Makroekonomi II Ligjerata 4

MAKROEKONOMIA II

LIGJERATA 4

Përmbajtja e ligjëratës

Paraja, interesi dhe te ardhurat� Tregu i te mirave dhe lakorja IS� Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM� Ekuilibri ne tregjet e te mirave dhe aktiveveEkuilibri ne tregjet e te mirave dhe aktiveve� Pershtatja drejt ekuilibrit

Paraja, interesi dhe te ardhurat

� Paraja luan rol te rendesishem ne ekonomi� Normat e interesit perfaqesojne nje percaktues te

rendesishem te shpenzimeve agregate� Modeli IS-LM perfaqeson thelbin e teorise

makroekonomike qe studion bashkeveprimin e tregjeve te te mirave dhe aktivevetregjeve te te mirave dhe aktiveve� Faktoreve percaktues te kerkeses agregate, shpenzimeve

autonome dhe politikes fiskale, i shtohet norma e interesit, ku nje ulje e saj rrit kerkesen agregate� Por, kush e percakton normen e interesit?

� Norma e interesit dhe te ardhurat percaktohen bashkarisht nga ekuilibri ne tregjet e te mirave dhe te aktiveve

� Futja e tregjeve te aktiveve dhe e normave te interesit i sherben tre qellimeve:� Zgjerimi i modelit tregon se si vepron politika

monetare� Duke shtuar tregjet e aktiveve sigurojme nje analize

me te plote te efekteve te politikes fiskale dhe


me te plote te efekteve te politikes fiskale dhe paraqesim politiken monetare� Politika fiskale ekspansioniste rrit normat e interesit duke

zvogeluar me ane te kesaj ndikimin e saj ekspansionist� Rritja e normave te interesit mund te jete e mjaftueshme per te

kompensuar plotesisht efektet ekspansioniste te politikes fiskale

� Perberja e kerkeses agregate midis shpenzimeve per investime dhe konsum, varet nga normat e interesit� Normat me te larta te interesit zvogelojne kerkesen agregate

duke reduktuar kryesisht investimet� Politika fiskale ekspansioniste , con nepermjet multiplikatorit

ne rritjen e konsumit por con edhe ne uljen e investimeve


sepse rrit normat e interesit

� Shprehjet IS dhe LM jane paraqitje e lidhjeve:� Investimet (I) jane te barabarta me kursimin (S) –

ekuilibri i tregut te te mirave� Kerkesa per para (L) eshte e barabarte me oferten

monetare – ekuilibri ne tregun monetar


� Lakorja IS paraqet kombinimet e normave te interesit dhe nivelet e produktit, te tilla qe shpenzimet e planifikuara jane te barabarta me te ardhurat

� Te ardhurat kombetare ne ekuiliber nga ligjerata 3 jane:

Tregu i te mirave dhe lakorja IS

�0 =Ā

1 − �̅� ku c̅ = c(1-t)

� Te ardhurat percaktohen nga dy faktore:� Shpenzimet autonome – Ā (qeveritare, investime dhe konsum)� Prirja per konsum nga te ardhurat - c̅ qe varet nga prirja per

konsum e te ardhurave te disponueshme (c) dhe nga pjesa e nje njesie te ardhurash qe mbetet pas taksave (1-t)

�0 =Ā

1 − �̅

� Shpenzimet per investime (I) tani behen endogjene, qe percaktohen nga modeli� Norma e planifikuar e investimeve eshte me e ulet sa

me e larte te jete norma e interesit� Firmat marrin hua per te blere te mira per investime, dhe sa

me e larte te jete norma e interesit per huamarrje te tilla aq me


me e larte te jete norma e interesit per huamarrje te tilla aq me te uleta do te jene fitimet e tyre prej investimeve

� Funksioni i shpenzimeve per investime:

I = Ī - bi b>0� i perfaqeson normen e interesit� b mat ndjeshmerine e investimeve ndaj interesit� Ī perfaqeson shpenzimet autonome te investimeve qe jane

te pavarura nga te ardhurat dhe nga norma e interesit

� Firmat planifikojne te shpenzojneper investime per cdo nivel tenormes se interesit

� Lakorja eshte me pjerresi negative qe pasqyron supozimin qe nje uljene normat e interesit rritfrytshmerine e shtesave te stokutte kapitalit, dhe si rrjedhim con ne nje norme me te madhe te


nje norme me te madhe teshpenzimeve te planifikuara per investime

� Pozicioni i lakores se investimevepercaktohet nga pjerresia – kufizab – dhe nga niveli i shpenzimeveautonome per investime, Ī.

� Ndryshimet ne shpenzimetautonome per investime, Ī, zhvendosin lakoren e investimeve

� Kerkesa agregate perseri perbehet nga kerkesa per konsum, investime dhe shpenzime qeveritare, por tani shpenzimet varen nga norma e interesit

AD = C + I + G= c T̅R̅ + C(1-t)Y + Ī – bi + G̅


= c T̅R̅ + C(1-t)Y + Ī – bi + G̅= Ā + c̅Y – bi,

ku Ā = c T̅R̅ + Ī + G̅

� Ekuacioni tregon qe nje rritje ne normen e interesit redukton kerkesen agregate, per nje nivel te dhene te te ardhurave, sepse nje norme me e larte interesi redukton shpenzimet per investime


� Lakorja IS eshte me pjerresi negative sepse nje nivel me i larte i normes se interesit redukton shpenzimet per investime, duke reduktuar, nepermjet saj, kerkesen agregate dhe me tej nivelin ekuiliber te te ardhurave.

� Niveli i pjerresise se lakores IS varet nga:

Tregu i te mirave dhe lakorja IS – pjerresia e lakores IS

� Niveli i pjerresise se lakores IS varet nga:� Ndjeshmeria e shpenzimeve per investime ndaj

ndryshimeve te normes se interesit, dhe� Multiplikatori

Tregu i te mirave dhe lakorja IS – pjerresia e lakores IS

� Zhvendosja e lakores IS shkaktohet nga rritja ne nivelin e shpenzimeve autonome� Lakorja IS

zhvendodet horizontalisht ne nje

Tregu i te mirave dhe lakorja IS – pozicioni i lakores IS

horizontalisht ne nje largesi te barabarte me multiplikatorin here ndryshimin ne shpenzimet autonome

Ā = cT̅R̅ + Ī + G̅

Tregu i te mirave dhe lakorja IS – pikat jashte lakores IS

� Ne piken E3 kemi tenjejtin nivel te teardhurave, Y1, si ne piken E1, por norma e interesit eshte me e ulet� Kerkesa per

investime dhe temira eshte me e mira eshte me e larte se ne E1 dhetejkalon nivelin e prodhimit, prandajekziston njekerkese e tepert per te mira (EDG –excess demand for goods)

� Permbledhje per lakoren IS� Lakorja IS perfaqeson grafikun e kombinimeve te

normave te interesit dhe nivelit te te ardhurave te tilla qe tregu I te mirave eshte ne ekuiliber

� Lakorja IS priret negativisht sepse nje rritje ne normen e interesit ul shpenzimet e planifikuara per investime


e interesit ul shpenzimet e planifikuara per investime dhe si rrjedhim ul kerkesen agregate, duke ulur edhe nivelin ekuiliber te te ardhurave

� Sa me i vogel te jete multiplikatori dhe sa me pak te ndjeshme te jene shpenzimet per investime ndaj ndryshimeve ne normen e interesit aq me e pjerret eshte lakorja IS

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM

� Tregjet e aktiveve perfaqesojne tregjet ne te cilat tregtohen paraja, obligacionet, aksionet, shtepite dhe format tjera te pasurise

� Aktivet ndahen ne dy kategori te gjera� Aktivet financiare

� Paraja� Paraja ne dore, dhe � Paraja ne dore, dhe � depozitat mbi te cilat mund te shkruhen ceqe

� Aktivet qe sjellin interes (obligacionet)� Nje obligacion perfaqeson nje premtim te nje huamarresi per t’i

paguar huadhenesit nje shume te caktuar (principalin) ne nje date te percaktuar (data e maturimit te obligacionit) dhe, nderkohe, per cdo vit nje shume te dhene te interesit

� Aksionet ose titujt e pronesise� Aksionet perfaqesojne pretendime ndaj nje pjese te fitimeve te nje

ndermarrjeje

� Aktivet reale (makinerite, tokat, ndertesat, banesat, etj.)

� Ne cdo kohe te dhene nje individ duhet te vendos se si do te shperndaje pasurine financiare te tij midis llojeve alternative te aktiveve� Vendimet per formen ne te cilen do te mbahen aktivet

jane vendime portofol


jane vendime portofol� Kufizimi buxhetor i pasurise pohon se shuma e

kerkeses per para dhe shuma e kerkeses per obligacione te individit duhet te arrijne shumen e pasurise totale te individit

� Kerkesa nominale per para perfaqeson kerkesen e individit per nje sasi te dhene eurosh (dollaresh,…)� Kerkesa nominale per obligacione perfaqeson kerkesen per nje

sasi te dhenete vleres se obligacioneve ne euro (dollare,…)

� Kerkesa reale per para perfaqeson kerkesen per para te shprehur ne numrin e njesive te te mirave qe mund te bleje paraja


bleje paraja� Eshte e barabarte me kerkesen nominale per para pjesetuar me

nivelin e cmimeve

� Bilancet reale te pasurise perfaqesojne sasine e parase nominale pjesetuar me nivelin e cmimeve� Kerkesa reale per para quhet kerkesa per bilance reale

� L – kerkesa per bilance reale� DB – kerkesa per obligacione reale� WN – pasuria nominale, P – niveli i cmimeve

+ � ≡ ��

�

� Sasia totale e pasurise reale financiare ne ekonomi perbehet prej bilanceve reale te parase dhe te obligacioneve reale ekzistuese

��

�≡

�

�+ �


� M – stoku i bilanceve nominale te parase� SB – vlera reale e ofertes se obligacioneve

� Kufizimi buxhetor i pasurise nenkupton qe kur tregu monetar eshte ne ekuiliber edhe tregu i obligacioneve eshte ne ekuiliber

��

�≡

�

�+ �

� Kerkesa per para perfaqeson kerkesen per bilance reale sepse njerezit e mbajne parane per ato qe do te blejne

� Kerkesa per para varet nga:� Niveli i cmimeve� Niveli i te ardhurave

Norma e interesit

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM – kerkesa per para

� Norma e interesit

L = kY – hi k, h > 0� k dhe h pasqyrojne ndjeshmerine e kerkeses per bilance reale,

respektivisht, ndaj nivelit te te ardhurave dhe normes se interesit

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM – kerkesa per para

�Funksioni i kerkeses per bilance reale nenkupton qe per nje nivel te dhene te ardhurash, sasia e kerkuar eshte funksion zbrites i normes se interesit

�Sa me i madh te jete niveli �Sa me i madh te jete niveli i te ardhurave aq me e madhe eshte kerkesa per bilance reale dhe si rrjedhim aq me djathtas eshte lakorja e kerkeses

� Lakorja LM ose lakorja e ekuilibrit te tregut monetar, tregon te gjitha kombinimet e normave te interesit dhe nivelit te te ardhurave, te tilla qe kerkesa per bilance reale eshte e barabarte me oferten� Pergjate lakores LM tregu monetar eshte ne ekuiliber� Lakorja LM ka pjerresi pozitive

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM- Oferta e parase, ekuilibri i tregut monetar dhe lakorja LM

� Lakorja LM ka pjerresi pozitive� Nje rritje ne normen e interesit redukton kerkesen per bilance reale� Per te mbajtur kerkesen per bilance reale te barabarte me oferten

fikse, duhet te rritet niveli i te ardhurave� Si rrjedhim, ekuilibri I tregut monetar nenkupton qe nje rritje ne

normen e interesit shoqerohet me nje rritje ne nivelin e te ardhurave

M�

P�= �� − ℎ� � =

1

ℎ(�� −

M�

P�)

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM- Oferta e parase, ekuilibri i tregut monetar dhe lakorja LM

� Sa me e madhe te jete ndjeshmeria e kerkeses per para ndaj te ardhurave, qe matet me koeficientin k, dhe sa me e vogel te jete ndjeshmeria e kerkeses per para ndaj normes se interesit h, aq me e pjerret do te jete lakorja LM� Ne qofte se kerkesa per para eshte relativisht e

pandjeshme ndaj normes se interesit, keshtuqe h eshte

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM – pjerresia e lakores LM

pandjeshme ndaj normes se interesit, keshtuqe h eshte afer zeros, atehere lakorja LM eshte pothuajse vertikale

� Ne qofte se kerkesa per para eshte e ndjeshme ndaj normes se interesit, keshtu qe h eshte e madhe, atehere lakorja LM eshte afer horizontale

� Per te ruajtur ekuilibrin e tregut monetar, nje ndryshim I vogel ne normen e interesit duhet te shoqerohet me nje ndryshim te madh ne nivelin e te ardhurave

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM – pozicioni i lakores LM

� Oferta reale monetare mbahet konstante pergjate lakores LM� Nje ndryshim ne oferten reale monetare zhvendos lakoren LM

Tregjet e aktiveve dhe lakorja LM – pikat jashte lakores LM


� Permbledhjet kryesore per lakoren LM� Lakorja LM perfaqeson kombinimet e normave te

interesit dhe niveleve te te ardhurave te tilla qe tregu monetar eshte ne ekuiliber

� Kur tregu monetar eshte ne ekuiliber keshtu eshte edhe tregu I obligacioneveedhe tregu I obligacioneve

� Lakorja LM priret pozitivisht� Lakorja LM zhvendoset nga ndryshimet ne oferten

monetare� Ne pikat djathtas lakores LM ekziston nje kerkese e

tepert per para dhe ne pikat ne te majte te saj ekziston nje oferte e tepert per para

Ekuilibri ne tregjet e te mirave dhe te aktiveve

� Lakoret IS dhe LM permbledhin kushtet qe duhet te plotesohen per tregjet e te mirave dhe te aktiveve, me qellim qe te jene ne ekuiliberjene ne ekuiliber� Ky ekuiliber duhet te jete

i njekohshem

� Ndryshimet ne nivelin ekuiliber te te ardhurave dhe normes se interesit� Rritja ne shpenzimet

autonome nxit rritjen e nivelit te te ardhurave

� Nje rritje ne nivelin e te ardhurave rrit kerkesen per para

Ekuilibri ne tregjet e te mirave dhe te aktiveve

per para� Me nje oferte monetare

fikse, qe kerkesa per para te qendroje e barabarte me kete oferte duhet te rritet norma e interesit

� Kur rritet norma e interesit reduktohen shpenzimet per investime

Pershtatja drejt ekuilibrit

� Pershtatja perfshin ndryshimet si ne normat e interesit ashtu edhe ne nivelin e te ardhurave

� Dy supozime� Produkti rritet sa here

qe ka nje kerkese te tepert per te mira dhe e tepert per te mira dhe e kunderta

� Norma e interesit rritet sa here qe ka kerkese te tepert per para dhe e kunderta

� Tregu monetar pershtatet shume shpejt, kurse tregu i te mirave pershtatet relativisht ngadale� Tregu monetar mund te pershtatet ne menyre te thjeshte

nepermjet blerjes dhe shitjes se obligacioneve, norma e interesit pershtatet me shpejtesi dhe tregu monetar,

Pershtatja e shpejte e tregut te aktiveve

interesit pershtatet me shpejtesi dhe tregu monetar, efektivisht eshte gjithemone ne ekuiliber

� Tregu i te mirave pershtatet relativisht me ngadale sepse firmat duhet te ndryshojne grafiket e tyre te prodhimit, i cili kerkon kohe

Pershtatja e shpejte e tregut te aktiveve

Documents

Makroekonomi II Ligjerata 4