Мултимедиялни културно-политични часопис за младих число 9-10 / септембер – октобер 2014. / цена: 100 динари

MAKCD18:

● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

2 \\ МАК 9-10/2014

З м и с т

03 А.Медєши: Рецензия

04 С.Надь: Виберанки НС 2014

06 М.Буила: Совит студентом

07 Б.Ройко: Дзе толеранция?

08 Т.Ходак, М.Зазуляк: Младежски лїстини

10 С.Колошняї: Репортажа-Єгипет

12 С.Чапко, Й.Ноґавица: Ноц босоркох

13 А.Русковски: PewDiePie

14 Ц.Надь: Интервю С.Палєнкаш

16 ДрШукс: Култура як лїк2

17 О.Раґаї, И.Горняк: Поезия

18 Т.Ґовля, М.Колошняї : Репортажа

20 А.Живкович: Интервю П.Москаль

22 С.Виславски: Есей

Виберанки за нови национални совити меншинох буду отримани 26. октобра. Руснаци, як и пред штирома роками, ознова можу директно виберац членох Совиту, як и 16 други национални меншини. Висц гласац можу шицки полнолїтни Руснаци, хтори уписани до окремного виберацкого списку, а кед вам ище вше нє найяснєйше цо то национални совит и яка його функция, презнайце ше на шлїдуюцих бокох МАК-у.

Як и на прешлих, и на тих виберанкох участвую и млади. Вони кандидати на даскелїх лїстинох, а єст и два, лєм младежски лїстини. Їх творя представителє младежи зоз наших местох, рижних професийох, интересованьох и возростох. МАК, як часопис хтори заступа интереси младих, представи вам тоти два лїстини, з наглашеньом же наш часопис нє потримує анї єдну лїстину, алє привитує младих хтори ше сцу уключиц до дружтвеного живота нашей заєднїци.

Тиж так, МАК поволує шицких младих же би вихасновали свойо гражданске право, вишли на виберанки, и гласали по своєй совисци.

З прешлима трома числами вишли музични компакт диски, а у тим ше находзи штварти – live албум Петера Москаля Моския зоз Словацкей, з назву “Панкпоп”.

МАК Мултимедиялни културно-политични часопис за младих

issuu.com/mak.magazinemakmagazine.bandcamp.comFacebook: MAK MAGAZINEmak.magazine@gmail.com

Число 9-10/2014септембер – октобер

Директорка:Мартица Тамаш

Oдвичательна редакторка:Мая Зазуляк

Помоцнїци редакторки:Сенка НадьЦецилия Надь

Дизайн и компютерски обробок:Златко Емейди

Лекторка:Блажена Хома-Цветкович

Насловни бок:Златко Емейди

Видава НВУ “Руске слово” Булевар ошлєбодзеня 81/VII21 000 Нови Сад

Жиро рахунок:160-923244-82Интеза банка, Нови Сад

Друкує “Maxima graf”Петроварадин

CIP – Каталогизација у пубиликацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

008+32(=161.2) (497.113)

MAK : културно-политични часопис за младих / редакторка Мая Зазуляк. – Рок 1, ч. 1 (1972) - . – Нови Сад :Руске слово, 1972-. – Илустр. ; 28 cm

ISSN 0350-8080

COBISS.SR-ID 15945730

И ТВОЙ ГЛАС ВАЖНИ

МАК 9-10/2014 // 3

Андреа МедєшиМузична рецензия Москийового албума “Панкпоп”

ЕНЕРҐИЧНОСЦ, ФРАНТОВЛЇВОСЦ, БАВИСКО З НОТАМИ

Албум “Панкпоп” представя комбинацию Москийових авторских, як и народних писньох обробених у акустичним аранжману. На албуме єст 18 писнї зняти наживо – перша часц знята на фестивалє “Zvuky Zemplína 4” у клубе “!FreeDom” у Михаловцох, у Словацкей, док друга часц писньох знята у керестурским “Бомбаю”.

Енерґичносц, франтовлївосц, бависко з нотами... слова з хторима бизме найблїжей могли описац тот Москийов албум.

Тото цо, верим, велїх на перше слуханє зацикави, то диялект на хторим писнї написани. Слово о виходнярским диялекту, хтори, по моїм думаню, у велькей мири розумлїви за нас, Руснацох, та праве прето виволує и приємне чувство националней блїзкосци.

Кантавтор Петер Москаль, свойо писнї кладзе до панк-поп жанру, цо цалком прилаплїве, з оглядом же у нїх обачлїво заступени швидки панк темпо, швидке менянє акордох, гласна ґитара зоз додатками поп мелодийох, як и лирских темох. Писнї маю подобни ритем, вокална способносц солидна, а тексти добре обдумани, поетични, духовити.

На албуме, такой на його самим початку, видвоєла бим праве першу писню як подполну. То прекрасна балада “Buchaňec”, у хторей складно здружени идилични, носталґични, критицки, покус франтовлїви текст о прешлих часох, зоз нїжну, романтичну мелодию. Шлїдуюци писнї рушаю по другей драги и приноша покус нєобчековани мотиви. То писнї у хторих тексти покус провокативни, хтори на

сатирични способ приказую видзенє сучасного дружтва и окруженя у хторим жиєме, алє и тексти зоз руралну тематику хтори нїяк нє цудзи Руснацом (“Idz tlučic”, “Tak zrob”, “Da śe”, “Trachtor”…). Aлбум одлично “заокружени” зоз седем писнями, од хторих три барз добре познати и часто шпивани и на тих просторох (“Šaľena ja bula”, “Vež ti zajdu”, “A od Prešova”).

Тото цо дава окремну чаривносц цалому компакт диску то и приємни амбиєнт хтори себе ясно можеме предочиц слухаюци писнї. Мали, интимни швет зоз вибранима людзми, вирни фани, хтори зоз каждим стихом провадза виводзача, кляпкаю и наздравяю после каждей вишпиваней писнї.

И на концу, албум би вшелїяк требали преслухац любителє швидкого, енерґичного звука, веселей и позитивней атмосфери, бо “Панкпоп” Петера Москаля Моския ма “душу”, и праве то його найвекша вредносц.

4 \\ МАК 9-10/2014

Сенка НадьПо конєц рока будземе мац нови состав Националного совиту Руснацох

Виберанки за нови состави националних совитох националних меншинох, та так и Националного совиту Руснацох, буду отримани 26. октобра. Руснаци буду мац нагоду виберац зоз даскелїх лїстинох, од хторих буду и два младежски. Задаток нових членох Националного совиту будзе же би ше у идуцих штирох рокох старали о витворйованю правох и очуваню идентитету рускей националней меншини.

На основи анкети котра поробена за потреби того тексту, визначело ше заключенє же млади барз мало знаю о националних совитох националних меншинох. Понеже нашо медиї провадза активносци Националного совиту, Руснаци знаю же вон постої и хто його члени, алє нє и цо його улога, медзитим, мало з нїх то явно и признаю.

Национални совит представя националну меншину и стара ше о витворйованю єй правох, насампредз у штирох обласцох: култури, образованю, информованю и урядовим хаснованю язика и писма. Його мандат тирва штири роки, а число членох националного совиту ше

одредзує у зависносци од того кельо припаднїкох ма одредзена национална меншина спрам остатнього попису жительства. То значи – векша национална заєднїца ма и вецей членох, найменєй их може буц 15, а найвецей 35. Национални совит Руснацох ма 19 членох, од чого у дотерашнїм зволаню бул лєм єден представитель младих. Понеже улога националного совиту же би ше старал преважно о штирох обласцох, вон ма и окремни одбори за културу, образованє, информованє, урядове хаснованє язика и писма.

Даєдни маю и други одбори, як цо то одбор за младеж и спорт, хтори маю и Руснаци.

Гоч Национални совит Руснацох першираз формовани 2002. року, Руснаци потераз лєм раз директно на виберанкох виберали членох Совиту, понеже аж 2010. року сполнєна квота гражданох уписаних до окремного виберацкого списку.

Же би национална меншина витворела можлївосц за директни виберанки, треба же би на виберацким списку мала уписано найменєй 40 одсто тих цо ше на остатнїм попису жительства вияшнєли як припаднїки тей националней меншини.

На виберанки, 26. октобра, маю право висц шицки полнолїтни гражданє хтори уписани до окремного виберацкого списку.

Национални совит представя националну меншину и стара ше о витворйованю єй правох, насампредз у штирох обласцох: култури, образованю, информованю и урядовим хаснованю язика и писма.

У Сербиї жию припаднїки 23-ох националних меншинох, од чого найвецей у Войводини и централней Сербиї. Свойо национални совити директно буду виберац припаднїки 17 националних меншинох (медзи хторима и руска), штири национални совити (польски, македонски, чарногорски и горватски) ше будзе виберац електорски, а виберанки за русийски и турски национални совит нє буду отримани.

НАВИБЕРАНКОХ

КАНдИдАТИ

И МЛАдИ

МАК 9-10/2014 // 5

Анкета

ЧИ ЗНАЦЕ ЦО ТО НАЦИОНАЛНИ СОВИТИ ЧИ ВИдЗЕЦЕ НА ВИБЕРАНКИ?КАНдИдАТИ

И МЛАдИ

Даниєла Буила, 23 роки, Коцур

Знам же постої Национални совит, алє нє знам цо його функция. Чула сом же маю буц виберанки, бо вербованя тирваю. Любела бим висц на виберанки и традицийно уписац свойо мено на паперик.

Соня Гудак, 20 роки, Нови Сад

Информована сом о тим цо то Национални совит и яка його улога. Уписана сом до окремного виберацкого списку и видзем на виберанки.

Борис Орос, 21 рок, Руски Керестур

Знам же то найвисши орґан националней меншини и же є задлужени за витворйованє наших правох, же би ше старали о нашей култури и помагали нам у витворйованю наших идейох. Плануєм висц на виберанки.

Мирко Киш, 25 роки, Дюрдьов

Нє мам пойма цо роби Национални совит и яка його улога. Уписани сом до окремного виберацкого списку, алє нє знам чи видзем на виберанки.

6 \\ МАК 9-10/2014

Мариєта Буила, мастер психолоґЯк ше найлєгчейше врациц ґу обовязком на факултету

СТРЕС И ПОСЛЕ ОдПОЧИВКУ? МОЖЛЇВЕ!ВИПАТРА ВАМ Же лєТО ТеРАЗ лєМ ПОЧАлО? лєМ ЦО СЦе Ше ВРАЦелИ З МОРя, ГОРИ, лєБО ДАєДНеЙ ДРуГеЙ ДеСТИНАЦИї, А ОБОВяЗКИ уЖ ЧеКАю ЗА ДЗВеРМИ. КАЖДИ РАЗ Су ВШе ЧеЖШИ И ВИМАГАю ОД ВАС ВШе ВеКШИ ЗАКлАДАНя Же БИСЦе ИХ РИШелИ. КАЖДИ НОВИ ПОЧАТОК у ШКОлИ, АБО НА фАКулТеТу ВИПАТРА яК КеД БИ Нє МАл КОНЦА-КРАя.

Знам як вам, цалком ми познате тото чувство, бо сом и сама донєдавна була студент. Знам же вас то тераз нє поцеши, алє и тому придзе конєц. Но, заозбильме ше дакус, бо одпочивку наисце пришол конєц, а обовязки на факултету чекаю. Праве пре тото же кажди нови початок после одпочивку велїм одредзени стрес, фаховци котри виучую психолоґию озбильно приступели ґу тей теми.

Велї з вас вироятнє анї нє знали же постої стрес после одпочивку. Но, тераз знаце же постої, а у дзепоєдних случайох може мац озбильни пошлїдки и прероснуц аж до депресиї. То цалком лоґичне, з оглядом на тото же ше после тропских, або даєдних других красних предїлох врацаце до реалносци котра вельо раз нєприємна.

Роздумуюци о тей теми же котри совит дац нашим студентом же би ше виборели з тима почежкосцами, виглєдовала сом и цо о нєй думаю мойо колеґове психолоґове. Думаня ше им о велїх темох у велькей мири розликую, та так и о тей теми, медзитим, у єдним ше складаю шицки – найважнєйше же бизме ше поступнє врацели ґу обовязком. Шицко цо нагле, за наш орґанизем часто зна буц нєдобре. Так же, намагайце ше

пред конєц одпочивку охабиц надосц часу же би ше вам упечатки злєгли и же бисце ше помали унапрямели на тото цо вас чека, а сами виберце темпо котри вам одвитує. Пробуйце ґу своїм обовязком приступиц так же би вам були цо интересантнєйши, учце у дружтве, правце частейши паузи док нє войдзеце до кондициї. З єдним словом, робце шицко цо и потераз, алє нє забудзце на кнїжку. Тото же академски рок почал, нє знак же ше треба одрекнуц уживаня, треба ше лєм добре зорґанизовац и шицко мож посцигнуц.

Ви, хтори читаце тоти совити, вироятнє думаце же то лєгко повесц, а чежко зробиц. Маце право, вообще нє лєгко, алє знайце же можлїве. Мили студенти, най вас поцешим, ви голєм мали одпочивок, за розлику од даєдних других людзох котри робели цале лєто. А мушице ше зложиц же у нєшкайшим чаше то вельки плус. Так же ошмих на твар, кнїжку до рукох и до нових побидох, бо шицко можлїве.

МАК 9-10/2014 // 7

Борис РойкоНєшка нормалне буц нєнормални

Цо то ровноправносц и толеранция? Забуло ше же цо то мир? На перши попатрунок, на тоти питаня лєгко одвитовац. Нонагей? Лєм же нє досц лєм препознац тоти поняца и дац им дефиницию, бо од того нєт велького хасну. Потребне и ришиц постояци проблем. У самим ришованю таких дружтвених феноменох скрива ше ришенє хторе бранї найосновнєйше и найабсолутнєйше право у дружтвеней заєднїци, а то праве – право на живот.

Кед слово о толеранциї, думам же даєдни гражданє, хтори жию у таким штредку як цо то Сербия, ище вше нє знаю же цо то точно значи. Кед гварим “даєдни гражданє” думам праве на тоту популацию хторa нє зна почитовац прави дружтвени вредносци и справовац ше у складзе зоз моралнима и правнима нормами. Нєшкайше справованє подрозумює бунтовнїцтво, репиц ше и до шицкого ше мишац, правиц ше мудри, або буц “хейтер”, и то цалком “нормалне”. Цо найгорше, з часом то преросло до даякей файти позитивного справованя, хторе уж цалком прилапела векшина младих.

Но, алє, нє досц буц моцни лєм на словох, бо ше людзох препознава по дїлох, а нє лєм по добрих словох. Понеже то так,

даєдни млади главки, а и старши, думаю же то тераз нє досц дакого лєм понїжовац, омаловажовац, або зоз сучасним язиком поведзене “троловац” – треба исц далєй, преходзиц гранїци, применьовац силу, биц, трапиц слабшого од себе, без огляду на пошлїдки.

Проблем у тим же кед дахто руши по тей драги, нє ма чувство кеди и дзе стануц, и цо после того шлїдзи. Дакеди потребне же би настали озбильни пошлїдки, та аж и шмерц даєдней особи, же би дахто спознал себе и свойо проблеми, у хторих нє зна пренайсц ришенє.

Нєшкайше дружтво ше находзи у, так повесц, одредзеним стану “социялней прегратосци”, хторе твори добру подлогу

за саме насилство. При нас, насилство у релативно кратким периодзе ескалировало и виражело ше у скоро шицких своїх можлївих файтох.

Думам же би требало вецей обрациц увагу на таки проблеми и поробиц цошка цо голєм кус злєпша положенє у нашей дружтвеней заєднїци. Но, алє, як цо зме шицки свидоми того же таки дружтвени феномени, як цо то насилство, нє мож цалком викоренїц зоз дружтва, на даяки способ заш лєм можеме на нїх, прейґ одредзених механїзмох, уплївовац и зменшац дїла тей файти справованя на одредзени минимум.

8 \\ МАК 9-10/2014

Танита Ходак и Мая ЗазулякВиберанки НС 2014

МЛАДЕЖСКИ ЛЇСТИНИНа наиходзацих виберанкох за нови Национални совит Руснацох кандидовани седем лїстини, и то "Руска лиґа"

Олена Папуґа, "За Руски Керестур – Желько Ковач", "Вєдно за Руснацох – Славко Рац", "Я Руснак", "Руска

инициятива, Микола Шанта", та и два младежски лїстини – "Руска младеж" и "Млади за будучносц". Тоти два лїстини творя представителє младежи зоз наших местох, рижних

професийох, интересованьох и возростох. МАК, як часопис хтори заступа интереси младих, представи вам тоти два

лїстини, їх плани и цилї. Тиж так, МАК поволує шицких младих же би вихасновали свойо гражданске право, вишли

26. октобра на виберанки, и гласали по своєй совисци.

Як гваря представителє "Рускей младежи", лїстину

хтору формовали творя, гоч досц млади, уж у велькей

мири афирмовани активисти у рижних обласцох нашого

дружтвеного живота, порихтани на доприношенє у каждей

обласци роботи Националного совиту. Визначую же людзе

їх главни адут и наздаваю ше же то будзе видно и на

виберанкох.Як вельки проблем у нашей заєднїци лїстина "Руска

младеж", медзи иншим, наводзи нєзаинтересованосц за

културну дїялносц Руснацох при векшини у рускей заєднїци,

а окреме при тих хтори зоз своїм знаньом и искуством можу

унапредзиц наш културни живот. Прето представителє тей

лїстини думаю же треба на кажди можлїви способ збогациц

нашо културни змисти, же би людзе нє мушели тоти змисти

глєдац у векшинскей заєднїци.Кед войду до Совиту, представителє "Рускей младежи"

гваря же би им кажде, а окреме млади, требали давац

конструктивни предкладаня, и на таки способ ше вшелїяк

и їх глас учує. Тиж так, наглашую же би ше требало вецей

занїмац з активносцами анимированя младих, и шицких

котри ше так чувствую, же би ше вєдно злєпшало условия

котри тераз маме, и направела драга за ґенерациї хтори

приходза.

"РУСКА МЛАдЕж"

МАК 9-10/2014 // 9

Члени лїстини "Млади за будучносц" складаю ше же

ришованє проблемох у нашей заєднїци треба почац од

дзецох у местох дзе ше руски язик нє виучує у порядней

настави, бо, як гваря, вони нє досц уча язик, цо резултує зоз

тим же нє знаю бешедовац по руски. Кед слово о младих, ту

як проблем видза їх нєсвидомосц хто су, цо су и одкаль су.

Тиж, думаю же млади нє досц заступени у нашим дружтве,

же их нєт на даяких одвичательних функцийох, и ридко

кеди маю моц приношеня одлукох. Наглашую же ше на тих

функцийох уж роками зменюю исти особи, хтори вше на

исти способ диктираю цо и як треба робиц.

Кед войду до Националного совиту, "Млади за

будучносц" гваря же ше буду закладац же би ше буджет

Одбору за младеж и спорт звекшал, же би ше цо вецей

укладало до младих. Тиж так, закладали би ше и за

сотруднїцтво младих Руснацох, нє лєм зоз наших местох,

алє и зоз других державох дзе жию Руснаци. Тиж так,

наглашую же можеме обстац лєм кед ше будземе

тримац шицки вєдно и кед будземе знац вихасновац

квалитети хтори маме.

Лїстина "Млади за будучносц" обчекує же у тим

зволаню Националного совиту млади буду мац вецей

представительох, хтори ошвижа Совит зоз своїма идеями,

а як гваря, поєдинци хтори буду мац жаданє дацо поробиц,

буду мац їх подполну потримовку.

"МЛАдИ ЗА БУдУЧНОСЦ"

" Р УС К А М Л А Д Е Ж "

1. Сашо Сабадош, 1989, мастер историчар, Зомбор

2. Сандра Барань, 1985, професор руского язика и литератури, Дюрдьов

3. Иван Канюх, 1991, студент, Нови Сад

4. Яким Винаї Цумай, 1986, студент, Руски Керестур

5. Марина Гайдук, 1991, студент, Руски Керестур

6. Александра Лендєр, 1987, дипломовани филолоґ-русиниста, Вербас

7. Желько Фаркаш, 1994, погосцитель, Коцур

8. Иван Емейди, 1992, студент, Руски Керестур/Суботица

9. Андрея Бики, 1995, студент, Руски Керестур

10. Мелания Мали, 1994, студент, Коцур

11. Иван Молнар, 1991, електротехнїчар рахункарох, Дюрдьов

12. Деян Бучко, 1989, студент, Руски Керестур

13. Оля Балїнт, 1991, воспитачка, Дюрдьов

" М Л А Д И З А БУДУ Ч Н О С Ц "

1. Микола Медєши, 1983, роботнїк, Коцур

2. Борис Фейди, 1992, студент, Коцур

3. Тат'яна Цап, 1984, спец. фаховни воспитач, Суботица

4. Валентина Чизмар, 1979, маґистер филозофиї, Вербас

5. Себастиян Няради, 1992, студент, Руски Керестур

6. Ирена Скубан, 1989, студент, Вербас

7. Мирослав Джуджар, 1990, фаховни дїловни информатичар, Нове Орахово

8. Златка Бошкович, 1987, мастер русинистики, Вербас

9. Мирослав Ковач,1978, аґент предаваня осиґураня, Вербас

10. Татяна Шайтош, 1993, студент, Нови Сад

11. Марина Кухар, 1985, професор руского язика, Коцур

12. Владислав Цап, дипл. инжинєр електротехнїки и рахункарства, Нови Сад

10 \\ МАК 9-10/2014

ХУДОБНА ДЕРЖАВА З БОГАТУ ИСТОРИЮ

Прекрасни плажи, белаве, чисте

морйо, полне зоз рижнородним

подводним шветом и интересантни

вилєти – то характеристики

пре котри єгипет єдна зоз

найпопуларнєйших дестинацийох

за лєтованє. Окрем того, туристом

вше интересантне дознац дацо

о историї єгипту и опатриц

памятнїки тей старей култури.

Єгипет ше з найвекшей часци находзи на сиверовостоку Африки, а єдна менша часц на поверхносци югозаходней Азиї. На сиверу виходзи на Штредожемне морйо, и так є повязани зоз Европу, так

же ше Єгипет находзи на барз вигодним ґеоґрафским положеню. За тоту державу специфичне же 90 одсто єй териториї забераю пустинї.

Главни город Єгипту то Каиро. Вон змесцени на побрежйох и островох Нилу на сиверу держави. Нєшка Каиро найнаселєнши африцки город. Од 19. вику вон постава туристични центер, людзе зоз цалого швета иду обиходзиц

памятнїки и предмети древного Єгипту, а пирамиди постали окремна атракция.

У остатнїх трох рокох у Єгипту були два револуциї провадзени зоз нємирами и демонстрациями, алє ситуация ше помали злєпшує. Донєдавна, вилєти зоз туристичних местох до Каиру и ґу пирамидом нє були можлїви пре таку ситуацию у держави. Ище вше видно пошлїдки револуцийох, вшадзи єст туристичней полициї, уходза до автобусох

и преверюю хто одкаль и дзе идзе, а на одредзених местох у городзе поставени тенки зоз вояками, цо дакус нєприємне за туристох.

Каиро подзелєни на три часци. Єдна часц то такволани “город мертвих”, и вон ше находзи на теметове, а людзе хтори ту жию аж нательо худобни же ше населєли до дакедишнїх гробох. У другей часци города жиє штредня класа. Тота часц випатра як кед би нє була до конца збудована, або як напущена. То прето же у Єгипту принєшени закон пре хтори

людзе котри жию у докончених будинкох, котри маю и фасади, муша плациц векши порциї. Тиж так, ту ше фамилиярно будує будинки, так же долу жию родичи, на поверху дзеци зоз фамелию, а надалєй

ше охабя места и за їх дзеци и унучата, та будинки нїґда до конца анї нє збудовани. Треца часц, дзе жию найбогатши, красна, ушорена, зоз новима будинками и готелами, и анї кус нє здабе на гевти два

часци.

МАК 9-10/2014 // 11

АТРАКЦИї єГИПТу

У Каиру ше находзи и Єгипетски

музей, у котрим єст коло

120 000 експонати. Кед би

ше детальнєйше обиходзело

и розпатрало кажди експонат

даскельо минути, требало би

вецей як три мешаци. Под час

револуциї даєдни експонати и

украднути, алє од теди змоцнєти

мири безпечносци. Експонати

котри ше ту находза походза зоз

периоду од 3 200. року п.н.е.,

та по 332. рок, кед и престава

история старого Єгипту. На

другим поверху музея находзи

ше часц котру ше окреме чува. У

нєй ше находза Тутанкамоново

предмети, а найдрагоцинши з нїх

то його маска зоз чистого злата,

котра чежка 11 кили.

Нєдалєко од Каира ше находзи

город Ґиза. На платоу Ґизи єст

єдине античне шветове чудо, а то

Кеопсова пирамида. Попри нєй

ше находза ище два пирамиди,

Кефренова и Микеринова, алє

тоти два пирамиди ше нє рахую

ґу Кеопсовей як шветово чуда.

Кеопсова пирамида найвекша.

Була висока 145,75 метери,

алє з часом ше верх звалєл, та

єй хиби коло дзешец метери.

Збудована є по розказу фараона

Кеопса 2560. року п.н.е. як його

гроб, а вери ше же єй будованє

тирвало 20 роки. Од теди, та по

19. вик, Кеопсова пирамида була

найвекши будинок на швеце.

Нєдалєко од трох пирамидох ше

находзи велька Сфинґа. То велька

статуа котра характеристична по

тим же єй цело ма фурму лєва

котри лєжи, а глава у фурми

чловека. Направена є зоз блокох

вапнянїка, котри остали после

будованя Кеопсовей пирамиди.

Туристи углавним змесцени у

городох на побрежю Червеного

моря. Єден з найпознатших

городох то Хурґада, такволани

"бисер Червеного моря". Перши

туристи котри ту приходзели

були муряче. Хурґада и нєшка

єдна зоз найпопуларнєйших

дестинацийох у швеце муряня

пре прекрасне подводне

богатство зоз велїма коралнима

гребенями и рижнофарбовима

рибами и морскима животинями.

Найпопуларнєйши розваги то

поверхове мурянє з окулярами

и цивку (snorkeling) и мурянє

зоз фляшу зоз оксиґеном (scuba

diving), хторе обовязно треба

пробовац, бо то окремне дожице

котре ше нє забува до конца

живота.

Червене морйо ма статус

националного парку и зоз

законом забранєне виберанє

коралох, кориткох и подобного

зоз води. Вода криштально чиста

и прелїва ше од каменковей, по

тиркизну и цму белаву фарбу.

Кед ше запатри, мож видзиц и

сподок, алє и рибки котри плїваю

доокола. Хурґада подзелєна на

штири часци – три туристични,

а у штвартей жиє локалне

жительство. Туристични часци як

цо то Сакала (стари туристични

центер) и Мемша (новши центер)

вигодни за купованє рижнородних

сувенирох.

Як цо то звичайне у векшини

африцких державох, єднанє коло

ценох и ту нєзаобиходне. Найдзе

ше и даєдна предавальня зоз

фикснима ценами за тих цо нє

любя таки способ купованя. Кед

ше прешейтаце през тоти часци,

цалком звичайне же вас дахто

од жительох застанови же бисце

ше сликовали з нїма, прето же їм

нєзвичайни наш способ облєканя,

виголєни руки, або ноги. А вам

заш будзе нєзвичайне тото же

ше там жени и у морю купаю

облєчени.

12 \\ МАК 9-10/2014

Наймладши МАКовциСаня Чапко и Йована НоґавицаНоц босоркох у дзепоєдних державох

ЗАСТРАШУЮЦЕ, АЛЄ ИНТЕРЕСАНТНЕ ШВЕТО

у ВеКШеЙ ЧАСЦИ ШВеТА Ше 31. ОКТОБРА,

НОЦ ПРеД “ШИЦКИМА СВяТИМА”, СлАВИ

Halloween, АБО НА НАШИМ яЗИКу НОЦ

БОСОРКОХ. ТОТО ШВеТО ПОШВеЦеНе

ШИЦКИМ МеРТВИМ Же БИ НАШлИ СВОЙ

МИР И СПОКОЙ. СТАРИ КелТИ ВеРелИ Же

ДуШИ МеРТВИХ люДЗОХ ПРИШлИ МеДЗИ

ЖИВИХ, ТА ИМ СеляНє РИХТАлИ лАКОТКИ

Же БИ Ше ЗМИРелИ. МеДЗИТИМ, ТОТО

ШВеТО у НєШКАЙШИМ ЧАШе МОЖ

ОЗНАЧИЦ НА ВеЦеЙ СПОСОБИ, А ШИЦКО

ЗАВИШИ ОД ДеРЖАВИ у КОТРеЙ Ше

ПРеСлАВює.

У векшини державох ше пририхтує маскенбали, прави лампи зоз бундавох, патра филми и чита страшни сказки, алє єст и подаєден окремни обичай. Ми вам представиме даскельо, а на вас же бисце вибрали дзе ше на найнєобичнєйши способ означує тото дакус застрашуюце, алє и интересантне швето.

И Р С К А

У тей жеми ше тото швето ище вше дочекує зоз вельким возбудзеньом и слави зоз огньометом, кикириками и овоцовим колачом зоз рижнороднима амайлиями. Кед достанєце фалаток зоз персценьом, чека вас романса у будучносци, док динарчок приноши богатство. Алє кед достанєце рендочку, треба же бисце у тим року шпоровали пенєж.

М Е К С И К О

Теметови у Мексику на тот дзень велька атракция. Ноц босоркох ше там почитує уж тисячи роки. Ритуали у тей держави то ношенє маскох, алє у форми лоповох, и правенє малих святих местох украшених зоз квецом, швичками, сликами и єдзеньом за мертвих.

Р У М У Н И Я

У тей держави Ноц босоркох велька атракция за туристох, и находзи ше возбудзенє и страх зоз Дракулом. Туристи иду до Трансилваниї глєдац вампирох, а мож глєдац и Дракулу у Влашкей.

З А Д

У Зєдинєних Америцких Державох Ноц босоркох подрозумює маскенбали, зберанє лакоткох од хижи до хижи, орґанизованє фестивалох зоз бундавами, одход до преклятих хижох, франтованє и подобне. Окремне искуство мож дожиц у гарешту у Филаделфиї, дзе ше виводзи реконструкция страшней атмосфери зоз преклятей хижи.

12 \\ МАК 9-10/2014

МАК 9-10/2014 // 13

Наймладши МАКовциАлександра РусковскиYouTubе-ер

Феликс Арвид Улф Кєлберґ, волани PewDiePie, з єдного боку єден нормални чловек, а з другого уж нє. Народзени є у Шведскей 1989. року. Одмалючка любел бавиц бависка на “компу”, алє нїґда нє думал же зоз тим годзен мац шветову популарносц.

реалного, до виртуалного швета. Поставал вше поцагнутши, и сам у своїм швеце. Страцел пайташох, комуникацию зоз фамелию, престал буц креативни. Алє, на щесце, тот период тирвал лєм по матуру у штреднєй школи. Потим ше уписал на факултет хтори жадал, и хтори му врацел самодовириє, креативносц и ошмих.

Свою креативносц вихасновал у Photoshop-у, дзе правел слики, обрабял их, и предавал у ґалериї. Шицок пенєж хтори заробел потрошел на нови компютер, же би напредовал у тей програми, алє и же би поробел єдну ствар хтору сцел поробиц ище давно – правел видеа, т. є. знїмки як бави бависка. Так шицко и почало.

Феликс свойо видеа хтори правел кладол на YouТube. Його популарносц була вше векша и вон мал ище вецей самодовирия. У юлию 2012. року досцигнул милион патрачох, а уж у децембру истого року, 2 милиони.

Шлїдуюцого року Феликс мал 6 милиони патрачох, а того року у юнию вецей як 28 милиони.

Бави шицки можлїви файти бавискох, од найглупших, безсмислових, по найлєпши, хтори оставаю у паметаню. Зоз своїма патрачами участвовал у велїх гуманитарних акцийох, на хторих назберали вецей як милион долари. Нє мож анї розумиц же зоз єдного обичного дзецка вироснул чловек на котрого ше велї млади упатраю, посцигнул шицко цо сцел, аж и вецей, и зоз тима пенєжми дакус злєпшал швет, котри, припознайме, и нє такой таки добри.

Знам же дакому нєзвичайне же я находзим забаву и интересантност у тим, алє єдноставно ме вон вше орозположи. Пайташки и родичи гваря же патрим глупосци, лєм маю предрозсуди о нїм, алє я го препоручуєм шицким хтори ище нє патрели його видеа, а сцу препровадзиц шлєбодни час зоз шмихом.

Поряднє го провадзим, кажди видео сом патрела, и наисце го обожуєм. Зашмеює людзох зоз своїма “одвалами”, танцує, вирабя, алє то шицко роби пре його патрачох, хтори го обожую. Но, алє, почнїме од початку.

Мено Феликс на латинским язику значи щешлїви. Перши дзень до оводи пошол облєчени у сукнї, зоз кикцом на верх глави и шицким дзецом гварел же є дзивче. Нормално, тота його “теория” тирвала лєм єден дзень. У оводи лєм рисовал, нє сцел ше бавиц, анї дружиц зоз дзецми. Шицки теди були прешвечени же Феликс будзе даяки “фенси” уметнїк док вирошнє, а вон, у ствари, рисовал познатих геройох зоз бавискох хтори бавел.

Як роснул, бул вше веселши и нашмеянши. Но, кед почал до школи, його позитивне розположенє було вше слабше. Часто ше знал “похориц”, та остац дома бавиц бависка. То було його щесце и виход зоз страшного,

МАК 9-10/2014 // 13

14 \\ МАК 9-10/2014

Цецилия НадьИнтервю зоз Сашом Палєнкашом, предсидательом Одбору за младеж и спорт

МЛАДИ МАЮ ЦО ПОВЕСЦИ ЗНАЮ ЦО ИМ ТРЕБАу терашнїм зволаню Националного совиту Сашо Палєнкаш бул єдини представитель младежи, а тиж и предсидатель Одбору за младеж и спорт, хтори оформени як цело, односно часц Совиту. Палєнкаш на виберанкох пред штирома роками бул ношитель єдинственей младежскей лїстини и вон єдини теди и вошол до Совиту. Виприповедал нам цо Одбор за младеж и спорт поробел за штири роки, яка була його улога, та и прецо потребне же би Одбор постоял и у новим зволаню.

ЯКА БУЛА ТВОЯ УЛОГА У РОБОТИ ОДБОРУ ЗА МЛАДЕж И СПОРТ И ЯК ПРЕДСТАВИТЕЛЯ МЛАДЕжИ У СОВИТУ?

Сашо Палєнкаш: Наш Национални совит бул перши хтори формовал таки Одбор. Моя улога ше векшином зводзела на роботу координатора – запровадзованє плану роботох, правенє планох и програмох, як и координация над реализацию того цо заплановане, з тим же мушим наглашиц же сом нє робел сам и то нє спадло шицко лєм на мнє. Представял сом екипу младих хтора пришла на идею же би ше вообще формовало тоту лїстину и же би ше млади уключели до роботи Националного совиту. З членами Одбору сом ше вше консултовал коло даяких идейох хтори требало винєсц на схадзкох Националного совиту, а хтори ше дотикаю младих. У Одборе ше нам поспишело витвориц нашу идею – же бизме ше, першенствено, млади з рижних местох поупознавали и умрежели.

ЦО шИЦКО ОДБОР ПОРОБЕЛ ЗА ТОТИ шТИРИ РОКИ?

СП: Цо ше дотика наших планох и реализациї, були зме успишни. Участвовало ше у велїх активносцох, помогло ше финансийно же би були орґанизовани рижни роботнї, фестивали, манифестациї, даскельо преподаваня. У Новим Орахове ше помогло же би ше млади позберали коло еколоґийного здруженя. Тиж так, обезпечели зме безплатни прикладнїки часопису МАК керестурским ґимназиялцом и осмаком, и даскельо числа по наших местох. Витворели зме рижни едукативни змисти зоз Заводом за културу войводянских Руснацох, а тиж зме сотрудзовали и зоз нашима КУД-ами. Ми представяли младеж, док за спорт були задлужени члени спортских бавискох "Яша Баков", хтори мали свой план и програму за цали рок и свой буджет, а на схадзкох и вони вше були порядни. Остатнє цо поробене на схадзкох, то мини-едукация

МАК 9-10/2014 // 15

о тим прецо треба и цо то значи форомовац здруженє, та и як дойсц ище до даяких средствох за постояци идеї и функционованє. Средства треба же би ше доставало и питало и од индзей, а тоти средства зоз Совиту би вец могло унапрямиц и на даяки други, нови проєкти. Було би добре кед би ше тераз пошло и крочай далєй, та медзи иншим и пробовало ступиц до контакту и направиц вязи зоз младима зоз иножемства, односно з младима одкаль походзиме. То, нормално, останє на членох нового Одбору, кед же вон будзе ознова формовани.

КЕЛьО МЛАДИ УПОЗНАТИ З РОБОТУ НАЦИОНАЛНОГО СОВИТУ И ЧИ ДУМАш жЕ СУ ДОСЦ ИНфОРМОВАНИ О ВИБЕРАНКОХ?

СП: Думам же су нєдостаточно упознати, медзитим, з єдного боку то и розумлїве, понеже то даяка файта политики, а младим политика "на верх глави", алє з другого боку, даяке задоволююце число заш лєм упознате зоз

сеґментом роботи Националного совиту. На прешлих виберанкох зме мали иншаки концепт формованя лїстини и иншак ше приступело ґу маркетинґу. Думам же тераз млади свидомши, та же и їх виходносц на виберанки годна буц вельо векша як прешли раз.

ПРЕЦО ЗНАЧНЕ жЕ БИ И У НОВИМ ЗВОЛАНю ПОСТОЯЛ ОДБОР ЗА МЛАДЕж И СПОРТ?

СП: Прето же потвердзена потреба за постояньом єдного такого цела. Кед ше ти сам нє будзеш бориц за себе, други буду ище менєй. У даяких стварох мушиш буц присутни кед сцеш же би ше задумани идеї и витворели, бо док млади нє були часц Националного совиту, було дискутабилне чи им буду прилапени вимоги. Тиж так, думам же цалком на месце же би млади були часц системи, а Совит ма инґеренциї у обласцох дзе млади найвекши конзументи. Жиєме у периодзе дзе пременки барз швидки, ту млади можу

лєгко "ускочиц" и помогнуц, потримац, а вони маю цо повесц и знаю цо им треба же би могли успишнєйше функционовац.

16 \\ МАК 9-10/2014

Др шуксКултура як лїк2

ЧИРЯНЄ

И СТВАРИ

КОТРИ НАС ДАВЯУ цалим тутейшим духовним чиряню, даскельо ствари нам годни перши намочиц главу. Перша то увага при новому конзументови уметносци, котра ридко кеди пристава буц активнєйша од длужини YouTube клипа котри тирва од 30 секунди до пейц минути, и нєпостоянє потреби за чимшик далєй (евентуално одпатриц ище єден).

писательох и начитану файту котрей “смор”, або нє видза значносц у Кафковим Ґреґорови котри ше претваря до боґара (а то, педик, револуция думки 20. вику!), або пасмо котре нє чувствує тензию и остава ровнодушне ґу зошмердзованю старика Зосими у Карамазових.

Яке ришенє понукнуц на тото шицко, а нє одвалїц глупосц? Досц добри приклад за миренє такого стану то найновши Скорсезеов филм “Вовк зоз Вол Стрита”, котри випатра як кед би бул составени зоз дзешаткох цикавих кратких клипох, а заш лєм нє мож повесц же подли филм. Яке-таке ришенє даваю и вельочислени нови серийни филми як цо “Тrue detective”, “Wire”, “Game of thrones”, “Boardwalk empire”, дзе ше добре пожувано достава даяки животни правди, збогацує общу културу, та и достава чувство катарзи. Педик, то праве тот амалґам котри поєдинцови треба зоз уметносци, алє чи то достаточно же би ше нє умарло глупи?

Акурат же нє. Потребне сам зожувац и претровиц голєм одредзени ступень класичного, тиж и култного, за декларованє власней певносци. Того нєсвидоми анї тоти цо надалєй сцу буц ношителє и продукователє уметносци.

Так маме громаду рокенролерох хтори нє знаю цо Velvet underground, або гипгоперох хтори нє маю пойма цо Public enemy, або творчи пиркаре котри нє знаю хто то Е. А. По, або Педерсен Кнут, филмских мудракох котри нє знаю цо то “Розгнївани буяк”, “Пекельне помаранче”, “Сивер-Сиверозаход” итд... И тот дружтвени жґрид ма когошик просвищиц и воздзвигнуц, и прето зме ту дзе зме з власну културу.

Найпоражуюцше у тим же нам нїґда доступнєйше и безплатнєйше шицко тото нє було так як тераз. Як вец конєчно победзиц, нє остац глупи, и помириц тоти даскельо ствари? Ов-го, га з релни ше кури чарни дим, йой єсамти...

Друга, вязана за першу, то обще нєпознаванє класики при новому конзументови. Далєй цо поражуюцше, то сами нови уметнїки котри нє одишли вельо вецей од того уровня, и прето зме ту дзе зме. Тото нас годно дотрепац кед ше му будзе намагац. А чежи ше ґу ньому. Медиї нам поставаю тото, уметносц нам постава тото, та и култура и людзе поставаю тото.

За тот стан виновати велї. Медиї, писани, интернет, мизерия од (Беоґрадского) националного сервису, наприклад. Тото заобидземе з тей нагоди. Обща поверховносц и нєпознаванє класики, анї кус нє заобишли, насампредз, продукователя уметносци, и чому ше вец чудовац. Доставаме фаховцох за филмску уметносц котри нє знаю цо то “Казабланка”, або “Апокалипсa нєшка”, доставаме

Иґор Горняк ПиштаОля Раґаї

Поезия

Гваря же єшень булакельо сом з бешедох чула.Ище цепла и слунечнапокус шмишна, а шветочна.

Єден кавалєр о мускулох бриґу водзелна бициґли до терховнї ходзел.Обрацал и понаглял тот кавалєр,та ше пред паночку з бициґли звалєл.

Паночка теди дому ишлау добрей хвильки з автобуса зишла.Шерцо єй швидше почало робицпре кавалєра акробациї виводзиц.

Вец вона на ньго патри, театрално клїпка,а вон ше збунєл, та ше шмишка.Теди Михалово лєтопостало їх швето.

Од дзецинства ше познали,вєдно у Деспотове рецитовали.Же то судьба, гуторяправда, даєдни сказки ше витворя.

Кед до Деспотова ишли,дзецински попатрунки ше зишли.По драги лєцел юґо червени,нагадовало ше же буду залюбени.

Тей комичней приповедкивелї були шведки.Як два пузли вони повязаникавалєр и паночка за любовни сценарий вибрани.

я И МНє ПОДОБНИ ТРеЦе ОКО НА ГлАВИ,

ГлАВНе ЖРИДлО ВИДу, Алє ЗМе ещИ ЗАВАРТИ.

ДОлу ПОД НАМИ ДВА ОКА НАЗРАЧИ

єДНО ПАТРИ НА ЗАХОД, ДРуГе НА ВОСТОК ПАТРИ,

уЖеРА Ше, ГлАВА Нє ВИДЗИ КАДЗИ ХОДЗИ БОСА,

Нє ЗБАЧелА КАДЗИ ПРеШлА, КАДЗИ ю НОГИ НОША.

КеД я, И МНє ПОДОБНИ, Нє ЗОДРАПНєМе СКОРу НА ЧОлє,

БуДЗе БлуКАЦ ГлАВА ДОК Ше Нє ОДКОТуля КОлО ПНяКу ДОлу НА КОРеНь.

ОДРуБАНА ЗОЗ ШеКеРу яЗИКА ОКОлїСКА,

ШИЦКИ ТРИ ОКА Ше СКлОПя И Нє ОТВОРя Ше ВеЦеЙ НїҐДА, НїҐДА!

ПАНОЧКА И КАВАЛЄР ТРЕЦЕ ОКО

МАК 9-10/2014 // 17

18 \\ МАК 9-10/2014

Татяна Ґовля и Марияна КолошняїРепортажа

ВИГЛЄдОВАНЄ ЕВРОПИ

каждого року прицагую вецей як 28 милиони туристох зоз шицких часцох швета. Даєдни з нїх то Айфелова турня, Триюмфална капура, музей Лувр и Луксембуржска палата, а кед бизме предлужели начишльовац, вироятнє би нам требали ище даскельо стотки боки. Того дня, сцигли зме пообиходзиц лєм найважнєйши з нїх, прешейтац ше по Єлисейских польох, єднац ше з тарґовцами на улїчки, видзиц цали Париз з верху паризкого колєса и уживац у вельочислених паркох. Интересантне же праве того року Парижанє славя 125 роки од кеди направени главни символ їх городу – Айфелова турня. Зоз Паризом зме ше на концу дня розишли на найкрасши можлїви способ, припатраюци ше на прекрасни шветлосни ефекти Айфеловей турнї, хтори каждому припатрачови останю у найкрасшим паметаню.

Л Є Г К О БУЛ О Н А Й С Ц З А ЄД Н Ї Ц К И Я З И К После трох дньох путованя, шлїдзел и заслужени одпочивок. Гей, конєчно зме сцигли до Тезеа. Кажди тидзень у року, у Тезеу пребува вецей як 3000 людзох, котри пре тото мале место дзечнє приходза зоз шицких концох швета. То праве место дзе мож упознац рижних людзох и їх култури, здобуц тирваци товаришства, опущиц ше и наполнїц батериї за наиходзаци обовязки. Час у Тезеу ше препровадзує у рижних роботньох, дзе у ґрупох уключени людзе зоз рижних державох. Ми мали нагоду дружиц ше з младима з Нємецкей, Портуґалу и Французкей. Гоч зме шицки барз розличних културох и з розличних крайох Европи, лєгко зме нашли заєднїцки язик.

Перши з нїх того року бул Цирих, найвекши город Швайцарскей. Интересантне було же зме го нащивели на дзень їх державного швета, та тот прекрасни варош бул полни з людзми хтори тот дзень вихасновали за одпочиванє и уживанє у його красотох. Так зме мали нагоду лєпше упознац дух того варошу, народу, и спознац їх културу. Прешвечели зме ше же у Швайцарскей єст вельо жительох з наших крайох, такволаних ґастарбайтерох, бо зме скоро на каждим крочаю чули сербски язик и музику. Тиж так, можеме вам повесц же наисце точне же маю найлєпшу чоколаду на швеце.

Шлїдуюца точка на нашей драги бул Париз, єден з найпознатших и найромантичнєйших городох на швеце, волани ище и “город шветлосци”. Париз познати по велїх знаменїтосцох котри

И ТОГО РОКУ МЛАДИ З РУСКОГО КЕРЕСТУРА

И ДРУГИХ МЕСТОХ МАЛИ НАГОДУ НАщИВИЦ

ТЕЗЕ, МАЛЕ, АЛЄ НАДАЛЄКО ПОЗНАТЕ МЕСТО

У фРАНЦУЗКЕЙ, АЛЄ ТИж ТАК И ВИДЗИЦ ВЕЛЇ

ИНТЕРЕСАНТНИ ЕВРОПСКИ ВАРОшИ.

МАК 9-10/2014 // 19

У Тезеу нїхто нє виключени и кажде може пренайсц свойо место у тей заєднїци. Праве прето є надалєко познати. З особного искуства вам можеме потвердзиц же товаришства здобути у Тезеу тирваю роками. Нажаль, там час барз швидко лєци, алє пред нами була нова длугока драга.

Шлїдуюца дестинация на тим путованю бул Анеси, мали, прекрасни город у Французкей. Тот мали варощик найпознатши по вельким озеру, у хторим, а то вам гуториме з искуства, вода жимна як ляд. Купац ше було права авантура, алє заш лєм вредзело. Попри озера, у Анесию зме нащивели и стару часц города хтора позната по интересантним замку. У старшей часци наисце мож обачиц прави французки дух и менталитет.

Далєй нас драга одведла до Италиї, до малого туристичного места на морю, цо була и остатня запланована точка на нашей драги. Там зме дзень препровадзели купаюци ше и одпочиваюци на плажи. Таки спечени и полни з краснима памятками, шлїдуюци дзень зме ше врацели до Сербиї. Як зме и обчековали, за нас тото путованє було интересантне искуство хторе нє забудземе и хторе бизме препоручели каждому хто жада здобуц нових товаришох, дакус ше посплєтац по анґлийски, упознац и виглєдац Европу.

Александра живковичИнтервю з Петером Москальом, музичаром зоз Словацкей

МУЗИКА – ПОКАРМА З КУЛТУРУ

Панкпоп виведзене слово хторе видумал музичар Петер Москаль зоз Землинского Градишта зоз Словацкей, а чий компакт диск на виходнярским диялекту зоз исту назву праве пред вами. Твориц тоти шпиванки почал пред пейцома роками и, як гвари, цо є старши, вше баржей ше му пачи тот диялект, бешеда и коренї од хторих походзиме. Твори писнї и по словацки, алє ше людзом зоз його околїска баржей пача виходнярски, бо су “зоз карчми и зоз живота”.

Петер Москаль Моски ма 38 роки, а з музику ше почал занїмац як шейсцрочни, кед почал грац на гушлї. Аж на 19 роки мал дотика зоз другу файту музики, кед му товариш хтори мал ґитару указал даскельо акорди. Поступнє почал грац писнї на словацким язику и, як обяшнєл, нє вельки є ґитариста, алє грає як зна.– Року 2009. почал сом на виходнярским диялекту твориц музику. Маме панк, поп, рок жанр музики, алє я нє любим таке подзелєнє. Треба грац музику, а нє класц ю до жанрох. Прето сом надумал же тото цо я граєм то панкпоп. Уж дас рок сом нє написал нїч, алє тераз граєм концерти наживо, так же нє мам анї потребу писац и компоновац нови писнї.

Я к ш е м у з и к а х т о р у т в о р и ш у к л о п ю є д о т в о й о г о ж и в о т а и п р е ц о т в о р и ш п р а в е т а к у м у з и к у ?

Направел сом першу писню “Тото ниа”, нє знал сом анї прецо. Вецка пришла друга, треца, пайташом ше пачело. Кед сом направел вецей шпиванки положел сом их на YouTube и то ше розширело. Нє робел сом то же бим направел кариєру, алє з любови, и людзом

ше попачела моя музика. Кед ци особа хтору ши нїґда у живоце нє видзел и нє упознал напише мейл же як ше му пачи, вец видзиш же тото цо робиш ма смисла. Поцеши це. Нє сцем буц популарни. Кед приду 50 – 100 людзе послухац мою музику за мнє то успих. Цо вецей граєм, тоти шпиванки вше баржей поставаю мой живот. Шпивам о тим цо сом прежил, цо розумим. Мойо шпиванки барз повязани зоз моїм животом. То нє лєм же ми дахто написал писню, а я станєм за микрофон, та ю вишпивам. Мойо писнї за мнє маю вельке значенє и часц су мойого живота. Я зоз нїма сцем повесц дацо и младшим. Шпивам и о тим як було скорей, о старших часох. Як ше шедзело опрез капуркох, купало у поточкох, цо ше тераз нє роби, шицки шедза за интернетом. Мило ми же млади то глєдаю, же ше им пачи. Нє пременїм людзох. Мудрих людзох треба покармиц зоз културу. Музика хтору я правим то праве тото, то покарма зоз културу.

Я к л ю д з е у С л о в а ц ке й р е а ґ у ю н а т в о ю м у з и к у ?

Завиши од подручя дзе граєм. Наприклад, у Братислави ме нє розумя, та ю анї нє доживюю так, бо вони бешедую по словацки,

20 \\ МАК 9-10/2014

а я шпивам по виходнярски. Кед граєм на Виходзе, людзе розумя о чим шпивам, познате им зоз живота, як шпиванки о ораню заградох, забивачкох, правеню колбасох, та ше им прето и барз пача. Векшину концертох и граєм там. У других крайох нєт тельо смисла. Алє ше и другим пачи, голєм музика.

То г о л є т а ш и б у л у В о й в о д и н и д з е ш и о т р и м а л и д а с кел ь о “ с в и р к и ”. Я к и ц и о с т а л и у п е ч а т к и ?

Першираз сом бул у Войводини, а и у Сербиї. Зоз Марошом Воловаром ше познам уж три роки, почали зме сотрудзовац кед ше ми питал чи дам свойо тексти до часопису Вайчак. Потим ми гварел же иду до Войводини, и питал ше ми чи бим нє пришол грац. Так сом грал у Руским Керестуре, Новим Садзе и Вербаше. Було ми крашнє, окреме кед зме сцигли до Керестура, дзе зме ше дружели, грали у дворе, пекли сланїни. Було ми мило кед сом похопел же розумели векшину моїх писньох, бо сом думал же нє буду. А музика ци ше пачи кед ю розумиш. Док граєш, значне же би людзе реаґовали, а ту ше так и случело, бо пошедали

коло мнє, слухали музику и теди и добра атмосфера.

Ч и д у м а ш же б и ш е м у з и ч а р е з в а ш и х к р а й о х и о т а л ь т р е б а л и п о в я з а ц и з а п о ч а ц с о т р уд н ї ц т в о ?

То ше уж и роби. Наприклад, бул Сашо Палєнкаш грац у Словацкей. Людзе чую його музику и вец го буду и слухац. То нє дацо вельке, можебуц лєм на микро уровню, алє ше дружиме

медзи собу, слухаме, граєме и упознаваме култури. Же би ше вшадзи грало треба и пенєжи за драгу, трошки. Нєшка нїхто нє уклада вельо до култури. Алє лєм по дакус.

МАК 9-10/2014 // 21

22 \\ МАК 9-10/2014

Соня ВиславскиЕсей

Мой найлєпши товаришЗвичайна тема школского составу у перших класох основней школи то горе спомнута. Мойому налєпшому товаришови мено так и так, ма таки и таки очи, власи, нїзки є-високи. люби тото и гевто. Так би глашел мой состав у першей класи основней школи. А цо же ше тераз пременєло? Окрем правописних гришкох и кус лєпших схопносцох писаня, пременєла ше и главна подоба того составу, а и моя главка-бундавка дакус змудрела.

Нашо упознаванє було покус иншаке од тих типичних, каждодньових упознаваньох при котрих, як то уж ствар култури наклада и подрозумює, рукуєме ше з другу особу док источасно вигваряме свойо мено. И то шицко. Скоро шицко. А мено? Єй мено? Дальша конверзация з ню ше, у ствари, зводзи на дошептованє з особу попри нас. “Як єй/йoму мено?” Можебуц то лєм при нас дзивкох так, або...?

Нашо упознаванє було цалком иншаке. Було то упознаванє на попатрунок, а конверзация ше нам зводзела углавним на “нє рушай”, “вонка”, “далєй”, “шеднї”, “мир”. Кажде ше на перши попатрунок и при першим упознаваню жада указац у цо лєпшим шветлу. Вон то випатра дакус погришно похопел. Кед сцигнул до мойого обисца, на цалком нову територию, такой нам дал до знаня яки є културни. Кукнул пред дзверми, та Соня после бегала з лопату. Ту почина приповедка Дениса напасци, односно, у тим случаю мойого пшичка Айкия. Гоч, звикнуце на нови штредок ишло одприлики так: єм, шпим, єм, а вец пойдзем спац, бо сом нє докончел започате, нє правел нїяки проблеми. Добри є. После ше укушим за язик пре тото.

Aлє кед пришла ноц, нїкому нє дал спац. Зоз своїм йойчаньом, пребудзел цале сушедство од котрих го велї, предпоставям, гандровали так поцихи, у себе, споминаюци шицки тоти слова котри нє постоя у руским язику, алє их шицки так добре хасную, та позбуньовал и други пси. Озда го цешели, так себе я думам. Дакеди сом як мала, слухаюци завиванє псох, задумовала же сом єдна з тих котра розуми цо себе вони приповедаю и здумовала шицки їх конверзациї. Знала сом, т. є. думала сом же знам препознац кеди то бешеда двох сушедох док випиваю кафу, або даяка звада, як, наприклад, кед сушед посадзи до загради дацо праве на тото место на котрим други сушед надумал же будзе дражка, та ше вец вадза дзе ту меджа и цо ту чийо. А дакеди сом думала же чуєм и тих котри нє були задовольни зоз своїм животом, та ше поносовали и пренаходзели себе истих. Хто то зна. Можебуц дацо з того и правда.

Но, тота перша ноц, найгорша и обчекована, прешла. Вше менєй ше чуло йойчанє мойого товариша. З часом себе пренашол место за спанє. Спал вшадзи дзе сцигнул, лєм нє там дзе требало и дзе му було намесцене. При бициґли го успавйовали педали, при грабелкох пориско... випендрал ше, заглобел, та ше вец волал на дакого, алє то я волам “його виглєдованє териториї” – цо я шицко можем, и дзе шицко можем буц.

МАК 9-10/2014 // 23

Кед сом го видзела, знала сом же постанєме добри товарише, таке чувство нє раз маме и при упознаваню других, но, нє думала сом же наш початок будзе таки, як бим поведла, грижаци и пакосни. Ту сом ше праве пре тото “добри є”, укушела за язик. Спанє зменшал и заменєл з активним виглєдованьом места на котре пришол пред даскельома днями. Мацерова заградка, як и метла, найвецей прецерпели його напади цикавосци. Кед чуєш “дуп”, знаш цо ше збува. Метла на жеми. Цалком случайно спадла. Озда витор дул у тим напряме. А наш товариш ю, нормално, нє рушал, прето и закончела у кошарки за шмеце. Но, тераз ше дакус ситуация пременєла. Од новей метли сцека далєко, и лєциц пробовал лєм ше закончело нєуспишно. Зарил главу до жеми док ше пририхтовал скочиц з ґарадичи. Предпоставям же му ше тота метла нє так барз пачи. А квеце у заградки? Озда же би остало нє очкодоване? Гоч цо. З початку була ситуация “бешедуй ти цо сцеш, нїч я тебе нє розумим”, познєйше преходзиме на фазу “чул сом це, алє то ми на єдно ухо вошло, а на друге вишло”, а хвильково зме у фази: “нє рушай!”, накадзи шлїдзи його попатрунок хтори як кед би гуторел “алє ту єст ище таке, пробуєм друге”, потим чує знова “нє рушай!”, та вец одустава, предлужи док му дахто нє будзе стац над главу.

З початку, барз нє любел буц сам, и з йойчаньом нам то ясно давал до знаня. А тераз похопел же тот час може вихасновац дакус иншак. Попробовац шицко цо го интересує. Прето наша цива поламана, фиґурки з котрима ше мац намагала украшиц заградку погрижени и ошкрабани... дармо були фарбени, квецом хибя лїсца, парток на столє остал без своїх часточкох...

Його бавенє ше зводзи одприлики на – ти маш руку, на нєй пальци, я мам уста и оштри зубки. Мойо руки здабу на напад дзивей мачки. Люби дружтво и барз нє люби кед є сам. Накадзи видземе вонка уж нам є под ногами. До загради кед пойдзем даєдну желєну шлївку отаргнуц, бо лєм таки єм, йойчи так исто як и першей ноци, дахто подума же го малтретируєм. Иншак бим прескаковала мурик, бо ми то вельо интересантнєйше, алє сом тераз як

одроснуте дзецко, похасновала капурку. Кому циґанїм? Заложели зме мурик же би нам пес котрого зме скорей мали нє прескаковал до загради. Та тераз роздумуєм чи ше то заш лєм нє одношело на мнє? “Соньо, докля будзеш прескаковац мурики и кеди одрошнєш?” А кед дзвери отворени, наступа ученє наволане “вонка!”, и то випатра одприлики так: док ми нє меркуєме, бо маме и други обовязки окрем ґлумиц “секюрити” на дзверох, Айки войдзе нука и шеднє себе як прави пан. Виглєдованє териториї з котрим мацери найбаржей упрекосци. Спомла сом же сцека далєко од метли, гей? На концу конца, рошнє. Шицки ми прави мали напасци кед зме мали, а дзень без мойого товариша страцени дзень. “Дуп”...

Валентина Колошняї

Посилайце нам свойо рисунки, илустрациї, стрипи, лєбо фотоґрафиї на mak.magazine@gmail.com