Linux Nedir?indekiler 1.1. Giri 1.2. Linux'un Destekledii Donanmlar 1.3. Linux'un Kullanm Amalar 1.3.1. Kiisel Kullanm 1.3.2. Internet Sunucusu 1.3.3. A Eleman 1.4. Nereden Linux Bulabilirim? 1.4.1. Belge Temini 1.5. Yazlm zellikleri 1.5.1. Temel Komutlar 1.5.2. Uygulama Programlar 1.5.3. X Pencere Arabirimi 1.6. Linux ve Dier letim Sistemleri 1.7. Trkiye'de ve Dnyada Linux 1.8. Linux ve Donanm Destei 1.8.1. Sabit Diskler ve Sabit Disk Denetleyicileri 1.8.2. Ethernet Kartlar 1.8.3. Ses Kartlar 1.8.4. Fare 1.8.5. Modem, Yazc ve Oyun ubuu 1.9. Linux'un Getirileri ve Gtrleri 1.9.1. Getirileri 1.9.2. Dezavantajlar

GiriLinux, serbeste datlabilen, okgrevli, ok kullancl UNIX iletim sistemi trevidir. Linux, Internet zerinde ilgili ve merakl birok kii tarafndan ortak olarak gelitirilmekte olan ve bata IBM-PC uyumlu kiisel bilgisayarlar olmak zere birok platformda alabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir iletim sistemidir. UNIX 70'li yllarn ortalarnda byk bilgisayarlar zerinde ok kullancl bir iletim sistemi olarak gelitirilmitir. Zaman ierisinde yaylm ve birok trevi ortaya kmtr. UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC irketinin tescilli markas olduundan dolay birok irket, ayn temele dayanan iletim sistemleri iin deiik isimler kullanagelmilerdir. rnek olarak Hewlett-Packard HP-UX IBM AIX Sun Microsystems SunOS

kullanmaktadrlar. Bugn kiisel bilgisayarlardan sper bilgisayarlara kadar biok bilgisayar iin yazlm bulunan UNIX trevleri mevcuttur. Ne var ki bu trevlerin ou geliimi belirli bir noktada durmu ve yksek fiyatla satlan ticari yazlmlardr. Linux, temel olarak Finlandiya niversitesinde renci olan Linus Torvalds'n ve Internet zerinde merakl bir ok yazlmcnn katklar ile gelitirilmitir. Linux geliimi ak bir ekilde yaplmaktadr. Bunun anlam, iletim sisteminin her aamas ak olarak Internet zerinde yaynlanmakta, dnyann drt bir yannda kullanclar tarafndan test edilmekte, hatalar ve eksiklikleri tesbit edilerek dzeltilmekte ve gelitirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aamalar belirli bir noktada durdurulur ve gvenilir bir iletim sistemi sunulup, gelitirme iin ayr bir seriye devam edilir. Gelitirmede yer alan bu aklk Linux'un en byk avantajlarndan biridir. Geliimi evrimseldir, hatalar annda kullanclar tarafndan tesbit edilip rapor edilmekte ve birok kiinin katksyla dzeltilmektedir. Baz iletim sistemi srmleri saatler ierisinde gncellenebilmektedir. Linux, Andy Tannenbaum tarafndan gelitirilmi olan Minix iletim sistemine dayanmaktadr. Linus Torvalds bo zamanlarnda Minix'ten daha iyi bir Minix iletim sistemi yaratmak dncesiyle 1991 Austos sonlarnda ilk alan Linux ekirdeini oluturdu. 5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 srm Linux ilk defa tantld. Linus, comp.os.minix haber grubuna gnderdii yazda yeni bir iletim sistemi gelitirmekte olduunu ve ilgilenen herkesin yardmn beklediini yazmt. letim sisteminin ekirdei iin verilen numaralar ksa srede bir standart kazand. a.x.y seklinde belirtilen ekirdek trevlerinde y bulunulan seviyeyi, x geliim aamasn gstermektedir. Tek sayl x'ler gelitirme aamalarn ift sayl x' ler ise gvenilir Linux ekirdeklerini gstermektedirler. a ise deiik Linux srmlerini belirtir. Bu yaznn hazrland Austos 1997 ierisinde en son gvenilir (kararl) Linux ekirdei 2.0.30, en son geliim aamasndaki ekirdek ise 2.1.47'dir. Linux gerekten son yllarda hzl bir gelime gstermi, esitli lkelerden birok kullancya erimi ve yazlm destei gnden gne artmtr. Deiik kurulular Linux sistemi ve uygulama yazlmlarn biraraya getirerek datmlar oluturmular ve kullanmn yaygnlatrmlardr.

Linux'un Destekledii Donanmlar Linux u anda bata IBM-PC uyumlu kiisel bilgisayarlar olmak zere Apple, Atari ve Amiga gibi 68000 tabanl bilgisayarlar zerinde, Sun Sparc ilemcili i istasyonlar, Alpha ilemcili kiisel bilgisayarlar, MIPS, PowerPC, HP PA-RISC ve ARM mimarilerinde almaktadr. IBM uyumlu kiisel bilgisayarlar zerinde 80386 ve zeri (80486 80586 Pentium PentiumPro ve trevleri) deiik reticilerin ilemcileri ile sorunsuz olarak almaktadr. 80286 ve 8086 ilemcili bilgisayarlar iin snrl kabiliyette Linux uygulamalar mevcuttur. AGP, PCI, VESA, ISA ve MCA mimarilerinde her trl anakart desteklemektedir. Teorik olarak 4 Gbyte'a kadar RAM desteklenmektedir. AT uyumlu diskler (IDE, EIDE ve 16 bitlik MFM,RLL veya ESDI) desteklenmektedir. Kontrol kartna uyumlu destek bulunduu srece SCSI diskler ve dier cihazlar desteklenmektedir. IDE-ATAPI CD-ROM srcleri, ve baz zel CD-ROM kontrol kartlar desteklenmektedir. Metin ekranlarda CGA, EGA, VGA, Hercules veya uyumlu kartlar desteklenmektedir. X Pencere ortamnda genel VGA ve SVGA uyumlu kartlar ve S3, ET4000, 8514/A, ATI MACH8, ATI MACH32 gibi birok grnt kart desteklenmektedir. Birok 10 ve 100 Mbit ethernet kart, ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP destei verilmektedir. Bata SoundBlaster, Gravis Ultrasound olmak zere birok ses kart desteklenmektedir. Linux altnda hangi donanmlarn desteklendii ile ilgili ayrntl bilgiyi HardwareHOWTO'dan alabilirsiniz. HOWTO belgeleri hakknda daha geni bilgi ve nereden temin edeceiniz kitabn sonunda ayrntlca anlatlmtr. Makinanzda Linux altrmak iin kullanacanz uygulamalara bal olarak en az bir 386SX ilemci ve 4 Mbyte RAM'a ihtiya duyacaksnz. Sabit disk zerinde ise en az 40 Mbyte'lik bir alan ayrmanz gerekecektir. Rahat bir kullanm iin en az 8 Mbyte RAM ve 200 Mbyte sabit disk ve bir 486 ilemci nerilmektedir.

Linux'un Kullanm Amalarcretsiz olarak datlyor ve geliiminin hala devam ediyor olmas bicok kiinin Linux'un profesyonel alanlarda kullanlamayacann dnmesine yol amaktadr. Oysa Linux iletim sistemini kullanan bilgisayarlar zel kullanm bata olmak zere birok alanda yaygn olarak kullanlmaktadrlar.

Kiisel KullanmLinux evinde veya iinde UNIX iletim sistemi altnda almak isteyenler iin ideal bir platformdur. zellikle ii veya eitimi srasnda UNIX platformlar altnda almak, uygulamalar kullanmak veya yazlm gelitiren kiiler kendi kiisel bilgisayarlarnda benzer ortam yakalayabilmekte ve ilerini kendi kiisel bilgisayarlarnda gerekletirebilmektedirler. Bunlara ek olarak Linux altnda yer alan uygulamalar giderek sradan bir kullanc iin bile bu iletim sisteminin ilgi ekici hale gelmesini salamaktadr. Geliimleri henz tamamlanmam olmasna ramen, herhangi bir kiisel bilgisayardan beklenebilecek yaz editrleri, hesap cetvelleri, izim yazlmlar, veri tabanlar birok ihtiyaca cevap verecek dzeye

gelmitir. rnein LaTeX kullanclar MS-DOS altnda bulduklar destein ok daha fazlasn Linux altnda bulabilmektedirler.

Internet SunucusuLinux dorudan TCP/IP destei ile gelmektedir. Bu yn ile TCP/IP temelli bilgisayar alarnda hem istemci hem de sunucu olarak yaygn kullanm bulmutur. zerinde hali hazrda bulunan servislerin eitlilii, yeni kan servislere hzl ayak uydurmas, kolay yaplandrlabilmesi ve zellikle de dk maliyeti sebebi ile yaygn olarak Internet servislerinin verilmesi amacyla kullanlmaktadr. Zamanla verdii a servisleri baka protokollere destek verecek sekilde geniletilmitir. u anda Linux WWW sunucu DNS sunucu NFS sunucu NIS sunucu X Pencere sunucu BOOTP sunucu SMTP sunucu FTP sunucu listitemST sunucu NEWS sunucu

gibi yaygn TCP/IP servislerinin yansra NOVELL sunucu (Novell protokol kullanarak disk ve yazc servisi) SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT ve WfW iin disk ve yazc servisi) APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar iin disk ve yazc servisi) verebilmektedir.

A ElemanLinux yazlm destei ile birok a elemannn yerine geebilecek bir alternatif olarak kullanlabilmektedir. Birden fazla an birbirine balanmas amacyla bir ynlendirici (router) olarak da kullanlabilmektedir. zellikle farkl protokoller aras bir gei eleman olarak yaygn ekilde Linux'tan yararlanlmaktadr. Ayrca ynlendirici olarak kullanldnda kolaylkla gvenlik amacyla gvenlik duvar (firewall) olarak yaplandrlabilmektedir. Buna ek olarak bir a zerinde bulunan iki segmann trafiini birbirinden ayran bir kpr (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birok kurumda bir veya daha ok modemin balanmas amacyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux kullanlmaktadr.

Nereden Linux Bulabilirim?Linux iletim sistemiminin temelini oluturan ekirdek, bu ekirdein kulland destek ktphaneleri ve uygulama yazlmlar bir araya getirilerek, ykleme yazlmlar da eklenerek Linux datmlar meydana getirilmektedir. Bu datmlar temel olarak bir kullancnn Linux kullanmak iin ihtiya duyabilecei bir ok yazlm bir araya getirirler. Bu datmlarn ou Internet zerinde anonim FTP arivlerinde bulunabilmektedirler. Internet eriimi bulunmayan kiilerinde (veya

Internet'ten 120 Mbyte kopyalamak istemeyen kiilerin) yararlanabilmesi iin esitli CD-ROM irketleri tarafndan CD-ROM zerinde datmlar meydana getirilmitir. Linux datmlar ve bunlarn nereden temin edilebilecei hakknda ayrntl bilgi, Linux Kurulumu ve Balang bal altnda bulunabilir.

Belge TeminiLinux hakknda yazlan kitaplarn says gn getike artmaktadr. Yine de en gncel bilgi Internet zerinde bulunmaktadr. Elektronik ortamda bulunan iki temel belge eidi bulunmaktadr. Bunlar:

1. 2.

Linux Documentation Project NASIL (HOWTO)

belgeleridir. NASIL belgelerinin bir ksmnn Trkeye evrilmesi ilemi devam etmektedir. u ana kadar evrilen belgeleri Linux Kullanclar Grubu WWW sayfasndan bulabilirsiniz.

Yazlm zellikleriBir iletim sistemi, ne kadar mkemmel olursa olsun, uygulama yazlmlarnn okluu ve kalitesi ile varolabilirler. Herhangi bir Linux datm ierisinde, deiik amalara hizmet eden birok yazlm bulunmaktadr. Ancak her geen gn bu datmlarda yer almayan yeni yeni yazlmlar kmaktadr. UNIX makinalar zerinde yer alan uygulamalarn ou, deiik platformlar altnda bulunduundan altrlabilir (executable) olarak datlmaz, kaynak kodu eklinde sunulurlar. Szkonusu yazlm kullanmak isteyen bir kullanc bu kaynak kodunu kendi platformunda derleyerek altrr. Bu tr yazlmlarn birou Linux altnda kolaylkla altrlabilmektedir. Bu tr yazlmlar Internet zerinde eitli FTP arivlerinde bulmak mmkndr. Linux'a zel veya Linux zerinde gelitirilen yazlmlar iin standart baz FTP arivleri vardr. Bunlarn en bilineni Sunsite FTP arividir. Burada eitli dizinler altnda konularna gre ayrlm bir durumda elektronik devre tasarm yazlmlarndan oyun programlarna kadar birok deiik yazlm bulunmaktadr. Bu arivin Trkiye'de yeralan bir kopyas ftp://ftp.metu.edu.tr/pub/linux/sunsite adresinde vardr. Linux'un bu denli sevilmesi ve yaygnlamas esitli irketlerin (Macintosh, Sun, SSC gibi) Linux zerinde alan ticari yazlmlar gelitirmesi sonucunu verdi. Bu konuda ayrntl bilgi iin Commercial-HOWTO belgelerinden yararlanabilirsiniz. Linux zerinde bulunan uygulamalarn ve yazlmlarn listeleri iin aadaki adreslerden yararlanabilirsiniz: Linux Applications and Utilities Scientific Applications on Linux Linux Software Map

Temel KomutlarDaha nce UNIX tabanl bir iletim sisteminde alanlar iin Linux, renilmesi ok kolay bir sistem olacaktr. Standart bir UNIX sisteminde yeralan hemen hemen tm komutlar, Linux'a tanmtr. Onlarca eit kabuun yan sra, sed, awk gibi programcnn iini kolaylatran diller, ls, less, finger gibi temel her trl komut, Linux'ta vardr. A ve Internet uygulamalar iin elm ve pine (Pine Is Not Elm :-) yannda metin editrleri olarak vi, vim (vi'n daha gelimi srm), pico ve joe saylabilir. Editrlerden, bizde fazla bilinmeyen Emacs da Linux altnda denemeye deer programlardandr. Kelime ilem programlarndan troff, groff (GNU roff) ve daha modern metin ileme yazlmlarndan TeX ve LaTeX saylabilir. Baz program isimlerinin (GNU-tar, GNU-bash gibi) banda grebileceiniz GNU (Gnu is Not UNIX!), Linux iin de yazlm ve programlar reten bir kurulutur. GNU, lisansn ve yazarn korumak kouluyla programlar kaynak koduyla birlikte Linux kullanclarna datr. GNU bash ve tcsh, Linux altnda en ok rabet edilen iki kabuk ismidir. Dier kabuklar arasnda zsh, ash, ksh ve csh saylabilir. Kabuklar hakknda daha geni bilgiyi, Bash Kabuu konu bal altnda bulabilirsiniz.

Uygulama ProgramlarLinux zerinde ver taban uygulamalar ortalama bir kullancnn ihtiyacn karlayabilir. Postgres, Mbase, msql ve Ingres gibi profesyonel yazlmlar Linux ve dier platformlarda istemci/sunucu bazda grev yapabilirler. zellikle Postgres, uygulama kolayl ve C, perl, tcl gibi birok dile ynelik arabirimiyle gze arpar. Mhendislik yazlmlar arasnda gnuplot (grafiksel veri analiz xspread ve xfractint (fraktal yaratma program) saylabilir. yazlm),

Doru seilmi bir donanm zerinde kurulan bir Linux makinas, hemen her tr okluortam (multimedia) uygulamalarn rahatlkla altrabilir. En az Pentium tabanl, 32Mbayt RAM ve 2GB sabit diske sahip makina yardmyla ticari olarak satlan okluortam uygulamalarn kullanabilirsiniz. Linux, hemen her trl ses kartn desteklediinden ses dosyalarnn, workman, Cdplayer gibi programlar yardmyla kolayca alnmas mmkn olur. MIDI editrleri ve bir sentezleyici ile kendi mzik stdyonuzu kurabilirsiniz. Biraz oyun oynamak m istediniz? Doom, Quake, Abuse, Xtetris, FreeCiv(ya da CivNet), Imaze ve benzeri onlarca oyun Linux'ta da var. ODT'de yzlerce renciyi bilgisayar bana mhlayan MUD (Multi User Dungeon) oyunlarn sunan makinalarn birksm Linux idi. Bu oyunlar eitli ftp adrteslerinden cretsiz temin edebilirsiniz.

X Pencere ArabirimiLinux iletim sistemi altnda X Pencere sistemi ile Windows altndaki gibi grafik arabirimiyle birlikte alabilirsiniz. Windows ile uraan herkes rahatlkla X

Pencere Arabirimine gei yapabilir. X ile ekranda ayn anda birden fazla pencere alabilir, fare yardmyla birden fazla uygulama ayn anda kontrol edilebilir. Pekok uygulamann (zellikle Internet tabanl) X zerinde alan srmleri vardr. Bu sayede metin tabanl ekrana (vt100) dnmeden her iinizi X yardmyla tamamlayabilme ansnz olur. Bu sayede Linux, bir i istasyonu grnmne ve kullanllna sahip olacaktr. X pencere denetleyici (window manager - wm) kullanc ile X arasnda bekler ve klavye ile fareden ald emirleri ekranda yerine getirir. Bu emirler, pencerelerin almas, kapatlmas ve yerlerinin deitirilmesi gibi komutlardr. Ska kullanlan pencere denetleyicileri fvwm, twm ve olwm'dir

Linux ve Dier letim SistemleriLinux ve dier iletim sistemleri arasndaki ilikiyi, benzerlikleri ve farkllklar bilmek nemlidir. Linux iletim sistemi, dier sistemler ile birlikte ayn sabit diski paylaabilir. UNIX'i renmek iin kesinlikle en kolay ve ucuz yol olan Linux, dier iletim sistemlerine kar her zaman gl bir alternatif olmaktadr. Internet servis salayclarnn byk ounluu, Linux kullanmakta, Internet balantlarn, eposta ve haber grubu al-veriini Linux sayesinde yapmaktadr. Bir kiisel bilgisayar satn aldnz zaman ok byk ihtimalle zerinde MS-DOS veya trevi bir iletim sistemi yklenmi olduunu greceksiniz. Her kullanc o veya bu ekilde MS-DOS ile tanr. MS-DOS, zerinde en fazla program yazlan iletim sistemi olmu, bu yzden modern iletim sistemleri kmadan nce her kullancnn kurtarcs gzyle baklmtr. Fakat MS-DOS arabirimi programlanrken ileriyi dnemeyen programclar, bu iletim sistemine Linux'ta olan baz hayati zellikleri kazandramamlardr. MS-DOS, ok kullancl bir sistem deildir ve ayn anda birden ok ii yapamaz. sterseniz altrlabilecek en geni programn bykln grmek iin mem komutunu kullanmay deneyin. Linux, sadece zerindeki hafza ile snrldr. 80x86 tabanl mikroilemcinin her zelliini sonuna kadar kullanr. Bunun sonucu olarak verimli bir iletim sistemi saylabilir. Tm bu olumsuzluklara ramen yine de MS-DOS kullanmak istiyorsunuz. Onun da kolayn bulmu Linux programclar. cretsiz datlan MS-DOS ve Windows emlatr yardmyla MS-DOS altnda alan programlarn hemen hepsi Linux'la birlikte de alabilir. WinWord 2.0, sysinfo, Civilization ve Qbasic Linux altnda sorunsuz alan MS-DOS/Windows programlarndan birka. Profesyonel bir yatrm saylabilecek Windows NT'nin okgrevlilik ve hafzay mkemmel kullanma gibi zellikleri vardr. Buna karlk fiyat olduka yksektir ve almak iin gayet yksek standartl bir makina ister. IBM firmasnn gelitirdii OS/2 de NT'ye benzer ekilde okgrevli iletim sistemi olup fiyat/performans oran asndan makul saylabilecek bir iletim sistemi olarak gze arpar. Linux, herkese gre bir iletim sistemi deildir. UNIX'i benimsemeyen bir kullancdan Linux'u kullanmasn bekleyemezsiniz. Internet'in kendisi UNIX tabanl olduu iin Linux bu alanda yukarda sz geen sistemlerden daha avantajl bir duruma gelir. Datm tek firmayla sabit olmad iin gelitirilme aamasnda

dnyann drt bir yanndan katk ve destek gelir. UNIX'e belirli bir standart getirilmesi iin yaplan almalara uyan Linux, POSIX standardn destekler. RedHat, Caldera gibi eitli Linux srmleri da piyasada satlmakta, ok zengin bir belge ve ariv kayna ile kullanclara sunulmaktadr. 80x86 tabanl ilemciler zerinde kurulabilen ve Internet zerinde bedava datlan dier iletim sistemlerinden birisi FreeBSD'dir. FreeBSD, bir grup programc tarafndan BSD standartn 80x86 bilgisayarlara tamak zere gelitirilmitir ve Linux ile byk benzerlikleri bulunur. Linux iletim sisteminin gvenilir ve salam yapsndan haberdar olmayan, hatta bu gerei bilerek cretli sistemlerdem medet uman kiiler vardr. Sabit fikirli olmadan nce bu sistem hakknda daha fazla verinin datlmas, kullanclarn bilinlendirilmesi gereklidir. Bu da ancak, Linux'un yapabildiklerini gstermekle olabilir.

Trkiye'de ve Dnyada LinuxEer Linux'u sever ve bu sistemin yaygnlamasnda, bihaber kullanclara tantmnda nclk etmek isterseniz, bu blm tam size gredir. Henz tzel kiilii olmayan Trkiye Linux Kullanclar Grubu sayfas Trkiye'de Linux almalar iin iyi bir balang noktasdr. Trke ve ngilizce Trkiye'deki en geni kapsaml Linux sunucusunun genilemesinde yeni fikirlere, zm nerilerine ihtiya vardr. Bu da ancak Linux seven bir kitlenin varlyla mmkndr. Dnyada ve Trkiye'de Internet Servis Salayclar (SS) Linux'u uzunca bir sredir ticari olarak kullanyorlar. Uygulama yazlmlar da bu ynde kullanclarn hizmetine sunuluyor. Fakat gvenlik sorunlar nedeniyle Linux kullanan servis salayclar, mterilerini bu hizmetten yoksun tutuyorlar. Ak sistem kavramnn yaygnlamas da bu sebepten dolay sekteye uruyor. http://www.10mb.com/linux/ adresinde, ticari uygulama yazlmlarna destek veren bir proje yeralmakta. SSC (Specialized Systems Consultants), ``Linux Journal'' adnda bir dergiyi baaryla datyor. Tiraj onbinleri bulan bu aylk dergide bu iletim sistemini aktif kullanan herkes iin, her konuda, her dzeyde makale bulmak mmkndr.

Linux ve Donanm DesteiBir iletim sisteminin tm kartlar tanmas, tm sabit disklerle alabilmesi, tm giri/k kartlaryla uyum iinde almas mmkn deildir. Bu konuda ok iddal olan tak-altr sistemine sahip Windows95 bile bazen yetersiz kalabilmekte. Linux da piyasada yeralan hemen hemen btn donanmlarla birlikte alabilir. Linux, zerinde matematiksel ilemci olsun veya olmasn Intel 386SX/DX, 486SX/DX/SX2/DX2/DX4, Pentium ve PentiumPro ilemcilerde sorunsuz alr. Bunlarla beraber (Cyrix 486 tabanl ilemcilerinde nadiren sorun karsa da) AMD, Cyrix gibi firmalarn ilemcileri de Linux tarafndan desteklenir. Matematik ilemcisi olmayan bilgisayarlarda Linux'un beyni saylan ekirdek, matematik ilemcisine gerek duyulan kod paralarnda bu ilemciyi emle edebilir. Burada belirtilen IBM uyumlu PCler dnda ALPHA, PowerPC, MIPS, farkl Sparc modelleri, PA-RISC gibi birok farkl ilemciye de baarl bir ekilde tanmtr.

Linux, kiisel bilgisayarlarda kullanlan ISA, VLB (Vesa Local Bus - yerel veri yolu), EISA, MCA (IBM Microchannel) veya PCI veriyolu mimarisi ile alabilirler. Linux, SMP (symmetric multi processor) olarak da bilinen birden fazla ilemcili bilgisayarlar zerinde de alabilir ve birden fazla ilemciyi en verimli ekilde kullanr. Kiisel bilgisayarlarn kulland 80x86 tabanl ilemciler dnda, tanan ve sorunsuzca alt bilinen ilemciler ve bilgisayarlar ile konu hakknda daha fazla bilgi alnabilecek Internet adresleri aada verilmitir. Linux/68000 Linux/MIPS Linux/PowerPC Linux for Acorn MacLinux Compaq Deskpro XL IBM PS/2 MCA systems Compaq Contura Aero IBM ThinkPad Linux/MIPS Linux/Alpha HP PA-RISC SPARC/Linux

Linux, metin modu kullanrken tm ekran kartlaryla (Hercules, CGA, EGA, CGA, IBM monokrom) sorunsuz alr. X Pencere altrmak isterseniz hzlandrlm bir SVGA kart nerilir. Srekli yenileri eklense de aada u anda desteklenen kartlarn tam listesi vardr. Hercules mono VGA / VGA Mono EGA ARK Logic ARK1000PV/2000PV, ARK1000PV/VL ATI VGA Wonder, ATI Mach32, ATI Mach8, ATI Mach64 Cirrus 542x, 543x, 62x5, 6420/6440 OAK OTI-037/67/77/87 Trident TVGA8900, TVGA8800, TVGA9xxx Tseng ET3000/ET4000/W32, ET4000/W32/W32i/W32p, ET4000AX IBM 8514/A, IBM XGA, XGA-II IIT AGX-010/014/015/016 (16 bpp) Oak OTI-087, OTI-067, OTI-077 S3 911, 924, 801, 805, 928, 864, 964, Trio32, Trio64, 868, 968 Weitek P9000 (16/32 bpp) Diamond Viper VLB/PCI Orchid P9000 Western Digital PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33 Avance Logic AL2101/2228/2301/2302/2308/2401 Chips & Technologies 65520/65530/65540/65545 Compaq AVGA Genoa GVGA MCGA (320x200) MX MX68000/MX68010 NCR 77C22, 77C22E, 77C22E+ RealTek RTG3106 Video 7 / Headland Technologies HT216-32

Western Digital/Paradise PVGA1, WD90C00/10/11/24/30/31/33 Hyundai HGC-1280 Sigma LaserView PLUS

Sabit Diskler ve Sabit Disk DenetleyicileriLinux, standart IDE, baz ESDI, hemen hemen tm SCSI ve nadiren kullanlsa da MFM ve RLL denetleyicilerini desteklerler. Aslnda Linux altrmak iin sabit diske gerek yoktur. A zerinden, Bootp protokol yardmyla Linux ykl baka bir bilgisayarn kaynaklarn kullanmak mmkndr. Sabit disk denetleyiciniz en az 16 bit olmaldr. Genellikle MS-DOS altnda sorunsuz alan her sabit diski Linux da grebilir. Sabit disk zerinde Linux iin bir miktar yer ayrmalsnz. Birden fazla disk de kullanabilirsiniz, Linux her diski ayr bir dizin altndan eriebilir. Bu konuda daha geni bilgiyi Linux kurulumu blmnde bulabilirsiniz. Sabit diskler, denetleyicileri desteklendii srece Linux altnda kullanlabilirler. Artk neredeyse tm CD-ROM'lar SCSI denetleyicilerle alyorlar. Bir SCSI denetleyiciniz varsa makinanz CD-ROM'u da tanyacaktr. Linux, CD-ROM'larn standart iso9660 dosya sistemini de tanr. Desteklenenen kartlar, AMI Fast Disk VLB/EISA Adaptec AVA-1505/1515, AHA-1510/152x, AHA-154x, AHA-174x, AHA-274x, AHA-2940/3940, ACB-40xx Always IN2000 BusLogic (ISA/EISA/VLB/PCI) DPT PM2001, PM2012A (EATA-PIO) DTC 329x (EISA) (Adaptec 154x compatible) Future Domain TMC-16x0, TMC-3260 (PCI), TMC-8xx, TMC-950 Media Vision Pro Audio Spectrum 16 SCSI (ISA) NCR 5380 generic, 53c400, 53c406a, 53c7x0, 53c8x0 (PCI) Qlogic / Control Concepts SCSI/IDE (FAS408) (ISA/VLB) Seagate ST-01/ST-02 (ISA) SoundBlaster 16 SCSI-2 (ISA) Trantor T128/T128F/T228 (ISA) UltraStor 14F (ISA), 24F (EISA), 34F (VLB) Western Digital WD7000 SCSI AMD AM53C974, AM79C974 (PCI) Adaptec SCSI-MFM/RLL bridgeboard Iomega PC2/2B Qlogic (ISP1020) (PCI) Ricoh GSI-8

Ethernet KartlarPiyasada ok eitli ethernet kartlar vardr. Genellikle yaygn olarak kullanlanlar 3Com veya NE2000 uyumlulardr. Aada desteklenen ethernet kartlarn bir listesi yeralmaktadr. PCMCIA, Tokenring, ISDN, AX25 kartlarnn uyumlu olanlar, ok nadir kullanldklar iin burada belirtilmeyecektir.

3Com 3C501, 3Com 3C503, 3C505, 3C507, 3C509/3C509B (ISA) / 3C579 (EISA) AMD LANCE (79C960) / PCnet-ISA/PCI (AT1500, HP J2405A, NE1500, NE2100, NE2000, NE1000 AT&T GIS WaveLAN Allied Telesis AT1700 Ansel Communications AC3200 EISA Apricot Xen-II Cabletron E21xx DEC DE425 (EISA) / DE434/DE435 (PCI), DEC DEPCA HP PCLAN 27245, 27247, 27252A, 10/100VG PCLAN Intel EtherExpress, EtherExpress Pro New Media Ethernet Racal-Interlan NI5210, NI6510 PureData PDUC8028, PDI8023 SEEQ 8005 SMC Ultra Schneider & Koch G16 Western Digital WD80x3 Zenith Z-Note / IBM ThinkPad 300 built-in adapter

Ses KartlarLinux zerinde hemen her trl ses kart destei var. SoundBlaster16 ses kartlarnn zerinde ASP ipi veya 4.11 ve 4.12 DSP (digital signal processor saysal ses ileyici) bulunanlar Linux zerinde kullanamazsnz. Desteklenen ses kartlar, 6850 UART MIDI Adlib (OPL2) Audio Excell DSP16 Aztech Sound Galaxy NX Pro Crystal CS4232 CHO-PSS (Orchid SoundWave32, Cardinal DSP16) Ensoniq SoundScape AWE 32 Gravis Ultrasound, Gravis Ultrasound MAX Logitech SoundMan Games, Logitech SoundMan Wave Logitech SoundMan 16 (PAS-16 uyumlu) MPU-401 MIDI MediaTriX AudioTriX Pro Media Vision Premium 3D (Jazz16), Pro Sonic 16 (Jazz), Pro Audio Spectrum 16 Microsoft Sound System (AD1848) OAK OTI-601D cards (Mozart) OPTi 82C928/82C929 cards (MAD16/MAD16 Pro) Sound Blaster, Sound Blaster Pro, Sound Blaster 16 Turtle Beach Wavefront cards (Maui, Tropez) Wave Blaster

FareLinux,

Microsoft serial mouse, Mouse Systems serial mouse, Logitech Mouseman serial mouse, Logitech serial mouse, ATI XL Inport busmouse, Microsoft busmouse, Logitech busmouse ve PS/2 mouse destekler.Genellikle kullanacanz farenin tr Microsoft ya da Mouse Systems serial mouse olacaktr.

Modem, Yazc ve Oyun ubuuHem internal (kasa iine taklan) hem de external (kasann dnda kalan) tm modemler Linux tarafndan desteklenir. Ayn ekilde paralel veya seri porta taklan her yazc ve izici desteklenir. sterseniz bunlar yerel bir a zerinden birden fazla makinaya paylatrabilirsiniz. Linux altnda lpr yazlm, yazclara eriimi salamak iin kullanlr. Oyun ubuklar iin srcler ister dorudan ekirdee eklenebilir, istenirse de modl olarak derlenebilir. Aada, Linux'un destekledii giri/k kartlarnn geni bir listesi vardr. AST FourPort and clones Accent Async-4 Arnet Multiport-8 Bell Technologies HUB6 Boca BB-1004, 1008, BB-2016, IO/AT66, IO 2by4 Computone ValuePort DigiBoard PC/X (4, 8, 16 port) Comtrol Hostess 550 (4, 8 port) PC-COMM 4-port (4 port) SIIG I/O Expander 4S (4 port, uses 4 IRQ's) STB 4-COM (4 port) Twincom ACI/550 Usenet Serial Board II (4 port) Cyclades Cyclom-8Y/16Y (8, 16 port) (ISA/PCI) Stallion EasyIO, EasyConnection 8/32, 8/64

Linux'un Getirileri ve GtrleriPekok insan, ``neden Linux?'' diye sorabilir. Belki de cevap nce kullancnn kendini tanmas ile bulunabilir. Deiik yerlerde Linux kullanlmas ve bunun sonular hakknda gzlemlediklerimizin altnda ok kabaca: Eer, Bilgisayarla ilikiniz belirli paket programlara dayanyorsa, bilgisayar kullanmak iin bilgisayar konusunda bilgi sahibi olmanz gerektiine inanmyorsanz, bilgisayar ile uramak hounuza gitmiyorsa, sorunlarnz kendi banza zmeyi denemekten holanmyorsanz, bir sorun ktnda para vererek de olsa bu sorununuzu birisi aracl ile zmek istiyorsanz

Linux kesinlikle size gre deil. Ama eer, Bilgisayarnzla ilgilenmekten holanyorsanz, bilgisayarda kan problemlerle uramak hounuza gidiyorsa, dier iletim sistemlerinin sizi sktna ve snrladna inanyorsanz, donanmnzdan daha ok performans istiyorsanz, UNIX iletim sistemi ile almay seviyorsanz Linux size gre olabilir.

GetirileriUNIX iletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanz ve bu iletim sisteminde platforma baml bir yazlm kullanmyorsanz, Linux ideal bir zmdr. Linux cretsizder. Sadece iletim sisteminin maliyeti asndan deil, verdii performans iin ihtiya duyduu donanm asndan da ok ucuzdur. stne stlk ok kullanlan ve bol yedek paras bulunan bir platform altnda alt iin belirli bir Linux sisteminin performansn artrmak iin yaplmas gereken yatrm baka bir UNIX i istasyonunu ayn oranda gelitirmek iin gereken yatrma gre ok dktr. Herhangi bir Sun bilgisayarn hafizasn iki katna karmak iin harcanacak para ile bir Linux-PC'nin hafizasn iki katna karmak iin harcanmas gereken paray kyaslamay deneyin. Fakat irketler baznda Linux'un bedava bir iletim sistemi olmas genelde gzard edilir. Bir Linux makine bu sayede sadece iletim sistemi asndan deil donanm olarak da ucuza gelmektedir. Linux hzla gelitirilmektedir. Bu geliimin en byk yarar, eksikliklerin kullanclarn talepleri ve abalar sonucunda hzla giderilmesidir. Linux dier tm iletim sistemlerine gre belirli bir donanm iin daha hzl destek verebilmektedir. Linux ok deiik donanmlar ve servisler icin zel olarak hazrlanr. letim sisteminin temelini oluturan ekirdek kullanc tarafndan da derlenebildii iin, bu derleme srasnda sadece kullanm amacna ynelik alt programlarla donatlr. Bu genel olarak daha sistemin performansn artrmaktadr. (rnek olarak SCSI donanmnz yoksa ekirdeinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)

DezavantajlarLinux'un serbeste datlyor olmas bir ok kiinin bu iletim sistemine gvenmemesine yol amtr. ``Ciddi bir ey olsa, bedava olmazd !'' kans olduka yaygndr. Linux'un srekli geliiyor olmas en byk dezavantajlarndan biridir. Henz tm ihtiyalara cevap vermemesi (hala Windows95 programlarn altramyor :) ), geliimin baz aamalarnda topyekn deiiklikler yaplmas, geliimi takip etmek iin bazen srekli yenileme yaplmas, birok kullancnn bu iletim sistemine gvenmemesine yol amtr. Linux herhangi bir ticari destek altnda gelimemektedir. Bunun en byk yarar iletim sisteminin ticari kayglar tamamasdr. Ancak bunun yansra dier iletim

sistemlerinde olan teknik destek, datm ve belgelendirme alanlarnda eksikleri vardr. zellikle teknik destek eksiklii, anahtar teslim zmlere alm kullanclarn okluu Linux kullanclarnn saysn snrlayan temel faktrler olmulardr. Bu konudaki eksiklii gidermek iin eitli gnll kurulular, kullanc gruplar olumutur. Zamanla Linux teknik destei ticari bir konu olarak ortaya kmtr. u anda tm dnyada Linux zmleri konusunda teknik destek veren danmanlar bulunmaktadr. Bu kiiler ve kurumlar hakknda ayrntl bilgiyi Consultants-HOWTO belgesinde bulabilirsiniz. Linux iletim sistemini gelitirenlerin ticari kayglar gtmemeleri baz ticari yazlmlarn Linux zerinde gelimemesine sebep olmutur. Linux zerinde belirli konularda dier iletim sistemlerinden aa kalmayan yazlmlar bulunmasna ramen, belirli baz konularda ok zayf kalmtr. ( Mesela oyunlar :) ) Linux zerinde yer alan zmlerin hepsi, basit kullanclarn rahata kullanabilecei dzeyde deildir. Baz zmler kullanclarn belirli bir yazlm ve iletim sistemi bilgisine sahip olmalarn gerektirmektedir. Sonu olarak: Biz uzun sre Linux kullandk ve ok zevk aldk. Dier iletim sistemleri ile yapamadmz birok uygulamay Linux sayesinde gerekletirdik. Belirli bir donanm ile gsterdii performansn bir ok iletim sisteminin zerinde olduunu grdk. Ne var ki her uygulama iin Linux'un ideal bir zm olarak ortaya kmadnn bilincinde olmak gerekir. Belki ilerleyen senelerde zerinde gelitirilen uygulama yazlmlar daha ok kiiyi baka iletim sistemleri kullanmaktan vazgeirecektir.

Linux Kurulumu ve Balangindekiler 2.1. Giri 2.2. Mevcut Datmlar 2.2.1. Slackware 2.2.2. Red Hat 2.2.3. Debian 2.2.4. InfoMagic 2.3. Ne ekilde Bulabilirim? 2.3.1. CD-ROM 2.3.2. Internet 2.3.3. NFS 2.3.4. Sabit Disk 2.4. Sabit Disk zerinde Linux in Yer Amak 2.5. Bilgisayarn Linux ile Almas 2.5.1. n Hazrlklar 2.5.2. rnek FDISK almas 2.5.3. Setup Program 2.5.4. Yaplandrma 2.5.5. Makinay Amak 2.6. LILO Yaplandrmas 2.7. Sorun ktnda 2.8. Balangta 2.9. Linux Komut Yaps 2.10. Dosya ve Dizin Yaps

2.10.1. Dosya Listesi ve eriklerinin Grntlenmesi 2.10.2. Dosyalarn Kopyalanmas 2.10.3. Dosyalarn Silinmesi

GiriLinux hakknda ilk belgeler yazldnda, Linux altrabilecek bilgisayarlarn zellikleri nemliydi. Linux 32 bitlik bir iletim olduundan en az 80386SX ilemcilerle almaktadr. 8086 ve 80286 ilemcili IBM-PC uyumlu kiisel bilgisayarlar Linux tarafndan desteklenmemektedir. Hafza olarak en az 4 Mbyte RAM (youn ilemler iin 12 veya 16) tavsiye edilmektedir. Teknik olarak 2 Mbyte ile de alabilmesi gerekir. Pratik olarak bugn piyasada bulunan hemen hemen her IBM-PC uyumlu kiisel bilgisayarda Linux alabilmektedir. 8 Mbyte RAM'a sahip herhangi bir 486 zerinde hemen hemen her trl uygulama rahatlkla altrlabilmektedir. Tabii ki daha fazla RAM ve daha hzl ilemciler sistemin genel olarak daha hzl almasn salayacaklardr. Linux tarafndan desteklenen donanmlar her geen gn deiiyor. Bilgisayarnzda bulunan herhangi bir donanmn desteklenip desteklenmediini Hardware-HOWTO dosyasndan renebilirsiniz. Yine de daha nce yazlanlar ksaca tekrar edersek, 1. Kiisel bilgisayarlarda INTEL, AMD, CYRIX irketlerinin tm 80386, 486, 586, 686, Pentium, PentiumPro ilemcileri 2. Tm IDE, MFM, RLL sabit diskler 3. ou SCSI sabit disk denetileri 4. ou ethernet ve G/ kartlar 5. Birok VGA, SVGA, EGA, HERCULES grnt kartlar Linux tarafndan desteklenmektedir. Linux baka iletim sistemleri ile ayn sabit diskte bulunabilir. Makinanza Linux yklemek iin mevcut iletim sisteminizi kaldrmak zorunda deilsiniz. Fakat yine de Linux ykleyebileceiniz bir miktar alan ayrmak zorundasnz. Bir bilgisayara Linux yklemek iin bilgisayarnz zerinde bir baka iletim sisteminin bulunmasna gerek yoktur, Linux tam anlamyla kendi bana alabilen bir iletim sistemidir. ``Linux sabit disk zerinde ne kadar yer kaplar?'' sorusuna kesin bir cevap vermek olduka zor, zira bu hangi yazlmlar ykleyeceinize ve ne kadar kullanc alan istediinize ok baldr. Yine de kaba rakamlar vermek gerekirse, 40 Mbyte'lk bir alana allabilir durumda ve iinizin ounu grebilecek bir Linux kurulabilir. Tm paketleri yklemeye kalktnzda ise kabaca 250 Mbyte kadar yer kaplayacaktr. Linux, ok eitli gruplar tarafndan srekli gelitirilen bir iletim sistemidir. Belirli kiiler ve topluluklar Linux iin gelitirilen temel iletim sistemini ve uygulama yazlmlarn bir araya getirerek datmlar olutururlar. Bir Linux datm temel olarak bir makineye Linux kurmak ve o bilgisayar zerinde Linux'la almak iin gerekecek tm yazlmlar ve paketleri ierir, bu yazlmlarn yklenmesi iin bir ykleme yazlm salar.

u an mevcut ok eitli Linux datmlar mevcuttur. Bu datmlar ierdikleri paketler ve ykleni ekilleri asndan baz ufak tefek farkllklar gsterseler de temelde ayn iletim sistemini yklerler. Bir Linux datm bir araya getirildii zamandaki gncel iletim sistemini iermektedir. rnek olarak Linux iletim sisteminin temeli olan ekirdek neredeyse her hafta yenilenerek gelitirilmektedir. Oysa datmlar senede ancak birka kere oluturulurlar. Linux datmlar geleneksel olarak CD'ler halinde hazrlanr.

Mevcut DatmlarYaygn olarak kullanlan datmlar aada yer almaktadrlar. Burada anlatlacak olan kurulum bilgileri, Linux Slackware datmna sahip olduunuz farzedilerek hazrlanmtr.

SlackwareBelki de en yaygn olarak yer alan datm Slackware datmdr. Bu belge boyunca anlatlacak olan komutlar ve sistem zellikleri Slackware datmna gre dzenlenmitir. Dier datmlar iin anlatlan ilemlerin karlklar iin datm hakkndaki aklamalara bavurabilirsiniz. Slackware datmlarnn temin edilebilecei yerler, Slackware datcs Walnut Creek Orjinal Slackware FTP arivi

Trkiye ierisinde Slackware Datm bulunduran baz FTP arivleri: Orta Dou Teknik niversitesi Ege niversitesi Akdeniz niversitesi stanbul Teknik niversitesi

Red HatGenel datm Red Hat Software 3201 Yorktown Rd, Suite 123 DeKalb Center Durham, NC 27713 Internet adresi: redhat@redhat.comRED-HAT Linux datm WWW sayfas Orjinal RED-HAT FTP arivi

Trkiye ierisinde Red Hat datm bulunduran FTP arivleriEge niversitesi ODT

DebianGenel datm The Debian Linux Association Software in the Public Interest P.O. Box 70152 Pt. Richmond CA 94807-0152Debian Linux datm WWW sayfas Orjinal Debian FTP arivi

Trkiye ierisinde arivleriODT

Debian

datm

bulunduran

FTP

InfoMagicGenel datm InfoMagic, Inc. PO Box 30370. Flagstaff, AZ 86003-0370 Tel: (800)-800-6613 (siparis) (520)-526-9852 (teknik destek) Fax: (520)-526-9573 Internet adresi: info@infomagic.comInfoMagic WWW sayfas Bu konuda daha yararlanabilirsiniz. ayrntl ve gncel bilgi iin Distribution-HOWTO'dan

Ne ekilde Bulabilirim?CD-ROMeitli datmlara ait CD-ROM'lar eitli dkkanlarda satlmaktadrlar. Linux aslnda cretsiz bir iletim sistemidir. Alnan cret CD'nin basm datm, ambalajn karlamas iin alnmaktadr. fiyatlar kabaca 1$-30$ mertebesinde (bazen birka yz dolar da bulabiliyor) deimektedir. Baz datmlarda telif kitaplarn bulunmas bu datmlar daha pahal yapabilmektedir. Eer herhangi bir ekilde bir Internet eriiminiz yoksa ve bir akademik evrede deilseniz en pratik Linux elde etme yntemi CD-ROM'lardr. Trkiye ierisinde Linux datm bulunduran CD-ROM satclar,

ADA Multimedia Center Tunus Cad. 70/2 Kavakldere Ankara Tel : (312) 467 37 28

(312) 467 33 32

InternetTm Linux datmlar Internet zerinde anonim FTP hizmeti ile sunulmaktadr. Ancak bireysel olarak datmn tm disketlerini bu yolla almak ok pratik olmayacaktr. rnek olarak son slackware datm 110 Mbyte civarnda yer kaplamaktadr. Internet aracyla datm elde etmek, yerel kullanclarna yeni datmlar sunmak isteyen sistem sorumlular iin ilgin bir zm olmaktadr.

NFSBir yerel bilgisayar ana sahip kurumlarda paylalan bir disk alan zerinden Linux yklemek mmkndr. Bu sayede CD-ROM veya Internet aracl ile elde edilen bir datm kurumda ortak bir disk alanna yerletirilir ve aa bal makinalara ykleme yaplabilir. Birok kurumda Linux yklemek iin, geici olarak bir ethernet kart taklr, bilgisayar a destei veren bir ekilde alr ve Linux disketleri bu ekilde a zerinden yaplr.

Sabit DiskHerhangi bir ekilde Linux datm disketleri bir sabit diske de kopyalanm olabilir. Bu durumda mevcut sabit disk zerindeki disketler kullanlarak da ykleme yaplabilir. Bu yntem yine daha ok eitim kurumlarnda baka kaynaklardan elde edilmi bir Linux datmn kopyalamak iin kullanlr. Bir kullanc makinesine Linux yklerken tm zelliklerini yklemek istemeyebilir. Ykledii yazlmlarn bazlarnn gereksiz olduunu dnyorsa ileride baz uygulamalar kaldrabilir veya sonradan gerekli grd yazlmlar datm disketlerinden rahatlkla ekleyebilir. Linux sadece datmlarda bulunan yazlmlarla snrl bir iletim sistemi deildir. Datmlarda bulunan yazlmlara ek olarak ok eitli baka uygulamalar mevcuttur. (rnek olarak Netscape hi bir Linux datmnda bulunmamaktadr). Bu ek yazlmlarn birou Internet zerinde FTP arivlerinde bulunmaktadrlar. Kitabn sonundaki ek, Linux uygulama yazlmlarnn nerede bulunduu hakknda biraz bilgi veriyor. CD-ROM zerindeki datmlarda, datmlarn yansra bir ok tannm FTP arivinde yer alan yazlmlar ve eitli belgelerde yer alr. Internet balants olan bir kurumda almayan (veya bu tr bir kuruma eriimi bulunmayan) birisi iin bir CD-ROM ok iyi bir zmdr. Internet balants bulunan (zellikle akademik) kurumlarda gncel datmlarn Internet zerinden aktarlmas ve buradaki kullanclara NFS ve sabit disk zerinde aktarlmas daha pratik bir uygulamadr. Ayn kurumlar kendi alma alanlar ile ilgili bulduklar ek yazlmlar da FTP arivlerinden toparlayabilir ve kullanclarna bu ek yazlmlar sunabilirler.

Sabit Disk zerinde Linux in Yer Amak

Linux iletim sistemini yklemek iin sabit diskiniz zerinde Linux iin bir miktar yer ayrmak zorundasnz. Herhangi bir sabit disk bir iletim sisteminde kullanlabilmesi iin ilk olarak blmlere (partition) ayrlr. Daha sonra bu blmler iletim sistemine uygun ekilde biemlenir. Linux iletim sistemi kendi disk biemini (ext2) kullanr. En yksek verimi sabit disk zerinde, kendi blmnde, kendi disk biemi altnda alt zaman verebilir. Eer ayr bir blmlendirme yaplamyorsa, tavsiye edilmese bile MS-DOS biemli bir disk zerinde de Linux kurulabilir (UMSDOS) ancak bu sistemin performans dierine gre olduka dk olacaktr. Bu belgenin geriye kalan tm ksmlarnda bilgisayarnza Linux yklemek iin sabit disk zerinde Linux'a zg bir blm ayrlaca ve bu blme yklenecei kabul edilecektir. MS-DOS biemli bir disk hiyerarisi altna Linux kurmak iin UMSDOS-HOWTO belgesinden yararlanabilirsiniz. Eer bilgisayarnz bir sredir kullanyorsanz, byk bir ihtimalle sabit diskinizin tmn kullandnz iletim sistemi iin ayrm durumdasnzdr. MS-DOS kullanyorsanz diskiniz bir (sadece C:) veya birden fazla (C: D: ..) blme ayrlm durumda olabilir. MS-DOS altnda bir disk zerinde en fazla 4 temel blm olabilir (primary partition). Eer daha fazla blme ihtiya varsa temel blmlerden biri geniletilmi bir blm olarak ayrlr (extended partition) ve bu blm zerinde mantksal blmler ayrlr (logical partitions). Bilgisayarnzda birden fazla blm varsa bir blm boaltp bu blm Linux iin ayrabilirsiniz. Eer tek blmnz varsa, veya mevcut blmlerinizden birini tmyle harcamak istemiyorsanz diskinizi yeniden blmlemeniz gerekecektir. Klasik olarak bu durumda blmek istediiniz blmdeki yazlmlarn yedeini almanz, daha sonra MS-DOS altnda fdisk yazlm yardm ile szkonusu blm silmeniz, yeni boyutu ile yeniden yaratmanz, bu blm format komutu ile biemlemeniz ve yedeini aldnz yazlmlar yeniden yerletirmeniz gerekecektir (ok i :) ) Baz yazlmlar mevcut blmnz iki paraya ayrabilirler. rnek olarak fips bu amala kullanlan bir yazlmdr. (Diskiniz zerinde ilem yapan her yazlm az da olsa disk zerindeki bilgilere zarar verme riski tar. Bu tr yazlmlar ile almadan nce nemli olduunu dndnz bilgilerin yedeini almaya zen gsterin). fips, defrag program kullanldktan sonra blmnz sizin belirleyeceiniz boyutlarda iki blme ayrabilir. Eer bilgisayaranz yeni alyorsanz veya yeni bir disk alyorsanz, bu diskin tamamn veya bir blmn Linux iin kullanabilirsiniz. Bu amala diskinizde sadece Linux kullanmak istemediiniz blmleri ayrmanz (ve gerisini bo brakmanz) yeterlidir. Linux blmlerinin Linux altndan biemlenmesi gerekecektir. Linux sabit disk zerinde bir blmden fazlasn kullanabilir. zel olarak normal dosyalarn yazlmad, hafza gereken iler srasnda geici bir alan olmas amacyla Linux bir takas alanna (swap space) ihtiya duyar. Bu takas alan iin en verimlisi sadece takas ilemi iin ayrlm kk bir disk blm yaratmaktr. Youn olarak Linux kullanan yerler iin standart olarak datmdan gelen iletim sistemini ayr bir blme yklemeleri kullanc alanlar (/home) ve sonradan yklenen yazlmlar (/usr/local) iin ayr bir alan ayrmalar tavsiye edilebilir. Bu sayede, iletim sistemi gncellemek son derece kolaylar, yeni iletim sistemi yklerken sadece iletim sisteminin bulunduu blm zerinde ilem yaplr ve bu sayede kullanc alanlarnn veya sonradan (datm d) yklenen yazlmlarn zarar grmeleri engellenebilir.

Her bir blm iin ne kadar yer ayrlaca hakknda ok ey yazlmtr. Ne var ki yazlanlarn birou sabit disklerin nadiren 200 Mbyte snrn getii gnlerden kalmaktadr. Linux'un kaplayaca alan, hangi paketleri kullanacanza ok baldr. Kabaca her disketin 2-3 Mbyte arasnda yer kaplayacan dnerek, yklemek istediiniz disketleri hesaplayarak kaba bir tablo karabilirsiniz. Tecrbeli bir Linux kullancs hangi yazlmlar kullanp hangilerini kullanmadn daha iyi belirleyebilecek durumda olacaktr. Dolays ile yeni bir kullanc ortalama olarak 200 - 300 Mbyte kadar bir yer ayrmak isteyecektir. Bu, gnmzn disk kapasiteleri dnlnce o kadar byk bir alan deildir. Takas alan konusunda da ok ey yazlmtr. Birok kaynak takas blm iin ayrlmas gereken alannn gerek hafzann 2 katnn biraz fazlas olarak kabul etmektedir. Pratikte 64-1000 Mbyte arasnda bir alan fazlasyla yeterli kalmaktadr. Ancak takas blmeleri 2 gigabaytdan daha byk olamaz. Eer 2 gigabaytdan daha byk takas alan gerekiyorsa birden fazla takas blmesi yaratmalsnz. Toplam 16 tane takas blmeniz olabilir. Takas alan kullanrken, bir seferde daha fazla uygulama almanz salayacak ekilde Linux kullanlmayan sayfalar hafzadan diske tar. Ancak, takas ilemi genelde yava olduundan gerek fiziksel hafzann yerini dolduramaz. Ama ok fazla hafza isteyen uygulamalar (X Pencere System gibi) eer yeteri kadar fiziksel hafzanz yoksa takas alanna bel balar. Tercih olarak, 20 GByte'lk bir disk zerinde, (Gncellenmi bilgi - Aralk 2002)

Linux nedir denemek isteyen bir kii iin Blm 1: DOS e Blm 2: Linux e Blm 3: Linux 'swap' blm e inde arada srada Linux kullanan birisi iin Blm 1: DOS e Blm 2: Linux e Blm 3: Linux takas blm e Blm 4: DOS (DOS altnda D: olarak gzkecek) e Internet zerinde sadece Linux kullanlan bir bilgisayar iin Blm 1: Linux e Blm 2: Linux takas blm e 1 GByt 1 GByt 4 MByt 256 MByt 4 GByt 4 GByt 128 Mbyt 2 Gbyt 1 Gbyt

Blm 3: Linux /usr e Blm 4: Linux /home e

4 GByt 6 GByt

Bilgisayarn Linux ile AlmasBilgisayarn sabit diski zerinde yer ayrdktan, bir Linux datm bulduktan sonra artk Linux yklemek iin yaplmas gereken, ykleme yapmanza yardmc olmaya yetecek ekilde bilgisayarnz Linux altnda altrmaktr. Bu amala boot ve root disketi ad verilen iki disket kullanlmas yeterlidir.Bu disketlerden boot disketi bilgisayarnz zerindeki donanma uygun bir Linux ekirdei (kernel) ierir ve bilgisayarn Linux ile almasn salar, root disketi ad verilen dieri ise makinanz Linux olarak ald zaman altraca yazlmlar ieren ve Linux' un almas iin gereken sistem programlarn ierir. Bu iki disketi, MS-DOS altndaki sistem disketine benzetmek mmkndr. Boot ve root disketleri, Linux datm ile birlikte gelirler. Eer bir CD-ROM datm ullanyorsanz, byk ihtimal disketler CD-ROM ile beraber geleceklerdir. Eer datm Internet'ten alyorsanz bu disketler bir disket grnts olarak bulunacaklardr. Yapmanz gereken bu disket grntlerini normal disketlere bu ama iin yazlm bir yazlmla aktarmak ve al disketlerini oluturmaktr. Bunun iin RAWRITE.EXE programn kullanabilirsiniz. Root disketi iin genelde bir veya iki seenek bulunmaktadr. Genelde kullanlan disket color.gz adn alr. Boot disketi iin ayn eyi sylemek mmkn deildir. Zira boot disketi Linux ekirdeini iermektedir. Her iletim sistemi, o iletim sistemi altnda alacak olan bilgisayar zerindeki donanma eriebilmek iin baz destekler ierir. Ne var ki her donanm kendisine gre bir takm farkllklar gsterir. Linux bilgisayarnz zerinde bulunan birok donanm iin destek verebilir, ne var ki tm donanm desteini tek bir ekirdekte toplamak ekirdein gereksiz yere bymesine ve hantallamasna neden olacakt (Bilgisayarnzda ses kart donanm yoksa ekirdein ses kart desteine ihtiyacnz olmayacaktr, yaplan sadece gereken destekleri ekleyerek ekirdein verimini artrmak demektir). Linux ekirdei gerektiinde destek verdii donanmlar destekleyecek ekilde gncellenebilir. Ancak Linux ykleyebilmek iin, seeceiniz ykleme yntemine gre baz donanmlara destek vermesi gereklidir. rnek vermek gerekirse, NFS zerinden Linux yklemek iin ekirdek ierisinde mutlaka a (network) desteinin olmas gerekmektedir ama ses kart desteinin olmasna gerek yoktur. Linux ykledikten sonra derleyeceiniz bir ekirdee ses kart destei vermesini salayabilirsiniz. Bir iletim sisteminin sabit diske yklenme aamasnda kullancya salayaca en byk kolaylk, deneyimli kullanclar iin tm paketleri kurmadan nce sormak, Linux'u bilmeyen ve sabit diskine Linux kurmak isteyen yeni kullanclar iin ise kurulum aamasn mmkn olan en az soru ile bitirip daha nceden belirlenmi birtakm paketleri otomatik olarak yklemektir. ok farkl donanmlarn olmas Linux ykleyebilmek iin bir dizi boot disketinin olumasna neden olmutur. Gncel bir Linux datmnda hangi boot disketlerinin hangi donanmlara destek verebildiini grmek iin ilgili datmla gelen README

dosyalarna bakmak gerekecektir. u anki Slackware datm ile gelen boot disketlerinden bazlar bare.i IDE sabit disklere, sabit disk veya IDE/ATAPI CD-ROM'lardan ykleme yapmak iin net.i IDE sabit disklere, NFS zerinden ykleme yapmak iin scsinet.s SCSI sabit disklere, NFS zerinden ykleme yapmak iin. Buna ek olarak deiik SCSI denetileri iin 25 kadar deiik boot disketi bulunmaktadr. xt.i Bu al disketinde sadece IDE ve XT sabit disk srcleri vardr. Boot disketleri hakknda yararlanabilirsiniz. geni bilgi iin Bootdisk-HOWTO belgesinden

Boot ve root disketlerinizi de elde ettikten sonra artk bilgisayar ilk defa Linux altnda almak iin hazrdr. Boot disketini takarak sistemi an (PC'nin alma srasnn A:,C: olmasna dikkat edin). Disket alr almaz yaklak bir sayfalk bir mesaj verecek ve kullancdan ek bir parametre isteyip istemediini soracaktr. Bu noktada alacak olan ekirdee birok ek parametre verilebilir. Eer herey yolunda giderse bu noktada zel bir parametre belirtmeye gerek kalmayacaktr. Boot disketi parametreleri hakknda BootPrompt-HOWTO ierisinde ayrntl bilgi bulabilirsiniz. Bu aamay getikten sonra ekirdek yklenmeye balayacak ve bir dizi mesaj geecektir. Bu mesajlar ekirdeinizin bilgisayar zerindeki donanmlar tanmas ve eitli hizmetleri altrmas ile ilgili mesajlardr. ekirdein donanmnz ne ekilde tand bu mesajlardan anlalr. Ykleme yapabilmek iin ekirdein sabit diskinizi ve a balants kullanacaksanz ethernet kartnz doru olarak tanm olmas gerekecektir. Daha sonra kullancdan root disketini yklemesi iin bir mesaj kacaktr. Bu aamada boot disketi yerine root disketi taklmaldr. Ksa bir yklemeden sonra bir mesaj kacak ve ardndan

login:mesaj ile karlalacaktr. Tebrikler! Artk Linux altnda almaya balayabilirsiniz. Bilgisayar u anda sizden bir kullanc ismi beklemektedir. 'root' yazarak sisteme girin.

n HazrlklarSlackware datmnda ykleme ii iin setup isimli bir yazlm bulunmaktadr. Yklemenin her aamas bu yazlm tarafndan yrtlebilir. Ancak ilk olarak Linux iin disk alanlarnn tanmlanmas gerekmektedir. Bu amala fdisk program kullanlr. Linux altnda bir bilgisayara bal her trl cihaza bir dosya gibi erimek mmkndr. Her cihaza karlk gelen bir sistem dosyas mevcuttur. Cihazlarla ilgili dosyalar /dev dizini altnda yer alrlar. Burada IDE sabit diskler "hd" SCSI sabit diskler "sd" olarak isimlendirilirler. Ayn anda bir bilgisayarda birden fazla disk balanm olabilir. Diskler srayla a b c d olarak isimlendirilirler. Her disk zerinde birden fazla blm yer alabilir. Bu blmler ise 1 2 3 4 olarak numaralandrlrlar. rnek olarak

/dev/hda, bir numaral IDE (Primary Master) diski

/dev/hda1, bir numaral IDE diskin ilk blm (DOS altnda C:) /dev/hda2, bir numaral IDE diskin ikinci blmn /dev/hdb, iki numaral IDE (Primary Slave) diski /dev/hdc, numaral IDE (Secondary Master) diski /dev/hdd, drt numaral IDE (Secondary Slave) diski /dev/sdb3, ikinci SCSI sabit diskin nc blmn

gstermektedir. Birden fazla sabit diskiniz varsa hangi sabit disk'le ilgileneceinizi belirtmeniz gerekir. Eer iki sabit diskiniz varsa fdisk'i kullanrken dikkat edin, her an yanl bir diski biemleme ansnz var.

# fdisk /dev/hdaBu noktadan sonra artk fdisk ile istediiniz blmleri tanmlamanz mmkndr. fdisk komutu harddisk blmlerinin dzenlenmesi iin kullanlan bir yazlmdr. Komut satrndan genelde tek harflik komutlarla kullanlr. Eer komut satrnda bir parametre verilmezse fdisk ilk bulduu disk zerinde ilem yapacaktr. Birden fazla disk mevcutsa komut satrnda istenilen diskin belirtilmesi gerekecektir. Aadaki rnekte fdisk herhangi bir parametre ile arlmam ve sistemde bulunan ncelikli disk olarak bir numaral SCSI disk (/dev/sda) seilmitir. fdisk, komutunun yannda baz parameteler alr: /fdisk -v Fdisk programnn srm ekrana gelir. fdisk -l

/dev/hda, /dev/hdb, /dev/sda, /dev/sdb, /dev/sdc, /dev/sdd, /dev/sde, /dev/sdf, /dev/sdg ve /dev/sdh disklerinin(varsa) blmlendirme tablosunu ekrana yazar ve kar. fdisk -s Eer bir DOS blm deilse (blm numaras 10'dan byk) , szkonusu disk blmnn bykl bayt cinsinden ekrana yazlr. Aada, fdisk yazlmnn kullanm hakknda rnek bir fdisk almas yeralyor.

rnek FDISK almasBu rnek ierisinde 1 Gbyte'lk SCSI sabit disk'e sahip bir makine zerinde LINUX iin gerekli ksmlarn ayrlmas adm adm incelenmitir. Szkonusu sabit disk zerinde kullanc nceden 400 Mbyte'lk bir kullanc alan tanmlam ve geri kalan alan LINUX iin ayrmt. Dnlen dalm: 400 Mbyte DOS 250 Mbyte LINUX iletim sistemi 60 Mbyte Takas alan

ve geri kalan alan LINUX altnda kullanc alan.

fdisk program alr almaz ilk i olarak mevcut blmler hakknda bilgi almak iin p komutunu ( Print Partition Info) kullanyoruz.

Command (m for help): p Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders Units = cylinders of 2074 * 512 bytes Device Boot System /dev/sda1 * 16-bit >=32M Begin 1 Start 1 End 395 Blocks 409584+ Id 6 DOS

Bu tablo bize sadece tek blm ayrldn, ayrlan alann DOS bieminde olduunu, boot edecek blm olduunu belirtiyor. Blmn ad /dev/sda1, yani ilk SCSI sabit disk zerinde tanmlanan ilk blm. lk i olarak LINUX iletim sistemi iin yeni bir blm yaratmalyz.

Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Partition number (1-4): 2 First cylinder (396-1017): 396 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([396]-1017): +250Mn komutu ile kendimize yeni bir blm yarattk. lk seenek temel bir disk blmm yoksa gelimi bir disk blm zerinde mi ilem yapacamz sordu. Temel bir blm iin p komutunu girdik. Daha sonra hangi blm yaratacamz sordu. Halen mevcut 1 blm var, bu blm ikinci blm olacak bu yzden 2 yazdk. Blmn balang adresini giriyoruz. Bu deer otomatik olarak bir nceki blmn biti deerinden hesaplanmaktadr. Sadece onaylyoruz. Daha sonra istediimiz boyutu belirtiyoruz. +250M tanm 250 Mbyte'lk bir ksm istediimizi belirtiyor. Yarattmz bu blm p komutu ile inceliyoruz

Command (m for help): p Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders Units = cylinders of 2074 * 512 bytes Device Boot System /dev/sda1 * 16-bit >=32M /dev/sda2 Linux native Begin 1 396 Start 1 396 End 395 642 Blocks 409584+ 256139 Id 6 83 DOS

fdisk yaratlan her blm otomatik olarak (LINUX native) olarak yaratmaktadr. imdi takas alan iin 60 Mbyte'lk 3. temel blm tanmlayalm:

Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Partition number (1-4): 3 First cylinder (643-1017): 643 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([643]-1017): +60M Command (m for help): p Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders Units = cylinders of 2074 * 512 bytes Device Boot System /dev/sda1 * 16-bit >=32M /dev/sda2 Linux native /dev/sda3 Linux native Begin 1 396 643 Start 1 396 643 End 395 642 702 Blocks 409584+ 256139 62220 Id 6 83 83 DOS

Dikkat edilecek olursa bu blm de LINUX native olarak tanmland. LINUX tarafndan takas blm olarak kullanlacak olan blmler farkl bir yapya sahiptirler ve ayrca tanmlanmalar gerekmektedir. Bu amala t komutu ile herhangi bir blmn tipini deitirmek mmkndr. (Tip deitirmekle o blmn yaps (biemi) deimi olmuyor, biemleme sonradan yaplan bir ilemdir)

Command (m for help): t Partition number (1-4): 3 Hex code (type L to list codes): 82 Changed system type of partition 3 to 82 (Linux swap) Command (m for help): p Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders Units = cylinders of 2074 * 512 bytes Device Boot System /dev/sda1 * 16-bit >=32M /dev/sda2 Linux native /dev/sda3 Linux swap Begin 1 396 643 Start 1 396 643 End 395 642 702 Blocks 409584+ 256139 62220 Id 6 83 82 DOS

Yukarda yaplan ilemle 3 numaral blmn tipini Linux swap olarak deitirmi olduk. u anda farkl trden alanmz mevcut. Son blm de yine n komutu ile ekleriz.

Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Partition number (1-4): 4 First cylinder (703-1017): 703 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK ([703]-1017): 1017 Command (m for help): p Disk /dev/sda: 34 heads, 61 sectors, 1017 cylinders Units = cylinders of 2074 * 512 bytes Device Boot System /dev/sda1 * 16-bit >=32M /dev/sda2 Linux native /dev/sda3 Linux swap /dev/sda4 Linux native Begin 1 396 643 703 Start 1 396 643 703 End 395 642 702 1017 Blocks 409584+ 256139 62220 326655 Id 6 83 82 83 DOS

Bu rnekte boyut Mbyte cinsinden verilmedi. Zaten ama kalan alan tmyle kullanc alan olarak ayrmakt. Bu nedenle son silindirin numarasnn girilmesi yeterli oldu. Artk yaplmas gereken bu bilginin diske yazlmasdr. u ana kadar yaplan hi bir deiiklik sistem zerinde herhangi bir etki yapmamtr. Ancak blmleme bilgisi diske yazldktan sonra geri dn yoktur. Ltfen

yaptnz deiiklikleri bir kez daha gzden geirin! Command (m for help): w The partition table has been altered! Calling ioctl() to re-read partition table. (Reboot to ensure the partition table has been updated.) Syncing disks. Reboot your system to ensure the partition table is updated.Sabit diski blmleme esnasnda karlalan baz sorunlar vardr. Bunlarn en nemlisi Linux'un nasl altrlaca ile ilgilidir. Linux amak iin belli bal yntem vardr: LILO ile bir boot mensnden

DOS altndan LOADLIN isimli bir yazlmla Yklemek iin yapld gibi bir boot diskiyle

Son iki yntem herhangi bir snrlama getirmezken ilk yntemin bir snrlamas vardr. LILO isimli yazlm ile kullanld zaman bilgisayar ald zaman minik bir yazlm altrr ve gerektiinde Linux ekirdeini ykler. Ancak ekirdek yklenmesine kadar geen sre ierisinde sistemin BIOS komutlar alr. Bu komutlarn nemli bir snrlamas bir disk zerindeki bir yazlm belirleyen parametreden (silindir says, kafa numaras, sektr numaras) silindir saysnn en fazla 1024 ile snrl olmasdr. Bu bakmdan LILO kullanlacaksa Linux ekirdeinin yer alaca blm bu 1024 numaral silindir snrnn altnda kalmaldr. Bu snrlama tamamyla DOS'un kulland BIOS'un bir snrlamasdr. Yeni BIOS'lar bu snrlamadan kurtulmak iin LBA ad verilen bir yntem kullanrlar. Bu yntemin temelinde BIOS'ta kafa says iin gereksiz yere ayrlan ksmlarn silindir saysn belirtmek iin kullanlmasdr. (BIOS, bir sabit disk iin 64'e kadar kafa kabul edebilmektedir. Pratik olarak 15 kafadan fazla sabit diskin retilmesi ok zor olduu iin yaplan kafa saysn iki veya drt ile arparak, silindir saysn iki veya drde blmektir.) Bylelikle 1654 silindirli 16 kafal bir sabit disk, LBA olarak 827 silindirli ve 32 kafal olarak tanmlanabilmektedir. kinci durumda bu disk zerinde tanmlanabilecek her blmn yukarda belirtilen snrlama ierisinde kalacana dikkat ediniz.

Setup ProgramDisk zerindeki tanmlamalar da bitirdikten sonra artk setup yazlm altrlabilir. Setup Linux yklemek iin gereken temel birok ilemi yapabilir. Ok tular yardm ile menler arasnda gezerek ilemleri tamamlayabilirsiniz. Burada yukardan aaya doru bir sra izleyebilirsiniz. u anki gncel Slackware datmnn setup komutu altrlnca ekrana gelen menleri aadadr.

Welcome to Slackware Linux Setup. Hint: If you have trouble using the arrow keys on your k eyboard, you can use ''+'', ''-'', and TAB instead. Which option would you like? HELP KEYMAP MAKE TAGS TARGET SOURCE DISK SETS all INSTALL CONFIGURE PKGTOOL EXITHELP Mens

Read the Slackware Setup HELP file Remap your keyboard Tagfile customization program Select target directory [now: /] Select source media Decide which disk sets you wish to inst Install selected disk sets Reconfigure your Linux system Install or remove packages with Pkgtool Exit Slackware Linux Setup < OK >

Setup program hakknda baz ipular verecektir. KEYMAP Mens Bu men ile Amerikan klavye dnda bir klavye tanmlamak mmkn olacaktr. Henz trke q veya f klavye destei bulunmamaktadr. MAKE TAGS Mens Bu men yardm ile datm disketlerinde zel uzantl dosyalar hazrlayarak hangi paketlerin ykleneceini otomatik olarak belirlemek mmkndr. Bu sayede eer benzer makinalar yklenecekse yklenecek paketler bir kere belirlenir ve bir daha menlerden ekstradan paketlerin seilmesine gerek kalmaz. ADDSWAP Mens fdisk ile ayrdnz takas blmn uygun ekilde biemler ve bu blm kullanma aar. Setup yazlm hangi disk blmnn takas blm olarak ayrldn otomatik olarak bulacaktr. Daha sonra szkonusu alanlar biemleyecek ve bu takas alann sistem belleine ekleyecektir. (Her admda bir onay isteyecektir) TARGET Mens Linux'un hangi blme ykleneceini belirler. Bu menye girildii zaman Linux'un disk biemine (ext2) sahip (sabit disk blm numaras 83 olan) tm disk blmleri gsterilecek ve ierlerinden hangisine Linux kurulmas istenilecei sorulacaktr. Bu aamadan sonra o disk blm kullanc isterse biemlenecektir. Burada iki biemleme seenei vardr. Bu seeneklerin ikincisinde disk nce hatalar iin taranacak daha sonra biemlencecektir. Eer Linux disk bieminde baka blmler varsa bu blmlerin kullanlmasnn istenip istenmedii sorulacaktr. Bu sayede disk hiyerarisinin herhangi bir ksmn bu ek disk blmleri zerine kurmak mmkndr. Son olarak Linux tarafndan desteklenen baka disk blmleri varsa (rnein DOS) bu blmlere Linux altndan eriim yaplmasnn istenip istenmedii sorulacak ve bu blmler iin hiyerari ierisinde bir dizin atanmas istenecektir. SOURCE Mens Bu men Linux datmnn nerede aranmas gerektiini belirler. Buradaki seenekler

SOURCE MEDIA SELECTION Where do you plan to install Slackware Linux from? 1 2 3 4 5 Install Install Install Install Install from a hard drive partition from floppy disks via NFS from a pre-mounted directory from CD-ROM

1 Numaral seenek Linux datmn bir sabit disk blmnde aramak iin kullanlacaktr. Bu seenekle rnek olarak DOS ksmnda bulunan datm disketlerinden ykleme yaplabilir. 2 Numaral seenek Disketlerden ykleme yapmaktr. alr bir sistemi birka disketle oluturmak mmkndr. Ancak gnmzde pek tercih edilen bir yntem deildir. 3 Numaral seenek NFS zerinden ykleme yapmak iin kullanlmaktadr. Burada bilgisayarn bir yerel bilgisayar ana bal olmas, bu bilgisayar a zerindeki bir sunucu zerinde eriim izni bulunan bir dizin altnda datm disketlerinin bulunmas gerekmektedir. Bu seenekle ykleme yapmak iin boot disketi ierisinde yer alan diskette a desteinin bulunmas gerekmektedir. Bu seenein ardndan bilgisayarn (geici) IP numaras varsa a zerindeki ynlendirici'nin (router-gateway) IP numaras, a maskesi (subnet mask), NFS sunucusu IP numaras ve sunucu stnde datm disketlerinin bulunduu hiyerari gibi a ile ilgili parametreler sorulacaktr. Bu

sorularn cevabn sistem yetkilisinden renmeniz ve onun onayn almanz gerekecektir. 4 Numaral seenek Aslnda 1 numaral seenee ok benzemektedir. Aradaki fark bu durumda sistem hiyerarisine balanm (mounted) bir dizin ierisinde datm disketlerinin bulunmasdr. 5 Numaral seenek CD-ROM'dan ykleme yapmak iindir. Artk nereye ve nereden ykleyeceiniz belirlenmitir. Sra yklemek istediiniz disket serilerini semeye gelmitir. Disk serileri:

CUS A AP D etc.) E F K N T TCL X XAP XD XV Y

Also prompt for CUSTOM disk sets Base Linux system Various Applications that do not need X Program Development (C, C++, Lisp, Perl, GNU Emacs FAQ lists, HOWTO documentation Linux kernel source Networking (TCP/IP, UUCP, Mail, News) TeX typesetting software Tcl/Tk script languages XFree86 X Pencere System X Applications X Server development kit XView (OpenLook Window Manager, apps) Games (that do not require X)

A Serisi (8 disket) Temel iletim sistemi bu disketlerde yer alr. Temel disk hiyerarisi yaratlr, sistemin almas iin hayati olan yazlmlar, terminal yazlmlar, kabuklar (shell), disk dzenleme yazlmlar, ktphaneler, Linux altrmak iin LILO ve LOADLIN bu disketlerdedir. AP Serisi (5 disket) X Pencere ortam gerektirmeyen uygulama yazlmlar. Metin editrleri, ghostscript, man sayfalar, midnight commander (Norton commander benzeri bir yazlm) bu disketlerde yer alr. D Serisi (13 disket) Tm programlama dilleri ve destek yazlmlar bu disketlerde yer alr. Eer kendinize yeni bir Linux ekirdei derlemeyi dnyorsanz bu seriye ihtiyacnz var. E Serisi (8 disket) EMACS editr. F Serisi (2 disket) Linux hakknda birok belge ve aklama bu disketlerde yer almaktadr. Yeni balayan birisinin bu disketleri mutlaka yklemesi gerekir. Sz konusu belgeler sktrlm halde

/usr/doc /usr/doc/faq /usr/doc/faq/HOWTOdizinlerine yklenecektir. Birok kullanc cevap arad sorularn birounun zaten makinelerinde yazl olduunu sonradan renince ok armaktadr. Belgeler sktrlm olduklarndan zless gibi sktrlm dosyalar destekleyen bir yazlmla okunmalar gerekir.

K Serisi (6 disket) ekirdein kaynak kodu burada bulunur. Eer kendi donanmnza uygun bir ekirdek derlemek istiyorsanz bu seriye muhakkak ihtiya duyacaksnz. FTP arivlerinden kaynak kodu olarak bulacanz baz yazlmlar da bu hiyerari altnda yer alan baz dosyalara ihtiya duyacaklardr. N Serisi (6 disket) A destei bu disketler ile salanmaktadr. E-posta okuma yazlmlar, lynx, www sunucusu, haber grubu okuma yazlmlar bu disketlerin ierisinde yer alan yazlmlardr. T Serisi (9 disket) TeX. TeX yklerken temel seenekle karlaacaksnz. lk seri seenek hangi TeX yardmc paketlerini isteyeceinizi sorar, ikinci seenekler hangi dil iin makro tanmlar istediinizi sorar, son seenek ise yaz tipleri hakknda tercihlerinizi sorar. (Burada gerekten ok fazla seenek var) TCL Serisi (2 disket) X Pencere altnda kullanm basit bir programlama dili ve bu dili ile yazlm baz uygulama yazlmlar (tkdesk) X Serisi (16 disket) X Pencere destei. Bu disketlerin byk ksm deiik grafik kartlar iin X window sunucular ve yaz karakterlerinden olumaktadr. Linux yklediiniz bilgisayar zerindeki grafik kartn bilmeniz ve buna uygun bir sunucu semeniz gerekmektedir. XAP Serisi (4 disket) X window altnda eitli uygulamalar: satran, gnuplot, xv, xfileman, windows95 benzeri X Pencere arayz bu seriler ierisinde yer almaktadr. XD Serisi (3 disket) Xserver gelitirmek iin ktphaneler ve uygulama yazlmlar XV Serisi (3 disket) OpenLook destei veren yazlmlar. Bu sayede X Pencere altnda Sun bilgisayarlarda yer alan OpenWindows benzeri bir ortam kullanlabilir. Y Serisi (1 disket) Minik birka oyun. (zellikle bog) Setiiniz disk serileri ilgi alannz genel olarak belirler. Her seri ierisinde birok yazlm pakedi yer almaktadr. Bu paketlerden istediklerinizi ykleyebilirsiniz. INSTALL Mens Setiiniz disk serilerini belirlediiniz kaynaktan, belirtilen hedef disk blmne aktarr. Disk serileri ierisinde yer alan paketleri ne ekilde yklemek istediiniz konusunda birtakm seenekleriniz olacaktr. Bunlar:

NORMAL bose prompting MENU nteractive menus CUSTOM ge directories PATH es of a custom path EXPERT interactive menus NONE hing

Use the default tagfiles for ver Choose package subsystems from i Use custom tagfiles in the packa Use tagfiles in the subdirectori Choose individual packages from Use no tagfiles - install everyt

NORMAL Sistem her disk serisi ierisindeki paketleri 'gerekli (required)', 'olsa iyi olur (recommended)' ve 'seime bal (optional)' olarak snflar. Bu seenek ile gerekli paketler yklenir, dier paketler iin ksa bir aklama yazlr ve kullancnn fikri sorulur. lk yklemeler iin tavsiye edilen bir seenektir. Ancak zellikle T serisi insann sabrn taracak derecede ok ufak tefek paket yklemekte ve her paketi

sormaktadr (mesela klingon fontlarn yklemek isteyip istemediinizi soruyor, bilmeyenler iin klingonlar uzay yolu dizisindeki kt uzayl yaratklardr :) ) MENU ve EXPERT Bu seeneklerde her disk serisi yklenmeye balanrken o seride yer alan tm paketler bir men ierisinde grlr. Kullanc istedii paketleri iaretler ve bunlarn yklenmesini salar. CUSTOM ve PATH Daha nce belirtilen TAGFILE dosyalar yardmyla ykleme yapmak iin kullanlr. Bu durumda belirli bir uzantya sahip dosyalar ierisinde (TAGFILE) yklenmesi gereken yazlmlar belirtilir. Bu seenek ile TAGFILE' larn uzants belirtilir ve o uzantl dosyalarda bulunan paketler yklenir. NONE Tembellerin seenei. Her eyi kuracaktr. Sadece belirli paketler iin anlamldr. Zira birok paket ierisinde iinden seilmesi gereken seenekler mevcuttur. (Mesela Xserver 10 seenek arasndan seilecektir) Bu noktadan sonra artk ykleme balayacaktr.

YaplandrmaYkleme bittikten sonra yaplacak i artk sisteminiz iin tantmlarnz yapmaktr. Bu ilemin ilk aamas sistemi aacak bir ekirdek belirlemektir. Bu konuda seeneiniz var:

bootdisk sk cdrom floppy floppy

Use the kernel from the installation bootdi Use a kernel from the Slackware CD Install a zimage or bzimage file from a DOS

Bootdisk Bu seenekte yklemede kullandnz ekirdek boot disketinden kopyalanacaktr. Sisteminizi ykleyebildiinize gre bu ekirdek ile alabilirsiniz. Eer bir deiiklik yapmamsanz bu anda src ierisinde boot disketi deil root disketi bulunuyor olmal, deitirmeyi unutmayn! CD-ROM Slackware CD-ROM'unda bulunan nceden derlenmi ekirdeklerden herhangi birini seebilirsiniz. Floppy Herhangi bir DOS disketinde yer alan ekirdei yklemenizi salar. Daha sonra sisteminiz iin bir boot disketi yaratmak isteyip istemediiniz sorulacaktr. Ne olursa olsun, elinizin altnda her zaman bir boot ve root disketi bulundurmak zorundasnz. Herhangi bir sorun olduunda sisteminizi amak iin bir boot disketi bulmanz gerekecektir. Bunun iin ykleme srasnda kullandnz boot ve root disketlerini de kullanabilirsiniz. Ardndan setup size modem, mouse, CD-ROM, bulunduunuz zaman dilimini soracak ve liloconfig yazlm alacaktr. LILO, Linux Loader (Linux ykleyicisi) kelimelerinden meydana gelir. LILO Linux yklemek iin kullanlan ok pratik ve etkili bir yazlmdr. Bilgisayar alr almaz, boot eden ilk sabit diskin zerinde (boot partition) kendini yazar, bilgisayar alr almaz, birden fazla iletim sistemi iin seenek sunabilir. Yaplandrma srasnda LILO kendisinin nereye yazlacan sorar, bu seenekler arasnda

1. The Master Boot Record of your first hard drive 2. The superblock of your root Linux partition

3. A formatted floppy diskyer alr. 1 numaral seenek birok uygulamada kullanlacak olan seenektir. MBR bir bilgisayar aarken ilk baklan yerdir. 2 numaral seenek MBR'yi kullanmamaktadr. Bunun sebebi, MBR zerinde bir baka iletim sisteminin benzer bir yazlmnn bulunmas olabilir. (rnein OS/2 Bootmanager) 3 numaral seenek LILO kendisini bir diskete ykleyecektir. Bu disketten ald zaman men ortaya kacaktr. Daha sonra boot ilemi srasnda ekirdee gnderilecek ekstra parametreler belirtilebilir. Birok sistem iin bu tr bir parametre gereksizdir. Bu parametre boot diski ile ald zaman sorulan parametrenin aynsdr. Sonraki seenek LILO'nun ykleme srasndaki davrann belirler. LILO yaplandrmas srasnda birden fazla boot edebilecek sabit disk blm tanmlanabilir. Shift tuuna basld zaman LILO mevcut blmler iin bir liste karacaktr. LILO iin tanml drt davran vardr:

1 -- None, don't wait at all - boot straight into the f irst OS 2 -- 5 seconds 3 -- 30 seconds 4 -- Present a prompt and wait until a choice is made w ithout timing out1 numaral seenek Hi beklemeden dorudan listede belirtilen ilk iletim sistemini ykleyecektir. Sadece Linux bulunan bilgisayarlar iin kullanlan seenek budur. 2 ve 3 numaral seenek Srasyla 5 ve 30 saniye beklerler, eer bu sre ierisinde Shift tuuna baslmazsa ilk srada yer alan iletim sistemini yklerler. 4 numaral seenek Bir iletim sistemi seilene kadar bekler. Daha sonra srasyla yklenmesini tercih ettiiniz disk blmlerini tantabilirsiniz. LILO her blm iin sizden ayredici bir kelime isteyecektir. LILO ykleme annda sizden komut beklerken bu kelimeye gre iletim sistemi ykleyecetir. LILO hakknda baz rnekler iin LILO-NASIL belgesinden yararlanabilirsiniz.

Makinay AmakLinux ykleme ilemi sona erdi. Artk bundan sonra sra makinanz Linux alacak ekilde almasn salamaktr. Bunun iin temel olarak iki deiik yntem mevcuttur: LILO En ok kullanlan en pratik al ekli. Burada bilgisayar ald zaman istee gre bir sre bekler ve bu esnada shift, tab veya control tuuna baslrsa birden fazla iletim sistemi ile altrma seenei sunar. LOADLIN

Dos altndan alan bir yazlmdr. DOS altnda alrken Linux yklemenize yarar. Eer kurulum aamasnda LOADLIN pakedini (A serisi disketler iinde ) semiseniz bu paket /root dizini altnda LOADLIN.ZIP ismi ile kaydedilmi olacaktr. Yapmanz gereken bu yazlm ve mevcut ekirdeinizi ( /vmlinuz ) DOS ksmna aktarmaktr. Aada yer alan rnekte, 1. IDE bir sabit disk kullanld /dev/hda1'in DOS olduu /dev/hda3 zerine Linux yklendii DOS ksmna (henz) Linux altndan eriilemedii Makinann Linux olarak alm olduu

2. 3.4. 5.

varsaylmtr.

linux:~# ls /root lodlin16.txt lodlin16.zip linux:~# mkdir /dos linux:~# mount -t msdos /dev/hda1 /dos linux:~# cd /dos linux:/dos# unzip /root/lodlin16.zip Archive: lodlin16.zip creating: loadlin/ inflating: loadlin/readme.1st inflating: loadlin/loadlin.exe inflating: loadlin/copying inflating: loadlin/test.par inflating: loadlin/linux.bat extracting: loadlin/initrd.tgz inflating: loadlin/files creating: loadlin/doc/ inflating: loadlin/doc/changes inflating: loadlin/doc/announce.txt inflating: loadlin/doc/lodlin16.lsm inflating: loadlin/doc/quicksta.rt inflating: loadlin/doc/initrd.txt inflating: loadlin/doc/manual.txt inflating: loadlin/doc/params.doc creating: loadlin/src/ inflating: loadlin/src/loadlin.asm inflating: loadlin/src/loadlina.asm inflating: loadlin/src/loadlini.asm inflating: loadlin/src/loadlinj.asm inflating: loadlin/src/loadlinm.asm inflating: loadlin/src/makefile extracting: loadlin/src/srclinux.tgz inflating: loadlin/src/pgadjust.asm linux:/dos# cp /vmlinuz /dos/loadlin/zimage linux:/dos# cd loadlin linux:/dos/loadlin# ls

copying* files* linux.bat* test.par* doc/ initrd.tgz* loadlin.exe* zimage linux:/dos/loadlin# cat linux.bat

readme.1st* src/

rem First, ensure any unwritten disk buffers are flushed: smartdrv /C rem Start the LOADLIN process: c:\loadlin\loadlin c:\loadlin\zimage root=/dev/hda3 ro vga=3 linux:/dos/loadlin# cp linux.bat /dosBurada verilen rnekte yaplan srasyla Sabit diskin DOS ksmn Linux altndan ulalr yapmak /root altnda yer alan lodlin16.zip isimli dosyay DOS diski altnda amak. Bu ilem C:\LOADLIN isimli bir dizin yaratp ierisine gereken dosyalar yerletirmektedir. alan ekirdei (/vmlinuz) bu dizine kopyalamak ve LINUX.BAT dosyasn kendimize uygun hale getirmek. Bu dosya C:\LOADLIN\ZIMAGE isimli bir ekirdei kullanarak /dev/hda3 blmnde Linux altrmak iin kullanlr. LINUX.BAT dosyasn PATH iinde tanml bir yere kopyalamak, mesela C:\DOS. Artk bilgisayar DOS aldktan sonra mmkn olacaktr.

linux komutu ile tekrar Linux altrmak

Bilgisayarnza Linux yklediiniz disketlerle her zaman bilgisayarnz Linux olarak ap alabilirsiniz. Tavsiye edilen mmknse LILO kullanmaktr. LOADLIN ise bir ikinci alternatif olarak oka kullanlr. Boot disketlerine ise genelde son are olarak bavurulur. Btn bu admlardan sonra artk elinizde almaya hazr bir Linux makine vardr. Makinay kapatp tekrar an. Ekranda ekirdek mesajlar getikten sonra

login:belirecektir. Buraya

root yazn ve sisteme girin. lk denemeniz iin

# shutdown -rf nowyazabilirsiniz. Linux bir makine alt srece hafza ierisinde birok tampon bellek aar. Mmkn olduu kadar makineyi kapama tuuna basarak kapatmayn. Shutdown komutu iletim sisteminin tampon belleklerde tuttuu bilgileri gncellemesini salayacaktr. -r parametresi sistemin reboot etmesini salayacaktr. Bilgisayar kapatmak iin

# shutdown -hf nowkomutunu kullanabilirsiniz. Burada yer alan h parametresi sistemin "halt" edeceini (tamamen kilitlenme) ve bir daha almayacan belirtecektir. Eer herey yolunda balayabilirsiniz. giderse makinanzn banda oturup almaya

Sistemde almaya balamak zere ilk i olarak kendinize almak amacyla bir kullanc tanmlayn. Sistemde baka kullanc olacaksa, onlar iin de hesap aacaksnz. Kullanc hesab amak iin

# adduserkomutu size bu konuda yardmc olacaktr. adduser (veya useradd) komutu , kullanc ismi, isim ve soyad, GID (grup kimlii), UID (kullanc kimlii) gibi birtakm sorular soracaktr. Bu komut hakknda ayrntl bilgiyi Sistem Ynetimi blm altnda bulabilirsiniz. root kullancs sistem zerinde snrsz yetkiye sahip olduundan sistem dosyalarn kazara deitirmenize veya silmenize sebep olabilir. imdi yeni hesabnzla sisteme girebilirsiniz. Alt F1 'den Alt F6 'ya kadar olan tularla birden ok ekranda (sanal ekranlar) ayn anda alabilirsiniz. Bu noktadan sonra baz uygulamalarn ayarlamalarn yapmanz gerekecektir. Artk Linux yklemek ile ilgili bir sorunuzunun kalmam olmasn umuyorum. DOS kullanclarna Linux hakknda bilgi veren sevimli bir belge iin DOS2Linux MiniHOWTO iyi bir balang olabilir. Al esnasnda makinanzn ismi /etc/rc.d/rc.M dosyasnda belirlenir. Bu dosyay uygun ekilde deitirerek makinanzn ismini de yeniden tanmlayabilirsiniz. Makinanzn ilk ismi darkstar olacaktr. Eer TCP/IP a zerinde alyorsanz, /etc/HOSTNAME dosyasnn ieriini deitirerek veya hostname komutu kullanlara makina ismi de deitirilebilir. Bunlarn dnda yaplandrma gerektiren birok durum vardr. Bunlar iin NET-3 HOWTO dosyasn iyice okumalsnz.

LILO YaplandrmasEer linux ve OS/2 ile birlikte ayn disk zerinde almayacaksanz, LILO'yu ncelikli ykleyici olarak diskinizdeki dier iletim sistemlerinin alnda rahatlkla kullanabilirsiniz. Daha nce de belirttiim gibi OS/2'nin kendine zg nykleyicisi olduundan birincil nykleyici olarak bunu kullann, LILO'yu ise linux amak iin altrn. Slackware LILO kurulum ilemi, baz zel durumlar iin yetersiz kalmaktadr. Bu gibi durumlarda dosyann el yardmyla yaplandrlmas gereklidir. LILO'yu deitirmek iin /etc/lilo.conf dosyas zerinde deiiklikler yapmalsnz. Aada bir LILO yaplandrma rnei grlyor. Burada Linux

blm /dev/hda2'de , MS-DOS blm ise diskin ilk blm) bulunuyor.

/dev/hdb1'de (ikinci sabit

# LILO, /dev/hda uzerinde kurulacak. boot = /dev/hda # Linux yuklemek icin image = /vmlinuz => Cekirdegin diskteki ismi /vmlinuz label = linux => Buna "linux" ismini ver. Acilis aninda ekranda "linux" yazisi gorunur root = /dev/hda2 => Kok dosya sistemi olarak /dev/hda2 kullan vga = ask => (VGA ekran modu icin kullanicidan komut bekle # MS-DOS yuklemek icin other = /dev/hdb1 => MS-DOS bolumu label = msdos => "msdos" ismini ver table = /dev/hdb => ikinci surucu icin bolumlendirme tablosu)Yukarda bir rnei grlen /etc/lilo.conf dosyasnda gerekli deiiklik veya dzeltmeleri yaptktan sonra /sbin/lilo dosyasn root olarak altrn. Bu komut LILO nykleyicisini sabit diske kuracaktr. Bundan sonra her yeni ekirdek derlemenin ardndan dosyada uygun deiiklikleri yapp ayn komutu altrmalsnz. imdi sistemi sabit disten tekrar aabilirsiniz. LILO, /etc/lilo.conf dosyasndaki ilk iletim sistemini ykleyecektir. Baka bir sistemle amak iin nykleme mensn ekrana getirmelisiniz. Bunun iin makina alrken shift veya kontrol tularna basl tutun. Ekrana bir al istemcisi gelecektir:

Boot:Burada ya almasn istediiniz iletim sisteminin ismini yazn (ilk kurulum srasnda MS-DOS veya linux), ya da tab tuuna basarak listeyi ekrana getirin. OS/2 kullanabilmek iin Linux nykleyicisini ikincil kullanmanz gerekecektir. Linux'u OS/2 nykleyicisinden amalsnz. Bunu yapmak iin Linux sabit disk blmn OS/2 fdisk kullanarak yaratn. Ardndan szkonusu blm FAT veya HPFS olarak biemleyin ki OS/2 tanyabilsin. Bundan sonra LILO'yu linux dosya sisteminin olduu blme kurun. (yukardaki rnekte /dev/hda2). /etc/lilo.conf dosyasnn linux iin kullanlan satrlarnn son durumu u ekilde olacaktr:

boot = /dev/hda2 image = /vmlinuz label = linux

root = /dev/hda2 /sbin/lilo dosyasnn altrlmasnn ardndan OS/2 nykleyicisine linuxblmn tantn. Benzer yordamlar, sorun karan iletim sistemleri iin de kullanabilirsiniz.

Sorun ktndaTabii ki temennimiz sorun kmamas, ama her nedense her zaman bu satrlar okuyacak birka kii olacaktr. Linux zerinde kendi ihtiyacnza gre ayarlanamayacak bir parametre yok gibidir. Bu zellii sayesinde son derece esnek bir alma ortam haline gelebilir. Ayn zellik kiilerin ou zaman kendi zmlerini bulmalarn da beraberinde getirmektedir. Kendi bilgisayarnzda Linux almak iin bir miktar belge kartrmanz kanlmazdr. kabilecek en nemli sorun bilgisayarn almamasdr. Bunun birok sebebi olabilir. Al esnasnda 1. 2. 3. lk olarak LILO alr. ekirdek yklenir. Hizmet veren yazlmlar teker teker almaya balarlar.

Her aama birok satrda durumunu belirtecektir. alan yazlmlar veya yazlm paralarnn her biri birbirinden bamsz olduu iin al srasnda geldiiniz nokta ok nemlidir. LILO almadnda veya ekirdek yklenirken taklrsa boot disketi ile rahatlkla sistemi aabilirsiniz. rnek olarak Linux ykl disk blmnzn /dev/hda2 olduunu varsayalm. Boot disketi parametre istediinde

mount root=/dev/hda2yazmanz yeterli olacaktr. Bu durumda boot disketinde yer alan ekirdek ile belirttiiniz blmde yer alan Linux hiyerarisi alacaktr. alan bu sisteminiz ierisinde artk hatann kaynan daha rahat bulabilirsiniz. ekirdein ykleme esanasnda taklmas byk lde ekirdein donanm doru belirleyememesinden kar. Mesela ethernet kartnz yanl tanm olabilir. Bunu zmenin temel yntemi ekirdek ierisinde kullanmayacanz donanmlara ilikin destekleri kaldrmak (Tm ethernet kartlarn destekleyen bir ekirdek yerine sadece kullanmanzn muhtemel olduu ethernet kartlarna destek veren bir ekirdek derlemek) veya ekirdee yardmc olabilecek al parametreleri vermek. ekirdek derlemek hakknda Kernel-HOWTO ve boot parametreleri hakknda BootPromt-HOWTO yardmc olabilirler. alan sisteminizde bir arza meydana gelip de makina aniden almamaya balarsa en son yaptnz deiiklikleri gzden geirin. Ve son olarak, sistemin almamas her zaman Linux'tan kaynaklanmayabilir, donanm ile ilgili sorunlar da yaayabilirsiniz. Rasgele davranlar, durup dururken aklmalar, panik mesajlar altnda, bozuk sabit diskler, normalden yksek frekansta altrlan ilemciler ve sistem saatine gre yava kaan veya bozuk RAM'lar yatabilir.

BalangtaBu satrlar okuduunuza gre alr durumda bir Linux sisteminiz var demektir. Hala silmediniz mi yoksa? aka bir yana, byk badireler atlattnz. nnze saysz engeller kabilirdi. Kurarken elektrikler kesilebilirdi, sabit disk izilebilirdi veya yanl blm biemleyebilirdiniz. zellikle Linux Slackware datmn kurmak, belgelendirme olmadan veya hatrl bir arkadan yardm olmakszn gerekten zordur. Bu blmde Linux'a kk bir giri yaplacak, daha sonra da UNIX kullanmayanlar sistemle tantracaktr. Blm boyunca yapmanz gereken korkmadan sistem zerinde kolaylkla gezinti yapmak ve dosyalar kurcalamaktr. nceki blnde sisteme girebilmek iin parolas olmayan "root" kullancy kullanmtnz. Bu kullanc sistemde en fazla yetkiye sahip kullanc olup sistem grevlisi (sorumlusu) adn alr. Eer root dnda bir kullanc hesab tanmlanmsa onu kullann. Parola yazldktan sonra komut istemcisine, yani ksaca kabuk dediimiz programa girilir. Parola yazlrken, bakalarnn grmemesi iin ekrana baslmaz. Kullanc isimleri veya parolalarda byk ve kk harfler arasnda fark vardr. Root, root ve ROOT, farkl kullanclara iaret eder. Klavyenin en sandaki Caps Lock tuunun yanmadna emin olun. Sisteme ilk girite, aadaki gibi bir satrla karlaacaksnz.

Welcome to Linux 1.2.13. linux login: root password: Last login: Thu Feb 13 12:46:35 on tty1 Linux 1.2.13. You have mail. linux:~#Genellikle komut istemcisinin sonundaki karakter, root kullancs iin #, dier kullanclar iin $ olur. Bu karakterden nce de makina ismi yeralr. MS-DOS'ta olduu gibi burada UNIX komutlarn girebileceiniz kabuk (shell) zerindesiniz. Parolay deitirmek iin kullanlan komut passwd'dir. Bir kullanc sadece kendi parolasn deitirebilirken root'a herkesin parolasn deitirme yetkisi verilmitir. Herhangi bir sistemde hesap parolanz unutursanz, bunu sadece root deitirebilir. Root iken passwd yazn ve enter tuuna basn.

linux:~# passwd Changing password for root Enter new password: ******* Re-type new password: ****** Password changed. linux:~#

Parolanz iyi saklayn. Root parolasn ele geiren birisi sistemde istedii deiiklii yapabilir. Parola seimi iin Linux letim Sisteminde Gvenlik konu balna gz gezdirin. Linux komutlar hakknda bilgi almak iin man komutu kullanlr. Eer kurulum aamasnda man dosyalarnn kopyalanmas sorusuna olumlu yant verilmise bunlar /usr/man dizini altnda bulunurlar. rnein passwd komutu hakknda daha ayrntl bilgi almak iin

$ man passwdyazn. Tm man sayfalar /usr/man dizini altnda 8 ayr dizinde saklanr (man1 .. man8). Baz komutlarn man dosyalar birden fazla dizin altnda bulunur, bir dosya komut hakknda temel bilgi verirken dieri sistem programclarna ynelik olabilir. rnek olarak mount komutu, hem 2, hem de 8 numaral man dosyalaryla birlikte arivlenmitir. C programlaycs, mount komutuna ulamak iin

$ man 2 mountyazarken normal kullanc,

$ man 8 mountyazmaldr. Bunun yannda balnda belirli bir anahtar szc ieren tm man dosyalarn aratrmak iin apropos komutu kullanlr. Her komut, bir veya birden ok parametre alabilir. rnek olarak,

$ find . -name "*.txt" -printkomutu, bulunduunuz yerden itibaren tm dosyalar aratracak ve bunlarn arasndan sonu .txt ile bitenleri ekrana basacaktr. Parametreler genel olarak "-" iaretleri ve bu iaretten sonra gelen parametre ismi ile belirtilirler.

Linux Komut YapsUNIX ve benzeri iletim sitemlerinde kullancnn komut yazmasn salayan, bu komutlar yorumlayarak gerekli ilemleri yapan programlara kabuk (shell) ad verilir. UNIX'te bir kullanc bir dizi kabuktan istediini seebilir. Kabuklar ile ilgili ayrntl bilgi ileride verilecektir. Kullandnz kabuk ne olursa olsun, gerek kabuktan kaynaklanan, gerekse UNIX komutlarnn hepsinin uyduu baz standartlardan kaynaklanan baz geleneksel yaplar vardr. Bunlar bilmeniz ilk kez duyduunuz bir komutun kullanmn bile kolayca karabilmenizin yan sra, bir dizi genel hatadan kanmanz da salayacaktr. UNIX'te (ve Linux'ta) btn komutlar ve dosya isimlerinde byk/kk harf ayrm nemlidir. Sistem komutlarnn ve dosyalarn ou kk harfle yazlr. Komut ve dosya adlarnda kullanacanz baz karakterlerin gerek dosya ve dizin yaps, gerekse kabuk ve dier komutlar nedeniyle baz

zel anlamlar vardr. Bu karakterlerden yeri geldike sz edilecektir. rnein, `/' karakteri hibir dosya adnda bulunamaz (dosya ve dizinler iin ayra olarak kullanldndan). `-' ile balayan bir dosya oluturulabilir olsa da silmeye kalktnda yeni bir UNIX kullancsnn bana dert aabilir. UNIX'te komutlara seenek verirken seenekten nce `-' karakteri kullanlr. rnein ls -l UNIX komutlar tersi istenmedike girdilerini standart girdiden (klavye) alr, ktlarn standart ktya (ekran) yazar. Bu zellik ileride anlatlacak olan ynlendirme ve boru (pipe) peratorleri ile birlikte komut satrndan birok ilemi kolayca yapmanz salar. UNIX kabuklar komut satrndan verilen komutu altrmadan nce bir dizi karakteri yorumlayarak dosya ad(lar)na evirirler. Bu karakterler: * 0 dahil herhangi bir sayda karakter yerine geer. rnein rm * komutu btn dosyalar siler, ls -l a* komutu `a' ile balayan dosyalarn listesini verir. ? tek bir karakter yerine geer. rnein ?? ad iki karakterden oluan btn dosyalar anlamna gelir. [] karakterleri arasnda yazlan liste iindeki herhangi bir harfe dntrlr. rnein cp *[abc] /tmp komutu `a', `b' ya da `c' ile biten btn dosyalar /tmp dizinine kopyalayacaktr. liste iinde aralarna `-' iareti koyarak aralklar verebilirsiniz. rnein, [A-Z]* byk harfle balayan btn dosyalar anlamna gelir. Liste iindeki `^' karakteri sonrasnda belirtilen liste dndaki btn karakterler anlamna gelir. rnein *[^0-9]* adnda rakam olmayan herhangi bir dosya anlamna gelecektir.

Dosya ve Dizin YapsUNIX altnda baz karakterlerin zel anlamlar vardr. Dizin ve dosya isimlerinin banda nokta olmas durumunda bu dosyalar gizli dosya haline gelir ve parametresiz yazlan ls komutuyla grnmez. Dosya ve dizin isimleri 255 karakteri aamazlar. Sisteme girince nceden tanmlanm bir dizin altnda bulunursunuz. Bu dizin normal kullanclar iin genellikle /home/ ve ardndan gelen kullanc dizini ismidir. Bulunduunuz dizinin ismini grmek iin pwd (print working directory) yazn. Temel dosya ve dizin kavramlar hakknda ayrntl bilgi alabilmek iin MSDOS veya, en iyisi bir UNIX kitab edinin.

$ pwd /home/gorkem $UNIX komut yaps DOS'a ok benzer. Dizin deitirmek iin iin mkdir komutlarn sistemde ska kullanlr.

cd, dizin yaratmak

$ cd / $ pwd /

Hiyerarik bir sraya sahip olan UNIX'te en stte / dizini (kk dizin) yeralr. Sistemdeki tm dier dosya ve dizinler bunun altnda toplanrlar.

~iareti, kullancnn ev dizinini gsterir. Ev dizinine gein ve mkdir komutu ile benim isimli bir dizin yaratn. Dizini patikasn, bir baka deyile kk dizininden itibaren ismini vererek de yaratabilirsiniz.

$ cd ~ $ pwd /home/gorkem $ mkdir /home/gorkem/benim

Dosya Listesi ve eriklerinin GrntlenmesiDosya ve dizinleri grebilmek iin ls komutu kullanlr. Parametresiz yazarak bulunduunuz dizin hakknda bilgi aln. Linux altnda deiik uzantl dosyalar okunabilirlii artrmak amacyla farkl renkte grlecektir. /etc/DIR_COLORS dosyas, dosya renklerini ayarlar. Bu dosyay deitirerek belirli dosyalar iin istenilen renkleri gstermesini salayabilirsiniz.

linux:~$ ls README article.txt adres linux

mail perl

typescript

ls komutu -a parametresiyle birlikte kullanlrsa normalde grkmeyen ve noktakarakteriyle balayan dosya ve dizinler de grkr.

linux:~$ ls -a . typescript .. linux .Xdefaults .bash_history

.bashrc .kermrc .less .lessrc

.term .xinitrc README adres mail

article.txt

perl

-l parametresi de dosyalar hakknda tm bilgiyi verir. Bunlar, dosyann sahibi, nezaman yaratld, sahibi ve grubu gibi bilgilerdir. Dosya izinleri hakknda daha geni bilgi bir sonraki blmde verilmitir.

linux:~$ ls -al total 91 drwxr-xr-x 6 gorkem drwxr-xr-x 4 root -rw-r--r-1 gorkem .Xdefaults -rw-r--r-1 gorkem .bash_history

users root users ftpadm

1024 Feb 13 12:56 . 1024 Jan 7 1980 .. 390 Feb 13 12:56 230 Feb 13 12:57

-rw-r--r-.bashrc -rw-r--r-.kermrc -rw-r--r-.less -rw-r--r-.lessrc drwxr-xr-x .term -rw-r--r-.xinitrc -rw-r--r-README -rw-r--r-adres -rw-r--r-article.txt drwxr-xr-x linux drwxr-xr-x drwxr-xr-x -rw-r--r-typescript

1 gorkem 1 gorkem 1 gorkem 1 gorkem 2 gorkem 1 gorkem 1 gorkem 1 gorkem 1 gorkem 2 gorkem 2 gorkem 2 gorkem 1 gorkem

users users users users users users users users users users users users users

1 Feb 13 12:57 163 Nov 24 34 Nov 24 114 Nov 24 1024 Jan 7 1993 1993 1993 1980

87 Feb 13 12:56 26264 Feb 13 12:53 2795 Feb 13 12:55 47970 Feb 13 12:53 1024 Feb 13 12:54 1024 Feb 13 12:54 mail 1024 Feb 13 12:54 perl 0 Feb 13 12:57

Yukarda her iki parametrenin de birletirilerek birlikte kullanm yeralmaktadr. Dosyalarn ieriklerini grmek iin kullanlan birka komuttan en pratii less'tir. Ok tular ile dosya iinde hareket edebilir ve q karakteri ile dosyadan karsnz. Dosyann ierii birden fazla sayfadan ibaretse dosya sayfalar halinde ekrana gelir. Tm dosyay ekrana basmak iin cat kullann.

$ cat READMEBir dosyann bandan veya sonundan itibaren belirli miktarda satr ekrana getirmek de mmkndr. Bunun iin head ve tail komutlar kullancnn hizmetine sunulmutur.

linux:~$ head -6 README => dosyanin ilk 6 satirini ekrana basar This is the README file for the 28 August 1994 public release of the Info-ZIP group's portable UnZip zipfile-extraction program (and related utilities). unzip512.zip distribution unzip512.tar.Z portable UnZip, version 5.12, source code same as above, but compress'd tar format

linux:~$ tail -3 README (dosyanin son 3 satirini ekrana getirir)

-- Greg Roelofs (Cave Newt), UnZip maintainer/container/explainer and developer guy, with inspiration from David Kirschbaum

Dosyalarn KopyalanmasDosyalar kopyalamak iin cp ve bir yerden baka bir dizine almak iin mv komutu kullanlr. mv komutu, ayn zamanda dosya isimlerini deitirmek zere de iletilebilir.

linux:~$ cp article.txt /tmp article.txt isimli dosyay /tmp dizinine kopyalar. linux:~$ mv article.txt /tmp/article article.txt isimli dosyay /tmp dizini altina ismini article olarakdegistirerek koyar. Kopyalama ilemi sadece dosyalar zerinde deil, dizinler zerinde de yaplabilir. Farkl dosya sistemleri zerinde olmamak kaydyla bir dizin ve altndaki hereyi, baka bir dizine kopyalayabilir veya hareket ettirebilirsiniz. Kopyalarken bu ilem iin -R parametresi kullanlr, mv komutu iin -r parametresine gerek yoktur.

$ cp -R /home/gorkem/temp /tmp /home/gorkem/temp dizinini ve iindeki her dosyay /tmp altna kopyalar. $ mv article.txt ~/be