Ligjerata 2-3

©2003 Prentice Hall Business Publishing, Cost Accounting 11/e, Horngren/Datar/Foster

Kontabiliteti I Menaxhmentit Ligjerues; Agron Berisha

[email protected] Bashkpuntor; Ylper Prekazi

mailto:[email protected]

1- 2


SYSTEMET E MENAXHMENTIT TE SYSTEMET E MENAXHMENTIT TE KOSTOSKOSTOS

1- 3

1. Te definohet dhe te kuptohet nocioni i kostove2. Te strukturohen dhe percaktohen llojet e kostove3. Te percaktohen dallimet ne mes te kostove te drejtperdrejta dhe te

terthorura4. Te percaktohen dallimet ne mes te kostove te prodhimtarise dhe

kostove te perjudhes 5. Te percaktohet dallimet ne mes te kostove margjinale dhe kostove

mesatare6. Percaktimi I kostove fikse dhe veriable ne tersi dhe ne nje njesi7. Definimi I kostove operative, margjinale, te depozituara dhe te

kostove diferenciale8. Pershkrimi I kornizes per kontabilitetin e kostos dhe

menaxhmentin e kostos9. Te analizohen kostot ne tersi

Nocioni kosto është nocion i afërt me secilin dhe e përdorim sa herë që diskutojmë për blerje të diçkaje

Roli i kontabilitetit të menaxhmentit është të gjejë dhe të klasifikojë kostot në mënyra dhe rrugë të ndryshme për qëllime të ndryshme

Kuptimi i nocionit kosto, koncepti dhe klasifikimi i kostove janë faktor bazë për çdo studim të kontabilitetit të menaxhemntit

1. Si faktor gjatë përcaktimit të ardhurave në ndërmarrje

2. Si instrument i kontrollit të efikasitetit të afarizmit të ndërmarrjes

3. Si faktor me rëndësi gjatë vendosjes për problemet e planifikimit dhe politikës afariste të ndërmarrjes

Kostot si faktor me rëndësi gjatë marrjes së vendimeve afariste në ndërmarrje, i shfrytëzojmë kryesisht për tri qëllime:

DEFINIMI I KOSTOVEDEFINIMI I KOSTOVE Kostot paraqesin shprehjen monetare të

sasisë së punës së gjallë, mjeteve të punës dhe të objektit të punës të nevojshme për prodhimin e të mirave materiale

Definicioni më i përgjithësuar i kostove nënkupton

kostot si shprehje vlerore e harxhimit të të mirave ekonomike, respektivisht të faktorëve prodhues me qëllim të prodhimit dhe shitjes së efekteve të ndërmarrjes dhe të realizimit të fitimit sipas kësaj baze.

Definimi i tillë i kostove na drejton në tri karakteristikat kryesore:

Si parim bazë i tyre duhet të jetë shprehja sasiore e harxhimit të të mirave ekonomike (faktorëve prodhues)

Harxhimi i të mirave ekonomike duhet të jetë në lidhje me efektet (produktet), respektivisht e kushtëzuar me prodhimin e atyre efekteve (produkteve) dhe se kosto mund të konsiderohen vetëm ato që janë të provokuara nga prodhimi i efekteve (produkteve)

Sasitë e harxhuara të të mirave ekonomike duhet të jenë të shprehura në vlerë, respektivisht të vlerësuarit sipas çmimeve përkatëse, me fjalë tjera duhet të ekzistojë komponenta çmimore e kostove

DEFINIMI I KOSTOVEDEFINIMI I KOSTOVE

THËNË SHKURT:

Kostot mund të definohen si sakrificë apo dhënie e burimeve për qëllime të posaçme

Kostot shpesh maten me njësi monetare që duhet të paguhen për mallra apo shërbime

DEFINIMI I KOSTOVEDEFINIMI I KOSTOVE

KOSTO APO SHPENZIMKOSTO APO SHPENZIM

Dr. Diana Lamani jep një definicion interesant të kostove të cilat i dallon nga shpenzimet.

Me kosto nënkupton vlerën e mjeteve të përdorura ose për t’u përdorur për sigurimin e mjeteve tjera,

Shpenzimi përfaqëson vlerën e mjeteve të përdorura për të siguruar të ardhura.

Faktikisht, shumica e kostove shndërrohen në shpenzime. Disa prej tyre shndërrohen në shpenzime në të njëjtën kohë kur ato kryhen.

Kur ndodhë një gjë e tillë, shpesh termat kosto dhe shpenzime përdoren në mënyrë të ndërsjelltë.


Përafërsisht definicion të njëjtë jep dhe dr. Ronald Hilton me ç’rast kostot i definon si sakrificë e kryer, zakonisht e matur me resurset e dhëna për këtë sakrificë, për të arritur qëllime të veçanta.

Siç do të shohim edhe më vonë, të gjitha kostot që nuk janë kosto të produktit, quhen kosto të periudhës. Këto kosto identifikohen me periudhën kohore në të cilën janë shkaktuar më saktë se me njësitë e blera apo të prodhuara. Kostot e periudhës njihen si shpenzime të periudhës në të cilën janë krijuar.


Në librin “Menaxhimi kostos” , kostoja është paraja cash ose vlera ekuivalente e kësaj paraje e sakrifikuar për mallra apo shërbime që pritet të sjellin përfitime për ndërmarrjen, në të tashmen apo në të ardhmen.

Themi ekuivalentë cash sepse asetet jo monetare mund të shkëmbehen me mallra ose shërbime të dëshiruara. P.sh. mund të jetë e mundur që të shkëmbehen pajisjet me materialet e përdorura për prodhim.

2 - 11


Kostot ndodhin për të prodhuar përfitime në të ardhmen. Në një firmë fitimprurëse, përfitimet në të ardhmen nënkuptojnë të hyrat. Duke qenë se kostot përdoren për krijimin e të hyrave, dmth.se ato shuhen. Kostot të cilat shuhen quhen shpenzime.

Humbja është kostoja që shuhet pa prodhuar ndonjë përfitim në të ardhura.

2 - 12


Për kostot nuk mund të flasim në këto raste:

Kur nuk kemi të bëjmë me ndonjë element të procesit të prodhimit,

Kur njëri ndër elementet e procesit të prodhimit nuk shpenzohet edhe pse merr pjesë në procesin e prodhimit,

Kur për ndonjërin prej elementeve të procesit të prodhimit nuk kemi shprehje të vlerës apo për sigurimin e tij nuk na nevojiten kurrfarë mjete monetare,

Kur harxhimet e shprehura në vlerë monetare nuk janë të lidhura me krijimin e një të mire materiale.

Kosto direkte

Kosto indirekte

Kostot të cilat kanë të bëjnë dhe lidhen direkt me objektin e identifikuar të kostove (Kosto Direkte = Materiali i Drejtperdrejt +

Puna e Drejtperdrejt + Sherbimet e Drejtperdrejta)

Kostot të cilat kanë të bëjnë por nuk lidhen direkt me objektin e identifikuar të

kostove (Kostot indirekte= Materiali i Terthorte+ Puna e Terthorte + Sherbimet

e Terthorte)

Kosto direkte

Kosto indirekte

Objekti i kostos

Çdo gjë për çka kërkohen një matje e ndarë e kostove (produkti, konsumatori,

departamenti, etj.)

KOSTOT DHE TERMINOLOGJIA KOSTOT DHE TERMINOLOGJIA MBI KOSTOTMBI KOSTOT Çfarë është objekti i kostove?

Një objekt i kostove është çdo njësi, si produkte, klientë, departamente, projekte, veprimtari e kështu me radhë, për të cilat maten dhe përcaktohen kostot.

P.sh. Nëse dëshirojmë për të prëcaktuar sa është kostoja e prodhimit të një biciklete, atëherë objekt i kostove është bicikleta, nëse dëshirojmë të përcaktojmë koston e funksionimit të departamentit të mirëmbajtjes brenda një ndërmarrje, atëherë objekt i kostove është departamenti i mirëmbajtjes etj.

2 - 16

Një parim bazë i menaxhimit të kostove është” kosto të ndryshme për qëllime të ndryshme” . Ky parim duhet të përdoret si justifikim për shtimin e metodave të vendosjes së kostos së produktit.

Përdorimi i më shumë metodave të vendosjes së kostos së produktit, nga sa është e nevojshme, mund të shkaktojë ngatërresa dhe mund të zvogëlojë besueshmërinë e sistemit të informacionit të menaxhimit të kostos.

2 - 17

1 - 18

Kostot direkte:Departamenti i mirëmbajtjes €40,000Departamenti i personelit €20,600Departamenti i montimit €75,000Departamenti i përfundimit €55,000

Supozojmë se kostot e departamentit të mirëmbajtjes janë shpërndarë baras në departamentet prodhuese.

Sa janë shpërndarë në secilin departament?

1 - 19

shpërndarë€20,000

Mirëmbajtja€40,000

Kostot direkte të montimit

€75,000

Kostot direkte të përfundimit

€55,000

€20,000


Çfarë janë kostot e tërthorta?

Janë kosto të cilat duhet të shpërndahen me qëllim të Janë kosto të cilat duhet të shpërndahen me qëllim të

mbulimit nga produkti apo vendi i shpenzimitmbulimit nga produkti apo vendi i shpenzimit

Shembull:Shembull: Kostot e shpalljes për një Kostot e shpalljes për një vijë ajrore por që nuk kanë vijë ajrore por që nuk kanë

të bëjnë me një fluturimtë bëjnë me një fluturim


Janë kostot e përgjithshme të prodhimit, që përfshijnë të gjitha kostot të përcjella me procesin e prodhimit e që nuk mund të lidhen me produktet e prodhuara në një mënyrë ekonomikisht të realizueshme

Janë kostot e prodhimtarisë që nuk mund të lidhen direkt me njësinë e produktit

Shembull:

Puna indirekte apo materiali indirekt

Pagat e paguara të punësuarve që nuk janë drejtpërsëdrejti të përfshirë në punët prodhuese

Shembull: Punëtorët e

mirëmbajtjes, rojet, sigurimi, portierët, etj.

Materialet e shfrytëzuara për të përkrahur procesin prodhues

Shembull:

Materiali për lyerje dhe pastrim i përdorur në repartin e montimit

të automobilit

1 - 23

Kosto e materialit direkt

Kosto e punës direkte

Kostot indirekte të prodhimtarisë

©2003 Prentice Hall Business Publishing, Cost Accounting 11/e, Horngren/Datar/Foster 2 - 24

Primi mbi normë zakonisht konsiderohet pjesë e kostove indirekte

Supozojmë se punëtori paguhet €18/oraNdërsa puna mbi normë është 50 %

e këtij çmimi.

1 - 25

Sa do të jetë primi mbi normë?€18 × 50% = €9 për punën jashtë orarit

Nëse punëtori ka punuar 44 orë brenda javës, sa do të jetë fitimi i tij bruto?

Puna direkte 44 orë × €18 = €792Primi mbi normë 4 orë × € 9 = 36Fitimi total bruto €828

1 - 26

Kostot e inventarizuara (asetet)…

shndërrohen në KMSH…

pasi që të ndodhë shitja.

2 - 27

Kostot e periudhës janë të gjitha kostot në pasqyrën e të ardhurave të tjera nga KMSH

Kostot e periudhës regjistrohen si shpenzime të periudhës kontabël në të cilën janë shkaktuar

2 - 28

Ndërmarrja ka pasur €50,000 inventar tëmaterialit direkt në fillim të periudhësBlerjet gjatë periudhës janë €180,000

ndërsa inventari përfundimtar ishte €30,000.Sa nga materiali direkt është shfrytëzuar?

€50,000 + €180,000 – €30,000 = €200,000

2 - 29

Kosto e shkaktuar e materialit direkt është €105,500.Kostot indirekte të prodhimtarisë janë €194,500.

Çfarë janë kostot totale të shkaktuara të prodhimtarisë?

Materiali direkt i shfrytëzuar €200,000Puna direkte 105,500Kostot indirekte të prodhimtarisë 194,500Kostot totale të prodhimtarisë €500,000

2 - 30

Supozojmë se gjysmë produktet në fillim të periudhës janë €30,000,ndërsa €35,000

në fund të periudhës.Çfarë janë kostot e produkteve të prodhuara?

Gjysmë produktet në fillim € 30,000Kostot totale të prodhimtarisë 500,000Gjysmë produktet në fund 35,000Kostot e produkteve të prodhuara €495,000

2 - 31

Supozojmë se inventari i produkteve në fillim të periudhës është €10,000, dhe €15,000

në fund të periudhësÇfarë është KMSH?

Produktet në fillim të periudhës 10,000Kosto e produkteve të prodhuara 495,000Produktet në fund të periudhës 15,000KMSH €490,000

2 - 32

Gjysmë produktetSaldo fillest. 30,000 495,000MD i shfrytëzuar 200,000PD 105,500Kosto ind.prodhimt. 194,500Saldo përfund. 35,000

2 - 33

Gjysmë produktet495,000

Produktet e gatshme 10,000 490,000495,000 15,000

KMSH490,000

Klasifikimet e kostos në ato prodhuese dhe ato jo prodhuese, nxjerrin në pah disa koncepte të kostos që lidhen me to. Përvijimi funksional mes kostove prodhuese dhe joprodhuese është në thelb baza për konceptet e kostove të painventarizuara dhe kostot që inventarizohen, të paktën për qëllime të raportimit të jashtëm.

Kombinimi i kostove të prodhimit, krijon një ndarje të re:

1. Kostot parësore (primare)2. Kostot e shndërruara

2 - 34

Kosto primare (parësore) është shuma e kostos së materialeve të drejtpërdrejta dhe të kostos së punës së drejtpërdrejtë.

Për një firmë prodhimi, kostoja e shndërrimit mund të interpretohet si kostoja e transformimit të lëndës së parë në produkte të gatshme.

2 - 35

2 - 36

Materiali direkt

Puna direkte

Kosto primare+ =

2 - 37

Çfarë janë kostot primare të kompanisë?Materiali direkt i shfrytëzuar €200,000+ Puna direkte 105,500= €305,000

2 - 38

Puna direkte

Kosto indirekte të prodhimtarisë+ = Kosto të

konvertuara

Puna indirekte

Materiali indirekt Të tjera

2 - 39

Çfarë janë kostot e konvertuara të kompanisë?

Puna direkte €105,500+ Kostot indirekte të prodhimtarisë 194,500= €300,000

2 - 40

Inventari i materialit

Inventari i produkteve të gatshme

Të ardhurat

KMSH

Pasqyra e të ardhurave

Kostot periodike

Kostot e inventarizuara

Bilanci i gjendjes

Baras me të ardhurat operative

Kur shitja të ndodhë

Zbritet

Baras me bruto marzhënnga e cila zbriten

Inventari i gjysmë

produkteve

2 - 41

Blerjet e mallit Inventari i mallit

Të ardhurat

KMSH

Pasqyra e të ardhurave

Kostot periodike

Kostot e inventarizuara

Bilanci i gjendjes

Baras me të ardhurat operative

Kur shitja të ndodhë

Zbritet

Baras me bruto marzhënnga e cila zbriten

Pasqyra e të ardhurave: firma tregtare

Çfarë është funksioni i kostove?Është një shprehje matematikore që përshkruan se si ndryshojnë kostot me ndryshimin e nivelit

të një aktiviteti

Variabile

Fikse

Mikse

Kosova Airlines ofron tri alternativa të strukturës së kostove për të akomoduar

ekuipazhin e saj për një natë:

1. €60 për natë për shfrytëzim të dhomës

y = €60xPjerrësia e funksionit të kostove është €60.

2. €8.000 për muajy = €8.000

€8.000 quhet ndërprerje konstantePjerrësia e funksionit të kostove është zero

Merreni në konsiderim restorantin XY. Supozoni se mëngjesi në këtë restorant

kushton €3 për person. Nëse në restorant ka 200 persona, ai

do të shpenzoj 600 € për shërbime mëngjesi.

0 1 2 3 4 5

€24 –

€18 –

€12 –

€6 –

– – ––

Vëllimi

Tota

li i k

osto

ve

varia

bie

0 1 2 3 4 5

€400 –

€300 –

€200 –

€100 –

– – ––Vëllimi

Tota

li i k

osto

ve

fikse

Kostot e përziera janë pjesërisht kosto variabile dhe pjesërisht kosto fikse

Supozojmë se departamenti i kompanisë ka kosto fikse prej €50 për muaj (€600 për vit).

Po ashtu ai ka edhe kosto variabile €3 për orë.

0 125 250 375 500 625

€2,850 –

€2,100 –

€1,350 –

€600 –

– – ––Vëllimi (orë)

Kos

tot

tota

le KV

KF

3*250=750

3. €3.000 për muaj plus €24 për dhomëKy është një shembull i kostove mikse

y = €3.000 + €24xy = a + bx

1 - 55

Kompania blen dorëza për €52 për secilën biçikletë.

Çfarë është kosto totale e dorëzave nëse janë montuar 1.000 biçikleta?

1- 56

1.000 njësi × €52 = €52.000Çfarë është kosto totale e dorëzave

kur montohen 3.500 biçikleta?3.500 njësi × €52 = €182.000

1 - 57

Kompania shkakton €94.500 kosto lizingu brenda një viti.

Ky është një shembull i kostove fikse duke respektuar numrin e biçikletave të montuara

1 - 58

Çfarë janë kostot fikse (të lizingut) për një njësi nëse prodhohen 1.000 biçikleta?

€94.500 ÷ 1.000 = €94,50Çfarë janë kostot fikse (të lizingut) për një

njësi nëse montohen 3.500 biçikleta?€94.500 ÷ 3.500 = €27

2 - 59

Direkte

Indirekte

Variabile Fikse

1 - 60

Çfarë është kosto për njësi (lizingu dhe dorëzat)kur kompania monton 1.000 biçikleta?

Kosto totale fikse €94,500+ Kostot totale variabile €52,000 = €146,500

€146,500 ÷ 1,000 = €146.50

1 - 61

€94,500

€94,500 + €52x

€146,500

1 - 62

Supozojmë se menaxhmenti i kompanisë ka koston për njësi prej €146,50 (lizingu dhe timoni).

Menaxhmenti ka buxhetuar kosto të ndryshme për nivele të ndryshme të prodhimit

Çfarë janë kostot e buxhetuara për prodhimin mesatar prej 600 biçikletave?

600 × €146,50 = €87.900

1 - 63

Çfarë janë kostot e buxhetuara për prodhimin mesatar prej 3.500 biçikletave?

3.500 × €146,50 = €512.750Çfarë duhet të jenë kostot e buxhetuara

për prodhimin mesatar prej 600 biçikletave?

1 - 64

Kosto totale fikse € 94,500Kostot totale variabile (€52 × 600) 31,200Totali €125,700

€125,700 ÷ 600 = €209.50Duke shfrytëzuar koston prej €146,50 për

njësi do të mund të llogaritnim kostot totale aktuale për 1.000 biçikleta

1 - 65

Çfarë do të jenë kostot e buxhetuara për 3.500 biçikleta?

Kosto totale fikse € 94,500Kostot totale variabile (52 × 3,500) 182,000Total €276,500

€276,500 ÷ 3,500 = €79.00

1 - 66

Kompanitë prodhueseBlejnë material dhe komponentë tjerë dhe i

shndërrojnë ato në produkte të gatshme

Kompanitë prodhuese po ashtu duhet të zhvillojnë, dizajnojnë, tregtojnë dhe shpërndajnë produktet e tyre

1 - 67

Ndërmarrjet tregtare blejnë dhe shesin produktet pa ndonjë

ndërrim të formës së tyre bazike

1 - 68

Ndërmarrjet shërbyeseofrojnë shërbime apo produkte të paprekshme konsumatorëve të tyre

Puna është kategoria më e rëndësishme

1 - 69

Kompanitë e sektorit prodhues kanë një apo më shumë se tri

kategorive vijuese të inventarit:1. Inventari i materialit direkt2. Inventari gjysmëprodukteve

3. Inventari i produkteve të gatshme

1 - 70

Kompanitë e sektorit të tregtisë kanë një lloj të inventarit – produktet në

formën e tyre origjinale.Kompanitë e sektorit të shërbimeve nuk kanë inventar të produkteve të prekshme

1 - 71

Documents

Ligjerata 2-3