MADDE VE ATOM

FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ

MADDE VE ATOM


MADDENİN YAPISI VE ATOM


Madde, atom adı verilen taneciklerden oluşur.Atom maddenin yapı taşıdır.Atomun yapısında proton, nötron ve elektron bulunur.ProtonProton ve nötronnötron atomun çekirdeğinde yer alır. ElektronElektron ise çekirdek etrafında dolanır.

ATOMUN YAPISI VE GÖSTERİMİ


Atomu oluşturan taneciklerin belli Atomu oluşturan taneciklerin belli başlı özellikleri vardır:başlı özellikleri vardır:Elektron:Elektron: Atomun çevresinde çok Atomun çevresinde çok büyük hızla dönen hareketli negatif yüklü büyük hızla dönen hareketli negatif yüklü taneciktir.Kütlesi yok denecek kadar azdır.taneciktir.Kütlesi yok denecek kadar azdır.Proton:Proton: Atomun çekirdeğinde bulunur. Atomun çekirdeğinde bulunur. (+) yüklü bir parçacıktır. Kütlesi elektronun (+) yüklü bir parçacıktır. Kütlesi elektronun 2000 katıdır.2000 katıdır.Nötron:Nötron: Atomun çekirdeğinde bulunur. Atomun çekirdeğinde bulunur. Kütlesi hemen hemen protona Kütlesi hemen hemen protona eşittir.yüksüz bir taneciktir.eşittir.yüksüz bir taneciktir.



?Her element atomlardan ?Her element atomlardan oluşmaktadır ve her atomda oluşmaktadır ve her atomda proton,nötron ve elektronlar proton,nötron ve elektronlar vardır.Fakat elementlerin vardır.Fakat elementlerin birbirinden farklı özelliklere birbirinden farklı özelliklere sahip olmasının sebebi ne sahip olmasının sebebi ne olabilir?olabilir?


Atomda farklı sayıda Atomda farklı sayıda proton,nötron ve elektronlar proton,nötron ve elektronlar

bulunabilir.bulunabilir.Bu durum elemente farklı Bu durum elemente farklı

özellikler kazandırır.özellikler kazandırır.


Bir atomdaki proton ve elektron sayıları birbirine eşitse bu atoma

nötr atom denir. Nötr atomda (+) ve

(–) yükler birbirine eşittir. Nötr atomda, p = e ’dir.

Nötr Atom:


(–) yüklü atom:(–) yüklü atom:

Eğer bir atom dışarıdan elektron Eğer bir atom dışarıdan elektron alırsa, (–) yük sayısı (+) yük alırsa, (–) yük sayısı (+) yük

sayısından fazla olur. Bu durumda sayısından fazla olur. Bu durumda atom (–) yüklü olur.atom (–) yüklü olur.


(+) yüklü atom:(+) yüklü atom:Eğer bir atom bir elektronunu Eğer bir atom bir elektronunu

kaybederse, (+)kaybederse, (+)yük sayısı (–) yük sayısından fazla olur. yük sayısı (–) yük sayısından fazla olur.

Bu durumdaBu durumdaatom (+) yüklü olur.atom (+) yüklü olur.


ELEMENT-BİLEŞİK-MOLEKÜLELEMENT-BİLEŞİK-MOLEKÜL


MADDE

SAF MADDELER KARIŞIMLAR

ELEMENTLER BİLEŞİKLER


Maddelerin Sınıflandırılması

Madde

Saf Olmayan MaddelerSaf (Arı) Maddeler

Element Bileşik HomojenKarışım(Çözelti)

HeterojenKarışım

1. Emülsiyon2. Süspansiyon3. Aeresol


ELEMENTLERELEMENTLER

Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere “element” denir.

Örnekler : Demir, bakır, gümüş, altın, oksijen, hidrojen, iyot ve karbon birer elementtir.

* Farklı cins atomlar içeren maddeler, element Farklı cins atomlar içeren maddeler, element olamaz.olamaz.


• Demir ya da bakır parçası da ardışık olarak yeterince bölünmeye devam edebilseydi resimlerde gördüğümüz atomları elde edecektik.

• ELEMENTLERDEKİ ATOMLAR TEK ELEMENTLERDEKİ ATOMLAR TEK ÇEŞİTTİR.ÇEŞİTTİR.


ELEMENTLERDEKİ ATOMLAR TEK ELEMENTLERDEKİ ATOMLAR TEK ÇEŞİTTİR.ÇEŞİTTİR.



Hidrojen,oksijen,iyot gibi bazı elementler kümeler halinde Hidrojen,oksijen,iyot gibi bazı elementler kümeler halinde bulunur.bulunur.Bu atom kümelerine Bu atom kümelerine MOLEKÜLMOLEKÜL denir. denir.


Element Modelleri

• Element Modeli

• Element Molekül Modeli1 2


-Saf ve homojen maddelerdir .

-En küçük yapı taşları atomdur.

-Kimyasal ve fiziksel yollarla daha basit parçalara ayrıştırılamaz.

-Tabiatta oda sıcaklığında üç halde de bulunur. • Elementlerdeki atomlar tek çeşittir.• Elementler saf maddelerdir.

Elementlerin özellikleriElementlerin özellikleri


BİLEŞİKLER BİLEŞİKLER

• Farklı cins atomlardan oluşan saf Farklı cins atomlardan oluşan saf maddelere “bileşik” denir.maddelere “bileşik” denir.

• Doğada; tuz, su, sabun, şeker, alkol gibi farklı cins atomlar içeren pek çok madde vardır.


Bileşikler atomların birleşmesiyle oluşur.


Bileşik Nedir?Bileşik Nedir?• Değişik cins atomlardan

(taneciklerden ) oluşan saf maddelere bileşik adı verilir. Elementler birbirine bağlanarak bir araya gelirler ve kümeler oluştururlar.

+

Hidrojen elementi Oksijen elementi Su bileşiği


24

Bileşik ModelleriBileşik Modelleri

Bileşik Modeli Bileşik Molekülü


MOLEKÜLLERMOLEKÜLLER • Birden fazla atomun bir arada bulunduğu

atom gruplarına “molekül” denir.

Moleküller 2’ye ayrılır :Moleküller 2’ye ayrılır :

• Element molekülü

• Bileşik molekülü


ELEMENT MOLEKÜLLERİ ELEMENT MOLEKÜLLERİ

• Aynı cins atomlardan oluşan moleküllere “element molekülü” denir.

• Element moleküllerine örnekler :Element moleküllerine örnekler :


BİLEŞİK MOLEKÜLLERİ BİLEŞİK MOLEKÜLLERİ • Farklı cins atomlardan oluşan moleküllere

“bileşik molekülü” denir.

• Bileşik moleküllerine örnekler :Bileşik moleküllerine örnekler :


KİMYASAL BAĞLAR


Kimyasal Bağlar

Aynı ya da farklı cins atomları bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağlar denir. Pek çok madde farklı element atomlarının birleşmesiyle meydana

gelmiştir. Helyum, neon, argon gibi soy gazlar başka atomlarla bileşik

yapmadan tek atom hâlinde bulunur.Soy gazların dışındaki diğer element atomları son yörüngelerindeki elektron sayısını soy gazlara benzetip

kararlı hâle geçmek isterler.Helyum (He) atomunun tek yörüngesi vardır ve iki elektronu bulunur. Ne, Ar, Kr, Xe, Rn gibi diğer soy gazların son

yörüngelerinde 8 elektron bulunur.Atomların son yörüngelerini 8 elektrona tamamlamalarına oktete ulaşma adı verilir. İki elektronlu

helyuma benzemeye ise dublete ulaşma adı verilir.



11Na, 1 e– vererek 10 elektronlu neona benzer. 3Li, 1 e– vererek helyuma benzer. 9F, bir elektron alarak 10 elektronlu neona benzer.

1A, 2A ve 3A grubu elementleri elektron vererek soy gaz kararlılığına ulaşır. 5A, 6A, 7A grubu elementleri ise elektron alarak soy gazlara benzerler.Kimyasal bağlar iyonik ve kovalent olmak üzere ikiye ayrılır.

Örneğin;


(+) ve (–) yüklü taneciklerin (iyonların) elektriksel çekim kuvvetinden doğan bağa iyonik bağ denir. İyonik bağ yapan atomlardan elektron veren (+) yüklü, elektron alan (–) yüklü iyon olur. Yemek tuzu, sodyum ve klor atomlarının iyonik bağ yapmasıyla oluşur. Atom numarası 11 olan sodyum (Na) atomu, atom numarası 17 olan klor (Cl) atomuna elektron vererek iyonik bağ oluşturur.

İyonik bağ:


Sodyumun (Na) Na+ iyonuna dönüşmesi:11 elektronlu sodyum atomu 1 elektron vererek 10 elektronlu neona benzer.17 elektronlu klor atomu 1 e– alarak 18 elektronlu argona benzer ve kararlı yapıya geçer.

Sodyum ve klor atomları, arasında iyonik bağ yaparak Sodyum klorür (NaCl) bileşiğini oluşturur.Na + Cl Na+1 + Cl–1 NaCl


Atomlar arası bağ oluşurken en dıştaki elektronlar görev alır. İyonik bağ yaparak oluşan maddelere iyonik yapılı maddeler denir. Metallerle ametaller iyonik bileşik oluştururlar.

İyonik bileşikler oda şartlarında genellikle katı hâlde ve kristal yapıda bulunur. Sert ve kırılgan bir özelliğe sahiptir. İyonik kristaller katı hâlde elektrik akımını iletmez fakat sulu çözeltilerinde iyonlarına ayrışır ve elektrik akımını iletir.Yemek tuzu iyonik bağlı bir bileşiktir ve kristal yapıdadır.


Kovalent Bağ Bazı element atomları kararlı yapıya ulaşmak için son yörüngedeki bazı elektronlarını ortaklaşa kullanırlar.Atomlar arasında elektronların ortaklaşa kullanılmasıyla oluşan bağa kovalent bağ denir. Kovalent bağlar ametal-ametal elementler arasında oluşur.Örneğin iki hidrojen atomu elektronlarını ortaklaşa kullanarak aralarında kovalent bağ oluşturur. Böylece her bir hidrojen atomu helyumun kararlı yapısına ulaşır

Hidrojen gibi bir çok ametal başka ametallerle birleşerek ametal bileşik oluştururlar. CO, OH2, NO2, CO2 bunlardan bazılarıdır.


Molekül Kovalent bağlı bileşiklerin en küçük birimi bir moleküldür.Moleküller maddenin tüm özelliklerini gösterir ve bağımsız olarak hareket edebilir. Aynı cins atomlardan oluşan moleküllere element molekülleri denir.O2, H2, F2, N2 element molekülleridir. Bunlar bileşikdeğildir.Farklı cins atomların molekülleri bileşik moleküllerini oluşturur. OH2, CO2, NH3 bileşik molekülleridir.X2 2 adet X atomu kovalent bağ yaparak X2 molekülünü oluşturmuştur.Y3 3 adet Y atomu kovalent bağ yaparak Y3 molekülünü oluşturmuştur.


Oksijen (O2) molekülünün bağ yapısıOksijenin son yörüngesinde 6 elektron vardır. Bir oksijen atomu son yörüngesindeki 2 elektronunu başka bir oksijen atomunun son yörüngesindeki 2 elektron ile ortaklaşa kullanır. Böylece herbir oksijenatomunun elektron dizilişi kararlı 10Ne atomuna benzer.Oksijen atomlarının kovalent bağ yapması sonucunda her birinin çevresinde 10 e– dolanır.


Su molekülünün bağ yapısıBir su molekülü iki hidrojen ve bir oksijen atomunun kovalent bağ yapması sonucu oluşur.Hidrojen atomlarından her biri kendi elektronunu oksijen atomunun bir elektronu ile ortaklaşa kullanır.Böylece hidrojen atomları kararlı helyuma benzerken,oksijen atomu da kararlı neona benzer.

Bir su molekülü 2 hidrojen ve 1 oksijen atomundanoluştuğu için, su molekülü OH2 şeklinde yazılır.


Karbon dioksit molekülünün bağ yapısıKarbonun elektron dizilişi 2 ) 4) şeklindedir.Karbon kararlı hale gelmek için 4 elektrona ihtiyacıvardır. Bu yüzden karbon oksijen atomlarıylakovalent bağ yapar. Her bir oksijen atomu 2 şerelektronunu karbonun 2 elektronu ile ortak kullanarakkararlı neon yapısına ulaşır.Dikkat edilirse CO2 molekülününkovalent bağlı yapısında her bir atomun çevresinde toplam 10elektron vardır. Yani hepsi neonun kararlı yapısınabenzemiştir.


Polar Kovalent BağHCl, H2O, NH3 gibi moleküller farklı cins atomlardan oluşmuş moleküllerdir. Burada atomların çekirdekleri farklı büyüklükte olduğundan ortaklaşa kullanılan elektronlara uygulanacak çekim kuvveti de farklı olacaktır.Örneğin; H’nin 1 protonu varken O’nun 8 protonu vardır. H ile O arasında ortaklaşa kullanılan elektronlar sizce oksijen tarafına daha çok çekiliri. Bu durumda oksijen tarafında (–) yük miktarı artacak, hidrojen tarafında ise azalacaktır. Böylece çok çeken (oksijen) taraf daha negatif, az çeken (hidrojen) taraf daha pozitif yüklü olur. Yani molekülde bir kutuplaşma olur.Elektronların farklı miktarda çekilmesi sonucu meydana gelen bağa polar (kutuplu) kovalent bağ adı verilir. HCl, H2O, NH3’te polar kovalent bağ vardır.


Apolar Kovalent Bağ O2, N2, H2 molekülleri aynı cins atomlardan oluşmuş iki

atomlu moleküllerdir. Bu moleküllerde ortaklaşa kullanılan elektronlar her iki atom çekirdeği tarafından eşit oranda çekilir. Çünkü çekirdek yükleri aynıdır. Bu

şekilde atomlar arasında elektronların eşit oranda çekilmesiyle oluşan bağa apolar kovalent bağ denir.

Apolar bağ kutupsuz bağ demektir.


İyonik Bağlı Bileşiklerde Kristal Yapıİyonik bağlı bileşiklerde iyonlar birbirini en kuvvetli şekilde çekecek bir düzen içinde dizilirler. Böyle düzenli birleþen atomlardan kristal yapı adını verdiğimiz düzgün geometrik şekiller oluşur. Yemek tuzunun kristal yapısı buna örnektir.Yemek tuzundaki (NaCl) kristal yapı, şekildeki gibidir.


HAZIRLAYAN:RUKİYE TUNCERTAN

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ 2. SINIF 1. ÖĞRETİM

091802039

Documents

MADDE VE ATOM