LV Nghien Cuu Su Hinh Thanh Khai Niem -Phan Ung Hoa Hoc- Trong Chuong Trinh HH THPT

1

MC LC Trang Trang ph ba Li cm n

Mc lc.1

Danh mc cc cm t vit tt...2

M U..3

Chng 1: C L LUN CA TI 1.1. H thng kin thc ho hc ph thng..5 1.2. Cc khi nim trong chng trnh ho hc ph thng.6 1.3.Phn ng ho hc..9 Chng 2: NGHIN CU S HNH THNH KHI NIM PHN NG HO HC TRONG CHNG TRNH HO HC THCS 2.1. Cc khi nim thnh phn.11 2.2. Nghin cu v phn ng ho hc trong chng trnh THCS13

2.3. Nghin cu v vic vn dng phn ng ho hc trong dy hc ph thng...24 Chng 3: MT S NHN XT KT LUN V KIN NGH..40 TI LIU THAM KHO....42 PH LC

PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com

2

DANH MC CC T VIT TT THCS: Trung hc c s THPT: Trung hc ph thng

HS: Hc sinh

GV: Gio vin

dd: Dung dch

SGK: Sch gio khoa


3

M U 1. L DO CHN TI Trong chng trnh THCS , th mn ha hc l mn hc m HS bt u tip xc

2 lp cui cp 8, 9. V th, m vic hnh thnh cc khi nim c bn ca ha hc cho HS rt quan trng v c bit l vic hnh thnh cc khi nim phn ng ha

hc. Bi n l mt trong cc mc tiu c bn ca ha hc. Trong mi loi phn ng

th c phng php dy hc cng nh vic hnh thnh v pht trin chng cng

khc nhau . Bi, vic hnh thnh v pht trin khi nim phn ng gip cho HS c c s hiu bit ban u v bn cht ca ha hc, lm nn tng hnh thnh k

nng, k xo lm bi tp ha hc. Cc phn ng ha hc khng ngng m tip

tc c pht trin c th hn khi ln THPT v m rng thm cc phn ng mi

gp phn hon thin kin thc ha hc cho HS.

Ngy nay, cng vi s pht trin ca t nc th cc dy chuyn sn xut p dng cc phn ng ha hc phc v trong sn xut .Bi so vi cc ngnh sn xut

khc , nn sn xut ho hc c mt nt c trng ring bit : l qu trnh sn xut da trn c s ca nhng phn ng ha hc. Trong cc ngnh th c bitngnh sn

xut ha hc th phn ng ha hc gi mt vai tr ch cht. l nt c trng ni

bt ca sn xut ha hc. Vy hiu r c bn cht, tm quan trng, ngha ca cc phn ng ho hc trong ha hc ni ring, trong sn xut ni chung nh th

no ? th chng ta cng nghin cu s hnh thnh khi nim phn ng ha hc ph thng gii quyt nhng vn .

2. MC TIU NGHIN CU S hnh thnh khi nim phn ng ha hc trong chng trnh ha hc ph thng

3. NHIM V NGHIN CU - Nghin cu chung v cc khi nim phn ng ha hc v cc vn lin quan n phn ng ha hc THCS

- Nghin cu v s hnh thnh khi nim phn ng ha hc THCS - Kho st mt s nhn xt v s hnh thnh khi nim phn ng ha hc

trong dy hc THCS : gio vin THCS v ngi nghin cu


4

4. PHNG PHP NGHIN CU - Nhm phng php nghin cu l thuyt : thu thp thng tin l lun c lin quan xy dng c s l thuyt cho ti

- Nhm phng php nghin cu thc tin

- Nhm phng php khc : nhn xt nh gi, phn tch, so snh

5. I TNG PHM VI NGHIN CU - i tng nghin cu: Ni dung chng trnh ha hc ph thng, SGK ha hc

THCS v THPT - Phm vi nghin cu: ti ch nghin cu v s hnh thnh khi nim phn ng

ha hc trong chng trnh ha hc THCS

6. GI THUYT KHOA HC Nu ti thnh cng th s c thm mt ti liu tham kho cho gio vin THCS,

gio vin THPT v sinh vin s phm

7. LCH S NGHIN CU T trc n ngy nay c nhiu ti nghin cu v cc vn ca mn ha hc. Nhng cha c kha lun no nghin cu v vn ca ti ny

8. CU TRC TI M u

Chng 1: C s l lun ca ti

Chng 2: Nghin cu s hnh thnh khi nim phn ng ha hc trong chng trnh THCS

Chng 3: Mt s nhn xt Kt lun v kin ngh Ti liu tham kho

Ph lc


5

CHNG 1 C S L LUN CA TI

1.1. H thng kin thc ha hc ph thng [1, tr 68-69] 1.1.1. H thng cc kin thc v nguyn t ha hc Bao gm nhng khi nim v cc nguyn t ha hc ring r (v v tr ca nguyn t trong bng tun hon , v cc tnh cht ca nguyn t, v thnh phn cc

hp cht ca chng), khi nim chung v nguyn t ha hc 1.1.2. H thng cc kin thc v cht Bao gm nhng khi nim v cc cht c th (thnh phn,cu to, tnh cht, ng dng, trng thi t nhin, cch nhn bit), v cc loi cht, khi nim cht v tnh cht ca chng

1.1.3. H thng cc kin thc phn ng ha hc Bao gm nhng khi nim v tng phn ng ha hc ring r c th, v cc loi phn ng , khi nim chung v phn ng ha hc, du hiu , iu kin ny sinh v

tin trin, c ch v tc cc phn ng ha hc

1.1.4. H thng kin thc v cu to cc cht v cc nh lut ha hc nh lut tun hon , cc quy lut v nng lng v ng hc ca cc qu trnh

ha hc, cc khi nim v cc mi lin h dn xut v nguyn nhn hu qu

1.1.5. H thng kin thc v cc phng php nghin cu ha hc v hot ng hc tp Bao gm khi nim v cc phng php l thuyt v thc nghim, v th nghim

ha hc, ngn ng ha hc, v ngn ng khoa hc, v k nng ca b mn v cc phng php hc tp hp l, v cc phng php gii ton ha hc

1.1.6. H thng kin thc k thut tng hp Bao gm cc khi nim v cng ngh ha hc, sn xut ha hc, v cc nguyn tc khoa hc ca sn xut , ha hc ha nn kinh t quc dn, gio dc bo v mi

trng v thin nhin bng ha hc mi lin h ca khoa hc vi sn xut v x hi, v cc ngh nghip c lin quan vi ha hc


6

1.1.7. H thng kin thc c tnh cht th gii quan Bao gm nhng khi nim v bc tranh ha hc ca thin nhin , v ngha nhn thc v thc tin ca cc l thuyt v nh lut, i vi cc vn vt cht v

x hi, nhng kt lun c tnh cht th gii quan

1.1.8. H thng kin thc v cc h phn tn Bao gm nhng khi nim v cht (tinh khit) v hn hp, v trng thi (rn, lng, kh) ca cc cht, v s ha tan v in li, v cc dung dch, hp kim, cn bng ha hc

1.2.Cc khi nim trong chng trnh ho hc ph thng 1.2.1.Ha hc l g? L khoa hc nghin cu cc cht, s bin i v ng dng ca chng

Ha hc l khoa hc v cc c tnh, s cu to, v cch thay i ca cc cht. Ha

hc ni v cc nguyn t, hp cht, nguyn t, phn t, v cc phn ng xy ra gia nhng thnh phn .

1.2.2. ng dng ca ha hc trong i sng - Lm vt dng sinh hot trong gia nh , dng hc tp

- Lm thuc cha bnh , thuc bi dng sc khe

- Dng trong phn bn , cht bo qun thc phm , phng tin vn ti , thit b thng tin lin lc

- Ch bin thc phm nhn to hay theo cng ngh ha hc. - Dng trong sn xut: sn xut axit, sn xut thp, gang

1.2.3. Vai tr ca ha hc trong i sng - Nng cao cht lng cuc sng, v cung cp sn phm ha hc. - Nng cao nng sut v cht lng sn phm nng nghip.

- Cung cp nguyn vt liu trong sn xut p ng v nhu cu may mc. - Nghin cu v sn xut cc cht ha hc c tc dng bo v, pht trin thc

vt, ng vt gip tng sn lng, cht lng v bo qun tt hn. - Gp phn gii quyt cc vn : nng lng, nhin liu, vt liu cho hin ti v

tng lai.


7

- Mt khc sn phm ha hc gp phn tch cc vo vic nng cao cht lng

cuc sng tinh thn v vt cht cho con ngi. - Cung cp cc phng php tng hp cc hp cht mi v cc phng php

o lng hay phn tch cc mu th nghim thnh phn ca mt s cht gy nghin,

gy hi n con ngi , tin on cc cht mi cho cc ngnh khoa hc khc.

Tuy nhin sn phm ha hc cng tc ng li cuc sng ca con ngi khng nh:

lm nhim mi trng nh hng n con ngi, l th phm gy ra mt s bnh

him ngho

1.2.4 Cc khi nim ha hc c bn trong chng trnh ha hc THCS 1.2.4.1. Khi nim v cht - Cht nh l mt dng ca vt cht c khi lng.

- Cht to nn vt th.

- Mi cht c tnh cht nht nh trong iu kin nht nh.

1.2.4.2.Khi nim v hn hp Gm nhiu cht trn ln c tnh cht thay i ty theo thnh phn cc cht c trong hn hp.

1.2.4.3.Khi nim v nguyn t Cc cht u c to nn t nhng ht v cng b, trung ho v in gi l nguyn t.

Ni cch khc nhng phn t to nn phn t chng khng th b phn hy thnh cc phn nh hn bi cc phn ng ha hc.

1.2.4.4 . Khi nim nguyn t ho hc -L tp hp nhng nguyn t cng loi , c cng s proton trong ht nhn - Cc dng tn ti : ring r, t do , ha hp

- Tt c nhng g cu to t cc phn t ca mt hoc vi nguyn t ha hc trng thi lng , rn hoc kh u c khi lng v th tch.

- Cht m tt c cc nguyn t ca n c cng in tch ht nhn.

1.2.4.5. n cht hp cht . Phn t

n cht l nhng cht to nn t mt nguyn t ha hc.


8

- n cht kim loi.

- n cht phi kim.

Hp cht l nhng cht to nn t hai nguyn t ha hc tr ln. Thnh phn

khc vi hn hp, khng th tch cc nguyn t ra khi nhau bng phng php

vt l. Mt hp cht trong ha hc l mt cht c t l c nh ca cc nguyn t

cu thnh v c mt cu to nht nh quyt nh cc tnh cht ha hc. - Hp cht v c: l hp cht c cu to rt n gin nh:H2O, CuO

- Hp cht hu c.

Phn t : l cht i din cho cht , gm mt s nguyn t lin kt vi nhau v th hin y tnh cht ca cht.

+ Phn t khi : l khi lng ca cht phn t tnh bng n v cacbon.

1.2.4.6. Cng thc ha hc - Dng biu din cht gm mt k t ha hc hay hai, bak hiu v ch s

chn k hiu.

- Mi cng thc ha hc ch mt nguyn t ca cht, cho bit nguyn t to ra

cht, s nguyn t mi nguyn t v phn t khi. - ngha: bit c nguyn t to ra cht , s nguyn t trong nguyn t, phn t khi.

1.2.4.7. Ho tr L con s biu th kh nng lin kt ca nguyn t, c xc nh theo ha tr

ca hidro chn lm n v v ha tr ca oxi l 2 n v. c trng cho kh nng nguyn t ca cc nguyn t to thnh hp cht.

1.2.4.8.nh lut bo ton khi lng cc cht - Tng khi lng cc cht sn phm bng tng khi lng cc cht tham gia phn

ng.

- ngha : o Nu bit c khi lng cc cht tham gia th tnh c khi lng sn phm.

o phn bc li cc lp lun khng ng ca tn gio v s sng to th gii.


9

1.2.4.9 Phng trnh ha hc - Dng biu din ngn gn phn ng hai cht ha hc trn nhau to thnh cht mi.

- Cho bit v t l s nguyn t , phn t gia cc cht cng nh tng cp cht

trong phn ng.

- Gm cng thc ha hc cht phn ng v sn phm vi cc h s thch hp.

- C hai v, v tri dng biu th cht tham gia phn ng, v phi dng

biu th cht mi to thnh.

1.2.4.10. Mol - L mt lng cht c cha 6.1023 nguyn t ( phn t) ca cht . - Khi lng mol ca mt cht l khi lng tnh bng gam ca N nguyn t

(phn t ) cht . - Th tch mol ca cht kh : l th tch chim bi N phn t ca cht kh .

1.3. Phn ng ha hc 1.3.1. C s hnh thnh khi nim phn ng ha hc

Phn bit hin tng vt l v hin tng ha hc:

- Hin tng vt l: l mt hin tng cht b bin i m vn gi nguyn l cht

ban u. - Hin tng ha hc: l hin tng c s chuyn ha t mt cht ny thnh mt

cht khc. Hin tng ha hc : l c s ban u ca phn ng ha hc. Phn ng ha

hc l qu trnh bin i cht ny thnh cht khc. Bn cht ca nhng bin i l s vn ng ca cc nguyn t, l s kt hp ca chng to thnh phn t. Rng hn na hin tng ha hc l s phn tch phn t ra nhng nguyn t

sao HS hiu r hn v bn cht ca n l tc dng ca cc lp in t ha tr ca nguyn t, l s thay i chuyn ng ca cc in t ha tr, l s tc dng ca

cc ion mang in , khi tng qut ha kin thc v bn cht ca cc phn ng cn xt mi quan h gia hin tng ha hc vi l hc, v c s lin h gia hin tng


10

ha hc vi sinh vt. Cn nu ln rng phn ng ha hc din ra bao gi cng km

theo hin tng l hc: ta nhit, nh sng. Phn ng kt thc khi c cn bng ha hc.

Du hiu ca phn ng ha hc: to ra cht mi, hay c s chuyn ha nng

lng t dng ny sang dng khc.

Bn cht : cc nguyn t hay ion phn b li , hoc xy ra s chuyn ha ca cc

phn t , lin kt ha hc c thit lp li (to thnh, lm t v bin i lin kt ha hc); khi thng din ra s phn b li cc electron, nng lng b bin i (d tr nng lng ca cc cht ring bit b thay i). [3, tr 55] 1.3.2 Tm quan trng ca phn ng ha hc: 1.3.2.1 Trong gio dc + Nghin cu v phn ng ha hc gip cho vic nghin cu nguyn t, cc hp

cht ha hc. + L khi nim ha hc c bn ph thng.

+ Vic nm vng kin thc v phn ng ha hc s nng cao mc nm l thuyt v ha hc.

+ Gip HS rn luyn k nng, k xo ha hc gp phn quan trng trong vic gio

dc k thut tng hp. + Hiu c nn sn xut ln hin i ni chung, m trong cc phng php

ha hc v ha cht thm nhp vo mi lnh vc. + Hiu c c s khoa hc ca nhiu ngnh sn xut c th.

+ L nn tng vng chc cho vic a to ngh. + Pht trin nng lc nhn thc.

1.3.3.2 Trong thc tin + Khi hiu r c bn cht ca phn ng ha hc th gip cho vic vn dng vo cc giai on trong qu trnh sn xut c d dng v nhanh chng hn.

+ m bo cc qu trnh sn xut theo mun. + Nng cao hiu qu lm vic trong sn xut.

+ Gii thch mt s hin tng trong t nhin nh s ph hy tng ozon.


11

CHNG 2 NGHIN CU S HNH THNH KHI NIM PHN NG HA HC

TRONG CHNG TRNH HA HC THCS 2.1. Cc khi nim thnh phn Bt k h no cng bao gm : cc yu t thnh phn cu to v cu trc (mi lin h). V vy, mun bit c trng ca h thng cc khi nim v phn ng ha hc th trc ht cn xem n gm nhng yu t no, tc l nhng nhm khi nim thnh

phn no v phn ng ha hc to nn h, v th hai l nu r nhng mi lin h no gia cc yu t. Bi, vic hnh thnh phn ng cng chnh l hnh thnh cc

khi nim thnh phn. Trc tin ta s tm hiu cc khi nim thnh phn. Khi m

cc thnh phn trn c hnh thnh th lc hnh thnh phn ng ha hc.

Trong thi i pht trin khoa hc ngy nay, ngi ta hnh dung phn ng ha hc,

nh mt dng chuyn ng khng ngng ca vt cht trong t nhin, tun theo nh lut tng qut v s bo ton vt cht v bo ton nng lng.[4, tr 5-6] 2.1.1. iu kin phn ng L iu kin cn tng phn ng xy ra. Gm cc yu t nh: nh sng,

nhit , xc tc, nng cht tham gia

2.1.2. Du hiu bn ngoi L nhng du hiu biu hin ra bn ngoi thy c bit l phn ng c

xy ra nh : c kt ta , chuyn mu, c cht bay hi 2.1.3. Tc phn ng: + L bin thin nng ca mt trong cc cht phn ng trong mt n v thi gian.

+ Cc yu t nh hng:

- Nng

- p sut - Nhit


12

- Xc tc:l mt cht trung gian, c th lm tng tc phn ng m khng b

tiu th, chng h nng lng kch hot nn c th lm phn ng tin hnh nhanh hn hay xy ra nhit thp hn

- Din tch tip xc

Trong phn ng ha hc mun tng tc phn ng th khi ta tng cc yu t

nh:nng , p sut, nhit , xc tc, din tch tip xc th tc phn ng s

tng nhanh chng.

2.1.4 Cn bng phn ng ( cn bng ho hc) + L trng thi ca hn hp phn ng, ti tc ca hai chiu chuyn ha

ngc chiu nhau, bng nhau.

+ Yu t nh hng :

- Nng

- p sut - Nhit

- Xc tc: Khng lm bin i nng cc cht trong cn bng, khng lm bin i hng s cn bng nn khng lm cn bng chuyn dch. Nu phn ng thun

nghch cha trng thi cn bng th n lm cho cn bng c thit lp nhanh

chng hn. Mt phn ng thun nghch ang trng thi cn bng khi chu mt tc ng

bn ngoi nh: nng p sut, nhit th cn bng s chuyn dch theo chiu lm gim tc ng bn ngoi .

+ Cn bng b chuyn dch khi c s thay i nng cc cht phn ng, thay i nhit, p sut. + Thi gian thit lp cn bng l thi gian t khi bt u phn ng cho ti khi thit

lp c cn bng. + V tr ca cn bng ha hc l t l nng cc cht phn ng t c khi cn

bng, n khng thay i i vi mt cn bng ha hc cho. + Du hiu: c mt ng thi trong hn hp phn ng c cht ban u v sn

phm phn ng. Chuyn ha khng hon ton tt c cht phn ng, hm lng ca


13

cht trong hn hp c nng xc nh. Nng ca cc cht phn ng trng

thi cn bng khng thay i. C kh nng t cn bng ha hc t hai pha[3, tr67] 2.1.5. Nhit phn ng Trong bt k phn ng ho hc hay qu trnh bin ho vt l no ca cht( bay hi, ho lng, v.v) u km theo hin tng pht ra hay thu vo nhit. Lng nhit gi l nhit phn ng.

Nhng phn ng ly nhit t mi trng c gi l phn ng thu nhit.

THCS th ch tm hiu v phn ng ta nhit. Phn ng ta nhit l phn ng ha hc gii phng nng lng di dng nhit.

V th khi nu cc khi nim v phn ng ho hc khng nn ch gii hn phn t

mc kin thc t c trong khoa hc, m cn cn theo di c nhng mc

quan trng nht m cc khi nim t c pht trin trong lch s ca khoa

hc ho hc.

2.2 Nghin cu v phn ng ha hc trong chng trnh THCS 2.2.1. S hnh thnh khi nim phn ng ha hc Ta bit l cht c th bin i thnh cht khc. Khi tnh cht cng thay i,

vy n xy ra khi no v da vo u bit n thay i th phn ng ha hc ra

i s tr li cho cc cu hi . Khi nim phn ng ha hc:

Phn ng ha hc l qu trnh chuyn i vt cht, cc lin kt ha hc trong

cht phn ng thay i v to ra cht mi (sn phm). Qu trnh ny lun km theo mt s thay i nng lng v tun theo nh lut bo ton nng lng. Phn ng ha hc kt thc khi c s cn bng ha hc hay cc cht phn ng c

chuyn i hon ton.

V d : ng Nc v than Ta ni ng phn hy thnh nc v than.

Trong qu trnh phn ng lng cht phn ng gim dn, v lng sn phm

tng dn


14

Phn ng ha hc din ra nh th no

+ Trong phn ng ha hc ch c lin kt gia cc nguyn t thay i lm cho phn t ny bin i thnh phn t khac. Kt qu l cht ny bin i thnh cht

khc. Nu c n cht kim loi tham gia phn ng th sau phn ng nguyn t kim

loi phi lin kt vi nguyn t nguyn t khc.

+ Tin trnh phn ng: tng tc ca cc phn t km theo s chuyn ho cht

c chia lm hai giai on: hot ho v chuyn ho.

- Hot ho: l truyn cho cc phn t mt s nng lng khi va chm c hiu qu cc lin kt gy ra v to thnh cht trng thi hot ng.

- Chuyn ho: t cc cht trng thi hot ng to ra cc hp cht trng thi

cn bng(sn phm phn ng).[3, tr 63-64] Vy khi no phn ng ha hc xy ra?

mt phn ng ho hc xy ra cn phi c s va chm gia cc tiu phn ca cht th mi c phn ng ho hc xy ra. S va chm ny l cn thit to nn

mt tp hp hot ho, c s phn b li gia cc cht tham gia, phn ng khng nhng cc tiu phn ca cht m cn c nng lng cc cht. Thm ch trong thc

hnh phn ng to nhit, thc hin mt hot ng s cp ca phn ng th cng

cn c mt tiu phn, bin i ho hc khng xy ra trong phn t c lp, bi v phn t ny phi cung cp nng lng to ra khng nhng cho cc phn t ca sn

phm phn ng sinh ra t phn t c lp m cn cho cc tiu phn khc na. Ch loi tr nhng thc hnh trong phn ng c nng lng thot ra di dng nh

sng[4,tr7]. Tuy nhin phn ng xy ra th gm cc iu kin c bn nh sau: - Khi cc cht phn ng c tip xc vi nhau. B mt tip xc cng ln th phn ng xy ra cng d.

- Cn un nng n mt nhit no . Ty tng phn ng , c phn ng ch un khi mo phn ng ( phn ng gia S v Fe), hoc un sut thi gian phn ng (phn hy ng ). Tuy nhin c phn ng khng cn un. - C nhng phn ng cn c mt cht xc tc, l cht kch thch cho phn ng

xy ra nhanh hn v gi nguyn khng b bin i sau khi phn ng kt thc.


15

Lm th no nhn bit phn ng ha hc c xy ra?

Bng cch l da vo du hiu c cht mi xut hin, c tnh cht khc vi cht phn ng nh: mu sc, trng thi, s ta nhit v pht nhit

n y th xem nh c bn bit s hnh thnh ca phn ng ha hc.

Nhng tm hiu mt cch khi qut v biu din mt phn ng ha hc xy ra th

ngi ta dng cc cng thc ha hc v dng phng trnh ha hc biu din

ngn gn phn ng ha hc. T gip cho s tm hiu m t mt qu trnh, mt

hin tng m trong c phn ng ha hc xy ra c thun li v hiu mt cch su sc hn v trng thi, thnh phn tham gia, iu kin phn ng

2.2.2 Cc loi phn ng ha hc trong chng trnh ha hc THCS Gm cc loi phn ng sau:

Phn ng ha hp

Phn ng phn hy

Phn ng oxi ha-kh

Phn ng th

Phn ng trao i

2.2.2.1 Phn ng ha hp Trn c s nhng kin thc c bn nh : nguyn t, n cht , hp cht, nguyn tVy vn t ra l nu cc hp cht trong t nhin khng p ng nhu cu

ca con ngi th nh th no ? V th con ngi tm ra cch no t nhng cht n gin to ra nhng cht phc tp hn . n y th phn ng ha hp ra

i p ng nhu cu bc thit lc ny. L phn ng ha hc trong ch c mt cht mi ( sn phm ) c to thnh t hai hay nhiu cht ban u.

Gm cc loi nh:

+ Phi kim tc dng vi phi kim th cho ra oxit phi kim ( nh l P tc dng vi O2).

V d: 4P (r) + 5O2 (k) t0 2P2O5 (k)


16

+ Kim loi tc dng phi kim th to ra l : oxit kim loi (Mg, Na vi O2), mui ( Na vi Cl2).

V d : 2Na + Cl2 t0 2 NaCl

+ Oxit kim loi v oxit phi kim tc dng vi nc cho ra axit v bazo.

V d1: CO2 (k) + CaO (r) t0 CaCO3 (dd) V d 2: SO3 (k) + H2O (h) H2SO4 (dd)

+ Tuy nhin cn m rng thm l oxit vi oxit to ra hai oxit mi (Fe(III) vi CO), oxit vi axit, bazo cho ra mui v nc, phi kim vi mui cho ra mui (trng hp ny th t gp (FeCl2 + Cl2)).

ngha: t nhiu cht n gin to nn hp cht phc tp trong sn xut ha hc phc v cho i sng con ngi. Hiu thm v s ha hp gia nhng cht n gin. Gii thch mt s hin tng trong t nhin t c bin php bo v.

2.2.2.2 Phn ng phn hy Sau khi phn ng ha hp ra i th con ngi c th to ra nhiu hp cht phc

tp hn phc v cho mc ch nghin cu ca con ngi nhng n y con ngi

li mun lt ngc li vn l lm sao t nhng cht phc tp c th hnh thnh nn nhng cht n gin khi ngh ny sinh th khi phn ng phn hy c hnh thnh. Nh vy c th ni phn ng ha hp v phn hy l phn ng thun nghch vi nhau.

- L phn ng ha hc trong mt cht ban u sinh ra hai hay nhiu cht mi. - Gm cc dng : + T mt hp cht ban u to ra sn phm l hai n cht. Hp cht y c

cu thnh t hai nguyn t nh oxit kim loi (HgO) V d : HgO (r) t0 Hg (r) + O2 (k)

+ T mt hp cht ban u cho ra sn phm l hai hp cht . Loi hp cht ny

c cu thnh t ba nguyn t ha hc.

V d : CaCO3 (r) t0 CaO (r) + CO2


17

+ T mt hp cht ban u phn hy ra sn phm gm mt n cht v mt hp

cht. Th hp cht ny c cu thnh t ba nguyn t nh mui ( CaCO3, KClO3 .), bazo (Fe(OH)3, AgOH ch yu t bazo yu).

V d : 2 KClO3 (r) t0 2 KCl (r) +3 O2 M rng thm l c th gp axit yu nh H2CO3

Ngoi ra cn c dng l t mt hp cht ban u b phn hy thnh sn mt n

cht v hai hp cht mi cc phn ng ny cng thng thy : KMnO4, Cu(NO3)2 V d: 2 KMnO4 (r) t0 K2MnO4 (dd) + MnO2 (r) + O2 - ngha: t hp cht phc tp to ra cc cht n gin trong sn xut , gii thch mt s vn t nhin, c th to ra nhng cht tinh khit phc v trong th

nghim, gii quyt vn nng lng cung cp cho cc ngnh khc

2.2.2.3 Phn ng oxi ha - kh Thng qua quan st mt s hin tng chy, hay t chy nhin liu trong sn xut th con ngi nhn thy cc qu trnh u c xy ra phn ng ha hc v c

bit c s tham gia ca nguyn t oxi. ng thi c s cho v nhng oxi trong phn ng. Li dng nhng tnh cht con ngi a chng vo vn dng cc

ngnh khc nhau v t phn ng oxi ha-kh ra i.

Gm cc loi : c s cho nhn oxi, khng c s cho - nhn oxi + Phn ng oxi ho- kh khng c s cho nhn oxi:

V d: 2Na (r) + Cl2 (dd) 2NaCl + y ch xt phn ng c s tham gia ca oxi. Tuy nhin khng v vy m phn ng b hn ch hay thu hp m tip tc pht trin hn khi xt v s thay i s

oxi ha THPT. - Phn ng oxi ha - kh m trong c s xy ra ca phn ng th nh : CuO

vi H2..

V d: CuO (r) + H2 (k) t0 Cu (r) + H2O (l) + Phn ng oxi ha -kh m trong c xy ra phn ng ha hp nh: C, Na

vi Oxi. V d : C (r) + O2 (k) t0 CO2 (k)


18

- S kh: tch oxi ra khi hp cht

- S oxi ha : oxi tc dng vi mt cht - Cht kh: chim oxi ca cht khc

- Cht oxi ha: nhng oxi ha cht khc

L phn ng ha hc trong xy ra ng thi s oxi ha v s kh.

ngha: L c s cho cc qu trnh ha hc, l qu trnh quan trng nht ca thin nhin gip cho qu trnh hp th CO2 trao i cht ca thc vt, gii thch

mt s hin tng trong qu trnh t chy nhin liu, pin, acqui, luyn kim.

2.2.2.4. Phn ng th ngh tm hiu v pht trin phn ng ha hc khng dng y m con ngi cng i su nhiu kha cnh khc nhau v t ra nhng vn mi nh nguyn t ny c th thay th nguyn t kia trong hp cht ca n c hay khng? Hay

to ra hp cht m trong t nhin th khng c , i hi con ngi phi to ra nhng bng cch no? Nhng bc thit trn thc y s ra i ca phn ng th.

- L phn ng ha hc gia n cht v hp cht, trong nguyn t ca n

cht thay th nguyn t ca mt nguyn t trong hp cht. - Gm cc lo: th v c v th hu c

+ Th hu c : y ch xt cc phn ng rt n gin nh metan phn ng vi clo iu kin l nh sng

CH4 (k) + Cl2 (k) as CH3Cl (dd) + HCl (k) + Xt phn ng th v c th gm cc loi sau:

Kim loi vi oxit: cc phn ng nhit nhm nhng c iu kin l cc kim

loi trong oxit phi yu hn kim loi .

V d : Al(r) + Fe2O3 (r) t0 Al2O3(r) + Fe (r ) Kim loi vi axit: iu kin l kim loi phi ng trc H

V d : Zn(r) + 2HCl(dd) t0 ZnCl2(dd) + H2 Kim loi vi mui: iu kin l kim loi mnh hn kim loi trong mui.

Ngoi ra cn c phn ng l H2 vi oxit kim loi. iu kin l kim loi trong oxit phi ng sau hidro, kim loi vi nc ( Fe vi nc cho ra oxit v hidro)


19

V d: Cu (r) + 2 AgNO3 (dd) Cu(NO3)2 (dd) + 2 Ag (r) - ngha:Thng qua phn ng hiu thm v tnh cht ca kim loi mnh, kim loi yu, hidro, to ra nhng cht phc tp m khng cn phn ng ha hp.

2.2.2.5. Phn ng trao i n y th c bn xem nh s khm ph v phn loi phn ng ha hc cng

c bn nhng nhu cu ca con ngi th cng cao, s hiu bit cng nng cao i

hi to ra mt hay nhiu hp cht phc tp, khng cn n phn ng th m t

nhng hp cht phc tp khc cn cho s nghin cu ca con ngi. Bt u h ngh ngay n vn l c th no lm cho cc thnh phn ha hc trong hp cht

trao i vi nhau khng, khi trao i th da trn nguyn tc no? Tt c nhng

nghi vn cng thc y cho cc nh nghin cu tm ra thm mt loi phn ng

mi l phn ng trao i.

- L phn ng ha hc , hai cht tham gia phn ng trao i vi nhau nhng thnh phn cu to to ra hp cht mi.

Gm cc loi : + Ban u ch xt s trung ha gia axit v bazo cho ra mui .

V d : H2SO4(dd) + NaOH(dd) Na2SO4(dd) + H2O(l) + Mui vi axit nhng phi sinh ra mui khng tan hoc c kh. V d : Na2CO3(dd) + H2SO4(dd) Na2SO4(dd) + CO2(k) + H2O(l) + Mui vi bazo nhng mui sinh ra l mui khng tan hoc bazo khng tan. Ta thy rng v sau c s m rng tuy nhin cn tha mn mt s iu kin. V d : CuSO4(dd) + 2 NaOH(dd) Cu(OH)2(r) + Na2SO4(dd) + Mui vi mui sn phm sinh ra c mt mui khng.

V d : BaCl2(dd) + Na2SO4(dd) BaSO4(r) + 2 NaCl(dd) - iu kin xy ra: sn phm to thnh c cht khng tan, hoc cht kh.

- ngha: to ra sn phm cn tng hp t s trao i ca cc cht trong sn xut ha hc, cng nghip, bit thm v tnh cht ca cc axit, bazo, cht rn, dung dch,

cht kh. To nn mi lin h gia cc hp cht axit, bazo, mui


20

Qua nghin cu v s ra i ca cc phn ng th ta thy cc phn ng ra i theo mt h thng phn loi phn ng ha hc nhng mi c bn bc THCS. Mi phn ng s gii quyt v ra i vi nhng iu kin khc nhau. Tuy nhin chng ra

i theo mt trnh t logic, theo s tm hiu , khm ph ca con ngi t hnh

thnh mt cch hon thin . Bn cnh th iu kin x hi cng gp phn khng

nh bi khi iu kin x hi pht trin th s nghin cu ca con ngi cng cao,

cng vi m hn lm cho cc phn ng khng ngng pht trin ton din. Tht vy,

khi nghin cu v mt hin tng, mt qu trnh th con ngi cng xem xt k nhiu kha cnh t m to nn mt h thng phn ng hon thin hn v

thnh phn, tnh cht, cu to, trng thi

2.2.2. M rng phn ng ha hc trong chng trnhTHPT: bc THPT th xt theo s thay i s oxi ha v th trong phn ng ha hp v

phn hy khng c s thay i ca s oxi ha nn chng khng phi l phn ng oxi ha. Cn phn ng th l phn ng oxi ha kh do trong phn ng c s cho-

nhn electron. Sau y ta xt 2 loi phn ng c s thay i c bn nht: Phn ng oxi ha-kh:

Theo thuyt cu to nguyn t th phn ng ny c nh ngha khc :

- S kh : nhn electron ca cc cht khc. - S oxi ha mt cht :l lm cho cht nhng electron cho cht khc.

- Cht kh: l cht nhng electron ( cht b oxi ha). - Cht oxi ha: l cht nhn electron t cht khc ( cht b kh).

Tng s electron do cht kh nhng bng tng s electron m cht oxi ha nhn. L phn ng ha hc trong c s chuyn electron gia cc cht tham gia

phn ng hay phn ng oxi ha-kh l phn ng ha hc trong c s thay i

s oxi ha ca mt s nguyn t. V d: 3Cu+2 + 8HNO3 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O

Phn ng trao i :

L phn ng m trong khng c s thay i s oxi ha trong phn ng, c

m rng thm v phn ng trao i ca cc cht in li.


21

Phn ng trao i trong dd cc cht in li:

+ Xy ra khi c t nht mt trong cc iu kin sau: - To ra cht kt ta

Na2SO4 + BaCl2 2NaCl + BaSO4

- To thnh cht in li yu

AgCl (r) + 2NH3 Ag(NH3)2Cl - To thnh cht kh

CaCO3 (r) + 2HCl CO2(k) + H2O + CaCl2 + Phn ng xy ra trong dd cc cht in li l phn ng gia cc ion.

+ Phn ng thy phn ca mui l phn ng trao i ion gia mui ha tan v

nc lm cho pH bin i. Ch nhng mui cha gc axit yu hoc ( v ) gc bazo yu mi b thy phn.

Ngoi ra THPT xut hin thm mt s phn ng mi cng khng km phn quan trng. N gp phn cng c v pht trin cc phn ng trc. Tuy nhin, ty

tng chng, tng bi m a loi phn ng no cho ph hp cho HS d hiu, hiu qu hc tp c m bo. Mt khc cc phn ng ny ch yu gp ha hu c.

Phn ng cng :

L phn ng ha hc gia n cht v hp cht to ra hp cht phc tp hn.c s dng trong bi: tnh cht- ng dng - iu ch hidro, H2O, halogen,

anken, ankin

CH2=CH2 + H-OH H+, t0 H-CH2-CH2-OH

Etilen ru etylic

iu kin phn ng l: mi trng axit v un nng.Trong phn ng cng H2O cu anken vo lin kt C=C , th tun theo quy tc Mac-cop-nhi-cop. H cng vo C

mang nhiu H, cn OH cng vo C mang t H. Phn ng th:

L phn ng ha hc m c s thay i nguyn t hay nhm nguyn t no . Vn dng vo bi: tnh cht ha hc ca ankan, ancol(lp11), ankin( th kim loi lp11)


22

Xt phn ng th bng ion kim loi:

CH CH + 2[ Ag(NH3)2]OH AgC CAg + 2H2O + 4NH3 Axetilen phc bc mu vng

Do nguyn t H nh vo C mang lin kt ba linh ng hn rt nhiu so vi H

nh vo C mang lin kt i v n, do n c th b thay th bng nguyn t

kim loi. Khi cho C2H2 sc vo dd AgNO3/NH3 th xut hin kt ta vng sau

chuyn sang xm.

Phn ng thy phn :

L phn ng ha hc m c s tham gia ca nc. M rng thm v s thy

phn ca mui trong dung dch in li v c. Vn dng bi: saccarozo, tinh

bt v xenlulozo(lp 12), pptit v protein (lp 12). V d:C12H22O11 + H2O H+, t0 C6H12 O6 + C6H12O6

saccarozo glucozo fruccozo

Khi un nng vi axit th saccarozo b thu phn thnh glucozo v fruccozo

Thc t trong cng ngh trng gng th ngi ta un dd saccarozo vi H2SO4 lm dd kh phc bc amoniac sn xut gng soi. Ngoi ra trong c th

ngi th phn ng trn xy ra nh enzim.

Phn ng trng hp : + L qu trnh lin kt lin tip nhiu phn t nh ging nhau (tng t nhau) to thnh nhng phn t ln gi la polime. Vn dng vo bi : tnh cht -ng dng-iu ch ca anken, ankandien, stiren(lp11) + iu kin : monome tham gia phn ng trng hp phi l: - Nhng hp cht cha lin kt bi trong phn t : CH2=CH2 - Nhng hp cht vng no km bn : CH2-CH2

+ Phn loi :

- Trng hp t mt loi monome to ra homopolime.


23

nCH2=CH2 peoxit, 100-3000C -CH2 CH2- n

Monome Polietilen

Cht tham gia: l etilen c lin kt i

Sn phm l polimeetilen

iu kin cho phn ng: xc tc peoxit, nhit 100-3000C, p sut l

100atm.

- ng trng hp c tng hp ng thi t mt hn hp gm hai hay nhiu

loi monome khc nhau to ra copolime. n CH2=CH-CH=CH2 + n CH=CH2 Na (-CH2-CH=CH-CH2-CH-CH2-)n

Phn ng trng ngng :

+ L qu trnh kt hp nhiu phn t nh to thnh phn t ln . ng thi

gii phng nhiu phn t nh nh : H2O, ancol, hidro, amoniacVn dng vo bi : axit aminoaxit, iu ch v polime(lp 12) + iu kin :Mi phn t monome phi c t hai nhm chc tr ln c kh nng phn ng , cc nhm chc c th ging nhau hoc khc nhau

+ Trng ngng cc monome c hai nhm chc trong phn t to ra polime

mch khng phn nhnh. Trng ngng cc monome c nhiu hn hai nhm chc thu c polime mch phn nhnh hoc c cu to mch khng gian.

V d: nH2N(CH2)5COOH t0 (-NH- [CH2] 5 CO-)n + nH2O Axit aminocaproic nilon-6

Trong mt s trng hp cc cht phn ng tc dng vi nhau to thnh monome trng ngng.

OH OH + CH2=O

Cht phn ng Monome

100atm

C6H5=

C6H5=

t0

CH2OH


24

OH OH

n H+ + nH2O n

Phn ng este ha :

L phn ng gia s kt hp gia axit vi ru hu c.Vn dng bi :

axitcacboxilic, ancol(lp 12) y l phn ng c bit gia ru v axit hu c

CH3-COOH + C2H5OH H+, t0 CH3-COOC2H5 + H2O Axitaxetic ru etylic Etylaxetat

2.3. Nghin cu v vic vn dng phn ng ha hc trong dy hc chng trnh ha hc ph thng 2.3.1. Vn dng trong dy hc ha hc THCS

2.3.1.1. Phn ng ha hp u tin nghin cu bi tnh cht ca oxi(lp 8), c cng c pht trin cc bi : tnh cht ca hidro (lp 8), tnh cht ca kim loi phi kim (lp 9)

a) Khi nghin cu kin thc mi: V d1: 4P (r) + 5O2 (k) t0 2P2O5 (k)

+ Cht tham gia c 2 cht :phi kim P v O2 + Sn phm to thnh 1 hp cht : oxit phi kim P2O5

+ iu kin phn ng: nhit

Kt lun : c hai cht tham gia to ra mt cht gi l phn ng ha hp. T

gip HS hnh thnh phn ng ha hp. b) Cng c li kin thc:

gip HS cng c li phn ng trn bi tnh cht ca Kim loi v Phi kim

s xt: V d 2: 2Na + Cl2 t0 2 NaCl

- Cht tham gia: gm phi kim ( Cl2) v kim loi (Na) - Sn phm: mui NaCl

- iu kin: nhit

CH2OH

CH2-


25

c) Hon thin v pht trin kin thc Phn ng li c pht trin v hon thin hn khi tm hiu bi cc tnh cht ca cacbon.

V d 3: CO2 (k) + CaO (r) CaCO3 (dd) - Cht tham gia : c 2 cht : oxit phi kim( CO2 ) , oxit kim loi (CaO ) - Sn phm sinh ra: mui CaCO3

Vy hnh thnh khi nim phn ng ha hp th gm cc bc sau:

+ Cho HS xt v d nh : 4P (r) + 5O2 (k) t0 2P2O5 (k) + Phn tch v d : thnh phn tham gia, sn phm to thnh, iu kin phn ng.

+ GV nhn xt tr li ca HS v kt lun l phn ng ha hp.

+Cho HS nu nh ngha phn ng hon chnh v GV a vo h thng khi

nim.

+ Hs nu v d khc v hon chnh phn ng. d) Vn dng gii thch cc hin tng trong thc tin:

+ Vn dng ha hc gii thch thc tin nh sau: hin tng sau cn ma th khng kh li trong lnh, hin tng c ma ngha a.

V d : Ti sao sau cn ma ngi ta thng cm thy khng kh trong lnh hn?

Hng dn: Do tri ma th cc kh c nh: CO, CO2 v bic ha ln trong khng kh khi ha tan vo trong nc ma v ri xung t nn khng kh tr nn

trong sch. Mt khc khi tri c sm st nhit rt cao th mt phn oxi trong khng kh bin thnh ozon. Ozon vi hm lng nh c tc dng dit khun gp

phn vo lm cho khng kh trong lnh. CO2(k) + H2O (l) H2CO3 CO (k) + O2 (k) + H2O H2CO3

+ Dng thc tin minh ha cho ha hc: hin tng ma axit , ma c sm st lm cho rung ti tt.

V d : Ti sao ma c sm st th lm cho rung ti tt? Hng dn: Khi ma c sm st sinh ra lung nhit ln nhit l hn 20000C

lm t lin kt ba ca phn t nit. Khi nit s phn ng vi oxi to ra NO ri


26

tip tc kt hp vi oxi to ra NO2 ri gp hi nc to ra axit HNO3 long. Mt

khc trong t c cha cc mui nh: SO42-, CO32- theo nc ma axit ri

xung ha tan vi cc mui trong t to ra mui nitrat cha nhiu m gip cho cy hp th tt lm cho rung la tr nn xanh ti. Dn gian c cu :

La chim lp l u b

H nghe sm chp pht c m ln. N2 (k) + O2 (k ) t0 NO (k) NO (k) + O2 (k) NO2 (k) NO2(k) + H2O (h) HNO3

HNO3 theo nc ma ho tan vo trong t to ra mui nitrat cung cp cht m

cho cy gip cy pht trin.

2.3.1.2. Phn ng phn hy Tm hiu bi: iu ch oxi trong phng th nghim (lp8), phn hy mui (CaCO3, KNO3.), bazo(Cu(OH)2, Mg(OH)2 )

a) Hnh thnh kin thc mi hnh thnh khi nim v phn ng phn hy th cho HS nghin cu phn

ng iu ch oxi

V d1 : 2 KClO3 (r) t0 2 KCl +3 O2 t vn :phn ng phn hy l phn ng ngc chiu li phn ng ha hp

Phn tch v d + Cht tham gia: mui KClO3

+ Sn phm: gm mui clorua( KCl) v phn t O2 + iu kin: Nhit v xc tc l MnO2

Nhn xt s phn tch ca HS c mt cht tham gia v to thnh hai cht. T

cho HS nh ngha phn ng phn hy hon chnh.

GV khi qut a khi nim vo h thng khi nim hc.

Cho HS vn dng: cho v d khc

b) Tip tc cng c v hon thin kin thc: cng c v gip HS hon thin khi nim phn ng th xt tip v d sau:


27

V d 2: 2KMnO4 t0 K2MnO4 + MnO2 + O2

C mt hp cht tham gia phn ng: mui KMnO4

Cht c sinh ra gm ba cht: mui K2MnO4, oxit kim loi MnO2 v n

cht oxi.

Vi iu kin phn ng vn l nhit v xc tc MnO2

V d 3 : CaCO3 t0 CaO + CO2

Sn phm sinh ra khng nhng l mui m cn c th l oxit kim loi CaO v kh CO2. Vi iu kin chung l nhit . Khi n y th HS cng thy s m rng

v a dng ca phn ng phn hy ch khng n thun l to ra mt cht nht nh m n rt nhiu loi.

c) Vn dng gii thch cc hin tng thc tin: + Vn dng ha hc gii thch thc tin: khi cho vin ko bc h vo chai cola th chai si bt tht mnh v bn ln thnh ct nc cao.

V d: V sao khi cho vin bc h vo chai cola, chai nc s si bt tht mnh v bn ln thnh mt ct nc cao?

Hng dn:Trong nc gii kht s c cn bng gia cc cht nh :

HCO3- + H + (aq) H2CO3 CO2 + H2O Khi cho mentos vo nc cola m thnh phn ca n l HCO3- khi thnh phn

ca HCO3- tng ln lm cho cn bng trn chuyn dch sang phi to ra kh CO2. Lng CO2 to ra rt nhiu s to thnh phn lc bn ct nc ln cao.

V d : gii thch hin tng ti sao que dim chy c?

Hng dn: Thn que lm bng g u ca que dim th gm c hn hp Sb2S3 v

KClO3. Cn hai bn ca hp dim th c photpho . Khi que dim c st vo hp

dim c tm P th s sinh ra nhit lm cho phn hy KClO3 khi s gii phng

O2 ri phn ng vi Sb2S3 v th m lm cho que dim bc chy. KClO3 t0 KCl + O2 (k)

+ Thc tin minh ha cho ha hc: V sao khi hn kim loi ngi ta thng

cho amoniclorua ln trn b mt kim loi v nung nng?


28

Hng dn: Ngi ta cho amoniclorua ln trn b mt kim loi v nung nng khi

hn kim loi l do b mt kim loi thng b chuyn thnh lp oxit kim loi. khi nung nng th NH4Cl b phn hy thnh NH3 v HCl. NH3 l mt cht kh n s tc

dng vi oxit ca kim loi yu nh: Cu Cn HCl s tc dng vi oxit ca kim

lai mnh hn nh Mg, Al

NH4Cl (dd) NH3 + HCl 2.3.1.3. Phn ng oxi ha-kh c a vo rt nhiu bi trc nh: tnh cht ha hc ca oxi lp 8 ( tc dng vi phi kim, kim loi), tnh cht ca nc a) Hnh thnh kin thc mi:

y l phn ng rt quan trng v a dng ngay t u th HS tip cn

nhng THCS nn khi xt th cng b thu hp bi ch xt n s cho nhn oxi.

Nhng hnh thnh phn ng cho Hs bit th n bi tnh cht ha hc ca oxi. V d 1: S(r) + O2(k) t0 SO2(k)

Cht tham gia : c hai u l n cht , u l phi kim (S, O2 ) Sn phm l oxit phi kim SO2. iu kin l nhit

Cht nhn oxi l S gi l cht kh v l qu trnh oxi ha

Cht cho oxi l phn t O2 gi l cht oxi ha v l qu trnh kh - T cho HS nh ngha phn ng oxi ha-kh: c c hai qu trnh trn xy ra

ng thi

- Khi qut li v a vo h thng khi nim. ri cho HS vn dng.

b) Cng c v hon thin kin thc mi: Tip tc c cng c v hon thin cc v d phc tp hn mt cht tnh cht ha hc ca cacbon oxit.

V d 2: CO + O2 2CO2

Cht tham gia gm c oxit phi kim CO (cht nhn oxi) v phi kim oxi( cht nhng oxi).

Sn phm l oxit phi kim CO2

V d 3: CO(k) + CuO(r) CO2 (k) + Cu(r)


29

Cht tham gia : gm hai hp cht : oxit phi kim (CO) v oxit kim loi(CuO) Cht nhn oxi l CO

Cht nhng oxi:l CuO

Qua cc v d trn cho thy phn ng oxi ha-kh rt rng khng nhng dng nhng cht tham gia n gin m n cng ngy cng phc tp khi nghin cu v

cc hp cht nh mui, axitMt khc, khi ln cp bc cao hn th n khng xt s

c mt ca oxi m l s cho nhn electron. c) Vn dng gii thch cc hin tng trong thc tin: + Vn dng ha hc gii thch thc tin: V sao c hin tng st g? Hng dn: L do trong khng kh c hi nc, oxi v cacbondioxit y l nhng

yu t lm cho st b g v thnh phn ca g st rt phc tp ch yu l st oxit, st

hidroxit v st cacbonat. 4 Fe (r) + 3 O2 (k) 2 Fe2O3 (k) Fe2O3 (r)+ H2O (l) Fe(OH)3 Fe2O3 (r) + CO2 (k) Fe2(CO3)3

+ Thc tin minh ha cho ha hc: V sao khi h con dao t ln ngn la th

con dao c mu xanh?

Hng dn:Chnh l mn kch gia st v nc. nhit cao st v nc tc

dng vi nhau to nn oxit st Fe3O4 lp lnh mu lam. Chnh n l tm bo v st khng b g.

3Fe + 4H2O Fe3O4 + 4 H2

2.3.1.4. Phn ng th Vn dng vo cc bi: kim loi tc dng vi H2SO4, mui tc dng vi kim loi

a) Nghin cu kin thc mi: gip HS hnh thnh phn ng mt cch d dng th n bi iu ch Hidro xt phn ng:

V d 1: Zn(r) + 2HCl(dd) ZnCl2(dd) + H2 Cht tham gia gm kim loi Zn ( ng trc H trong dy in ha ) v axit HCl ( axit khng c tnh cht oxi ha).


30

Cht to thnh l mui ZnCl2 v gii phng kh H.

Nhn xt: nguyn t ca n cht thay th nguyn t ca hp cht gii phng

ra Hidro. T cho HS nh ngha hon chnh khi nim.

a khi nim vo h thng khi nim phn ng hc.

Cho HS nu v d khc vn dng b) Tip tc cng c v hon thin phn ng th

Phn ng khng dng y m tip tc pht trin v hon thin hn khi xt n cc cht tham gia phn ng phc tp hn:

V d 2: Fe + CuO FeO + Cu

- Cht tham gia: kim loi Fe v oxit kim, loi CuO - Sn phm: oxit FeO v kim loi Cu

Ta thy c s thay th ca nguyn t kim loi Fe cho nguyn t kim loi ca Cu trong oxit. Tuy nhin vi iu kin l kim loi phi hot ng mnh hn kim

loi trong hp cht.

V d 3: Cu(r) + 2 AgNO3(dd) Cu(NO3)2(dd) + 2 Ag(r) Thnh phn tham gia: mui AgNO3 v kim loi.

Cht to thnh : vn l mui Cu(NO3)2 v kim loi Ag. y c s thay th ca cc kim loi ch khng l hidro: nguyn t kim loi Cu

thay th nguyn t kim loi Ag trong dd mui. ng thi kim loi y kim loi

trong mui th cng phi mnh hn kim loi .

c) Vn dng vo thc tin: + Vn dng ha hc gii thch thc tin: Ti sao than t li chy tt hn than

kh?

Hng dn: Than t chy tt hn than kh v trong phn t nc c nguyn t

hidro kt hp vi 1 nguyn t oxi. Khi nc gp than ang bc chy oxi trong phn

t n c s b nguyn t C trong than chim mt nn s sinh ra cacbon monooxit v

hidro. M bn thn hai cht li chy c nn ch c git nc ri vo th la

chy mnh, ta nhit ln.


31

C(r) + H2O(l) t0 CO (k) + H2(k) 2.3.1.5.Phn ng trao i a vo cc bi sau: tnh cht ho hc cu axit, bazo, mui (lp9)

a) Hnh thnh kin thc mi Phn ng ny HS tm hiu sau hn cc phn ng trn n lp 9 mi c tm hiu. Bi trn c s cc phn ng hc xong nhng HS cha bit r v n. Trc

ht hs t tm ra nh ngha phn ng th GV nhc nh rng phn ng c s trao

i thnh phn cu to ha hc vi nhau tuy nhin phi tha mn iu kin phn ng xy ra. u tin xt cc phn ng bi tnh cht ha hc ca mui.

V d1 : BaCl2 (dd) + Na2SO4 (dd) BaSO4 (r) + 2 NaCl (dd) Cht tham gia: dd mui BaCl2 v Na2SO4

Cht to thnh : dd mui NaCl v mui khng tan BaSO4

Vy c s trao i thnh phn cu to ha hc : clo mui 1 trao i vi sunfat ca

mui 2 to ra mui mi trong c mt l cht rn khc vi trng thi ban u ca cht tham gia.

- GV nhn xt s phn tch ca HS gip hiu r v khi nim a ra ban u sau a khi nim vo h thng khi nim phn ng ha hc hc.

- HS cho v d khc vn dng

b) Cng c, pht trin v hon thin kin thc Tuy nhin n khng dng tnh cht ny mui m cng o su hn na v tnh

cht ca axit v bazo. Mt khc, hiu bn cht ca phn ng ny v iu kin phn ng lun xy ra th ta xt thm v d sau:

V d 2: CuSO4 (dd) + NaOH (dd) Cu(OH)2 (r) + NaSO4 (dd) Cht tham gia: dd mui CuSO4 v dd bazo NaOH

Cht to thnh: dd mui Na2SO4 v bazo khng tan Cu(OH)2 Phn ng xy ra c s trao i thnh phn cu to gia sunfat ca mui vi hidroxit ca dd bazo. Cng to ra cng loi l mui v bazo nhng l bazo khng tan, chng

c s khc nhau v trng thi.

V d 3: Na2CO3 (dd) + H2SO4 (dd) Na2SO4 (dd) + CO2 + H2O (l)


32

Thnh phn tham gia c s thay i l: dd mui Na2CO3 v axit H2SO4

Sn phm: dd mui Na2SO4 v cht kh CO2 v H2O lng. Phn ng c s trao i thnh phn cu to ha hc gia 2 dd tham gia: cacbonat

ca mui trao i vi sunfic ca axit to ra dd mui tan v c thm ci mi l c

cht kh bay hi CO2 do gc cacbonat ca mui l ca axit yu nn km bn.

Tm li, y l phn ng trao i xy ra khng gii hn l cng mui m n c

iu kin l sn phm to thnh phi c cht khng tan ( mui, bazo) hoc cht kh bay hiKhi c s trao i thnh phn cu to ch yu l gc axit, bazo. Mt khc th phn ng trung ha gia axit v bazo cng l phn ng trao i.

c) Vn dng gii thch trong thc tin: + Vn dng ha hc gii thch thc tin: ti sao cc bnh cha chy m dp tt

c la?

Hng dn: Trong cc bnh cha chy gm c cc dung dch sau: ng axitsunfuaric H2SO4 c hn kn. Cch bnh thy tinh c 1cm c t mt ci kim,

mt u kim ni vi ng thp.Bn trong ng thp cha dung dch natrihidrocacbonat NaHCO3. Khi dng dp la, dc ngc bnh cu ha ta p nh

ng thp lm cho kim ng thy tinh b v ra, H2SO4 s chy ra v trn ln vi

NaHCO3 s phun ra CO2 v bt. Cui cng l dp c m chy nh s c mt ca CO2.

H2SO4 (dd) + NaHCO3(dd) Na2SO4(dd) + CO2 (k) + H2O(l) + Thc tin minh ha cho ha hc:Gii thch hin tng bn thch cao kh

kim cho t?

Hng dn: nhng vng t b kim th trong t c rt nhiu ion mang tnh cht bazo v vy cn phi kh kim.V th ngi ta chn thch cao CaSO4 kh bt

kim khi CaSO4 s trung ha bt dd mui mang tnh kim Na2CO3 to ra mui trung tnh Na2SO4 v cht rn CaCO3 lm cho t gim mt lng kim

ng k. Nhng nu s dng vi kh kim cho t th v tnh to thm mt lng mui kim cho t khi khng gim tnh kim m cn tng tnh kim cho

t na.


33

Na2CO3(dd) + CaSO4(r) Na2SO4(dd) + CaCO3 2.3.2. Vn dng trong dy hc ha hc THPT THCS th cc phn ng trn theo ho tr ca cc cht tham gia phn ng. Tuy

nhin, chng khng dng ch m tip tc hon thin pht trin ln THPT.

THPT th khng xt ging nh cp 2 m cc phn ng c hiu theo cch khc

l theo thuyt cu to, chng c xt theo s oxi ho ca cc cht tham gia. T

th cc phn ng hon chnh v c bc m rng ng k.

2.3.2.1. Phn ng ha hp ( Bi 26: Phn loi phn ng ha hc v c, Ha hc 10 nng cao) L phn ng m trong s oxi ho ca cc nguyn t c th thay i hoc khng

thay i.

V d 1: Xt phn ng c s thay i s oxi ho

2H2 + O2 2H2O Cht kh: H2 nhng 2electron ( H0 chuyn thnh H+1)

Cht oxi ho: oxi nhn 2electron ( O0chuyn thnh O-2 ) V d 2: CaO + CO2 CaCO3

S oxi ho ca cc nguyn t tham gia phn ng vn khng thay i, vn m bo

ho tr. So vi phn ng ha hp THCS th THPT c khc bit l trong phn ng xt

s thay i c oxi ha.

2.3.2.2. Phn ng phn hy ( Bi 26: Phn loi phn ng ha hc v c, Ha hc 10 nng cao) L phn ng m trong s oxi ho ca cc nguyn t c th thay i hoc khng thay i.

V d 1: 2 KClO3 MnO2, t0 2KCl + 3O2 -Cht kh: oxi nhng 2electron ( 2O-2 O20 + 4e ) -Cht oxi ho: clo nhn 6electron ( Cl+5 + 6e Cl-1 ) -iu kin phn ng: nhit v xc tc l MnO2.


34

V d 2: Cu(OH)2 t0 CuO + H2O S oxi ho ca cc nguyn t vn gi nguyn v m bo ho tr. Nhn xt: THPT th trong phn ng phn hy ngi ta xt s thay i s

oxi ha ca cc cht tham gia. Cn THCS th khng c xt s oxi ha cc cht

tham gia

2.3.2.3. Phn ng oxi ha-kh (Bi 25: Phn ng oxi ha-kh, Ha hc 10 nng cao) y l phn ng quan trng ph bin m HS s gp li khi hc cp bc cao hn. Phn ng ny c tm hiu ring mt bi.V th m mc phc tp ca phn ng

cng nng cao.

V d: 3Cu + 8 HNO3 3 Cu(NO3)2 + 2NO + 4 H2O + Cht kh : Cu . ban u c s oxi ho 0 ri tng ln +2

+ Cht oxi ho : N c s oxi ho +5 ri h xung +2 + HNO3 l cht c tnh oxi ha mnh , y c s trao i electron gia cc cht

to ra qu trnh kh v oxi ho. V d : MnO2 + HCl MnCl2 + H2O + Cl2

Mn+4 + 2e Mn+2

2Cl-1 Cl20 + 2e MnO2 + 4 HCl MnCl2 + 2H2O + Cl2

Cht kh : HCl trong clo l tham gia chnh nhng 1electron Cht oxi ho : MnO2 trong Mn tham gia ch yu nhn 2electron

Tuy nhin theo cc bc lp phng trnh trn th ch c 2 phn t HCl lm cht kh . Cn li 2 phn t HCl li ng vai tr l mi trng. Nhn xt: So vi THCS th THPT khng nhng khc v s thay i s oxi

ha ca cht tham gia m cn nng cao hn v thnh phn tham gia ca cht lm mi trng.Chnh v s phc tp ca loi phn ng ny m ngi ta a ra

cch lp phng trnh phn ng oxi ha-kh v a vo gii rt nhiu bi tp hn.

2.3.2.4. Phn ng th ( Bi 26: Phn loi phn ng ha hc v c, Ha hc 10 nng cao)


35

L phn ng m trong s oxi ho thay i

V d : Cu + 2AgNO3 Cu(NO3)2 + 2Ag - Cht kh : Cu cho 2electron ( Cu0 Cu+2 + 2e ) - Cht oxi ho : Ag nhn 1electron ( Ag+1 + 1e Ag0 ) Nhn xt: Ta thy trong phn ng th bao gi cng c s thay i s oxi ha ca

cc nguyn t. y chnh l s khc bit gia THPT v THCS.

M rng hn l ngoi th kim loi hay H trong phn t th cn c s thay th phi

kim trong mui ca halogen nh:

Cl20 + 2 NaBr-1 2 NaCl-1 + Br02

Cht kh : Brom nhng 1electron

Cht oxi ho : clo nhn 1electron

2.3.2.5.Phn ng trao i ( Bi 26: Phn loi phn ng ha hc v c, Ha hc 10 nng cao) L phn ng trong khng c s thay i s oxi ho

V d : AgNO3 + NaCl AgCl (r) + NaNO3 Ta thy s oxi ho ca cc nguyn t khng thay i m ch l s trao i thnh

phn ho hc.

Nhn xt: ngi ta cng xt theo s thay i s oxi ha cc thnh phn tham gia nhng khng c s thay i s oxi ha ca cc nguyn t.


36

CHNG 3 MT S NHN XT

kin ca gio vin: MU PHIU PHNG VN

1) Theo thy (c) th khi hnh thnh phn ng phn hu th u tin s dng phng php no? V hnh thnh phn ng ra sao?

2) Khi hnh thnh cho HS phn ng trao i th thy (c) gp kh khn g? Cch khc phc ra sao?

3) Trong chng trnh ho hc THCS c 5 loi phn ng vy theo thy (c) th hnh thnh cho HS loi phn ng no l kh nht?

4) Khi hnh thnh 5 loi phn ng ho hc THCS th thy (c) c s dng phng php no chung khng? nu c l phng php no? V sao?

5 ) Khi hnh thnh phn ng ho hp l phn ng u tin m HS lp 8 tip xc. Vy HS hiu c phn ng th thy (c) cn phi hnh thnh nhng kin thc c bn no ?

Kt qu phng vn :

+ Ngi th nht : GV L Trng Giang ang cng tc Trng THCS Thanh Bnh, thy Giang c kin v cc vn trn nh sau: 1) Khi hnh thnh phn ng phn hu th thng u tin s dng cc phng php : quan st ( trc quan ) v vn p.

Cch hnh thnh :

- Tm hiu c im ca loi phn ng - Yu cu HS da trn c im c kt v a ra kt lun v loi phn ng .

2) Kh khn : Cc em phi nh li nhng kin thc hc trc. khc phc th yu cu HS

nhc li kin thc c lin quan trc khi hnh thnh khi nim. 3) Trong cc loi phn ng ha hc th hnh thnh phn ng oxi ha-kh l kh nht.


37

4) Trong cc phng php hnh thnh cc loi phn ng ha hc th phng php trc quan ( kt hp phng tin hin i ) v vn p l chung nht v cc em c th thy mt cch trc tip c im ca loi phn ng t a ra kt lun

v khi nim ca phn ng gip cc em hiu su hn, nh lu hn.

5) hnh thnh khi nim phn ng ha hp th cn phi cho HS nhng kin thc c bn nh : cht, k hiu ha hc, n cht, hp cht, cht tham gia, cht sn phm,

cch vit phng trnh phn ng, cch vit cng thc ha hc, bit cch c phng

trnh phn ng.

+ Ngi th hai : GV L Tr Tin cng tc Trng THCS Thanh Bnh c kin v mt s cu hi trn l:

1) Phng php u tin l m thoi gi m, din gii, quy np cui cng dn n kt lun ca khi nim. Dn dt t khi nim c bn, ly v d thc tin, n khi

nim kin thc ha hc. 2) Kh khn: khi nim v cc loi phn ng ha hc trc cha nm vng, v c th l qun kin thc c nn dn n tip thu kin thc mi khng c ch ng. 3) Phn ng oxi ha-kh l kh nht v trong phm vi lp 8,9 ch trong gii hn l cht kh ( c th l H2 ) v oxi ha l CuO v PbO nhng thc t k c nhng phn ng khng phi l H2 hoc CuO cng xy ra qu trnh cho nhn electron rt phc tp nn m rng cn nhiu.

4) Phng php chung l trnh by bng hnh nh trc quan v khng gian.Cc khi nim v thc t.

5) Cc kin thc c bn cn vng hnh thnh khi nim thuc v nhiu yu t : nguyn t, cht, phn t, trng thi Thng qua hai kin trn cho ta thy r rng mi GV c phng php , cch thc hnh thnh khi nim phn ng ha hc khc nhau cng nh trnh chuyn mn v s phm. Nhng c im chung y l cc GV u dc trn c s kin

thc ban u, cng nh c s lin h gia kin thc c v mi lun to nn mt xch qua li.


38

ng thi cc GV u nhn thy s kh khn khi hnh thnh phn ng cho HS

lp u tin ( lp 8). c bit l phn ng oxi ha-kh l c nhiu vn cn phi gii thch v lm sng t nhng HS th cha c s t duy su sc v ha hc

lp u tin ny. Chnh v vy m phng php ca GV cng phi linh hot,

m bo logic gip cho qu trnh t duy, sng to, chim lnh kin thc mt cch

ch ng ca HS c pht huy ti a. Bn cnh , cng cn phi to nim tin

cho HS vo thc nghim khoa hc. Nhng vn ny i hi ngi GV ngy

cng phi n lc v khng ngng cung cp kin thc cho bn than p ng nhu cu x hi ngy nay.

kin ca ngi nghin cu: 1) hnh thnh phn ng phn hu th u tin s dng cc phng php: t v gii quyt vn , din gii, vn p sau dn dt i n khi nim. Nn da

trn c s khi nim phn ng hc trc dn dt cho HS hiu bn cht ca phn ng ri mi hnh thnh khi nim.

2) Khi hnh thnh phn ng ha hc trao i th kh khn thng gp nht l : HS cha hiu r v cc kin thc c bn trc cng nh cha c s lin kt gia

kin thc c v mi, s t duy ca HS cn cha chnh xc, kin thc tip thu mt

cch b ng c bit cha c s hng th vi ha hc. khc phc tnh trng ny th vic u tin l cho HS thy r vai tr ca ha hc lm cho HS hng th vi ha

hc, ri t la chn nhng phng php , hnh thc hot ng sao cho ph hp v t kt qu.

3) Phn ng kh hnh thnh nht l phn ng oxi ha-kh. Bi y l loi phn ng qu mi m vi HS m xt phm vi nhng kin thc cn hn hp nh phn ng ca CuO, PbO vi H2 v th m kh c th gip HS hnh dung cng nh hiu c phn

ng mt cch trn vn v y . 4) Phng php chung cho cc lai phn ng ho hc: trc quan tm ti, m thoi kt hp vi phng tin hin i. Bi ngy nay vi s pht trin ca cng ngh thng tin v la tui ca HS THCS th thch khm ph tm ti nhng ci mi l

vi nhng phng php cng lm cho HS c s am m v ham hc hn.


39

5) hnh thnh khi nim phn ng ha hp l g? Th GV phi cho HS cng c li nhng kin thc c bn ban u: cht, n cht, hp cht, cng thc ha hc t t vn v mi quan h gia cc kin thc gip HS hiu v

phn ng ha hc mt cch ton din. ng thi cng lm nn tng cho cc loi

phn ng ha hc sau.


40

KT LUN V KIN NGH I. Mt t c:

- Qua nghin cu tham kho cc ni dung chng trnh trong SGK THCS, THPT v cc ti liu c lin quan n ti th bi nghin cu c bn gii quyt

c cc vn t ra ban u : H thng cc kin thc ph thong, cc khi nim

trong chng trnh ho hc ph thng, phn ng ho hc, cc khi nim thnh phn,

nghin cu v phn ng ha hc trong chng trnh THCS, nghin cu v vic vn

dng phn ng ho hc trong dy hcph thng - ti ch mi hon thnh c nhng vn c bn

- ti ch mi kho st ban u mt s kin ca GV THCS b mn ha hc v cc vn xoay quanh ti. ng thi ngi nghin cu cng a ra kin ca bn thn v cc cu hi trn nhng ch mang tnh cht c bn.

II. Mt hn ch:

- Do hn ch v mt thi gian v iu kin tm hiu thc tin nn ti cha

hon thin trit . ng thi, nng lc bn thn cn thp v th m mc hiu bit cc vn ca ti cn gp nhiu kh khn.

- Mt khc cha c s tm hiu cc vn ca ti cc trng mt cch c

th ngay t lc lm ti. T lm cho ti cha st vi thc tin , tin cy cha cao.

- Bn cnh , tham kho kin cc GV cn nhiu hn ch v s lng cu hi phng vn cng nh cu hi phng vn cha cht ch. Lm cho cc cu vn trong

bi nghin cu khng mch lc.

III. xut- kin ngh: - Khi dy cc khi nim v phn ng ho hc th GV cn la chn phng php

sao cho thch hp nht, gip HS cng c li kin thc hc to mi quan h khng kht gia kin thc mi v c, hnh thc t chc khng gy nhm chn , gip

HS c cch hc da trn c s kin thc c bn t duy hiu c bn cht ca kin thc mi t chim lnh kin thc mt cch ch ng.


41

- Mt khc khi dy kin thc phn ng ho hc th GV cn phi lin h nhiu vi

thc t HS thy r mi lin h gia l thuyt v thc tin . Thng qua , gip HS vn dng vo thc t i sng. T HS s thy c tm quan trng ca ho

hc v tin vo thc nghim khoa hc m c th l b mn ho hc.

- Ni dung chng trnh phi cho HS tip xc nhiu phng trnh phn ng hn

HS hnh dung v phn ng ho hc mt cch ton din cng nh hiu mt cch

khi qut hn v phn ng ho hc. Do HS mi tip xc vi ho hc nn kh nng

hiu v ho hc gp nhiu kh khn v lng tng khi gii bi tp. V vy bt buc GV cn c phng php hnh thnh nhng kin thc ho hc ni chung v v phn

ng ho hc ni ring mt cch r rng.


42

TI LIU THAM KHO 1. Nguyn Cng- Nguyn Mnh Dung, Phng php dy hc ho hc 1,

NXBGD, H Ni, 2002, tr 68-69 2. Nguyn Cng- Nguyn Mnh Dung, Phng php dy hc ho hc 2,

NXBGD, H Ni, 2002

3. Ksomme, H thng ho kin thc ho hc, NXBGD, 1981, tr 55,63-64,67 4. Trn Ngc Nm, Hnh thnh khi nim phn ng ho hc, NXBGD, 1981,

tr5-7 5. L Xun Trng, Nguyn Cng, Tt Hin, Ho Hc 8, NXBGD, H Ni,

2004

6. L Xun Trng, Cao Th Thng, Ng Vn V, Ho Hc 9, NXBGD, H Ni, 2005

7. L Xun Trng, Ho Hc 10 Nng Cao, NXBGD, 2006 8. L Xun Trng, Nguyn Hu nh, Ho Hc 12 Nng Cao, NXBGD, 2008

9. L Xun Trng, Ho Hc 11 C Bn, NXBGD, 2007 10. http://hoahoc.com


Documents

LV Nghien Cuu Su Hinh Thanh Khai Niem -Phan Ung Hoa Hoc- Trong Chuong Trinh HH THPT