONKI PRODUKCJA UZYSKIWANIE SYSTEMY UWALNIANIA DO

ŚRODOWISKA

TESTOWANIE AEROZOLISTABILIZACJA

OCHRONA

Identyfikacja towarów

• Podejrzane towary posiadają złą dokumentację, o ile w ogóle ją mają

• Porównanie licencji eksportowej i deklaracji celnej z produktami

• Kody celne różnią się od kodów list kontrolnych

• Potrzebne wparcie techniczne

• Narzędzia• Opisy możliwe zastosowania, obecność na

listach kontrolnych, zdjęcia• Zharmonizowany system, kody celne listy

kontrolne

Narzędzia informatyczne• Departament Enrgii Stanów

Zjednoczonych – Agencja NNSA: SCORE (identyfikacja towarów)

• Wielka Brytania: Goods Checker (sprawdza obecność towarów na listach kontrolnych)

• Wielka Brytania: CHIEF (celnicy mają dostęp do dokumentacji licencyjnej, analizy ryzyka oraz pomocy technicznej)

• Wspólnota Europejska: TARIC