Manual Kontrolli Tatimor për Tatimpaguesit e Mëdhenj në Shqipëri_al-tax.org

1

MANUALI I KONTROLLIT TATIMOR

PËR

TATIMPAGUESIT E MËDHENJ (jo zyrtar)

SHKURTIME FJALËSH

AQ AKTIVE TË QËNDRUESHME

BB BANKA BOTËRORE

BE BASHKIMI EUROPIAN

DPT DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

DT DEGA E TATIMEVE

FDP FORMULAR I DEKLARIMIT DHE PAGESËS

FMN FONDI MONETAR NDËRKOMBËTAR

IEKA INSTITUTI I EKSPERTËVE KONTABËL TË AUTORIZUAR

INSTAT INSTITUTI I STATISTIKAVE

KC KODI CIVIL

KP KODI PENAL

KPA KODI PROÇEDURËS ADMINISTRATIVE

KPC KODI PROÇEDURËS CIVILE

KPP KODI PROÇEDURËS PENALE

MÇP METODA E ÇMIMIT TË PAKONTROLLUAR

MÇR METODA E ÇMIMIT TË RISHITJES

MF MINISTRIA E FINANCAVE

MKP METODA KOSTO PLUS

MKT MANUALI I KONTROLLIT TATIMOR

NVD NUMRI I VENDOSJES SË DOKUMENTIT

NjTM NJËSIA E TATIMPAGUESVE TË MËDHENJ

R&D KËRKIM DHE ZHVILLIM (RESEARCH & DEVELOPMENT)

RSH REPUBLIKA E SHQIPËRISË

STI SISTEMI TEKNOLOGJISË INFORMATIKE

SHNSH SHOQATA E NDËRTUESVE TË SHQIPËRISË

TAP TATIMI MBI TË ARDHURAT NGA PUNËSIMI

TFNÇ TRANSFERIMI I FITIMIT NËPËRMJET ÇMIMIT

TP TATIMPAGUES

TVSH TATIMI MBI VLERËN E SHTUAR

VKM VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE

ZAR ZYRA E ANALIZËS SË RRISKUT

ZI ZYRA E INVESTIGIMIT

ZK ZYRA E KONTROLLIT

ZVK ZYRA E VLERËSIMIT TË KONTROLLIT

2

HYRJE

faqe.....

Qëllimi i Manualit dhe çështjet që ai do të trajtojë faqe.....

Objektivi i Aneksit të Manualit të Kontrollit për Nj.T.M-në faqe.....

KAPITULLI 1

1. Organizimi i Sektorit të Kontrollit Tatimor faqe.....

1.1. Struktura organizative. Përgjegjësitë, Detyrat dhe Të drejtat e kontrollit.

Marëdhëniet mes zyrave, Drejtorit të Drejtorisë dhe me Drejtorin e Nj.T.M-së

faqe.....

1.2. Detyrat e secilës zyrë kontrolli. faqe.....

1.2.1. Zyra e Analizës së Rriskut faqe.....

1.2.2. Zyrat e kontrollit: faqe.....

1.2.2.1. Për kontrollin e TVSH-së faqe.....

1.2.2.2. Për kontrollin e tatim fitimit faqe.....

1.2.2.3. Për kontrollin e akcizës, tatimit në burim dhe kontributeve të sigurimeve faqe.....

1.2.3. Zyra e Vlerësimit të Kontrollit faqe.....

1.3. Organigrama. Marëdhëniet mes përgjegjësave dhe me Drejtorin e Drejtorisë dhe

Drejtorin e Njësisë. faqe.....

1.3.1. Struktura organizative e Nj.T.M faqe.....

1.3.2. Roli i Përgjegjësave të Zyrave të Sektorit të Kontrollit faqe.....

1.3.2.1. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Zyrës së Analizës së Rriskut faqe.....

1.3.2.2. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Zyrës së Kontrollit faqe.....

1.3.2.2.1. Hartimi i programit të kontrollit nga përgjegjësi i zyrës së Kontrollit faqe.....

1.3.2.2.2. Ndarja e grupeve të kontrollit faqe.....

1.3.2.2.3. Përcaktimi i kontrollorëve sipas planit mujor faqe.....

1.3.2.2.4. Planifikimi i specialistëve të sektorëve ekonomikë faqe.....

1.3.2.2.5. Regjistrimi i kohës dhe i rezultatit të kontrollit faqe.....

1.3.2.3. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Zyrës së Vlerësimit të Kontrollit faqe.....

1.3.3. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Sektorit të kontrollit dhe marëdhëniet me vartësit dhe

eprorët faqe.....

1.3.3.1. Roli i tij në lidhje me përzgjedhjen e tatimpaguesve për kontroll faqe.....

1.3.3.2. Roli i tij në lidhje me kontrollin tatimor faqe.....

1.3.3.3. Roli i tij në lidhje me vlerësimin e kontrollit tatimor faqe.....

1.3.3.4. Roli i tij në lidhje me Drejtorin e Drejtorisë faqe.....

1.3.3.5. Roli i përgjegjësit të sektorit në lidhje me Drejtorin e Nj.T.M-së faqe.....

1.3.4. Roli dhe detyrat e Drejtorit të Drejtorisë faqe.....

1.3.4.1. Vlerësimi i performancës për gjithë personelin e kontrollit faqe.....

3

1.3.4.2. Kriteret e matjes së kontrollorit dhe përgjegjësave faqe.....

1.3.5. Roli i Drejtorit të Nj.T.M-së faqe.....

1.4. Marëdhëniet midis Përgjegjësave të Zyrave me Përgjegjësin e Sektorit dhe me Drejtorin

e Drejtorisë dhe Drejtorin e Nj.T.M-së faqe.....

1.5. Marëdhëniet e Sektorit të Kontrollit me Drejtorinë e Kontrollit Tatimor faqe.....

1.5.1. Raportet automatike mujore faqe.....

1.5. 2. Raportet mujore kur kërkohen nga DKT faqe.....

1.6. Tipet e kontrolleve dhe Raportet e Kontrollit faqe.....

1.6.1 Tipet e kontrollit faqe.....

1.6.1.1. Vizita të veçanta faqe.....

1.6.1.2. Vizita fiskale faqe.....

1.6.1.3. Kontrolle të plota faqe.....

1.7. Tipet e raportit të kontrollit faqe.....

1.8. Dosja e kontrollit faqe.....

1.8.1. Përmbajtja e dosjes së kontrollit faqe.....

KAPITULLI 2

faqe.....

2. Plani i kontrollit faqe.....

2.1. Orientimet për planifikimin dhe miratimin e planit mujor faqe.....

2.1.1. Informacione që duhet të merren në konsideratë nga përgjegjësi i sektorit faqe.....

2.1.1.1. Ndërhyrja e DPT-së në përzgjedhje dhe planin mujor të kontrolleve faqe.....

2.1.2. Afatet që duhet të zbatohen në planifikimin e kontrolleve për kërkesa të veçanta faqe.....

2.1.2.1. Rastet e kërkesave për rimbursim faqe.....

2.1.2.2. Rastet e kërkesave nga tatimpaguesit për efekt çregjistrimi, falimentimi apo ndryshimi

statutor faqe.....

2.1.2.3. Rastet e kërkesave të ardhura nga DPT për kryerje kontrolli faqe.....

2.1.2.4. Rastet e kërkesave për kontroll nga tatimpaguesi faqe.....

2.1.2.5. Rastet e kërkesave për rikontroll faqe.....

2.1.2.6. Rastet e kërkesave për verifikim nga degët e tjera faqe.....

2.1.2.7. Rastet e kërkesave për kontroll nga institucionet që kontrollojnë funksionimin e

administratës tatimore. faqe.....

2.1.1.8. Kërkesa të tjera faqe.....

2.2. Tipet e kontrolleve që do të planifikohen faqe.....

2.2.1. Kontrollet e plota faqe.....

2.2.1.1. Përzgjedhja për kontroll të plotë faqe.....

2.2.2. Vizitat fiskale faqe.....

2.2.2.1. Përzgjedhja për vizita fiskale faqe.....

4

2.2.3. Vizita të veçanta faqe.....

2.2.3.1. Përzgjedhja për vizita të veçanta faqe.....

2.3. Konflikti i interesit në proçesin e kontrollit faqe.....

KAPITULLI 3

faqe.....

3.1. Rregullat që kanë të bëjnë me përzgjedhjen për kontroll. faqe.....

3.1.1. Një shqyrtim shkurt të kontrolleve të kryera në të njëjtën periudhë të vitit paraardhës faqe.....

3.1.2. Përcaktimi i veprimtarive ekonomike prioritare për kontroll duke përdorur raportet e

menaxhimit faqe.....

3.1.3. Përcaktimi i tatimpaguesve me risk të lartë duke shfrytezuar rezultatet që dalin nga

programi për përzgjedhje sipas të dhënave të sistemit informatik faqe.....

3.1.4. Vlerësimi i rrezikut dhe periudha nga kontrolli i fundit faqe.....

3.1.5. Sigurimi i cilësisë së kontrollit faqe.....

3.1.6. Menaxhimi i numrit të inspektorëve në dispozicion në raport me objektivat e kontrollit faqe.....

3.2. Çfarë përfshihet në një përzgjedhje kontrolli? faqe.....

3.3. Përzgjedhja e sektorëve ekonomikë faqe.....

3.3.1. Tendencat e zhvillimit të cdo sektori në raport me rritjen ekonomike faqe.....

3.3.2. Rishikimi i objektit qe do te kontrollohet faqe.....

3.3.3. Rrisqet e mundshme faqe.....

3.3.4. Rezultatet e cdo kontrolli te mbajtur me pare faqe.....

3.4. Shfrytëzimi i burimeve të informacionit faqe.....

3.4.1. Burimet e informacionit nga regjime të tjera tatimore faqe.....

3.4.2. Burime informacioni nga DT-ve faqe.....

3.4.3. Informacion nga deklaratat bankare dhe rakordime me arken faqe.....

3.4.4. Informacion nga përdorimi i raporteve financiarë faqe.....

3.4.5. Informacioni nga vrojtimet e drejtperdrejta faqe.....

3.4.6. Informacionet nga letrat e informatorëve faqe.....

3.4.7. Informacioni nga mediat dhe interneti faqe.....

3.4.8. Informacion nga llogaritë vjetore dhe raportet për organet drejtuese të shoqërisë faqe.....

3.4.9. Informacioni mbi treguesit jo-financiarë faqe.....

KAPITULLI 4

4.1. Vendimi për të kryer kontroll në raste të veçanta faqe.....

4.1.1. Kërkesat urgjente për kryerje verifikimi dhe vizite fiskale faqe.....

4.1.2. Kontroll për rastet e hyrjeve të reja të tatimpaguesve në Nj.T.M faqe.....

5

4.1.3. Kontrolli tatimor për çregjistrimet faqe.....

4.2. Kur një shoqëri transferon aktivitetin, ndahet apo likujdohet faqe.....

4.2.1. Format juridike të shoqërive në Shqipëri faqe.....

4.2.1.1. Shoqëria Kolektive faqe.....

4.2.1.2. Shoqëria komandite faqe.....

4.2.1.3. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar faqe.....

4.2.1.4. Shoqëria Anonime faqe.....

4.2.1.5. Ortakëritë faqe.....

4.2.1.6. Krijimi i degëve apo përfaqësive dhe kontrolli i tyre faqe.....

4.2.1.7. Kontrolli tatimor i veprimtarisë së TP-ve në rrethe dhe filialeve faqe.....

4.2.2. Kontrolli tatimor kur ndodh shkrirja, bashkimi apo ndarja e shoqërisë faqe.....

4.2.3. Transferimi, likujdimi, çregjistrimi dhe kontrolli tatimor faqe.....

4.2.3.1. Kuptimi juridik i transferimit të aktivit faqe.....

4.2.3.2. Për tu patur parasysh kur ndodh transferimi i veprimtarisë faqe.....

4.2.3.3. Procedurat juridike për mbylljen e likuidimit faqe.....

4.3. Kontrolli i një kompanie që kërkon të çregjistrohet faqe.....

4.3.1. Kontrolli i mallrave gjendje në momentin e mbylljes faqe.....

4.3.2. Kontrolli për aktivet e qëndrueshme të shoqërisë që mbyllet faqe.....

4.4. Kur ndodh që një shoqëri falimenton? faqe.....

4.4.1. Proçedura e paaftësisë për të paguar (falimentimit), pasojat për tatimet faqe.....

4.4.1.1. Falimentoja dhe pasojat mbi TVSH faqe.....

4.4.1.2. Kërkesa e falimentos dhe informacioni që nevojitet për kontrollorin faqe.....

4.4.2. Informacion për kontrollorin rreth përfituesit të AQ-ve faqe.....

4.4.3. Kontrolli dhe finalizimi i të ardhurave nga falimentimi faqe.....

4.5. Kontrolli në raste shkrirje apo bashkimi me një tatimpagues tjetër faqe.....

4.6. Kontrolli në rastet e analizës së tatimpaguesve, kur financohet apo kreditohet aktiviteti faqe.....

KAPITULLI 5

5. Detyrimet që ka Nj.T.M pas marrjes së vendimit për kontroll faqe.....

5.1. Hartimi i programit të kontrollit faqe.....

5.2. Njoftim - Lajmërimi për Kontroll faqe.....

5.2.1. Përjashtimi i dokumenteve faqe.....

5.2.2. Fusha e veprimit të njoftimit të kontrollit faqe.....

5.2.3. Ndryshimi i pasojave faqe.....

5.2.4. Shtesa të njoftimit dhe autorizimit për kontroll faqe.....

5.3. Kryerja e kontrollit sipas kodit të etikës dhe profesionalizimit faqe.....

6

5.4. Takimi me TP-in për konkluzionet faqe.....

5.5. Qarkullimi i raport-kontrollit brenda Nj.T.M-së faqe.....

5.5.1. Qarkullimi nga inspektori te Përgjegjësi i zyrës së kontrollit faqe.....

5.5.2. Qarkullimi nga Përgjegjësi i zyrës së kontrollit te ZVK-ja dhe Përgjegjësi i Sektorit faqe.....

5.5.3. Qarkullimi nga Përgjegjësi i Sektorit te Drejtori i Drejtorisë faqe.....

5.6. Njoftimi i tatimpaguesit për rezultatet e kontrollit faqe.....

5.7. Kur është momenti i kundërshtimeve nga tatimpaguesi? faqe.....

5.8. Procedurat e Apelimit Tatimor faqe.....

5.9. Procedurat e rikontrolleve tatimorë faqe.....

KAPITULLI 6

6.1. Fuqitë që gëzojnë kontrollorët pas marrjes së vendimit për kontroll, si edhe gjithçka që

ata lejohet të kontrollojnë faqe.....

6.2. Përgjegjësitë e inspektorit tatimor faqe.....

6.2.1. Përgjegjësia profesionale faqe.....

6.2.1.1. Marëdhëniet me eprorët faqe.....

6.2.1.2. Raportet ndaj paleve të treta faqe.....

6.2.1.3. Përgjegjësia për realizimin e programit faqe.....

6.2.1.4. Përgjegjësia për raportet dhe opinionet faqe.....

6.2.1.5. Përgjegjësia e moszbulimit të shkeljeve e parregullsive faqe.....

6.2.1.6. Përgjegjësia për zhvillimin profesional faqe.....

6.2.2. Marëdhëniet me kolegët faqe.....

6.2.2.1. Përcaktimi i rolit faqe.....

6.2.2.2. Marrëveshjet faqe.....

6.2.2.3. Vlerësimi faqe.....

6.2.2.4. Praktikat faqe.....

6.2.2.5. Sjellja profesionale faqe.....

6.3. Detyrat e inspektorit tatimor faqe.....

6.3.1. Prezantimi te shoqëria për fillimin e kontrollit faqe.....

6.3.2. Kryerja e kontrollit faqe.....

6.3.3. Faza fillestare e kontrollit faqe.....

6.3.4. Intervista fillestare faqe.....

6.3.5. Verifikimi i kontrolleve të brendshme faqe.....

6.3.6. Krijimi i opinionit mbi dokumentacionin nga inspektoret faqe.....

6.3.7. Vlerësimi i rezultateve faqe.....

6.4. Barra e provës faqe.....

7

6.5. Raportet financiarë faqe.....

6.6. Proces-verbali faqe.....

6.7. Proçedurat e raportimit të kontrollit faqe.....

6.7.1. Adresimi i projekt raportit faqe.....

6.7.2. Përpunimi i raportit të kontrollit faqe.....

6.7.3. Adresimi i raportit final faqe.....

6.7.4. Njoftimi i TP-it me rezultatet e kontrollit faqe.....

6.7.5. Konstatime të shmangies së tatimit faqe.....

6.8. Kërkesa për hartimin e Raportit të Kontrollit faqe.....

6.8.1. Hyrja faqe.....

6.8.2. Përmbledhja faqe.....

6.8.3. Zbulimet faqe.....

6.8.4. Komentet e përgjithshme faqe.....

6.8.5. Pozita aktuale faqe.....

6.8.6. Konkluzionet dhe rekomandimet faqe.....

6.8.7. Shtesat dhe formatimi i raportit faqe.....

6.8.8. Kërkesa të tjera për hartimin e Raportit të Kontrollit faqe.....

6.9. Koha që duhet të harxhohet për kryerjen e kontrollit faqe.....

6.10. Përdorimi i metodave indirekte faqe.....

KAPITULLI 7

7. Detyrimet që kanë personat e tretë për të dhënë informacion që lidhet me shoqërinë e

cila kontrollohet faqe.....

KAPITULLI 8

8. E drejta e shoqërive për të mos bërë objekt kontrolli dokumenta të veçanta për arësye

konfidencialiteti. faqe.....

KAPITULLI 9

9. Gjobat që zbatohen kur refuzohet paraqitja e dokumentacionit të kërkuar faqe.....

KAPITULLI 10

10. Shkëmbimi i informacionit me institucionet dhe të tretë faqe.....

8

10.1. Informimi i Nj.T.M-së për kontabël të miratuar apo ekspertë të autorizuar në rastet kur

konstatohet keqpërdorim i liçensave nga ana e tyre faqe.....

10.1.1. Shkëmbimi i informacionit me doganat shqiptare

10.1.2. Shkëmbimi i informacionit me Degën e Thesarit

10.1.3. Shkëmbimi i informacionit me Këshillin e Rregullimit të Territorit

10.1.4. Shkëmbimi i informacionit me Zyrat e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

10.1.5. Shkëmbimi i informacionit me SHNSH-në dhe shoqata të tjera

10.1.6. Shkëmbimi i informacionit lidhur me blerjet e kryera nga ndërmarrje publike

10.1.7. Shkëmbimi i informacionit me Shoqatën e Hidrokarbureve të Shqipërisë

10.2. Kontrolli i ZI-së të Nj.T.M-së lidhur me shkembimin e informacionit per shmangien

evazionit fiskal

10.3. Informimi i Nj.T.M-së për kontabël të miratuar apo ekspertë të autorizuar në rastet kur

konstatohet keqpërdorim i liçensave nga ana e tyre

KAPITULLI 11

11. Procedura e përdorimit të burimeve të informacionit të Nj.T.M-së për DT për verifikime.

Kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli. Përdorimi i informacionit kur vjen nga

jashtë Nj.T.M -së

faqe.....

11.1. Procedura e përdorimit të burimeve të informacionit të Nj.T.M -së për DT për

verifikime, kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli faqe.....

11.2. Procedura e përdorimit të informacionit kur vjen nga jashtë Nj.T.M-së faqe.....

KAPITULLI 12

12. Risku i deklarimeve jokorrekte, mashtrimi nga tatimpaguesit dhe kontrolli faqe.....

KAPITULLI 13

13. Legjislacioni për ngrirjen e aktiveve dhe zbatimi i tij nga Nj.T.M faqe.....

KAPITULLI 14

14. Detyrimi që kanë kontrollorët për të grumbulluar informacion para kontrollit faqe.....

14.1. Intervistimi faqe.....

14.1.1. Planifikimi i intervistës faqe.....

14.1.2. Drejtimi i intervistë faqe.....

14.2. Mbajtja e shënimeve dhe marrja e informacioneve nga kontrollori faqe.....

9

KAPITULLI 15

15. Rregullore për përdorimin e mjeteve informatike nga administrata tatimore. faqe.....

15.1. Përdorimi i të dhënave të sistemit informatik të tatimeve faqe.....

15.2. Përdorimi i sistemit informatik të TP-it faqe.....

KAPITULLI 16

16.1. Transferimi i fitimit nëpërmjet çmimit dhe kryqëzimi i informacionit faqe.....

16.2. Shembuj kontrolli në rastet e transferimit të fitimit nëpërmjet çmimit faqe.....

16.2.1. Analiza funksionale dhe e krahasueshmërisë: Procesi i formimit të çmimeve

të produkteve

faqe.....

16.2.2. Analiza funksionale dhe e krahasueshmërisë: Metoda e fitimit faqe.....

KAPITULLI 17

17. Proçedurat në rastet kur dyshohet për krime tatimore faqe.....

17.1. Kalimi i çështjeve për investigim faqe.....

KAPITULLI 18

18. Rregullat e veçanta për kontrollin e tatimit mbi dividentin faqe.....

KAPITULLI 19

19. Rregullat themelore për zbatim nga kontrolli tatimor lidhur me strukturën dhe

procedurat e kontrollit tatimor

faqe.....

19.1. Plotësimi i të dhënave për kontrollin faqe.....

19.2. Kualifikimi profesional faqe.....

19.3. Data e fillimit të kontrollit faqe.....

19.4. Fillimi i kontrollit dhe pengesat gjatë kontrollit faqe.....

19.5. Llogaritë kontabile të domosdoshme që duhet të shqyrtohen gjatë kontrollit faqe.....

19.5.1. Kontrolli i zbatimit të tatimit mbi të ardhurat faqe.....

19.5.2. Kontrolli i zbatimit të TVSH-së faqe.....

19.5.3. Kontrolli i zbatimit faqe.....

19.5.4. Zbatimi i programeve tip për sektorë ekonomikë të veçantë faqe.....

10

KAPITULLI 20

20. Rregullat e veçanta për shoqëritë që veprojnë në sektorin e ndërtimit faqe.....

KAPITULLI 21

21.1. Rregullat për kompesimin e dëmeve të shkaktuara nga shkelja e ligjit apo sjellja jo

korrekte prej administratës tatimore faqe.....

21.2. Rregullat për sekretin e konfidencialitetin e të dhënave të tatimpaguesve faqe.....

21.3. Rregullat për inspektorët kur këta punojnë për autoritete të tjera faqe.....

21.4. Çështje të etikës në kontrollin dhe administratën tatimore faqe.....

KAPITULLI 22

22. Siguria faqe.....

22.1. Siguria e kontrollorëve faqe.....

22.2. Siguria e zyrave të kontrollorëve, përfshirë dhe dokumente të marra gjatë kontrollit

faqe.....

SHTOJCA A. FORMULARI I RAPORTIMIT TË KOHËS SË KONTROLLIT

TATIMOR

faqe.....

SHTOJCA B. VEPRA PENALE NË EKONOMI DHE SISTEMIN FISKAL

faqe.....

SHTOJCA C. EVIDENCAT PËR RAPORTIMIN E KONTROLLIT TATIMOR

faqe.....

SHTOJCA D. STANDARTET NDËRKOMBËTARE TË OBJEKTIT TË KONTROLLIT

TATIMOR

faqe.....

SHTOJCA E. RREGULLORJA NR. 1, DATË 17.07.2007“PËR NDJEKJEN E AKTIVITETIT DHE

SHKËMBIMIN E INFORMACIONIT PËR SUBJEKTET E RREGJISTRUARA NË

RRETHE NËN ADMINISTRIM TË NJ.T.M.-SË”

faqe.....

SHTOJCA F. FORMULARËT E ADMINISTRIMIT DHE MENAXHIMIT TË

KONTROLLIT

faqe.....

Zbatueshmëria e Aneksit të Manualit të Kontrollit për Nj.T.M-në dhe efektet e

tij

faqe.....

11

HYRJE

Manuali i Kontrollit Tatimor për Njësinë e Tatimpaguesve të Mëdhenj (në vazhdim Manuali)

është një reflektim i gjithë politikave aktuale të kontrollit, proçedurave, strukturës organizative

dhe orientimeve të Drejtorisë së Kontrollit Tatimor në Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve.

Misioni i administratës tatimore është maksimalizimi i te ardhurave duke inkurajuar arritjen e

niveleve më të larta të zbatueshmërisë së ligjeve fiskale në formë të vullnetshme nga

tatimpaguesit nëpërmjet ofrimit te shërbimeve cilesore dhe trajtimit me rrisk per kundravajtesit.

Punonjësit e kontrollit tatimor kanë detyrën kryesore në inkurajimin e raportimeve korrekte të

tatimeve të ndryshme.

Është detyrë e çdo punonjësi të Nj.T.M-së të zbatojë korrektësisht ligjet e miratuara nga

ligjvënësit duke bërë zbërthimin logjik të tyre në praktikën e përditshme dhe me një qëndrim që

nuk anon, as nga këndvështrimi i interesit të shtetit dhe as nga këndvështrimi i interesit të

tatimpaguesit, por duhet të mbajë një pozicionim midis këtyre dy këndvështrimeve.

Manuali është konceptuar në 22 kapituj, të cilët janë renditur më poshtë.

Qëllimi i Manualit dhe çështjet që ai do të trajtojë

Manuali do te synoje te integroje ne nje permbledhje gjithe ceshtjet baze se si duhet te kryhen

detyrat e kontrollit. Suksesi i Manualit eshte i lidhur me te kuptuarit e menyres se si i shpjegon

funksionet dhe menyren e organizimit te puneve.

Punonjësit që do të përdorin këtë manual duhet të mbajnë mirë në mendje parimet në të cilat

bazohet Manuali:

- Ndershmërinë në kryerjen e detyrës;

- trajtimin e barabartë e të gjithë tatimpaguesve për të njëjtat rrethana;

- transparencën e veprimeve dhe;

- shërbimin me përgjegjshmëri ndaj tatimpaguesve.

Funksioni i kontrollit, që përshkruan Manuali përfshin tatimet si më poshtë:

- tatimin mbi vlerën e shtuar

- tatimin mbi fitimin

- tatimet në burim

- tatimin mbi të ardhurat nga punësimi

- taksat nacionale dhe taksa të tjera

Për kontrollin e akcizës dhe të kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore do të

zbatohen Manualet përkatës, të cilët janë tashmë në përdorim.

12

Ne hartimin e Manualit i eshte kushtuar rendesi permendjes se veprimeve dhe procedurave te

perditshme, ne ndihme te efektivizimit dhe ushtrimit te detyrave te secilit, duke garantuar ne te

njejten kohe te drejtat e tatimpaguesve sipas karakteristikave te meposhtme:

- specifikimin, në kuptimin që duhet të mos ketë asnjë motiv për dyshime dhe

dykuptueshmëri në detyrat e shkruara;

- koherencën, në mënyrë që punonjësit ta shikojnë një detyrë në mënyrë logjike dhe të

pambivendosur;

- frytshmërinë, në kuptimin e shmangies së procedurave kompleske dhe të zgjatura;

- efektivitetin, në mënyrë që detyrat funksionale të mos ndikojnë në rritjen në mënyrë

artificiale barrën tatimore dhe pengesat administrative;

- gjithpërfshirjen, në kuptimin e dhënies së zgjidhjeve për situata të ndryshme, që mund të

dalin në marëdhëniet midis tatimpaguesve dhe punonjësve tatimorë dhe zgjidhja e tyre

nëpërmjet kodit të etikës profesionale.

Objektivi i Manualit të Kontrollit për Nj.T.M-në

Manuali është hartuar për të përmbushur objektivat e mëposhtëm:

- Të shërbejë si një burim referues kryesor për proçesin e kontrollit në Nj.T.M;

- Të ndihmojë kontrollorët e rinj në zhvillimin e tyre profesional;

- Tu sigurojë kontrollorëve orientimin e duhur në aplikimin e teknikave të kontrollit.

Manuali ka kaluar në disa faza diskutimi me punonjës me pervoje dhe drejtuese. Pasi janë bërë

komentet përkatëse është korigjuar në ato kapituj ku kishte nevojë të përputhej në mënyrë

harmonike baza aktuale ligjore me organizimin strukturor dhe praktikën më të mirë të kontrollit

tatimor. Në çdo vit Manuali e ka të nevojshme pasqyrimin e ndryshimeve ligjore apo

strukturore.

Manuali nuk është për përdorim zyrtar dhe nuk zëvendeson pjesë të Manualit të

Kontrollit Tatimor ne fuqi, të cilat përfshijnë teknika dhe metodologji në të cilat ky

Manual nuk është zgjeruar, për arsye të mos mbivendosjes së tyre.

Në çdo rast Manuali për kontrollin tatimor në Nj.T.M është spjegues i fenomeneve dhe

rasteve tipike që kanë të bëjnë me tatimpaguesit kompleksë, por nuk eshte pasqyre

bashkekohore e strukturave aktuale te tatimpaguesve te mëdhenj. Ai nuk ka ndikim dhe

fuqi administrative dhe nuk merr fuqi ligjore.

13

KAPITULLI 1

1.Organizimi i Sektorit të Kontrollit Tatimor

1.1. Struktura organizative. Përgjegjësitë, Detyrat dhe Të drejtat e kontrollit.

Marëdhëniet mes zyrave, Drejtorit të Drejtorisë dhe me Drejtorin e Nj.T.M-së.

Struktura organizative e sektorit te kontrollit (shih organigramën) ploteson kerkesat per nje

kontroll efektiv, funksional dhe te bazuar ne nevojat qe perputhen sipas objektivave strategjike

te bazuar ne orientimet e Drejtorise se Kontrollit ne Drejtorine e Pergjithshme te Tatimeve.

Sektori i kontrollit ështe pjese e struktures se Nj.T.M-së, e cila ka ne perberje te saj shoqëritë që

janë tatimpaguesit më të mëdhenj në Shqipëri. Kjo Njësi eshte me vendndodhje ne Tirane.

Nj.T.M ka administruar historikisht prej krijimit (1998 -) nje numer prej 200 tatimpaguesish

deri mbi 1000 tatimpaguese. Shumica e shoqerive e kane patur selinë e aktivitetit kryesor në

Tiranë dhe pjesa tjetër në qytetet e tjera të vendit si: Durrës, Vlorë, Elbasan, Gramsh, Librazhd,

Fier, Berat, Kuçovë, Korçë, Devoll, Shkodër, Malësi e Madhe, Lezhë, Kurbin, Lushnjë,

Gjirokastër, Delvinë, Mallakastër, Pogradec, Pukë, Kukës, Has, Mat, Tepelenë, Sarandë, Krujë,

Kavajë.

Sektoret e kontrollit të Nj.T.M-së janë në varësi të Drejtorit të Drejtorisë së Kontrollit,

Investigimit dhe Zyrës Ligjore, sipas organigramës së miratuar. Me poshtë jepen mënyrat dhe

funksionimi sipas organigrames tip, qe konsiderohet si funksionale per hartuesin e këtij

Manuali.

Sektor i Kontrollit ka në përbërje të tij:

a) Zyrën e Analizës së Rriskut;

b) Zyrat e kontrollit (katër zyra), ku njëra nga zyrat kryen edhe kontrollin për akcizën;

c) Zyrën e Vlerësimit të Kontrollit.

1.2. Detyrat e secilës zyrë kontrolli.

Secila zyrë kontrolli ka detyrat e saj të veçanta. Më poshtë janë prezantuar detyrat kryesore

sipas kësaj ndarjeje.

1.2.1. Zyra e Analizës së Rriskut (ZAR)

Zyra e analizës së rriskut ka detyrën e përzgjedhjes së shoqërive që duhet të planifikohen për

kontroll. Përzgjedhja për kontroll për TVSH-në (pas instalimit dhe për tatimet e tjera dhe për

ato) do të bëhet në bazë të programit informatik “Data Mining”, i cili bazohet mbi teknikat e

analizës së rriskut dhe krijimin mbi këtë bazë të profileve të rriskut të tatimpaguesve të degës, .

Programi Data Mining zëvendëson Programin e Përzgjedhjes Automatike, që është në pjesën

Aneks 14. të Manualit të Kontrollit Tatimor në fuqi.

14

Kjo zyrë do të mbajë parasysh detyrat, që gjenden në kapitullin III, në vijim.

1.2.2. Zyrat e kontrollit (ZK)

Struktura organizative e Nj.T.M-së përmban katër zyra kontrolli, të cilat do të kryejnë kontrollin

e tatimpaguesve në vend për të gjitha llojet e detyrimeve tatimore (përjashtuar akcizën). Një nga

zyrat e kontrollit do të kryejë edhe kontrollin e akcizës, përveç detyrimeve të tjera tatimore.

Në varësi të deklaratës së tatimit përkatës që do të kontrollohet vlen të dihen për secilin tip

tatimi disa përkufizime dhe formate të përgjithshme të mënyrës së kontrollit, por natyrisht pa u

kufizuar vetëm në to.

1.2.2.1. Orientime për ZK-në në kontrollin e TVSH-së

Në zbatim të objektivave dhe planeve vjetore e mujore strategjike kombëtare për kontrollin e

TVSH-se, inspektorët e kontrollit duhet të jenë të përqëndruar, përveç kërkesave të Ligjit “Për

Procedurat Tatimore” tërësisht në zbatimin e kërkesave të Ligjit “Për TVSH” prej

tatimpaguesve.

Inspektorët që kontrollojnë këtë tatim duhet që të verifikojnë, kontrollojnë, krahasojnë dhe

korigjojnë vetëdeklarimet e tatimpaguesit për:

- saktësinë e ndryshimeve të lidhura me emrin, adresën, veprimtarinë ekonomike, ose për çdo

ndryshim në informacionin e dhënë prej tatimpaguesit në degën tatimore, në kohën kur ka

kërkuar të regjistrohet e në vazhdim;

- saktësinë ligjore të plotësimit të faturave për të gjitha arkëtimet, objekt i furnizimeve te

tatueshme;

- afishimet e çmimeve të shitjes në vendet e ushtrimit të aktivitetit;

- analizën e nivelit të pagesës së TVSH-së, në raport me shitjet e tatueshme dhe nivelin mesatar

të sektorit ekonomik përkatës;

- saktësinë e deklarimit të TVSH-së në blerje dhe shitje, duke i krahasuar me FDP-të mujore;

- kërkesat për çregjistrim, rastet e deklaruara të falimentimit, transferimit të veprimtarisë;

- kërkesat për vleresim të rubrikave të FDP-së;

- shkresat për kontrolle nga Drejtoria e Përgjithshme;

- justifikimin dokumentar, saktësine e regjistrimit dhe vetëdeklarimit në librat e shitjes dhe

blerjes të furnizmeve të tatueshme, të përjashtuara dhe TVSH të pakreditueshme, si dhe

verifikimin e saktësisë së pagesës së TVSH-së;

- kërkesat për rimbursim të TVSH-së,;

- justifikimin dokumentar, saktësine e regjistrimit dhe vetëdeklarimit në librat e shitjes dhe

blerjes të furnizmeve të perjashtuara në vijim që e kanë ndryshuar këtë kriter:

- llogaritja e kostos për çdo lloj malli apo shërbimi dhe krahasimi i saj me çmimin e shitjes së

deklaruar nga shoqëria, si dhe krahasimi me çmimin real të tregut në perputhje me Ligjin “Per

Procedurat Tatimore” dhe udhëzimin në zbatim të tij, duke shfrytëzuar investigimet e çmimit

sipas akt-konstatimeve të çmimeve të mbajtuara nga Dega e Tatimeve (zyra e investigimit). Për

marrëveshjet midis DPT-së dhe shoqatave të biznesit (për disa lloj mallrash e shërbimesh), si

dhe në rastin e ndërtimit problemet e kostos (çmimit) per m², për çdo rast analitik të bëhen

krahasimet dhe llogariten detyrimet tatimore, sipas dokumentacionit autentik;

- veprimet me arkë (në lekë dhe valutë), transaksionet me para në dorë 300 mijë lekë;

15

1.2.2.2. Orientime për ZK-në në kontrollin e tatim fitimit

Në kryerjen e kontrollit të treguesve të vetëdeklaruar nga shoqeria në FDP-në per tatim fitimin

dhe te bilancit kontabel të depozituar, inspektorët duhet të jenë të përqëndruar, përveç kërkesave

të Ligjit “Për Procedurat Tatimore” dhe Ligjit “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”, si

dhe tërësisht në zbatimin e kërkesave të Ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat” prej tatimpaguesve.

Në lidhje me kontrollin e bilancit dhe llogarive kontabile, inspektorët e kësaj zyre do të

prononcohen në lidhje me:

- krahasimin e vlerave në postet e bilancit me ato të centralizatorit të përgjithshëm të llogarive

(si për ditaret manuale dhe ato me progranme informatike);

- verifikimin aritmetikor të llogarive sintetike të Librit te Madh;

- spontimin e shumave të bilancit me llogaritë e Librit te Madh;

- llogarinë e rezultatit ushtrimor dhe llogaritë që lidhen me këtë rezultat;

- të ardhurat e deklaruara në bilancin kontabël të vitit paraardhës me ato të deklaruara në FDP-të

e TVSH-së në qendër e filiale si dhe me të dhënat e marra nga sektorët e tjerë të Deges, degët

apo institucionet e tjera;

- kontrollin nt tërësi dhe analitik të ligjshmërisë për shpenzimet e kryera sipas kërkesave të

Ligjit “Për tatimin mbi te ardhurat”.

- kontrollin e inventarëve dhe prodhimit në proçes;

- kontrollin e regjistrimit të vlerës së aktiveve, hyrjeve dhe daljeve te tyre;

- bërjen e një "bilanci ndryshimesh" të krijuar nga krahasimi i gjendjeve kontabël të fillimit dhe

të mbarimit të ushtrimit

- inventarizimin e çdo llogarie kontabile dhe një inventar të arkës në lekë dhe valutë (nëse ka)

- kontrollin e dokumentacionit të shpenzimeve të njohura dhe të panjohura

- kontrollin e destinacionit të fitimit pas tatimit apo dividentit të shpërndarë për çdo shoqëri

tregtare.

1.2.2.3. Orientime për ZK-në në kontrollin e akcizës, tatimit në burim dhe kontributeve të

sigurimeve

Inspektorët do të kryejnë kontrollin e tatimpaguesve që përmbushin kriteret e Ligjit “Për

akcizat”.

Në lidhje me kontrollin e akcizës, inspektorët do të prononcohen detyrimisht për:

- zbatimin e procedurave ligjore lidhur me dhënien e autorizimeve personave dhe miratimin e

trojeve, ndërtesave ose mjediseve të tjera, si dhe për revokimin ose ndryshimin e autorizimeve

ose miratimeve?

- rregullshmërinë për transferimet e autorizimit të akcizës dhe/ose miratimit të magazinës

tatimore;

- saktësinë dhe justifikimi dokumentar për derdhjen e detyrimeve të akcizës dhe si është zbatuar

ligji për këtë pikë nga tatimpaguesit;

- zbatimin e procedurave te kontrollit të përdorimit të lëndëve të para dhe përdorimi i

substancave shtesë, përzierjeve ose veprimeve të tjera në mallrat e akcizës ose që lidhen me

këto mallra;

16

- zbatimin e kërkesave ligjore në lidhje me mbajtjen e regjistrimeve prej personave të autorizuar

të akcizës;

- kontrollin e mënyrës së prodhimit, ambalazhimit, mbajtjes dhe magazinimit të mallrave të

akcizës të prodhuara në vend dhe ambalazhimit, mbajtjes e magazinimit të mallrave të akcizës

nga importi;

- zbatimin e kërkesave të ligjit për transportin e mallrave të akcizës;

- veprimet ne depozitat e karburantit ne kuptimin e kerkesave te ligjit;

- kontrollin e dokumentacionit justifikues dhe llogaritjen e tatimeve ne burim sipas kerkesave te

ligjit te tatimit mbi te ardhurat.

- zbatimin e kërkesave për kontrollin e llogaritjes dhe derdhjes së kontributeve të sigurimeve

nga punëmarrësi.

Vini re! Kjo zyrë kontrolli do ta administroje procedin e kontrollit duke mbajtur parasysh dhe Manualin

e Akcizes, i cili eshte i veçante per kategorine e mallrave të akcizueshme.

Në kontrollin e tatimit në burim do të mbahen parasysh parimet që ndiqen për tatimin mbi të

ardhurat, e veçanërisht për dividentin.

Në kontrollet për kontributet e sigurimeve do të mbahet parasysh Manuali i Kontrollit të

Kontributeve.

1.2.3. Zyra e Vlerësimit të Kontrollit

Kjo zyrë ka përgjegjësinë e rishikimit të projekt-raport kontrolleve (pa u dorëzuar raporti final)

të shikuar fillimisht nga përgjegjësi i zyrës së kontrollit duke u orinetuar nga programi i

kontrollit, mospërsëritja e rriskut dhe referimi korrekt ligjor për gjetjet dhe konstatimet e raport

kontrollit bruto. Informacioni i grumbulluar nga rishikimi i kësaj zyre do të përdoret si një pikë

orientuese për raste të ngjashme në vijimësi, nisur nga qëllimi i trajtimit të barabartë.

ZVK do të vlerësojë produktin e kontrollit me qëllim që të:

- Lehtësohet procesi i shqyrtimeve të kontrollit;

- Shfrytëzohet aftësia dhe përvoja në drejtim të udhëzimit teknik të gjetjeve të kontrollit;

- Saktësia e orientimit në respekt të ligjit prej kontrollorëve, të cilat janë reflektuar në zbulimet

që kanë prezantuar në projekt-raportin e kontrollit;

- Zhvillimin dhe zbërthimin e çështjeve komplekse dhe të pamirëkuptuara;

- Normat teknike dhe raportet financiare të duhura të përdorura gjatë kontrollit;

- Përpunon projekt-raportin e kontrollit përsa i përket orientimeve të DKT-së lidhur me

problematikat dhe trajtimi që duhet të karakterizojë një raport-kontrolli;

- Shqyrtohen komentet dhe observacionet e TP-it dhe zvarritjet e kontrollit.

Raporte kontrolli të mëparshme, kundërshtime dhe përgjigje apelimi duhet të jenë referim i

ZVK-së. Një vlerësim i kontrollit aktual nuk ka vetëm qëllimin për të ndihmuar në identifikimin

e rregullimeve të situatave të kontrolleve të mëparshëm, por ai duhet të ndihmojë në

përcaktimin e shtrirjes së qëllimit të rikontrollit.

17

1.3. Organigrama. Marëdhëniet mes përgjegjësave dhe me Drejtorin e Drejtorisë dhe Drejtorin e Njësisë.

1.3.1. Struktura organizative e Nj.T.M-së

STRUKTURA ORGANIZATIVE E ADMINISTRATËS TATIMORE

DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

Njësia e Tatimpaguesve të Mëdhenj, Tiranë

Sekretaria

Drejtor i Nj.T.M-së

Sektori i

Shërbimit dhe

Regjistrimit të

Tatimpaguesve

Sektori i

Financës dhe

Administratës

Sektori i

Vlerësimit,

Rimbursimit,

Mbledhjes dhe

Masave

Shtërnguese

Sektori

i

Kontrollit

Tatimor

Zyra e

Investigimit

Zyra Ligjore

Zyra e

Kontrollit

Zyra e

Kontrollit

dhe Akcizës

Drejtor

Drejtorie Drejtor

Drejtorie

Zyra e

Regjistrimit

Zyra e

Shërbimit

Zyra e

Financës

Zyra e Administratës

Zyra e

Mbledhjes dhe

Masave

Shtërnguese

Zyra e

Vlerësimit dhe

Rimbursimit

Zyra e

TI

Zyra e

Analizës së

Rriskut

Zyra e

Kontrollit

Zyra e

Kontrollit

Zyra e

Vlerësimit të

Kontrollit

18

1.3.2. Roli i përgjegjësave të zyrave të Sektorit të Kontrollit

Çdo zyrë e sektorit të kontrollit është e varur nga funksionimi hap pas hapi për qëllimin final të

kryerjes së një kontrolli cilësor nga ana teknike dhe fakteve të gjetura, si dhe një referim sa më

i përshtatur ligjor për të argumentuar këto fakte.

Më poshtë, janë përshkruar sipas renditjes strukturore detyrat dhe roli i përgjegjësave të zyrave.

1.3.2.1. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Zyrës së Analizës së Rriskut

Në procesin e përzgjedhjes për kontroll, roli i përgjegjësit të zyrës është i rëndësishëm në

orientimin ligjor të përzgjedhjes mujore të deklarimeve të tatimpaguesve për kontroll.

Nisur nga përdorimi i mjeteve dhe programeve informatike, apo zbatimi manual i përzgjedhjes

dalin dhe detyrat dhe përgjegjësitë që mbart mbi vete përgjegjësi që aplikon metodologjinë e

rriskut në funksion të objektivave operacionalë të NJ.T.M-së.

Përgjegjësi i zyrës në funksionimin e tij do të mbajë parasysh:

- objektivin kryesor të analizës së rriskut;

- efektin e analizës së rriskut;

- vlerësimin e faktorëve të rriskut;

- tipin e analizës së rriskut;

- aplikimin e analizës së rriskut;

- rezultatet që dalin pas aplikimit të analizës së rriskut;

- mbikqyrjen e programit që aplikohet në sistem lidhur me azhornimin dhe përditësimin e

bazës së të dhënave;

Përgjegjësi i zyrës do të përdorë gjatë analizës së rriskut edhe burime informacioni nga zyra e

investigimit dhe burime të tjera informacioni, të cilat do të vijnë me protokoll të brendshëm në

sektorin e kontrollit, pas çdo investigimi me cikël të mbyllur apo të hapur.

Vini re! Vleresimi i rriskut për tatim fitimin gjendet te Manualit te Kontrollit Tatimor, deri sa ato të

përzgjidhen automatikisht nëpërmjet bazës së të dhënave.

1.3.2.2. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Zyrës së kontrollit.

Gjate kryerjes se kontrollit cdo pergjegjes i zyres se kontrollit ne radhe te pare duhet te

mbikeqyre kryerjen e kontrollit per t'u siguruar se:

- Orientimi ligjor i kontrollit eshte ne nivelin e kerkuar;

- Kontrolli po kryhet sipas programit te miratuar;

- Burimet e kontrollit po perdoren me eficense dhe efektivitet;

- Kontrolli po kryhet ne perputhje me standardet dhe metodologjine e percaktuar;

- Kontrolli po kryhet në mënyrë të paanshme dhe po trajtohet mbi parimet e trajtimit të

barabartë të tatimpaguesve me aktivitete dhe situata ekonomike të ngjashme.

Përgjegjësi i zyres gjate mbikeqyrjes kërkon informacion nga inspektorët e zyrës, për ecurinë e

procesit të kontrollit dhe diskuton me ta per menyrat dhe format me efikase te kryerjes se

kontrollit aktual duke dhene rekomandime apo merr komente. Per ceshtje te rendesishme, te

19

cilat ai i konstaton si shmangie nga programi apo moszbatim i standarteve dhe metodologjise

se percaktuar, si dhe orientim i gabuar ligjor i kontrollorëve pergjegjesi i zyres, informon

menjehere pergjegjesin e sektorit dhe Drejtorin e Drejtorisë per te përcaktuar masat për

zbatimin e ligjit dhe keshillimin per kontrolloret, ne menyre zyrtare.

Pergjegjesi i zyres mund te kerkoje te informohet me shkrim nga inspektori, për çështje të cilat

nuk kanë lidhje direkte me zbatimin e programit të kontrollit. Ky njoftim behet me ane te

raporteve te ndermjetme dhe aplikohet kryesisht ne ato shoqëri qe kane nje volum te madh

transaksionesh apo kerkojne nje kohe te gjate per t'u kontrolluar.

Cdo Përgjegjës zyre kontrolli do te bëjë administrim të pasqyrave nga kontrollet e evaduara

prej inspektorëve në lidhje me çmimet e shitjes për njësi të mallrave apo sherbimeve,

nëpërmjet pasqyrave tip të formatuara standart nga Drejtori i Drejtorisë për gjithë kontrollet

duke percaktuar se:

- ne ç’nivel qarkullimi te mallit apo sherbimit eshte i pozicionuar tatimpaguesi;

- numri i punonjesve te konstatuar sipas vendit te punes, pagat minimale, mesatare dhe

maksimale sipas funksioneve qe kryejne, si dhe;

- evidentimin e listës se klientëve dhe furnitorëve me vlera qarkullimi mbi 500 000 lekë

për faturë.

Kete baze te dhenash statistikore, ai do ta depozitojë në fillim të çdo muaji duke marrë

miratimin e Përgjegjësit të Sektorit te ZAR-i (duke e kaluar dhe me formatin elektronik), me

qëllim që këto të dhëna të përdoren si informacion, për referime në kontrolle të aktiviteteve të

ngjashme për periudhat e ardhme.

1.3.2.2.1. Hartimi i programit të kontrollit nga përgjegjësi i zyrës kontrollit

Një ndër elementët kyç në hartimin e programeve do të jetë përcaktimi i saktë i metodës dhe

teknikës së kontrollit që do të zbatohet për çdo rast.

Programi i kontrollit është një program teknik. Ai permban orientimet kryesore per kryerjen e

kontrollit ne shoqërinë e përzgjedhur për kontroll. Ky program duhet te jete ne perputhje me

rreziqet, problematikat qe paraqesin objektivat e subjektit, me flukset e punes dhe tipin e

kontrollit, qe do te kryhet.

Për hartimin e një programi sa më të përshtatshëm dhe për ti shprehur saktë synimet e

kontrollit duhet që per kontigjentin e përzgjedhur për tu kontrolluar në hartimin e programit të

kontrollit, përgjegjesi te njihet me informacionin me te fundit te azhornuar ne lidhje me:

- nderprerje te deklarimeve te TVSH-se dhe Tatimit mbi të Ardhurat Personale;

- deklarime te kontributeve te sigurimeve me zero ose në vlera minimale;

- kerkesa per mbyllje aktiviteti apo falimentime;

- deklarime te bilancit te aktivitetit me humbje;

- raste te perseritura te evazionit, prezantuar nga praktika të mëparshme;

- tatimpagues te regjistruar te rinj qe deklarojne gjendje kreditore te TVSH-se per mbi

disa muaj radhazi;

- perfituesit e lehtesive te detyrimeve tatimore e doganore per paisje e makineri dhe me

norme te ulet fitimi, etj.;

si dhe raste te ngjashme te evidentuara nga praktika e perditshme e kontrollit;

20

1.3.2.2.2. Ndarja e grupeve të kontrollit dhe parapërgatitja për kontroll

Përgjegjësi i zyrës, do të marrë prej ZAR-it nëpërmjet Përgjegjësit të Sektorit në 5 ditëshin e

çdo fund muaji grupin e tatimpaguesve dhe deklaratave të tyre që duhet të kontrollohen.

Përgjegjësi i zyrës, sipas sasisë së tatimpaguesve për kontroll, në varësi të listë prezencës

mujore bën planifikimin e grupeve të kontrollit dhe ja propozon përgjegjësit të sektorit në

mbyllje të muajit paraardhës për pasardhësin, duke kërkuar edhe vënien në dispozicion, sipas

mundësive faktike të Nj.T.M-së edhe mjete pune në funksion të punës.

Për çdo kontroll do të bashkëlidhet te kopja e brendshme e programit një planifikim i kohës së

kontrollit, ndarë në ditë pune, sipas formularit te Shtojca A. e Manualit.

Nisur nga tipi i kontrollit, përgjegjësi i zyrës përcakton dhe ditët për kontroll. Për vizitat e

veçanta dhe vizitat fiskale kjo periudhë kohore duhet të luhatet midis 3- 5 ditë pune, ndërsa për

kontrollet e plota kjo periudhë duhet të shtrihet nga 20 ditë pune për kontrolle jokomplekse deri

në afatin maksimal, të lejuar në ligjin e procedurave tatimore për rastet e shoqërive komlekse.

Përveç rasteve të përshkruar në kapitujt në vijim, kontrollet e çdo tipi do të kryhen me një

inspektor. Përjashtim do të bëjnë rastet kur urdhërohet ndryshe nga Drejtori i Drejtorisë dhe

Drejtori i Nj.T.M-së.

Përpara fillimit të kontrollit, përgjegjësi i zyrës bazuar mbi një parapërgatitje të aprovuar nga

Drejtori i Drejtorisë duhet të vendosë në dispozicion të kontrollorit, një dosje për kontrollorin

në të cilën do të gjenden: a) gjithë tipet e ligjeve të nevojshëm për kontrollin dhe udhëzimet e

azhornuara, b) rregulloret, qarkoret, urdhërat, manualet e kontrollit, c) kurset e këmbimit të

valutave kryesore për vitet që shtrihet kontrolli, d) përshkrime të shkurtra të funksionimit të

programeve më të njohura informatike që përdoren nga shoqëritë, e) interpretime dhe sqarime

të karakterit përgjithsësues për fenomene të njohura të sqaruara nga Drejtoria e Përgjithshme e

Tatimeve, f) vendime nga Kuvendi i Shqipërisë, g) vendimet e Drejtorisë së Apelimit Tatimor

apo vendimet e formës së prerë të sistemit gjyqësor për rastin për kontroll (nëse ka).

1.3.2.2.3. Përcaktimi i kontrollorëve sipas planit mujor

Caktimi i kontrollorëve për kryerjen e kontrollit nuk duhet të jetë një veprim i rastit.

Përgjegjësi i zyrës së kontrollit duhet të marrë parasysh një sërë faktorësh e rrethanash në

caktimin e kontrollorëve, të cilat kanë të bëjnë me:

- Aftësitë profesionale individuale të kontrollorit. Këtu përfshihen njohuritë, aftësitë dhe

kapaciteti profesional dhe intelektual i kontrollorit për realizimin cilësor të kontrollit.

Përgjegjësi i zyrës asnjëherë nuk duhet ta vendosë kontrollorin në pozita jo kompetente.

- Natyrën e kompleksitetin e tatimpaguesit. Këtu përfshihen madhësia, volumi i punës,

kompleksiteti i shoqërisë. Sa më i madh të jetë volumi i punës, kompleksiteti i shoqërisë, aq më

tepër kujdes duhet bërë në zgjedhjen e kontrollorit me njohuri të veçanta për fushen apo

sektorin ekonomik, që do të kontrollohet.

- Marëdhëniet ndërpersonale kushtëzojnë punën e kontrollorëve në grup. Kontrolli i një

shoqërie komplekse dhe të madhe kërkon punën në grup dhe një bashkëpunim të harmonizuar

midis inspektorëve gjatë procesit të kontrollit. Për shkaqe të ndryshme ndodh që marëdhëniet

ndërpersonale midis dy apo më shumë kontrollorëve nuk janë të mira. Rekomandohet që ata të

mos jenë në të njëjtin grup pune në kontroll.

- Marëdhëniet e mëparshme të kontrollorit me tatimpaguesin dhe stafin e tij. Nëse në kontrollet

mëparshme janë krijuar konflikte (apo sapo ka mbyllur kontrollin paraardhës) midis

21

kontrollorit dhe tatimpaguesit dhe stafit te tij, nuk është i rekomandueshëm caktimi i po këtij

kontrollori te ky tatimpagues.

- Konflikti i interesave, përfaqëson një gjendje ose marëdhënie pasurore ose interes moral të

kontrollorit me tatimpaguesin, i cili ndikon në opinionet e kontrollorit. Një kontroll i kryer nga

një inspektor, që ndodhet në konflikt interesash duhet zhvlerësuar, sipas ligjit procedurave. Një

zhvlerësim i tillë është humbje financiare, por edhe morale për sektorin e kontrollit, prandaj

dhe i duhet kushtuar një kujdes i veçantë këtij komponenti.

1.3.2.2.4. Planifikimi i specialistëve të sektorëve ekonomike

Pjesë akltuale e zyrës së kontrollit janë edhe specialistët e fushës së ndërtimit, të cilët kryejnë

rolin e ekspertit në zbërthimet e zërave të punimeve dhe cilësisë së matërialeve të përdorura në

funksion të analizës së kostos dhe çmimit të shitjes për njësi.

Përgjegjësi i zyrës do të bëjë çdo muaj planifikimin e tyre, njësoj si vepron për inspektorët e

kontrollit. Inxhinierët nuk do të jenë pjesë e grupit që kryen kontrollin, por do të marrin

program kontrolli të veçantë, i cili do të jetë pasqyrim i kërkesave teknike të tyre.

Angazhimi i tyre do të planifikohet vetëm në punime, të cilat janë vetëdeklaruar nga

tatimpaguesi si të mbyllura në masën 100 përqind. Vetëm pas këtij vetëdeklarimi do të

planifikohen të kryejnë matjet dhe zbërthimet specifike inxhinierët e ndërtimit.

Detyrat e tyre do të hartohen duke mbajtur në konsideratë rolin specifik që përshkruhet te

“Shënimet Industriale për Ndërtimin”.

Planifikimi i specialistëve të sektorëve të tjerë do të bëhet pas përgjigjes së institucioneve të

kërkesës me shkrim për caktim ekspertësh të fushës për kontroll.

1.3.2.2.5. Regjistrimi i kohës dhe i rezultatit të kontrollit

Është e domosdoshme që koha e punës së kontrollorit të jetë e dokumentuar jo vetëm në raport

me masën e konsumit të saj, por edhe në drejtim të përdorimit efektiv, apo ndryshe në raport

me produktet e "nxjerra".

Formulari përkatës që pasqyron kohën e punës është pjesë e letrave të punës dhe në përfundim

të kontrollit, nënshkruhet nga kontrollori përkatës dhe përgjegjësi i zyrës dhe depozitohet në

dosjen e kontrollit. Formulari është individual dhe plotësohet për çdo kontrollor, pavaresisht

nga pjesmarrja vetëm apo në grup pune.

Regjistrimi i kohës dhe i përdorimit të saj (formulari te Shtojca A.) plotësohet nga gjithë

kontrollorët pas përgatitjes së raporteve finalë dhe dokumenteve të kontrollit (në të përfshihen

fillimi kontrollit, diskutimet e rezultateve me tatimpaguesin ose me pergjegjesat e kontrollit,

udhetimet per te tatimpaguesi, nderprerjet ne punes per shkaqe te ndryshme etj).

Shkëputja e kontrollorit nga një kontroll i filluar duhet të justifikohet me arsye me shkrim nga

Drejtori i Drejtorisë dhe Drejtori i Nj.T.M-së, e cila do ti bashkangjitet praktikës së dosjes së

kontrollit, që ruhet në dhomën e dosjeve.

22

1.3.2.3. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Zyrës së Vlerësimit të Kontrollit

Përgjegjësi i zyrës duhet të marrë pjesë drejtpërdrejt në konkluzionet e rishikimit të cilësisë së

projekt raport kontrollit.

Raporti i rishikimit te cilesise se kontrollit permban vleresimin e pergjegjesit te zyrës lidhur me

kontrollin e kryer ne perputhje me kerkesat ligjore dhe nenligjore. Raporti i rishikimit duhet te

jete i arsyetuar, si dhe te perfshije gjithe dosjen e kontrollit. Raporti duhet te permbaje edhe

propozimet perkatese, si dhe shkallen e vleresimit nga 1 deri ne 4 (shume mire, mire,

pergjithesisht mjaftueshem dhe jomjaftueshem), e cila do të miratohet nga Përgjegjësi i

sektorit.

Kujdes! Raporti i vlerësimit do të bëhet për çdo kontroll të plotë dhe do të regjistrohet në dosje.

Per rishikimin e cilesise se raportit te kontrollit, jepen kerkesat e meposhtme, te cilat duhet te

jene pika orientuese per pergjegjesin e zyres:

1. Paraqitja e raportit

- Të jetë e adresuar saktë dhe e nënshkruar;

- Përdorimi i duhur i titujve;

- Një hyrje e mirë që përshkruan objektin e kontrollit dhe qëllimin e tij;

- Zbulimet e kontrollit të radhitura sipas rëndësisë;

- Referencat nga manualet dhe dispozitat qe kane lidhje me të;

- Materiali i detajuar i bashkëngjitur si shtesë;

- Vënia e numrave tek paragrafet dhe faqet për një referencë më të lehtë;

- Llogaritjet të korrespondojnë me zbulimet e kontrollit;

- Të mos ketë gabime në të shtypur apo aritmetikore;

- Të shprehë opinionin e kontrollorit mbi situatën financiare dhe për të gjitha gjetjet.

2. I saktë dhe i plotë

3. Provat (faktet)

4. Konkluzionet e duhura

- Konkluzionet dhe rekomandimet përputhen me zbulimet e kontrollit.

5. Investigimi dhe kryqëzimi me më shumë elementë të tjerë në ndihmë të sqarimit të

dyshimeve

- Raporti përmend zona te rendesishme qe kerkojne nje veprim kryqëzimi dokumentacioni.

- Veprimi i kryqëzimit është bërë brenda kohës së kontrollit.

6. Standardet profesionale

- Të shkruara në një mënyrë të drejtë dhe profesionale.

- Të paraqitura në një mënyrë profesionale.

- Konstruktive dhe me mundësi për të ndikuar në korigjimin dhe sistemimin e situatës, për të

përmirësuar ato zona të adresuara nga raporti.

1.3.3. Roli dhe detyrat e Përgjegjësit të Sektorit të kontrollit. Marëdhëniet me vartësit

dhe eprorët.

Roli i përgjegjësit të sektorit konsiston në disa drejtime kryesore, të cilat janë:

23

1.3.3.1. Roli i tij në lidhje me përzgjedhjen e tatimpaguesve për kontroll

Shqyrtimi paraprak analitik, duke vleresuar dhe shqyrtuar veprimtarine e subjektit. Pergjegjesi

i sektorit do te miratojë metodën e analizës së rriskut të zbatuar korrektësisht nga Zyra e

Analizës së Rriskut duke patur paraysh dhe burimet e informacionit nga zyrat e tjera të

Nj.T.M.-së si dhe burime të tjera informacioni të përmendura në këtë manual.

Pergjegjesi i sektorit te kontrollit duhet te aprovojë për planin mujor një perzgjedhje të

tatimpaguesve ne nje maksimum prej 40 % te kontrolleve per tu kryer per kontroll te plote dhe

miraton inspektoret per kontroll ne fund të muajit perpara se te planifikohet kontrolli, pasi ka

marrë propozimet dhe planin përkatës nga përgjegjësit e zyrave të kontrollit. Koha qe duhet te

harxhohet per kontroll duhet te miratohet nga Përgjegjësi i Sektorit pas marrjes se strategjise se

kontrollit ne Formular Raporti 1 nga përgjegjësit e zyrave të kontrollit. Koha e harxhuar per

kontrollin e plote ne kushte normale (shoqëri të cilat nuk janë komplekse) rekomandohet te

mos e tejkaloje periudhen 20 ditore. Në raste kur kërkohet nevoja për shtyrje të afateve

Përgjegjësi i Sektorit përpara se të bëjë propozimin për tu sigluar nga Drejtori i Drejtorisë dhe

për tu miratuar nga Drejtori i Nj.T.M-së do të mbajë parsysh kriteret për shtyrje të afateve të

kontrolleve tatimore.

1.3.3.2. Roli i tij në lidhje me kontrollin tatimor

Nëse konsiderohet e domosdoshme, Pergjegjesi i Sektorit të Kontrollit mund ti kerkoje

përgjegjësit të ZK-së qe kontrolli te kryhet nga dy kontrollore vetem per nje lloj tatimi, por

kontrolloret duhet te bejne vizita dyshe vetem nese ekzistojne aresye specifike per ta bere nje

gje te tille. Arsye te tilla duhet te deklarohen ne raportin e strategjise para vizites dhe nuk duhet

te tejkalojne 20% te kontrolleve te zgjedhura për muajin.

Pas miratimit të përzgjedhjes së tatimpaguesit për kontroll, përgjegjësi i sektorit duhet të

miratojë program-kontrollet e hartuar nga përgjegjësit e zyrave, te cilat duhet te permbajne

detyra mjaft specifike per inspektorin, sipas objektit te kontrollit. Ne programet e kontrollit do

te perfshihen detyrimisht dhe prononcimin ne lidhje me ndryshimet qe lidhen me situaten e

borxheve tatimore të ardhura nga vlerësimet e kontrollit tatimor.

Pergjegjesi i Sektorit të Kontrollit duhet te miratojë perzgjedhje periudhash të shkurtra per

kontroll (3-6 mujore) me synimin per te kontrolluar çdo tatimpagues te pakten nje here ne tre

vite. Koha qe duhet te harxhohet për aprovimin e kontrollit nga Përgjegjësi i Sektorit nuk duhet

te kaloje 2 dite.

Pergjegjesi i Sektorit të Kontrollit do te miratojë per kontroll inspektore per lloje te tatimit

sipas ngarkeses se punes per degen tatimore. Ne kete kuader, puna e kontrollit duhet te

orientohet te realizohet me vizita fiskale apo kontrolle tematike, ku duhet te preken tatime te

ndryshme, si: TVSH, tatim fitimi, tatime ne burim dhe tatime mbi te ardhurat personale e nga

punesimi, sigurime shoqerore e shendetesore, akcizat dhe tatimin e thjeshtuar mbi fitimin.

Pas miratimit të objektit për kontroll Pergjegjesi i Kontrollit, pasi ka marrë siglimin nga

Drejtori i Drejtorisë dhe është firmosur, protokolluar dhe vulosur me vulën e Nj.T.M-së duhet

t’i dergoje tatimpaguesit, “Njoftimin per Kontroll” menjehere në mënyrë elektronike apo dhe

me poste, sipas ligjit të procedurave tatimore. Njoftimi dergohet ne adresen postare të selise se

tatimpaguesit ose ne vendin e ushtrimit te aktivitetit. Vendi i ushtrimit të aktivitetit nënkupton

vendin ku kryhet administrimi efektiv i veprimtarise tregtare.

Tatimpaguesi duhet te firmose nje kopje te njoftimit ku te konfirmojë njoftimin e bërë.

24

Nëse tatimpaguesi shkruan një kërkesë për shtyrjen e fillimit të kontrollit duke paraqitur arsyet

e tij, atëherë kontrolli mund te shtyhet nese arsyet konsiderohen të vlefshme prej Përgjegjësit të

Sektorit dhe Drejtorit të Drejtorisë. Në rast miratimi duhet rene dakort me TP-in per nje date te

re per fillimin dhe mbarimin e kontrollit, dhe duhet te miratohet te Drejtori i Nj.T.M një zgjatje

e afatit nëse mund të tejkalohet afati ligjor i përcaktuar nga ligji i procedurave tatimore me një

shkresë tjetër, që merr fraksion referuar shkresës parardhëse.

Ditet e caktuara per kontroll do te mbulojne viziten e kontrollit, raport-kontrollin dhe çdo

çeshtje tjeter qe lind nga gjetjet e kontrollit, bazuar te ligji i procedurave tatimore.

1.3.3.3. Roli i tij në lidhje me vlerësimin e kontrollit tatimor

Menjehere me perfundimin e kontrollit, duhen regjistruar metodologjia, informacioni i

perdorur dhe rezultatet e arritura ne menyre te detajuar per te mundesuar qe menaxhimi te

vendose per miratim te vleresimit te kryer dhe vjelje te te ardhurave te identifikuara dhe

zbuluara, ne perputhje me Tabela Proçedurave Nr. 5.

Përcaktimi i saktësisë së referimit ligjor për gjetjet nga kontrolli është përgjegjesi direkte e

punonjësve të Zyrës së Vlerësimit të Kontrollit dhe në rolin e eprorit direkt është edhe

përgjegjësi e Përgjegjësit te Sektorit te Kontrollit. Proçedura e menaxhimit parashtrohet në

Tabela e Proçedurave Nr. 7.

1.3.3.4. Roli i tij në lidhje me Drejtorin e Drejtorisë

Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit dhe Drejtori i Drejtorisë duhet te shqyrtojne dhe firmosin

sipas kopetencave te gjithe programet dhe raportet e kontrollit.

Pergjegjesi i Kontrollit eshte shqyrtuesi i drejtperdrejte i zbatimit te procedurave tatimore dhe

nivelit tekniko-ligjor te gjetjeve te raportit te kontrollit. Per te dhenat e shqyrtuara gjate

kontrollit i paraqit akt-kontrollet Drejtorit të Drejtorisë per miratim sipas menyres se

raportimit qe jepet ne Formular Raporti Nr. 1.

Pergjegjesi i Sektorit të Kontrollit, shqyrton rezultatin e zbulimeve te kontrollit duke u

orientuar sipas relacionit qe ka perpiluar Zyra e Vleresimit te Kontrollit, sipas pikave te Aneksit

3 te Manualit te Kontrollit dhe duke analizuar aresyet dhe llogaritjet per zbulimet e te

ardhurave, si dhe kerkesat e tjera per zbatim procedurash tatimore. Nese eshte dakort, ploteson

formularin per detyrimin shtese, Formular i Raportit te Kontrollit Nr. 3 (shih modelin te

Aneksi F.) dhe Formularin e të Dhënave të Kontrollit Nr. 4.

Ne analizen e akt-kontrollit te perpiluar nga inspektori do te kerkohet te jene te shprehura

detyrimisht normat financiare dhe regjistrimet sipas Manualit te Kontrollit, Aneksi 9, 10, 11

dhe 12.

Nese raporti i kontrollit ka nevoje per rishikime, ato duhet te behen me shkrim nga Pergjegjesi

i Zyres se Vleresimit te Kontrollit dhe te aprovuara ose jo nga Pergjegjesi i Sektorit te

Kontrollit dhe gjithe korrespondenca duhet të kanalizohet duke përdorur Formular Raporti

Nr.3. Nuk lejohet qe drafti i raportit te vonohet me shume se 3 dite nga data e dorezuar prej

kontrollorit me firme te pergjegjesi i zyres se kontrollit. Kur kontrollori ka rezerva ne lidhje me

firmosjen e akt-kontrollit, ai mund te informoje Drejtorin e Drejtorisë me shkrim.

Kur Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit miraton akt-kontrollin (formularet 2, 3, 5), e firmos ate

dhe njoftimin (formulari 8) dhe ja dergon Drejtorit të Drejtorisë per miratimin dhe komentet

perfundimtare, si dhe Drejtorit të Nj.T.M-së

25

Vini re! Kontestimet e tyre këta dy nivele drejtuesish i shprehin duke ushtruar autoritetin e tyre te

përgjegjësi i sektorit, në kohën kur ai i informon për ecurinë e procesit të kontrollit apo probleme të

tjera të sektorit me Memo.

Shkeputja e kontrollorit nga nje kontroll i filluar prej tij duhet te justifikohet me arsye me

shkrim nga pergjegjesi i sektorit dhe Drejtori i Drejtorisë, te cilat do ti bashkangjiten praktikes

qe ruhet ne arkive. E njejta logjike zbatohet dhe per raste te perdorimit te kontrolloreve per

detyra jashte atyre qe percaktohen ne rregulloren e funksionimit dhe MKT-së.

1.3.3.5. Roli i përgjegjësit të sektorit në lidhje me Drejtorin e Nj.T.M-së

Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit komunikon me Drejtorin e Nj.T.M-së nëpërmjet eprorit të

tij. Drejtori i Nj.T.M-së, nëse nuk eshte dakort duhet ta kthejë raportin e kontrollit mbrapsht

nëpërmjet protokollit me një listë pyetjesh për Drejtorin e Drejtorisë dhe Përgjegjësin e

Sektorit të Kontrollit Tatimor për të zgjidhur problemet dhe ridorëzuar raportin sipas afateve të

përcaktuara për kryerjen e një kontrolli tatimor. Drejtori i Nj.T.M-së kryen vlerësimin e punës

së kontrollit duke kërkuar parametrat ligjorë, koston administrative të kontrollit dhe raste të

flagrancës gjatë kontrollit duke kërkuar raporte për çështjet e paqarta.

Vetë pozicioni i Drejtorit të Nj.T.M-së, që është niveli i drejtuesit të lartë lejon shqyrtimin në

tërësi të çështjeve të kontrollit, pa synuar detaje dhe analiza teknike, të cilat janë kopetencë e

vartësve të tij.

Kujdes! Në asnjë rast nuk lejohet anullimi i një lajmerim-kontrolli, raport-kontrolli, pasi puna ka

filluar sipas ligjit të procedurave tatimore. Ne rastet e kthimit te raport-kontrollit detyrimisht duhet

evidentuar dhe pergjegjesia e personit qe nuk ka zbatuar detyren e tij. Per raste te perseritura per

kontrolle te kthyera ne vazhdimesi, përgjegjësi i sektorit, informon në takime periodik Drejtorin e

Drejtorisë. Ky i fundit pas takimit informues me Drejtorin e Nj.T.M-së propozon që te filloje ndaj

punonjesit tatimor përgjegjës sipas konstatimit të kryer, procedurat për marrjen e masës disiplinore,

sipas kritereve për këtët në statusi e nëpunësit civil.

Zbatimi i këtyre detyrave do të pasqyrohet në evidencat tip që plotësohen nga sektoret e kontrollit dhe

do te jene objekt i analizave në degë dhe me Drejtorinë e Kontrollit Tatimor, lidhur me rezultatet e

punës së bërë për zbatim të kërkesave ligjore.

1.3.4. Roli dhe detyrat e Drejtorit të Drejtorisë

Vlerësimet e punës nëpërmjet relacioneve të përgjegjësave të zyrave dhe përgjegjësit të sektorit

lidhur me performancën e inspektorëve dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë vlerësimi i

performances se pergjegjesit të sektorit dhe atyre të zyrave janë një ndër detyrat kryesore të

Drejtorit të Drejtorisë.

Vleresimi i performances duhet te mbeshtetet ne qellimin e pergjithshem, objektivat dhe

pershkrimin e vendit te punes te kontrolloreve. Ne kete proces duhen vlersuar aftesi te tilla, si:

1. Aftësitë organizuese dhe drejtuese te pergjegjesve te zyrave dhe te sektorit, te cilat perfshijne

aftesite per te ndikuar tek vartesit qe nen drejtimin e tyre te ndikohen ne arritjen e objektivave.

2. Aftësinë për të analizuar të dhënat dhe për të marrë vendimin më të mirë, duke dale me

propozime qe japin rrugezgjidhje per kontrollin.

3. Aftësia për të punuar në grup eshte menyra se si pergjegjesi i caktuar kontribuon dhe

ndihmon te tjeret ne arritjen e detyrave.

26

4. Administrimi i burimeve nenkupton aftesine per te perdorur me efektivitet dhe eficense

burimet ne dispozicion ne procesin e arritjes se objektivave.

5. Vetënxitja me ane te se ciles pergjegjesi perdor ne menyren me te mire aftesite e tij

nepermjet pjesemarrjes se plote ne veprimet duke treguar perkushtimin maksimal ne plotesimin

e objektivave.

6. Shpirti krijues presupozon aftesine e pergjegjesit per te krijuar ide te reja qe sjellin zgjidhje

efikase te problemeve due arritje te objektivave.

7. Vetorganizimi presupozon planifikimin e kohes dhe caktimin e rendeve e prioriteve ne

kryerjen e detyrave.

8. Aftësitë komunikuese me shkrim vleresojne menyren se si pergjegjesat percjellin

informacionin e shkruar te eprori me i larte se ai dhe aftesia e tij per t'a interpretuar ate, ose

informacionin e paraqitur ne nje material tjeter.

9. Aftësia komunikuese me gojë eshte aftesia per te percjelle verbalisht nje informacion te sakte

dhe ne menyren e duhur te eprori, si dhe aftesia per te kuptuar dhe interpretuar ne menyre qe te

tjeret te kuptojne mendimin.

10.Cilësia e shërbimit eshte ndergjegjesimi vetjak dhe i pjestareve te tjere te zyres e sektorit si

dhe ndermarrja e veprimeve efektive per te plotesuar nevojat e tatimpaguesit dhe detyrat e

menaxhimit me frytshmeri duke ruajtur cilesine e duhur.

11.Ekspertiza teknike, e cila perfaqeson aftesine per te perdorur dhe pervetesuar njohurite

teknike dhe aftesite qe nevojiten per te qene efikas ne rune.

12. Pavarësia profesionale qe nenkupton kryerjen e detyrave per zbatim dhe dhenien e

opinioneve jashte ndikimeve te njerezve me autoritet ose interesave te ndryshme.

1.3.4.1. Vlerësimi i performancës për gjithë personelin e kontrollit

Në vartësi të niveleve dhe funksioneve, nga kontrollori te përgjegjësi i zyrës e deri pergjegjesi i

sektorit, pervec sa me lart duhen vleresuar edhe elemente te tjera, si aftesia per te deleguar

detyrat, shkathtesia ne bisedime, shpirti praktik, inciativa, pavaresia ne ekzekutim, aftesia per

te pranuar mendimin e tjetrit, gatishmeria per te marre persiper pergjegjesi etj .

Drejtori i Drejtorisë, në çdo rast e ben komunikimin te Drejtori i Nj.T.M-së për vleresimin e

kontrollorëve dhe përgjegjësave që vlerësohen, duke zbatuar per kete qellim orientimet

përkatëse në Manualin e Burimeve Njerezore. Vleresimi eshte e keshillueshme te jete ne

formen e nje raporti te arsyetuar ku te analizohen qellimi i pergjithshem dhe arritja e

objektivave.

Mbi bazën e vlerësimit bëhet shpërblimi dhe promovimi i gjithë personelit, prandaj ai duhet të

jetë konsistent me objektivat e tij dhe real e i arsyetuar. Nje vleresim i pasakte, joreal, dergon

mesazhe te gjithe personeli dhe ka efektin e kundert ne promovimin e personelit.

Aftesite e permendura me siper kane te bejne kryesisht me vleresimin vjetor te kontrollorit dhe

ndryshojne shume nga aftesite e pergjithshme te personelit. Ato jane te bazuara kryesisht mbi

gjykimin e eprorit per vartesin sipas nivelit hierarkik ne sektor. Por, do te ishte me efikase

sikur ky vleresim te behej ne periudha me te shkurtera mujore ose tremujore ose ne rastet kur

spikasin pozitivisht ose negativisht aftesite e mesiperme.

Nje vleresim karakteristik i punes se kontrollorit dhe nje vleresim i plote i performances se tij,

atehere aq me efektiv eshte vleresimi i punes se kryer. Ky vleresim bazohet jo ne periudha

kohore por ne rezultatet e nxjerra. Keshtu, eshte e rekomandueshme dhe shume efektive qe te

mund te behet vleresimi i performances per cdo kontroll.

27

Ky vleresim merr ne konsiderate kryesisht a) ekspertizen dhe b) cilesine e sherbimit, por mund

te futen edhe elemente te tjera, si: vleresimi i punes ne grup, marredheniet nderpersonale,

aftesite shprehese me shkrim dhe me goje etj. Ky vleresim duhet te jete i formalizuar ne

formen e nje kartele qe i bashkengjitet raportit dhe dokumenteve te tjera te kontrollorit dhe qe

depozitohet ne dosjen e tij. Kartela e vleresimit te performances ka formen e percaktuar ne

Manualin e Burimeve Njerezore.

Drejtori i Drejtorisë duhet te organizoje bashkepunimin e domosdoshem midis sektoreve te

kontrollit, investigimit, regjistrimit, borxhit dhe vleresimit e mbledhjes, per rritje te forces

zbuluese dhe shmangie te perseritjeve te kontrolleve, kontrolleve pa zbulime apo dhe

tendencave per korrupsion.

1.3.4.2. Kriteret e matjes së punës së kontrollorit dhe përgjegjësave

Për të përcaktuar, nëse objektivat bazë të kontrollit janë përmbushur duhet të aplikohen disa

kritere për matëse për rezultatet e kontrollit. Këto kritere matëse mund të kategorizohen si më

poshtë:

Sasia. Numri i kontrolleve të kryera është i rëndësishëm, së pari sepse secili inspektor duhet të

kryejë një sasi minimale kontrollesh për të garantuar një përqindje efektive shtërnguese ndaj

tatimpaguesve që nuk zbatojnë ligjin. Sasia minimale llogaritet si raport i kontrolleve të kryera

nga Nj.T.M në raport me numrin e tatimpaguesve të administruar nga kjo degë për një vit

fiskal.

Ky kriter ka të bëjë me ndikimin e efektit të kontrollit tek sa më shumë tatimpaguesë. Kjo do të

thotë që sa më shumë kontrolle fiskale, të kryhen aq më shumë nxitje do tu transmetojë

tatimpaguesve për korigjimin e vetëdekalrimeve të tyre. Nga ana tjetër, kjo do të thote se në

sektorë ekonomikë me probleme të evazionit dhe shmangies fiskale një prezencë e

vazhdueshme e kontrollit siguron një qëndrim më bashkëpunues me tatimet të tatimpaguesve

që kryejnë aktivitet në këto sektorë ekonomikë.

Vlera e zbulimeve. Shuma e detyrimeve të zbuluara dhe arkëtuara është e rëndësishme për të

korigjuar apo dënuar tatimpaguesit që kanë fshehur apo deformuar vetëdekalrimet e tyre në

shuma të konsiderushme për buxhetin e shtetit. Duke qenë se aktualisht, sasia e kontrolleve në

Nj.T.M është pak a shumë në masën 50 % kontrolle nga totali i TP-ve në vit është thelbësore

përzgjedhja e tatimpaguesve për kontroll. Me matjen e vlerave të zbuluara për një kontrollor,

në një periudhë tremujore, nëse janë përmbushur objektivat për zbulime të të ardhurave të

përllogaritura si humbje nga evazioni apo shmangia fiskale e tatimpaguesve të Nj.T.M-së, duke

bërë krahasime horizontale (krahasim midis situatës së detyrimeve para dhe pas kontrollit) si

dhe krahasime vertikale (krahasim i kontributit fiskal të TP-it në vite duke marrë në

konsideratë se sa lek TVSH, tatim fitim, Kontribute, tatim page etj. ka paguar nga viti në vit

për çdo mijë lek xhiro) dhe duke bërë një analizë të mbyllur për ndryshimet dhe deviacionet e

njërit tatim në funksion të tjetrit.

Cilësia. Përgjithësisht, cilësia mund të bazohet mbi:

- numrin dhe tipin e rishikimeve dhe rikthimeve të raport-kontrolleve nga Përgjegjësi i ZVK-së

dhe Përgjegjësi i sektorit apo dhe Drejtorit të Drejtorisë;

28

- numrin e apelimeve të bëra nga tatimpaguesi, si dhe;

- përqindja e lekëve të mbledhura nga efektet e rezultuara prej vlerësimeve të kontrollit

(merret si raportim nga zyra e financës së Nj.T.M-së).

Koha e harxhuar ne çdo kontroll tatimor. Përgjegjësia administrative për moszbatimin e ligjit

“Për procedurat tatimore në RSh” mbetet e përgjegjësit të ZK-së dhe atij të sektorit, përveç

inspektorit që mbetet objekt i propozimit për masë displinore nga eprorët e tij, në rast se ai nuk

i justifikon zyrtarisht tek eprori direkt vonesat dhe zgjatjet e pajustifikuara te procesit te

kontrollit.

Duke zbatuar standarte të cilësisë së lartë, sektori i kontrollit do të sigurohet që funksionet e

kontrollorit janë orientuar dhe përdorur drejt, si dhe shërbejnë në edukimin e tatimpaguesit

duke rezultuar dhe një arkëtim në nivele të larta i të ardhurave nga kontrolli.

1.3.5. Roli i Drejtorit të Njësisë së Tatimpaguesve të Mëdhenj

Pozicioni i Drejtorit të Nj.T.M-së është në rolin e shqyrtuesit të memove dhe informacioneve

me shkrim nga Drejtori i Drejtorisë për ecurinë e kontrollit tatimor në përputhje me objektivat

strategjikë, planet operacionale të veprimit dhe planet mujore. Mbas njohjes me memo apo

raporte të lidhura me zbatimin e procedurave të kontrollit roli i tij transmetohet në dhënien e

opinioneve dhe vleresimeve mbi zbatimin e detyrave prej përgjegjësave të zyrave, përgjegjësit

të sektorit dhe Drejtorit të Drejtorisë dhe kur i gjen të drejta shprehet dakord duke sigluar

materialet e ardhura zyrtarisht.

Drejtori i Nj.T.M-së është autoriteti i vetëm i cili prezantohet me akte dhe njoftime zyrtare me

tatimpaguesit në emër të institucionit që ai drejton. Ai ka të drejtë të mos miratojë programe

pune, të cilat janë në kundërshtim me planin vjetor operacional, si dhe orientimet strategjike të

DPT-së dhe njësive në vartësi të saj.

Ai është përgjegjës për qëndrimin profesional dhe etik të punonjësve të kontrollit të Nj.T.M-së

dhe pika direkte e kontaktit me DPT-në për kontrollin tatimor dhe menaxheri kryesor.

Drejtori i Nj.T.M-së mund të urdhëroje fillim të kontrolleve tatimore drejtpërdrejt, si dhe

orientimin nëpërmjet akteve zyrtarë të masave organizative teknike ose disiplinore per sektorin

e kontrollit.

Nëse veprimet e sektorit të kontrollit tatimor nuk jane ne perputhje me rregullat e caktuara,

drejtori i i Nj.T.M-së i delegon Drejtorit të Drejtorisë mbështetëse te bëhen shenimet nga

Sektori i Administratës per ti pasqyruar keto vrejtje ne dosjen e punonjesit dhe vleresimet e

punes duke pare nese plotresohen kriteret sipas statuesit per fillim të masës displinore.

1.4. Marëdhëniet midis Përgjegjësave të Zyrave me Përgjegjësin e Sektorit dhe me

Drejtorin e Drejtorisë dhe Drejtorin e Nj.T.M-së.

Ne cdo rast, qe inspektori ka te nevojshme te beje rikarakterizim te transaksioneve te

tatimpaguesit vepron vetem pasi ben nje propozim me shkrim, te firmosur nga pergjegjesi i

zyres dhe ai i sektorit per Drejtorin e Drejtorisë, ku te prezantoje faktin e konstatuar ne menyre

korrekte si pershkruhet ne ligjin e procedurave tatimore.

Pas siglimit nga Drejtori i Drejtorisë, ky urdhër zyrtarizohet vetem nese firmoset nga Drejtori i

Nj.T.M-së. Kontrollori në zbatim të saktë të të drejtës që i jep ligji i procedurave tatimore do te

29

beje rikarakterizimin e situates duke e prezantuar dhe faktuar ate sipas difektit te konstatuar

dhe referencës ligjore që motivon këtë gjetje. Kjo procedurë nuk duhet të zgjatë më tepër se 3

ditë pune.

1. Përgjegjësi i zyrës është në komunikim të pandërprerë me Përgjegjësin e sektorit. Në rastet

kur përgjegjësi i zyrës mungon në punë inspektori mund të drejtohet drejtpërdrejt për nevoja

urgjente të firmosjes apo këshillimeve te përgjegjësi i sektorit.

Përgjegjësi i zyrës, për nevoja pune nuk mund të urdhërohet apo të komunikojë zyrtarisht

direkt me një sektor apo zyrë tjetër, pa kaluar ky komunikim nëpërmjet linjës hierarkike të

sektorit ku bën pjesë

Në asnjë rast nuk duhet anashkaluar hallka eprore nga vartësi, pavarësisht nga konfidencialiteti

i marëdhënieve me eprorin e eprorit te tij, bazuar kjo në parimet e kodit të etikes ne

administraten publike.

Pergjegjesat e zyrave, komunikojne me njeri-tjetrin per probleme qe konvergojne apo duhen

kryqezuar, si dhe detyra te perbashketa te dhena me shkrim nga eprori per zbatim.

Per probleme qe nevojitet koordinimi i kontrolleve apo raste kur kerkohet miratimi i

programeve ato i paraqesin te pergjegjesi i sektorit te pakten 3 dite perpara afatit te fillimit te

kontrollit.

2. Përgjegjësi i sektorit, i firmos programet dhe lajmerimet e kontrollit dhe i ben gati per t’ja

prezantuar Drejtorit të Drejtorisë 2 dite perpara se të njoftohet tatimpaguesi, duke prezantuar

dhe opinionet e tij me shkrim per raste qe lidhen me moszbatimin e detyrave te programuara

apo zgjatje te zbatimit tej planifikimeve te bera.

3. Drejtori i Drejtorisë i kerkon llogari pergjegjesit te sektorit dhe te zyrave, per raste te

mosfillimit te kontrollit sipas planifikimit duke bërë shënimet përkatëse për mangësitë, që gjen

në planifikimin per kontroll, sipas udhëzimeve të Manualit të Burimeve Njerëzore.

Pasi ka sigluar njoftim-lajmërimet, nëpërmjet zyrës së protokollit i kalohen Drejtorit të

Nj.T.M-së ditën e fundit për të firmosur. Pas firmosjes nga ky drejtues ato dërgohen në

protokoll dhe i nisen zyrtarisht tatimpaguesit, sipas përshkrimit në ligjin e procedurave

tatimore.

1.5. Marëdhëniet e Sektorit të Kontrollit me Drejtorinë e Kontrollit Tatimor

Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit, grumbullon nga pergjegjesat e zyrave pasqyrat per

kontrollet e planifikuara dhe merr miratimin e Drejtorit të Drejtorisë. Ky i fundit, pas njohjes

me treguesit ja dërgon raportin Drejtorit të Nj.T.M-së, i cili pasi bën shënimet dhe orientimet

përkatëse e firmos dhe e dergon ne DKT brenda dates 25 te muajit paraardhes per pasardhesin.

Sektori i Kontrollit të Nj.T.M-së raporton mbi rezultatet dhe shmangiet nga programi i

propozuar për vizitat për vëmendjen e Drejtorit të Kontrollit Tatimor, sipas evidencave format

(shih te SHTOJCA C).

Drejtori i Nj.T.M-së, sipas informacionit nga Përgjegjësi i sektorit dhe Drejtori i Drejtorisë i

dërgon evidencat një relacion informues Drejtorit te Kontrollit Tatimor ne DPT më datë 7 te

çdo muaji. Raportet per kontrollin e TVSH, Tatimin mbi Fitimin dhe per kontributet pergatiten

veçmas.

30

1.5.1. Raportet automatike mujore

Numri i kontrolleve të përzgjedhura të mbartura

Numri i kontrolleve të hapura

Numri i kontrolleve të mbyllura

Numri i vlerësimeve të kontrollit

Numri i kontrolleve të mbartura

Tatimet gjithsej të vlerësuara për periudhën

Numri i vlerësimeve të kontrollit të papaguara të mbartura nga muaji (ose muajt) e kaluar

Numri i vlerësimeve të lëshuara të kontrollit

Numri i vlerësimeve të paguara të kontrollit

Numri i vlerësimeve të papaguara të kontrollit të mbartura në muajin pasardhës

Tatimi gjithsej i vlerësuar i paguar për periudhën, për çdo tip tatimi

Interesi gjithsej i paguar për periudhën

1.5.2. Raportet mujore kur kërkohen nga DKT

Për kontrollor

Numri mujor i kontrollit (serite automatike mujore në rast përdorimi të programit informatik)

Emri i kontrollorit

NIPT-i

Emri i tatimpaguesit

Ditët e caktuara të kontrollit

Për kontrollor

Numri i kontrollit mujor (serite automatike mujore në rast përdorimi të programit informatik)

NIPT-i

Emri i tatimpaguesit

Data e hapjes së kontrollit

Data e mbylljes së kontrollit

Emri i punonjësit

Të ardhurat e vlerësuara

Për kontrollor

Emri i kontrollorit

Lista e kontrolleve të caktuara të përmbushura sipas planit: emri i tatimpaguesit; NIPT-i,

aktiviteti

Lista e kontrolleve të caktuara të pafinalizuara >30 <60 ditë: emri i tatimpaguesit; NIPT-i,

aktiviteti Lista e kontrolleve të caktuara të pafinalizuara >59 ditë: emri i tatimpaguesit; NIPT-i,

aktiviteti

Vini re! Asnjë Drejtori tjetër në DPT nuk mund të urdhërojë apo orientojë planin e punës në sektorin e

kontrollit me shkresë të drejtuar direkt atij, përveç rasteve të autorizuara nga Drejtori i Përgjithshëm.

31

1.6. Tipet e kontrolleve dhe raport kontrolleve

1.6.1. Tipet e kontrolleve

Bazuar në orientimin e administratës tatimore sipas funksioneve, programet e kontrollit duhet

të përfshijnë këtë renditje dhe tip kontrollesh:

1.6.1.1. Vizita të veçanta

Në këtë grup kontrolli përfshihen:

- Kontrolli për korigjim vetëdeklarimesh: Ky tip kontrolli përfshin vizitat në të

porsaregjistruarit për ti korigjuar dhe këshilluar ata mbi detyrimet dhe të drejtat e tyre, duke

mbuluar fusha të tilla si: deklarimi dhe pagesa, kërkesat për rimbursim, regjistrimi i të dhënave,

rreziqet nga kontrolli dhe sanksionet si rrjedhojë e mosdeklarimit korrekt. Këto kontrolle janë

mjaft të përshtatshme kur kemi prezantime të ligjeve dhe udhëzimeve të reja.

- Kontrolli për regjistrimet: Ky lloj kontrolli është në kuadrin e vizitës fiskale te tatimpaguesi

për të verifikuar regjistrimet e mbajtura prej tij dhe faturat e TVSH-së që janë lëshuar e marrë

dhe këshillohet si një kontroll me ndikim të drejtpërdrejtë në deklarimin e TVSH-së së muajit.

1.6.1.2. Vizita fiskale


- Kontrollet tematike për çështje të caktuara: Këto kontrolle përqëndrohen në një tip tatimi,

apo për një periudhë specifike fiskale (zakonisht të kufizuara). Për TVSH-në, ky tip kontrolli

mund të mbulojë një apo dy deklarata.

- Kontrollet për rimbursim TVSH-je apo inventarizime fizike dhe kontabile: Këto

kontrolle përfshijnë verifikimin e shumës së kërkuar për rimbursim të tatimpaguesit duke

kontrolluar dokumentacionin mbi të cilën argumentohet kjo kërkesë apo inventarizime fizike

dhe kontabile në periudha mbyllëse të vitit apo dhe gjatë vititi. Kontrollet për rimbursim

zakonisht iniciohen me kërkesën për rimbursim të tatimpaguesit, por dhe në raste të

akumulimit të TVSH-së kreditore, që është një precedent për kërkesë për rimbursim.

Tatimpaguesit duhet tu provojnë autoriteteve tatimore me kopjet e faturave që disponojnë

kërkesën e tyre për rimbursim.

Ndërsa kontrollet për inventarizime mund të kryhen si me kërkesë të tatimpaguesit, po ashtu

dhe me orientim të përgjegjësit të sektorit.

1.6.1.3. Kontrollet e plota


- Kontroll i thelluar në ambjentet e shoqërisë: Këto kontrolle mbulojnë gjithë detyrimet

tatimore për një numër periudhash fiskale dhe veçanërisht ndërmerren për të zbuluar mangësitë

e diktuara gjatë periudhës që shqyrtohet. Ato janë një harxhim i madh kohe dhe

gjithpërfshirëse dhe duhet të zbatohen kryesisht te ata tatimpaguesë që prezantojnë tentativa të

fshehjes së të ardhurave dhe pagesa në nivele të ulta të TVSH-së, tatim fitimit, tatimeve mbi të

ardhurat personale e tipe të tjera tatimesh.

- Kontrollet e mashtrimit: Këto kontrolle përfshijnë rastet më serioze të mosbashkëpunimit

nga tatimpaguesit dhe kanë tendenca të fshehjes së vazhdueshme dhe me qëllim të detyrimeve

32

ligjore administratës tatimore. Këto kontrolle kërkojnë punonjës me aftësi të veçanta

investigative dhe teknike duke përfshirë analiza profesionale të dokumentacionit të

tatimpaguesit, si dhe investigim në terren duke ballafaquar dyshimet me marrjen e dëshmive

nga punonjës të tatimpaguesit apo atyre që kanë patur marëdhënie pune me të. Gjithë këto

matëriale janë të nevojshme të jenë sa më të kompletuar sipas këndvështrimit juridik, për të

shërbyer për venien para drejtësisë të kësaj kategorie tatimpaguesish.

Kujdes! Kontrolli i tatim fitimit bëhet gjithnjë me kontroll të plotë.Kontrolli ka objekt kryesor

deklaratën vjetore të TP-it, si dhe bilancin, pasqyrat shoqëruese dhe dokumente të tjera të kontabilitetit

dhe justifikuese.

1.7. Tipet e Raporteve të Kontrollit

Ne praktiken e sektorit te kontrollit hartohen dhe formulohen keto tipe raportesh:

- Raport-vizitës së inspektimit

- Akt-verifikimi

- Raport kontrolli

- Raporti vizitës së inspektimit eshte raport, qe kontrollori i formulon me kerkesen e

pergjegjesit te sektorit. Ne keto raporte paraqitet gjendja dhe ecuria e zbatimit te programit te

vizites fiskale te tatimpaguesit ne momentin e caktuar, gjetjet, problemet dhe pengesat,

respektimi i afateve kohore per perfundimin e kontrollit, nevojat per burime shtese te kontrollit

etj., dhe nevoja te tjera. Me marrjen e raportit të inspektimit, pergjegjesi i sektorit kur eshte e

nevojshme cakton detyra dhe merr masa shtese per vazhdimin e kontrollit te plote dhe zbatimin

e programit shtese.

- Akt-verifikimi, eshte nje raport ne rastet kur nevojitet verifikimi i informacioneve, detyrave te

marra nga eprori apo raste te vecanta me objekte verifikimi, te percaktuara qartesisht nga

pergjegjesi i sektorit dhe Kryetari i Deges. Akt-verifikimi permban pershkrimin e zbatimit te

detyres se marre per zbatim dhe ka te beje me nje numer te kufizuar detyrash, te cilat nuk

permbajne elemente te tipeve te kontrolleve te mesiperm.

Vini re! Në raste kur konstatohet evazion faktik apo mashtrim me përmasa të mëdha (ashtu si

përcaktohet te SHTOJCA B. Ky raport do të konsiderohet konfidencial dhe Përgjegjësi i Sejtorit do të

informojë brenda datës së raportit të mbajtur Drejtorin e Drejtorisë dhe Drejtorin e Nj.T.M-së

- Raporti i kontrollit hartohet mbi bazen e programit te kontrollit duke pershkruar zbatimin e

tij, si dhe gjetjet gjate kontrollit.

Raporti duhet te plotesoje disa kerkesa te tilla si:

a. ai duhet te jete i sakte, i faktuar, i qarte, i plote, konciz, konstruktiv, joemocional, jopersonal,

objektiv dhe ne kohe.

b. zbulimet duhet t'i perkasin kerkesave te programit dhe duhet te mbeshtetet nga dokumentet

e duhura justifikuese;

- konkluzionet duhet te perputhen me zbulimet dhe te sherbejne per minimizimin e shkeljeve

dhe deklarimeve joreale ne te ardhmen;

- permbajtja e raportit duhet te shprehe konstatimet e kontrollorit, te bazuar ne zbulime;

- forma, permbajtja dhe struktura e raportit duhet te jete sipas kerkesave te ketij Manuali.

33

1.8. Dosja e kontrollit

Për të siguruar cilesi te larte te kontrollit, rishikimi i dokumenteve te mbledhura gjate kontrollit

dhe gjithe permbajtja shkresore e veprimtarise se kontrollorit, gjithe dokumentet e mbledhura

dhe letrat e punes te hartuara gjate kontrollit, duhet te depozitohen ne dosjen e kontrollit.

Sistemi i dosjeve duhet te siguroje nje zbulim te menjehershem te dokumenteve, ne baze te

referencave qe qendrojne ne raportin final ose ne inventarin e dosjes.

Dosja duhet te permbaje te gjitha dokumentet e mbledhura gjate kontrollit, pavaresisht nga

formati i tyre. Dokumentet e mbledhura gjate kontrollit mund te jene kopje te dokumenteve

origjinale, tabela, plane pune, pyetesore, shenime te mbajtura gjate intervistimit ose

ekzaminimit te dokumenteve, shenime te tjera, botime te ndryshme dhe dokumente te tjere qe

pershkruajne veprimtari te ndryshme dhe qe jane te nevojshme per zhvillimin e raportit final

me nje cilesi te larte. Dosja duhet te karakterizoje zhvillimin e kontrollit ne menyre shume te

qarte, duke filluar nga informacionet e mbledhura dhe intervistat me te intervistuarit kyc dhe

finalizimin e tij me raportin perfundimtar qe i dergohet tatimpaguesit ne mbyllje te kontrollit.

Vini re! Qëllimi i dosjes së kontrollit është administrimi i çdo dokumenti, letre pune, informacioni që

përfitohet gjatë kryerjes së detyrës nga punonjësit e çdo niveli të Nj.T.M-së, të cilat janë objekt

administrimi sipas parimeve të ruajtjes së dokumentacionit në administratën publike.

1.8.1. Përmbajtja e dosjes së kontrollorit

Dosja e kontrollorit duhet te permbaje te pakten keto grupe dokumentacioni.

Grupi 1. Informacionet e ndryshme, ku perfshihen gjithe materialet qe jane mbedhur perpara

fillimit te kontrollit, observacionet e marra, informacionet e ndryshme, etj.

Grupi 2. Raporti për përzgjedhjen nga përgjegjësi i ZAR-it, Plani dhe programi i kontrollit, ku

perfshihen gjithe dokumentet e lidhura me programin e kontrollit, njoftim – lajmerimi, urdheri

i sherbimit (per rastet jashte Tiranes).

Grupi 3. Evidencat, ku perfshihen gjithe dokumentet e perfituara ose te marra per zbatimin e

metodave te kontrollit te perzgjedhura ne program (inventari, intervistat e shkruara, evidencat

ose testet e perfunduara, kopje te dokumenteve, autorizime nga Drejtori i Nj.T.M-së,

procesverbale)

Grupi 4. Raporti i kontrollit, ku perfshihen raporti i kontrollit, kundershtimin dhe komentet e

bera per to nga tatimpaguesi, raporti i miratuar nga pergjegjesi i ZVK-së, Përgjegjësi i ZK-së,

Përgjegjësi i Sektorit, Drejtori i Drejtorisë, njoftim-vleresimi dhe urdher kontabilizimi të

firmosura nga Drejtori i Nj.T.M-së.

Grupi 5. Komente, ku perfshihet cdo koment i bere nga pergjegjesi i zyres, i sektorit apo

Drejtori i Drejtorisë, Fletë-Inventari i dokumentacionit qe permban raporti i kontrollit.

Gjithë dokumentet (si materialet e zhvilluara, si dhe kopjet e dokumenteve bazë gjatë

kontrollit) duhet të verifikohen, të nënshkruhen dhe të datohen nga kontrollorët. Për rastet e

34

qarkullimit të raport-kontrollit midis inspektorëve, përgjegjësave dhe Drejtorit, komentet do të

jenë sipas Formularit Nr.3 të përfshira në listën e dokumenteve.

Lista e dokumenteve në fillim të dosjes duhet të përfshijë informacione për gjithë dokumentet e

bashkëngjitura dosjes.

Çdo dosje e kontrollit duhet të ketë të shënuar si etiketë, informacionet e poshtëshënuara:

- Numrin e dosjes

- Emrin e shoqërisë së kontrolluar

- Emrin e kontrollorit dhe përgjegjësit të tij

- Kohën e fillimit dhe përfundimit të kontrollit

- Zbulimet tatimore dhe gjobat, sipas tatimeve

Rekomandohet që sektori i kontrollit të mbajë një dosje të përgjithshme ku të përfshihen

dokumente që e karakterizojnë sektorin si një i tërë dhe/ose zyrat e tij. Dosja duhet te mbahet

dhe te regjistroje dokumentet ne nje menyre te lehte per te arritur identifikimin e

menjehershem te informacionit qe ai permban.

Nese eshte e nevojshme, dosja do te hapet per te kontrolluar zbatimin e rekomandimeve apo

verifikime te tjera. Pasi kontrolli është mbyllur, në rastet e nevojshme hapja e dosjes behet

kurdohere me autorizimin e Drejtorit të Drejtorisë ose Drejtorit të Nj.T.M-së, duke patur

parasysh parimin e konfidencialitetit të të dhënave të TP-it, ashtu si e përcakton ligji i

procedurave tatimore.

Per ruajtjen dokumenteve elektronike te lidhura me kontrollin duhet te zbatohen procedura te

ndara, që specifikohen sipas formatit të informacionit.

Dokumentet elektronike kur lind nevoja duhet te prodhohen edhe ne dokumente shkresore.

Kontrolloret apo kushdo punonjës tjetër i Nj.T.M-së duhet te ngarkohen nga eprori me

pergjegjesi administrative, per keqperdorimin e dokumenteve te marra gjate kontrollit, si dhe

per cdo lloj informacioni konfidencial profesional qe ata mund te perfshijne ne baze te

klauzolave qe qendrojne ne aktet ligjore dhe procedurat administrative.

35

KAPITULLI 2

2. Plani i kontrollit

2.1. Orientimet për planifikimin dhe miratimin e planit mujor

Plani i kontrollit duhet te jete pasqyrim i nevojave te prezantuara te drejtuesit e Nj.T.M-së.

Përgjegjësi i sektorit të kontrollit do te marre me shkrim nga pergjegjesit e zyrave pasqyrat me

komentet e secilit para se ai te miratojë planin e muajit te ardhshem per sektorin e kontrollit.

Per nje planifikim dhe perfshirje sa me korrekte te tatimpaguesve per kontroll eshte e

nevojshme qe te merret dhe nje propozim nga pergjegjesi i sektorit te vleresimit, rimbursimit

dhe ai i Mbledhjes dhe menaxhimit te borxhit (duke ndjekur rrugën hierarkike të komunikimit),

ne menyre qe ky bashkepunim te sherbeje per te qartesuar disa çeshtje, si p.sh. metodat e

mbajtjes se te dhenave, sidomos kur te dhenat e tatimpaguesit nuk jane te plota.

2.1.1. Informacione që duhet të merren në konsideratë nga Përgjegjësi i Sektorit

Përgjegjësi i sektorit ka detyrë që ndër informacionet që do të merren në konsideratë do të jenë

informacionet e përpunuara dhe të dërguara nga Zyra e Investigimit, për raste që TP-i që

mendohet të planifikohet për kontroll mund të jetë në procedura investigimi.

Informacione të tjera, që duhet të merren në konsideratë janë nga sektori i vlerësimit e

rimbursimit, nga sektori i TI-së, sektori i policisë tatimore si dhe nga sektori i shërbimeve, për

informacione që vijnë nga tatimpaguesit dhe që i shërbejnë kontrollit.

Plani i kontrollit, pas ndarjes nga Përgjegjësi i Sektorit së tatimpaguesve të përzgjedhur për

kontroll, i kërkohet Përgjegjësave të zyrave të kontrollit të bëjnë përcaktimet e sakta në raport

me burimet njerëzore në dispozicion për muajin dhe në raport me plotësimet e detyrave nga

muajt e kaluar hartohet grafiku i shpërndarjes së inspektorëve në raport me numrin e

tatimpaguesve të dhënë për kontroll nga përgjegjësi i sektorit dhe i jepet për shqyrtim

Pergjegjesit të Sektorit te Kontrollit, ne daten 25 te muajit paraardhes. Brenda 2 ditësh

përgjegjësi i sektorit e prezanton bashkë me sqarimet e mundshme per miratim te Drejtori i

Drejtorisë dhe pas tij te Drejtori i Nj.T.M-së. Pas miratimit përfundimtar nga Nj.T.M-ja do të

dërgohet te Drejtori i Kontrollit Tatimor ne DPT.

Kujdes! Plani i kontrollit të muajit ka për bazë të tij informacionin e ardhur nga përzgjedhja e bërë nga

Zyra e Analizës së Rriskut.

Duke perdorur metoden e perzgjedhjes per kontroll (programi i informatizuar ose program manual), ne

plan do te perfshihen tatimpaguesit per kontroll si dhe sa dite kontrolli do te shpenzohen per çdo

kontroll tatimor.

2.1.1.1. Ndërhyrja e DPT-së në përzgjedhje dhe planin mujor të kontrolleve

Drejtoria e Kontrollit Tatimor në DPT dërgon në formë detyrash apo konkluzionesh të

fenomenve kërkesa për kryerje kontrolli, të cilat janë sipas prioritetit të shkresës (a. Urgjente;

36

b. Kontroll me afat; c. Kontrolle rutinë) dhe përgjegjësi i Sektorit është i detyruar të bëjë

zbatimin e tyre, sipas shënimeve të bëra nga eprorët e tij direktë.

DKT-ja mund ti bëjë ndryshime planit të tatimpaguesve të përzgjedhur, por nuk mund te

pranohet nga Nj.T.M-ja ti ndryshoje me shume se 15 % të numrit të tatimpaguesve të

përzgjedhur nga sektori i kontrollit dhe nuk mund ti beje ndryshime atyre tatimpaguesve te

perzgjedhur nga sistemi automatik i perzgjedhjes nese ky eshte ne perdorim. Ne kete rast DKT-

ja mund te shtoje tatimpagues per kontroll dhe keto tatimpagues do te jene pjese e 15%

tatimpaguesve te perzgjedhur ne menyre manuale se bashku me perzgjedhjet e sistemit te

perzgjedhjes se kontrollit.

Vini re! DKT nën autoritetin e Drejtorit të Përgjithshëm ka të drejtë të autorizojë fillimin e kontrolleve

të menjëhershme duke dhënë dhe orientimet përkatëse për kontrollin specifik që autorizon duke

përcaktuar pjesmarrjen në rolin e mbikqyrësit apo të pjesmarrjes direkt në grupin e kontrollit.

2.1.2. Afatet që duhet të zbatohen në planifikimin e kontrolleve për kërkesa të veçanta

Praktika e zbatuar ka treguar qe kontrollet ne menyre te vazhdueshme te subjekteve te medha,

kane rezultuar me fshehje te detyrimeve tatimore faktike te tyre, dhe per pasoje, biznesi i madh

ne teresi perben zonën më të madhe të rriskut të fshehjes së të ardhurave tatimore.

Ne proçesin e miratimit të planit të kontrollit, pergjegjesi i sektorit te kontrollit, bazuar në

raportin mujor të ZAR-it duhet te beje vleresimin total të rriskut per mashtrimin e mundshëm.

Keshtu, nese zbulohet mashtrimi, atëherë plani i kontrollit duhet te përfshijë teknikat e

nevojshme qe duhen marre.

Në çdo rast pa anashkaluar informacion periodik sipas përzgjedhjes së ZAR-it duhet mbajtur

nmë konsideratë dhe rastet e mëposhtme:

2.1.2.1. Rastet e kërkesave për rimbursim.

Pergjegjesit te Sektorit të Kontrollit i dërgohet nga sektori i Vlerësimit, Rimbursimit lista e

personave që kanë kërkuar rimbursim. Dërgimi bëhet me anë të protokollit të Nj.T.M-së.

Pergjegjesi ne takim me pergjegjesit e zyrave programon ne diten me te afert (planifikimi bëhet

sipas afatit të lidhur me afatin ligjor procedurial) vizitën fiskale në vend për verifikimin e

saktësisë së cdo kërkese të listës, duke mbajtur në konsideratë Rregulloren e miratuar nga

Drejtori i Përgjithshëm e dalë me shkresën Nr. , datë .

Në fund të verifikimit të arrirë nga vizita fiskale, në raportin e mbajtur për këtë qëllim, ky

sektor përcakton shumën e miratuar për rimbursim.

Një kopje e raportit te vizitës fiskale, me anë të protokollit i dërgohet Sektorit të Vlerësimit,

Rimbursimit.

Afati i dërgimit nuk duhet të jetë më shumë se 25 ditë nga data e regjistrimit të Kërkesës për

rimbursim në regjistrin përkatës.

2.1.2.2. Rastet e kërkesave nga tatimpaguesit për efekt çregjistrimi, falimentimi.

Përgjegjësit të Sektorit të Kontrollit i dërgohet me protokoll nga Përgjegjësi i Sektori të

Vlerësimit, Rimbursimit dhe Përgjegjësi i Sektorit të Mbledhjes dhe Menaxhimit të Borxhit

37

apo direkt nga Drejtori i Nj.T.M -së lista e personave që kanë kërkuar çregjistrim, apo eshte

bere kerkesa nga Nj.T.M per fillimin e procedurave të falimentimit. Pergjegjesi i Sektorit ne

takim me pergjegjesit e zyrave programon vizitën fiskale në vend për fillimin e verifikimit të

kërkesave duke mos kaluar afatin 30 ditor nga data e protokollimit te shkreses në Nj.T.M dhe

nëse ka afatin e përcaktuar në ligjin e procedurave tatimore.

2.1.2.3. Rastet e kërkesave të ardhura nga DPT për kryerje kontrolli.

Ne keto raste me marrjen e kerkeses per ushtrim kontrolli ne vend, pergjegjesi i sektorit do ta

planifikoje kryerjen e kontrollit ne planin e muajit pasardhes, pervec kur kerkesa ka shenimin

“Urgjent”. Ne rast se shkresa per kryerje kontrollesh permban nje liste te gjate TP-ish,

Pergjegjesi i Sektorit kontakton me DKT-ne per te hartuar nje grafik te kontrollit sipas listes.

Ne cdo rast, qe ne kontrollin qe kerkohet nga DKT percaktohet mbikqyres nje punonjes i saj,

roli i tij do te jete ne monitorimin e zbatimit te procedurave te kontrollit ne keto shoqeri ne

menyre korrekte me percaktimet e ligjit dhe orientimeve te DKT-se, si dhe interpretime dhe

nderhyrje ne momente te vecanta (keqkuptime mes kontrollorit dhe TP-it, mbajtje qendrimi

joetik e profesional etj.) dhe perfundimtare te cilat kerkojne nderhyrje, duke i qendruar korrekt

pikave te programit te hartuar nga Nj.T.M, ne zbatim te rekomandimeve per problemin qe

kerkohet te kontrollet.

Kujdes! Roli i tij mbikqyrës nuk ka të bëjë me firmosje të dokumentacionit të shqyrtuar apo përpunuar

gjatë procesit të kontrollit. Ai ka detyrimin që të informojë paralelisht eprorin e tij dhe Drejtorin e

Drejtorisë dhe Drejtorin e NjT.M-së, për pika që kërkon të ndryshohen apo orientohen sipas

rekomandimeve të Drejtorit të Përgjithshëm.

2.1.2.4. Rastet e kërkesave për kontroll nga tatimpaguesi

Pergjegjesi i Sektorit pasi bashkebisedon me pergjegjesit e zyrave programon vizitën fiskale në

vend për verifikimin e kërkesave duke njoftuar TP-in pa e kaluar afatin 30 ditor nga momenti i

protokollimit te shkreses ne Nj.T.M dhe nëse ka do zbatojë afatin e përcaktuar në ligjin e


2.1.2.5. Rastet e kërkesave për rikontroll

Ne rastet e kerkesave per rikontroll nga TP-it, nga strukturat e apelimit tatimor apo nga DPT e

nga DT, ne cdo rast Nj.T.M nuk mund te marre vendim per ta rikontrolluar pa autorizim nga

Drejtoria e Apelimit Tatimor, Drejtoria e Kontrollit Tatimor, Drejtoria e Kontrollit te

Brendshem, Drejtoria Operacionale e Mbikqyrjes se DT-ve. Ne cdo rast Drejtorite qe nuk

mbulojne funksionin e kontrollit tatimor duhet te njoftoje paralelisht dhe DKT-ne, per kerkesen

e tyre drejtuar Nj.T.M -se.

Në çdo rast rikontrolli do te kryhet duke permbushur hapat proceduriale te percaktuar ne piken

5.10. te ketij Manuali dhe brenda periudhes 30 ditore nga regjistrimi i kerkeses ne protkollin e

Nj.T.M -se.

Kujdes! Në asnjë rast nuk do të nisin procedurat e rikontrollit me kërkesë të institucioneve që nuk

kalojnë sipas skemës hierarkike të administratës tatimore.

38

2.1.2.6. Rastet e kërkesave për verifikim nga Degët e Tatimeve të tjera.

Ne keto raste me marrjen e kerkeses per verifikime apo kryqezime te dhenash, pergjegjesi i

sektorit do ta planifikoje kryerjen e kontrollit ne planin e muajit pasardhes, por pa kaluar

periudha 30 ditore nga data qe kerkesa eshte protokolluar ne Nj.T.M do të kthejë përgjigje për

ecurinë e praktikës së dërguar.

Ne rast ngarkese te madhe pune, po brenda kesaj periudhe ajo duhet ti pergjigjet DT-ve dhe

duhet te gjeje nje periudhe te afert per ta mbyllur kerkesen e bere nga DT-ve.

2.1.2.7. Rastet e kërkesave për kontroll nga institucionet që kontrollojnë funksionimin e

administratës tatimore.

Ne keto raste, pergjegjesi i sektorit me marrjen e kerkeses per verifikime apo konfirmim te te

dhenave te kontrolleve te ketyre institucioneve e ardhur direkt nga to apo nga DPT-ja (KLSH,

Drejtoria e Auditit te Brendshem, DPD etj) do te planifikoje kryerjen e kontrollit ne planin e

muajit pasardhes duke mos tejkaluar afatet 30 ditore nga protokollimi ne Nj.T.M duke i

konsideruar si raste „Urgjente”, por duke ndjekur hierarkinë e marrjes së detyrave për zbatim.

Ne rast ngarkese te madhe detyrash, apo përplasje të disa detyrave prioritare për të njëjtën

periudhë, brenda periudhës së lënë afat për zbatim, Sektori i kontrollit duhet ti pergjigjet këtyre

institucioneve dhe duhet te gjeje nje periudhe te afert per ta mbyllur detyrën përfundimisht

duke i informuar për afatet e reja dhe arsyen për një veprim të tillë.

2.1.2.8. Kërkesa të tjera

Ne cdo rast tjeter, kerkese te papermendur ne pikat me lart dhe qe nuk perben shkelje te

procedurave tatimore, Pergjegjesi i Sektorit pasi bashkebisedon me pergjegjesit e zyrave sipas

funksionit të tyre programon vizitën fiskale në vend për verifikimin e kërkesave dhe brenda

afatit 30 ditor nga momenti i protokollimit të shkreses ne Nj.T.M, do të kthejë përgjigjen

kërkuesit duke zbatuar parimet e konfidencialitetit dhe të të drejtës për informim pa cënuar atë

që nuk lejohet nga ligji i procedurave.

Ne rast pamundesi per shkaqe objektive kthen pergjigje brenda 30 diteshit duke spjeguar arsyet

e moskryerjes se kontrollit dhe njoftimin e kryerjes se tij ne periudhen e afert kur te krijohen

mundesite.

2.2. Tipet e kontrolleve që do të planifikohen

Para fillimit te kontrollit, pergjegjesit e zyrave te kontrollit duhet te kene pare me vemendje

situatat me te fundit tatimore, sipas tipit te tatimit duke kerkuar ne to grupin e atyre qe

prezantohen me paqartesi, apo me mangesi, te cilat duhet ti diskutojne dhe me pergjegjesit e

sektoreve te vleresimit dhe te menaxhimit te borxhit.

Ne proçesin e planifikimit te tatimpaguesve për kontroll, Përgjegjësi i Sektorit duhet te kërkojë

nga përgjegjësit e ZK-ve vlerësimin e riskut per mashtrim. Keshtu qe, nese zbulohet mashtrimi,

tipi i kontrollit te mund të përfshijë masat e nevojshme qe duhen ndërmarrë. Kontrollori duhet

te perpiqet te percaktoje praktika menaxhimi ne lidhje me kufizimin e mashtrimit, per te

39

ndihmuar nje vleresim te aneve pozitive dhe dobesive te sistemeve. Në Aneksin 1 të MKT-së

sugjerohet nje orientim per tu patur në konsideratë.

Ne planifikimin e kontrollit dhe gjate ushtrimit te tij, pergjegjesi i kontrollit, pavarësisht nga

përzgjedhja e bërë nga ZAR-i, nisur nga objektivat strategjike operacionale, parimi i barazisë

së tatimpaguesve dhe situatave konkrete të zhvillimit të vendit duhet te mos anashkalojë

treguesit e meposhtem, per te cilet duhet te sigurohet gjate renditjes së grupit të TP-ve të

përzgjedhur për kontroll:

Deklarime me nderprerje te TVSH-se e kontributeve per periudha tatimore mbi 3 muaj;

Saktesia e vlerave te deklaruara ne FDP-te, qe SIT automatikisht i nxjerr matematikisht si

te pasakta

Blerje te aktiveve qe jane perfituese te skemes se shtyrjes se pageses se TVSH-se;

Tregues te pagueshmerise se TVSH-se ne nje nivel me te ulet se norma e inflacionit te

cmimeve te tregut, sipas sektorit ekonomik perkates ku operon tatimpaguesi;

Deklarime dhe pagesa ne nivele qe shmangen nga nivelet referuaese te pagave dhe te

tatimit mbi te ardhurat nga punesimi dhe kontributeve te sigurimeve;

Tatimpaguese me borxhe tatimore te palikujduara;

Prezantimi dhe pasqyrimi i transaksioneve sipas bilancit me humbje dhe nivele te

rentabilitetit nen normen minimale te interesave te prezantuara nga bankat.

Treguesit e mesiperm jane shume te rendesishem per çdo perzgjedhje per kontroll tatimor.

Duke harmonizuar proçedurat e perzgjedhjes per kontroll me objektivat e kontrollit do te

mundesohet nje praktike standarte e sakte per egzaminimin e riskut e te fshehjes se detyrimeve

tatimore dhe penalizimin e ketij fenomeni.

Kontrollet e planifikuara do te ndahen ne tre tipe :

2.2.1. Kontrollet e plota.

Këto jane kontrolle kryesisht për tatimin mbi fitimin, për mbyllje të aktivitetit dhe

konsiderohen gjithperfshirese dhe qe ndermerren per te kontrolluar te gjitha aspektet e biznesit

te TP-it per te gjitha periudhat kohore qe nga kontrolli i plote i fundit. Ky kontroll nuk do te

jete i shpeshte per shkak te kohes qe kerkon ne kryerjen e tij, por ne Nj.T.M, te pakten te

kryhet nje here ne 3 vjet. Kontrolle të plota mund të përfshijnë deri në 30-40 % të totalit të

kontrolleve te kryera vjetore.

2.2.1.1. Përzgjedhja për kontroll të plotë

Zyra e Analizës së Rriskut përzgjedh në mënyrë manuale një maksimum prej 5 % të numrit të

kontrolleve për tu kryer. Nje kontroll i plote duhet te mbuloje te gjitha llojet e tatimeve.

Kontrolli duhet te kryhet zakonisht nga nje inspektor, por mund te caktohen edhe dy inspektore

nese kjo mund te justifikohet.

40

Pergjegjesi i zyres, qe ka ne vartesi inspektorin e caktuar duhet te planifikoje kontrollin (Tabela

e Proçedurave 2, të MKT-së) dhe te sugjeroje kohen qe duhet te harxhohet per kontrollin e

plote. Koha qe duhet te harxhohet per kontroll duhet te vendoset nga Pergjegjesi i Sektorit te

Kontrollit pas marrjes së strategjisë së kontrollit në Formular Raporti 1, të MKT-së nga

Përgjegjësi i ZAR-it. Koha e harxhuar per kryerjen e kontrollit të plote për shoqëri

jokomplekse në kushte normale nuk duhet te tejkaloje 20 ditet.

2.2.2. Vizitat fiskale.

Jane vizita te kryera gjate nje periudhe te shkurter kohore per te verifikuar saktesine e

deklaratave dhe pagesave. Gjate kesaj vizite nuk behen perpjekje per te kryer nje kontroll te

plote por ne rastet kur vizita fiskale zbulon tatim te papaguar, kontrollori mund te shtrije

qellimin e vizites, duke kerkuar autorizim me shkrim nga Drejtori i Drejtorisë dhe Drejtori i

Nj.T.M-së. Kontrolli kryhet:

Vetem per nje periudhe te perzgjedhur tatimore

Vetem per nje lloj te zgjedhur tatimi

Vizitat fiskale duhet te jene pjesa me e madhe e kontrolleve te planifikuara ne Nj.T.M.

2.2.2.1. Përzgjedhja për vizita fiskale

Pergjegjesi i ZAR-it do te perdore programin automatik nje here ne muaj ne mesin e muajit

paraardhes, dhe ne mungese te tij do ta beje manualisht per te perzgjedhur ato tatimpagues per

kontroll ne muajin pasardhes. Pergjegjesi i ZAR-it do te zgjedhe veçmas tatimpagues per nje

kontroll TVSH-je dhe pastaj per nje kontroll tatim-fitimi derisa te gjitha ditet e caktuara per

kontroll te çdo lloj tatimi te perdoren per ate muaj. Perveç kesaj, nje numer i rastesishem

tatimpaguesish do te perzgjidhet çdo muaj per arsye sigurie per kontrolle te cilat do te shtyhen.

Kontrollet do te kryhen ne çift, kur perzgjidhet i njejti tatimpagues per nje kontroll TVSH-je

dhe tatim-fitimi ne te njejtin muaj. Veçanërisht kjo ndërthurje inspektorësh do të bëhet për

rastet e shoqërive komplekse dhe të mëdha. Në këto kontrolle caktohen inspektorët më

profesionalë dhe me përvojë në kontrolle të vështira, me qëllim që Nj.T.M të përfitojë nga

avantazhet e inspektorit të kualifikuar.

Nese konsiderohet e domosdoshme Pergjegjesi i Kontrollit mund te kerkoje qe kontrolli te

kryhet nga dy deri katër kontrollore per disa lloj tatimesh, por kontrolloret duhet te bejne vizita

të këtij tipi vetem nese ekzistojne arsye specifike per ta bere nje gje te tille. Arsye te tilla duhet

te deklarohen ne raportin e strategjise para vizites dhe nuk duhet te tejkalojne 20% te

kontrolleve te zgjedhura.

2.2.3. Vizita të veçanta.

Jane vizita ne periudha kohore shume te shkurtra dhe me autorizime nga Drejtori i Drejtorisë

dhe Drejtori i Nj.T.M-së per te verifikuar nje çeshtje te veçante p.sh. nje kerkese urgjente per

verifikim transaksioni.

41

2.2.3.1. Përzgjedhja për vizita të veçanta Këto vizita perzgjidhen manualisht nga pergjegjesi i sektorit apo DKT-ja dhe perfaqesojne nje

numer te vogel kontrollesh ne krahasim me numrin gjithsej. Zakonisht në këto vizita caktohen

inspektorë të rinj dhe pa shumë përvojë në detyrë.

2.3. Konflikti i interesit në proçesin e kontrollit

Nese nje kontrollor ka konflikte interesash me nje tatimpagues qe do te kontrollohet, per

shembull, tatimpaguesi ka njohje personale me kontrollorin, apo eshte person i lidhur me te,

etj. kontrollori raporton me shkrim kete fakt Përgjegjësit të Sektorit dhe ky i fundit ne

konsultim me pergjegjesin e zyrës së kontrollit ne lajmerimin e kontrollit dhe programin

perkates caktohet nje kontrollor tjeter.

Me konflikt interesash do te kuptohet:

a) te qenet i punesuar i punonjësit tatimor gjate tre viteve te fundit ne tatimpaguesin, qe do te

kontrollohet;

b) te qenet e punonjesit tatimor ne funksionin e administratorit apo anetar ne organet drejtuese

te tatimpaguesit qe do te kontrollohet, gjate tre viteve te fundit apo te bashkeshortes/

bashkeshortit;

c) zoterimi nga punonjesi tatimor, bashkeshortja/bashkeshorti, te afermit, me lidhje gjinie deri

ne shkallen e trete, sipas percaktimeve te bera ne nenin 364 te Kodit Civil, i aksioneve ose

pjeseve te kapitalit ne tatimpaguesin qe do te kontrollohet.

ç) rrethana te tjera te caktuara qe mund te mbartin konfikt interesash, kur gjykohen si te tilla

dhe arsyetohen me shkrim nga Drejtori i Nj.T.M-së.

Nese vertetohet se ne kontroll kane marre pjese nje ose me shume punonjes, qe jane ne konflikt

interesash, siç parashikohet ne Ligjin “Per Konfliktin e interesave”, Drejtori i Nj.T.M-së duhet

te zhvleresoje vleresimin tatimor qe ka rezultuar nga ky kontroll dhe ta perserise ate ne nje

kohe te afert ne te ardhmen duke nxjerrë dhe përgjegjësinë administrative për mosraportimin e

interesave me rastin konkret.

42

KAPITULLI 3

3.1. Rregullat që kanë të bëjnë me përzgjedhjen për kontroll.

Përzgjedhja mbështetet mbi disa hapa, që janë të shpjeguara në vijim. Këto hapa vlejnë për

përgjegjësin e sektorit të kontrollit, Drejtorin e Drejtorisë dhe Drejtorin e Nj.T.M-së në kuadrin

e aprovimit të planit strategjik dhe operacional të kësaj njësie.

3.1.1. Një shqyrtim shkurt të kontrolleve të kryera në të njëjtën periudhë të vitit

paraardhës;

Mbeshtetur ne pervojen e vitit te kaluar, por edhe ne analizen e tendencave, sipas analizes së

riskut, Pergjegjesi i sektorit te kontrollit i propozon Drejtorit të Drejtorisë dhe për dijeni

Drejtorit të Nj.T.M-së sektoret prioritare te kontrollit, te cilat do te jenë bosht i planit strategjik

të kontrollit. Percaktimi i sektoreve prioritare nuk eshte nje akt i rastit, por rrjedhoje e

analizave te realizimit te objektivave dhe te impaktit te tyre ne plotesimin e programeve.

3.1.2. Përcaktimi i veprimtarive ekonomike prioritare për kontroll duke përdorur

raportet e menaxhimit;

Përgjegjësi i ZAR-it dhe Pergjegjesit e ZK-it bashke me pergjegjesin e sektorit duhet te kete

njohuri të përgjithshme per veprimtarite ekonomike. Bazuar mbi raportin e përgjegjësit të

ZAR-it, Përgjegjësi i Sektorit pasi ben nje vleresim paraprak analitik, duke perdorur raportet e

menaxhimit fokusohen në sektoret ekonomike me veprimtarite qe meritojne vemendje me te

madhe. Ne kete percaktim duhet te shfrytezohen burime te ndryshme informacioni, njohurite e

sektoreve te tjere ne Dege per bizneset, per ato aktivitete qe rezultojne problematike ne drejtim

te fshehjes se detyrimeve, duke u perqendruar ne mbyllje ne ato aktivitete, qe kane rezultojne

per disa periudha me shmangie nga mesatarja e sektorit ku operojne, ka investigime të kryera,

apo jane perserites në evazionin dhe mosdeklarim e aktivitetit te tyre dhe detyrimeve tatimore

qe duhet te paguajne.

3.1.3. Përcaktimi i tatimpaguesve me risk të lartë duke shfrytezuar rezultatet që dalin

nga programi për përzgjedhje sipas të dhënave të sistemit informatik;

Përcaktimi i tatimpaguesve me risk te larte dhe paraqitja ne planin mujor perben objektin me te

rendesishëm të punës ne analizen e vleresimit të rriskut per fshehje dhe shmangie nga

tatimpaguesit. Gjithe procesi i kontrollit ne te vertete eshte procesi i vleresimit te bazuar ne

riskun. Por percaktimi i zonave me risk te larte ne planin e kontrollit ka te beje me drejtime te

pergjithshme te riskut dhe me mundesite e kontrollit per te orientuar punen pikerisht ne ato

zona ku flukset e rrezikut jane me te mundshme dhe me nivel te larte. Edhe ne kete percaktim

synimi i kontrollit do te orientohet jo ne te gjitha risqet, por ne ato tatime dhe tatimpaguese, ku

risqet kane nje ndikim vendimtar ne arritjen e objektivave.

43

3.1.4. Vlerësimi i rrezikut dhe periudha nga kontrolli i fundit;

Me vleresim te rrezikut do te kuptojme identifikimin dhe analizen e rreziqeve qe kercenojne

arritjen e objektivave te kontrollit duke percaktuar tipet dhe metodat e kontrollit, me qellim qe

ky rrezik mund te shmanget ose te minimizohet.

Duke ditur qe kushtet ekonomike, industriale, teknologjike, rregullatore dhe operuese

ndryshojne vazhdimisht, metodat qe nevojiten per identifikimin e rreziqeve duhet te te

pershtaten vazhdimisht ne varesi te ketyre ndryshimeve.

Bazuar ne vleresimin e rriskut, si dhe ne prioritetet e percaktuara si me siper, pergjegjesi i

ZAR-it, përgjegjësit e ZK-it me pergjegjesin e sektorit sipas konsultimeve të përbashkëta do te

percaktojne skemen e kontrolleve qe do te kryhen sipas llojeve (kontrolle te plota, kontrolle

tematike etj.). Ne percaktimin e skemes se kontrolleve, pergjegjesi i sektorit duhet te

evidentoje dhe te orientohet edhe nga koha e kontrollit te fundit. Sa me e madhe te jete kjo

kohe, aq me e nevojshme behet nevoja per kontroll. Nga ana tjeter, ne planin mujor, pergjegjesi

i sektorit duhet t'i prezantoje Drejtorit të Drejtorisë, me argumente, skemen e propozuar, si dhe

te arsyetoje shkaqet e mungeses se kontrollit te disa tatimpaguesve.

Koha dhe mundi që harxhohet për një kontroll duhet te jene ne perpjestim me riskun qe

paraqesin subjektet per te ardhurat. Per te menaxhuar ne menyre sa me te efektshme kohen e

shpenzuar, pjesa me e madhe e kontrolleve do te jene Vizita Fiskale te kryera ne nje periudhe

te shkurter kohore per te verifikuar saktesine e deklaratave dhe pagesave.

3.1.5. Sigurimi i cilësisë së kontrollit

Pergjegjesi i sektorit per realizimin e planit mujor te kontrollit duhet te percaktoje shkallen e

shfrytezimit te kapacitetit fiskal te kontrolloreve. Ne planifikimin e muajit paraqiten

permiresimet qe do te behen ne kualifikimin e kontrolloreve nepermjet nje programi qe i

bashkengjitet planit. Po keshtu pergjegjesi i sektorit paraqit edhe permiresimet qe do te behen

ne metodologjite dhe teknikat e kontrollit, si dhe menaxhimin e kohes se punes se kontrollorit.

Plani mujor duhet te binde Drejtorin e Drejtorisë dhe Drejtorin e Nj.T.M.-së, se kontrollet do te

kryhen me cilesi te larte dhe ne perputhje me standardet me te perparuara. Per kete qellim,

pergjegjesi i sektorit do te paraqese te gjitha masat e nevojshme teknike dhe organizative qe do

te ndermerren per te siguruar cilesine e kerkuar te kontrollit.

Nese ne nje vezhgim paraprak te bere nga pergjegjesi, verehet se cilesia e kontrollit ne nje

tatim te perzgjedhur eshte e nje standardi te larte, nje rishikim i perzgjedhjeve te bera mund te

garantoje qe planifikimi eshte eficient dhe vepron aktualisht ne zbatim te objektivave te

kontrollit.

Me qellim qe te perdoren ne menyre racionale burimet e kontrollit, nevojitet te vleresohen

realisht rreziqet ne procesin e realizimit te objektivave, si dhe per te shmangur rreziqet qe

mund te vijne nga moskryerja e kontrolleve, duhet te percaktohet nje raport optimal midis

ketyre faktoreve dhe frekuences se kontrolleve.

Duke marre ne konsiderate edhe kerkesat e legjislacionit civil per rikuperimin e detyrimeve qe

rrjedhin nga shkaktimi i demit dhe detyrimeve te tjera qe i shkaktohen tatimpaguesit ne

marredhenie me te punesuarit dhe te tretet, si dhe faktoret e mesiperm, si tavan i detyrueshem,

percaktohet afati i kontrollit prej jo me pak se nje here ne tre vite.

44

3.1.6. Menaxhimi i numrit të inspektorëve në dispozicion në raport me objektivat e

kontrollit

Plani i kontrollit eshte i lidhur ngushtesisht me burimet njerezore, materiale e financiare qe

nevojiten per realizimin e kontrollit. Ketu perfshihen parashikimi i dite njerezve te harxhuara

per cdo subjekt te kontrolluar, si dhe kostoja e kontrollit ne pergjithesi. Pasi llogaritet fondi i

kohes kalendarike mbi bazen e numrit te punonjesve ne dispozicion, ai krahasohet me fondin e

nevojshem per te realizuar planin e kontrollit, duke evidentuar edhe rreziqet qe mund te kene

ndikim negativ ne realizimin e planit te kontrollit, te tilla si: burime te pamjaftueshme

materiale, financiare dhe njerezore ne dispozicion, kufizime të strukturave, lejet e raportet e

inspektorëve dhe moszëvendesimi në kohë për shkaqe te ndryshme etj.

Kohezgjatja e kontrollit percaktohet sipas programit dhe parashikohet qe kontrollori te

perfundoje punen kontrolluese dhe te shkruaje raportin e vizitës së kontrollit brenda afatit te

percaktuar në autorizimin e Nj.T.M-së. Nese koha nuk eshte e mjaftueshme, kontrollori

raporton me shkrim (përpara skadimit të afatit të vendosur në autorizim) kete fakt se bashku

me aresyet per pergjegjesin e sektorit dhe ky i fundit prezanton kerkesen dhe arsyet te Drejtori

i Drejtorisë. Pasi analizohet nevoja per kohe shtese, duke u nisur nga sasia e transaksioneve,

deget dhe njesite e shperndara, Drejtori i Drejtorisë i drejtohet për miratim shtyrje afati

kontrolli Drejtorit të Nj.T.M-së.

Kujdes! Kontrollori nuk duhet të qëndrojë për kontroll në mjediset e shoqërisë më gjatë se

ç’përcakton autorizimi.

3.2. Objekti, qëllimi dhe mënyra e përzgjedhjes automatike sipas programit “Data

Mining” dhe funksionimi i Zyrës së Analizës së Rriskut

Objekti i përzgjedhjes së tatimpaguesve për kontroll, i shprehur në këtë rregullore përfshin të

regjistruarit nën skemën e TVSH-së. Kjo përzgjedhje bëhet në bazë të të dhënave automatike të

nxjerra nga përdorimi i programit informatik, të instaluar në Sistemin Informatik të Tatimeve

(SIT), në lidhje me zbulimin e mashtrimit në TVSH të quajtur “Data Mining - Gërmimi i të

dhënave”,një produkt i licensuar nga kompania e mirënjohur ORACLE.

3.2.1. Çfarë është “Data Mining”?

Data Mining bën eksplorimin dhe analizën automatike apo gjysëm automatike të sasive të

mëdha të të dhënave me qëllim zbulimin e rregullave dhe modeleve që kanë kuptim për

kontrollin tatimor sipas nivelit të rriskut që prezantojnë tatimpaguesit. Ky program përdoret për

zbulimin e tatimpaguesve që mashtrojnë apo nuk bashkëpunojnë me administratën tatimore për

deklarimin e të ardhurave reale dhe derdhjen e detyrimeve ligjore. Programi “Data Mining”

eksploron të dhënat fiskale të tatimpaguesit dhe i analizon ato pa ndonjë hipotezë specifike apo

të njëanshme, sic mund të rezultojë nga përzgjedhja njerëzore apo përzgjedhjet e programeve

të ndërtuar mbi statistika hipotetike.

3.2.2. Qëllimi i përdorimit të këtij programi informatik lidhet me nevojën e administratës

tatimore për uljen e kostos së investigimit të aktiviteteve të dyshuara dhe vetëdeklarimeve

45

fallco. Nga zbatimi i këtij programi sigurohet një tablo e përgjithshme e aktiviteteve të

regjistruar nën skemën e TVSH-së, të cilët përbëjnë rrisk në raport me qarkullimin që

realizojnë gjatë një periudhe mujore apo disa mujore tatimore.

Kontrolli tatimor nëpërmjet zbatimit të këtij programi synon të nxitë bashkëpunimin vullnetar

të tatimpaguesve dhe të rritë drejtpërdrejt mbledhjen e detyrimeve tatimore të atij boshllëku të

krijuar nga evazioni dhe mashtrimi tatimor, si dhe shmangiet e ndryshme ligjore. Zbatimi

korrekt i kësaj mënyre përazgjedhje janë një moment mjaft kritik në forcimin e prezencës së

ligjit dhe ndihmon administratën tatimore në arritjen e objektivave të të ardhurave tatimore

duke garantuar njëkohësisht dhe barazinë e çdo tatimpaguesi përpara ligjit.

3.2.3. Hapat e funksionimit automatik të programit “Data Mining”

Ky program informatik kalon në mënyrë të pashmangshme në gjashtë hapa njëri pas tjetrit, të

cilat janë sipas qëllimit të programimit që është krijuar.

Hapi i parë- Të kuptuarit e qëllimit të programit

Ky hap siguron që gjithë përdoruesit e këtij programi të kuptojnë më së miri qëllimin e

përzgjedhjes nga këndvështrimi i linjës funksionale për të cilën përdoret programi. Ky qëllim

gjendet në listat e afishuara, që do të gjenerojë SIT, sipas problemit të përcaktuar për zgjidhje

nga programuesit informatikë të këtij modeli të “Data Mining”.

Hapi i dytë- Të kuptuarit e të dhënave të SIT

Hapi i dytë është i orientuar drejt burimit të të dhënave të sistemit, cilësisë së tyre dhe

karakteristikave që ato kanë. Ky hap tenton në eksplorimin e bazës së të dhënave dhe mund të

hyjë në brendinë e tyre në funksion të qëllimit të programit. Rezultati i këtij hapi lidhet me të

kuptuarit e elementëve kyç që realizon “Data Mining” me qëllim ndërtimin e modeleve për tu

përdorur nga inspektorët apo përdorues të tjerë të autorizuar. Ky hap është ende një moment

parapërzgjedhës dhe një kohë e konsumuar në raport me sasinë e të dhënave që përmban baza e

SIT-it, por që është veçanërisht i rëndësishëm për qëllimin e programit.

Hapi i tretë- Pregatitja e të dhënave

Ky hap përfshin vendosjen e të dhënave të SIT-it në një format të përshatshëm për të ndërtuar

modelet e rriskut. Në këtë fazë të procesit zbulohen madje edhe të dhëna të pazbuluara në hapat

e mëparshëm, të tilla si të dhëna të munguara.

Në këtë hap bëhet kodifikimi sipas shenjave që pranon programi dhe njëkohësisht pa humbur

origjinën e kodifikimit të SIT-it, p.sh. për kodet ekonomike të aktiviteteve etj.

Më tej, në këtë fazë bëhet dhe përcaktimi dhe heqja e Formularëve të Deklarimit dhe Pagesës

(FDP) me tregues të vlerave mjaft të veçanta (të veçantët) nga e zakonshmja e

vetëdeklarimeve, si dhe mjaft ekstreme. Kjo heqje bëhet me qëllim që të pastrohet baza e të

dhënave të grupuara nga vlera mjaft ekstreme dhe lehtëson klasifikimin më të mirë të

tatimpaguesve me rrisk.

46

Vini re! Heqja nuk nënkupton mosklasifikimin e tyre si tatimpagues me rrisk. Ata do të shqyrtohen

manualisht nga punonjësit e Zyrës së Analizës së Rriskut (ZAR), sipas listimit të gjeneruar nga SIT. Ky

shqyrtim do të ketë në fokus origjinën e krijimit të këtyre vlerave (veçanërisht gabime në hedhjen e të

dhënave apo mashtrim të mundshme).

Gjatë procesit të pregatitjes disa raporte që llogarit programi bëhen mbi këtë bazë të re

rregullash, që konsiston në hapat e përshkruar më lart. Por, programi vazhdon ti përpunojë të

dhënat dhe i bën raportet në mënyrë automatike dhe ky është një vazhdim i procesit të zbatimit

automatik të tij. Më tej programi “Data Mining” kryen kategorizimin e vlerave të renditura

sipas rriskut të programuar dhe të grupuar në listë tatimpaguesish që u përkasin këto vlera.

Hapi i katërt- Modelimi

Ky hap përfshin ndërtimin e algoritmeve të programit që arrijnë të prodhojnë të dhënat që do ti

vlejnë përzgjedhjes sipas analizës së rriskut të tatimpaguesve.

Teknika e modelimit zbatohet nga programi deri në nivelin e parametrave që janë kalibruar për

vlerat optimale. Analiza që bën programi në funksion të qëllimit të krijimit të profileve të

rriskut në lidhje me mashtrimin në TVSH kalon në modelet e krijuar pas testimit të bërë në

Degën e Tatimeve Durrës gjatë vitit 2005 – 2006. Nga ky analizim tashmë programi garanton

një shënjestrim më të mirë të deklarimeve me mashtrim.

Ky klasifikim përfshin:

- Deklaratat (FDP-të) në vlerë absolute të lartë të mashtrimit = (VTV – VTD);

- Deklaratat (FDP-të) në vlerë relative të lartë të mashtrimit = (VTV-VTD) / VTV Abs.;

- Tatimpaguesit në vlerë absolute të larta të mashtrimit = (Shum.Tot.VTV – Shum.Tot. VTD);

- Tatimpaguesit në vlerë relative të lartë të mashtrimit = (Shum.Tot.VTV – Shum.Tot. VTD) /

Shum.Tot. Abs. VTV

Shënim

VT – Vlerë e Tatueshme = Shitje të tatueshme – Importe – Blerje me TVSH brenda vendit

VTV- Vlerë e Tatueshme e Vlerësuar

Shum.Tot. VTV – Shuma Totale (e tatimpaguesit) e Vlerës së Tatueshme të Vlerësuar

VTD – Vlerë e Tatueshme e Deklaruar

Shum.Tot. VTD – Shuma Totale (e tatimpaguesit) e Vlerës së Tatueshme të Deklaruar

VTV Abs. - Vlerë e Tatueshme e Vlerësuar Absolute

Shum.Tot. Abs. VTV – Shuma Totale Absolute (e tatimpaguesit) e Vlerës së Tatueshme të Vlerësuar

Të veçantët janë hequr nga kjo analizë, por janë të listuar në raportin që gjeneron SIT dhe që

do të disponohet nga punonjësit e ZAR-it për të qenë objekt i përzgjedhjes manuale prej tyre.

Pasi modeli i profileve të rriskut është krijuar, filtruar dhe kalibruar vetë SIT do të afishojë disa

profile rrisku për tu shfrytëzuar nga punonjësit e ZAR-it.

47

Le të shikojmë Tabelën 1.

Në tabelë shikojmë që:

- kolona e parë prezanton numrin e Nyjes që është në pemën në të majtë – poshtë të

Tabelës 1.

- kolona e dytë prezanton numrin e rasteve që i përkasin numrit të nyjes përkrah

- kolona e tretë prezanton në % sasinë e rasteve të përzgjedhur sipas nyjes;

- kolona e katërt prezanton përfitimin në sasi që ka përzgjedhja e këtij profili rrisku;

- kolona e pestë prezanton përfitimin në % prej kësaj përzgjedhje;

- kolona e gjashtë prezanton rëndësinë në % të secilës nyje;

- kolona e shtatë prezanton mashtrimin në % të rasteve të përzgjedhur;

Kolonat në vazhdim kanë të bëjnë me përmbledhje statistikore të kolonave që u përshkruan.

Në këtë afishim të tabelës shikojmë p.sh. se në rrjeshtin e parë të saj (nyja 12) përfshihen 12

raste (2.2 % të rasteve) dhe ka një përfitim prej 338%. Nëse punonjësit e ZAR-it do të

përfshijnë në analizën e rriskut vetëm rastet e kësaj nyje presupozohet të jenë përzgjedhur 2.2

% e FDP-ve dhe pritet të zbulohet një mashtrim rreth 2.8 herë (338% - 100%) = 238%) më

shumë në raport me një përzgjedhje rastësore të FDP-ve.

Nëse do të përzgjidhen më shumë nyje p.sh. nyja 12 dhe 19 përfshihen 34 raste (12 + 22) apo

6.3 % e rasteve (2.2 % + 4.1 %) me një përfitim prej 645.2%.

48

Me këtë logjikë përfshirje mund të vazhdohet të shtohen më shumë nyje dhe rrjedhimisht

shtohen rastet e përzgjedhura (FDP apo tatimpagues). Pika për të ndaluar i përket vendimarrjes

së sektorit të kontrollit që lidhet me marrjen në konsideratë të inspektorëve të disponueshëm

për kryerje të kontrolleve dhe mashtrimit të pritshëm sipas çdo nyje të përzgjedhur.

Vetë programi ka opsionin e hartimit të grafikëve që ndihmojnë sektorin e kontrollit në marrjen

e vendimit të nyjes së përshtatshme për tu përfshirë.

Megjithëse është më e përshtatshme për të punuar me klasifikimin e profileve të rriskut sipas

FDP-ve (i përshtatet strukturës së TVSH-së), gjithsesi programi jep mundësinë për të kryer

këtë përzgjedhje sipas emrit të tatimpaguesit.

Hapi i pestë- Vlerësimi

Pas ndërtimit të modelit, sipas përshkrimit të bërë në hapin e katërt dhe përpara afishimit të

profileve të rriskut, që i përket hapit të gjashtë është mjaft kritik hapi i pestë, ai i vlerësimit dhe

rishikimit të hapave të deritanishëm me qëllim që të shikohet nëse ky model i ndërtuar nga

programi automkatik ja ka arritur qëllimit të tij.

Në këtë fazë modeli ndahet në dy pjesë, ku njera konsiston në kualifikimin e algoritmit dhe

tjetra në testimin dhe vlerësimin përfundimtar. Të dyja rezultatet që rrjedhin nga përpunimet

veçmas të secilës pjesë krahasohen me njëra-tjetrën për të vlerësuar saktësinë e aplikimit të

programit. Natyrisht, që vlerësimi si hap ka të bëjë me kolaudimin përfundimtar të profileve të

rriskut duke bërë vlerësimin në raport me qëllimin final të programit “Data Mining”, që lidhet

me evidentimin e mashtrimit të TVSH-së sipas profilit e rriskut.

Hapi i gjashtë- Afishimi i profileve të rriskut

Njohuria e fituar nga programi informatik “Data mining” ka nevojë të prezantohet në një

mënyrë të lexueshme dhe të kuptueshme për përdoruesit. Faza e prezantimit zakonisht përfshin

mënyrën e raportit dhe në këtë mënyrë mundësohet zbatimi i profileve të rriskut për qëllimet e

kontrollit të mashtrimit tatimor. Detyra e afishimit të profileve të rriskut, sipas praktikës së

zbatimit në vende të ndryshme i takon përdoruesve, pra punonjësve të ZAR-it.

3.2.4. Përdorimi i profileve të rriskut të gjeneruara sipas “Data Mining”

Mënyra e përdorimit të profileve të rriskut kryhet në pak fjalë, sipas përshkrimit që bëhet në

spjegim të Tabelës 1.

3.2.4.1. Lista e FDP-ve apo tatimpaguesve të renditur sipas profileve të rriskut mund të

printohet apo të shikohet në monitorin e kompjuterit. Në këtë prezantim do të shfaqen dy lista

të tatimpaguesve (me koeficientin e rriskut në krah) që janë nxjerrë nga programi informatik

“Data Mining”:

- Lista me rrisk absolut;

- Lista me rrisk relativ;

3.2.4.2. Bazuar ne vleresimin e rriskut, sipas listave të shprehura në gjuhën e programit,

pergjegjesi i ZAR-it, me pergjegjesin e sektorit sipas konsultimeve të përbashkëta do te

percaktojne skemen e kontrolleve qe do te kryhen sipas llojeve (kontrolle te plota, vizita fiskale

etj.). Ne percaktimin e skemes se kontrolleve, pergjegjesi i sektorit duhet te evidentoje dhe te

49

orientohet edhe nga koha e kontrollit te fundit. Sa me e madhe te jete kjo kohe, aq me e

nevojshme behet nevoja per kontroll.

Nga ana tjeter, ne planin mujor, pergjegjesi i sektorit duhet t'i prezantoje Drejtorit të Drejtorisë,

me argumente, skemen e propozuar, si dhe te arsyetoje shkaqet e mungeses se kontrollit te disa

tatimpaguesve.

Koha dhe mundi që harxhohet për një kontroll duhet te jene ne perpjestim me riskun qe

paraqesin subjektet per te ardhurat. Per te menaxhuar ne menyre sa me te efektshme kohen e

shpenzuar, pjesa me e madhe e kontrolleve do te jene Vizita Fiskale te kryera ne nje periudhe

te shkurter kohore per te verifikuar saktesine e deklaratave dhe pagesave.

3.2.4.3. Në raport me faktorët e sipërpërmendur në listën me rrisk absolut do të përzgjidhen një

numër tatimpaguesish sa dyfishi i numrit të kontrolleve të përzgjedhur sipas orientimit në pikën

3.2.4.2. Tatimpaguesit e përzgjedhur duhet të jenë me nivelin e rriskut më të lartë të listës që

prezantohet nga programi “Data Mining”.

3.2.4.4. Të njëjtët tatimpagues të përzgjedhur në listën me rrisk absolut do të përgjysmohen në

numër pas përdorimit të listës me rrisk relativ.

Pas kësaj përzgjedhje nga të dy listat sipas radhës së përshkruar në këtë pikë të rregullores lista

finale e përzgjedhur është ajo e duhura për të qenë objekt i planit të kontrollit.

Kjo listë dorëzohet sipas procedurës së qarkullimit të dokumentacionit te përgjegjësi i sektorit,

i cili bën veprimet e mëtejshme të menaxhimit të sektorit.

Këto profile rrisku të përshkruara si më sipër duhet të përdoren në përzgjdhje edhe për FDP-të,

duke përfshirë në këtë mënyrë dhe deklarimet e tatimpaguesve të regjistruar për herë të parë në

degë.

3.3. Përzgjedhja e sektorëve ekonomikë

Faktoret qe duhet te merren parasysh nga përgjegjësi i sektorit të kontrollit në orientimin e

planifikimit vjetor te kontrolleve duhet të marrin në konsideratë dhe:

3.3.1. Tendencat e zhvillimit të çdo sektori në raport me rritjen ekonomike

Planifikimi i çdo kontrolli duhet të fillojë me zhvillimin dhe kuptimin e objektivave të sektorit

ekonomik, qe do te kontrollohet. Kjo do te thote se cdo sektor ekonomik ka dhe tendencen e tij

të zhvillimit per periudhen e ardhme. Pergjegjesi i sektorit ben nje krahasim te treguesve te

detyrimeve fiskale qe paguan cdo grup subjektesh qe i perket cdo sektori ekonomik dhe ne

baze te treguesve me te ulet ndërtohet dhe skema e kontrollit me rrisk te larte deri ne ato qe

konsiderohen me rrisk të ulët.

3.3.2. Rishikimi i objektit qe do te kontrollohet

Ne varesi te zhvillimit dhe kuptimit të struktures se aktiviteteve qe bejne pjese ne skemat e

riskut, si dhe proceset dhe organizimin e brendshem të punes se tyre do te mbeshtetet edhe

qellimi i kontrollit qe do mbahet dhe metodat qe do te perdoren, metodologjite e kontrollit te

zgjedhura per llojin e kontrollit, ne varesi te objektivave qe duhet te arrihen gjate zhvillimit te

kontrollit.

50

3.3.3. Rrisqet e mundshme

Rrisqet e mundshme qe kane ndikim ne perzgjedhjen duhet te identifikohen dhe sigurohen

duke u perqendruar ne sektoret, qe perfshijne nivel te larte rrezikshmerie ose qe jane me te

ndjeshme.

Strategjia e kontrollit duhet te reflektoje objektivat operacionalë të miratuara prej Drejtorit te

Nj.T.M .

3.3.4. Rezultatet e cdo kontrolli te mbajtur me pare

Rezultatet e cdo kontrolli te mbajtur me pare duhet te merren ne konsiderate gjate perzgjedhjes

dhe planifikimit te kontrollit sipas sektoreve ekonomike.

3.4. Shfrytëzimi i burimeve të informacionit

Këto burime informacioni i adresohen ZAR-it nga përgjegjësi i sektorit, për efekt të

përzgjedhjes së tatimpaguesve për kontroll. Të tilla burime janë:

3.4.1 Burimet e informacionit nga regjime të tjera tatimore

Të gjitha tatimet pak apo shume priren te nderveprojne me njeri-tjetrin. Kontrollori qe ushtron

kontroll ne nje kompani ne lidhje me TVSH kupton impaktin e akcizes apo detyrimeve

doganore mbi qarkullimin per qellim te TVSH dhe efektin e fitimit te nxjerre per pagesat e

tatimit mbi te ardhurat. Kostoja e pagesave per tatime eshte zakonisht nje shpenzim i zbritshem

kur llogaritet detyrimi tatimor per te ardhurat nga biznesi.

Megjithate, kur bejme reduktimin e pagesave per tatim, zbritja duhet te jete e barabarte me

pagesen aktuale te tatimit, per shembull, reduktimi per nje regjim tatimor duhet te jete baraz

me pagesen per tjetrin. Nje shembull tipik i mosrakordimit mdis deklarimit tatimor eshte

atehere kur xhiroja e deklaruar per qellim te tatimit per te ardhurat nuk eshte e barabarte me

xhiron e deklarur per TVSH

3.4.2. Burime informacioni nga DT-ve

DT dergojne kerkesa per verifikimin e transaksioneve te tjera rutine bazuar ne kushtin qe

shitjet e nje personi te jene blerje te personit tjeter. Perveç kesaj, nje kontroll qe ushtrohet ne

nje biznes te nje DT te nje rrethi, shpesh hedh dyshime per klientet apo furnizuesit e atij

biznesi, per te cilet nga ana e tyre kerkohen referenca (kerkesa) specifike per t’u vertetuar.

3.4.3. Informacion nga deklaratat bankare dhe rakordime me arken

Te ardhurat nga shitjet gjate biznesit dhe nga shitjet e aktiveve, ose do te depozitohen ne

banke, ose do te mbahen ne formen e te hollave ne arke, nga ana e tatimpaguesit.

Kontrollori mund te percaktoje:

1. aktivet ne fillim te aktivitetit ekonomik te subjektit (duke perfshire edhe parate qe mund te

ketë ne leke subjekti te padeklaruara)

51

2. aktivet ne mbyllje te tij (duke perfshire gjendjen ne arke)

3. shpenzimet per ecurine e aktivitetit ekonomik (duke pershire te hollat qe ka terhequr pronari)

Me ane te llogaritjes, 3 + 2 – 1 = te ardhurat nga biznesi.

Blerjet dhe shpenzimet e bera nga biznese te medha zakonisht behen me ane te llogarise

bankare. Rakordimi i shpenzimeve me llogarine bankare mund te zbuloje blerje qe nuk

spjegohen dhe qe te çojne ne fusha te tjera me aktivitete qe nxjerin te ardhura. Mosperputhjet

midis shpenzimeve per blerje, dhe shpenzimeve te zbritshme ne llogari kane nevoje per

sqarime ne lidhje me deklarime kostosh me te larta, apo me te ulta per blerje (per qellim te

fshehjes se shitjeve). Shih Aneksin 11 dhe 12 të MKT-së.

3.4.4. Informacion nga përdorimi i raporteve financiarë

Te gjitha shoqëritë operojne ne sektore te cilet kane disa karakteristika, që zakonisht formojne

bazen per analiza te raporteve kryesore apo tendencave te tyre, per arsye tregtare apo per

nevoja te qeverise. Analizimi i tendencave te sektoreve kyç dhe krahasimi me subjektin ku

ushtrohet kontroll, mund te zbulojne diferenca qe nuk priten dhe qe kane nevoje per verifikime

dhe shpjegime te metejshme.

Kontrollori duhet te kryeje analiza specifike te raporteve te bizneseve nen kontroll per te gjetur

anomali, si gjate inspektimit per kontoll paraprak ashtu edhe gjate kontrollit te programuar.

Sektoret Ekonomike qe i nenshtrohen TVSH mbi shitjet klasifikohen ne grupime sipas Kodit te

Klasifikimit per Standartet ne Industri. Çdo klasifikim ka disa karakteristika per veprimtarine e

subjekteve, me ane te cileve mund te krijohet nje panoramë në lidhje me mesataren.

3.4.5. Informacioni nga vrojtimet e drejtperdrejta

Observacioni i drejtperdrejte i mjediseve te biznesit mund te zbuloje aktivitete ekonomike qe

nuk mund te shpjegohen dhe qe kane nevoje per sqarime. Per shembull, qarkullimi i mallrave

(qe shihen ne ambjentet e prodhimit) mund te rakordohen me flete–daljet dhe faturat.

Nje aspekt tjeter i vrojtimit te drejtperdrejte eshte vleresimi i menyres se jeteses se

drejtoreve/pronareve te shoqerise ku ushtrojme kontroll. Krahasimi i shpenzimeve te menyres

se jeteses me fitimet e deklaruara mund te zbulojne te ardhura te padeklaruara, ne menyre te

veçante ne ato shoqeri qe menaxhohen nga vete pronaret.

3.4.6. Informacionet nga letrat e informatorëve

Nuk eshte nje gje e pazakonte qe organet tatimore te shfrytezojne informacione qe merren prej

informatoreve duke i trajtuar ato me kujdes. Si rregull i pergjithshem informacionet specifike

duhet te trajtohen si te besueshme dhe duhet te ndermerren veprime per verifikimin e

informacionit te dhene.

Informacioni jospecifik dhe i paqarte duhet te trajtohet si i pabesueshem dhe referenca duhet te

lihet ne dosjen e tatimpaguesit per t’u trajtuar ne kontrollin rutine te radhes.

52

3.4.7. Informacioni nga mediat dhe interneti

Shume shoqëri janë objekt i vemendjes se medias. Shitjet, blerjet dhe tregues te tjere

raportohen ne fusha te tilla si ne shtypin per probleme ekonomiko- financiare, revistat, media

elektronike. Keto jane burime te vlefshme per te ndertuar nje lloj historiku per nje kompani.

Ne cdo rast perzgjedhje te sektoreve ekonomike me më shume risk, nje rol kryesor ka

perdorimi i evidencave statistikore. Burimi i ketij informacioni gjendet ne Buletinet statistikore

qe INSTAT nxjerr periodikisht si dhe ne faqen e saj te internetit www.instat.gov.al .

Burime te tjera informacioni jane Drejtoria e Përgjtishme e Tatimeve, www.tatime.gov.al

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave, www.dogana.gov.al, Ministria e Financave, Drejtoria e

Makroekonomise (www.financa.gov.al), Banka e Shqiperise www.bankofalbania.org, si dhe

botime te ndryshme zyrtare, vendase dhe te institucioneve financiare nderkombetare si: FMN

(www.imf.org) dhe BB (www.worldbank.org), BE (www.eu.org), të dhëna të kompanive

europiane apo shumëkombëshe që lidhen me studime apo konkluzione te lidhura me zhvillimin

ekonomik te vendit tonë.

Për ti gjetur mjaft nga të dhënat që duhet të informoheni duhet të përdorni edhe kërkuesit

motorrikë www.google.com, www.yahoo.com, www.alexa.com etj., ku mjafton te shkruani

fjalen qe kerkoni dhe do t’ju dalin mjaft te dhena qe mund ti perdorni per te intervistuar gjate

kontrollit.

Një burim i mirë për legjislacionin shqiptar mund të gjeni në adresën www.qbz.gov.al .

3.4.8. Informacion nga llogaritë vjetore dhe raportet për organet drejtuese të shoqërisë

Një shoqëri me përgjegjësi të kufizuar, e veçanërisht ajo aksionere duhet ti publikojnë llogaritë

vjetore e tij dhe t’ja paraqesin ato zyrave përkatëse tatimore. Këto llogari janë çështje të

informacionit publik. Kur kontabiliteti vjetor pergatitet nga organi i menaxhimit dhe

kontrollohet nga nje firme kontabilistesh, eshte i vlefshem informacioni per zera te tille si

shitjet, blerjet, rritje te vleres dhe tjetersime te aseteve, aksioneve, si dhe zera te shpenzimeve.

Pjesa me e madhe e drejtuesve, kur nuk angazhohet ne administrimin e biznesit mbi baza

ditore, siç eshte rasti per gjithe subjektet, me perjashtim te subjekteve shume te vogla, kerkon

raporte per pjese te ndryshme te subjekteve. Keto raporte, nese pergatiten ne izolim te plote

nga sistemi qe ka per detyre te pergatite llogarite vjetore dhe deklaratat tatimore, mund te jene

plotesisht te pasakta (te zbuluara)

3.4.9. Informacioni mbi treguesit jo-financiarë

Te dhena te tjera qe nuk lidhen ose lidhen pak me deklaratat financiare mund te perdoren per te

siguruar norma per kontrollimin e saktesise FDP-ve të plotësuara.

Kontrollori duhet te vere ne perdorim gjykimin per te seleksionuar fusha te nderveprimit te

aktivitetit te biznesit, pastaj;

http://www.instat.gov.al/

http://www.tatime.gov.al/

http://www.dogana.gov.al/

http://www.financa.gov.al/

http://www.bankofalbania.org/

http://www.imf.org/

http://www.worldbank.org/

http://www.eu.org/

http://www.google.com/

http://www.yahoo.com/

http://www.alexa.com/

http://www.qbz.gov.al/

53

llogarit efektin qe ka nje raport ndaj nje tjetri;

ben llogaritjen e asaj cka ai shpreson (nje vlersim i pritshem) mbi bazen e llogaritjes;

vlereson ate me shifra tashme te raportuara;

ben pyetje per te gjetur arsyet per diferenca;

ben rregullimin e vlersimit duke marre parasysh aresyet e dhena;

vazhdon te gjeje aresyet per ndonje diference nga vleresimet e rregulluara (saktesuara)

Duke ndjekur hapat e mesiperm, kontrollori konkludon per mangësitë i ndihmuar nga burimet

e informacionit. Eshte e qarte qe kontrollori vlereson vetem ato manipulime qe kane efekt ne

detyrimin tatimor te kompanise.

Jo te gjithe manipulimet behen per kete qellim.

Disa manipulime mund te behen per te rritur fitimet e kompanise qe kontrollohet, per arsye qe

nuk lidhen me tatimin.

54

KAPITULLI 4

4.1. Vendimi për të kryer kontroll në raste të veçanta.

4.1.1. Kërkesat urgjente për kryerje verifikimi dhe vizite fiskale.

Në disa raste për çështje apo informacione që duhen verifikuar menjëherë është e nevojshme të

kryhet një vizitë specifike në zyrën e tatimeve, ku shoqëria ka një dege te saj të regjistruar, apo

thjesht eshte me vendndodhje te selise se tij ne kete zyrë tatimesh, jashte Tiranes. Ne kete rast

pergjegjesi i sektorit i vendos kerkesës per kontroll shënimin „Urgjent“ dhe nje kopje duhet të

mbahet në dosjen e tatimpaguesit. Kontrolli tatimor nuk do të mbyllet derisa të merret një

përgjigje duke kërkuar zgjatje të afatit të miratuar të kontrollit të filluar.

Kerkesa qe mban shenimin „Urgjent“ duhet t’i përcillet Kryetarit të Degës prej Drejtorit të

Nj.T.M-së, i cili shqyrton arsyen e urgjences dhe nese kjo degë ka kontrollor ne dispozicion,

autorizon nje vizite te vecante kontrolli, qe eshte e kufizuar ne trajtimin e ceshtjes. Nese nuk ka

kontrollor ne dispozicon, kerkesa do te vendoset ne pritje per tu kryer kontrolli menjehere sapo

te krijohet nje hapesire kohe te inspektoreve qe mund te kene mbyllur programet e caktuara te

kontrolleve mujore dhe nderkohe njoftohet zyra qe ka bere kerkese duke i kthyer kujtesen.

Nese zyra qe qe ka bere kerkese kerkon informacion ne menyre urgjente, Kryetari i Deges

mund ta kerkoje realizimin e verifikimit Kryetarit te DT-ve ku do te kryhet vizita. Pergjegjesi i

Sektorit te Kontrollit te Nj.T.M i raporton Drejtorit të Drejtorisë per viziten „Urgjente“ brenda

30 diteve, qe do te thote se ka ndjekur ecurine e kerkeses per vizite te vecante. Kur kërkesa për

vizite te vecante është verifikuar, Pergjegjesi i Sektorit do të njoftohet për rezultatet nga

inspektoret nepermjet nje raporti me shkrim. Më tej do të njoftojë Drejtorin e Drejtorisë për

rezultatet duke kthyer kopjen e kërkesës për verifikim ku janë shënuar zbulimet e kontrollit.

Kërkesa fillestare do të lihet në dosjen e tatimpaguesit.

Nëse raporti rezulton për rast shmangie apo mundesi evazioni tatimor, pergjegjesi i sektorit i

propozon Kryetarit te Degës planifikimin e një vizite fiskale, duke mbajtur parasysh detyrat e

degëve sipas rregullores për këtë qëllim në Shtojcën E.

4.1.2. Kontroll për rastet e hyrjeve të reja të TP-ve në Nj.T.M

Kur Nj.T.M, sipas dispozitave ligjore e nënligjore në fuqi i ka ardhur për administrim një TP i

ri, ky tatimpagues perzgjidhet per kontroll brenda një harku kohor brenda vitit fiskal dhe duhet

te merret nga zyra i kontrollit pasi te jete perzgjedhur per kontroll nga ZAR-i. Nese eshte ne

perdorim programi “Data Mining”, pas marrjes, te dhenat e tatimpaguesit duhet te hidhen ne

SIT dhe te regjistrohen si nje kontroll i perzgjedhur ne menyre manuale.

Menjehere sapo merr njoftim-lajmerimin per kontroll, inspektori njofton tatimpaguesin. Nese

tatimpaguesi ben rezistence, kontrollori ne momentin fillestar do te insistoje dhe nese

pavaresisht kembenguljes se tij, tatimpaguesi ende nuk e pranon kontrollin, atehere Përgjegjësi

55

i sektorit të kontrollit, sipas ligjit te Procedurave Tatimore, i propozon gjoben perkatese

Drejtorit të Nj.T.M-së.

Drejtori i Nj.T.M-së pas takimit konsultues me Drejtorin e Drejtorisë dhe Përgjegjësin e

Sektorit ben miratimin e gjobes ndaj tatimpaguesit ne fjale, ku shpjegon arsyet perse zbatohet

ky denim, si dhe kompetencat qe jep ligji i procedurave tatimore. Nese edhe ky veprim nuk

mundeson kontrollin ne vijimesi te tatimpaguesit (leshohet nje njoftim i dyte per kryerje

kontrolli), çështja i kalon për kompetencë Sektorit te Mbledhjes dhe Menaxhimit të Borxhit.

Në rast rezistence me forcë, kërkohet ndihmë nga Drejtoria e Policise Tatimore per veprimet qe

mbulohen nga funksioni i tyre.

Kontrollori informon tatimpaguesin per detyrimin ligjor qe detyron ate te paraqese deklaratat

mujore, te sigurohet qe tatimpaguesi ploteson detyrimet per regjistrimet e aktivitetit te tij dhe

sqaron tatimpaguesin per paqartesi qe ai ka.

Kontrollori kryen vizitat e detyrushme te kontrollit ne masen e praktikueshme, duke perdorur

Formular Raporti Nr. 2 të MKT-së . Nese subjekti ka qene ne operim per nje kohe te

mjaftueshme qe jep garanci per nje vizite fiskale ose kontroll te plote, ben viziten fiskale ose

kontrollin e plote dhe raporton rezultatin në përputhje me Tabelën e Proçedurave Nr. 5 të

MKT-së.

Njoftimet qe kane dale nga STI, me urdherat per shlyerjen e sanksioneve dhe detyrimet e

papaguara i jepen tatimpaguesit, mbi bazen e raportit te kontrollit kryer nga kontrollori.

4.1.3. Kontrolli tatimor për çregjistrimet

Kur nje tatimpagues kualifikohet per çregjistrim nga TVSH, ai paraqet nje kerkese ne Nj.T.M.

Nese Drejtori i Nj.T.M-se, pasi konsultohet me pergjegjesin e vleresimit, borxhit tatimor dhe

kontrollit, organizon punen per fillimin e procedurave tatimore ne verifikimin e proçesit e

çregjistrimit.

Pergjegjesi i Kontrollit duhet te caktoje numrin e diteve per kontroll sipas nevojave te

paraqitura. Nese shikohet se risku eshte i vogel, Pergjegjesi i Kontrollit mund te mos e beje

kontrollin dhe t’i ktheje dokumentet pa kryer viziten e verifikimit. Kontrolloret e perzgjedhur

ushtrojne kontroll tek tatimpaguesi duke bere verifikimin e menyres se çregjistrimit, dhe vlerat

e mallit gjendje dhe kapitalit. Kontrollori duhet te finalizoje pozicionin perfundimtar te

tatimpaguesit gjate ketij kontrolli. Deklarata perfundimtare duhet te verifikohet, si dhe behet

verifikimi i saktesise se deklaratave qe nga kontrolli i fundit.

Kontrollori duhet te sigurohet qe vlera e mallit gjendje dhe kapitalit mbi te cilin paguhet tatimi

eshte i sakte dhe e njejte me vleren e tregut.

Nese tatimpaguesi i nenshtrohet kufizimimeve per shuma te rimbursuara per te cilat ka kerkese

(per shkak se jane te perjashtuara/jashte sferes se furnizimeve te bera), kontrollori sigurohet qe

çdo rregullim perfundimtar eshte kryer sipas kerkesave per rimbursim.

56

Per çdo pagese qe rezulton te jete me e ulet behet rregullimi i saj me ane te vleresimit.

Inspektori i kontrollit duhet të llogarisë detyrimin tatimor dhe të dorëzojë dosjen në Sektorin e

Vlerësimit në përputhje me proçedurat e parashikuara per kete rast në Manualin e Vlerësimit.

Kontrollori duhet te vere theksin ne rendesine qe kane kerkesat per rimbursim ne deklaraten

perfundimtare dhe te informoje tatimpaguesin se nuk do te merren ne shqyrtim kerkesa te

mevonshme per rimbursim.

Kontrollori paraqet nje raport ne Formular Raporti Nr. 3 të MKT-së për Kryetarin e Deges, i

cili nese bie dakord firmos raportin dhe njofton Qendren Kombetare te Regjistrimit (QKR).

QKR merr masa ashtu siç parashikohet ne ligj per te perfunduar proçesin e çregjistrimit.

Kontrollori duhet te marre me vete çdo fature te paperdorur per te minimizuar problemin e

faturave boshe qe shiten per qellime mashtrimi.

4.2.Kur një shoqëri transferon aktivitetin, ndahet apo likujdohet.

Kontrollori duhet te jene te pregatitur dhe nireinformuar te vleresojne si duhet rastet e shkrirjes

se ndermarjeve ose dhe te ndarjes se ndermarjeve nga pikepamja tatimore. Kontrollori duhet te

kete njohuri deri ne nivele qe te njohe qe pasojat tatimore mund te jene te ndryshme sipas

formes juridike te shoqerise duke patur parasysh ne kete pike mbi pasojat juridike per pasuesin

e shoqerise.

Transferimi i veprimtarise se shoqerise ndodh per arsye te ndryshme. Pasojat tatimore nga

transferimi i veprimtarise se shoqerise jane te shoqeruara nga pasoja te medha financiare.

Probleme te medha ne praktike ndodhin per aresye se permbajtja e rasteve nuk eshte gjithnje e

qarte. Pervec kesaj shpeshhere lindin dyshime mbi faktin, nese kontratat mes paleve jane te

njejta dhe me mareveshjet mes kontraktoreve. Pasojat tatimore nga i veprimtarise se shoqerise

varen gjithashtu edhe nga nga forma juridike e shoqerive qe kryejne kete maredhenie mes tyre.

4.2.1. Format juridike të shoqërive në Shqipëri.

E drejta juridike per themelimin e nje shoqerie ne Shqipëri eshte ne Ligjin “Per tregtaret dhe

Shoqerite Tregtare”.

Ashtu si edhe ne vende te tjera, shoqerite e medha ne Shqipëri drejtohen ne me te shumten e

rasteve si shoqeri te vecanta. Megjithate, per shoqerite me te medha kjo forme baze organizimi

ka dhe perjashtime.

Shoqerite qe kryejne aktivitet ekonomik ne Shqipëri sipas ligjit per shoqerite tregtare jane te

detyruara te zgjedhin nje nga format juridike te meposhtme:

4.2.1.1. Shoqëria Kolektive

Shoqeria Kolektive (unlimited partnership) eshte ajo shoqeri qe bashkon dy ose me shume

persona qe kane ose qe marrin cilesine e tregtarit per shkak te ushtrimit te nje tregtie. Cdonjeri

prej ortakeve konsiderohet personalisht dhe solidarisht pergjegjes. Ata quhen tregtare ortake.

Pra, shoqeria Kolektive eshte nje shoqeri personash. Te gjithe personat perfaqesojne shoqerine

57

dhe kane pergjegjesi te pakufizuar mbi borxhet e shoqerise. Kjo forme juridike e organizimit te

shoqerive eshte shume pak e perhapur ne vendin tone.

4.2.1.2. Shoqëria komandite

Shoqeria Komandite eshte nje shoqeri qe bashkon dy ose me shume ortake me cilesi te

ndryshme: ortaket e pakufizuar qe jane tregtare dhe kane te njejtat karakteristika me ortaket e

nje shoqerie kolektive; ortaket e kufizuar te cilet kane pergjegjesi ne shoqeri aq sa eshte

kontributi i tyre dhe per kete arsye nuk gezojne statusin e tregtarit.

Ne shoqerine komandite (limited partnership) behet fjale gjithashtu per nje shoqeri personash.

Ketu behet fjale per dy lloje personash. Komplementari perfaqeson shoqerine nga jashte dhe ka

pergjegjesi te pakufizuar. Komanditi ka pergjegjesi te kufizuar deri ne nivelin e kapitaleve te

tij. Kjo forme juridike ka sipermares shoqerine dhe jo personat e vecante.

4.2.1.3.Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar

Shoqeria me pergjegjesi te kufizuar (limited liability company / Shpk) eshte forma juridike me

e shpeshte e tipeve te shoqerive qe operojne ne Shqiperi. Nje “Sh p k” ka kuptimin e nje

shoqerie te krijuar mbi baze kapitalesh. Administratori perfaqeson shoqerine tek te tretet dhe

institucionet administrative. Pergjegjesia e shoqerise kufizohet ne kapitalin e shoqerise, qe ka

nje minimum te detyrueshem prej 1 Euro. Sipermarres eshte shoqeria dhe jo administratori apo

personat e vecante.

4.2.1.4. Shoqëria Anonime

Shoqeria Anonime (joint stock company / Sh.A) eshte nje shoqeri kapitalesh. Kapitali ndahet

ne aksione. Keshilli i Aksionereve perfaqeson shoqerine. Pergjegjesia e aksionereve kufizohet

ne sasise e kapitaleve. Sasia minimale e kapitaleve eshte 10 milion LEK. Sipermarres eshte

shoqeria dhe jo kryesia apo aksioneret e vecante.

4.2.1.5. Ortakëritë

Bashkimet e personave private juridike e fizike, ne formen e nje shoqerie te se drejtes civile

(joint ventures) nuk jane te percaktuara ne ligjin per shoqerite tregtare, por ama nuk jane as te

ndaluara. Ato ne legjislacionin fiskal prezantohen me termin “ortakeri”. « Ortakëria », eshte si

bashkim personash, fizikë dhe juridikë, për të kryer një veprimtari të përkohshme, të

përbashkët me qëllim fitimi. Ajo nuk krijohet si person juridik me vete në format e

parashikuara nga ligji “ Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare”, nga Kodi Civil ose nga ligje të

veçanta.

Ne kete forma organizimi, sipermarres eshte shoqeria (joint venture) dhe jo individet e vecante.

Sipermarres mund te jete edhe nje pjese e shoqerise. Ortakëve u kërkohet të mbajnë regjistra

kontabël në përputhje me ligjin “Për kontabilitetin”.

Sqarim

Per realizimin e nje projekti ndertimi te vecante (per madhesine dhe fondet monetare), i cili nuk mund te

realizohen nga nje sipermarres i vetem bashkohen shpesh shume shoqeri dhe persona fizike qe kane objekt

veprimtarie punimet e ndertimit. Shembuj ketu kemi ne rastin e ndertimit te urave, te autostradave, te pjeseve te

58

ndryshme te infrastruktures, hidrocentraleve, ndertimeve energjitike e turistike etj. Ne keto raste gjithsesi duhet

pare se kush eshte sipermarresi apo kontraktori kryesor. Neqoftese nje bashkesi shoqerish apo personash fizike

kryejne ndertimin e porositur te nje objekti atehere lindin maredhenie sherbimi te drejtperdrejta vetem midis

porositesit dhe “ortakerise” dhe jo midis porositesit dhe anetareve te vecante te kesaj ortakerie.

4.2.1.6. Krijimi i degëve apo përfaqësive dhe kontrolli i tyre

Shoqerite e huaja perfaqesohen ne Shqiperi shpeshhere me dege te tyre (filiale).Dega e firmes

trajtohet ne baze te se drejtes shqiptare si nje shoqeri e pavarur, e cila duhet tge zgjedhe nje nga

format juridike qe percakton ligji per shoqerite tregtare. Ajo mund te zgjedhe gjithashtu sipas

Ligjit “Për procedurat tatimore në RSH”, te perfaqesohet nga nje perfaqesues tatimor. Ne

kuptimin juridik, sipermarres eshte dega dhe jo perfaqesuesi.

Shume shoqeri operojne ne disa qendra qe ndodhen ne pjese te ndryshme te Shqiperise dhe

formojne grupe te llojeve te ndryshme. Keto grupime te ndryshme mund te klasifikohen ne tre

lloje per qellime kontrolli tatimor. Çdo grup rezulton me probleme te ndryshme kontrolli.

a. Persona juridik te ndare (filiale) qe zoterohen (kontrollohen) nga nje person juridik tjeter

(kompani holding). Personi juridik (shoqeria) tjeter, qe ndermerr nje aktivitet te tatueshem i

nenshtrohet regjistrimit ne menyre individuale ne fushen ku operon. Problemi i kontrollit

qendron ne manipulimin ose fshehjen e transaksioneve te tatueshme midis personave ne dem te

tatimit por jo ne dem te fitimit te grupit te shoqerive. Kjo merr rendesi te veçante kur grupi

konsiston ne njesi vendase dhe te huaja.

b. Persona juridike te veçante qe zoterohen nga nje individ ose grup (shoqeri te lidhura me ane

te pronesise). Problemi per kontroll prezantohet si me siper, por veshtiresia qendron te asocimi

dhe per pasoje manipulimi i çmimit /transaksionit mund te fshihet.

c. Nje person juridik me sektore apo dege operuese shperndare ne zona gjeografike te

ndryshme dhe qe operojne me nje numer regjistrimi (regjistrimi centralizuar). Veshtiresia e

kontrollit eshte te siguroje qe gjithe aktivitetet e tatueshme konsolidohen ne llogarine humbje

fitim dhe ne deklararen per TVSH qe dergohet ne Nj.T.M, dhe kontabilizohen me çmimin e

klientit te personit juridik, por jo me çmimin ndersektorial.

4.2.1.7. Kontrolli tatimor i veprimtarisë së TP-ve në rrethe dhe filialeve

Proçedurat e kontrollit tatimor per operacionet e filialeve do te varen nga metoda kontabel e

perzgjedhur nga tatimpaguesi. Meqënëse ky do të jetë një vendim i vete subjektit, proçedura e

kontrollit duhet të ndjekë atë që po bën tatimpaguesi dhe kontrollori mund të mos kërkojë që të

adoptohet një mënyrë e caktuar e mbajtjes së kontabilitetit.

Në zbatim të Rregullores për ndjekjen e aktivitetit dhe shkëmbimin e informacionit për TP-it e

regjistruar në rrethe. Kjo Rregullore ka përcaktuar detyrat për kontrollorët e Nj.T.M-së dhe

ndihma që do të japin kontrollet e DT-ve në rrethe.

Rregullorja gjendet e plotë në Shtojcën E. të Manualit.

59

4.2.2. Kontrolli tatimor kur ndodh shkrirja, bashkimi apo ndarja e shoqërisë

Shkrirja përfshin më shumë se të gjitha aktivet dhe pasivet e shoqerisë që shkrihet me

shoqerinë që e merr në dorëzim. Të drejtat dhe detyrimet shoqerisë që merret në dorëzim i

kalojnë shoqerisë që e merr atë në dorezim.

Vendimet për të kontrolluar një shoqeri që shpërbëhet për shkak të shkrirjes nxirren në emrin

dhe në numrin e regjistrimit të shoqerisë që e ka marrë atë në dorëzim. Autoriteti për të

përfaqësuar kompaninë e shpërbërë është transferuar përmes shkrirjes tek shoqeria, që e ka

marrë atë përsipër. Vendimi për të kontrolluar një shoqeri që është transferuar përmes një

shkrirje mbulon vetëm kohën deri në momentin e shkrirjes. Nëse kontrolli duhet të mbulojë

kohën pas shkrirjes, kërkohet edhe një urdhër kontrolli për shoqerinë që ka marrë në dorëzim

shoqerinë e parë.

Nëse shkrirja ndodh gjatë kohës që kontrolli është në proces, palët ndryshojnë automatikisht;

me fjalë të tjera, i gjithë komunikimi bëhet me shoqerinë që bën marrjen në dorëzim.

Kompania e shpërbërë me anë të shkrirjes i nënshtrohet tatimeve deri në momenntin e

ekzekutimit të shkrirjes. Kompania që e merr atë në dorëzim konsiderohet sikur e ka ushtruar

biznesin e kompanisë së marrë në dorëzim që nga fillimi i vitit më të fundit fiskal të kompanisë

që meret në dorëzim; Prandaj, duhet të përgatitet një memo kontrolli për kompaninë që

shpërbëhet, por kjo memo duhet t’i drejtohet kompanisë që e ka marrë atë në dorëzim. Nëse

kontrolli përqendrohet tek shqyrtimi i operacioneve para dhe pas datës së shkrirjes, atëherë

duhen përgatitur dy memo kontrolli, një për secilën shoqëri. Një ose më shumë shoqëri, me anë

të bashkimit, mund ti kalojnë trashëgiminë e tyre një shoqërie ekzistuese ose një shoqërie të re

që ato themelojnë apo nje “ortakerie” qe ato krijojne perkohesisht. Një shoqëri gjithashtu me

anë të ndarjes mund t'u kalojë trashëgiminë e saj disa shoqërive të tjera ekzistuese ose disa

shoqërive të reja.

Këto mundësi janë të hapura për shoqëritë në likuidim e sipër, me kusht që shpërndarja e

aktiveve të tyre ndërmjet ortakëve të mos jetë bërë objekt i fillimit të ekzekutimit.

Ortakët e shoqërive, që bëjnë kalimin e trashëgimisë së tyre në kuadrin e operacioneve të

përmendura mësipër, përfitojnë pjesë të kapitalit themeltar apo aksione nga shoqëria ose

shoqëritë përfituese dhe sipas rastit një kompensim me para, vlera e të cilit nuk mund të kalojë

10 për qind të vlerës nominale të pjesëve të kapitalit themeltar apo të aksioneve të dhëna.

Në rast se operacioni përfshin krijimin e shoqërive të reja, secila prej tyre themelohet sipas

rregullave që i përkasin formës së shoqërisë që do të krijohet.

Bashkimi ose ndarja sjell prishjen pa likuidim të shoqërive që zhduken dhe kalimin e plotë të

trashëgimisë së tyre të shoqëritë përfituese, në gjendjen në të cilën ndodhet kjo trashëgimi në

datën e realizimit përfundimtar të operacionit. Bashkimi ose ndarja sjell

njëkohësisht për ortakët e shoqërive që zhduken marrjen e cilësisë së ortakëve të shoqërive

përfituese sipas kushteve të përcaktuara në kontratën e bashkimit ose ndarjes.

Megjithatë nuk veprohet për këmbimin e pjesëve të kapitalit themeltar apo të aksioneve të

shoqërisë përfituese me pjesët e kapitalit themeltar, apo aksionet e shoqërive që zhduken kur

këto pjesë a aksione janë zotëruar:

60

- Nga shoqëria përfituese, ose nga një person që vepron në emër të tij, por për llogari të kësaj

shoqërie.

- Nga shoqëria që zhduket ose nga një person që vepron në emër të tij, por për llogari të kësaj

shoqërie.

Bashkimi ose ndarja hyjnë në fuqi:

- Në rastin e krijimit të një ose disa shoqërive të reja, në datën e regjistrimit në regjistrin tregtar

të shoqërisë së re ose të të fundit nga shoqëritë e krijuara.

- Në rastet e tjera, në datën e mbledhjes së fundit të asamblesë që ka miratuar operacionin, me

përjashtim të rastit kur kontrata parashikon që operacioni hyn në fuqi në një datë tjetër, datë e

cila nuk duhet të jetë as më e vonët nga data e mbylljes së vitit financiarnë vazhdim të

shoqërisë apo të shoqërive përfituese, as më e hershme nga data e mbylljes së vitit financiar të

përfunduar nga shoqëria apo nga shoqëritë që bëjnë kalimin e trashëgimisë së tyre.

Ortaket e shoqerise mund te merren vesh per nje ndarje te saj, ne vend te likujdimit.

Shpeshhere ndodh te behet nje ndarje reale. Per nje ndarje reale flitet atehere kur ortaket e

shoqerise marrin persiper pjese te aktivitetit te ndermarjes dhe i vazhdojne ato pastaj si shoqeri

te vecanta.

Shembull

“ANTEA” e krijuar ne vitin 2002 nga A dhe B ndahet pas disa vitesh krijimi ne vitin 2006. Ortaket e shoqerise, A

dhe B kane shoqerite e tyre (respektivisht shoqeri ndertimi dhe transporti) duke i trajtuar si shoqeri te vecanta.

Neqoftese A dhe B gjate kohes se ekzistences se “ANTEA” kane bere dekalrime dhe paguar detyrime per

shoqerite e tyre, vecmas, atehere ndarja duhet trajtuar si e patatuesheme. Nje ndarje e paster eshte me teper nje

perjashtim. Ne ndarjen reale, te gjitha te mirat materiale duhen transferuar per te ortaket e shoqerise dhe duhet

llogaritur edhe TVSH-ja perkatese.

4.2.3. Transferimi, likujdimi, çregjistrimi dhe kontrolli tatimor

Likuidimi i shoqërive rregullohet nëpërmjet dispozitave që përmbahen në statutin e tyre.

Shoqëria është në likuidim e sipër që në momentin e prishjes së saj për çfarëdolloj arsye, me

përjashtim të rastit kur sipas ligji te shoqerive tregtare çdo i interesuar mund të kërkojë në

gjykatë prishjen e shoqërisë, në qoftë se situata nuk është rregulluar në rrugë ligjore brenda një

afati prej një viti. Gjykata mund t'i japë shoqërisë një afat maksimal prej gjashtë muajsh për të

rregulluar situatën. Emërtimi i shoqërisë pasohet nga shënimi "Shoqëri në likuidim e sipër". Ky

shënim dhe emri i likuiduesit ose i likuiduesve duhet të figurojnë në të gjitha aktet e

dokumentet e nxjerra nga shoqëria dhe që u drejtohen të tretëve. Ekzistenca e shoqërisë si

person juridik mbetet për nevojat e likuidimit deri në përfundim të këtij procesi. Prishja e

shoqërisë është me pasoja ndaj të tretëve vetëm mbas datës së publikimit të prishjes në

regjistrin tregtar.

Akti i emërimit të likuiduesit publikohet sipas kushteve të përcaktuara me ligj të veçantë, në të

cilin gjithashtu përcaktohen edhe dokumentet që duhen depozituar në aneksin e regjistrit

tregtar.

4.2.3.1. Kuptimi juridik i transferimit të aktivit

Me përjashtim të rastit kur ka një pëlqim të plotë ndërmjet ortakëve, transferimi i tërësisë ose i

një pjese të aktivit të shoqërisë në likuidim e sipër te një person që ka qenë në këtë

61

shoqëri ortak i një shoqërie kolektive, ortak "i pakufizuar", administrator, anëtar i këshillit

mbikëqyrës, anëtar i drejtorisë, ekspert kontabël i autorizuar ose kontrollor, mund të bëhet

vetëm me autorizim të gjykatës, e cila, në përputhje me ligjet, dëgjon likuiduesit ose, po të ketë

të tillë, ekspertin kontabël të autorizuar apo kontrollorin.

Transferimi i tërësisë ose i një pjese të aktivit të shoqërisë në likuidim e sipër ndalohet te behet

te likuiduesi ose punonjësit e tij, te bashkëshorti, paraardhësit apo pasardhësit e tij.

Transferimi i plotë i aktivit të shoqërisë apo kontributi në aktiv te një shoqëri tjetër, veçanërish

me anë të procesit të bashkimit, autorizohet:

- Në shoqëritë kolektive, me pëlqimin e të gjithë ortakëve;

- Në shoqëritë komandite, me pëlqimin e të gjithë ortakëve "të pakufizuar" dhe atë të shumicës

për nga numri dhe kapitali, të ortakëve "të kufizuar";

- Në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar, me pëlqimin e shumicës që kërkohet për ndryshimin

e statutit;

- Në shoqëritë anonime, sipas kushteve të quorumit dhe të shumicës së parashikuar për

mbledhjet e asamblesë së jashtëzakonshme.

4.2.3.2. Për tu patur parasysh kur ndodh transferimi i veprimtarisë

Transferimi i veprimtarise mund te behet kundrejt pageses ose jo kundrejt pageses. Neqoftese

transferimi shihet si nje proces i patatueshem ne pergjithesi, nga procesi i transferimit te

verpimtarise nuk lindin probleme te drejtperdrejta TVSH-je.

Shembull “A” dhe “B” krijojne nje Sh p k me aktivitet kryesor ndertimin (shoqeri me pergjegjesi te kufizuar)

“A” bie kontribut ne shoqerine e re me dergese bankare 18.milion Lek dhe “B” te gjithe shoqerine e tij te vecante,

ne te cilen ka qene “ortak i vetem”.

Bilanci i sipermarrësit “B”

1. Pagesa e parave te “A-se” per shoqerine nuk eshte transaksion i tatueshem.

“A” merr nga shoqeria si kundersherbim per pagesen e bere nga 18.milion lek te drejta shoqerie ne te njejten sasi

dhe behet ne kete menyre ortak i shoqerise (1/3 e pjeses).

2. Futja e te gjithe shoqerise se tij ne Sh p k konsiderohet nje shitje per “B-ne” (transferim) te biznesit ne

pergjithesi dhe nuk i nenshtrohet TVSH. Si ne rastin e trashegimise sipermarresi perfitues (pra shoqeria e re)

shkon ne vend te shitesit (tjetersuesit) “B”, i cili merr nga shoqeria si kundersherbim per shitjen e shoqerise se tij

ne vlere (vlera e tregut 45.milion lek duke zbritur detyrimet e borxhet prej 9 milion lek) 36 milion lek te drejta

shoqerie dhe behet ne kete menyre ortak i shoqerise se re (2/3 e pjeses)

Shoqeria ne kete menyre ka nje kapital fillestar ne vleren prej 54 milion lek. Kundersherbimi jane 18 milion leke

pagese prej “A” dhe 36 milion leke vlere malli dhe aktive nga “B”.

Transferimi i te drejtave te shoqerise eshte i nje qarkullim i patatueshem.(neni 21 paragrafi 2d., i Ligjit “Per

TVSH-ne”

AKTIVI PASIVI

000 leke

Vlera e

llogaritur

Vlera e tregut Vlera e

llogaritur

Vlera e tregut

Trualli 15.000 23.000 26.000 Kapitali

Mjete transporti 15.000 17.000 5.000 Hipoteka

Mallra 5.000 5.000 4.000 Borxhe të tjera

35.000 45.000 35.000

62

Nese “B” do te kishte shitur shoqerine e tij dhe te mos e kishte cuar ne shoqeri atehere ai do te kishte arritur ne

treg cmimin e meposhtem te blerjes:

Vlera e tregut te aktivit 45 milion lek minus 9 milion lek jep nje shume prej 36 milion lek. Kete shume “B” do ta

kishte cuar ne llogari te Sh p k-se dhe do te kishte blere te drejta shoqerie ne te njejten sasi.

Probleme dalin gjithmone atehere kur nuk eshte e transferuar e gjithe shoqeria, por pjese

qenesore te saj (sidomos troje) ruhen. Ne kete rast,sipermaresi transferues kryen nje shume

sherbimesh ndaj shoqerise qe merr persiper. Cdo sherbim duhet pare pastaj me vemendje per te

nxjerre nese lind apo jo nje TVSH.

4.2.3.2. Procedurat juridike për mbylljen e likuidimit

Ortakët thirren në fund të procesit të likuidimit që të vendosin për bilancin financiar

përfundimtar, për aktin e rregullshmërisë për administrimin nga ana e likuiduesit dhe për

heqjen e mandatit të tij si likuidues, si dhe për të evidencuar mbylljen e likuidimit.

Në qoftë se ortakët nuk thirren, atëherë secili prej tyre mund të kërkojë në rrugë gjyqësore

emërimin e një mandatmbajtësi të ngarkuar për t'i thirrur ata.

Ky person emërohet me procedurë urgjente nga gjykata.

Në qoftë se mbledhja e asamblesë nuk mund të marrë vendim ose në qoftë se ajo nuk pranon të

miratojë llogaritë e likuiduesit, vendimi merret nga gjykata me kërkesën e likuiduesit ose të

çdo personi të interesuar.

Likuiduesi depoziton llogaritë e tij në regjistrin tregtar ku çdo i interesuar mund të njihet me to

dhe përkundrejt pagesës të marrë një kopje të tyre.

Gjykata merr vendim për llogaritë dhe, në rast se është e nevojshme, për mbylljen e likuidimit,

në vend që këtë vendim ta marrë asambleja e ortakëve apo e aksionarëve.

Llogaritë përfundimtare të hartuara nga likuiduesi depozitohen në aneksin e regjistrit tregtar,

ku bashkëngjitet vendimi i asamblesë së ortakëve për këto llogari, për aktin e rregullshmërisë

për administrimin nga ana e likuiduesit.

Mbas kesaj shoqëria çregjistrohet nga regjistri tregtar.

4.3.Kontrolli i një kompanie që kërkon të çregjistrohet.

Ne cdo rast shoqeria, ne rolin e tatimpaguesit kanë të drejtë të kërkojnë të likujdohen dhe

çregjistrohen me vendim gjykate, vetëm pasi të kenë paguar të gjithë detyrimet tatimore të

papaguara dhe pasi të kenë paraqitur bilancin e mbylljes ne Nj.T.M.

Gjykata ka detyrim ligjor te njoftoje Nj.T.M për kerkesën për çregjistrim të tatimpaguesit.Ne

raste te ndryshme, mund te jete tatimpaguesi ai qe e dorezon kete kerkese, te cilen e bei dorazi

nga Gjykata. Në çdo rast, Nj.T.M brenda 45 ditësh nga data e njoftimit është e detyruar të

verifikojë situatën tatimore dhe kur është e nevojshme të ushtrojë kontrollin në vend të

veprimtarisë së tatimpaguesit që kërkon të çregjistrohet të paraqitur në bilancin e mbylljes.

Kur Nj.T.M brenda 45 ditëve nga data e njoftimit të marrë paraqet kundërshtimin e saj, gjykata

nuk mund të vendosë për çregjistrimin e tatimpaguesit dhe nuk i kryen veprimet për

çregjistrimin. Nj.T.M është e detyruar të tërheqë kundërshtimin vetëm pasi tatimpaguesi të ketë

paguar të gjithë detyrimet e papaguara të cilat i janë njoftuar me shkrim tatimpaguesit deri në

63

datën e njoftimt për çregjistrim ose ka dhënë garanci. Nëse Nj.T.M ka arsyet ligjore dhe nuk

pranon të tërheqë kundërshtimin, gjykata duhet ta gjykojë çështjen brenda 30 ditëve nga

njoftimi i këtij kundërshtimi.

Nëse pas 45 ditësh nga data e njoftimit, Nj.T.M nuk ka paraqitur ndonjë kundërshtim me

shkrim, gjykata vendos për cregjistrimin e tatimpaguesit.

Nj.T.M ka të drejtë të çregjistrojë nga regjistri aktiv i tatimpaguesve çdo tatimpagues, kur

provohet se ai për çfarëdo arsye në vitin e fundit fiskal nuk ka ushtruar veprimtari. Në këtë rast,

këta tatimpagues mbahen pasive në një regjistër të veçantë të organeve tatimore, por në çdo

rast nuk eliminohen detyrimet tatimore ekzistuese.

Kur nje tatimpagues kualifikohet per çregjistrim nga TVSH, ai paraqet nje kerkese ne DT-ve,

së bashku me nje formular ne lidhje me “Ndryshime te Detyrimeve per Regjistrim”, dhe me nje

vendim te gjykates qe konfirmon kete gje. Nese Drejtori i Nj.T.M -së e konsideron te

pranueshme, lejon fillimin e proçesit te çregjistrimit.

Nj.T.M njofton tatimpaguesin me shkrim dhe leshon udhezime se si te kryhet kontabilizimi i

detyrimeve te TVSH-se per stokun dhe aktivet kapitale (proçedura e deklarates perfundimtare).

Deklarata perfundimtare e paraqitur nga ana e tatimpaguesit duhet te perfshije çdo detyrim

TVSH-je per stokun apo per aktive kapitale mbajtur ne daten e çregjistrimit, me vleren qe ato

kane realisht ne treg.

Pergjegjesi i Sektorit të Kontrollit duhet te caktoje numrin e diteve per kontroll sipas nevojave

te paraqitura. Nese shikohet se risku eshte i vogel, Pergjegjesi i Kontrollit mund te mos e beje

kontrollin dhe t’i ktheje dokumentet pa kryer viziten e verifikimit. Kontrolloret e perzgjedhur

ushtrojne kontroll tek tatimpaguesi duke bere verifikimin e menyres se çregjistrimit, dhe vlerat

e mallit gjendje dhe kapitalit. Kontrollori duhet te finalizoje pozicionin perfundimtar te

tatimpaguesit gjate ketij kontrolli. Deklarata perfundimtare duhet te verifikohet, si dhe behet

verifikimi i saktesise se deklaratave qe nga kontrolli i fundit.

Kontrollori duhet te sigurohet qe vlera e mallit gjendje dhe kapitalit mbi te cilin paguhet tatimi

eshte i sakte dhe e njejte me vleren e tregut. Nese tatimpaguesi i nenshtrohet kufizimimeve per

shuma te rimbursuara per te cilat ka kerkese (per shkak se jane te perjashtuara/jashte sferes se

furnizimeve te bera), kontrollori sigurohet qe çdo rregullim perfundimtar eshte kryer sipas

kerkesave per rimbursim.

Per çdo pagese qe rezulton te jete me e ulet behet rregullimi i saj me ane te vleresimit.

Inspektori i kontrolli duhet të llogarisë detyrimin tatimor dhe të dorëzojë dosjen në Sektorin e

Vlerësimit dhe Rimbursimit në përputhje me proçedurat e parashikuara në Manualin e

Vlerësimit dhe Mbledhjes.

Kontrollori duhet te vere theksin ne rendesine qe kane kerkesat per rimbursim ne deklaraten

perfundimtare dhe te informoje tatimpaguesin se nuk do te merren ne shqyrtim kerkesa te

mevonshme per rimbursim.

64

4.3.1. Kontrolli i mallrave gjendje në momentin e mbylljes

Nese ne kohen e mbylljes se veprimtarise mallrat e sherbimet e blera nuk jane konsumuar

akoma duhet bere nje kalim ne pronesi private (logaritje tatimi) ose nje korigjim i TVSH se

zbritshme fillestare. Nje spjegim te hollesishem te procedures mund ta gjeni ne pikat 6 dhe

15.1.4 te Udhezimit Nr. 3, date 30.01.2006.

Ne kohen e mbylljes se shoqerise, sipas ligjit te TVSH mbaron edhe veprimtaria ekonomike e

tatimpaguesit. Aktivitet e kryera pas kesaj i llogariten veprimtarise private te tij. Mallrat qe

jane akoma gjendje dhe mallrat e blera me TVSH te zbritshme kalojne automatikisht ne sferen

private te tatimpaguesit dhe sipas nenit 18, pika 2 e ketij ligji keto mallra barazvleresohen me

nje furnizim kundrejt pageses. Si baze e tatueshme sherben cmimi i tregut (Neni 27, pika 2).

Shembull

Shoqeria “ANTEA” kryen aktivitet ne fushen e tregtise dhe shet aparate satelitore. Ne mars 2006 “ANTEA” ka

blere 10 paisje me cmimin prej 20.000 lek per cope plus 20% TVSH. Nga keto aparate “ANTEA” ka mundur te

tregtoje vetem 9 aparate me cmimin 26.000 lek plus 20% TVSH. Me qershor 2006 administratori i shoqerise

“ANTEA” i kerkon Nj.T.M te verifikoje veprimtarine per arsye te mbylljes se aktivitetit. Ne kete kohe cmimi i

tregut, sipas konstatimeve zyrtare, per kete aparat eshte:

a) 36.000 lek

b) 24.000 lek

c) 21.600 lek

Marrja e aparatit te fundit trajtohet si nje furnizim kundrejt pageses. Furnizimi i aparatit satelitor eshte i tatueshem

dhe me tatim te detyruar. Baza e tatueshme

a) 30.000 lek + TVSH 6.000 lek

b) 20.000 lek + TVSH 4.000 lek

c) 18.000 lek + TVSH 3.600 lek

Edhe pse tatimpaguesi mund te dekalroje se malli eshte i cilesise se dobet, i demtuar ose i paperdorshem dhe nga

ky fakt mund te kene bere dhe asgjesimin e tij, grupi i kontrollit do te kerkoje rikuperimin e TVSH-se se

zbritshme qe kishte malli kur eshte bere hyrje ne shoqeri dhe deklaruar ne librin e blerjes.

4.3.2. Kontrolli për aktivet e qëndrueshme të shoqërisë që mbyllet

Ne sistemimin e objekteve te aktiveve te qendrueshme te shoqerise, TVSH kreditore mund te

zbritet, neqoftese keto objekte jane te caktuara per aplikimin e qarkullimeve te tatueshme.

Zbritja e TVSH se zbritshme tek te mirat ekonomike ne nje perdorim me te gjate mund te jete e

mundur vetem atehere kur e mira ekonomike sherben per kryerjen e qarkullimeve te tatueshme

gjate gjithe perdorimit (koha e shfrytezimit).

Koha e shfrytezimit te aktiveve te qendrueshme eshte e percaktuar 5 vite, nese kemi parasysh

piken 15.1.4. te udhezimit te TVSH-se. Neqoftese tatimpaguesi gjate kohes 5 vjecare te

shfrytezimit deklaron ndalimin e veprimtarise, atehere duhet bere nje korigjim i TVSH se

fillimit.

Shembull

Shoqeria “ANTEA” kryen aktivitet ne fushen e tregtise dhe shet aparate satelitore.Ne mars 2006 “ANTEA” ka

blere nje makine transporti per transportin e sateliteve me nje cmim prej 2 milionesh lek plus 400.000 lek TVSH,

qe ai e ka deklaruar dhe llogaritur si TVSH te zbritshme.Ne dhjetor ‘07 “ANTEA” deklaron nderprerjen e

veprimtarise dhe e perdor makinen vetem per qellime private.

65

Makina e transportit nuk u perdor brenda 5 viteve (periudhe shfrytezimi) por vetem per 2 vite per transportin e

qarkullimeve te tatueshme. TVSH e zbritshme ne fillim duhet korigjuar si me poshte:

400.000 lek x 3/5=240.000 lek

“ANTEA” duhet t’i leshoje nje fature tatimore, ku vlera e mesiperme prej 240.000 leke eshte nje TVSH qe duhet

dekalruar si TVSH shitje.

Vitet e filluara kalendarike duhen rumbullakosur ne vite te plote ne favor te tatimpaguesit. Kjo do te thote se

tatimpaguesi ka per te paguar per cdo vit te filluar 1/5 e te gjithe TVSH-se se zbritshme.

Korigjimi i zbritjes se TVSH brenda 5 viteve te kohes se shfrytezimit do te zbatohet vetem neqoftese kostot e

aktivit kalojne mbi vleren 1 milion lek neto.

Te gjitha te dhenat e domosdoshme per llogaritjen e tatimit dhe te korigjimit te TVSH duhen shenuar ne librin e

blerjes. Ne kohen e nderprerjes se veprimtarise, tatimpaguesi duhet te jap nje fature tatimi qe duhet te permbaj te

gjitha te dhenat e permendura me siper.

Aktivet jane ajo pjese e bilancit ku rigrupohen te gjitha elementet e pasurise qe kane nje

vlere ekonomike pozitive per shoqerine. Ato perfaqesojne perdorimin e burimeve te shoqerise,

d.m.th. te kapitaleve te vena ne dispozicion te saj; keto kapitale investohen qofte ne tituj te

perhershem (aktivet e qendrueshme), qofte ne te perkohshem (aktivet qarkulluese).

Ne kontrollin e aktiveve te nje shoqerie duhet te krijohet bindja:

- nese jane paraqitur nga shoqeria te gjithe aktivet dhe nese nuk ekzistojne te tjera qe, ndonese

jane prezantuar si te tille ne regjistra, por nuk ekzistojne me ne realitet;

- nese keto aktive prezantohen ne nje vlere te pranueshme, duke marre parasysh pozicionet

korrigjuese korresponduese (amortizimet, provizionet).

Ekzistenca materiale dhe realiteti i te drejtave mbi te tretet duhet te behen objekt i

konstatimeve personale nga ana e vete ekspertit kontabel te autorizuar, i vertetimeve ose i

konfirmimeve nga te tretet perkates, ne menyre me shume ose me pak te thelluar sipas rastit.

Pervec kesaj duhet te mund te vertetojme nese vlerat qe u atribuohen aktiveve jane percaktuar

ne menyre te tille qe te mund t'u refererohen direkt atyre; ne rast dyshimi, duhet te zgjedhim

sistematikisht per vleresimin me te kujdesshem (duke iu referuar parimit te kujdesit, i

pasqyruar pikerisht ne Nenin 56, te ligjit Nr.7661, date 19.01.2003 "Per kontabilitetin ").

4.4. Kur ndodh që një shoqëri falimenton?

Procedurat e falimentimit fillojnë kur një shoqëri tregtare, sipas dispozitave të ligjit Nr.7638,

datë 19.11.1992 "Për shoqëritë tregtare" ose kur një shoqëri shtetërore, në bazë të ligjit

Nr.7926, datë 20.4.1995 "Për transformimin e ndërmarrjeve shtetërore në shoqëri tregtare",

është në gjendjen e paaftësisë paguese.

Procedurat e falimentimit fillojnë edhe kur shoqerite gjenden të mbingarkuara me borxhe.

Procedura e falimentimit fillon vetëm në bazë të një kërkesë padie. Të drejtën për paraqitjen e

saj e ka debitori dhe çdo kreditor i tij, të cilët në kohën e fillimit të kësaj procedure kanë një

pretendim të motivuar kundrejt pasurisë së debitorit. Në rastet e personave juridikë ose të

shoqërive tregtare, sipas ligjit nr.7638, datë 19.11.1992 "Për shoqëritë tregtare", detyrimin për

paraqitjen e kërkesës për fillimin e procedurës së falimentimit e kanë edhe organet drejtuese të

tyre.

66

Procedurat e falimentimit kane per qellim ti japin zgjidhje ekonomike e financiare

tatimpaguesit ne rolin e debitorit, nepermjet rruges gjyqesore te :

1. pastrimit nga borxhet ose

2. te rivendosjes se aftesise paguese apo

3. nepermjet likujdimit gjyqesor te tij.

Debitori (tatimpaguesi) eshte i detyruar ti paraqese gjykates:

1. Nje liste te aktiveve te tij

2. Nje liste te kreditoreve me shumat perkatese

3. Nje liste te debitoreve te vet me shumat perkatese

Procedurat e falimentimit nuk mund te fillojne nese pasuria e debitorit nuk i mbulon

shpenzimet e procesit dhe mund te nderpritet nese gjendja e aftesise paguese e tatimpaguesit

eshte permiresuar. Procedura e falimentimit fillon vetem me vendim te gjykates i cili

publikohet ne tabelen e gjykates. Proceset civile dhe gjykimet ne arbitrazh ku kreditori eshte

pale, pezullohen me fillimin e procedures se falimentimit.

Vendimet gjyqesore te marra perpara hapjes se procedures se falimentimit per ekzekutim te

detyrueshem te nje vendimi, nuk kane me fuqi me fillimin e procesit te falimentimit. Keto

vendime duhet te regjistrohen ne procesin e falimentimit.

Procesi i falimentimit nderpret afatin kohor te parashkrimit (6 – 15 vite). Saldot negative qe

mund te ekzistojne nuk vazhdojne te paguhen, por perfshihen ne procesin e falimentimit.

Gjykata pergatit nje liste (qe quhet tabela e falimentimit) me te gjitha kerkesat dhe

pretendimet me kete renditje:

1. Detyrimet fiskale dhe detyrimet e tjera ndaj shtetit,

2. Detyrimet ndaj organizatave nderkombetare

3. Detyrimet ndaj bankave per kredi te pakthyuera

4. Detyrimet nda sigurimeve shoqerore dhe shendetsore

5. Detyrimet per paga

6. Detyrime te tjera

Gjykata mund te vendose ne tabelen e falimentimit edhe pretendime te tjera brenda nje afati

kohor, pas te cilit nderpritet cdo veprim tjeter i ngjashem.

4.4.1. Proçedura e paaftësisë për të paguar (falimentimit), pasojat për tatimet.

Procedura e falimentimit eshte nje procedure per pagesen e perbashket dhe te barabarte te te

gjithe personave te prekur pjesemarres ne pasurine e debitorit. Procedura eshte e regulluar ne

ligjin dhe udhezimet per falimentimin.

Me hapjen e procedures debitori humb pushtetin mbi administrimin e pasurise apo edhe mbi

pasurine. E drejta e administrimit dhe e pronesise kalon te administratori i falimentimit, i cili

caktohet nga gjykata. Ky merr persiper menjehere drejtimin per zhvillimin e procesit sipas se

drejtes mbi biznesin.

67

Qe nga ky moment, nuk eshte me e mundur pagesa e ndonje individi te vecante. Pagesa e

personave pjesemares ne shoqeri behet me teper sipas parimit te pageses se barabarte (sipas

kuotes) se te gjithe personave nga pasuria e debitorit.

4.4.1.1. Falimentoja dhe pasojat mbi TVSH

Debitori eshte edhe gjate procedures se falimentimit sipermares dhe debitor tatimesh, meqe

shoqeria e debitorit nuk mbaron me fillimin e procedures se falimentimit. Megjithate,

administratori i falimentimit duhet te permbushe detyrimet tatimore te debitorit.

Administratori i falimentimit eshte ndermarres i pavarur ne kryerjen e procedures se

falimentimit. Me kryerjen e procedures se falimentimit ai i sjell debitorit nje furnizim

sherbimi. Meqe ky sherbim sillet kundrejt pageses, ai eshte i tatueshem. Administruesi i

falimentos per kete arsye eshte i detyruar te leshoje nje fature me TVSH per sherbimin e kryer

prej tij ne nje fature tatimore te vecante. Debitori mund ta regjistroje kete fature, si TVSH te

zbritshme.

4.4.1.2. Kërkesa e falimentos dhe informacioni që nevojitet për kontrollorin

Nje rendesi te vecante ka hapja e procedures se falimentos para se gjithash ne proceduren e

tatimit. Ketu behet fjale per kerkesa, te cilat gjate kohes se hapjes se procedures se falimentos

jane te argumentuara. Pretendimet mund te kene vlere vetem permes njoftimit per ne tabelen e

falimetos. Kjo gje vlen si per pretendimet e zyres se finances ashtu eshe per persona te tjere te

interesuar ne kete falimentim. Si regull nuk mund te llogarisesh nje realizim te kerkesave. Per

nje sqarim te kesaj pike, me poshte jepet nje shembull.

Shembull

Ne daten 31.03.2006 eshte hapur procedura e falimentos per pasurine e sipermaresit “A”. Ne kohen e njoftimit

paraprak, ne Mars ‘06 “ANTEA” ka kryer qarkullim ne shumen prej 120.000 LEK (bruto).

TVSH per keto shuma ka lindur ne mars 2006, domethene para hapjes se procedures se falimentos. Administratori

i falimentos duhet te jape nje njoftim paraprak per muajin mars 2006 dhe te sqarojë qarkullimin 100.000 LEK.

Nj.T.M duhet te njoftoj 20.000 LEK TVSH ne tabelen e falimentos.

Ne te njejten kohe duhet te sigurohemi, qe debitori nuk mundet te paguaje borxhet drejtuar atij

per aresye te paaftesise se tij per te paguar. Por, meqe ai pasi ka kryer zbritjen e TVSH, atehere

kjo TVSH e zbritshme duhet kthyer nga pageat hyrese te papaguara. Personat te cilet kane

kryer sherbimet tatimore ndaj debitorit kane te drejte te shkurtojne gjithashtu TVSH-në e tyre.

Korigjimet duhet te ndjekin hapjen e procedures se falimentos ne kohen e njoftimit paraprak.

4.4.2.Informacion për kontrollorin rreth përfituesit të aktiveve të qëndrueshme

Shpeshhere shoqerite nderrojne pronarin/et, per shembull per aresye trashegimie, paaftesi per

te punuar, falimentimi, ndarje e shoqrise apo shkrirja e saj, pasuesi trajtohet pastaj si

tatimpagues sipas nenit 56 të ligjit “Për TVSH-në”.

Per shmangjen e mospagimit te tatimeve , kalimi i gjithe shoqerise konsiderohet si nje

qarkullim i patatueshem. Kjo do te thote se ne faturat e kalimit te te gjithe shoqerise nuk duhet

68

shenuar hapur TVSH dhe perfituesi nuk mund te kete per kreditoje TVSH te zbritshme. Kjo

procedure redukton per sektorin e kontrolli, kohen per kontroll.

4.4.3.Kontrolli dhe finalizimi i të ardhurave nga falimentimi

Neqoftese administratori i falimentos p.sh. i çon ne fund punet e filluara nga debitori dhe i

zbret ato pastaj perfituesve nga sherbimi, atehere fitimet kalojne ne shumen qe sherben per

pagesen e borxheve te debitorit. E njejta gje ka vlere edhe ne rastin kur nje administrator i

falimentos shet mallrat ose aktivet e shoqerise. Administruesi i falimentos duhet ti paguaj

Nj.T.M-së nga gjendja e grumbulluar e likujditeteve pas hapjes se procedures se falimentos. Ne

te njejten kohe TVSH e zbritshme qe rezulton nga keto qarkullime eshte per tu rikuperuar. Me

poshte jepet nje shembull sqarues.

Shembull

Per aktivet e sipermarresit „ANTEA“ eshte hapur me 31.03.2006 procedura e falimentos. Me 10 prill 2006,

administratori i falimentos ka mbyllur nje kontrate te nisur nga debitori duke likujduar llogarine prej

120.000 LEK. Me pas, administratori i falimentos ka shitur mallrat gjendje, per 240.000 LEK dhe aktivet e

qendrueshme te shoqerise per 60.000 LEK. Per punen e kryer, administruesi i falimentos i vendosi debitorit

me 26.04.2006 ne llogari gjithsej 50.000 LEK plus 10.000 LEK TVSH.

Qarkullimet 100.000 LEK

200.000 LEK

50.000 LEK

350.000 LEK

TVSH 20% 70.000 LEK

TVSH e zbritshme 10.000 LEK

TVSH për tu paguar 60.000 LEK

Administruesi i falimentos duhet te dorezoje nje njoftim paraprak dhe duhet ti paguaj nga shuma e grumbulluar

pas fillimit te falimentos ne llogarine e Nj.T.M-së shumen prej 60.000 LEK.

Veprimtaria e shoqerise se debitorit mbaron vetem me veprimin e fundit te administruesit te

falimentos.

4.5.Kontrolli në raste shkrirje apo bashkimi me një tatimpagues tjetër.

Edhe bashkimi i tatimpaguesve duhet trajtuar si nje proces i patatueshem. Edhe ne kete rast

reduktohet (kursehet) koha e administrimit dhe reziku i mospagimit te tatimeve menjanohet.

Shembull

Shoqeria sipermarrese e ndertimit “TEA” dhe shoqeria e transportit “ANT” bashkohen dhe krijojne shoqerine

Transndertimi shpk ne Tirane . Ne kete bashkim secili prej tyre prezantohet me bilancin e shoqerise se tij.

Bilanc i sipërmarrësit “A”

AKTIVI PASIVI

000 lekë

Vlera e

llogaritur


llogaritur

Vlera e tregut


Mjete transporti 15.000 15.000 29.000 Detyrime mbi një vit

Mallra 50.000 50.000 40.000 Detyrime nën një vit

95.000 105.000 95.000

69

Bilanc i sipërmarrësit “B”

1. Sjellja e gjithe aktivit te shoqerise nga “TEA” ne Transndertim Shpk konsiderohet nje transformim i “TEA”

Ashtu si ne nje rast trashegimie, sipermaresi perfitues (pra shoqeria e re, Transndertim Shpk) del ne vend te

shoqerise “TEA”, e cila merr nga shoqeria si kundersherbim per aktivet e sjella ne Transndertim shpk 36milion

lek te drejta shoqerie (vlera e tregut 105 milion lek zbrit borxhe prej 69 milion lek) dhe ne te njejten kohe, ne baze

te kesaj vlere te depozituar si kapital i shoqerise se re behet ortak i shoqerise (50% pjesemarje).

2. Sjellja e gjithe aktivit te shoqerise nga “ANT” ne Transndertim Shpk konsiderohet nje tjetersim i biznesit ne

pergjithesi dhe nuk i nenshtrohet TVSH. Ashtu si ne nje rast trashegimie, sipermaresi perfitues (pra shoqeria e re,

Transndertim Shpk) del ne vend te shoqerise “ANT”.

“ANT” perfiton nga shoqeria si kundersherbim per aktivet e sjella ne Transndertim shpk 36 milion lek te drejta

shoqerie (vlera e tregut 45 milion lek zbrit borxhe prej 9 milion lek) dhe ne te njejten kohe, ne baze te kesaj vlere

te depozituar si kapital i shoqerise se re behet ortak i shoqerise (50% pjesemarje).

Transndertim Shpk, “merr” nga “TEA” dhe “ANT” vlerat ne shumen prej 36 milion lek. TransndertimShpk nuk

mund te beje zbritje TVSH-je, sepse “TEA” dhe “ANT” nuk ushtrojne ndonje qarkullim te tatueshem. Por te dy

keto shoqeri perfitojne te drejta pronesie ne shoqeri ne masen 50%, sipas aktiveve te sjelle ne momentin e krijimit

te Transndertim Shpk. Ne zbatim te Nenit 21, te ligjit “Per TVSH-ne”, transferimi i te drejtave te shoqerise eshte

nje furnizim i perjashtuar.

4.6.Kontrolli në rastet e analizës së tatimpaguesve, kur financohet apo kreditohet

aktiviteti

Ne kryerjen e kontrollit ndeshen shpesh format e zakonshme tregtare te financimit. Megjithese,

financimi per lindjen e TVSH s’ka rendesi, e rendesishme te vleresojne llojin e financimit si

nje sherbim te mevetesishem ose nje sherbim dytesor te pavarur.

Asnje shoqeri nuk eshte ne gjendje te mbuloje te gjitha investimet e planifikuara te saj vetem

me mjetet e saj. Ne vend, afersisht 80 % e investimeve financohen nga burime jashte fondeve

te shoqerise. Per financieret e shoqerive, financimi ne pergjithesi dhe kerkimi i modeleve

financiare me te favorshem eshte nje teme e pafund.

Çdo investim duhet financuar. Nje sipermarres, i cili kryen nje investim mund te perdor ose

mjete te veta, ose mjete te huaja. Ne te dy rastet flitet per financim.Per tatimet nuk ka rendesi,

lloji i financimit. Per TVSH ka rendesi financimi vetem ne raste te vecanta, si per shembull ne

pagesat me keste.

Kreditimi eshte nje nga format me te shpeshta te financimit. Ne kreditim sipermaresi, i cili

kryen sherbimin, ben nje shtyrje pagese per perfituesin nga sherbimi. Kohezgjatja e shtyrjes se

pageses eshte e ndryshme ne vende te ndryshme te botes.

AKTIVI PASIVI

000 lekë

Vlera e

llogaritur


llogaritur

Vlera e tregut


Mjete transporti 15.000 17.000 5.000 Detyrime mbi një vit

Mallra 5.000 5.000 4.000 Detyrime nën një vit

35.000 45.000 35.000

70

KAPITULLI 5

5. Detyrimet që ka Nj.T.M pas marrjes së vendimit për kontroll.

Vendimi për kryerjen e një kontrolli në terren mund të merret me qëllim që të verifikohet nëse

tatimpaguesi ka përmbushur detyrimet ligjore në mënyrë korrekte për tatimin mbi të ardhurat,

tatim fitimin, TVSH, tatimin mbi pagën, tatimin në burim, taksat nacionale, akcizat, kontributet

për sigurimet shoqërore e shëndetësore. Urdhëri për të ushtruar një kontroll në terren mund të

lëshohet edhe për të verifikuar informacionet e dorëzuara nga institucione, individë dhe të tjerë

të, si dhe për efekt rimbursimi si dhe mjaft motive te tjera, te cilat konsiderohen si arsye te

ligjshme per te kontrolluar situaten financiare të TP-it.

Detyrimet e sektorit të kontrollit të Nj.T.M-së, pas marrjes së vendimit për të ushtruar kontroll

janë të renditura si më poshtë:

5.1. Hartimi i programit të kontrollit

Hartimi i programit të kontrollit duhet te permbaje qarte dhe ne menyre te permbledhur te

pakten keto kerkesa:

- Emrin dhe NIPT-et e tatimpaguesit qe kontrollohet;

- Objektin e programit te kontrollit;

- Synimet dhe realizimi qe pritet nga kontrolli;

- Kornizen ligjore dhe nenligjore, te cilat do te verifikohen si jane zbatuar;

- Tipi i kontrollit;

- Periudha qe do te kontrollohet;

- Afati i kryerjes se kontrollit;

- Grupin e kontrollit dhe pergjegjesin e grupit;

Programi i kontrollit, sipas strukturës organike ne Nj.T.M hartohet nga pergjegjesi i ZK-së dhe

miratohet nga pergjegjesi i sektorit dhe siglohet në këtë renditje nga Drejtori i Drejtorisë dhe

Drejtori i Nj.T.M-së.

5.2. Njoftim - Lajmërimi për Kontroll

Njoftimi i kontrollit dhe caktimi i kontrollorëve apo caktimi i veçantë i kontrollorëve që bëjnë

kontrolle te tatimpaguesve më të mëdhenj, lëshohet në atë formë që është ne SHTOJCEN 1. te

ketij Manuali.

Rregulli kryesor që ndiqet është që njerëzit të njoftohen për kontrollin përmes postës që

dërgohet në adresën e selise së tatimpaguesit, që nuk është adresë e vecantë tatimore. Adresa

zyrtare e tatimpaguesit është adresa e regjistrit kombëtar i STI-së, të këtij tatimpaguesi ose

adresa e veçantë postare që tatimpaguesi ka të dekalruar ne momentin e regjistrimit.

71

Në rrethana të caktuara, njoftimi i kontrollit mund të dërgohet në të njejtën kohë me fillimin e

kontrollit. Për më shumë informacion, lutemi të shikoni seksionin 4.1.1. te Udhezimit Nr.2,

date 30.01.2006 “Për proçedurat tatimore”.

5.2.1. Përjashtimi i dokumenteve

Në mënyrë të veçantë në njoftim – lajmërimi për kontroll, në rastet që njihet natyra e

transaksioneve dhe aktiviteti i TP-it duhet të theksohet informacioni mbi mënyrën e kërkimit të

përjashtimit nga kontrolli të dokumenteve dhe informacioneve të caktuara, te klasifikuara

“sekret shtetëror” apo “sekret industrial”. Për më shumë informacion duhet të shikoni

Kapitullin 8.

5.2.2. Fusha e veprimit të njoftimit të kontrollit

Njoftimi i kontrollit rregullon gjithçka që mund të kontrollohet. Nj.T.M nuk mund të

kontrollojë periudha kohore që vijnë pas datës së njoftimit të kontrollit. Kjo do të thotë që një

njoftim kontrolli për verifikimin e përmbushjes së detyrimit për të dorëzuar deklarimet

tatimore dhe për të dhënë informacion të plotë e të saktë zbatohet vetëm për periudhën kohore

në të cilën ka ndodhur detyrimi i mësipërm deri në datën e njoftimit të kontrollit.

Në raste të veçanta, kontrolli mund të mbulojë periudhën kohore para vlerësimit të zakonshëm

për vonesat në përmbushjen e detyrimeve tatimore. Për shembull, do të ishte me vend të

kontrollohehin vitet e mëparshme në ato raste kur është i pamundur vlerësimi për vonesat ose

tatimin shtesë, në rastet e mashtrimeve të mëdha tatimore dhe në rastet kur kontrollohet baza e

amortizimit e cila prek vitet për të cilat mund të ndryshohet tatimi.

Nëse Drejtori i Nj.T.M apo Drejtori i Drejtorisë kërkon të kontrollojë periudha të tjera kohore,

të ndryshme nga ato që mbulon njoftimi i kontrollit, ata duhet të kërkojnë të miratojnë një

shtesë njoftimi për këto periudha në DPT. Gjithashtu, njoftimi i kontrollit duhet të ketë shtesën

përkatëse nëse ndryshon qëllimi i kontrollit ose nëse caktohet një kontrollor i ri.

Shembull

Njoftimi kontrollit nxirret në datën 15 maj 2006. Kontrolli përfshin verifikimin e përmbushjes së detyrimit për të

dorëzuar FDP-te e sigurimeve dhe T.A.P.-it dhe për të dhënë informacion të plotë e të saktë. Shoqeria e dorëzon

formularin e deklarimit tatimor në datën 15 Maj 2006 megjithëse ka akoma afat dhe nuk është e detyruar ta

dorëzojë formularin e deklaratës tatimore deri më 20 Maj 2006. Megjithatë, nuk merret parasysh fakti që FDP-ja

nuk është e detyrueshme të dorëzohet deri në 20 Maj; e drejta për të kontrolluar vitin e vlerësimit 2006 fillon nga

koha e dorëzimit të formularit të deklarimit tatimor.

Shembull

Njoftimi i kontrollit nxirret në datën Shtator 2006. Kontrolli përfshin verifikimin e përmbushjes së detyrimit për

të dorëzuar deklaratat tatimore dhe për të dhënë informacion të plotë e të saktë lidhur me TVSH dhe tatimin mbi

pagën për periudhën nga Janari deri në Gusht. Në Tetor 2006 kontrollori kërkon të kontrollojë edhe TVSH e

Dhjetorit 2005. Bazuar në njoftimin e kontrollit, Nj.T.M ka të drejtë të kontrollojë periudha në të cilat dorëzimi i

formularit të deklarimit tatimor ka ndodhur para datës së njoftimit të kontrollit. Kontrollorit i nevojitet një shtesë

njoftimi, me qëllim që të ketë mundësi të kontrollojë muajin Dhjetor 2005. Nëse ndryshon qëllimi i kontrollit ose

caktohen kontrollorë të rinj, përdoret formulari tip.

Nj.T.M ka të drejtën të kontrollojë periudha në të cilat ka filluar detyrimi për të dorëzuar

deklaratën tatimore edhe pse pala që kontrollohet mund të mos e këtë dorëzuar deklaratën

tatimore për periudhën në fjalë.

72

Nëse qëllimi i kontrollit është të kontrollojë egzistencën e kushteve për përmbushjen e

detyrimit për të dhënë informacion për realizimin e pritshëm (viti në vazhdim), atëherë

përfshihen vetëm ato periudha kohore në të cilat detyrimi për dorëzimin e deklaratës tatimore

nuk fillon para datës së njoftimit të kontrollit.

Një njoftim kontrolli i cili synon të marrë informacion të vlefshëm për të kontrolluar

përmbushjen e detyrimeve të të tretëve (kontrolle të të tretëve) mbulon vetëm periudhat kohore

deri në datën e njoftimit të kontrollit.

5.2.3. Ndryshimi i pasojave

Nëse qëllimi i një kontrolli është verifikimi i përmbushjes së kërkesave që kanë të bëjnë me

tatimin mbi pagë dhe tatimin në burim, ky kontroll nuk mund të trajtojë tatime të tjera, si për

shembull, TVSH apo tatimin mbi të ardhurat. Sidoqoftë, nëse rezultatet e kontrollit të tatimit

mbi pagë dhe tatimit në burim ndikojnë në shumën e tatimeve të tjera, është e qartë që Nj.T.M

duhet të veprojë (një rast i tillë njihet si ndryshim i pasojave).

Meqenëse njoftimi i kontrollit vetëm udhëzon për gjithçka që do të kontrollohet, nuk është e

nevojshme që ky njoftim të ndryshohet nëse ndryshimet e bëra në një tatim apo tarifë ndikojnë

tek një tatim apo tarifë tjetër.

Kontrollori duhet të shënojë në memon e kontrollit pasojat që i përkasin një tatimi apo tarife

tjetër ose të sigurohet që ata të korrigjohen me mjete të tjera.

5.2.4. Shtesa të njoftimit dhe autorizimit për kontroll

Nj.T.M mund të vendosë edhe për ndryshime të tilla si zgjerimi i objektit të një kontrolli në

proces me qëllim që të mund të përfshijë në të synime shtesë apo të caktojë kontrollorë të rinj.

Nëse caktohet një kontrollor i ri, një gjë e tillë duhet të përfshihet në autorizimin sekondar, që

merr përsipër ndryshimet nga i pari. Nëse ndryshojnë dhe kontrollorët e caktuar, në autorizimin

sekondar duhet të përfshihen emrat e kontrollorëve të ndryshuar dhe arsyeja.

Nj.T.M vendos edhe për ndryshimet në raste të tilla si zgjatja e një afati kontrolli në proces

(brenda afatit ligjor), kur objekti mbetet i njëjtë, por detyrimet tatimore do të verifikohen në

periudha kohore që shkojnë përtej periudhës që mbulonte njoftimi i parë i kontrollit, apo

kontrolli i fundit. Nëse një kontrollor nuk punon më në kontrollin e caktuar, nuk është e

nevojshme që Nj.T.M të nxjerë një autorizim të ri, por tatimpaguesi duhet të njoftohet me

shkresë.

Në zbatim të Ligjit “Per procedurat tatimore ne RSH” e drejta e Nj.T.M-së për të kontrolluar

dhe për të korrigjuar vlerësimin e një detyrimi tatimor, parashkruhet 5 vjet pas lindjes së

detyrimit (koha që tatimi duhej te ishte deklaruar ose paguar, cilido qofte çasti më i fundit në

kohë). Ky parim do të ndiqet në vijimësi sipas ndryshimeve që mund të ndodhin në ligjin e


73

5.3. Kryerja e kontrollit sipas kodit të etikës dhe profesionalizimit

Nj.T.M si një pjesë e sektorit publik e ka të detyrueshme zbatimin e kodit të etikës. Ky kod

duhet të zbatohet nga kontrollorët, përgjegjësit e zyrave dhe i Sektorit, si dhe Drejtori i

Drejtorisë dhe Drejtori i Nj.T.M-së, si dhe punonjesit e tjerë, qe punojne dhe qe jane te

perfshire ne administratën tatimore. Ky kod parashikon zhvillimin e rregullave te etikes duke u

mbeshtetur ne vecorite, kulturën, sistemin ligjor dhe mjedisin ku zhvillojne veprimtarine

strukturat e kontrollit.

Qëllimi i zbatimit të Kodit të Etikës është që të prezantohet te TP-it besim ne integritetin,

drejtesine dhe objektivitetin e kontrollit tatimor, aktiviteti i te cilave kontrollohet nga Nj.T.M.

Inspektoret qe do te kryejne kontrolle tatimore duhet te mbajne mire ne mendje parimet ne te

cilat mbeshtetet puna e tyre:

- ndershmerine ne kryerjen e detyres,

- trajtimin e barabarte e te gjithe tatimpaguesve per te njejtat rrethana,

- transparencen e veprimeve dhe

- sherbimin me pergjegjshmeri ndaj tatimpaguesve.

Zotesia e kontrollorit konsiston jo ne njohjen e detajeve te problemeve, por ne faktin se ai

duhet te kete njohuri me te gjera mbi gjithe aktivitetin qe kryhet nga tatimpaguesi, mbi

rregulloret e shkresat per problemet te vecanta, si edhe marredheniet midis tyre.

Detyra e kontrollorit eshte te rregjistroje dhe te njohe brenda nje periudhe te shkurter kohe

faktet thelbesore per aktivitetin e objektit per kontroll, te verifikoje nese ai perputhet me

kerkesat ligjore dhe nenligjore, si dhe te vleresoje situaten e tatimpaguesit me ndihmen e

njohurive te tij te gjera dhe eksperiences qe ai zoteron. I gjithe ky proces eshte i

rekomandueshem te kryhet me shkrim.

Të gjithë kontrollorët janë të detyruar të ruajnë zbatimin e procedurave tatimore sipas

legjislacionit aktual (ligjet nuk kanë fuqi para periudhave kohore kur kanë hyrë në fuqi), pa

kërkuar zbatim të praktikave të kontrollit që mund të jenë konkluduar në kontrollin paraardhës,

si të pandryshueshme në kontrollin tjetër .

Ditet e caktuara per kontroll do te fillojnë në ditën që përcaktohet qartësisht në ligjin e

procedurave tatimore aktual dhe vazhdojnë me kohën e kontrollit, Raport-Kontrollin dhe çdo

çeshtje tjeter qe lind nga gjetjet e kontrollit dhe ndërpritet në momentin që raporti dorëzohet te

eprori dhe është gati për tu nisur te TP-i.

5.4. Takimi me TP-in për konkluzionet

Krahas dorezimit te projekt raportit i miratuar, kontrollori bie dakord me palen e audituar per

kohen dhe organizimin e takimit pajtues, brenda afatit dhjete ditor nga dorezimi i projekt-

raportit dhe njoftojnë për këtë, Përgjegjësin e ZK-së, ZVK-në dhe Përgjegjësin e Sektorit.

Ne takimin pajtues marrin pjese si rregull drejtuesi i shoqërisë së kontrolluar dhe përfaqësues

të tjerë të interesuar, si dhe kontrollorët dhe përgjegjësi i zyrës së kontrollit. Në raste të

veçanta, të kërkuara nga përgjegjësi i ZVK-së apo me iniciativën e tij, në këto takime mund të

marrë pjesë edhe Përgjegjësi i Sektorit. Ne takimin pajtues paraqiten argumentet dhe kunder

74

argumentet per opinionet e kontrollorëve te parashtruara ne raport dhe sqarohen te gjitha

detajet e raportit.

Ne takimin pajtues përgjegjësit e zyrave marrin shenim te gjitha verejtjet e bera dhe sqarimet

sipas nje protokolli te vecante te mbajtur per kete qellim. Shoqëria e kontrolluar duhet te

paraqese me shkrim kundershtimet per projekt raportin qe ne takimin e pajtues.

5.5. Qarkullimi i Projekt Raport-Kontrollit brenda Nj.T.M

Projekt Raport-Kontrolli dhe dokumentet bashkëshoqëruese fillimisht duhet te shihen nga

Përgjegjësi i Zyrës së Kontrollit dhe më pas dërgohen me Formularin Nr.3 te Pergjegjësi

Sektorit. Pas analizës nga ZVK-ja pikat e rishikuara të përmbledhura kalohen te Përgjegësi i

Sektorit dhe me informacion përmbledhës te Drejtori i Drejtorisë. Këta të fundit kanë

autoritetin ligjor për të autorizuar ZK-të për të reflektuar dhe përgjigjur pikave të rishikuara.

5.5.1. Qarkullimi nga inspektori te Përgjegjësi i zyrës së kontrollit

Inspektori ka detyrë kryerjen e kontrollit sipas programit të punës dhe ta krahasojë situatën e

konstatuar në dokumentacionin e TP-it me legjislcionin, aktet nënligjore si dhe informacionet

që përfiton gjatë kohës së kontrollit apo i janë dhënë më parë nga eprorët e tij.

Inspektori mban përgjegjësi për zbatimin dhe shfrytëzimin e kohës së kontrollit sipas

autorizimit që e ka caktuar për kryerjen e kontrollit. Me mbarimin e kohës që i monitorohet nga

Përgjegjësi i ZK-së ai detyrohet të argumentojë nëpërmjet një projekt-raporti të shkruar gjithë

konstatimet dhe gjetjet te TP-i. Për çdo gjetje duhet të shënojë referimin përkatës të ligjit që

pohon se është keqzbatuar apo shkelur.

Për zgjatje të kohës së kontrollit jashtë asaj të përcaktuar nga eprori me shkrim dhe në

formularin përkatës për matjen e kohës së punës ai bëhet objekt i përgjegjësisë administrative.

Me mbarimin e kohës së kontrollit, ai është në dispozicion të përgjegjësit të tij dhe konkludimit

të raportit. Kontrollori duhet ta dorëzojë projekt-raportin brenda 24 orësh nga mbarimi i kohës

së kontrollit.

5.5.2. Qarkullimi nga Përgjegjësi i zyrës së kontrollit te ZVK dhe Përgjegjësi i Sektorit

Përgjegjësi i ZK-së ka në dispozicion një kohë 3 ditore për një shikim të aktit, me qëllim

verifikimin e zbatimit të programit, analizës sipas synimeve të ardhura nga ZAR-i, si dhe

konstatimet dhe saktësinë e tyre për tu konsideruar një raport i saktë nga këndvështrimi i

zbatimit të ligjit, barazisë së tatimpagueve, kontrollit të saktësisë së pasqyrave bashkëlidhur,

zbatimit të etikës dhe profesionalizmit, gjithë kriteret saisore dhe cilësore të nevojshme etj. Pas

këtij afati ai e dorëzon te Përgjegjësi i Sektorit me Formularin Nr.3. Ky i fundit pasi vëren

shënimet e kalon te ZVK. Kur Përgjegjësi i Zyrës së Vlerësimit të Kontrollit veren se projekt

raporti i kontrollit ka nevoje per ndryshime, komentet dhe ndryshimet duhet te behen me

shkrim nga Pergjegjesi i ZVK-së po tek Formulari 3. Nuk lejohet qe drafti i raportit te vonohet

te ZVK-ja më shumë se 3 ditë nga data kur e ka marrë nga Përgjegjësi i Sektorit.

Nese përgjegjësi i ZVK-së ka rezerva ne lidhje me reagimet pas komenteve të tij në raport-

kontrollin e rishikuar prej tij, ai mund te informoje direkt Drejtorin e Drejtorisë me shkrim.

Këto komente të ZVK-së, i kalohen nga Përgjegjësi i sektorit ZK-së përkatëse. Përgjegjësi i

ZK-së nuk mund të interpretojë komentet e bera. Ai duhet ti kërkojë inspektorit të ndryshoje

raportin ose do te kryeje verifikime te metejshme sipas komenteve te bera dhe do t’ia

75

ridorezoje projekt raportin Pergjegjesit te Sektorit të Kontrollit brenda një periudhe 3 ditore

nga data që e ka marrë nga Përgjegjësi i Sektorit.

Ky qarkullim që bëhet nën monitorimin dhe autoritetin e Përgjegjësit të Sektorit apo nëse ka

kontrolle komplekse edhe nën autoritetin e Drejtorit të Drejtorisë është dhe qarkullimi që nuk

duhet të përsëritet kur vjen momenti i miratimit të raportit nga Përgjegjësi i Sektorit. Ai e ka

konsumuar kohën e vrejtjeve me ushtrimin e autoritetit të tij të përgjegjësave të zyrave, e

sidomos të ZVK-së. Nëse Përgjegjësi i Sektorit e miraton Projekt Raport-Kontrollin

(Formularët 2, 3, 4, 5 të MKT-së) dhe njoftimin (Formulari 8 të MKT-së) ai ja jep me nje

informacion përmbledhës për ta firmosur Drejtorit të Drejtorisë, i cili ja dergon Drejtorit të

Nj.T.M-së për miratimin dhe njoftimin zyrtar.

5.5.3. Qarkullimi nga Përgjegjësi i Sektorit te Drejtori i Drejtorisë

Përgjegjësi i Sektorit nga momenti i përfundimit të miratimit të projekt raporteve prej tij duhet

të shprehë me një informacion përmbledhës gjithë listën e raporteve të miratuar brenda 24

orësh.

Drejtori i Drejtorisë, nese nuk eshte dakort me gjetjet, të cilat ai është njohur më parë gjatë

qarkullimit të projekt -raportit në sektor, ai mund ta ktheje projekt raportin e kontrollit

mbrapsht nepermjet protokollit me nje liste pyetjesh per Pergjegjesin e Sektorit te Kontrollit

Tatimor, por duke propozuar direkt dhe fillimin e masës displinore për personat që janë

përfshirë në etapat e qarkullimit të projekt-raportit dhe duke sqaruar në një takim dhe TP-in për

këtë kthim tjetër të projekt-raportit. Ne asnje rast nuk lejohet anullimi i nje lajmerim-kontrolli,

apo raport -kontrolli, pasi ka filluar zbatimi sipas procedurave tatimore dhe Manualit.

Ne rastet e kthimit te projekt raport-kontrollit detyrimisht duhet evidentuar dhe pergjegjesia e

personit qe nuk ka zbatuar detyren e tij. Per raste te perseritura per raport kontrolle te kthyera

ne vazhdimesi, Drejtori i Drejtorisë i propozon Drejtorit të Nj.T.M-së që te filloje ndaj

punonjesit tatimor procedurat per marrjen e mases disiplinore, sipas statusit te nepunesit civil.

Kur Drejtori i Drejtorisë vendos ta miratojë, atëherë ai duhet të:

- firmose akt-kontrollin (Formularët 2, 3, 5 të MKT-së);

- firmose njoftimin (Formularin 8 të MKT-së) dhe pastaj do ti kaloje dokumentet te

Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit, per ti plotësuar formularët për tu hedhur nga STI.

STI-ja do te kryeje llogaritjen automatike te gjobave dhe interesit dhe do te printoje njoftimet e

vleresimit.

- Per TVSH-ne, nje njoftim vleresimi TVSH-je

- Per tatimet e tjera, nje urdher pagese qe paraqet ne detaje arsyet e vleresimit dhe shumen

per tu paguar te tatimit, gjobes dhe interesit.

- Nje urdher-pagese, vetem per gjobat

Pergjegjesi i sektorit te Kontrollit do te marre masa qe Formularet e Rivleresimit te Deklarates

dhe/ose Formularet e Njoftimit te Gjobes te hidhen ne sistem per te nxjerre njoftimet perkatese

te vleresimit dhe pageses. Inspektori përkatës që ka kontrolluar hedh në formulari për STI

detajet e gjobes dhe interesit te vleresuar ne Formularin 8 të MKT-së dhe verifikohet prej

përgjegjësit të ZK-së. Përgjegjësi i sektorit pas plotësimit dhe të këtyre formularëve duhet t’ia

bashkangjise njoftimet e vleresimit dhe raport-kontrollit, te firmose Formularin 8 të MKT-së

76

per te vertetuar qe kjo pune eshte kryer dhe pastaj t’ia dergoje dokumentet Drejtorit të

Drejtorisë dhe Drejtorit të Nj.T.M-së, të cilët duhet të kryejnë veprimet e mëposhtme,

respektivisht sipas funksionit që mbajnë.

Drejtori i Drejtorisë duhet të:

- Miratojë njoftimet e vleresimit dhe te pageses kundrejt Formulareve te Rivleresimit te

Deklarates dhe Formularit 8 të MKT-së;

Drejtori i Nj.T.M-së duhet të:

- Miratoje dhe firmose njoftimet e vleresimit dhe te pageses qe jane nxjerre nga STI-ja;

- Firmose Formularin e Njoftim-Vleresimit te Tatimpaguesit (Formular Kontrolli 9 të

MKT-së) dhe do t’ia dergoje gjithe dokumentet protokollit/arkives.

Protokolli/arkiva do te fotokopjoje dokumentet dhe pastaj do te shperndaje vleresimin sipas

procedurës së prezantuar në pikën 6.5.4. më poshtë.

5.6. Njoftimi i tatimpaguesit për rezultatet e kontrollit

TP-i duhet të marrë njoftim për detyrimin që ka rezultuar nga kontrolli që i ka kryer Nj.T.M-ja

brenda një periudhe kohore ashtu si përcaktohet në ligjin e procedurave tatimore. Pas marrjes

se projekt Raport-Kontrollit të miratuar dhe njoftim-vleresimeve perkatese, Zyra e Protokollit

të Nj.T.M-së ka përgjegjësinë te pergatite kopjen per ta shperndare në adresim të TP-it.

Datë e marrjes së njoftimit të vlerësimit për detyrimet, vlerësohet dita e dhjetë pas dorëzimit të

njoftimit në shërbimin postar. Përgjegjësia për mosmarrjen në kohë të njoftimit të dorëzuar në

shërbimin postar është e tatimpaguesit, i cili është i detyruar të deklarojë adresën e saktë, që të

sigurojë marrjen në kohë të njoftimeve nga shërbimi postar.

5.7. Kur është momenti i kundërshtimeve nga tatimpaguesi?

Raporti i kontrollit nenshkruhet nga grupi qe ka kryer kontrollin. Kur gjate perpilimit te raportit

te kontrollit dhe deri ne momentin e leshimit te njoftim-vleresimit nuk eshte arritur te

sheshohen pretendimet e tatimpaguesit te kontrolluar, ai mund te mos e nenshkruaje raportin

dhe paraqet verejtjet perkatese, ne nje aneks bashkengjitur raportit me shkrim duke vene perbri

emrit te tyre ne raport, shenimin "shih observacionin" .

Kontrollori dhe të tjerë pjesmarrës, në takimin pajtues, pasi i shqyrtojnë pretendimet e

tatimpaguesit, i rikthehen edhe nje here vleresimit te tyre duke reflektuar me shkrim ne nje

aneks te vecante te raportit te kontrollit, mbi pretendimet e tatimpaguesit. Ne kete vleresim

kontrollori duhet te argumentoje teknikisht shkaqet, se perse nuk merren parasysh verejtjet e

bera dhe ne rast se ato merren parasysh ai duhet t'i evidentoje ato me shkrim. Pas kthimit te

pergjigjes ato i dorezohen per firmosje Pergjegjesit te ZK-së, të ZVK-së, te sektorit dhe

miratim nga Drejtori i Drejtorisë dhe Drejtori i Nj.T.M-së.

77

5.9. Procedurat e Apelimit Tatimor

Nëse observacionet e TP-it nuk merren në konsideratë nga stafi drejtues i kontrollit të Nj.T.M-

së, atëherë ai duhet ti drejtohet Drejtorisë së Apelimit Tatimor në DPT brenda 30 ditësh nga

marrja në dorëzim e njoftimit të vlerësimit të situatës së tij si efekt i kryerjes së kontrollit.

Apelimi tatimor nuk mund të shqyrtohet në një shkallë më të lartë të hierarkisë së apelimit pa qenë

shqyrtuar më parë nga shkalla më e ulët pararendëse, përveç rastit kur mosmarrja e vendimit për

rezultatin e apelimit brenda afatit 30 ditor (duke filluar nga data e protokollimit në DPT) dhe

mosdërgimi i tij tek tatimpaguesi, i jep të drejtën tatimpaguesit për t'u ankuar në shkallën tjetër

më të lartë të apelimit, pa paraqitur rezultatin e shqyrtimit të shkallës më të ulët të apelimit.

Drejtoria e Apelimeve Tatimore ka autoritetin e nevojshëm për të shqyrtuar apelimet që kanë të

bëjnë me vlerësimet tatimore, të paraqitura nga tatimpaguesit, përfshirë edhe të drejtën për të

kryer hetime, kontrolle dhe rillogaritje të detyrimeve tatimore duke patur të njëjtën të drejtë si

dhe Nj.T.M që ka përcaktuar detyrimin tatimor fillestar.

5.10. Procedurat e rikontrolleve tatimorë

Kryerja e rikontrollit tatimor duhet te behet e mbeshtetur rigorozisht ne kerkesat qe

parashtrohen ne ligjin “Per procedurat tatimore ne RSH”. Në rast ndryshimesh ligjore të kësaj

procedure do të zbatohet ndryshimi ligjor.

Paraprakisht duhet të merret edhe informacion nga njësia ligjore, për raste që TP-i që mendohet

të planifikohet për rikontroll mund të jetë në procedura apelimi apo procedurë gjyqësore.

Rezultati i kontrollit paraardhes, i kontabilizuar nga Dega e Tatimeve, e cila ka bere dhe

njoftimin e tatimpaguesit, i cili ka te drejten te njihet me keto detyrime nuk shfuqizohet nga

kryerja e rikontrollit, por për të zbatohen hapat e ligjit të procedures tatimore pas lëshimit të

Njoftim-Vlerësimit për detyrimet tatimore.

Per moszbatimin korrekt te procedurave tatimore nga Dega e Tatimeve per kete tatimpagues,

nga Drejtori i Drejtorisë duhet te dale pergjegjesia administrative per inspektoret dhe

Përgjegjësi i ZK-së, si dhe për Përgjegjësin e ZVK-së, qe kanë per detyre funksionale zbatimin

e procedurave tatimore për kontrollin duke ju referuar ligjit të procedurave tatimore. Në rastet

kur përgjegjësia rezulton direkt e përgjegjësit të sektorit, Drejtori i Drejtorisë informon

Drejtorin e Nj.T.M-së dhe bashkërisht vendosin për procedurën e vazhdimësisë.

Nëse një rikarakterizim i situatës fiskale ka ndodhur në vitet e mëparshëm, Përgjegjësi i

Sektorit të kontrollit mund ta shfrytëzojë këtë fakt të kryer në kontrollin e mëparshëm si një

orientim për të trajektuar verifikimin e fakteve aktuale duke u përqëndruar në problemet

kryesore.

78

E RËNDËSISHME: Raportet e kontrollit të mëparshme mund të ndihmojnë në trajektimin e procesit të

kontrollit dhe shmangies së dublimit të procedurave gjatë procesit të kontrollit. Nga ana tjetër,

mungesa e saktësisë nga kontrolli i mëparshëm mund të sjellë situata rikarakterizuese që janë të

pambështetura. Është i nevojshëm gjykimi për të përcaktuar nivelin dhe cilësinë e informacionit shtesë,

që do të jetë i nevojshëm për periudhën aktuale dhe kontrollori duhet të mbajë parasysh që faktet

shpesh ndryshojnë nga njeri vit në tjetrin. Gjithashtu, vendimet e shkallëve të apelimit administrativ dhe

gjyqësor, si dhe ndryshimet ligjore mund të mos kenë ngjashmëri me interpretimet e mëparshme.

Pasi Përgjegjësi i Sektorit të kontrollit ka përcaktuar që disa trajtime dhe interpretime fiskale

janë kryer saktë dhe kanë siguri ligjore për tu përdorur, atëherë në konsultim me Përgjegjësit e

zyrave dhe pas komunikimit me Përgjegjsin e Zyrës së Investigimit dhe Përgjegjësin e

Vlerësimit duhet të përcaktojë sasinë e informacionit shtesë që do të jetë i nevojshëm për

kontrollin aktual. Nëse një çështje është trajtuar e plotë në kontrollin e mëparshëm, sasia e

informacionit shtesë që do të përdoret për verifikim duhet të jetë e kufizuar. Në raste të tjera,

kontrollori do të ketë nevojë për të verifikuar fakte që nuk janë trajtuar apo referuar saktësisht

ligjit në kontrollet e kaluara.

Në varësi të këtyre vlerësimeve përcaktohet dhe nevoja që mund të dali për shtyrje të periudhës

së kontrollit.

Rezultati i kontrollit të mëparshëm mund të shfrytëzohet vetëm si një pikë fillestare dhe jo si

një bazë primare për një kontroll në vijim. Megjithëse kontrollorët duhet të përpiqen të

realizojnë trajtime konsistente nga viti në vit (për aq kohë sa tatimpaguesi vazhdon të kryejë

aktivitet në të njëjtën mënyrë), rikarakterizimet e mëparshme që nuk kanë qenë korrekte apo të

bazuara në burime informacioni të paplota dhe të pasakta nuk duhet të përdoren si pikë

referimi. Faktet për kontrollin aktual janë të pazëvendësueshme për tu përdorur gjatë kontrollit

pasi faktet janë të ndryshueshme nga njeri vit në tjetrin. Edhe nëse në kontrollet e mëparshme

nuk është protestuar apo apeluar nga tatimpaguesi, kontrollori duhet të shfrytëzojë faktet e

periudhës që kontrollohet, në vend të referimit në faktet e kontrolleve të mëparshme.

Kur përcaktimet e kontrollit nuk janë konsistente me periudha të mëparshme, duhet ti

spjegohet qartë arsyeja tatimpaguesit, pasi kontrollori e kryen rikarakterizimin për të arritur në

një përcaktim të saktë të situatës reale të deklarimit të tatimpaguesit për periudhën që

kontrollohet.

Përgjithësisht, kontrollet tatimore të mbetura pezull në vitet e mëparshme nuk mund të

parandalojnë kontrollin tatimor të fillojë kontrollin nga fillimi. Një observacion apo

kundërshtim me shkrim i tatimpaguesit nuk është cdo here një arsye për të shtyrë kontrollin.

Kontrollorët duhet ti spjegojnë tatimpaguesit që çdo vit duhet të bazohet mbi faktet

dokumentare konkrete të tij dhe duhet të përpunohen këto fakte dokumentare për t’ju përgjigjur

kërksave të legjislacionit fiskal.

79

KAPITULLI 6

6.1. Fuqitë që gëzojnë kontrollorët pas marrjes së vendimit për kontroll, si edhe gjithçka

që ata lejohet të kontrollojnë.

Pas caktimit të inspektorit nga Përgjegjësi i ZK-së me miratimin e Përgjegjësit të Sektorit, dhe

aprovimin e Drejtorit të Drejtorisë, ai ka të drejtë të kryejë detyrën e tij sipas referimeve ligjore

të mëposhtme.

E drejta e hyrjes në ambjentet e tatimpaguesit Për procedurë

Për TVSH

Për akcizat

Ligji i Proçedurave Tatimore,

Ligji për TVSH

Ligji për Akcizat

E drejta për të kërkuar regjistrime, marrjen e kopjeve dhe largimin e regjistrimeve Për procedurë

Për akcizën

Ligji për Proçedurave Tatimore

Ligji për Akcizat

E drejta e përgjithshme për të ushtruar kontroll Për procedurë Ligji i Proçedurave Tatimore

E drejta për të bërë vlerësime Për procedurë

Për akcizat

Ligji i Proçedurave Tatimore

Ligji për Akcizat

E drejta për të gjobitur tatimpaguesin Për procedurë

Për TVSH

Për tatimin mbi fitimin

Për tatimin në burim dhe tatimin

mbi të ardhurat personale

Për akcizat

Për përdorimin e dokumentacionit

fiskal

Për lojrat e fatit

Për kontributet e sigurimeve

Për taksat nacionale


Ligji per tatimin mbi te ardhurat



Ligji per tatimin mbi te ardhurat

Ligji i Akcizave

Kodi Doganor


Ligji per lojrat e fatit

E drejta e hyrjes dhe inspektimit nuk autorizon asnje punonjes te Nj.T.M-se, te hyje pa lejen

me shkrim te Drejtorit të Nj.T.M-së ne asnje ambjent e aq më pak në ambjente konsullore e

diplomatike apo perfaqesuesve me status te ngjashem te vendeve te huaja, po ashtu dhe ne

organizata nderkombetare qe gezojne imunitet ndaj investigimeve te tilla, sipas marreveshjeve

dypaleshe.

80

Kontrollori, gjatë zbatimit të detyrës ka një përgjegjësi dyfishe, si ndaj tatimpaguesit, po ashtu

dhe ndaj shtetit për të përcaktuar aftësinë tatimpaguese korrekte dhe për të mbajtur një qëndrim

të paanshëm për gjithë çështjet që i përkasin kontrollit tatimor.

Kontrollori do të vendosë se ku do të kryhet kontrolli. Me pak përjashtime, zakonisht kontrolli

kryhet aty ku mbahen librat e kontabilitetit dhe dokumentacioni justifikues i aktivitetit. Nëse

përfaqësuesit e aktivitetit nuk krijojnë kushtet e nevojshme për sigurinë, qetësinë, si dhe

kushtet minimale të kryerjes së shqyrtimit të dokumentacionit, atëherë kontrolli duhet të kryhet

në ambjentet e zyrës fiskale apo ato të Nj.T.M-së.

Kontrollori duhet të shkojë në ambjentet e TP-it aq herë sa ai të arrijë të kuptojë mënyrën e

zhvillimit të aktivitetit, si dhe të asistojë në procese të nevojshme për sqarim dhe informim.

Kontrollori duhet të vëzhgojë tipin e jetesës së TP-it apo ortakëve, si dhe drejtuesve të lartë të

shoqërisë.

6.2. Përgjegjësitë e inspektorit tatimor

6.2.1. Përgjegjësia profesionale

6.2.1.1. Marëdhëniet me eprorët.

Punonjësit e kontrollit duhet të reflektojnë standarde të larta të sjelljes me përgjegjësin e zyrës,

përgjegjësin e sektorit dhe Drejtorin e Drejtorisë dhe të Nj.T.M-së. Opinionet e kontrollorit

janë të pavarura, por ato duhet të jenë kurdoherë në përshtatje me standardet profesionale. Kur

një kontrollor apo përgjegjës ka një opinion ndryshe për një çështje profesionale, ai duhet ta

shprehë atë me shkrim duke bërë argumentimin ligjor.

6.2.1.2. Raportet ndaj paleve të treta.

Punonjësit e kontrollit duhet të jenë të saktë, të ndershëm dhe të paanshëm në raportimin e

kontrolleve të tyre profesionale dhe në gjykimet që i bëjnë palëve të treta duke përfshirë të

gjithë ata që marrin raportet vlerësuese dhe të tjeret.

6.2.1.3. Përgjegjësia për realizimin e programit.

Punonjësit e kontrollit janë përgjegjës përpara eprorit direkt për respektimin e planit të punës,

urdhërave të shërbimit dhe detyrave të caktuara prej tij në kuadrin e detyrave funksionale.

6.2.1.4. Përgjegjësia për raportet dhe opinionet.

Punonjësit e kontrollit kanë përgjegjësi profesionale per saktesine dhe vlefshmerine e

opinioneve dhe rekomandimeve te dhena ne raportet e kontrollit dhe programet e realizuara.

6.2.1.5. Përgjegjësia e moszbulimit të shkeljeve e parregullsive.

Punonjësit e kontrollit, sipas rastit kane pergjegjesi penale ose disiplinore kur nga kontrollet e

kryera me pas ne te njejtin TP dhe për të njejten periudhe te kontrolluar, zbulohen mashtrime,

81

mosraportime apo mospagime detyrimesh, te cilat vertetojne se raportet e tyre nuk kane qene te

sakta ose kane fshehur gjendjen.

6.2.1.6. Përgjegjësia për zhvillimin profesional.

Punonjësit e kontrollit duhet te bejne kujdes vete per zhvillimin e tyre profesional duke e

demonstruar nje gje te tille me raporte specifike per përgjegjësin e tyre.

6.2.2. Marëdhëniet me kolegët

6.2.2.1. Përcaktimi i rolit.

Punonjësit e kontrollit, kur punojne ne grup duhet te percaktojne dhe pershkruajne rolet dhe

pergjegjesite e tyre, parametrat dhe nivelet profesionale.

6.2.2.2. Marrëveshjet.

Punonjësit e kontrollit duhet te zbatojnë Marrëveshjet me TP-it, por pa shmangur asnjëherë

standartet dhe kërkesat e kontrollit tatimor, i cili bazohet vetëm mbi konstatimet nga inspektimi

në vend, si dhe kryqëzimi i informacionit.

6.2.2.3. Vlerësimi.

Punonjësit e kontrollit i nenshtrohen rregullisht rishikimit dhe vleresimit nga mbikeqyresit e

tyre apo perfaqesuesit e pershtatshem te drejtuesit njesise se auditit.

6.2.2.4. Praktikat.

Punonjësit e kontrollit duhet te perpiqen te mbajne dhe te demonstrojne nivelet me te larta te

sherbimeve profesionale.

6.2.2.5. Sjellja profesionale.

Punonjësit e kontrollit kane nje pergjegjesi edhe ndaj TP-ve, si dhe ndaj institucionit te tyre, qe

kontrollet e kryera prej tyre te reflektojne standarde te larta te sjelljes profesionale.

6.3. Detyrat e inspektorit tatimor

6.3.1. Prezantimi te shoqëria për fillimin e kontrollit

Kontrollorët, përpara se të fillojnë një kontroll duhet të njoftojnë pergjegjesin e zyres se tyre te

kontrollit, se as ata dhe as te afermit e tyre nuk ndikojne ne paanshmerine dhe objektivitetin e

kontrollit, ne dhenien e gjykimeve ne lidhje me tatimpaguesin qe do te kontrollohet. Kjo do te

thote, qe ne vazhdimesi, kontrolloret te informojne pergjegjesat e tyre, nese ndonje konflikt

potencial lind me vone.

82

Kontrollori ose grupi i kontrollit i ngarkuar per kryerjen e kontrollit ne perputhje me afatin e

percaktuar ne program, paraqitet ne shoqerine, qe do te kontrollohet dhe i paraqet drejtuesit te

saj njoftim –lajmërimin dhe programin perkates. Ne paraqitjen e programit pervec drejtuesit

kryesor mund te jene te pranishem edhe shefi i finances te shoqerise qe kontrollohet dhe

punonjes te tjere qe cmohet e arsyeshme nga funksioni që mbajnë në shoqëri.

Grupi i kontrollit merr shenim te gjitha problemet dhe shqetesimet qe ngrihen nga drejtuesit e

shoqerise dhe te punesuarit gjate paraqitjes se programit dhe pasi i sistemon ato i perfshin ne

procesin e verifikimeve.

6.3.2. Kryerja e kontrollit

Çeshtjet dhe metodat e diskutuara ne kete pjese jane te zbatueshme per kontrollet e plota dhe

vizitat fiskale. Kontrollori duhet te perdore gjykimin e tij per te vendosur per shkallen dhe

thellesine e testimeve te kryera mbi llogarite.

6.3.3. Faza fillestare e kontrollit

Prezantimi i kontrollorit te TP-i

Prezantimi i kontrollorit duhet te shoqerohet me paraqitjen e „Njoftim-Lajmërimit për

kontroll“, te protokolluar në Nj.T.M.

Kontrolli duhet kryer ne mjedisin ku tatimpaguesi zhvillon aktivitetin e tij, dhe kontrollori

duhet te vizitoje edhe njesi te tjera, gjithnje nese aktiviteti nuk kryhet vetem ne nje vend.

Kontrollori duhet te synoje gjithnje per grumbullim informacion me shume se sa TP ka te

regjistruar dhe deklaruar. Eshte e rendesishme qe kontrolli te behet kur personi i ngarkuar te

jete disponibel.

6.3.4. Intervista fillestare

Ne diten e pare te kontrollit, inspektori interviston perfaqesuesin e caktuar nga shoqeria.

Verifikimet e detyrueshme qe duhen perfshire ne kete interviste, do te zbatohen ashtu si jane,

ne Tabelen e Proçedurave Nr. 3 dhe ne Formular Raport Nr. 2 të MKT-së.

Ne nje ortakeri, sipas gjykimit të kontrollorit duhen intervistuar të gjithë ortakët. Nje vend të

veçantë zë intervista qe duhet të kryhet me drejtoret e kompanive, duke supozuar qe jane

drejtoret ata qe drejtojne biznesin. Ne keto takime duhet te sigurohet informacioni i

meposhtem:

Pershkrim i pergjithshem i shoqerise

Detyrat qe kryen secili pjestar i stafit ne ate shoqeri

Informacion i hollesishem lidhur me objektivat e shoqerise, ne menyre te veçante ne lidhje

me normen e fitimit, dhe format organizative dhe menaxheriale, qe ka zgjedhur shoqeria

per te arritur ato objektiva

Saktesimi i pikave te caktuara per informacionin e grumbulluar, i cili nuk perputhet me

informacionin e dhene

Percaktimi i informacionit shtese qe kerkohet dhe afatin kohor per sigurimin ketij

informacioni.

83

Me gjere problematikat qe duhen intervistuar nxirren nga pikat e programit te kontrollit, qe

inspektori ka per zbatim.

Pyetjet e bera dhe pergjigjet qe jepen duhet te shkruhen ne bllokun e shenimeve te kontrollorit,

qe do te formoje bazen e raportit te kontrollit dhe pasurimin e dosjes se kontrollit. Keto

shenime jane me rendesi, sepse ato mund te nevojiten ne gjykate me proven e shkreses ne

kohen e kontrollit dhe vete nepunesi mund t’i duhet t’ju referohet, ose te kerkoje vete t’ju

referohet atyre. Per me shume hollesi ne lidhje librat (shenimet) gjate ushtrimit te kontrollit

shih te KAPITULLI 14 i këtij Manuali.

6.3.5. Verifikimi i kontrolleve të brendshme

Gjate intervistes, kontrollori duhet te percaktoje shkallen dhe efektivitetin e kontrolleve te

brendshme ushtruar ne shoqeri. Per te bere vleresimin e efektivitetit te sistemit te kontrollit te

brendshem, kontrollori percakton elementet kyç te mjedisit te kontrollit, sistemet e

kontabilitetit dhe kontrollet e brendshme per te. Te Aneksi 3 dhe Aneksi 10 të MKT-së

egziston nje liste per çeshtjet qe sugjerohen per këtë hap të kontrollit.

6.3.6. Krijimi i opinionit mbi dokumentacionin nga inspektoret

Kontrolloret, pavaresisht se ne cilen zyre kontrolli jane duhet te bejne nje verifikim te llogarive

(kontabilitetit) per shqyrtim analitik paraprak per ato poste qe ata do te verifikojne ne menyre

te hollesishme. Kontrollori duhet ta kryeje analizen analitike te plotesimit se kontabilitetit hap

pas hapi me kqyrjen e dokumentacionit justifikues.

Analiza analitike behet per te krahasuar ate qe aktualisht eshte pasqyruar me çka duhej

regjistruar, duke u bazuar ne te dhena te tjera. Kur rezultati i analizes ndryshon nga çka ishte e

pritshme, kontrollori mund t’i investigoje keto diferenca te ndjeshme.

Analize analitike konsiston ne tre hapa:

Hapi 1. Percaktohet ç’fare parashikohet te zbulohet dhe ne ç’nivel jane te pranueshme

diferencat.

Hapi 2. Percaktohet niveli i regjistrimve /vetedeklarimeve

Hapi 3. Investigohen diferencat qe jane te papranueshme dhe mundesi evazioni.

Pasi percaktohen diferencat, kontrollori duhet te therrase drejtuesit e shoqerise ku ushtrohet

kontroll për ti dhënë spjegimet e nevojshme. Mosargumentimi ose mosdhenia e justifikimeve

bindes per diferencen e percaktuar, perben aresye te mjaftueshme per te nisur percaktimin e

bazes se vleresimit te tatimit.

6.3.7. Vlerësimi i rezultateve

Nga analizat e hollesishme mund te rrjedhin dy rezultate te mundshme:

1. Testi tregon se ka nje gabim dhe kontrollori duhet te shikoje shkakun e gabimit, te shohe per

ndonje gabim tjeter te mundshem dhe te beje vleresimin e efektit te gabimeve ne detyrimin

tatimor te deklaruar. Çdo pagese e pavleshme e zbuluar eshte tregues mashtrimi, i cili ka

nevoje per veprime te metejshme.

84

2. Testi vlereson efektin e plote te fshehjes se zbuluar ndaj detyrimit te deklaruar. Ka nje

numer metodash ne dispozicion, ku me gjere perdoret metoda e normës dhe metoda e

diferences mesatare.

Testet e kryera dhe rezultatet e tyre duhen regjistruar te detajuara ne dosjen e kontrollit per te

mundesuar mbeshtetje per cdo vleresim qe pason ne ndonje procedure te mundshme apelimi.

3. Në këtë drejtim inventari fizik është mjaft domethënës në testimin që kryen inspektori.

Është e nevojshme që të asistohet ne cdo rast kur behen inventaret fizike, me qellim qe te

sigurohemi nese numerimet jane kryer me korrektese dhe respektojne masat dhe procedurat e

kontrollit te brendshem te aplikuara nga shoqeria. Te procedohet ne sondazhe mbi sasite e

nxjerra prej personelit te ngarkuar me numerimin dhe koston e magazinimit.

Më tej duhet:

- te krahasohen sasite e vrojtuara me ane te sondazheve me skedaret e inventareve dhe me

shifrat qe ndodhen ne kontabilitet;

- te sigurohemi per pershtatshmerine e njesive te matjes dhe te numerimit te perdorur;

Per punimet ne proces:

- te krahasohet perberja e tyre me elementet qe dalin nga inventari;

- te krahasohet etapa e ecurise se tyre me dokumentet qe lejojne te ndiqet prodhimi.

Vleresimi i inventarit:

- te shqyrtohen elementet qe sherbejne per te vleresuar vleren bruto; per kete qellim ia vlen te

sigurohemi nese vleresimi i adoptuar per te percaktuar vleren bruto te sendeve nenkupton

vetem keto elemente, pa perfshire te tjere:

- çmimin e blerjes pa TVSH (kosto e blerjes),

- taksat doganore

- shpenzimet e sjelljes pa TVSH, d.m.th. shpenzimet qe jane bere per t'i cuar elementet e

inventarit ne vendin dhe ne gjendjen ne te cilen ndodhen,

- shpenzimet e drejtperdrejta te inventarizimit

- nese vleresimi eshte bere duke u bazuar ne cmimin real, ia vlen te shqyrtohen faturat e

furnitoreve per sendet ne fjale, me qellim qe te sigurohemi nese vleresimi i bere justifikohet

nga cmimi pa TVSH qe figuron ne keto fatura; i njejti verifikim do te behet edhe per te drejtat

doganore ose per shpenzimet e sjelljes qe u paraqiten te treteve. Per sa u takon shpenzimeve te

sjelljes qe rezultojne nga sherbimet e furnizuara prej shoqerise dhe shpenzimet e inventarzimit,

te shqyrtohen dokumentet e perpiluara nga kontabiliteti analitik dhe me ane te ketyre

dokumenteve, te shihet nese shpenzimet e perfshira ne vleren bruto te sendeve jane te

justifikuara;

- nese eshte perdorur per vleresim metoda e cmimit mesatar te ponderuar, te verifikohet nese

cmimi i mbajtur nuk eshte me i madh se cmimi i fundit i blerjes;

- nese vlerat mund te percaktohen per cdo artikull ose per cdo kategori, te sigurohemi nese u

jane permbajtur ketyre vlerave dhe se nuk eshte bere nje vleresim global i tyre

- nese eshte bere ndonje modifikim ne metoden e meparshme te vleresimit te perdorur duhet te

sigurohemi nese ky modifikim nuk prek rregullaritetin e bilancit dhe te percaktohet per kete

rast ndikimi mbi rezultatin.

- te sigurohemi nese, ndryshimi i gjendjeve eshte regjistruar per vleren bruto ne llogarine

"Ndryshimet e gjendjeve te lendeve te para" apo "Ndryshimet e gjendjeve te mallrave";

85

6.4. Barra e provës

Ka raste kur kontrollori nuk mund te vertetoje nese jane te plota shumat ne regjistrat e

kontabilitetit per llogarite e seleksionuara. Per te provuar qe te gjithe zërat jane hedhur,

kontrollorit i duhet te shfrytezoje burime te tjera. Eshte e nevojshme qe kontrollori te vere

gjykimin e tij ne veprim ne lidhje me llogarite, qe do te analizoje deri sa te arrije nje rezultat te

pranueshem.

P.sh; (për të testuar krahasimin midis të ardhurave dhe pronësisë së aktiveve nga aktiviteti i licensuar ose jo).

a) A rezulton që sipas të dhënave të aktivitetit ekonomik të mbulojë shpenzimet për të krijuar dhe rritur

pronësinë e aktiveve të trupëzuara e patrupëzuara, të aktivitetit dhe ato personale e familjare, të ortakëve e

drejtorit të shoqërisë, apo rezultatet ekonomiko-financiarë nuk e justifikojnë vlerën e kësaj pronësie?

b) A është pronësia mbi aktivet e pikes a) në pronësi të shoqërisë apo familjarëve të tyre? Në këtë rast duhet

shtrirë investigmi akoma më tej duke bashkëpunuar dhe me strukturat e Drejtorisë së Investigimit dhe

Inteligjencës.

Kur kontrollori kërkon të dhëna specifike është përgjegjësi e TP-it dhe jo e kontrollorit të

mbledhë informacionin dhe t’ja paraqesë kontrollorit. Kontrollori duhet te kryeje kontrollin e

dokumentacionit te prezantuar dhe jo te justifikoje mungesen e dokumentacionit të TP-it, ne

lidhje me te ardhurat apo shpenzimet. Dokumentacioni duhet te paraqitet prej TP-it ne ate

menyre qe kerkohet nga legjislacioni fiskal dhe ai kontabël dhe i tillë që i jep mundësinë

kontrollorit për të përcaktuar qartë përputhjen e dokumentacionit me atë që TP-i ka deklaruar

në Nj.T.M. Nëse librat e kontabilitetit dhe dokumentacioni tjetër fiskal nuk konsiderohen të

përshtatshëm ligjërisht nga kontrollori, atëherë mbetet në gjykimin e tij nëse mund të përdoren

plotësisht apo pjesërisht për të përmbushur kërkesat ligjore. Në këto raste nëse nuk bëhet

plotësimi me dokumentacion shtesë nga TP-i, atëherë kontrollori do ta diskutojë me

përgjegjësin e zyrës për të përdorur sipas kërkesave ligjore metodat indirekte dhe për të

improvizuar situatën reale të të ardhurave të realizuara prej TP-it.

6.5. Raportet financiarë

6.5.1. Raporte të analizimit të likujditeteve

Raportet financiare të kesaj kategorie matin kapacitetin e pagueshmerise se kompanise për të

paguar detyrimet dhe borxhet e saj.

Raporti korent (RK). Shpjegimi. Raporti midis gjithe aktiveve të periudhes me të fundit me gjithe detyrimet për t’u

shlyer për periudhat me të aferta.

RK = Aktivet korente / Detyrimet korente

Analiza. Kur ky raport rezulton 1:1 kjo do te thote se kompania ka 1 lek aktive per te mbuluar

cdo 1 lek detyrime korente. E mire per kompanine do te ishte nese raporti do te rezultonte sa

me afer raportit 2:1. Megjithate ky raport nuk llogarit kohen e marrjes dhe pageses se parave.

P.sh. nese gjithe faturat duhen paguar kete jave dhe inventari eshte aktivi i vetem, por nuk do te

mund te shitet deri ne fund te muajit, raporti korent tregon shume pak rreth mundesive te

kompanise per te mbijetuar.

86

Raporti i shpejte (RSH). Shpjegimi. Raporti midis gjithe aktiveve qe konvertohen shpejt ne (likujditetet) me gjithe

detyrimet korente. Vecanerisht perjashtohet inventari.

RSH= Para ne dore + Llogari bankare / Detyrimeve aktuale

Analiza. Ky raport tregon shtrirjen se derii ku ju mund të paguani detyrimet korente pa u

mbeshtetur në shitjet e inventarit. Pra sa shpejt mund t’I likujdoni faturat. Pergjithesisht, një

raport 1:1 është tregues I mire dhe ju thote se nuk ken ipse mbeshteteni në shitjet e inventarit

për të paguar faturat tuaja. Megjithese me pak se ne rastin e raportit korent edhe ky raport nuk

e merr parasysh kohen e marrjes dhe pageses se parave.

6.5.2 Raportet e sigurisë së kompanisë

Raportet financiare te ketij grupi jane tregues te cenueshmerise se biznesit ndaj rreziqeve. Keto

raporte perdoren shpesh nga kreditoret per te percaktuar aftesine e biznesit per te paguar

borxhet.

Raporti Mbulimit Borxhit (RMB)

Shpjegimi. Ky raport tregon se sa ja arrin qarkullimi i likujditeteve te mbuloje borxhet dhe nga

ana tjeter tregon dhe aftesine e biznesit per te marre nje borxh shtese.

RMB = Fitimi Neto + Shpenzimet ne natyre / Borxheve

Analiza. Ky raport tregon se sa munden fitimet të paguajne borxhet.

Huadhenesit shikojne te ky raport nese ka kompania qe u ka marre para borxh per t’ja u kthyer.

6.5.3. Raportet e përfitimit

Raportet ne kete grup matin afteine e biznesit per te realizuar fitime.

Raporti i Rritjes së Shitjeve (RRRSH)

Shpjegimi. Ky raport tregon perqindjen e rritjes (ose uljes) te shitjeve midis dy periudhave te

kohes.

RRRSH = Shitjet e ketij viti – Shitjet e vitit te kaluar / Shitjet e vitit te kaluar* * si periudhe shitje mund te merret dhe nje tremujor

Analiza. Shiko për një rritje të qendrueshme të shitjeve.Nese kostua e pergjithshme dhe

inflancioni jane ne rritje, atehere duhet te shikoni nje rritje ne shitjet tuaja te lidhur me kete

fakt. Nese jo, ateher ky raport tregon se cmimet tuaja nuk jane ne harmoni te lidhur me koston.

Raporti i Kostos së Mallrave të Shitura (KMSH)

Shpjegimi. Ky raport tregon perqindjen e shitjeve te perdorura per te paguar per shpenzimet qe

lidhen direkt me shitjen.

KMSH = Kostua e Mallrave te Shitura / Shitjet

87

Analiza. Nëpërmjet ketij raporti shiko për një rezultat të qendrueshem si një tregues qe

kompania po kontrollon tepricen bruto.

Raporti i Fitimit Bruto Kufi (FBK)

Shpjegimi. Tregues se sa fitim është realizuar për produktet pa marre në konsiderate kostot e

shitjes dhe ato administrative.

FBK = Fitimi Bruto / Shitje totale * Fitimi bruto = Shitjet - Kostua e Mallrave te Shitura

Analiza. Krahasoje me bizneset e tjera te te njejtes industri per te pare nese biznesi tuaj eshte

duke operuar me te njejtin fitim si duhet. Shiko kete tendence nga muaji ne muaj. Po rri njesoj?

Po permiresohet? Po çorientohet? A mjafton fitimi bruto ne biznesin tuaj per te mbuluar kostot

operative? A ka nje fitim bruto pozitiv per te gjitha tipet e produkteve?

Raporti i Kostove administrative me Shitjet (KA)

Shpjegimi. Ky raport tregon perqindjen e kostos se pergjithshme dhe administrative, kostos se

shitjeve me shitjet e kompanise.

KA = Kostua e Pergjithshme, Administrative dhe Shitjeve / Shitjet

Analiza. Shiko për një perqindje të vazhdueshme ose dhe ulje duke treguar qe kompania po

kontrollon shpenzimet e saj të larta.

Raporti i Fitimit Neto Kufi (FNK)

Shpjegimi. Ky raport tregon se sa fitime vijne nga çdo lek prej shitjeve.

FNK = Fitimi Neto / Shitjeve ne total

Analiza. Krahasimi me bizneset e tjera te te njejtes industri per te pare nese biznesi tuaj eshte

duke operuar me te njejtin fitim si duhet. Shiko kete tendence nga muaji ne muaj. Po rri njesoj?

Po permiresohet? Po çorientohet? Po beni aq shume shitje sa te mbani nje fitim te

pranueshem?

Raporte të tjera financiare gjenden në MKT.

6.6. Proces-verbali dhe akt-konstatimi

6.6.1. Eshte nje dokument ndihmes i kontrollorit qe sherben per te fiksuar shkeljet ligjore,

mangesite, evidentimi i evazionit apo shkeljet te disiplines financiare. Kontrollori eshte i

detyruar qe kur zbulon veprime te tilla, te mbaje proces-verbal me personat shkaktare dhe ato

qe cmohen se kane pergjegjesi per to.

Procesverbali mund te mbahet vec e vec, si dhe me te gjithe personat njeheresh qe jane te

perfshire ne te njejten shkelje. Ky veprim eshte ne vleresimin e kontrollorit, si dhe te

rrethanave konkrete.

Proces-verbali detyrimisht duhet te permbaje:

88

1. Daten dhe vendin e mbajtjes se procesverbalit.

2. Emrin e kontrollorit, qe e perpilon.

3. Objektin e procesverbalit.

4. Emertimin e sakte te shkeljes.

5. Dispoziten qe eshte shkelur.

6. Shumen e demit te rrjedhur (ne qofte se ka).

7. Personat qe cmohen se jane pergjegjes.

8. Shpjegimet e personit me te cilin mbahet procesverbali.

9. Nenshkrimet e kontrollorit dhe te personit me te cilin mbahet proces-verbali.

Proces-verbali si rregull mbahet ne momentin e konstatimit te shkeljes, vecanerisht kjo eshte e

detyrueshme kur objekt i procesverbalit eshte nje veprim evazioni fiskal. Proces-verbali i

dorezohet zyrtarisht personit me te cilin mbahet dhe ky i fundit eshte i detyruar qe brenda tri

dite-pune ta nenshkruaje ate ose te paraqese verejtjet perkatese. Ne rast se pas mbarimit te ketij

afati, proces-verbali nuk eshte nenshkruar, por as nuk jane paraqitur verejtjet, konsiderohet i

mireqene dhe kontrollori ben shenimet perkatese poshte emrit te personit (refuzon firmen, nuk

ka paraqitur verejtjet brenda afatit etj.).

Per te dokumentuar zbulimet e kontrollorit, bashkengjitur proces-verbalit duhet te jene:

a. Kopje qe eshte vertetim i origjinalit dhe qe eshte perfaqesim i vertete e korrekt i tij.

b. Ekstrakti, qe eshte kopje e vertetuar e nje pjese te caktuar te origjinalit, ku duhet treguar

edhe ciles pjese e ciles faqe te dokumentit origjinal i perket ekstrakti.

c. Fotografi, kaseta filmike, te cilat duhen vertetuar me proces-verbal ku te tregohet shkalla,

vendi dhe objekti.

d. Deklarate me shkrim nga nje prej punonjesve te tatimpaguesit, qe zbulon disa rrethana ne

mungese te dokumenteve apo qe kundershton dokumentet ekzistuese.

e. Deklarata shumuese, qe jane deklarata te perbashketa te bera nga disa individe per te njejten

ceshtje.

6.6.2. Akt-konstatimi eshte nje raportim i natyres se prezantimeve te fakteve lidhur me shkelje

dhe mangesi, te cilat marrin forcen e argumenteve qe perdoren ne nje proces-verbal. Ne cdo

rast, ky tip akti perdoret per fotografimin e nje konstatimi te caktuar duke argumentuar dhe

natyren e justifikimin ligjor me te cilin konstatuesi nuk eshte dakort.

6.7. Proçedurat e raportimit të kontrollit

6.7.1. Adresimi i projekt raportit

Projekt raporti duhet t'i adresohet dhe pales perfaqesuese te shoqerise qe eshte kontrolluar. Me

pale te interesuar kuptohen strukturat drejtuese te shoqerise apo personat qe ajo ka autorizuar

per ti perfaqesuar. Me dokumentet justifikuese duhet te njihen te gjithe palet e interesuar. Nje

person qe eshte perfshire ne nje shkelje apo parregullsi duhet te njihet me opinionin e

kontrollorit per kete dhe te kete dhene konfirmimin apo kundershtimin e tij nepermjet

dokumentit perkates, proces-verbalit.

Projekt raporti dorezohet perpara se te firmoset nga palet dhe perpilohet ne aq kopje sa jane

palet e interesuara dhe u lihen ne dispozicion atyre per nje periudhe ashtu si përcaktohet në

89

ligjin e procedurave tatimore per t'i studiuar dhe per te paraqitur opsionet dhe kundershtimet e

tyre rreth projektit te raportit.

6.7.2. Përpunimi i raportit të kontrollit

Nga takimi pajtues mund te mos arrihet ne nje mendim te perbashket midis paleve dhe

opinionet ose kundershtimet perfundimtare paraqiten pas hartimit dhe dorezimit te raportit

final.

Kontrolloret mbi bazen e kundershtimeve perkatese bejne modifikimin e raportit per problemet

per cilat eshte rene dakord dhe formulojne raportin final.

Ne raport duhet te behet arsyetimi i kundershtimeve te subjektit te kontrolluar, te cilat nuk jane

reflektuar ne raport dhe nuk jane marre parasysh nga kontrolloret gjate formulimit te raportit

final.

6.7.3. Adresimi i raportit final

Pas formulimit te raportit final, pergjegjesi i ZK-së ja prezanton pergjegjesit te Sektorit dhe ky

i fundit pas analizimit bën kthimin mbrapsht ose e konsideron të rregullt duke vendosur siglën

në çdo faqe të projekt raportit dhe informon në mënyrë të përmbledhur Drejtorin e Drejtorisë, i

cili ja prezanton bashke me nje informacion permbledhes konstatimet dhe konkluzionet, se

bashku me rekomandimet perkatese te Drejtori i Nj.T.M-së, i cili ben firmosjen e raportit final

dhe njoftim-vlerësimit suipas konkluzioneve të raportit final. Ky raport kontrolli final bashkë

me njoftim – vlerësimin i adresohen tatimpaguesit të kontrolluar.

Krahas subjektit te kontrolluar nje kopje e raportit të kontrollit i dergohet DKT-së, brenda pese

dite pune nga dorezimi i njoftim-vlerësimit në shoqërinë e kontrolluar.

6.7.4. Njoftimi i TP-it me rezultatet e kontrollit

Përgjegjesine për plotesimin e Njoftim-Vleresimit brenda afatit ligjor e ka Përgjegjesi i

Sektorit të Kontrollit, c’ka do të thotë brenda një periudhe nga 1-15 ditë pas dates që mban

Raport Kontrolli, i dorezuar me protokoll nga Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit. Pas marrjes

se Raport-Kontrollit të miratuar dhe njoftim-vleresimeve perkatese, Zyra e Protokollit të

Nj.T.M-së ka përgjegjësinë te pergatite kopjet e meposhtme per t’i shperndare ato.

- Per tatimpaguesin jo me vone se 1-15 dite nga finalizimi i raport-kontrollit (në rast të

ndyrshimeve ligjore ti referohemi ndryshimit më të fundit):

a. Kopje te raport-kontrollit (vetem) sipas Formularit Nr. 3 të MKT-së;

b. Njoftim-vleresimin origjinal (Formular Kontrolli Nr.9 të MKT-së) se bashku me

Njoftimin (et) e vleresimeve/pagesave te nxjerra nga sistemi i informatizuar.

c. Procesverbalet

- Për kontrollorin, qe ti vendose ne dosjen e tatimpaguesit

a. Formularin 3 të MKT-së, te Raport-kontrollit dhe gjithe dokumentationin shoqerues

b. Kopje te njoftim-vleresimit (Formular Kontrolli 9 të MKT-së) se bashku me Njoftimin

(et) e vleresimeve/pagesave te nxjerra nga sistemi i informatizuar.

c. Kopje te process-verbaleve

90

Nese nevojitet, përgjegjësi i sektorit të kontrollit mund te mbaje nje kopje te akt-kontrollit, por

kjo nuk eshte e detyrueshme dhe duke pasur parasysh se nje kopje e Raport-Kontrollit tashme

gjendet ne dosjen e TP-it .

6.7.5. Konstatime të shmangies së tatimit

Nese kontrollori veren se eshte praktikuar shmangia tatimore, e cila rezulton ne firo te te

ardhurave, ai keto fakte ia raporton Përgjegjësit të ZK-së dhe për dijeni Përgjegjësit të Sektorit

dhe Drejtorit të Drejtorisë. Kur shmangia tatimore ndodh per shkak te mangesive ne

legjislacion, kontrollori duhet te bej rekomandime per permiresime te legjislacionit, duke i

drejtuar keto sugjerime tek Përgjegjësi dhe Drejtori i Drejtorisë. Pas analizimit të propozimeve

dhe diskutimit, sugjerimet percillen zyrtarisht ne DPT.

6.8. Kërkesa për hartimin e Raportit të Kontrollit

Raporti i kontrollit ka qellim te informoje pergjegjesin e sektorit dhe Drejtorin e Drejtorisë dhe

të Nj.T.M-së si dhe perdoruesit e tjere potenciale. Nje renditje logjike e permbajtjes do t'i jape

lexuesit te raportit nje kuptim te plote te informacionit qe duhet paraqitur. Per te arritur kete

strukture, kerkesat e meposhtme jane orientimi i duhur per hartimin e nje raporti kontrolli.

6.8.1. Hyrja

Kjo duhet te percaktoje objektin e kontrollit, qellimin dhe periudhen e kontrollit, bazen ligjore

mbi te cilin mbeshtetet kontrolli si dhe prononcime te tjera qe kane te bejne me pershkrimin e

pergjithshem te tatimpaguesit. Ne kete pjese kontrollori evidenton zbatimin e detyrave te lena

nga kontrolle te meparshme, si dhe problematika te lidhura me plotesimin e Formularit Nr.4.1,

apo borxheve tatimore te cilat jane te pazgjidhura ende.

6.8.2. Përmbledhja

Kjo eshte pjesa me e veshtire e raportit dhe synon qe kontrollori duhet te konsolidoje rezultatin

e pergjithshem, zbulimet kyc, rekomandimet dhe kendveshtrimin e drejtimit. Ai duhet te jete i

formuluar ne paragrafe te shkurter dhe koncize. Eshte e rendesishme qe ky seksion te mos jete

me i gjate se nje-dy faqe dhe secila pike te jete:

- Me numer;

- Radhitur sipas rendesise;

- Perfaqesuese e trupit kryesor te raportit;

- I formuluar logjikisht dhe i qarte ne kuptimin e lexuesit.

6.8.3. Zbulimet

Ky seksion formon trupin kryesor te raportit dhe jep bazat per permbledhjen. Krahas renditjes

se zbulimeve, ndihmat vizive, sic jane diagramat, mund te jene shume te pershtatshme per

te theksuar apo permbledhur zbulimet kyc.

91

6.8.4. Komentet e përgjithshme

Ky seksion opsional mund t'i adresoje vezhgimet e kontrollorit apo ceshtjet e tjera te

pambuluara me pare.

6.8.5. Pozita aktuale

Edhe ky eshte seksion opsional dhe mund te jete nje mjet i vlefshem per menaxhimin, per te

treguar poziten aktuale te nje shoqerie nen investigim dhe te jape sygjerime per permiresimet e

ardhshme ne drejtimin e njesise.

6.8.6. Konkluzionet dhe rekomandimet

Konkluzionet duhet te jene nje permbledhje e shkurter e kontrollit te pergjitshem apo e

rishikimit dhe qendrimit te kontrollorit. Permbledhja e zbulimeve dhe rekomandimeve duhet te

jape nje mbulim te plote te raportit dhe per kete arsye, perfundimi ka nevoje vetem te reflektoje

pikat kryesore te tij.

6.8.7. Shtesat dhe formatimi i raportit

Kjo perfshin te gjithe materialin e nevojshem justifikues per te mbeshtetur dhe provuar

zbulimet e kontrollit.

Gjate hartimit te projekt raportit inspektori duhet të përfshijë përgjigjet e pyetjeve lidhur me:

a. Pamjen e jashtme

- Raporti i përfunduar a reflekton një imazh profesional?

- Pamja e jashtme a e tërheq lexuesin?

b. Gramatikën dhe përdorimin

- Gramatika e përdorur a është e saktë?

- Shenjat e pikësimit a janë të sakta?

c. Përmbajtjen dhe strukturën

- Përmbajtja a ka kuptim?

- A i jep struktura lexuesit një qartësi të vazhdueshme?

- A jane të grupuara në mënyrë efektive idetë?

- A është logjik prezantimi?

- A ka çdo dyshim një provë ligjore dhe të paanshme?

- A janë fjalitë të shkurtra dhe të thjeshta, apo janë të gjata dhe pa kuptim?

d. Mesazhin

- Objektivat e kontrollit a janë të deklaruara qartë?

- A janë përfshirë zbulimet, përfundimet dhe rekomandimet?

- A është i plotë mesazhi?

e. Parashtrimin e raportit

- A është raporti i drejtë dhe efektiv?

- A i thekson raporti zbulimet kryesore?

f. Thjeshtësinë e të kuptuarit

- A e jep fjalia idenë lehtësisht apo ka një problem në vetvete për shkak të strukturës së saj?

- A e përfshin trajtimin e temave kryesore fjalitë e raportit?

- A i përshtaten fjalitë njëra-tjetrës lehtë?

- A mund të eliminohen fjalët e përsëritura pa ndryshuar kuptimin?

92

6.8.8. Kërkesa të tjera për hartimin e Raportit të Kontrollit

Kur hartohet raporti i kontrollit, duhet te mbahen parasysh edhe kërkesat e meposhtme:

- Zbulimet duhet te paraqiten ne nje menyre te pakthyeshme dhe te qarte;

- Shprehjet e pasakta duhet te shmangen (duket, ne pergjithesi, ndonjehere, me sa duket), si dhe

shprehjet te tjera pergjithesuese, si dhe me kuptim abstrakt;

- Stil te sakte te te shprehurit;

- Shmangie te perdorimit te pyetjeve, apo shfaqjes se dukshme te njëanshmërisë;

- Klasifikimi i zbulimeve (ato te rendesishmet duhet te paraqiten ne prezantimin e

konkluzioneve);

- Shmangie te supozimeve apo hamendësimeve;

- Evidentim i zbatimit te detyrave dhe permiresimeve te arritura, qe nga kontrolli i fundit.

6.9. Koha që duhet të harxhohet për kryerjen e kontrollit

Sasia e kohës së harxhuar dhe kufiri i lejuar i përdorimit të saj nga inspektori janë të lidhura me

cilësinë e kontrollit. Koha e harxhuar në një kontroll duhet të llogaritet në varësi të

kompleksitetit të rastit, transaksioneve mjaft të shpeshta për tu verifikuar, kryqëzimeve të

domosdoshme të dokumentacionit, të cilat do të justifikojnë zbulimin tatimor dhe korigjimin e

deklarimit të tatimpaguesit, të të dhënave tekniko-profesionale specifike, që nuk janë trajtuar

nga kontrolle të mëparshme dhe përbëjnë një eksperiencë të panjohur, apo kur kontrollori ka

konstatuar situata të veçanta që nuk kanë precedent sqarues apo interpretues ligjorë të

mëparshëm.

6.10. Përdorimi i metodave indirekte

Herë pas here kontrollorët konstatojnë gjatë shqyrtimit të dokumentacionit të TP-ve regjistrime

të dyshimta dhe të paplota sipas kërkesave ligjore. Në këto raste kontrollori i duhet të veprojë

menjëherë dhe vendosmërisht për ta kapërcyer këtë pengesë. Nëse kontrollori nuk bindet për

aftësinë tatimpaguese të deklaruar nga TP-i, atëherë ai duhet të përdorë metoda indirekte.

Përdorimi i këtyre metodave indirekte është një mjet i fuqishëm në duart e kontrollorit dhe nëse

përdoret efektivisht do të shërbejë si një inkurajim për TP-in për ta mirëkuptuar dhe

mirëzbatuar ligjin.

Përdorimi i metodave indirekte, në zbatim të Nenit 36 të Ligjit “Për procedurat tatimore në

RSH” ka të bëjë me zbatimin e teknikave dhe llogaritjeve lidhur me fluksin e parasë,

ndryshimin e kapitaleve, sasinë e nivelit të shpenzimeve për jetën personale e familjare të

drejtuesve të shoqërisë.

E rëndësishme për një kontrollor është që fillimisht të renditë argumentimet ligjore, për ti

përshkruar në kërkesën e tij, se çfarë shkeljesh ka kryer tatimpaguesi që të justifikojë

përdorimin e metodës indirekte të rikarakterizimit të transaksioneve të tij.

Pas këtij argumentimi do të gjenden provat për të bërë këtë rikarakterizim të ngjashëm me

realitetin që pretendohet nga kontrollori.

93

KAPITULLI 7

7. Detyrimet që kanë personat e tretë për të dhënë informacion që lidhet me shoqërinë e

cila kontrollohet.

Me qëllim llogaritjen e sakte te detyrimeve tatimore, Nj.T.M perdor çdo burim te mundshem

informacioni te vlefshem. Personat fizikë dhe juridikë si edhe institucionet e ndryshme

qeveritare dhe të pavaruara janë të detyruar t’i japin organeve tatimore informacione te

ndryshme per percaktimin sa me te sakte te situates ekonomiko- financiare te TP-it, për

marëdhënie financiare-ekonomike që kanë kryer. Ato jane gjithashtu te detyruar të lejojnë

punonjësit e autorizuar të Nj.T.M-së të shqyrtojnë të gjitha dokumentat, qe sherbejnë per

llogaritjen e sakte te tatimeve.

Detyrohen të japin informacionet e duhura, ne menyre automatike, pa kerkesen e organeve

tatimore, te gjitha subjektet e meposhtme:

1. Sistemi Gjyqësor, per te gjitha rastet kur tatimpaguesit pushojnë aktivitetin, shpërndahen,

ose pësojnë ndryshime thelbësore brenda kuptimit të Ligjit Nr. 7638, date 19.11.1992 “Për

Shoqëritë Tregtare”. Gjykatat njoftojnë organet tatimore për të gjitha vendimet qe marin lidhur

me mbylljen e veprimtarise, me shperndarjen e shoqerive si dhe me ndryshimet thelbesore qe

pesojne shoqerite (ndryshime te cilat ne baze te Ligjit ‘’Per shoqerite tregetare’’, njihen me

vendim gjykate), brenda 5 ditëve nga dita e marrjes se vendimeve. Kur bëhet fjalë për detyrime

tatimore te papaguara nga shoqerite te cilat kerkojne te cregjistrohen, gjykatat nuk mund të

nxjerrin një vendim përfundimtar derisa organet tatimore te vërtetojnë se jane paguar të gjitha

detyrimet tatimore. Gjykata dergon në organet tatimore nje kopje të Vendimeve Gjyqesore së

bashku me kërkesën e tatimpaguesit.

2. Organet Doganore jane te detyruara të shënojnë në fletën e zhdoganimit të importeve dhe në

fleten e doganimit te eksporteve numrin e identifikimit te tatimpaguesit sipas Certifikatës së

TVSH-së, kodin fiskal te tij, vitin dhe vendin ku është regjistruar tatimpaguesi. Ato jane te

detyruara te mos bejne veprime zhdoganimi e doganimi te mallrave kur tatimpaguesit nuk

paraqesin certifikaten e regjistrimit si tatimpagues dhe certifikaten e TVSH. Drejtoria e

Pergjithshme e Doganave, i dergon zyrtarisht Drejtorise se Pergjithshme te Tatimeve sipas

percaktimit te bere ne nje Akt - Mareveshje te lidhur midis dy Drejtorive te Pergjithshme, te

dhena analitike te tatimpaguesve qe kane kryer importe dhe eksporte gjate muajit. Ky

informacion duhet te permbaje domosdoshmerisht te dhenat identifikuese te tatimpaguesit si

emrin tregtar te tij, NIPT-in, vleren doganore dhe detyrimet tatimore te paguara ne Dogane. Te

dhenat e derguara jane te ndara per sejcilin tatimpagues dhe per cdo rreth.

3. Zyrat e Regjistrimit të Pasurive jane te detyruara te dergojne ne organin tatimor te rrethit

perkates, brenda dates 10 te muajit pasardhes nje liste te akteve te regjistrimit te pasurise e cila

permban llojin e pasurise qe tjetersohet, emrin e shitesit, tatimin e paguar (te mbajtur ne burim)

dhe vleften perkatese te pasurise se shitur apo te tjetersuar. Kjo liste permbledh si rastet e

kalimit te pronesise nepermjet shitjes, ashtu edhe rastet e dhurimit e te trashegimise.

94

Gjate një kontrolli te ushtruar tek nje TP, per te percaktuar ne menyre reale detyrimet e tij

tatimore, Nj.T.M mund të ketë nevoje qe te disponojë informacione te tjera shtese per te. Ne

kete rast, Nj.T.M, ka te drejte te kerkoje nga cdo person i trete qe ka marredhenie biznesi

direkte apo indirekte me tatimpaguesin, qe perkundrejt kerkeses me shkrim te organeve

tatimore, te japë informacionin qe i kerkohet.

Te gjithe personat e trete (perfshire ketu edhe bankat) jane te detyruar te kthejne pergjigje dhe

te japin informacionin e kerkuar nga organet tatimore brenda 30 ditesh nga data e kerkeses me

shkrim te organit tatimor. Date e kerkeses se organeve tatimore konsiderohet data ne te cilen

kerkesa eshte dorezuar nga ana e tyre ne poste apo tek personi i trete te cilit i kerkohet

informacioni (ne rastin kur kerkesa dergohet dorazi). Kur sistemi i mbajtjes se regjistrimeve

eshte i informatizuar, te gjithe jane te detyruar te japin informacionet e kerkuara nga Nj.T.M ne

menyre elektronike.

95

KAPITULLI 8

8. E drejta e shoqërive për të mos bërë objekt kontrolli dokumenta të veçanta për arësye

konfidencialiteti.

Ne zbatim te VKM Nr.380, date 31.05.2001 “Per sigurimin e informacionit te klasifikuar

“Sekret Shteteror” ne fushen industriale” institucionet shteterore, te cilat, per nevoja te

realizimit te detyrave duhet te hyjne ne maredhenie me subjekte shteterore, private, me

institucione kerkimore-shkencore etj., vendase ose te huaja per realizimin e projekteve dhe

planeve shkencore, teknologjike dhe ekonomike, qe kane lidhje me sigurine kombetare dhe

perbejne informacion te klasifikuar "sekret shteteror", duhet t'u kerkojne atyre "certifikaten e

sigurise industriale".

Te drejten per te leshuar kete certifikate e ka Drejtoria e Sigurimit te Informacionit te

Klasifikuar (DSIK) prane Keshillit te Ministrave.

Leshimi i certifikates behet pasi kryhet verifikimi i kontraktuesit.

Pervec kushteve te percaktuara me aktet e tjera normative ne interes te sigurimit dhe te

mbrojtjes se informacionit te klasifikuar "sekret shteteror", kontrata duhet te permbaje:

a. kerkesat e hollesishme per mbrojtjen e informacionit te klasifikuar "sekret shteteror", te

detyrueshme per kontraktuesin, si dhe pasojat ne rast shkeljeje;

b. nivelin e klasifikimit te kontrates, i cili duhet te jete i njejte me nivelin e informacionit te

klasifikuar "sekret shteteror", qe perfshihet ne kontrate;

Kur perfshihen me shume se nje nivel klasifikimi kontrata merr nivelin e klasifikimit me te

larte.

c. personat pergjegjes per mbikeqyrjen , inspektimin, trajnimin dhe keshillimin e personelit, i

cili merr pjese ne njohjen, ne zbatimin apo ne cdo faze tjeter qe lidhet me realizimin e

kontrates se klasifikuar.

Nga sa me lart kuptohet se gjithe c’fare do te jete objekt i kontrollit te Nj.T.M-së duhet te

marre ne konsiderate pikerisht ato dokumente te cilat perbejne sekret industrial apo pronesi te

tille industriale, e cila ka te beje me sekretin industrial te nje marke apo patente. Ne cdo rast te

kryerjes se kontrollit te produkteve qe jane nje marke e regjistruar si e tille ne Ministrine e

Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjitikës kontrolloret do te kene parasysh verifikimin e konsumit

te lendeve te para dhe materialeve ne ato sasi, qe nuk cenohet konfidencialiteti i sekretit

industrial.

96

KAPITULLI 9

9. Gjobat që zbatohen kur refuzohet paraqitja e dokumentacionit të kërkuar.

Si rregull, kontrollori eshte vete pergjegjes ne radhe te pare per masen e pranimit te tij ne

subjektin qe ai do të kontrollojë. Në momentin e njoftimit dhe gjatë gjithë procesit të kontrollit

duhet të prezantojë nje sjellje shoqerore dhe me edukate ne raport me shoqërinë e kontrolluar.

Aftesia per te degjuar eshte po aq e rendesishme sa edhe aftesia per te mos lejuar provokime.

Sjellja e kontrollorit duhet te reflektoje vetepermbajtje kur flet me përfaqësuesit e shoqërisë që

kontrollon, pavarësisht nëse janë të njohur ose ish- kolege.

Ai nuk duhet te prononcohet dhe as te jape gjykime personate per problemet qe kontrollon.

Çdo shenje paragjykimi dhe anshmërie duhet shmangur. Ai duhet te konsultohet me

përgjegjësin e tij ne rast se ka dyshime.

Refuzimi i shoqërisë per te pranuar nje kontrollor per kryerjen e kontrollit, si rregull duhet te

merret parasysh duke caktuar nje kontrollor tjeter. Vetem ne raste te vecanta kur pretendimet e

shoqërisë jane te tilla qe ne menyre te dukshme synohet shmangia e nje kontrollori, per shkak

te profesionalizimit te tij dhe qe ka per qellim fshehjen e te dhenave ose mbulimin e veprimeve

te parregullta, ose kur kerkesa nuk eshte e arsyetuar, Përgjegjësi i Sektorit nuk duhet te marre

parasysh kerkesen e subjektit.

Kur ka rezistence nga subjekti apo perfaqesues te tij kontrollori i ben te ditur se, vonesa ne

dhenien e informacionit, konsiderohet si mungese deshire per bashkepunim, rrit kohezgjatjen e

kontrollit, mundesine per penalizim sipas ligjit te procedurave dhe per pasoje pengesa per

kryerjen e aktivitetit ekonomik te TP-it.

Ne rast se, TP-i apo njesi te tjera te lidhura me te, te parashikuara ne ligjin “Per procedurat

tatimore ne RSH” gjate procesit te kontrollit nuk japin te gjitha informacionet e kerkuara

(dokumentat justifikuese, regjistrimet, etj), ne baze te Ligjit” Per Procedurat tatimore ne RSH”

konsiderohet shkelje, e cila pasi propozohet nga kontrollori me shkrim dhe pasi firmoset dhe

nga Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit dhe Drejtori i Drejtorisë i paraqitet Drejtorit të Nj.T.M-

së per zbatim.

Ne rast se, tatimpaguesi pengon kryerjen e kontrollit apo ben perpjekje per te ndaluar veprimin

e inspektorit direkt apo indirekt, vete ose nepermjet nje personi tjeter, ne baze te te Ligjit” Per

Procedurat tatimore ne RSH”, e cila pasi propozohet nga kontrollori me shkrim dhe pasi

firmoset dhe nga Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit i paraqitet Drejtorit të Nj.T.M-së per

vendosjen e gjobes.

Në rast të ndryshimeve ligjore zbatimi do të bëhet sipas këtyre ndryshimeve.

97

KAPITULLI 10

10.1. Shkëmbimi i informacionit me institucionet dhe të tretë.

Shkëmbimi i informacionit me insitucionet dhe organima dhe të tretë ka një rëndësi jetike për

saktësinë e përcaktimit të detyrimev tatimore. Në këtë kontekst, marrin rëndësi shfrytëzimi i

informacionit me gjithe ato institucione, shoqata, organizma vendsa dhe të huaj, administratat

homologe të vendeve të tjera, palë të treta etj., të cilët në bazë të kushteve të firmosura të

Marrëveshjeve ndër të tjera kanë detyrime dhe për shkëmbimin e informacionit.

Në këtë mënyrë duhet të funksionojë shkëmbimi i infromacionit dhe me ato institucione dhe të

tretë, sipas përcaktimit të Ligjit “Për procedurat tatimore në RSH”

10.1.1. Shkëmbimi i informacionit me doganat shqiptare

DPT i dërgon cdo muaj Nj.T.M-së, informacionin e plote per importet dhe eksportet e

realizuara nga TP-it e regjistruar ne këtë Degë. Si nje nder burimet me kryesore te

informacionit, eshte e domosdoshme qe ai te shfrytezohet gjate kontrolleve qe kryhen ne TP.

Nga ana tjtër, Nj.T.M merr informacion direkt nga doganat, për raste të ndryshme të këmbimit

të informacionit për saktësinë e deklaratave doganore të TP-ve të saj.

Me marrjen e informacionit mujor lidhur me veprimet doganore te TP-ve te juridiksionit, Zyra

e TI-së ben zberthimin e veprimeve doganore qe ka kryer cdo TP, duke i pasqyruar keto ne

skeda per secilin prej tyre dhe që gjenden duke klikuar në http://ctrl . Keto skeda, se bashku

me permbledhesen e derguar nga DPT siglohen nga Drejtori i Drejtorisë që mbulon këtë zyrë.

Këto të dhëna janë në dosjen e cdo TP-i, dhe vihen ne dispozicion te grupeve te kontrollit. Pra

cdo grup kontrolli apo kontrollor, para se te marre detyren per kontrollin e subjektit, duket te

kete domosdoshmerisht te dhenat mbi veprimet doganore te ketij subjekti. Grupi i kontrollit,

ben krahasimin e importeve apo eksporteve te derguara nga Drejtoria e Pergjithshme, me

importet apo eksportet qe ka deklaruar subjekti.

Në cdo rast afati i kthimit të përgjgjies nga njëri institucion t tjetri nuk duhet të kalojë 15

ditëshin, në zbatim të Kodit të Procedurave Administrative.

10.1.2. Shkëmbimi i informacionit me Degën e Thesarit

Informacioni qe merret nga Deget e Thesarit eshte nje nder burimet me te rendesishme per

kontrollin e rregullshmerise se derdhjes se detyrimeve tatimore nga TP-it. ZI merr ne menyre

kronologjike te dhenat nga Deget e Thesarit, per te gjitha likujdimet dhe xhirimet qe entet e

ndryshme buxhetore bejne ne favor te tatimpaguesve te cilet kane furnizuar mallra apo

sherbime per keto ente. Te dhenat ne Deget e Thesarit merren, si per likujdimin e investimeve

qe kane kryer entet buxhetore (zeri 05), po ashtu edhe per likujdimet e shpenzimeve operative

te bera nga keto ente (zeri 03). Azhornimi i të dhenave nga Deget e Thesarit behet te pakten

nje here ne jave. ZI regjistron kronologjikisht te gjitha veprimet e likujdimit ne regjistra te

vecante. Ne fund te muajit, keto te dhena ndahen dhe grupohen sipas TP-ve, te cilet kane bere

furnizimet, duke perdorur per kete qellim skeda personale.

http://ctrl/

98

Nxjerrja e te dhenave nga Dega e Thesarit, pasqyrimi i tyre ne regjistrin kronologjik dhe

hedhja e tyre ne skeden e cdo TP-i, qe eshte likujduar nga enti buxhetor per sherbimet apo

mallrat e shitura, kontrollohen dhe siglohen cdo muaj nga Kryetari i Deges. Ky i fundit,

organizon edhe rikontrolle, me qellim verifikimin e korrektesise se nxjerrjes se te dhenave dhe

pasqyrimit te tyre ne kartelen e cdo tatimpaguesi. Kartelat me te dhenat perkatese per cdo

tatimpagues, ZI ja dorezon cdo muaj me procesverbal te rregullt nëpërmjet siglës së Drejtorit të

Drejtorisë Pergjegjesit te Sektorit të Kontrollit.

10.1.3. Shkëmbimi i informacionit me Këshillin e Rregullimit të Territorit

ZI kërkon dhe merr te dhenat e Këshilli i Rregullimit të Territorit (K.RR.T.) se rrethit cdo

muaj mbi lejet e ndertimit te dhena nga ky organ ne muajit paraardhes. Te dhenat mbi lejet e

ndertimit qe u jepen shoqerive te cilat ndertojne apartamente banimi, do te pasqyrohen

domosdoshmerisht ne dosjen e sejciles shoqeri. Informacioni i marre nga KRT-ja nuk duhet te

kufizohet vetem ne lejet e dhena per shoqerite e ndertimit, por te merret edhe per lejet e dhena

per ndertime nga individet (vila private) me qellim verifikimin e metejshem dhe per nevoja

kontrolleve të tjera. Me keto institucione, bazuar dhe në Marrveshje bashkepunimi, jane te

detyruara te behen shkembime informacioni për gjithe parregullsite qe vijne nga mosplotesimi

i kritereve respektive prej TP-ve.

Përvec, informacionit periodik, ato mund te shkembejne informacion, sa here del e nevojshme

nje vcerifikim apo kryqezim informacioni. Ky shkembim kryhet nepermjet DPT-se, por

Nj.T.M mund te shkembeje korespondence dhe me KRRT-te e rretheve.

10.1.4. Shkëmbimi i informacionit me Zyrat e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

Te dhenat qe merren nga ZRPP-te perbejne nje burim te mire informacioni ne disa drejtime:

-Per kontrollin e derdhjes se tatimit mbi te ardhurat personale qe lidhet me kalimet e pronesise,

si nepermjet shitjeve, ashtu edhe nepermjet dhurimeve.

-Per verifikimin dhe kontrollin e arketimeve te pasqyruara nga shoqerite e ndertimit dhe qe

kane lidhje me apartamentet e banimit qe ato ndertojne.

ZRPP-të jane te detyruara ta dergojne ne Nj.T.M pa kerkesen e ketij te fundit. Në rastet kur

nuk dërgohet në Nj.T.M, por në DPT, atëherë kjo e fundit e dërgon menjëherë me shkresë

përcjellëse në dfestinacionin që i nevojitet për kryerjen e kontrolleve dhe kryqëzimeve.

ZI, per te gjitha shitjet e apartamenteve te kryera nga shoqerite e ndertimit, ja kalon

informacionin zyrtarisht dhe ne menyre periodike Sektorit të Kontrollit dhe atij të Vlerësimit,

me qëllim kontrollin dhe verifikimin me vetëdeklarimin e TP-it. Per te gjitha kalimet e

pronesise nga individi ne individ, ZI verifikon derdhjen dhe kalimin ne llogarine e buxhetit te

tatimit perkates mbi te ardhurat personale nga kalimi i pronesise.

Përvec, informacionit periodik, ato mund te shkembejne informacion, sa here del e nevojshme

nje vcerifikim apo kryqezim informacioni. Ky shkembim kryhet nepermjet DPT-se, por

Nj.T.M mund te shkembeje korespondence dhe me ZRPP-te e rretheve.

99

10.1.5. Shkëmbimi i informacionit me SHNSH-në dhe shoqata të tjera

Informacioni me SHNSH-në do të kryhet në zbatim të kushteve të Marrëveshjes së bërë midis

Ministrisë së Financave dhe SHNSH-së. Këto kritere gjenden te “SHËNIMET INDUSTRIALE

PËR NDËRTIMIN”.

10.1.6. Shkëmbimi i informacionit lidhur me blerjet e kryera nga ndërmarrje publike

Disa TP te medhenj si Telekom sh.a, Kesh sh.a, Armo sh.a, Albpetrol etj. realizojne blerje

mallrash dhe sherbimesh nga subjekte juridike dhe fizike private. Te dhenat mbi keto

transaksione nuk mund te identifikohen nepermjet kontrollit neper Deget e Thesarit, pasi keto

subjekte nuk operojne nepermjet tij.

Per identifikimin e ketyre transaksioneve, ZI kerkon dhe merr informacion direkt ne keto TP.

Ky informacion duhet të permbajë te gjitha blerjet qe ka bere TP-i ne fjale nga te tretet.

Informacioni merret ne menyre zyrtare dhe kronologjike. Formati i informacionit duhet të

kërkohet në CD apo disketë, por në pamundësi do të merret ashtu si e jep TP-i. Vemendja

perqendrohet kryesisht ne furnizimet e medha qe kane lidhje me tenderat e shpallura nga keto

TP (KESH sh.a, Telekom sh.a, Albpetrol sh.a etj). Ndër të tjera, informacioni duhet te

permbaje gjithashtu edhe të dhënat e TP-it furnizues (emri i shoqërisë, NIPT-i etj), sasite e

mallrave dhe sherbimeve te furnizuara, cmimet e aplikuara dhe te ardhurat e realizuara.

Me pas, keto te dhena zberthehen nga ZI sipas vendit ku eshte i regjistruar TP-i furnizues. Per

te gjithe TP-it e DT-ve te tjera, informacioni i dergohet zyrtarisht deges se tatimeve te atij

rrethi duke pasqyruar ne kete informacion te gjitha te dhenat e domosdoshme, me qëllim që të

kryhet si kryqëzimi i informacionit midis shitësit dhe blerësit, por nga ana tjatër të nxirren të

dhëna para kontrollit, që do të nevojiten për kryerjen e kontrollit.

10.1.7. Shkëmbimi i informacionit me Shoqatën e Hidrokarbureve të Shqipërisë.

ZI perpunon cdo muaj te dhenat e meposhtme:

- verifikohen importet e bera nga tatimpaguesi per muajit perkates.

- verifikohen dhe kontrollohen te gjitha faturimet dhe shitjet mujore te tatimpaguesit.

Meqenese shoqerite e licensuara te tregtimit me shumice te karburanteve, kane pergjithesisht

edhe shoqeri te tregtimit me pakice te tyre (te cilat veprojne si shoqeri te pavarura nga shoqeria

e tregtimit me shumice), shitjet e muajit perkates ndahen ne dy grupe: shitje per shoqerine e vet

te tregtimit me pakice dhe shitje per te tretet.

- shitjet e bera per shoqerine e vet te tregtimit me pakice, pasqyrohen cdo muaj ne dosjen

perkatese dhe perdoren nga organi tatimor per: kontrollin e deklarimit dhe te derdhjes se

TVSH-se; per percaktimin e sakte te paradhenieve te tatimit mbi fitimin; per kontrollin e

bilancit dhe te rezultatit te subjektit.

- shitjet e bera per distributoret e tregtimit me pakice te karburanteve, pasqyrohen cdo muaj ne

kartelen e subjektit perkates. Te dhenat per blerjet e distributoreve te rretheve te tjera i

dergohen zyrtarisht deges se tatimeve te atij rrethi cdo muaj, ndersa te dhenat e blerjeve nga

distributoret e rrethit futen ne dosjen perkatese te tatimpaguesit dhe perdoren si per kontrollin e

deklarimit dhe te derdhjes se TVSH-se, ashtu edhe per kontrollin e tatimit mbi fitimin dhe

percaktimin e detyrimit tatimor ne forme paradhenie.

100

Ne te njejten menyre nxirren dhe perpunohen te dhenat edhe nga shoqeria “ARMO” sha, si

edhe nga magazinat e tregtimit me shumice qe kjo shoqeri ka ne disa rrethe te vendit. Edhe ne

kete rast, Deget e Tatimeve ne Fier dhe Mallakaster, si dhe Deget e Tatimeve ne rrethet ku kjo

shoqeri ka magazina te shitjes me shumice te karburanteve, nxjerrin, perpunojne shperndajne

dhe perdorin informacionin sikurse u sqarua me siper.

Megjithëse, sipas ligjit të ptocedurave tatimore këto institucione duhet të dërgojnë informacion

në mënyrë automatikenë rast mosdërgimi, SI&I duhet të kërkojë nëpërmjet korespondencës

zbatimin e kërkesës së ligjit, për shkëmbim të informacionit.

10.2. Kontrolli i ZI-së të Nj.T.M-së lidhur me shkembimin e informacionit per

shmangien e evazionit fiskal

Drejtoria e Investigimit në DPT kontrollon dhe mbikqyr sektoret dhe punonjesit ZI ne DT-ve.

Edhe në Nj.T.M, monitorimi teknik i ecurise se punes dhe zbatimi i orientimeve dhe detyrave

nga DPT pa hyrë në kopetencat e Drejtorit të Nj.T.M-së dhe Drejtorit të Drejtorisë. Per kete

qellim, organizon kontrolle te kesaj zyre dhe pergatit akt kontrollin perkates, duke propozuar

edhe masa ne rast moszbatimi te ligjeve, udhezimeve dhe rregulloreve perkatese.

10.3. Informimi i Nj.T.M-së për kontabël të miratuar apo ekspertë të autorizuar në rastet

kur konstatohet keqpërdorim i liçensave nga ana e tyre.

Sipas V.K.M. Nr. 150, date 31.03.2000, organizmi profesional rreth te cilit grupohen ekspertet

kontabel te autorizuar, ashtu sikurse percaktohet ne ligjin "Per tregtaret dhe Shoqerite

Tregetare", eshte Instituti i Eksperteve Kontabel te Autorizuar (IEKA), i krijuar ne baze te

Urdhereses te Keshillit te Ministrave Nr .1 date 02.10.1995 dhe regjistruar me Vendimin e

Gjykates te rrethit Tirane Nr. 3573 date 16.10.1998.

Auditues të huaj, persona fizikë dhe shoqëri të huaja të auditimit, që dëshirojnë të kryejnë

kontrollin ligjor të llogarive të shoqërive tregtare apo të organizatave ekonomike të tjera të

vendosura në Republikën e Shqipërisë, duhet të regjistrohen, paraprakisht, në listën e

ekspertëve kontabël të autorizuar.

Funksionet e ekspertit kontabel te autorizuar jane te papajtueshme me çdo angazhim

ose akt te natyres qe demton drejtperdrejte a terthorazi pavaresine ose ndershmerine e tij.

Pervec ndalimeve, kufizimeve dhe papajtueshmerive te percaktuara nga ligji "Per tregtaret dhe

shoqerite tregtare" funksionet e ekspertit kontabel te autorizuar jane te papajtueshme me çdo

post te punesuari, me çdo akt tregtie a ndermjetesimi, me çdo mandat tregtar, madje edhe

perfaqesimi gjyqesor ne ceshtjet qe interesojne klientet e tij, me çdo pune kontrolli ne nje

shoqeri, ne te cilen ai ka drejtperdrejte a terthorazi interesa personale dhe me çdo veprimtari

tjeter qe tenton ta beje te varur .

Ekspertet kontabel te autorizuar i permbahen me rreptesi sekretit profesional dhe zbatimit te

kompetencave e ndergjegjes profesionale, pavaresise morale dhe materiale. Ata jane te pavarur

nga administratat shteterore, por duhet te kene me to raporte miresjelljeje dhe te veprojne me

ndershmeri te plote ne marredheniet profesionale me perfaqesuesit e ketyre administratave.

101

Punimet e kryera nga ekspertet kontabel ne ushtrimin e profesionit te tyre shperblehen nga

personat, ose shoqerite e interesuara. Per keto punime lidhet nje marreveshje me shkrim qe

percakton natyren e misionit, punimet per t'u kryer dhe kushtet e shperblimit.

Shpenzimet e veçanta per udhetim e dieta, te kryera nga ekspertet kontabel te autorizuar per

llogari te klienteve te tyre, paguhen nga keta te fundit jashte honorareve.

Shuma e honorareve te anetareve te institutit vendoset ne marreveshje me klientet, por me

respektimin rregullave te percaktuara sipas normativave ligjore e nenligjore.

Shuma e honorareve duhet te jete e arsyeshme dhe te perbeje shperblimin e drejte te punes a te

sherbimeve te kryera, si dhe te veshtiresise teknike te çeshtjeve per t'u zgjidhur, duke pasur

parasysh cilesine e tyre, titullin, emrin e mire dhe pergjegjesine morale e materiale te ekspertit.

Honoraret nuk mund te caktohen ne asnje rast ne varesi nga rezultati financiar i klientit dhe

nderhyrjes se eksperteve. Honoraret paguhen në të holla dhe përjashtojnë cdo shpërblim tjetër.

Cdo shkelje e ligjeve dhe akteve nënligjore e rregullave dhe e standarteve profesionale, cdo

neglizhencë e rëndë e cdo fakt që bie në kundërshtim me bindjen ose nderin, të lejuara nga një

ekspert kontabël i autorizuar, person fizik apo shoqëri përbën një faj të ndëshkueshëm nga një

masë disiplinore ose penale dhe kur këto shkelje, neglizhenca apo akte, nuk lidhen me

ushtrimin e profesionit. Kur shkeljet përbëjnë vepër penale zbatohet Neni 168 i Kodit Penal.

Vendimet per pezullimin e perkohshem ose fshirjen nga lista e te eksperteve kontabel te

autorizuar publikohen ne nje buletin zyrtar te njoftimeve civile e tregtare. Publikimi i

vendimeve behet pa treguar motive.

Nj.T.M, e cila ka nen administrim shoqerite me te medha te vendit mund te vendose kontakte

me IEKA-n per nje korespondence periodike lidhur me menyren dhe cilesine e zbatimit te

detyrave qe ju ngarkon ligji eksperteve kontabel te autorizuar.

Kjo korespondence duhet ti sherbeje Pergjegjesit te sektorit te Kontrollit te Nj.T.M-se per tu

informuar per gjithe ato raste kur gjate kontrollit ka dyshime se raporti i ekspertit kontabel te

autorizuar ka gabime apo ka prezantuar informacion qe mbulon nje deklarim joreal dhe qe nuk

eshte ne perputhje me misionin e ekspertit. Pergjegjesit e ZK-ve do te hartojne per

Pergjegjesin e Sektorit ne menyre periodike mujore raporte informative per gjithe ekspertet

kontabel te autorizuar qe jane konstatuar me parregullsi apo fshehje te parregullsive te

llogarive te shoqerive qe ju kane bere ekspertizen.

Ky azhornim do te behet dhe per TP-it qe jane nen administrimin e Nj.T.M-se, por jane te

regjistruar ne DT-ve ne rrethe.

102

KAPITULLI 11

11. Përdorimi i informacionit të Nj.T.M-së drejtuar DT për verifikime. Kryqëzime

informacioni dhe kryerje kontrolli. Përdorimi i informacionit kur vjen nga jashtë

Nj.T.M.

11.1. Procedura e përdorimit të burimeve të informacionit të Nj.T.M-së për DT për

verifikime, kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli

Nëse per çështjen qe kerkon verifikim eshte e nevojshme te kryhet një vizitë specifike në DT-

ve pritëse, kujtesës i duhet vënë shënimi ‚Urgjent’ dhe kopja duhet të mbahet në dosjen e

tatimpaguesit dhe kontrolli tatimor të mos mbyllet derisa të merret një përgjigje.

Kur kerkesa mban shenimin urgjent, pasi të merret ajo duhet t’i përcillet Kryetarit të DT-ve

pritëse i cili shqyrton aresyen e urgjences, dhe nëse ka kontrollor ne dispozicion, autorizon nje

kontroll te kufizuar. Nese nuk ka kontrollor ne dispozicon, kerkesa trajtohet në planin e

kontrollit të muajit pasardhës, dhe nderkohe njoftohet Nj.T.M, qe ka bere kerkese duke i kthyer

kujtesen.

Nese Nj.T.M qe ka bere kerkesen kerkon informacion ne menyre urgjente, Kryetari i DT-ve qe

ka marrë kërkesën ben shperndarjen e burimeve qe ka ne lidhje me kerkesen e bere.

Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit te Nj.T.M-së, i kërkon homologut perkates te nje DT tjeter

kur ndonje kerkese urgjente nuk i është pergjigjur brenda 30 diteve. Pergjegjesi i Sektorit te

Kontrollit te Nj.T.M-së, qe ka bere kerkesen, i kerkon me telefon homologut respektiv te nje

DT-ve, te jape arsyet perse nuk i eshte dhene informacion per te cilin ka bere kerkese dhe nese

aresyeja nuk i duket bindese, i raporton me shkrim Drejtorit te Kontrollit Tatimor.

Kur është verifikuar kërkesa për transaksion, Kryetari i DT pritëse do të njoftojë Drejtorin e

Nj.T.M-së për rezultatet duke kthyer kopjen e kërkesës për verifikim ku janë shënuar zbulimert

e kontrollit. Kërkesa fillestare do të lihet në dosjen e TP-it.

Nëse përgjigja për pyetjen tregon se ka një pagesë më të ulët tatimore, Drejtori i Nj.T.M-së

duhet të nisë një vizite fiskale.

11.2. Procedura e përdorimit të informacionit kur vjen nga jashtë Nj.T.M-së

Kur merret informacion nga jashte Nj.T.M-së, Drejtori i saj e drejton këtë informacion per t’u

klasifikuar nga ZI-ja. Informacioni regjistrohet ne nje regjister qe mbahet per kete qellim dhe

se fundi vendoset ne dosjen e TP-it. Ne rastet kur informacioni eshte specifik dhe qe mund te

atribuohet, identiteti i burimit te informacionit duhet te mbrohet.

Regjistri mban daten e marrjes, klasifikimin (urgjent/rutine) dhe veprimin qe ndermerret.

Drejtori i Nj.T.M-së ka per detyre te kontrolloje regjistrin çdo jave dhe te ndjeke punen ne

103

lidhje me informacionet qe ka marre, por per te cilat nuk eshte ndermarre ndonje mase, per

rastet qe jane klasifikuar si urgjente.

Nese informacioni eshte anonim, ose i paspecifikuar, ai hidhet ne dosjen e TP-it per tu trajtuar

në kontrollin e radhës.

Nëse informacioni është specifik dhe për dijeni direkt te Drejtori i Nj.T.M-së, ky leshon

autorizim per vizitë të veçantë per te bere verifikimin e atij informacioni.

Ne rastet kur informacioni eshte specifik dhe qe mund te atribuohet, ai duhet te klasifikohet si

urgjent dhe Drejtori i Drejtorisë merr miratimin nga Drejtori i Nj.T.M -së duhet te autorizoje

nje vizitë fiskale tematike, per te verifikuar informacionin e dhene.

Nese informacioni rezulton te jete i sakte, Drejtori i Drejtorisë merr miratimin nga Drejtori i

Nj.T.M -së dhe mund te leshoje autorizim per vizite fiskale ose kontroll te plote, kjo nese risku

per te ardhurat justifikon kohen e kontrollit. Nese fillon kontrolli i plote, database-i i TP-it

pasurohet me nje dokument te informatizuar te te dhenave te atij TP-i.

Në rastet kur informacioni lidhet me TP-it, që janë objekt i zbatimit sipas Marreveshjeve

nderkombetare te perfunduara nga vendi jonë, ato duhet ti kalohen per shqyrtim DPT-së.

Nese te ardhurat qe rrezikohen jane te konsiderueshme, Drejtori i Nj.T.M-së ja kalon çeshtjen

për ndjekje edhe Drejtorisë së Investigimit në DPT per veprime më të gjera dhe të shpejta, qe

duhen shqyrtuar prej saj.

Dhenesit te informacionit i behen te ditur rezultatet e veprimeve te ndermarra sipas

informacionit te dhene prej tij duke ruajtur konfidencialitetin vetem per ate informacion per te

mbrojtur tatimpaguesin dhe ai shperblehet sipas rezulatit te informacionit qe ai ka dhene per

Nj.T.M-në dhe ne perputhje me pjesën e ligjit të procedurave tatimore, qe ka administrata

tatimore per shperblime per dhenie informacioni. Është e detyrueshme qe burimi i

informacionit te ruhet gjithe kohen.

Përgjegjësi i Sektorit informon Drejtorin e Drejtorisë për zgjedhjen e kontrollorit/ve qe do te

ushtroje kontroll te kufizuar. Kontrollori le takim ne ambjentet e shoqërisë dhe ben verifikimin

e informacionit qe ka marre, sipas procedurës për kryerjen e kontrollit.

Informacioni qe merret dhe rezultati i verifikimeve regjistrohen ne Nj.T.M, dhe çdo muaj i

raportohet linjës funksionale në DPT ne lidhje me informacionin e marre se bashku me hapat e

ndermarra dhe rezultatin e tyre.

Drejtori i Nj.T.M-së raporton veçmas per çdo lloj informacioni te klasifikuar si specifik, nese

per te nuk eshte ndermare veprim brenda 30 diteve.

104

KAPITULLI 12

12. Risku i deklarimeve jokorrekte, mashtrimi nga tatimpaguesit dhe kontrolli.

Një rrezik i vazhdueshëm për administratën tatimore është i lidhur me përpjekjet e TP-ve për të

fshehur të ardhurat tatimore, apo fshehjen e transaksioneve të ndryshme për t’ju shmangur

zbatimit të ligjit. Disa TP do të donin të minimizonin aftësinë e tyre tatimpaguese dhe mund ti

interpretojnë ligje të caktuara në një mënyrë që nuk i orienton në pagesën korrekte të tatimeve

që ju përkasin sipas ligjit. Kjo mënyrë të vepruari e tyre nuk do të thotë domosdoshmërisht se

kemi të bëjmë me mashtrim.

Mashtrimi tatimor është faktikisht një veprim që nuk ecën në rrugën e zbatimit të ligjit, por të

anashkalimit apo shkeljes së tij duke lënë jashtë deklarimit transaksionet që TP-i kryen me të

tjerë, si për blerjen dhe për shitjet. Kjo lidhet dhe me faktin se TP të tjerë mund të mos mbajnë

regjistrime kontabile të rregullta, ose kundërshtojnë të zbatojnë ligje të caktuara janë klientë

apo furnitorë të shoqërisë që administrohet nga Nj.T.M-ja.

Shpesh dallimi midis keqinterpretimit të një ligji dhe mashtrimit tatimor nuk dallohet aq qartë.

Përgjithësisht, faktet e mashtrimit tatimor nuk mund të gjenden në regjistrimet e TP-it, pasi ato

kanë pikërisht difektin e mosparaqitjes së tyre.

Kontrollori duhet të jetë i vëmendshëm në rastet e mashtrimit tatimor.

Disa tregues janë:

- TP që kanë raste përsëritje të deklarimeve jokorrekte apo fshehjeve të transaksioneve;

- mungesë vullneti e TP-it për t’ju përgjigjur pyetjeve të kontrollorit;

- TP-i që bën kërkesë për shtyrje të kryerjes së kontrollit disa herë në vazhdimësi;

- mungesa apo shkatërrimi i regjistrimeve fiskale;

- pagesa të larta të stafit drejtues të shoqërisë;

- regjistrime kontabile të mbajtura në kundërshtim me ligjin;

- mungesë kontrollesh për periudha mbi 1 vjeçare;

- përzierje e aktiveve personale të pronarit apo ortakëve me ato të shoqërisë;

- disa llogari bankare për të njëjtin qëllim;

- transferime shumash të mëdha likujditetesh pa qëllime fitimprurëse;

- transaksione me lekë në dorë të pjesës më të madhe të veprimeve të shoqërisë;

- pagesat e pagave të personelit, me lekë në dorë;

- deklarime me vonesë të TVSH-së e tatimeve të tjera;

- pagesa në vazhdimësi me vonesë të kreditorëve dhe punonjësve;

- borxhe të larta në vazhdimësi;

Prezenca e njërit prej treguesve të mësipërm, por dhe parregullsive të tjera të ngjashme nuk

provon se kemi të bëjmë me mashtrim, apo ka ndodhur një rast mashtrimi.Megjithatë, këto

tregues mund të nxitin kryerjen e vizitave fiskale apo vizitave të veçanta. Këto vizita mund të

ndihmojnë kryerjen e kontrolleve sa më të plotë dhe me efekte për Nj.T.M-në.

105

Gjithsesi, kur kontrollori dyshon për mashtrim tatimor duhet menjëherë të njoftojë Përgjegjësin

e Sektorit dhe Drejtorin e Drejtorisë, për të ushtruar kopetencat ligjore për rikarakterizim te

transaksioneve te kryera nga ana e tyre gjate nje periudhe tatimore te caktuar, sipas

përcaktimeve të Nenit 36 të ligjit të procedurave tatimore.

Në çdo rast veprimet e kontrollit tatimor duhet të ndjekin rigorozisht procedurat ligjore dhe ato

nënligjore sipas Udhëzimit, që trajton rikarakterizimet e transaksioneve të TP-ve që mashtrojnë

apo bëjnë deklarime jokorrekte në raport me legjislacionin fiskal.

106

KAPITULLI 13

13. Legjislacioni për ngrirjen e aktiveve dhe zbatimi i tij nga Nj.T.M

Në vendin tonë, aktualisht nuk egziston legjislacion që i jep autoritet administratës tatimore për

ngrirjen e aktiveve (apo sekuestrimin e tyre) gjatë procesit të kryerjes së kontrollit.

Administratat në shumë vende të tjera e kanë këtë mundësi, por vetëm nëse egziston rreziku

potencial që tatimet nuk do të paguhen asnjëherë. Raste të tilla trajtohen si një krim tatimor dhe

merren masat përkatëse që përmbajnë procedurat tatimore të tyre.

Megjithatë, sipas Ligjit “Për procedurat tatimore në RSH”i ndryshuar, përcaktohet se pas

zbatimit të masave të buta në detyrimin e TP-it për derdhjen e detyrimeve tatimore dhe gjobave

të rezultuara nga kontrolle tatimore apo vlerësime të tjera merren masat shtërnguese për

detyrimin me forcë të TP-it për pagesën e detyrimeve dhe gjobave.

Në rastet kur gjithë masat shtërnguese për arkëtimin e detyrimeve dhe gjobave nuk janë

arkëtuar, atëherë policia tatimore e thirrur për mbështetje zbaton aktin zyrtar të Drejtorit të

Nj.T.M-së për sekuestrimin e aktiveve të TP-it.

Sekuestrimi i pasurisë ndjek këtë rradhë:

- aktivet e qëndrueshme të patrupëzuara;

- aktivet e qëndrueshme të trupëzuara.

Aktivet e sekuestruara si më sipër u nenshtrohen dispozitave te ligjit “Per kundravajtjet

administrative”, i ndryshuar. Nëse masat e mësipërme nuk mjaftojnë për mbledhjen e

detyrimeve tatimore, Drejtori i Nj.T.M-së ndërmerr masat e mëposhtëme:

- bën denoncim në organet e Prokurorisë në bazë të Kodit Penal;

- kërkon nga organet përkatëse të bllokojnë transferimin e pasurive të tatimpaguesit;

Në të gjitha rastet Nj.T.M mund të kërkojë fillimin e proçedurave të falimentimit si kreditor i

interesuar, në mbështetje të ligjit ‘‘Për falimentimin”.

Kur ka shkëmbim informacioni me vende të tjera apo asistenca të ndryshme të çdo lloji është

mjaft me vlerë për strukturën e kontrollit të Nj.T.M-së të dijë nëse vendi respektiv ka në

legjislacionin e tij ngrirjen e aktiveve në momentet e pëshkruara më lart. Në këtë drejtim një

vlerë të madhe marrin kushtet e Marrëveshjeve për shmangien e taksimit të dyfishtë.

107

Vendet e BE-së kanë detyrimin, sipas Direktivës 2001/44/EG të japin ndihmën e tyre për

ekzekutimin e kërkesave nga vende të tjera, nëse kjo kërkesë është një vendim gjyqësor.

Kështu, nëse administrata tatimore shqiptare disponon informacionin se nj shoqëri greke ka

aktive në Itali (të dy vendet janë anëtarë të BE-së) mund të ketë shanse që tatimet e papaguara

në Greqi mund të mblidhen në Itali.

Shembull

DPT dërgon informacionin te administrata tatimore greke për një kompani greke që ka kryer aktivitet ekonomik

në Shqipëri, që sipas Marrëveshjes për eleminimin e taksimit të dyfishtë midis Shqipërisë dhe Greqisë do të

tatohet në Greqi. Administrata tatimore shqiptare ka dijeni që informacioni i dërguar te homologia e saj greke ka

dhënë rezultat duke u bërë një vlerësim tatimor ndaj kompanisë greke, por pagesa e tatimeve nuk është bërë pasi

kompania greke dekalron se nuk ka para për të paguar. Por, DPT ka informacion se kompania greke ka një llogari

bankare në Itali dhe këtë informacion ja dërgon administratës greke. (Mundësia për bashkëpunim dhe ndihmë të

përbashkët midis vendeve të BE-së është i varur nga ligjet e brendshme të vendeve anëtare).

108

KAPITULLI 14

14. Detyrimi që kanë kontrollorët për të grumbulluar informacion para kontrollit

Kontrollorët janë të detyruar të marrin informacion përpara fillimit të kontrollit. Burimet e

informacionit të tyre janë:

a) të dhënat e STI-së dhe informacione që disponohen nga Nj.T.M-ja, dhe;

b) informacioni që merret në bashkëbisedimin me TP-in.

Përsa i përket pikës a) sqarimet e hollësishme gjenden në Kapitullin 3 (pika 3.4.), si dhe në

Kapitullin 10, 11 dhe 15.

14.1. Intervistimi

Intervistimi mund të përkufizohet gjerësisht si një aftësi për të përftuar informacion nga një

palë e tretë me anë të pyetjeve.Qëllimi i intervistimit të tatimpaguesit gjatë një kontrolli është

përftimi i informacionit rreth aktivitetit të tij ekonomik dhe regjistrimeve kontabël. Për këtë

arsye është thelbësore që intervista të kryhet personalisht me tatimpaguesin. Në disa organizma

të mëdha biznesi kjo mund të mos jetë praktike, pasi drejtorët mund t’i kenë deleguar

përgjegjësinë për mbajtjen e llogarive një personi tjetër. Sidoqoftë, atëherë kur është e mundur,

duhet të intervistohet pronari i subjektit për të vërtetuar kështu ecurinë e punëve dhe nëse nuk i

mban ai regjistrimet, atëherë për këtë çështje duhet të intervistohet personi i përgjegjës. Nëse

personi që mban regjistrimet është thjesht një financier, atëherë duhet të përcaktohet se kush ja

jep informacionin që të bëjë regjistrimet e tij. Ky informacion vlen për kontrollorin në një fazë

të mëvonshme, për të parë nëse ka një bashkëpunim për të realizuar mashtrimin apo nëse

financieri ka vetëm rolin e përpiluesit të kontabilitetit dhe plotësuesit të regjistrave të TP-it.

14.1.1. Planifikimi i intervistës

Një kontrollor që është i përgatitur për intervistën e tij do të dukej më profesionist para TP-it

duke ngjallur kështu më shumë respekt. Nëse kontrollori do t’i paraqiste pyetjet e tij në një

mënyrë rastësore, të pastrukturuar, ai jo vetëm që do të humbë rastin për të bërë pyetje të

rëndësishme, por do të dukej edhe i paaftë në sytë e TP-it, duke mos marrë dot informacionin.

Për ketë arsye, ai duhet të zgjedhë pyetjet që duhet të bëjë dhe ti shkruajë përpara intervistës,

duke mos humbur linjën e pyetjeve gjatë të pyeturit.

Pyetjet informative, shërbejnë për përmbledhje në një strukturë, që mund të shërbejnë në një

fazë të mëvonshme për raste të ngjashme. Nga këto pyetje bazë do të vijojnë pyetje shtesë dhe

që mund të përshtaten për tipin e veçantë të TP-it që po kontrollohet.

Intervista duhet të drejtohet në një mënyrë të lirshme. Nuk është një hetim, por po qe se i

prezantohet në këtë mënyrë TP-it, ai padyshim do të bëjë kujdes me përgjigjet e tij. Një

intervistë me pyetje të lirshme do të japë përgjigjet që kërkohen. Megjithatë, nuk duhet që

inspektori të pranojë një përgjigje të pashkoqur ndaj një pyetje specifike. Nëse TP-i duket i

pasigurtë për diçka, pyetja duhet të përsëritet në një mënyrë tjetër.

109

14.1.2. Drejtimi i intervistës

Pyetjet që duhet të bëjnë kontrollorët kanë për qëllim mbledhjen e informacionit. Për këtë arsye

është mirë të fillohet me pyetje të tilla, si: Kush ? Pse ? Kur ? Ç’farë ? Ku ? Si ?

Marrja në pyetje nuk duhet të bëhet me nxitim sepse më shumë do të përfitojmë duke folur me

TP-in sesa duke parë regjistrimet. Llogaritë do t’i tregojnë kontrollorit, vetëm atë që TP-i ka

hedhur në to, ndërsa parregullsitë mund të nxirren në pah nga intervista. Gjithashtu duhet që

edhe TP-i të lejohet të bëjë pyetje dhe të sqarojë gjëra që nuk i kupton. Kështu do të fitohej

besimi i tij dhe të vërtetohej nëse ai ka probleme me tatimet që zbatohen në shoqërinë e tij.

Gjatë një interviste, përpiquni të kujtoni rregullat bazë të mëposhtme:

Dëgjoni ç’farë është thënë, jo atë që mendoni apo doni që të thuhet

Vrojtoni reagimet e të pyeturve dhe intervistuarve

Jini fleksibël, por kontrolloni intervistën

Mos lini pa marrë përgjigje ose pa u sqaruar për kategorinë e pyetjeve tuaja

Shmangni pyetje të dykuptimta dhe retorike

Shmangni pyetje të shumfishta

Shmangni zhargonin jo profesional dhe joetik

Mos e detyroni apo nxisni të intervistuarin për tu përgjigjur

Sqaroni dhe përmblidhni

Shfaqni besim dhe një frymë bashkëpunimi dhe transparente

14.2. Mbajtja e shënimeve dhe marrja e informacioneve nga kontrollori

Asnjëherë nuk mund t’a theskojmë sa duhet rëndësinë e mbajtjes së mirë të shënimeve. Nëse

kontrollorit i duhet të rimbledhë atë që ka bërë në një kontroll, nuk është e mjaftueshme që

shënimet të mbahen më vonë. Ky është një zakon i keq dhe duhet të mos zbatohet. Shkujdesjet

që ndodhin në zyrë shpesh e kanë zanafillën tek fakti që shënimet për atë kontroll janë

përpiluar disa ditë pas vizitës. Rimbledhja e fakteve, pa përmendur shifrat, zvogëlohet

menjëherë pas pak orëve e jo më pas disa ditëve.

Mbajtja e shënimeve ofron një regjistrim faktik, të asaj çka është thënë gjatë kontrollit. Duhet

të shkruhet një përmbledhje e intervistës për t’u vendosur në dosjen e kontrollit, por shënimet

origjinale kanë rëndësi jetike dhe duhet të ruhen për tiu referuar në të ardhmen. Nëse TP-it nuk

e pëlqejnë mbajtjen e shënimeve nga ana e inspektorit, duhet t’u shpjegohet që shënimet janë

procedurë e proçesit të kontrollit dhe duhet të mbahen në mënyrë që inspektori t’i thërrasë

kujtesës për atë që është kontrolluar veçanërisht gjatë një kontrolli tatimor.

Çështjet e mëposhtme nënvizojnë disa prej arsyeve që përse shënimet e mira janë aq të

rëndësishme në vizitën e kontrollit:

Ato përbëjnë një rigrumbullim të saktë të ngjarjeve dhe fakteve

Ato ofrojnë informacion, jo vetëm për kontrollorët, por edhe për njerëz të tjerë, përfshi

drejtuesit dhe (nëse është rasti) investiguesit/kontrollorët nga Drejtoritë e tjera

Në disa raste mund të jenë fakti i parë për fillimin e investigimit të mashtrimit dhe mund të

përbëjnë pjesë të evidencës që ndihmon për vendosjen e gjobave të suksesshme ndaj

tatimpaguesve.

110

Ato përbëjnë një regjistrim të asaj që është thënë ndërmjet TP-it dhe inspektorit në

përgjigje të pyetjeve të kontrollorit

Kur inspektori ka për zakon mbajtjen e shënimeve të mira në një bllok të organizuar mirë,

kjo mund të ndihmojë parandalimin e lidhjeve ndërmjet “veprimeve të gabuara” ose

korrupsionit (kjo do të dikutohet më vonë).

Më poshtë paraqiten pikat që duhen vrojtuar:

Fillojeni çdo vizitë me hollësitë e tatimpaguesit (emri dhe numri i referencës), data, vendi i

zhvillimit të intervistës, koha e fillimit dhe e përfundimit dhe se kush u intervistua.

Shkruajeni të gjithë informacionin pastër dhe me rregull pasi ndoshta do t’i referoheni më

vonë, por kujtoni që edhe të tjerë do të duan t’i lexojnë ato.

Regjistroni me kujdes përgjigjet e tatimpaguesve.

Nëse inspektorët që vizitojnë tatimpaguesin janë në ekipe me dy vetë, një inspektor duhet

të bëjë pyetjet kryesore dhe tjetri të mbajë shënime. Kjo mund të këmbëhet në vizitën tjetër,

kështu që të dy inspektorët kanë mundësi të pyesin dhe mbajnë shënim pyetjet/përgjigjet.

Në çfarëdolloj rrethane, mos hiqni pjesë të shënimeve apo ti grisni ato. Nëse ekzistojnë

gabime, lërini aty dhe vërini një kryq në mënyrë që gabimi të jetë i dukshëm, sëbashku edhe

me përgjigjen ose çështjen tjetër. Regjistroni me saktësi atë që është kontrolluar, asgjë më pak

po më shumë. Shpesh është tunduese të shkruash hollësitë e gjërave që nuk i ke kontrolluar me

imtësi. Kjo duhet të shmanget pasi mund të jetë një fushë me interes të madh në një fazë të

dytë dhe inspektori do të zihej ngushtë ndërsa nuk është në gjendje të japë hollësitë të

drejtëpërdrejta. Regjistroni çdo problem, në veçanti çdo gjë që duket mashtruese. Ky shënim

mund të jetë një fakt i rëndësishëm në një fazë të dytë. Regjistroni hollësitë e çdo transaksioni

që mendoni të kryqëzoni ose verifikoni

Më poshtë paraqiten shembuj të pyetjeve bazë që mund të përdoren si një model i gatshëm për

shumicën e intervistave me TP-it:

Hollësitë e kontaktit

Aktiviteti (përfshi numrin e klasifimit nëse është rasti)

Hollësitë e kontaktimit të financierit

Statusi i personit juridik

Përgjegjësitë në subjekt

Aktiviteti kryesor i subjektit

Aktivitete të tjera të subjektit

Shitjet kryesore/shërbimet/prodhimet

Blerjet kryesore/inputet

Klientët kryesorë

Furnizuesit kryesorë

Sistemi kontabël (i plotë)

Subjektet bija apo të bashkuara

Libra dhe regjstrimet e mbajtura (të plota)

Regjistrime të tjera të mbajtura (për kontrolle shtesë të besueshmërisë)

Kush i plotëson librat?

Kush i hedh shifrat në deklaratat tatimore?

Nëse jo tatimpaguesi, a e merr personi në fjalë informacionin nga tatimpaguesi?

A i kupton parimet bazë të ligjit tatimor në mënyrën se si zbatohet për subjektin e tij?

111

A e kuptojnë tatimpaguesit që të gjitha shitjet duhet të deklarohen në deklaratën tatimore?

A e kupton tatimpaguesi që të gjitha blerjet duhet të jenë të vërteta?

A janë të deklaruara saktë të gjitha shitjet dhe blerjet në deklaratën tatimore?

A janë të gjithë deklaratat tatimore të sakta?

A e kupton se është një shkelje ligjore dorëzimi i deklaratave tatimore falso?

112

KAPITULLI 15

15. Rregullore për përdorimin e mjeteve informatike nga administrata tatimore.

15.1. Përdorimi i të dhënave të sistemit informatik të tatimeve

Ne strukturat tatimore jane ndertuar sisteme te nderlikuar, qe kontrollojne zbatimin e

detyrimeve te personave te tatueshem ne te gjitha llojet e tatimeve, bejne analizen e te dhenave

tatimore dhe ndihmojne ne percaktimin e rrugeve te ndryshimeve te politikave tatimore.

Konceptimi i menyrave komplekse te tatimeve dhe taksave, mbledhja e detyrimeve, shmangiet

ne shkalle te larte e evazioneve fiskale nuk do te ishin te mundur pa ndihmen e sistemeve

informatike.

Sistemi informatik ka ne thelb te tij nje program te administrimit tatimor. Sistemi eshte i

konceptuar si nje strukture unike ne te cilen regjistrohet cdo maredhenie e personave te

tatueshem me zyren tatimore, ndiqen e vlersohen deklaratat tatimore te subjekteve per

periudhat tatimore, ndiqen e vleresohen masat e mara kundrejt subjekteve qe shkelin detyrimet

etj. Programi lejon nxjerrjen e nje serie raportesh qe lehtesojne dhe ndihmojne administraten

tatimore ne ndjekjen e mbledhjes se detyrimeve nga TP-it.

Sistemi informatik eshte programuar ne gjuhen ORACLE. Ne themel te aplikimt qendron nje

baze te dhenash relacionale, ku ruhen te gjitha te dhenat e hollesishme te nje personi te

tatueshem si dhe gjithe transaksionet qe ai kryen me administraten tatimore. I krijuar per cdo

TP ne momentin e regjistrimit te tij ne organet tatimore, NIPT-i eshte identifikuesi unik i tyre.

Nje NIPT nuk mund t’i jepet asnjehere TP-ve te ndryshem. Sistemi eshte ndertuar ne perputhje

me dispozitat ligjore te adminstrimit te tatimeve. Cdo TP qe kryen nje veprimtari ekonomike

dhe qe duhet t’i nenshtrohet ketyre tatimeve kryen keto maredhenie kryesore me administraten

tatimore: regjistrohet si subjekt per tatimin, pergatit e dorezon deklaraten tatimore, kryen

pagesen e detyrimeve tatimore ne deget e bankes dhe njofton organet tatimore per cdo

ndryshim ne regjistrimin e tij. STI ndjek keto etapa te maredhenieve me TP-in: regjistron ate

dhe i akordon NIPT-in atij, perpunon deklaratat e tij se bashku me pagesat e bera ne banke,

llogarit detyrimin eventual te papaguar nga TP-i, gjeneron raporte per te ndjekur TP-it qe nuk

plotesojne detyrime, per TP-it qe “harrojne” te dorezojne deklarat, gjenerojne Leter Kujtesa e

Lajmerim Detyrime., vendos gjoba per vonesat ne deklarim e pagese, llogarit interesat per

detyrimin e papaguar, ndjek gjobat e vendosura nga inspektoret .

Banka pranon dhe perpunon FDP-të dhe Urdher Pagesat që dorëzojnë TP-it. Vemendja

kryesore e nepunesit te bankes qe pranon deklaratat eshte e perqendruar ne sasine e lekeve qe

derdh personi i tatueshem. Pavarsisht nga vlera e detyrimit qe ka personi i tatueshem,

nenpunesi i bankes shenon, ne kutine e rezervuar, pagesen e bere. Te dhenat per personin e

tatueshem dhe sasine e pageses se kryer nga ai regjistrohen ne programin e pagesave ne banke.

Programi i pagesave i cakton cdo FDP-je nje Numer te Vendosjes se Dokumentit (NVD) dhe i

grupon ato ne grupe.

Megjithese FDP-të do te paraqesin pjesen me te madhe te te dhenave qe do te futen ne STI,

jane dhe raste te tjera kur informacioni duhet te modifikohet ose te shtohet ne STI. Ndryshimet

113

duhet te kontrollohen me kujdes per te qene te sigurt qe ndryshimet jane legjitime dhe qe jane

bere ne menyre korrekte. Disa ndryshime do te kerkojne aprovimin e nje personi te autorizuar

se bashku me proven e ketij autorizimi. Nje numer fromularesh te brendshem jane te

nevojshem per Nj.T.M-në per te modifikuar STI-në. Formulari i plotesuar ne leter me

autorizimin perkates do te hidhet ne bazen e te dhenave. Secilit formular do ti vihet ne

korrespondence nje NVD per ta perdorur si reference nga STI si dhe per ruajtje ne arkive.

Keta formulare mbahen ne nje kopje te vetme. Inspektori qe pregatit formularin duhet te jete i

sigurte ta plotesoje ate ne menyre korrekte, sipas procedurave dhe kur eshte e nevojshme te

marre dhe firmen e personave te autorizuar per te lejuar modifikime. Vetem personat e

autorizuar nga sistemi, bazuar ne fjalekalime te autorizuara prej tij mund te hedhin keta

formulare ne bazen e te dhenave.

Formularet e meposhtem perdoren per këto procese:

a. Rivlerësimi i FDP-së.

Ky eshte nje formualar i nevojshem per riperpunimin e nje periudhe tatimore te perpunuar me

pare nga sistemi per shkak te ndryshimeve ne krahasim me deklaraten origjinale. Informacioni

shtese apo i gabuar i vrejtur gjate nje kontrolli apo i paraqitur nga vete TP-i per nje periudhe

tatimore sherben si baze per rivleresimin e kesaj periudhe.

b. Formulari i Gjobave.

STI llogarit ne menyre automatike gjobat dhe interesat per vonesat ne pagese apo per pagesa jo

te plota. Keto gjoba i shtohen vleresimit te periudhes tatimore ne menyre automatike. Pervec

keteyre gjobave ka raste kur TP-it i vendosen gjoba ne menyre manuale nga inspektori. Keto

gjoba jepen per rastet kur TP-i nuk eshte regjistruar, nuk ka leshuar fature, leshon nje fature

dhe nuk eshte i regjistruar per TVSH apo ben nje deklarate fallco. Gjobat nga formulari

perkates, te plotesuar ne funksion te shkeljes se konstatuar nga TP-i, futen ne bazen e te

dhenave nga inspektori dhe është një gjobë e dytë, e pavarur nga ajo e STI-së. Në këto raste

duhet patur kujdes, për mënyrën e plotësimit dhe hedhjes së të dhënave në STI, pasi ky

veprimdënon TP-in dy here për të njëjtën kundravajtje.

Nje funksion tjeter i ketij formulari eshte dhe falja e gjobave. Sistemi kryen rishikimin e

gjobave dhe te interesave dhe ne menyre automatike do te aplikoje interesa per tatimin e

papaguar apo te paguar me vonese. Gjobat per pagese te vonuar dhe per plotesim te vonuar

llogariten automatikisht nga sistemi nese plotesimi dhe pagesa nuk kryhen ne datat e duhura

nga ana e TP-it. Ne raste te vecanta gjobat mund te falen. Kjo falje duhet te behet me shume

kujdes vetem nga personat e autorizuar. Ne ratet kur kjo falje do te aplikohet, bilanci i

llogarise se TP-it modifikohet per te paraqitur shumen e falur. Kur kjo falje do te jete e

barabarte me gjobat dhe interesat e TP-it per periudhen kur behet falja, sistemi nuk ben me

ndjekjen automatike te TP-it per shlyerjen e borxhit.

c. Azhornimi i Statusit të Personit të Tatueshëm.

Kur nje TP eshte i zgjedhur per kontroll, ky fakt duhet te paraqitet ne bazen e te dhenave me

hollesite e llojit te tatimit te kontrolluar per subjektin dhe periudhat tatimore te kontrolluara.

114

Pasi TP-i te jete kontrolluar statusi i tij duhet te azhornohet per te pasqyruar rezultatet

perkatese te kontrollit.

d. Ditari i Transferimeve.

Ky ditar eshte i nevojshem per te levizur “fondet” e nje TP-i nga nje llogari (apo nen llogari)

ne nje llogari (apo nen llogari) tjeter e te njejtit person te tatueshem. Per shembull nje shume

mund te transferohet (debitohet) nga nje tip tatimi ne nje tjeter tip tatimi (kreditohet) per te

njëjtin TP. Gjithashtu transferimi mund te kryhet per te njetin tip tatimi nga nje periudhe

tatimore ne nje periudhe tjeter tatimore. Ditari i transferimeve mund te peroret ne ato raste kur

paraqitet nevoja te transferohet nje shume lekesh nga nje periudhe tatimore qe ka teperice

kreditore ne nje periudhe tjeter kur subjekti paraqitet si debitor.

Formularet e brendeshem te permendur duhet te futen ne sistem nepermjet programeve e

aplikimeve te ndryshme te sistemit. Futja e ketyre te dhenave kryhet ose nga inspektori i

autorizuar per futjen e te dhenave ose nga inspektori qe pregatit formularin. Sistemi kryen

kontrolle per vlerat e futura nga keta formulare per parandalimin e futjes se vlerave te gabuara.

Pasi futen ne menyre korekte ne bazen e te dhenave, baza e te dhenave modifikohet dhe

azhornohet per te pasqyruar informacionin e ri te futur nga keta formulare.

Sistemi leshon gjithashtu urdher pagese, nje formular ky qe e lejon TP-in te paguaje ne degen e

bankes per nje detyrim te caktuar (psh gjobat e vendosura) apo per te bere shlyerje te

parakoheshme te detyrimit te tyre tatimor.

15.2. Përdorimi i sistemit informatik të TP-it

Kur sistemet e kontabilitetit të TP-së jane te informatizuara, kontrollori kerkon prej drejtuesit

të shoqërisë konfirmimin me shkrim të besueshmerise se proçedurave te programimit.

Kontrollori mund te marre ne konsiderate plotesimin e nevojes per disponibilitet te cdo

dokumenti kontabel sipas kerkesave ligjore

Nese kontrollorit i duhet të kontrollojë një vellim te madh te dhenash apo nuk egziston asnje

model kontrolli kompjuterik, ose kerkohet nje nivel i larte sigurie, ku te gjithe zerat duhen

perfshire ne nje analize analitike, mund te jete me efektivetet te perdoren teknika kontrolli me

ndihmen e programeve informatike.

Per njohje me te thelle mund te lexohen manualet e perdorimit te programeve me te ndeshur

me markat ALPHA dhe Financa (numrat qe ka secili program tregon vetem azhornimin e tij).

Nëse kontrollori konstaton se teknikat e kontrollit tatimor jane te justifikueshme, permes

Drejtorit të Nj.T.M-së i behet nje kerkese per ndihme te specializuar Drejtorit te Teknologjise

Informative dhe per dijeni Drejtorit te Kontrollit Tatimor.

Në këtë drejtim inspektori mund te beje nje kontroll dhe inspektim ne sistemin informatik te

tatimpaguesit duke kerkuar te dhena nga tatimpaguesi per vecanti te sistemit qe perdor.

Ndërkohë, falë teknologjisë dhe rregullimeve ligjore sot administratat tatimore të BE-së

ushtrojnë edhe kontrolle të kontabilitetit dhe fiskale on-line duke shfrytëzuar bazën e të

dhënave të tatimpaguesit në distancë, pa qenë prezentë në ambjentet e tij gjithë kohën e

kontrollit.

115

KAPITULLI 16

16.1. Transferimi i fitimit nëpërmjet çmimit dhe kryqëzimi i informacionit

Në bazë të Ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat”, Nj.T.M ka të drejtë të ndryshojë çdo çmim për

të cilin kanë rënë dakort personat e lidhur. Ne menyre qe te harmonizohet qendrimi i

administrates tatimore per kete problem, autoritetin per zbatimin e nenit 36 te Ligjit e ka

Komisioni i Transferimit te Çmimeve, i cili eshte ne perberje te DPT-së.

16.1.1.Kur pale te pavarura (persona jo te lidhur) zhvillojne transaksione me njera tjetren,

kushtet tregtare dhe financiare te maredhenieve te tyre (p.sh. cmimet e mallrave apo

sherbimeve te furnizuara) percaktohen ne pergjithesi nga faktoret e tregut. Ndersa, tek personat

e lidhur qe zhvillojne transaksione me njeri tjetrin, marredheniet tregetare dhe financiare te

tyre mund te mos ndikohen direkt ne te njejten menyre nga forcat e tregut. Ne kete rast, shpesh

personat e lidhur synojne te bien dakort midis tyre per dinamiken e forcave te tregut nepermjet

percaktimit te cmimeve lidhur me transaksionet qe zhvillojne me njeri tjetrin. Ne keto kushte,

Nj.T.M, jo ne menyre automatike por duke u mbeshtetur ne argumenta, mund te supozoje se

personat e lidhur kane synuar te manipulojne fitimet e tyre. Por ketu mund te ekzistojne

veshtiresi reale qe kane te bejne me percaktimin e sakte te cmimit te tregut, ne mungese te

faktoreve te tregut apo sidomos kur aplikohet nje strategji tregetare e vecante. Prandaj, eshte e

rendesishme te kemi parasysh se eshte e domosdoshme per te bere rregullime, me qellimin per

t’ju afruar vleres reale te tregut ne keto transaksione, pavaresisht nga detyrimet kontraktuale te

ndermarra nga palet nepermjet te cilave ato vendosin cmime te vecanta me synim per te

minimizuar shumen e tatimit qe duhet te paguajne.

16.1.2. Eshte e domosdoshme qe cmimet ne kushtet e tregut te lire mes paleve te pavarura

(cmimet e tregut) te merren per baze edhe ne transaksionet e kontrolluara qe zhvillohen midis

personave te lidhur. Ne menyre qe nje gje e tille te behet ne menyre sa me reale, duhet qe

krahasimi te behet per situata me karakteristika ekonomikisht te ngjashme, pra qe jane

efektivisht te krahasueshme.

16.1.3. Faktoret qe percaktojne krahasueshmerine jane, nder te tjera, karakteristikat e mallit

apo sherbimit qe furnizohet, analizat funksionale, kushtet kontraktuale, rrethanat ekonomike

dhe strategjite e biznesit.

16.1.4. Per percaktimin e cmimit te tregut (cmimit real jo te manipuluar midis personave te

lidhur), Komisioni i Transferimit te Cmimeve, eshte i detyruar te perdore nje nga metodat e

meposhtme:

16.2. METODAT PËR PËRCAKTIMIN E ÇMIMIT TË TREGUT

16.2.1. METODA E ÇMIMIT TË PAKONTROLLUAR TË KRAHASUESHËM (MÇP)

MÇP të krahasueshëm bazohet ne krahasimin e cmimit te zbatuar per mallin apo sherbimin e

furnizuar ne nje transaksion te kontrolluar midis personave te lidhur, me cmimin e zbatuar per

mallin apo sherbimin e furnizuar ne nje transaksion te pa kontrolluar midis personave te

116

pavarur, ne rrethana te krahasueshme. Nese midis ketyre dy cmimeve ka diference, kjo tregon

se kushtet e marredhenieve tregetare dhe financiare mes personave te lidhur nuk perputhen me

kushtet e tregut. Ne kete rast, eshte e nevojshme qe cmimi i perdorur ne transaksionin e

kontrolluar (mes personave te lidhur), te zevendesohet me cmimin qe perdoret ne

transaksionet e ngjashme te pa kontrolluara midis personave te pavarur.

16.2.2. METODA E ÇMIMIT TË RISHITJES (MÇR)

MÇR konsiston ne gjetjen e cmimit me te cilin produkti i blere nga nje person i lidhur, i eshte

rishitur nje personi te pavarur. Ky cmim (cmimi i rishitjes), reduktohet me nje nivel normal

fitimi bruto (marzh tregtar), i cili perfaqeson shumen me te cilen rishitesi do te mbulonte

shpenzimet e tij operative e te shitjes dhe do te realizonte nje fitim normal (duke marre

parasysh edhe asetet e perdorura si dhe rrezikun e mundshem). Pjesa qe mbetet pas zbritjes se

fitimit bruto (marzhit tregetar), pasi korrektohet perseri me shpenzimet e tjera qe lidhen me

blerjen e produkteve (p.sh. taksa doganore, etj), konsiderohet “cmim i tregut” (cmim normal i

pa manipuluar) per transferimin origjinal te mallit apo sherbimit midis personave te lidhur. Kjo

metode mund perdoret dhe te jete efektive, ne operacionet tregtare te cilave u njihet cmimi i

rishitjes.

Marzhi i cmimit te rishitjes (fitimi bruto) per rishitesin ne transaksionet e kontrolluara, mund te

percaktohet duke ju referuar marzhit (fitimit bruto) qe i njejti rishites realizon per mallra te

blera dhe te shitura ne transaksione te pavarura te krahasueshme, dhe qe ai i realizon me

persona te pavarur. Ky marzh i cmimit te rishitjes (fitimi bruto) i realizuar me persona te

pavarur ne transaksione te pakontrolluara dhe te krahasueshme, mund te sherbeje per

administraten tatimore si tregues orientues per vleresimin e transaksioneve te kontrolluara

midis personave te lidhur.

16.2.3. METODA KOSTO PLUS (MKP)

MKP bazohet ne vleften me te cilen furnizuesi (shitesi), furnizon bleresin qe eshte person i

lidhur me mallra apo sherbime, ne nje transaksion te kontrolluar. Ne kete rast, vleftes se

mesiperme u shtohen shpenzimet e kryera nga bleresi si dhe nje perqindje e arsyeshme fitimi, e

cila merr parasysh ne menyre te perafert realizimin e nje fitimi normal ne baze te operacioneve

te kryera dhe te kushteve te tregut. Shuma qe rezulton pasi shtohet kjo perqindje mbi

shpenzimet (koston), konsiderohet “cmim i tregut” per transaksionin e kontrolluar. Kjo metode

perdoret ne rastet kur mallrat e paperfunduara (gjysem produktet) shiten midis personave te

lidhur.

Menyra me e mire per percaktimin e perqindjes qe i shtohet shpenzimeve ne transaksionet e

kontrolluara eshte ajo qe bazohet ne perqindjen (rentabilitetin) qe i njejti furnizues realizon ne

transaksione te pakontrolluara (midis personave te pavarur). Pra, ketu mund te merret per baze

rentabiliteti i realizuar nga nje subjekt i pavarur ne transaksione te krahasueshme. Ky

rentabilitet, duke patur parasysh kushtet konkrete te vendit, varion nga 10 deri ne 20 perqind.

Perqindja ekzakte e rentabilitetit per cdo rast percaktohet nga Komisioni i Transferimit te

Çmimeve në DPT.

117

16.2.4. METODA TË TJERA

Metodat e permendura me siper jane menyrat me direkte per te gjykuar nese kushtet e

vendosura ne marredheniet tregetare dhe financiare midis personave te lidhur jane reale (pra

nuk kemi te bejme me manipulim te cmimeve me qellim transferimin e fitimit dhe shmangien

nga tatimet). Por megjithate, kompleksiteti i situatave reale te biznesit mund te krijoje

veshtiresi praktike ne menyren e zbatimit te ketyre metodave. Ne te tilla situata te vecanta, kur

nuk disponohen te dhena te vlefshme ose kur te dhenat ne dispozicion nuk mjaftojne qe te

mbeshtetemi ne njeren nga tre metodat e mesiperme, atehere keto metoda nuk mund te

perdoren dhe administrata tatimore mund te perdore metoda te tjera, sikurse sqarohet ne

Udhezuesin e Transferimit te Cmimeve te OECD-se te botuar ne korrik te vitit 1995.

16.3. TRANSAKSIONET E KRAHASUESHME

Ne baze te parimit te percaktuar ne piken 16.1.2., nje transaksion i pakontrolluar (midis

personave te pavarur) eshte i krahasueshem me nje transaksion te kontrolluar (midis personave

te lidhur) per qellime te metodave te pershkruara me siper, nese plotesohet nje nga kushtet qe

vijojne:

a. Asnje nga ndryshimet (nese ka te tilla) midis transaksioneve qe krahasohen ose midis paleve

qe i kryejne ato transaksione nuk do te ndikonte faktikisht ne vendosjen e cmimit ne tregun e

lire; ose

b. Rregullime korrekte te arsyeshme behen per te eliminuar efektet faktike te diferencave te

tilla.

16.4. PROCEDURAT E PËRCAKTIMIT TË ÇMIMIT TË TREGUT

Percaktimi i cmimit te tregut ne transaksionet midis personave te lidhur, behet vetem nga

Komisioni i Transferimit te Cmimeve ne DPT. Nj.T.M, per cdo rast kur ka te beje me TP-ë si

‘’persona te lidhur’’, dergojne zyrtarisht prane ketij Komisioni dosjen perkatese me te dhenat e

plota te tatimpaguesit, perfshire ketu bilancet, cmimet e aplikuara, detyrimet e llogaritura dhe

te derdhura, etj. si dhe cdo te dhene tjeter qe kerkon Komisioni.

Komisioni i Transferimit te Cmimeve ne DPT, nga ana e tij pasi shqyrton secilin rast, merr

vendimin perkates i cili pasi nenshkruhet nga Drejtori i Pergjithshem i dergohet zyrtarisht TP-it

dhe Nj.T.M-së per zbatim.

16.5. Shembull kontrolli në rastin e transferimit të fitimit nëpërmjet çmimit

16.5.1. Analiza funksionale dhe e krahasueshmërisë: Procesi i formimit të çmimeve të

produkteve

Faza 1. Seleksionimi për një rast të transferimit të fitimit nëpërmjet çmimit

Firma mëmë Y në shtetin C është prodhuese e shumë lloje biçikletash. Filiali i saj X eshte nje shperndares i

biçikletave ne tregun e shtetit D dhe eshte shperndares ekskluziv i markës S, nje biçiklete e grades se larte te

perdorimit profesional prodhuar nga Y. Ju merrni informacionin e meposhtem mbi X dhe Y

118

Deklarate e te ardhurave te X

2004 2005 2006 Në €uro

Shitjet 560 000 650 000 800 000

Kosto e shitjeve 440 000 510 000 660 000

(Humbja inventarit) (1 000) (2 000) (30 000)

Fitimi bruto 120 000 140 000 140 000

Perqindja e fitimit bruto 21,4 21,5 17,5

Shpenzimet e prodhimit 110 000 130 000 160 000

Te ardhurat e operimit 10 000 10 000 - 20 000

Perqindja e te ardhurave te

operimit 1,8 1,5 - 2,5

Shitjet, fitimi bruto dhe perqindja e fitimit bruto te Y

Shitjet Y Fitimet bruto Y % fitimit bruto Në €uro

2004 20 000 000 6 000 000 30,0

2005 23 000 000 6 500 000 28,3

2006 28 000 000 8 500 000 30,4

Faza 2. Të dhënat dhe informacioni.

Ju do te shqetesoheshit rreth faktit qe perqindja e fitimit bruto e firmes X ka rene ne vitin 2006, kryesisht, per

shkak te rritjes se shpejte te humbjeve ne inventar. Ne kontrast me kete, perqindja e firmes meme Y, e cila

prodhon biçikletat nuk ka treguar te tille renie. Ne kete faze ju nuk mund te jeni te sigurte nese ka nje problem por

nje shqyrtim i metejshem i hollesishem i transaksioneve te kontrolluara ndermjet X dhe Y eshte sigurisht i

domosdoshem. Me qellim qe te vendosim nese ka nje problem te transferimit te fitimit nepermjet çmimit jane te

domosdoshme te dhena te metejshme dhe informacioni ne lidhje me X dhe Y si dhe informacioni krahasues ne

treg per shperndarjen e biçikletave ne shtetin D. Ideal do te ishte perfitimi i informacionit te meposhtem :

- Informacion mbi transaksionet e kontrolluara ndermjet X dhe Y, te tilla si deklaratat tatimore, deklaratat e

plota financiare (bilanci, llogaria humbje-fitime, dhe informacion me nje liste te detajuar te te ardhurave dhe

shpenzimeve), kontratat e shperndarjes, planin e prodhimit dhe te shperndarjes, katalogun e mallrave, strategjine e

tregut, te dhena te negociatave per formimin e çmimit, detake te çmimeve dhe konditat e vena si dhe ndonje

dokument tjeter te brendshem te firmes ne lidhje me aktivitetin e shperndarjes.

- Tipe te njejta te te dhenave dhe informacionit nga ndermarrje te tjera te palidhura qe shperndajne biçikleta ne

shtetin D qe te perdoren si tregues krahasues per transaksionet e kontrolluara ndermjet X dhe Y ; dhe

- Informacion tjeter te tille si informacioni mbi rrethanat ekonomike te tilla si shkalla e tregut, pjesa e çdo

shperndaresi.

Megjithate, eshte jo e zakonshme per autoritetet tatimore qe te jene ne gjendje te perfitojne te gjithe informacionin

qe deshirojne.

Supozojme qe ju nuk mund te perfitoni informacion te detajuar mbi firmen Y, por ju jeni ne gjendje te merrni

informacion te metejshem ne tatimpaguesit vendas per qellime te berjes se nje kontrolli per transferimin e fitimit

nepermjet çmimit mbi tatimpaguesin tjeter. Prandaj, ju mund te filloni te krahasoni çmimet e shitjes me shumice

te vena per biçikletat ndermjet ndermarrjeve te lidhura Y dhe X me ato te vena mdermjet ndermarrjeve te pavarura

te cilat, sipas percaktimit, do te jete ne gjatesine e krahut.

Kjo njihet si “Analiza e krahasueshmerise” dhe eshte nje hap thelbesor ne çdo hetim te transferimit te fitimit

nepermjet çmimit. Nje analize e tille fillimisht do te bazohet mbi informacionin ne dispozicion nga firmat X dhe

tatimpaguesit e tjere vendas dhe disa te dhena mund te jene te vlefshme, gjithashtu, per te ndihmuar ne gjetjen e

treguesve te krahasueshem.

Ne kete rast supozojme qe ju gjeni shperndares te palidhur, firmen A dhe B ne shtetin D te cilet, gjithashtu,

shperndajne biçikleta te prodhuara nga Y. A dhe B blejne, veçanerisht, te njejtat sasi per biçikleten T, biçiklete e

shkalles se mesme te perdorimit popullor, nga Y dhe i shesin ne tregun e shtetit D. Prandaj keto jane nje pike

fillestare e dukshme per çdo analize te krahasueshmerise.

(Ne kete shembull, dy firmat jane zgjedhur si te krahasueshme. Ne qofte se A dhe B jane te vlefshem si tregues te

krahasueshem, ju do te ishit ne gjendje te shmangnit korigjimet ne lidhje diferencat e prodhimit qe rezultojne nga

emery i markes tregtare te Y. Megjitheate, do te vihej re qe eshte e domosdoshme te ekzaminohej nje numer

119

treguesish te krahasueshem per te zbatuar metoda te besueshme te transferimit te fitimit nepermjet çmimit.

Gjithashtu, duhej te kujtoni se nuk mund te jete gjithnje e pershtatshme te perdorni shperndaresit e biçikletave si

tregues te krahasueshem krejt, pikerisht sepse ata i perkasin se njejtit sektor te industries. Per shembull, biçikletat

e firmes Y mund te ishin shume te specializuara qe ato te mos ishin ne te vertete krejt tregues te krahasueshem me

biçikletat e shperndara na firmat A dhe B te cilat synohen ne treg plotesisht te ndryshem. Ne vend te kesaj ju

mund te keni nevoje te krahasoni shperndares te produkteve njelloj te specializuara.)

Duke mbajtur ne mend keto paralajmerime ju ndiqni analizen tuaj te krahasueshmerise dhe perfitoni

informacionin financiar te meposhtem:

Të dhëna financiare në lidhje me shitjet e firmës X, A dhe B

(Per thjeshtesi supozohet qe firma X nuk shperndan ndonje model tjeter perveç biçikletes S dhe firma A dhe B

shperndajne, gjithashtu, vetem nje model, biçikleten T. Ne te kundert do te ishte e domosdoshme para se gjithash

te dallojme te ardhurat dhe shpenzimet qe lidhen me transaksionet qe perfshijne keto modele nga transaksionet qe

lidhen me modele te tjera biçikletash dhe produktesh te tjera.)

Çmimi shitjes me shumice dhe çmimi shtjes me pakice te S dhe T (Mesatare nga viti 2004 deri ne 2006)

S T

Çmimi i shitjes me shumice 565 445(per A), 455 (per B)

Çmimi i rishitjes 720 610

Firma X

Në €uro 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Mesatare

Shitjet 500.000 710.000 730.000 560.000 650.000 800.000 658.000

Kosto shitjeve 390.000 560.000 600.000 440.000 510.000 660.000 527.000

(Humbja invent) (2.000) (1.000) (28.000) (1.000) (2.000) (30.000)

Fitimi bruto 110.000 150.000 130.000 120.000 140.000 140.000 132.000

% e Fitimit bruto 22,0 21,1 17,8 21,4 21,5 17,5 20,0

Shpenz. operat. 100.000 138.000 145.000 110.000 130.000 160.000 131.000

(Shpenz.garanc.) 8.500 12.000 12.000 9.500 11.000 14.000

(Shpenz.reklam.) 1.000 750 600 600 700 800

Te ardh. operimi 10.000 12.000 –15.000 10.000 10.000 - 20.000 700

Te ardh. operimi

Ne( % e shitjeve) 2,0 1,7 - 2,1 1,8 1,5 - 2,5 0,1

Firma A

Në €uro 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Mesatare

Shitjet 350.000 500.000 520.000 400.000 450.000 540.000 460.000

Kosto shitjeve 255.000 370.000 380.000 290.000 330.000 390.000 336.000

(Humb.invent) 0 0 0 0 0 0 0

Fitimi bruto 95.000 130.000 140.000 110.000 120.000 150.000 124.000

% e Fitimit bruto 27,1 26,0 26,9 27,5 26,7 27,8 27,0

Shpenz.operat. 83.000 115.000 120.000 95.000 105.000 130.000 108.000

(Shpenz garanc) 6.000 8.500 9.000 7.000 8.000 9.000

(Shpenz.reklam) 0 0 0 0 0 0

Te ardh.operat 12.000 15.000 20.000 15.000 15.000 20.000 16.000

Te ardhur. Operat

Si % shitjeve 3,4 3,0 3,8 3,8 3,3 3,7 3,5

Firma B

Në €uro 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Mesatare

Shitjet 240.000 340.000 350.000 270.000 310.000 400.000 318.000

Kosto shitjev. 180.000 260.000 260.000 200.000 230.000 300.000 238.000

(Humb. Invent) 0 0 0 0 0 0

120

Fitimi bruto 60.000 80.000 90.000 70.000 80.000 100.000 80.000

% e Fitimit bruto 25,0 23,5 25,7 25,9 25,8 25,0 25,2

Shpenz. operat. 52.000 70.000 78.000 61.000 70.000 87.000 70.000

(Shpenz.garanc) 0 0 0 0 0 0 0

(Shpenz,reklam) 0 0 0 0 0 0 0

Shpenz. operat. 8.000 10.000 12.000 9.000 10.000 13.000 10.000

Te ardhurat si

% shitjeve 3,3 2,9 3,4 3,3 3,2 3,3 3,1

Faza 3. Analiza e Mëtejshme

Do te jete e domosdoshme qe te ekzaminojme nese ka ndonje diference materiale ndermjet biçikletes S dhe T dhe

te ndermarrim nje analize funksionale te metejshme te X, A dhe B ne qofte se A dhe B duhet te perdoren si

tregues te krahasueshem.

Duke gjykuar nga te dhenat dhe informacioni me lart per kete duket se eshte nje diference domethenese ndermjet

biçikletes S dhe T. Gjithashtu, duket se eshte nje diference materiale ne funksionet e realizuara nga X, A dhe B ne

fushat e supozimit te riskut te inventarit, qe siguron nje sherbim garancie per klientet dhe ne bartjen e kostove te

reklames per prodhimet e Y. Eshte e qarte, transaksionet ndermjet A dhe Y dhe B dhe Y nuk jane direct tregues te

krahasueshem me transaksionet e kontrolluara ndermjet X dhe Y. Megjitheate, nuk eshte e gjitha e humbur, te

siguruar qe korigjimet mund te behen me keto tregues te krahasueshem jo te sakte qe t’i llogarisesh per diferencat.

Do te jete e domosdoshme qe t’i ekzaminojme keto diferenca me ne detaje dhe, gjithashtu, te shohim nese ka

ndonje diference te metejshme. Zakonisht diferencat ne kosto dhe shpenzime pasqyrojne diferencat funksionale

por disa diferenca te tilla si shfrytezimi i aseteve te patrupezuara mund te mos pasqyrohen ne nivelin e kerkesave

te kohes ne te dhenat financiare. Ne rastet praktike, do te ishte e domosdoshme qe te ekzaminojme shfrytezimin e

aseteve te patrupezuara, te tilla si nje rrjet shperndarjeje si edhe supozimin e shpenzimeve te tjera qe mund te

pasqyronin funksione shtese te shperndarjes te tilla si pagesat e transportit per dergimin e biçikletave ne shtetin D.

Ne kete analize eshte e rendesishme te njihet se si merren persiper ne te vertete transaksionet. Ju mund te fitoni

informacion te detajuar nga dokumenta te tilla si afatet kontraktore dhe raportet e brendshme te biznesit.

Here pas here per thjeshtesi, supozohet, ne kete shembull, qe nuk ka diferenca materiale te metejshme qe kerkon

korigjim perveç atyre tashme te identifikuar dhe analizuar me poshte. Ju fitoni informacionin dhe te dhenat e

meposhtme gjate procesit te ekzaminimit.

Nënfaza 3.1. Analiza e Diferencave të Produktit

Te ngasesh biçikleten eshte nje sport popullor ne shtetin D dhe biçikletat S dhe T synohen te sportitstet qe mezi

presin te kene nje te tille per hobi. Kjo i difirencon ato nga tregu i biçikletes se zakonshme e synuar te

konsumatoret te cilet i perdorin biçikletat shume pak ose per qellime me te zakonshme. Megjitheate, ka diferenca

ne cilesine dhe funksionet e dy produkteve. Diferencat jane : S ka nje trup aliazh te peshes me te lehte, material

me te forte dhe, gjithashtu, nje system shume te sofistikuar ingranazhesh. Si rezultat, çmimi shitjes me pakice i S

eshte me i larte sesa ai i T siç tregohen, tashme, ne tabelen e mesiperme. Do te vihej re, ne rastet e verteta, qe

çmimet influencohen nga disa elemente te tjere te tille si fluktuacionet e perqindjeve te shkembimit te valutes se

huaj.

Nënfaza 3.2. Analiza Funksionale

Nënfaza 3.2.1. Politika e Shitjeve dhe Risku Inventarit

Firma X ben nje plan prodhimi te bazuar ne projektimet dhe objektivat e shitjes per biçikleten S ne tregun e shtetit

D. Firma X porosit biçikleta nga firma Y ne lidhje me numrat e planifikuar. Firma X nuk eshte e autorizuar te

ktheje gjendjet e pashitura te S sipas afateve per marreveshjen e saj ekskluzive qe te rishese S ( jo “shitje ose

kthim).

Ne kontrast me kete, A dhe B blejne biçikleten T sipas kontratave te vetme qe ata negociojne te bazuar ne

projektimet e shijeve te tyre, objektivat dhe situaten ne treg. Sipas kontratave, ata kane te drejte te kthejne gjendjet

e pashitura te T te Y. Prandaj, firma X bart riskun e inventarit por A dhe B jo. (Ne kete shembull, ne fokusohemi

mbi humbjet e inventarit – ne rastet e verteta magazinimet dhe shpenzimet e interesit per gjendjet e pashitura,

gjithashtu, do te ekzaminoheshin).

Shifrat tregojne se humbja e firmes X ne vitin 2006 shkaktohet nga nje humbje ne inventar. Investigimi i

metejshem tregon qe kjo u shkaktua nga prezantimi i nje versioni te ri te permiresuar te biçikletes S e cila te çon

ne flakjen e disa gjendjeve te pashitura te modelit te vjeter. Firma X pretendon se ky eshte nje rezultat normal

121

biznesi dhe qe eshte mjaft i zakonshem per nje strategji marketingu qe shkon keq. Te dyja, si politika e shitjeve

dhe plani prodhimit ishin nen kontrollin e firmes X. Ne te vertete, ekzistenca e dhenies se nje te drejte ekskluzive

per te rishitur biçikleten S, ishte nje prej konditave qe shperndaresi duhej te supozonte riskun e inventarit. Ju vini

ne dyshim nese kjo e drejte ekskluzive i ka dhene shume vlere asaj qe biçikleta T shitet gjeresisht.

Nënfaza 3.2.2. Shërbimi i Garancisë së Produktit

Firma X dhe A te dyja bashke sigurojne nje sherbim te garancise se produktit per konsumatoret e tyre qe mbulon

riparimet e biçikletave per dy vjet pas shitjes Firma B nuk siguron ndonje sherbim garancie dhe me anen e kesaj

ben me pak shpenzime.

Nënfaza 3.2.3. Aktiviteti i Reklamës

Firma X reklamon fuqishëm S me qellim qe t’i beje prodhimet e Y te mirenjohura per konsumatoret ne tregun e

shtetit D. Ndërkohë, firma A dhe B nuk ndermarrin ndonje reklamim dhe mbeshteten ne perpjekjet e X per te bere

te mirenjohura market tregtare te Y per konsumatoret ne shtetin . Prandaj, firma X duket te kete kontribuar ne nje

rritje te vleres se markes tregtare te Y. Firma Y ka ruajtur te drejten ligjore per market e saj tregtare dhe X, A dhe

B nuk kane interes ligjor ne marken tregtare te Y perveç asaj qe ata mund ta perdorin per shitjet e mallrave te Y.

Faza 4. Metoda e Seleksionimit

Fatkeqesisht nuk kishte direkt nje çmim te krahasueshem te pakontrolluar, te vlefshem, per shkak te diferencave te

produktit dhe diferencave funksionale qe ju keni gjetur. Çeshtja eshte nese çmime te krahasueshme jo te sakta do

te mund te korigjoheshin ne menyre te besueshme per te marre ne konsiderate keto diferenca keshtu qe metoda e

Çmimit te Krahasueshem te Pakontrolluar (ÇKP) ende mund te zbatohet Nuk eshte e pazakonshme per te qene e

veshtire te korigjosh ne menyre te besueshme per te tilla diferenca dhe ne kete rast veshtiresia kryesore do te

shfaqej ne berjen e nje korigjimi te besueshem per diferencat e produktit.

Prandaj, ju merrni ne konsiderate perdorimin e metodes se çmimit te rishitjes (ÇR), e cila perdoret shpesh ne

praktike me shperndaresit dhe duket veçanerisht e pershtatshme ne kete rast sepse :

1. Funksioni i realizuar nga X, A dhe B jane gjeresisht te njejte, dhe

2. Diferencat ne funksioe te tilla si supozimi riskut te inventarit, pergjegjesite e sherbimit te garancise dhe bartja e

kostove te reklames per marken tregtare duket e afte per korigjim te besueshem te bazuar mbi te dhenat dhe

informacionin qe ju tashme keni fituar.

Shenim 1: Ne kete shembull, ne kemi vetem te dhena per te bere nje korigjim per tre vitet e kaluara megjithese

shpesh eshte rasti qe autoritetet tatimore bejne korigjimet e transferimit te fitimit nepermjet çmimit per periudha

me te gjata te tilla si pese vjeçare.

Shenim 2: Ne kete shembull, transferimi fitimit nepermjet çmimit duhet te korigjohet sipas supozimit qe shitjet e

biçikletave ne tregun e shtetit D levizin ne te njejten menyre dhe raporti i shpenzimeve totale te operimit mbi

fitimet bruto (raporti Berry) jane ne te njejtin nivel. Do te vihej re qe ky supozim shpesh nuk do te ishte i vertete

ne praktike sepse ka nje numer elementesh te tjere – pamjaftueshmeria e menaxhimit, strategjia e biznesit dhe

situata ne treg – te cilat mund te kene nevoje te merren ne considerate. Mund te kerkohen korigjime te metejshme,

ne qofte se keto elemente te tjere jane gjetur si materiale. Raporti Berry, gjithashtu, mund te mos pasqyroje ne

kerkesat e kohes nje situate ku vihen ne pune asete te patrupezuara domethenese te marketingut ne funksionin e

shperndarjes, mbasi nuk mund te jete nje marredhenie direkte ndermjet kostos se krijimit ose mirembajtjes te nje

aseti te tille te patrupezuar dhe perfitimet qe ky i fundit sjell me menyren e shitjeve shtese.

Faza 5. Korigjimi për diferencat funksionale ndërmjet X, A dhe B

Nënfaza 5.1. Korigjimi për Riskun e Inventarit

Korigjimet per shtresen e çmimit te rishitjes duhet te behen ne ate menyre qe te pasqyrohet siç duhet risku i

inventarit te supozuar. Firma X ka pretenduar qe supozimi i riskut te inventarit iu dha me ane te se drejtes

ekskluzive per te rishitur S te dhuruar nga Y. Nje marreveshje e tille pershkruhet si nje “kompensim”. Çeshtja

eshte se ne çfare shkalle risku inventarit balancohet ne fakt me ane te se drejtes ekskluzve per te rishitur. Ne qofte

se risqet e inventart parashikohen si ekzistence qe ka te ngjare ne afat te shkurter deri ne afat te mesem,

ndermarrjet e palidhura ne transaksionet e gjatesise se krahut do te synonin te negocionin nje shtrese fitimi shtese

me qellim per te kompensuar palen qe e ka supozuar ate risk. Shuma e shtreses do te ishte e lidhur me shumen e

riskut qe parashikohet te ndodhe gjate jetegjatesise se kontrates. Per te vleresuar risqet e inventarit, informacioni

nga te dhenat e viteve te meparshem te tilla si ciklet e prodhimit do te ishin te dobishme.

122

Le te supozojme qe per kete tip prodhimi risqet e inventarit rrjedhin gjeresisht per shkak te ndryshimeve ne

modele qe tentojne te ndodhin ne nje cikel trevjeçar. Raporti i humbjes se inventarit mbi koston e plote te shitjeve

mund te ishte nje menyre e besueshme per diferencen ne riskun e inventarit. Nje ekzaminim i tregut ka treguar qe

2 % e te gjithe gjendjeve te biçikletave behen shume jashte mode qe ato duhet te flaken çdo tre vjet. Ne kete

shembull, kete risk e bart firma X dhe jo firma A dhe B. Ne transaksionet ndermjet Y dhe A ose B, risqet e

inventarit do te paraqiteshin siç u supozuan nga Y. Do te ishte e natyrshme qe firma X do te fitonte nje dy perqind

shtese mbi fitimin bruto te saj per biçiklete per te kompensuar per kete risk te supozuar. Per te perdorur

transaksionet ndermjet Y dhe A si dhe Y e B si tregues te krahasueshem, prandaj eshte e domosdoshme ta

korigjojme per diferencen e riskut te inventarit me ane te dy perqind shtese per fitimet bruto te A dhe B.

Nënfaza 5.2. Korigjimi për Shërbimin e Garancisë

Çmimi shitjes me shumice i zbatuar per shitjet e biçikletes T ndermjet Y dhe A ndryshojne. Çmimi i vene per A

eshte me i lire sesa ai i vene per B, qe i jep nje fitim bruto me te madh A sesa B. Diferenca ndermjet ketyre

çmimeve me shumice mund te shpjegohet me ane te faktit qe A kryen sherbime garancie nderkohe qe B nuk e ben

nje gje te tille.

Shtresa e rishitjes se B do te duhej te rritej ne qofte se B duhej te kryente sherbime garancie si X dhe A. Ne kete

shembull, A shpenzoi rreth 1,7 % te shitjeve per sigurimin e sherbimeve te garancise dhe u kompensua me teprice

me ane te fitimit 1,8 % te fitimeve bruto me shume sesa B per gjashte vitet e shkuara. (Do te ishte e pershtatshme

qe te perdorim nje perqindje mesatare ne qofte se ka vonese kohe ndermjet kohes se blerjeve nga Y dhe kushti i

sherbimeve te garancise per konsumatoret.) Ne qofte se nuk ka ndonje diference tjeter materiale ndermjet A dhe B

qe do te ndikonte mbi fitimin bruto, A do te fitonte nje shtese prej 1,8 perqind te fitimit bruto si kompensim per

sigurimin e sherbimit te garancise.

Nënfaza 5.3. Korigjimi për Aktivitetin e Reklamës

Ne kete shembull do te ishte e pershtatshme te paraqitej X si sigurues i nje sherbimi per Y, me sakte sesa kryerjen

e kesaj per interesin e vet, me ane te berjes se kostove te reklames te cilat efekt per mirembajtjen e vleres se

markes tregtar te Y ne tregun e shtetit D. Prandaj, nje korigjim duhet te behet per te pasqyruar diferencen ne

aktivitetin e reklames. Duket me e pershtatshme per te pecaktuar kompensimin e ndare me sakte sesa t’i jape X

nje shtrese shtese te rishitjes, qe merr ne konsiderate shitesit e pavarur me pakice qe nuk bejne aktivitete reklame.

Ka nje çeshtje persa i perket nese kostot perkatese te reklames do te sishin me fitim tregtar, si kompensim per

berjen e sherbimit. Ne qofte se vendoset per te rimbursuar koston per kompensimin (sepse kjo eshte ajo çfare

ndodh ndermjet paleve te palidhura ne biçikleten ose industrite e produkteve te tjera te konsumit) atehere

shpenzimet e reklames qe behen nga X do t’i shtoheshin fitimit bruto te A dhe B per qellimin e krahasimit.

Faza 6. Llogaritja e Fitimit Bruto në zbatim të “Parimit të Gjatësisë së Krahut”.

Per qellim te krahasimit, do te jete e domosdoshme qe te kalkulojme shtresat bruto te firmes A dhe B mbi

supozimin qe ato kryejne funksione te njejta per firmen Y ashtu siç ben firma X. Kjo behet me ane te korigjimit te

shtresave bruto te treguar ne llogarite e tyre qe te pasqyrojne diferencat funksionale te pershkruara ne Hapin 5.

Shtresat bruto te krahasueshme te firmes A dhe firmes B mund te llogariten si vijon :

Treguesi i krahasueshem A :

Shitjet e X * PFB e A + Koston e shitjeve te X * 2,0%(kompensimi per riskun e inventarit) – humbjen e

inventarit + Shpenzimet e reklames te X (PFB = perqindja e fitimit bruto)

Treguesi i krahasueshem B :

Shitjet e X * (PFB e B + 1,8%(kompensimi per sherbimin e garancise)) + Koston e shitjeve te X * 2,0%

(kompensimi per riskun e inventarit) – humbjen e inventarit te X + Shpenzimet e reklames te X

Shenim 3. Do te jete e domosdoshme qe te krahasojme fitimet bruto te X dhe fitimet bruto te krahasueshme te

korigjuara. Ne te kundert, thjeshte, duke shtuar nje shtrese bruto shtese ne fitimin bruto origjinal te X si

kompensim per funksione te ndryshme mund te rezultoje ne dhenien firmes X te nje fitimi bruto te tepert me ane te

llogaritjes dyfish te ketyre funksioneve. Do te vihej re qe fitimi bruto i X mund te jete me i madh sesa ato te

treguesve te krahasueshem qe nga fillimi sepse diferencat funksionale ishin marre ne considerate, tashme, ne

vendosjen e transferimit te fitimit nepermjet çmimit.

Rezultatet per te tre firmat per tre vitet e fundit jane :

123

2006 Në €uro

Firma X : Siç tregohet nga llogarite e saj 140.000

E krahasuesh A: 800000*27,8%+660000*2,0%+800-30000= 206.000

E krahasuesh. B: 800000*(25,0%+1,8%)+660000*2,0%+800-30000= 198.000

2005 Në €uro

Firma X: Siç tregohet ne llogarite e saj 140.000

E krahasuesh. A: 650000*26,7%+510000*2,0%+700-2000 = 182.450

E krahasuesh. B: 650000*(25,8%+1,8%)+510000*2,0%+700-2000 = 188.300

2004 Në €uro

Firma X : Siç tregohet ne llogarite e saj 120.000

E krahasuesh. A: 560000*27,5%+440000*2,0%+600-1000 = 162.400

E krahasuesh. B: 560000*(25,9%+1,8%)+440000*2,0%+600-1000 = 163.520

Si rezultat, sigurisht ju keni nevojë që të bëni një korigjim në secilin vit për fitimet bruto për transaksionet që

merren përsipër nga firma X. Por ka dy tregues te krahasueshem te gjatesise se krahut qe ju mund te zgjidhni. Qe

te dy treguesit e krahasueshem duken njesoj te besueshem dhe prandaj perfaqsojne skaje me te larte ose me te ulet

te hapesires se gjatesise se krahut. (Vini re qe gjeresia e hapesires se gjatesise se krahut mund te ndryshoje ne

qofte se fitohen me shume tregues te krahasueshem dhe keto tregojne nje fitim bruto me te madh ose me te vogel

sesa gjejme per firmen A dhe B)

Prandaj, fitimi bruto i firmes ashtu siç tregohet ne llogarite per vitet 2004,2005 dhe 2006 duhej te korigjohet qe ta

sjelle ate ne hapesiren e gjatesise se krahut. Megjitheate, ka nje çeshtje persa i perket asaj se ne cilen pike te

hapesires duhet bere korigjimi. Zakonisht, korigjimi i transferimit te fitimit nepermjet çmimit duhej bere ne pikat

qe pasqyrojne me mire faktet dhe rrethanat e transaksioneve te kontrolluara ne fjale. Ne mungese te informacionit,

supozohet qe do duhej te perdoret pika e mesme e hapesires. Si rrjedhoje është e nevojshme të bëhen rritjet e

mëposhtme :

2006 (206.400 + 198.400) / 2 – 140.000 = 62.400

2005 (182.450 + 188.300) / 2 – 140.000 = 45.375

2004 (162.400 + 163.520) / 2 – 120.000 = 42.960

124

KAPITULLI 17

17. Proçedurat në rastet kur dyshohet për krimet tatimore

17.1. Kalimi i çështjeve për investigim

Kontrollori duhet te njihet me Kodin e Proçedurave Penale dhe Kodin e Ndjekjes Penale kur

ndermerr veprime sipas dispozitave per ndjekje penale. Drejtori i Kontrollit Tatimor duke

punuar sipas udhezimeve te Drejtorit te Pergjithshem do te leshoje direktiva per kontrolle ne

intervale periodike Nj.T.M-së. Te gjithe ato raste qe futen ne kategorine e rasteve qe i kalojne

Drejtorit te Kontrollit Tatimor duhet te jene ne formatin e duhur dhe te permbajne te gjithe te

dhenat e kerkuara te cilat do te nevojiten nese çeshtja do te percillet per veprime te metejshme.

Investiguesi eshte ne kerkim te ndonje prove qe tregon fajesi ne aktivitetin e tatimpaguesit, e

cila mund te çoje ate ne ndjekje penale. Meqenese, ne rastet per investigim, shumat e te

ardhurave ka gjasa te jene te medha, koha per ate investigim eshte me madhe. Takimet me

tatimpaguesin ne fjale vazhdohen akoma te mbahen. Megjithate keto takime do te kene nje

tjeter kendveshtrim, pasi pyetjet e investiguesit do te synojne jo vetem te nxjerrin informacion

per probleme te subjektit, por edhe personat e implikuar ne mashtrim.

Investiguesi mund te ndermarre investigim ne fusha te tjera. Pyetjet qe formulon mund te

marrin forma te ndryshme. Vrojtime pa dijenine e tatimpaguesve ne mjediset ku ushtrohet

aktiviteti ekonomik i shoqerise nen investigim e siper; kerkim aktiv per informacion jashte

DPT dhe regjistrave te biznesit per shoqerine; dhe organizim te takimeve me tatimpaguesin ku

ai informohet se qellimi i takimit eshte percaktimi i fajesise per ndjekje te mundshme penale

per mashtrimin tatimor te zbuluar.

Punonjësit publikë, ku bëjnë pjesë dhe punonjësit e administratës tatimore jane te detyruar

te mos deshmojne per faktet qe jane sekret shteteror.

Sipas Kodit te Procedures Penale, nese nga vepra penale ka ardhur dem material,

duhet te ngrihet dhe padi civile ne procesin penal kunder te pandehurit ose te paditurit civil, per

te kerkuar kthimin e pasurise ose shperblimin e demit. Legjitimimi i paditesit civil mund te

behet para se te kete filluar shqyrtimi gjyqesor.

Kerkesa duhet te permbaje gjeneralitetet e te demtuarit akuzues, te atij qe akuzohet,

parashtrimin e arsyeve qe perligjin kerkesen, nenshkrimin e te demtuarit akuzues ose

perfaqesuesit te tij, emrin dhe mbiemrin e perfaqesuesit dhe prokuren e tij. Per ngritjen e padise

civile ne procesin penal eshte i legjitimuar menaxheri i subjektit te audituar, i cili per ngritjen e

kesaj padie bashkepunon me audiret.

Permbledhja e meposhtme e rregullave te provave, paraqitet si nje orientues per kontrolloret

dhe punonjësit e investigimit dhe inteligjencës:

17.1.1. Tipet e provave.

125

- Provat materiale, te dhenat qe merren nga objektet materiale.

- Provat shkresore, ose:

- Primare (dokumentet origjinale te konsideruara si me te besueshme), ose

- Dytesore (nje fotokopje, ose nje deshmitar qe perdor shenime te marra nga origjinali apo

mbledhja e permbajtjes se tij).

Dokumentimi dytesor i provave zakonisht perdoret vetem kur:

- Dokumentin e zoteron nje pale tjeter te cilen kontrollori nuk mund t'a administroje ate

perfundimisht;

- Origjinali ka humbur apo eshte shkaterruar;

- Prodhimi i origjinalit eshte i pamundur;

- Heqja e origjinalit nuk eshte e lejueshme (p.sh disa dokumente publike).

- Konfirmimi te dhenave synon konfirmimin e vertesise se provave te mbledhura me pare.

Konfirmimi i te dhenave eshte thelbesore ne rrethanat e meposhtme:

- Kur pranimi apo rrefimi eshte bere nga nje person i akuzuar

- Provat jane mbledhur nga femijet

- Provat jane mbledhur nga bashkefajtori

17.1.2. Burimet nga te cilat investiguesi mund te marre prova per te provuar mashtrimin

tatimor janë:

- Provat materiale: materialet aktuale qe formojne bazat e saj, perzgjedhjet perfaqesuese te

materialeve, dokumente origjinale apo te dhena;

- Kerkimet në vendin e ngarjes;

- Informacion nga publiku, informuesi , zyrtaret e departamenteve;

- Inspektimi i te dhenave;

- Mbikeqyrja;

- Intervistimi i punonjësve;

- Intervistimi i te dyshuarve (kur rethanat e lejojne).

1. Kriteri i vlefshmerise apo pranueshmerise se provave shkresore mbetet ne:

- palen qe e ka bere (firmosuar) ate;

- dikush qe e pa, qe u be apo u firmos;

- dikush qe e njeh shkrimin dhe mund t'a identifikoje ate;

- eksperti (i ligjshem).

2. Prova konsiderohet e tille per nje eshtje nese ajo tenton te provoje ose jo ekzistencen e

fakteve ne diskutim. Jo cdo informacion eshte prove.

3. Provat jane te pranueshme nese ajo nuk thyen nje nga rregullat e meposhtme perjashtuese:

- Mbeshtetet mbi thashethemet;

- Mbeshtetet mbi aktet e ngjashme apo fakte;

- Mbeshtetet mbi opinione apo supozime;

- Nuk perputhet me karakterin e te dyshuarit (eshte subjektive por duhet mbajtur parasysh);

- Kur prova e dhene nga nje person dhe ajo vete akuzon personin qe dyshohet.

126

KAPITULLI 18

18. Rregullat e veçanta për kontrollin e tatimit mbi dividentin.

Për një zbatim korrekt të Ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat”, Drejtori i Nj.T.M-së në

konsultim me Drejtorin e Drejtorisë orienton sektorin e kontrollit, që të marrë masat e

nevojshme për arkëtimin e tatimit mbi fitimin e pashpërndarë, në secilin tatimpagues që

përmbush kriteret ligjore.

Nisur nga fakti që gjithë shoqëritë tregtare, që janë objekt i tatimit mbi fitimin:

brenda gjashtëmujorit të parë të çdo viti (brenda datës 30 Qershor) janë të detyruar nga ligji

i tatimit mbi të ardhurat të miratojnë rezultatet financiare të vitit paraardhës;

duhet të depozitojnë pranë organeve tatimore, deri ne daten 31 Korrik, vendimin e organit

kopetent vendim-marrës të shoqërisë, për destinacionin e fitimit pas tatimit të vitit

paraardhës;

përgjegjësi i sektorit të Kontrollit dhe përgjegjësi i vlerësimit nëpërmjet Drejtorëve të

Drejtorive të linjës të fillojnë me koordinimin e detyrave të punonjësve për arritjen e qëllimit të

verifkimit dhe arkëtimit të tatimit mbi fitimin e shpërndarë.

Nga sektori i vlerësimi duhet të organizohet puna që nëqoftëse tatimpaguesit nuk e depozitojnë

vendimin e organit vendim-marrës për destinacionin e fitimit pas tatimi në protokollin e Deges

Tatimore deri më 31 Korrik, atëherë i gjithë ky fitim, pa përfshirë rezervat e domosdoshme

ligjore, do të jetë objekt rrisku dhe do të informohet me protokoll te sektori i kontrollit, ZAR

duke renditur listën sipas rriskut që paraqesin shoqëritë lidhur me të ardhurat.

Nga ana tjetër, çdo zvogëlim kapitali, që nuk ka për qëllim mbulimin e humbjeve dhe që nuk

përbën kontribut në para të pronarëve, do të konsiderohet dividend i tatueshëm. Në këtë rast,

tatimi duhet të mbahet në burim dhe derdhet nga shoqëria në favor të Deges Tatimore

perkatese brenda 30 ditëve nga data e marrjes së vendimit për zvogëlimin e kapitalit.

ZAR, pasi ta disponojë këtë informadcion do të bëjë përpunimin sipas metodologjisë për

rriskun dhe do t’ja përcjellë me shkrim nëpërmjet përgjegjësit të sektorit ZK.

Në rastet e vizitave fiskale që do të kryhen te shoqëritë tregtare, do të mbahet parasysh të

përfshihet në program nëse:

- fitimi pas tatimit ka shkuar në favor të kapitalit të shoqërisë (në këtë rast duhet ta

justifikojnë këtë veprim juridik me vendim të gjykatës për shtim kapitali)

- fitimi pas tatimit është pasqyruar në postin e aktiveve të bilancit të shoqërisë në formën

e aktiveve të qëndrueshme, aktiveve qarkulluese, e provuar nëpërmjet llogarisë

përkatëse për shtim aktivesh.

- fitimi pas tatimit është shpërndare midis ortakëve të shoqërisë (ose aksionereve) dhe

është llogaritur tatimi mbi fitimin pas tatimit të shpërndarë

Nga konstatimet e posteve te bilanceve të viteve te kaluara gjendet e pasqyruar shuma fitimit te

pashperndare per ushtrime te meparshme.

127

Të gjithë këto raste duhen shqyrtuar me kujdes dhe të krahasohet shuma e fitimit të

pashpërndarë me situatën reale të vendndodhjes së tij fizikisht, sipas pasqyrimit ose jo në

kontabilitetin e shoqërisë.

Puna për evidentimin dhe kontrollin e tatimit mbi dividentin duhet të organizohet në mënyrë

më të përqëndruar në periudhën zakonisht gjatë periudhave Gusht-Shtator, kohë e cila do të

organizohet:

- Muaji Gusht (10 ditori i parë) do të shërbejë për mbledhje dhe përzgjedhje të informacioneve

nga bilancet dhe deklarimet e shoqërive, si dhe nxitje e sensibilizim të tatimpaguesve nga

inspektorët e zyrave të shërbimit të tatimpaguesve (aty ku ka) për pagesë vullnetare. Në

periudhën vijuese të muajit, pasi të jenë përzgjedhur dhe seleksionuar shoqëritë sipas modelit

të analizës së rriskut, të pregatiten programet për vizitat fiskale për kontrollin fizik të

destinacionit të fitimit të pashpërndarë dhe arkëtimin e këtij detyrimi në përputhje me

konstatimet nga verifikimi në vend;

- Muaji Shtator do të jetë një periudhë vazhdimësie dhe përmbyllëse e këtij proçesi të

kontrollit dhe arkëtimit të këtij tatimi në burim, si dhe probleme të tjera që dalin nga ky

kontroll.

Duhet mbajtur parasysh se efekti kryesor i kësaj pune arrihet nga bashkëveprimi midis:

o sektorit (zyrës) të vlerësimit, i cili duhet të llogarisë potencialin e mundshëm për tu

arkëtuar (sipas të dhënave nga bilancet dhe rivlerësime të ndryshme) dhe;

o sektorit (zyrës) të investigimit dhe evazionit për të dhëna që kanë për këtë tematikë;

o sektorit të kontrollit, i cili nëpërmjet verifikimit në vend të destinacionit të fitimit të

pashpërndarë jep mendimin përfundimtar të përllogaritjeve që ka bërë sektori i

vlerësimit duke justifikuar midis tyre me proces-verbal situatat që nuk përputhen midis

rezultateve të secilit sektor.

128

KAPITULLI 19

19. Rregullat themelore për zbatim nga kontrolli tatimor lidhur me strukturën dhe

procedurat e kontrollit tatimor

Qarkorja ka qëllim përcaktimin e proçedurave që do të zbatohen duke synuar që të integrojë

në një përmbledhje gjithë çështjet bazë se si duhet të kryhen verifikimet e domosdoshme të

tatimpaguesit që është objekt i kontrollit tatimor.

19.1. Plotësimi i të dhënave dhe prezantimi i një kontrolli të kryer do të pasqyrohet në

Formatet tip të Manualit të Kontrollit Tatimor, që janë të detyrueshme dhe standarte për gjithë

sektorët e kontrollit, sipas “Pjesa IV- RAPORTET E KONTROLLIT (Formularët e

Raportit 1 – 11).

Në punën e kontrollit, përveç përdorimit të detyrueshëm të formularëve të raportit 1-11 do të

futen në përdorim dhe dy tipet e formularëve që kanë të bëjnë me formatimin e

dokumentacionit të kontrollit dhe rritjen e menaxhimit të rezultateve të tij (për rrethet që nuk

përdorin sistemin informatik të tatimeve do të zbatojnë vetëm ato formularë që u përkasin).

Bashkëlidhur gjenden:

- një format tip i programit të kontrollit, që do të përdoret nga çdo degë tatimesh (përfshirë dhe

Njësinë e Tatimpaguesve të Mëdhenj)

- një format tip për zbatim lidhur me “Raportin e Menaxhimit nga kontrolli”, i cili është i

vlefshëm në aspektin manaxherial për stafin drejtues të degës.

19.2. Kualifikimi profesional

Zotësia e kontrollorit konsiston jo vetëm në njohuritë financiare dhe kontabile të mira, por edhe

në faktin se ai duhet të ketë njohuri të thella mbi gjithë aktivitetin që kryhet nga tatimpaguesi,

mbi rregulloret e shkresat për probleme të veçanta, si edhe marrëdhëniet midis tyre.

Detyra e kontrollorit është të rregjistrojë dhe të njohë brenda nje periudhë të shkurtër kohe

faktet thelbësore për aktivitetin e objektit për kontroll, të verifikojë nëse ai përputhet me

kërkesat ligjore dhe nënligjore, si dhe të vlerësojë situatën e tatimpaguesit me ndihmën e

njohurive të tij të gjera dhe eksperiencës që ai zotëron. I gjithë ky proçes është i

rekomandueshëm të kryhet me shkrim.

Është e rëndësishme që çdo kontrollor të azhornojë njohuritë e tij. Ai duhet të jetë i aftë të bëjë

vetëvlerësimin e njohurive të tij, si edhe të bëjë përpjekje për rritjen e nivelit të njohurive të

profesionit të tij. Atij duhet ti jepet për këtë qëllim një kohë në dispozicion gjatë përgatitjes për

kontrollin e një funksioni të caktuar. Gjithashtu, koha midis dy kontrolleve të njëpasnjëshëm në

njësi të caktuara, shërben edhe si kohë për ngritjen e tij profesionale. Nje kontrollor duhet të

trajnohet të paktën deri në 40 orë në vit.

19.3. Data e fillimit të kontrollit

129

E drejta për kontroll parashikohet në Ligjin “Për procedurat tatimore në RSH”. Për qëllime të

kontrollit tatimor, datë e marrjes së Njoftim – Lajmërimit për kontroll, vlerësohet data e dhjetë

pas dorëzimit të njoftimit në shërbimin postar. Përgjegjësia për mosmarrjen në kohë të

njoftimit të dorëzuar në shërbimin postar është e tatimpaguesit, i cili është i detyruar të

deklarojë adresën e saktë, që të sigurojë marrjen në kohë të njoftimeve nga shërbimi postar.

Dega tatimore mund ta dërgojnë Njoftim – Lajmërimin për kontroll edhe dorazi. Në këtë rast,

datë e marrjes së njoftimit vlerësohet data, kur njoftimi i jepet në dorë tatimpaguesit dhe

konfirmohet nga ky i fundit. Në rast refuzimi nga tatimpaguesi, njoftimi vlerësohet i marrë

datën e refuzimit.

Nisur nga përcaktimi “Kontrollet tatimore” të Ligjit” Për Proçedurat tatimore në RSH”,

kontrolli nuk ka kufizim kohor, qe do të thotë se kontrolli fillon në datën e marrjes së njoftim-

lajmërimit për kontroll nga tatimpaguesi.

19.4. Fillimi i kontrollit dhe pengesat gjatë kontrollit

Prezantimi i kontrollorit duhet të shoqërohet me paraqitjen e librezës së kontrollorit, „Njoftimit

për kontroll“, në adresën ku tatimpaguesi deklaron aktivitetin e tij.

Fillimi i kontrollit duhet të kryhet menjëherë pasi përfaqësuesi i tatimpaguesit konfirmmon

njoftim-lajmërimin për kontroll. Hapi fillestar i kontrollit konsiston në kryerjen e inventarit

fizik të aktiveve qarkulluese, likujditeteve dhe llogarive kontable, duke u bashkëshoqëruar dhe

me dokumentet justifikuese më të fundit të regjistruara në librat për qëllime fiskale dhe të

kontabilitetit.

Nëse adresa konstatohet gabim nga të dhënat e regjistrimit në organin tatimor do të zbatohet

penaliteti përkatës për mosdeklarim të ndryshimeve të të dhënave sipas Ligjit “Për procedurat

tatimore në RSH”.

Kur ka rezistencë nga subjekti apo përfaqësues të tij kontrollori i bën të ditur se, vonesa në

dhënien e informacionit, konsiderohet si mungesë dëshirë për bashkëpunim, rrit kohëzgjatjen e

kontrollit, mundësinë për penalizim sipas ligjit të procedurave dhe për pasojë pengesa për

aktivitetin ekonomik të tatimpaguesit.

Në rast se, tatimpaguesi apo njësi të tjera, të parashikuara ne ligjin “Per procedurat tatimore ne

RSH” gjate kryerjes se kontrollit nuk japin te gjitha informacionet e kerkuara (dokumentat

justifikuese, regjistrimet, etj), ne baze te Ligjit” Për Procedurat tatimore në RSH” konsiderohet

shkelje, e cila pasi propozohet nga kontrollori me shkrim dhe pasi firmoset dhe nga Përgjegjësi

i Sektorit të Kontrollit i paraqitet Kryetarit të Degës për zbatim.

Në rast se, tatimpaguesi pengon kryerjen e kontrollit apo bën përpjekje për të ndaluar veprimin

e inspektorit direkt apo indirekt, vetë ose nëpërmjet një personi tjetër, në bazë të Ligjit” Për

Procedurat tatimore në RSH”, e cila pasi propozohet nga kontrollori me shkrim dhe pasi

firmoset dhe nga Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit i paraqitet Kryetarit të Degës për zbatim,

ku:

a. Tatimpaguesit e regjistruar për TVSH dënohen me gjobë.

b. Tatimpaguesit e regjistruar për tatimin e thjeshtuar mbi fitimin dënohen me gjobë.

Kujdes! Vendosja e gjobës është një vlerësim tatimor dhe ndjek procedurat tatimore të mbledhjes së

detyrimit tatimor. Ajo nuk e heq mundësinë për një lajmërim tjetër kontrolli.

130

Kjo nuk do të thotë se pas procedurave paraprake të kontrollit përgatitet një njoftim-lajmërimi i ri, i cili

ndjek të njëjtat procedura të kontrollit si gjithë të tjerët.

19.5. Llogaritë kontabile të domosdoshme që duhet të shqyrtohen gjatë kontrollit

19.5.1. Kontrolli i zbatimit të ligjit “Per Tatimin mbi te Ardhurat” dhe udhezimit te Ministrise

se Financave ne zbatim te tij, si dhe Ligjit “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”.

Në lidhje me kontrollin e bilancit dhe llogarive kontabile, kontrollori do te orientohet dhe

prononcohet duke mbajtur parasysh Standartet Kombëtare të Kontabilitetit (SKK), por

duke patur të detyrueshme verifikimet dhe kontrollet ne drejtimet e meposhtme:

- krahasimin e totaleve te ditarit me ato te centralizatorit te pergjithshem te llogarive;

- verifikimi aritmetikor i ditarit, po ashtu si ai i centralizatorit, vertikalisht (shumat, tepricat,

ekuivalencen e totaleve debitore e kreditore) dhe horizontalisht (saktesia e tepricave);

- spontimi i shumave te bilancit me llogarite e Librit te Madh;

- spontimi i bilancit te celjes se ushtrimit ne fjale me tepricat e Librit te Madh, si dhe spontimi i

bilancit te mbylljes me tepricat dhe regjistrimet e Librit te Madh;

- verifikimi aritmetikor i llogarive sintetike te Librit te Madh;

- berja e nje "bilanci ndryshimesh" te krijuar nga krahasimi i gjendjeve kontabel te fillimit dhe

te mbarimit te ushtrimit.

- kerkesen ndaj tatimpaguesit per justifikime te detajuara dhe te sakta te tepricave te te gjitha

llogarive te aktivit e pasivit;

Ndër të tjera, në kontrollin e llogarive duhet patur në konsideratë veçanërisht:

19.5.1.1. Llogaria e bankës

19.5.1.1.1. Verifikimi i tepricave

- Te krahasohen tepricat qe figurojne ne kontabilitet me ate qe figurojne ne nxjerrjet bankare

dhe te procedohet duke bere sondazhe per spontimin e disa operacioneve (me konkretisht:

skeden kontabel me nxjerrjen bankare);

- Te verifikohet nese jane bere rregullisht rakordimet bankare prej shoqerise dhe nese nxjerrjet

nuk paraqesin garanci te mjaftueshme ose nese nuk ekziston ndonje nxjerrje, te kerkohet nje

konfirmim per tepricen prane institucioneve bankare.

19.5.1.1.2. Kontrolli i funksionimit te llogarive bankare

- Te verifikohet, nese ekzistojne, dokumentet qe fiksojne marreveshjet e lidhura midis

shoqerise dhe bankave per sa i takon, nga njera ane, interesave debitore ose kreditore dhe, nga

ana tjeter, kushteve te vecanta te funksionimit te ketyre llogarive; te verifikohet zbatimi i

ketyre kushteve gjate periudhes se percaktuar per kontrollin;

- Te verifikohet po gjate kesaj periudhe saktesia e datave te vleres.

- Te verifikohet frekuenca dhe menyrat e depozitave ne banke duke perbere nje objekt analize

per qarkullimin e fondeve te shoqerise;

19.5.1.1.3. Kontrolli i llogarive "që flejnë"

131

- Nese ekzistojne llogari qe rrine pa levizje dhe nese tatimpaguesi nuk ka asnje nxjerrje te

fundit te tyre, te kerkohet konfirmimi per ekzistencen e ketyre llogarive dhe per tepricen e tyre

ne banke;

- Te pasqyrohen motivet e mosperdorimit te llogarive.

- Lidhur me interesat rrjedhese, te verifikohet pikerisht respektimi i rregullit i ndarjes se

ushtrimeve.

19.5.1.2. Llogaria e arkës.

19.5.1.2.1. Verifikimin e arkëtimeve.

- Të verifikohet ne menyre te befasishme arka dhe behet korrespondimi midis gjendjes reale te

arkes te verifikuar materialisht dhe teprices qe figuron ne librat e arkes; te verifikohet qe

teprica e llogarise "Arka" nuk eshte asnjehere kreditore; ne te kundert, te kerkohen arsyet per

cdo rast.

- Te shqyrtohet sipas cilave metoda dhe cilat periudha kohe kontrollohen arkat;

- Te sigurohemi nese teprica ne arke eshte "normale", duke mbajtur parasysh nevojat dhe

volumin e shifres se afarizmit te ndermarrjes. Te studiohet ndryshimi i nivelit te arkes; te

shqyrtohen, vecanerisht, levizjet e periudhave gjate te cilave arka paraqet nje teprice debitore

teper te larte ose teper te ulet.

19.5.1.2.2. Verifikimi i dokumenteve në pritje

- Te shihet nese cdo hyrje dhe dalje nga arka shoqerohet me prerjen e nje mandati respektiv

arketimi apo pagese menjehere; ne te kundert, te shqyrtohet se sipas cilave metoda e afate

rregullohet situata; te konkludohet nese praktika e kontabilizimit me vonese te operacioneve te

arkes eshte e zakonshme apo rastesore; gjate verifikimit te arketimit material, nese eshte

konstatuar ekzistenca e dokumenteve ne pritje per pagese, te behen sondazhe, te nevojshme per

t'u siguruar per vleren e mundshme te ketyre dokumenteve (firmat e autorizuara, shumat

ekzakte, kunderpartia reale per shpenzimet).

- Gjate shitjeve me kredi, te procedohet ne nje shqyrtim te llogarive te klienteve dhe te efekteve

per t'u arketuar, me qellim qe te sigurohemi per shumen e vlerave te arketuara ose te vena ne

arketim dhe per respektimin e afateve te pageses te akorduara.

- Te shqyrtohen te ardhurat e rendesishme ose perjashtimore ne fund te ushtrimit apo periudhes

se kontrolluar dhe te sigurohemi, sidomos, nese ato nuk jane bere me qellim qe te jepet

pershtypja e permiresimit te situates financiare (p.sh. ndonje efekt per t'u arketuar i

kontabilizuar ne fund te ushtrimit per te barazuar ose zvogeluar ndonje nga llogarite e

debitoreve te tjere: efekti nuk do te kalohet ne arketimet, por do te anulohet ne periudhen e

ardhshme).

- Të shqyrtohen shpenzimet e rëndësisë së veçantë ose përjashtimore në fillim të vitit të

ardhshëm, me qellim qe te sigurohemi nese ato nuk jane "kunderparti" e lehtesive te mara ne

fund te ushtrimit te meparshem te destinuara per te dhene nje paraqitje te permiresuar te

situates financiare.

- Te verifikohet arka ne menyre te befasishme ne prezence te personave pergjegjes dhe te

sigurohemi nese ajo korrespondon me tepricen qe figuron ne librat e arkes. Le te kujtojme se

gjendja e parave ne arke duhet te verifikohet vazhdimisht nga vete arketari, si dhe nga nje

person tjeter.

- Te shqyrtohen sistematikisht shpenzimet ose arketimet me shuma jo te zakonshme.

132

- Te kontrollohet rregullshmeria e mbajtjes se librit te arkes dhe bankes duke i shfletuar dhe

duke spontuar, p.sh. dokumentet justifikuese te te gjitha operacioneve te nje muaji te caktuar te

ushtrimit.

19.5.1.3. Objektivat kryesore te kontrollit te aktiveve te qendrueshme financiare dhe

jofinanciare jane qe organet tatimore te vertetojne se:

- aktivet ekzistojne (inventar i aktiveve te qendrueshme te trupezuara ne momentin e

kontrollit);

- ato i perkasin me titull pronesie shoqerise (dokumentat perkates qe e provojne kete);

- jane te vleresuara ne menyre korrekte (vlerat bruto e neto);

- jane regjistruar ne menyre korrekte (nga kendveshtrimi i pronesise dhe vleres);

- eshte bere mire ndarja midis shpenzimeve dhe aktiveve te qendrueshme;

- informacionet qe ndodhen ne aneksin e bilancit jane komplete e korrekte.

Para se te procedohet per kontrollin e aktiveve te qendrueshme financiare e jo financiare eshte

e nevojshme te kryejme paraprakisht nje numer kontrollesh te pergjithshme te llogarive dhe te

dokumenteve, e pikerisht:

- te verifikohet pasqyra e levizjeve te aktiveve te qendrueshme (vlerat bruto, amortizimet dhe

provizionet) ne raport me ushtrimin e meparshem;

- te verifikohet nese parimet kontabel te ndjekura prej shoqerise per vleresimin dhe

kontabilizimin jane konform parimeve te pergjithshme te pranuara dhe se nuk kane ndryshuar

ne lidhje me ushtrimin e meparshem;

- te verifikohet nese shifrat e celjes rakordojne me ato te mbylljes se ushtrimit te meparshem;

Per raste te hyrjes se aktiveve ne pronesine e shoqerise, duhet te pakten te sigurohemi se:

- aktivet e blera kontabilizohen sipas vleres se tyre te marrjes d.m. th sipas cmimit te blerjes

shtuar shpenzimet e tjera te nevojshme per venien ne gjendje perdorimi te aktivit;

- aktivet e prodhuara nga shoqeria kontabilizohen sipas kostos se tyre te prodhimit d.m.th me

koston e marrjes per materialet dhe furniturat e konsumuara per prodhimin e aktivit, te rritura

me shpenzimet direkte dhe indirekte te prodhimit me perjashtim te shpenzimeve financiare;

- aktivet e marra falas kontabilizohen duke i vleresuar ato me vleren e shitjes;

- aktivet e sjella ne shoqeri nga te tretet kontabilizohen me vleren e tyre te sjelljes.

Per rastet e shitjeve te aktiveve nga shoqeria:

- duhet te kontrollohet nese vlera neto kontabel e aktiveve te qendrueshme mbahet ne debi te

llogarise "Vlera kontabel e elementeve te aktivit te shitura";

- duhet patur kujdes vecanerisht qe kjo vlere neto kontabel te jete e barabarte me vleren e

origjines te aktivit te blere pa amortizimet korresponduese te llogaritura deri ne daten e blerjes

dhe te mos marre ne konsiderate as provizionet per zhvleresim, as amortizimet e paligjshme, qe

riintegrohen ne rezultat prej debitit te llogarise "Rimarrje te amortizimeve dhe provizioneve".

- duhet te sigurohemi se cmimi i shitjes eshte kaluar ne kredi te llogarise "Te ardhura nga shitja

e elementeve te aktivit" ne debi te llogarise "Kerkesa-arketimi per shitjen e aktiveve te

qendrueshme".

- aktivet e qendrueshme te amortizuara teresisht ne vlere por jo fizikisht, d.m. th ato shuma, te

akumuluara te amortizimit te te cilave eshte e barabarte me vleren bruto te blerjes, mbeten te

regjistruara ne bilanc per aq kohe sa ato mbeten ne shoqeri. Amortizimet regjistrohen ne aktiv

te bilancit ne zbritje te vleres bruto te aktivit te qendrueshem perkates.

- ne rastet e rivleresimit te aktiveve te qendrueshm te trupezuara dhe financiare duhet te shihet

133

nese shmangia e rivleresimit midis vleres aktuale dhe vleres neto kontabel te mos perdoret per

te kompensuar humbjet ose per te rritur fitimet e ushtrimit; ne fakt, cdo shmangie e rivleresimit

duhet te regjistrohet ne nje linje te vecante ne pasiv te bilancit.

Për shpenzimet e nisjes e zgjerimit

- te verifikohet te jene amortizuar per nje afat jo me shume se 5 vjet; per kete ceshtje, edhe ne

mungese ose ne rast pamjaftueshmerie te te ardhurave, duhet te kryhet cdo vit nje amortizim

prej 1/5 pjese;

- te sigurohemi qe shpenzimet e rritjes se kapitalit amortizohen me vone se skadimi i vitit te

peste, duke filluar nga viti ne te cilin ato jane ndermarre;

- a jane permendur rregullisht amortizimet e ndryshuara ne deklaraten fiskale dhe ne anekse;

- te sigurohemi qe asnje shperndarje e dividenteve nuk kryhet nese shpenzimet e nisjes e te

zgjerimit nuk jane amortizuar teresisht, vecse nese ekzistojne rezerva te lira prej nje shume te

pakten te barabarte me vleren kontabel neto te ketyre shpenzimeve te nisjes e te zgjerimit;

Per cdo shoqeri qe zoteron letra me vlere, duhet te sigurohemi se ato jane objekt, ne cdo

inventar, i nje dokumenti te shkruar qe permban, per cdo linje titujsh te ngjashem, numrin,

cmimin e blerjes, menyren e vleresimit dhe vleren aktuale qe rezulton nga aplikimi i kesaj

menyre vleresimi.

Kontrolli i aktiveve te qendrueshme te trupezuara ne proces

Objektivi i kontrollit eshte analizimi i llogarise 23 “Aktive te qendrueshme ne proces, avanca

dhe pagesa pjesore te derdhura mbi porosite per to” me qellim qe te sigurohemi per vleren e

aktiveve te qendrueshme te paperfunduara ne fund te cdo ushtrimi.

Ky kontroll duhet te shqyrtoje:

- justifikimin e pagesave pjesore (kestet) per blerjen e aktiveve te qendrueshme;

- anullimin e nenndarjeve perkatese te llogarise 23 gjate venies ne sherbim efektiv te aktiveve

te qendrueshme.

- natyren dhe shumen e derdhjeve te kryera prej shoqerise per blerjen e aktiveve te

qendrueshme ne proces. Per ta bere kete, te kontrollohen si dokumentet qe lidhen me porosite

qe ka kryer vete shoqeria edhe ato qe u perkasin kerkimit te kesteve prej furnitorit te aktiveve

te qendrueshme (te kerkohet konfirmimi direkt prane atij furnitori). Kjo vlen, vecanerisht, per

te verifikuar se derdhjet e kesteve nuk paraqesin ne te vertete hua financiare te pranuara prej

shoqerise.

- nese nenndarjet perkatese te llogarise 23 "Aktive te qendrueshme ne proces, parapagime dhe

keste te derdhura mbi porosite e bera per to" nuk perfshijne aktivet e qendrueshme qe jane

tashme ne sherbim, d.m.th. te sigurohemi se shumat e regjistruara ne llogarite e aktiveve te

qendrueshme ne proces kane kaluar ne llogarite normale te aktiveve te qendrueshme jo me pare

se sa data e venies ne sherbim efektiv te tyre, ne menyre qe te na lejoje llogaritjen e

amortizimit duke filluar nga keto data.

19.5.1.4. Kontrolli i inventarëve dhe prodhimit në proçes

Ne pergjithesi, llogarite e inventareve dhe te prodhimeve ne proces duhet te behen objekt te

pakten i ketyre analizimeve:

- Te asistohet ne cdo rast kur behen inventaret fizike, me qellim qe te sigurohemi nese

numerimet jane kryer me korrektese dhe respektojne masat dhe procedurat e kontrollit te

brendshem te aplikuara nga shoqeria. Te procedohet ne sondazhe mbi sasite e nxjerra prej

134

personelit te ngarkuar me numerimin dhe koston e magazinimit, sic pershkruhet te “Vleresimi i

inventarit”.

- te krahasohen sasite e vrojtuara me ane te sondazheve me skedaret e inventareve dhe me

shifrat qe ndodhen ne kontabilitet;

- te sigurohemi per pershtatshmerine e njesive te matjes dhe te numerimit te perdorur;

Për punimet në proçes:

- te krahasohet perberja e tyre me elementet qe dalin nga inventari;

- te krahasohet etapa e ecurise se tyre me dokumentet qe lejojne te ndiqet prodhimi.

Vlerësimi i inventarit:

- te shqyrtohen elementet qe sherbejne per te vleresuar vleren bruto; per kete qellim ia vlen te

sigurohemi nese vleresimi i adoptuar per te percaktuar vleren bruto te sendeve nenkupton

vetem keto elemente, pa perfshire te tjere:

- çmimin e blerjes pa TVSH (kosto e blerjes),

- taksat doganore

- shpenzimet e sjelljes pa TVSH, d.m.th. shpenzimet qe jane bere per t'i cuar elementet e

inventarit ne vendin dhe ne gjendjen ne te cilen ndodhen,

- shpenzimet e drejtperdrejta te inventarizimit

- nese vleresimi eshte bere duke u bazuar ne cmimin real, ia vlen te shqyrtohen faturat e

furnitoreve per sendet ne fjale, me qellim qe te sigurohemi nese vleresimi i bere justifikohet

nga cmimi pa TVSH qe figuron ne keto fatura; i njejti verifikim do te behet edhe per te drejtat

doganore ose per shpenzimet e sjelljes qe u paraqiten te treteve. Per sa u takon shpenzimeve te

sjelljes qe rezultojne nga sherbimet e furnizuara prej shoqerise dhe shpenzimet e inventarzimit,

te shqyrtohen dokumentet e perpiluara nga kontabiliteti analitik dhe me ane te ketyre

dokumenteve, te shihet nese shpenzimet e perfshira ne vleren bruto te sendeve jane te

justifikuara;

- nese eshte perdorur per vleresim metoda e cmimit mesatar te ponderuar, te verifikohet nese

cmimi i mbajtur nuk eshte me i madh se cmimi i fundit i blerjes;

- nese vlerat mund te percaktohen per cdo artikull ose per cdo kategori, te sigurohemi nese u

jane permbajtur ketyre vlerave dhe se nuk eshte bere nje vleresim global i tyre

- nese eshte bere ndonje modifikim ne metoden e meparshme te vleresimit te perdorur duhet te

sigurohemi nese ky modifikim nuk prek rregullaritetin e bilancit dhe te percaktohet per kete

rast ndikimi mbi rezultatin.

- te sigurohemi nese, ndryshimi i gjendjeve eshte regjistruar per vleren bruto ne llogarine

"Ndryshimet e gjendjeve te lendeve te para" apo "Ndryshimet e gjendjeve te mallrave";

19.5.1.5. Në lidhje me llogaritë e "Furnitorëve", të sigurohemi nëse:

- marrjet e fundit te ushtrimit jane marre ne konsiderate si ne llogarite e inventareve edhe ne

ato te furnitoreve;

- nuk jane perfshire ne ushtrimin e meparshem marrjet e para te ushtrimit pasardhes;

- kthimet e fundit ndaj furnitoreve nuk jane perfshire ne gjendjet e mallrave dhe qe vlerat

perkatese jane provizionuar nese ka qene e nevojshme;

- kthimet e para te ushtrimit pasardhes te mos jene perfshire ne ushtrimin e meparshem;

- te gjitha te drejtat per t'u arketuar (rimarrje, rikthime, etj.), qe lidhen me blerjet e ushtrimit

jane provizionuar ne menyre korrekte;

- shpenzimet e transportit per blerjet jane provizionuar per te gjitha blerjet e ushtrimit.

135

- te sigurohemi qe furnitoret me teprice debitore figurojne ne aktiv te bilancit.

19.5.1.6. Lidhur me llogaritë e " Klientëve", të sigurohemi nëse:

- dergesat e fundit te ushtrimit kane dale nga inventaret dhe jane kontabilizuar si shitje, kliente,

dhe/ose fatura per t'u perpiluar;

- dergesat e para te ushtrimit pasardhes nuk jane perfshire ne ushtrimin e meparshem;

- jane provizionuar shpenzimet e transportit qe lidhen me shitjet per te gjitha shitjet e ushtrimit.

- te sigurohemi nese llogaria "Kliente" eshte ndare sic duhet sipas skadences se te drejtave dhe

detyrimeve ne mbyllje te ushtrimit;

- te sigurohemi nese livrimet e kryera ose sherbimet e ofruara qe nuk jane faturuar ende jane

regjistruar ne llogarine 418 "Kliente - Te ardhura per t'u arketuar"

- te informohemi per zgjatjen e mallrave me kredi te dhena klienteve nga shoqeria; nese

ekzistojne shume kategori shitjesh qe kane afate likujdimi te ndryshme, te shqyrtohen zgjatjet e

zakonshme te vete kredive per cdo kategori, dhe te percaktohet prej ketej nje zgjatje mesatare e

ponderuar duke i kushtuar kujdes te vecante kredive zgjatja e rikthimit te te cilave e tejkalon

normalen;

Si per llogarine e “Furnitoreve”, po ashtu dhe ate te “Klienteve” duhet:

- Te perpilohet nje tabele permbledhese:

- me emrat e klienteve/furnitoreve per te cilet eshte kerkuar konfirmimi;

- daten e kerkimit te likujdimit;

- tepricen midis levizjeve debitore e kreditore te cdo klient/furnitor, te individualizuar;

19.5.1.7. Kontrolli i kapitaleve të veta duhet të verifikojë:

- a korrespondojne levizjet e llogarise se kapitaleve pikerisht me vendimet e marra prej organit

drejtues te shoqerise;

- faktin nese rregullat juridike lidhur me operacionet per kapitalin jane respektuar mire;

- verifikimin se shuma e kapitalit ne momentin e kontrollit nuk eshte me e vogel se sa

minimumi ligjor;

- a jane bere objekt i inkorporimeve ose i ndarjeve te rregullta primet e lidhura me kapitalin

d.m.th. konform pershkrimeve ligjore ose statutore;

- a eshte respektuar barazia midis aksionereve gjate operacioneve qe prekin kapitalin?

- te gjitha informacionet e formuluara ne Aneks dhe pasqyren 4, qe dorezohet bashke me

bilancin, qe u perkasin llogarive te kapitalit jane te plota dhe korrekte.

- verifikimin e vleres se çeljes se bilancit per sa i takon kapitalit me llogarite e ushtrimit te

meparshem;

- shqyrtimin e cdo dokumenti qe lidhet me rritjen e kapitalit.

- shqyrtimin e te gjithe dokumentave, qe kane te bejne me zvogelimin e kapitalit.

Vecanerisht, te sigurohemi per vlefshmerine e vendimit d.m.th nese rritja e kapitalit eshte

vendosur ne menyre te rregullt prej organit drejtues te shoqerise duke permbushur kushtet e

kerkuara per minimumin e anetareve te pranishem dhe shumicen e votave te fiksuara ne statute,

dhe se ciles i eshte paraqitur te pakten nje raport financiar me nje ekspoze permbledhese per

situaten e shoqerise.

Nese behet fjale per nje shtim te kapitalit ne monedhe, te verifikohet nese:

- kapitali i meparshem eshte derdhur teresisht;

- shtimi eshte nenshkruar teresisht dhe te jete depozituar ne gjykate kerkesa per shtim kapitali,

si dhe nese eshte marre vendimi prej kesaj gjykate;

136

Ne cdo rast kontrolli te shqyrtohen kushtet e realizimit te operacionit dhe te sigurohemi nese

jane respektuar minimumet e kerkuara nga ligji dhe rregulloret per sa i takon shumes se

kapitalit dhe vleres nominale te aksioneve ose pjeseve.

Gjate krijimit te nje shoqerie te re, te verifikohen rregjistrimet qe behen me rastin e

nenshkrimit te kapitalit per tu siguruar nese:

- eshte nenshkruar i gjithe kapitali;

- shuma e kapitalit të rregjistruar në bilanc korrespondon me tërësinë e kapitalit tëe nënshkruar

pavaresisht nese ai eshte derdhur ose jo;

- pjesa e paderdhur dhe qe, si rrjedhim, duhet te paguhet nga aksioneret rregjistrohet ne aktiv te

bilancit;

- shuma e kapitalit eshte ndare sic duhet ne llogarite e parashikuara prej Planit Kontabel te

Pergjithshem;

- jane respektuar rregullat formale per aksionet dhe pjeset ne shoqeri;

- kontributet ne natyre nuk jane vleresuar mbi vleren e percaktuar prej ekspertit per kontributet;

19.5.1.8. Në lidhje me huanë prej bankave dhe institucioneve të kreditit e të ngjashme,

kontrollori do të prononcohet në lidhje me:

- shqyrtimin e rregullaritetit te dokumentave te marreveshjeve te kryera midis shoqerise dhe

bankes ne fushen e kreditit;

- faktin nese huate bankare rrjedhese nuk jane rregjistruar ne llogarine 163 "Huara nga bankat

dhe institucionet e kreditit" por figurojne ne llogarine 51 " Banka, institucione financiare e te

ngjashme".

- respektimin e ndarjes se ushtrimeve per sa i takon kontabilizimit te interesave rrjedhese per

t'u paguar.

- kontrollin e huave bankare, shuma e te cilave eshte rritur jashte kushteve normale te

qarkullimit te tyre nga shoqeria me aktivitetin qe ajo pasqyron;

- kontrollin e afateve te pageses se kesteve prej shoqerise. Nese nuk ndodh kjo, te kerkohen

dhe te kontrollohen aresyet e vonesave, sepse kjo mund te perbeje nje tregues te

mosfunksionimit te mire te shoqerise (probleme kalimtare ose ne rritje, qe mund te cojne ne

pushimin e pagesave, etj.).

- kontrollin e kredise bankare qe shoqerohet me garanci (rregjistrim hipotekor, pengjet e

titujve, etj.), dhe te shihet se ne c'perpjestim eshte garancia ne raport me totalin e aktiveve te

shoqerise;

- kontrollin qe detyrimet ndaj bankave ose institucioneve te kreditit nuk jane kompensuar me

tepricat debitore te llogarive te grupit 51.

19.5.1.9. Veprimet me arkë (në lekë dhe valutë), transaksionet me para në dore 300 mije leke

pas vitit 2003.

Ne rastet e leshimit te faturave tatimore, eshte e domosdoshme kontrolli i kryerjes se

transaksionit financiar. Nese ky transaksion nuk kryhet ne te njejten kohe me leshimin e fatures

tatimore duhet te kontrollohen librat e bankes dhe arkes si dhe te llogarise “Fatura te mberritura

por te paarketuara”.

Ne rast se transaksioni financiar kryhet nepermjet llogarive bankare, por me pas ne kohe (pas

leshimit te fatures) kjo nuk duhet te konsiderohet rast shkelje, pasi Neni 52/1 i Ligjit Nr8560,

date 22.12.1999 “Per procedurat tatimore ne RSH” denon rastet e transaksioneve financiare

dhe jo leshimin e fatures.

137

19.5.1.10. Llogaria 12 "Rezultati ushtrimor" i pasivit te bilancit rregjistron shumen e fitimeve

te realizuara ose te humbjeve te pesuara gjate ushtrimit te mbyllur. Shuma e fitimeve ose

humbjeve qe figurojne ne bilanc duhet te jete e barabarte me shumen neto te rregjistruar ne

llogarine e Humbje Fitimeve.

Kontrollori duhet te verifikoje percaktimin e rezultatit.

Ky verifikim rezulton nga shqyrtimi i posteve te ndryshme te debitit e te kreditit te llogarise se

“Humbje-Fitimeve”. Kontrollori shqyrton dokumentat perkatese per tu siguruar nese organi

drejtues i shoqerise ka vendosur per caktimin e rezultateve dhe :

- a eshte mbledhur rregullisht ne afatet e percaktuara ligjore;

- caktimi i rezultateve qe eshte vendosur eshte konform dispozitave ligjore e statutore dhe

eventualisht detyrimeve kontraktuale te shoqerise. Ky verifikim rezulton normalisht nga

kontrollet qe kane te bejne pikerisht me rezerven ligjore, rezervat statutore e kontraktuale,

rezervat e tjera, rezultati i mbartur.

Duhet kontrolluar nese rezultati i mbartur eshte rregjistruar ne pasiv te bilancit.

Nga pikepamja fiskale, fitimet e mbartura jane te ngjashme me nje rezerve. Vecanerisht,

shumat e rregjistruara ne llogarine 107 " Rezultate te mbartura " jane, ashtu si ato te

rregjistruara ne nje llogari te rezervave te liruara nga tatim fitimi.

Llogaria 12 rregjistron per teprice llogarite e shpenzimeve dhe ato te te ardhurave ushtrimore.

Teprica e llogarise 12 paraqet nje fitim neqoftese te ardhurat i tejkalojne shpenzimet (saldo

kreditore) ose nje humbje nese shpenzimet tejkalojne te ardhurat (saldo debitore).

Llogaria 12 mbyllet pas vendimit te shoqerise per caktimin e rezultatit. Ne shoqerite, shumat e

pashperndara dhe te pacaktuara ne ndonje nga llogarite e rezervave xhirohen ne llogarine 107 "

Rezultat i mbartur " (nenndarja ne fitime ose ne humbje).

Meqenese llogaria e Humbje-Fitimeve permbledh te ardhurat dhe shpenzimet e ushtrimit, pa

marre parasysh daten e arketimit ose te pageses se tyre, duhet te kontrollohet respektimi i

parimit te kujdesit (shih nenin 56 te ligjit "Per kontabilitetin"). Keshtu, edhe ne rast mungese

ose pamjaftueshmerie te fitimit, duhet te sigurohemi nese jane bere amortizimet dhe

provizionet e domosdoshme. Pervec kesaj, duhet te merren parasysh rreziqet dhe humbjet e

ndodhura gjate ushtrimit ose te nje ushtrimi te meparshem, edhe nese ato jane bere te njohura

midis dates se mbylljes se ushtrimit dhe asaj te hartimit te llogarive.

19.5.1.11. Kontrolli ne teresi dhe analitik i ligjshmerise per shpenzimet e kryera (shih nenin 21

dhe 22 të ligjit Nr.8438 datë 28.12.1998 “Për tatimin mbi të ardhurat”).

Llogarite e "Shpenzimeve" rigrupojne llogarite e klases 6 qe destinohen per te rregjistruar,

gjate ushtrimit, shpenzimet sipas natyres duke perfshire edhe ato qe u perkasin ushtrimeve te

meparshme qe kane te bejne me:

- shfrytezimin normal dhe rrjedhes te shoqerise (llogarite 60 deri 65);

- aspektin financiar te saj (llogaria 66);

- operacionet perjashtimore (llogaria 67).

Shpenzimet perfaqesojne vlerat e harxhuara ose per tu harxhuar:

- si kunderpart i mallrave, e furniturave, punimeve e sherbimeve te konsumuara prej shoqerise;

- si detyrim ligjor qe ndermarrja duhet te permbushe;

- si detyrime te tjera qe nuk kane kundepart;

Per efekt te percaktimit rezultatin e ushtrimit, ne shpenzimet perfshihen gjithashtu:

- llogaritjet per amortizimet dhe provizionet;

- vlera kontabel e elementeve te aktivit te shitura, te shkaterruara apo te zhdukura.

138

Ne menyre te pergjithshme, kontrolli i shpenzimeve duhet te kryhet:

- per natyren e veprimit;

- per justifikimin e shumes se tij me dokumentin perkates fiskal;

- per rregullaritetin e tij;

- per rregjistrimin e tij ne kontabilitet.

Kontrollori duhet te perqendrohet sidomos qe:

- te shqyrtohen veprimet e ndryshme te kaluara ne llogarite e blerjeve, sidomos ne fund te

ushtrimit.

- nese shoqeria furnizohet mbi bazen e kontratave vjetore, te verifikohet respektimi i ketyre te

fundit, te furnitori.

- te analizohet ndryshimi i shpenzimeve ne raport me ushtrimet e meparshme duke mbajtur

parasysh, nese eshte nevoja, investimet ne teknologji, permiresimet e kryera ne cilesine e

produkteve.

- lidhur me blerjet e materialeve, paisjeve, punimeve, mirembajtjes, etj. te verifikohet nese

llogarite qe i permbledhin keto veprime nuk permbajne elemente qe jane ne fakt aktive te

qendrueshme; vecanerisht, te sigurohemi nese llogarite e furniturave 606 nuk perfshijne edhe

aktivet e qendrueshme qe duhet te kontabilizohen ne Klasen 2. Me ane te sondazheve, te behet

verifikimi i dokumentave justifikuese, mbi shumat e rendesishme te kaluara ne keto llogari.

- te verifikohet nese jane kontabilizuar te gjitha shpenzimet dytesore qe lidhen me blerjet e

ushtrimit.

- te shqyrtohen tepricat e nenllogarive 6035 " Ndryshimi i gjendjes se mallrave " nga njera ane,

6031 " Ndryshimi i gjendjes se lendeve te para" dhe 6032 per sa u takon furnizimeve me te

tjera materiale nga ana tjeter, qe mund te jene kreditore (nese gjendja ne fund eshte me e larte

se gjendja fillestare) ose debitore (ne rast te kundert); te sigurohemi nese ato figurojne ne

llogarine Humbje-Fitime si llogari rregulluese ne minus ose ne plus te blerjeve te mallrave nga

njera ane dhe te furnizimeve nga ana tjeter.

19.5.1.12. Te behet analize e llogarise “Furnitura Nentrajtime e Sherbime” dhe te cilesohet per

cdo rast nese disponohet ose jo nga subjekti dokumentacioni justifikues. Per kete pike duhet:

- te shqyrtohen kontratat e qiramarrjes me kredi duke vene re klauzolat thelbesore dhe duke u

siguruar per rregullaritetin e tyre; te sigurohemi nese shuma totale e qerase per t'u paguar per

nje periudhe te caktuar ushtrimore eshte rregjistruar si duhet ne kontabilitet ne llogarite e

celura per kete qellim, duke bere dallimi midis qiramarrjeve me kredi per aktivet e

qendrueshme nga ato aktivet qarkulluese.

- te sigurohemi, me ane te sondazheve mbi dokumentat justifikuese per shumat e medha, nese

llogaria 615 "Mirembajtje dhe riparime " nuk permban aktive te qendrueshme qe

kontabilizohen ne klasen 2, sidomos per aktivet e qendrueshme te prodhuara nga ndermarrja

per vete.

- te shqyrtohen te gjitha kontratat e qiramarrjes per sherbime te ndryshme cilidoqofte objekti i

tyre dhe te shenohen ne nje pasqyre permbledhese detyrimet qe rezultojne me kete rast per

shoqerine qe kontrollohet; te krahasohen informacionet qe figurojne ne kete pasqyre me ato qe

do te mblidhen nga te tretet gjate kontrolleve te tjera me qellim qe te sigurohemi per nje

shpenzim te kryer realisht.

Ne menyre te pergjithshme, duhet te sigurohemi nese shpenzimet e publicitetit, te transportit, te

zhvendosjeve, te udhetim dietave, te shpenzimeve postare dhe te telekomunikacionit, te

139

sherbimeve bankare, etj. perfshihen ne fakt ne kategorite e shpenzimeve per te cilat jane celur

llogarite perkatese dhe jo ne llogari te tjera; te shqyrtohen dokumentat justifikues perkates.

19.5.1.13. Te behet krahasimi i te ardhurave te deklaruara ne Bilancin Kontabel me ato te

deklaruara ne FDP-te e TVSH-se ne qender e filiale si dhe me te dhenat e marra nga sektoret e

tjere te Deges, deget dhe institucionet e tjera. (Ne vemendje V.K.M. Nr.49 date 20.01.2001).

Kontrolli i llogarise "Te ardhura" duhet te kryhet te pakten mbi llogarite dhe zerat si me poshte:

- te ardhurat e shfrytezimit, pikerisht: shitjet e produkteve te prodhuara, pagesat per sherbimet,

mallrat, prodhimi i stokuar, prodhimi i aktiveve te qendrueshme, te ardhurat neto pjesore nga

operacionet afatgjate, subvencionet e shfrytezimit, te ardhura te tjera te ushtrimit;

- te ardhurat financiare;

- te ardhurat e jashtezakonshme;

- rimarrjet nga amortizimet dhe nga provizionet.

Prej kontrollorit duhet që:

- te kryhet krahasimi i raporteve me te rendesishme (pikerisht raportet lidhur me shifren e

afarizmit) ne krahasim me vitin e meparshem dhe me shifren e parashikuar te afarizmit;

- per klientet qe perfitojne skonto vjetore, te verifikohet nese skontot qe do te behen mbi

shifren e afarizmit te realizuar gjate ushtrimit jane provizionuar;

- te jemi vecanerisht te kujdesshem per shitjet ndaj shoqerive te grupit ose qe kane

administratore te perbashket; kushtet e shitjes duhet te shqyrtohen ne kete rast me imtesi ne nje

pasqyre me vete;

- te verifikohet nese rimarrjet jashte faturave jane marre parasysh dhe jane pasqyruar ne

deklaraten perkatese fiskale.

- te shqyrtohen ndryshimet e produktit te magazinuar te ushtrimit nepermjet krahasimit midis

gjendjes ne fillim dhe ne fund, dhe te sigurohemi nese ky ndryshim ka nje karakter "normal"

duke marre parasysh karakteristikat e produktit perkates.

- Te kontrollojme nese teprica e llogarise " Ndryshim i gjendjeve " (teprice qe mund te jete

debitore ose kreditore) figuron ne llogarine e Humbje-Fitimeve nga pikepamja e te ardhurave,

me plus (rasti i prodhimit te stokuar) ose me minus (rasti i uljes se stokut).

- te verifikohet nese llogaria " Prodhimi i aktiveve te qendrueshme " eshte kredituar qofte ne

debi te llogarise 23 "Aktive te qendrueshme ne proces, paradhenie dhe pagesa pjesore te

derdhura mbi parasite per aktive te qendrueshme " per koston reale te prodhimit te aktiveve te

qendrueshme te krijuara me mjetet e veta te shoqerise sipas ecurise se puneve, qofte direkt ne

debi te llogarive te aktiveve te qendrueshme perkatese neqoftese tranzitimi me ane te llogarise

23 nuk paraqitet i domosdoshem.

- Lidhur me te ardhurat nga aktivet e palujtshme qe nuk kane te bejne me aktivitetet

profesionale te shqyrtohet lista komplete e aktiveve te paluajtshme qe ka ne pronesi ose

me qira shoqeria dhe me ane te kesaj liste dhe te informacioneve te mbledhura nga te tretet, te

ndertohet nje pasqyre e aktiveve te palujtshme te mara me qira ose nenqira prej shoqerise tek te

tretet;

- te shqyrtohen qiramarrjet dhe kontratat me qellim qe te sigurohemi nese keto operacione te

qirave jane objekt i marreveshjeve te rregullta dhe sidomos, nese shuma e qirave te arketuara

eshte konform marreveshjeve te kryera;

- te verifikohen nese dividentet qe te tretet i detyrohen shoqerise (ortakeve) jane arketuar ose,

ne mungese te arketimit, jane kaluar ne te ardhurat per t'u mare;

140

- te verifikohen nese te ardhurat e rregjistruara ne llogarine e “diferencave nga kembimi”

perbejne efektivisht diferenca kembimi qe u takojne operacioneve te ndryshme ne valute te

huaj qe kane ndodhur dhe nese nuk behet fjale per konvertimin, ne fund te ushtrimit, te debi-

kredive ne valute te huaj.

- te verifikohet nese te ardhurat e jashtezakonshme jane ndare mire me qellim qe llogaria

Humbje-Fitime te beje te dukshem rezultatin rrjedhes nga njera ane (te ardhurat nga

shfrytezimi rrjedhes) dhe rezultatin e jashtezakonshem nga ana tjeter (te ardhurat e

jashtezakonshme).

- te kontrollohen dokumentat justifikuese te rregjistrimeve te kaluara ne te ardhurat e

jashtezakonshme me qellim qe te sigurohemi per realitetin e tyre nga njera ane dhe nese ato i

perkasin vertete shoqerise;

- te shqyrtohen plus-vlerat e jashtezakonshme qe rezultojne nga elementet e shitura te aktivit

(mbi shitjet e aktiveve te qendrueshme te patrupezuara, te trupezuara dhe atyre fianciare).

- te verifikohet nese te ardhurat e jashtezakonshme jane rregjistruar ne kontabilitet ne kredi:

- te llogarive 771 dhe 772 kur ato lidhen me operacionet e drejtimit;

- te llogarise 778 "te tjera te ardhura te jashtezakonshme" kur ato kane te bejne me

operacionet e kapitalit.

19.5.2. Kontrolli i zbatimit të Ligjit Nr.7928, datë 27.04.1995 “Për Tatimin mbi Vlerën e

Shtuar” si dhe udhëzimet përkatëse të Ministrisë së Financave.

19.5.2.1. Me inventarizimin fizik te mallrave gjendje ne momentin e kontrollit te kryer sic

trajtuam ne piken 2.4. dhe 3.1.4., per diferencat te llogariten detyrimet per TVSH-ne e

penalitetet perkatese, sipas Nenit 57 te Ligjit Nr. 7928, date 27.04.1995 “Per TVSH-ne”.

19.5.2.2. Te behet analiza financiare e veprimtarise ekonomike te shoqerise: si llogaritja e

kostos se plote per cdo lloj malli (cmim blerje sipas fatures, shpenzime transporti, taksa

doganore dhe shpenzime te pergjithshme) dhe krahasimi i saj me çmimin e shitjes se deklaruar

nga shoqeria, si dhe krahasimi me cmimin real te tregut ne perputhje me Ligjin “Per

Procedurat Tatimore” Neni 36 dhe udhezimin ne zbatim te tij, pika 2.2.2., duke bere investigim

çmimi dhe duke bere krahasimin e tyre me cmimet sipas akt-konstatimeve te çmimeve te

mbajtuara nga Dega e Tatimeve (zyra e investigimit).

Per marreveshjet e DPT me shoqatat e biznesit per disa lloj artikujsh dhe ne ndertim kosto

(cmimi) per meter katror, per cdo rast analitik te behen krahasimet dhe te llogariten detyrimet

tatimore.

19.5.2.3. Të verifikohet saktësia ligjore e plotësimit të faturave për të gjitha arkëtimet, objekt i

furnizimeve të tatueshme. A janë plotësuar faturat tatimore te shitjes (e blerjes nga furnitori)

me informacionin e plote ne perputhje me nenin 36 të ligjit Nr.7928 datë 27.04.1995, per

TVSH-ne me ndryshimet perkatese? Të bëhet inventari fizik i faturave me numer serie ne

momentin e kontrollit dhe te behet krahasimi me numrat seriale te terhequr nga Dega e

Tatimeve me numrat serialë të përdorur (të regjistruar në librin e shitjes). Për diferencat të

kërkohen arsyet dhe të bëhet njoftim për degët e tatimeve.

19.5.2.4. Të verifikohen afishimet e çmimeve të shitjes në vendet e ushtrimit të aktivitetit dhe

në rast konstatimi të mosafishimeve të veprohet në përputhje me Nenin 36/2 të Ligjit Nr.8560

datë 22.12.1999 “Për proçedurat tatimore në RSH”.

141

19.5.2.5. Të kryhet verifikimi i saktësisë së deklarimit të TVSH-së në blerje dhe shitje, duke i

krahasuar dhe me FDP-të mujore.

19.5.2.6. Në rastet kur pagesa e TVSH-së nga subjekti, në raport me shitjet e tatueshme eshte

nën nivelin e sektorit ekonomik, krahas verfikimit nga ana formale të faturave të blerjes me

TVSH, do të kërkohet kryqëzimi i tyre me subjekte shitëse (brenda ose jashtë rrethit). Akti i

kontrollit në këtë rast duhet të ketë të bashkangjitur konfirmimin e kryqëzimit nga inspektori

që mbulon evazionin.

19.5.2.7. Kontroll i zërit “Shpenzime për personelin” në zbatim të Ligjit Nr.9136, datë

11.09.2003, i ndryshuar, përkatësisht për fondin e pagave dhe tatimin, si dhe sigurimet

shoqërore duke kërkuar dokumentacionin e tyre.

Për këtë:

- te kryhet nje rakordim midis tepricave te nenndarjeve "Pagat" e llogarise 641 "Pagat e

personelit" ne fund te ushtrimit dhe treguesve te pasqyres fiskale te pagave dhe te spjegohen

diferencat nese ka.

- Lidhur me shpenzimet qe lidhen me personelin e perkohshem, te verifikohet shuma e faturave

per sa i takon numrit te oreve te zbritura dhe aplikimit te ketyre oreve me tarifen e

pershtatshme; te shqyrtohen dispozitat e marra per te siguruar kontrollin e numrit te oreve te

punes te kryera prej personelit te perkohshem.

- te kontrollohet cdo post pune sipas tipit te aktivitetit. Keshtu, ne nje shoqeri prodhuese do te

kerkohet numri i punonjesve sipas skemes teknologjike, vendeve te punes te percaktuara kur

eshte montuar linja, si dhe niveli i pages sipas koheshenuesve ne pune dhe veshtiresise. Ne

tregti apo sherbime do te shikohet volumi i qarkullimit, numri i njesive te hapura, orari i njesise

si dhe punonjesit shtese qe nevojiten per higjenen e ambjentit, porosi per kliente dhe detyra te

tjera.

Per cdo mosperputhje me librat e shoqerise te behet rikarakterizimi i situates sipas

percaktimeve te Nenit 36 te ligjit te procedurave tatimore. Te verifikohen dhe krahasohen

FDP-te me regjistrimet ne librat e kontabilitetit te dhenat qe lidhen me pagat dhe sigurimet.

Vini re! Më qartë, pikat për tu verifikuar kontributet dhe tatimi mbi të ardhurat nga punësimi gjenden

në programin tip të dërguar nga Drejtoria e Përgjithshme në Maj 2007.

19.5.3. Kontroll në lidhje me zbatimin e ligjit Nr. 8976, datë 12.12.2002 “Për akcizat”

Veçanërisht, sipas kërkesave të ligjit, nga kontrolli duhet:

- të verifikohet si janë zbatuar nga tatimpaguesi, procedurat ligjore të nenit 4, 5, 7 dhe 8 lidhur

me kushtet që duhen përmbushur për autorizimet lidhur me miratimin e trojeve, ndërtesave ose

mjediseve të tjera, si dhe për revokimin ose ndryshimin e autorizimeve ose miratimeve?

- të inspektohet sipas nenit 12 dhe 13, se si janë zbatuar rregullat e përdorimit të lëndëve të

para dhe përdorimi i substancave shtesë, përzierjeve ose veprimeve të tjera në mallrat e akcizës

ose që lidhen me këto mallra duke kryer matjet e vëllimit dhe peshës sipas kritereve të

udhëzimit e Manualit të Kontrollit të Akcizës në zbatim të ligjit?

142

Për prodhimet e akcizës është e domosdoshme të kryhet një ushtrim për analizën dhe

shqyrtimin e të paktën disa përbërësve. Minimumi duhen shqyrtuar dy përbërës duke i

kalkuluar ato veçmas. Nga konkluzioni përcaktoni nëse nivelet e prodhimit të deklaruar janë të

arsyeshëm. Mund te kryhen edhe verifikime të tjera të të njëjtës natyrë, p.sh., në prodhimet e

lëngjeve për tapat e shisheve që përdoren për mbushjen e shisheve, etiketat e shisheve dhe

konteinerëve, konteinerët e përdorur e kështu me rradhë.

- të verifikohen sasitë në lidhje me zbatimin e kritereve ligjore për humbjet e firot e

mundshme?

Kujdes! I gjithë prodhimi apo malli i akcizës është subjekt i akcizës, pavarësisht nëse është mbetje

prodhimi dhe duhen verifikuar kushtet e depozitimit të tij.

- të verifikohet si është zbatuar prej personave të autorizuar të akcizës mbajtja e regjistrimeve,

sipas nenit 11?

- të verifikohet sipas nenit 10 lidhur me mënyrën e prodhimit, ambalazhimit, mbajtjes dhe

magazinimit të mallrave të akcizës të prodhuara në vend dhe ambalazhimin, mbajtjen e

magazinimin e mallrave të akcizës nga importi.

- të verifikohen faturat e transportit, nese jane aplikuar, pasi detyrimet e lindura mund te

pasqyrojne destinacionet e padeklaruara, dhe per me teper, pasqyrojne sasine e transportuar.

Nese behet fjale per kete te fundit, kontrolloni faturat perkatese per t’u siguruar qe eshte

faturuar sasia e plote.

- të verifikohet administrimi i pullave te akcizes ne kuptimin e kërkesave të ligjit për pullat e

akcizës;

- të kontrollohet si janë kryer veprimet ne depozitat e karburantit ne kuptimin e kerkesave te

ligjit?

- të verifikohet si është kryer llogaritja e derdhja e detyrimeve të akcizës?

- të bëhet verifikim i pagesës së akcizës si dhe shqyrtimi i rentabilitetit të artikujve të akcizës

(në rastet kur ka dhe aktivitete të tjera jashtë objektit të ligjit të akcizës) duke përdorur raportet

financiare dhe situatën e qarkullimit të parasë nga shoqëria.

19.5.4. Zbatimi i programeve tip për sektorë ekonomikë të veçantë.

19.5.4.1. Për sektorë të veçantë si ndërtimi duhet të bëhet analizë e detajuar e përputhjes së

materialeve të blera dhe gjendje me elementët materiale sipas zerave te punimeve te perfshira

ne situacionet e punimeve. Nëse kjo analize eshte e pamundur te behet nga inspektori i

kontrollit duhet te kerkohet specialist i fushes perkatese (inxhiniere ndertimi).

19.5.4.2. Për sektorin e prodhimit duhet të bëhet bilanci i lëndëve të para duke u nisur nga

gjendja kontabël në fillim të periudhës, furnizimet e periudhës, lënda e parë dhe ndihmëse e

përdorur për njësinë e produktit, produkti i gatshëm i prodhuar dhe të shihet nëse plotësohet

për çdo dalje nga magazina faturë tatimore. Në sektorin e prodhimit me rëndësi është edhe

harxhimi i lëndës djegëse dhe i energjisë elektrike.

19.5.4.3. Për sektorin e karburanteve me rëndësi është zbatimi i urdhërave dhe programit tip

për këtë qëllim.

143

19.5.4.4. Për sektorin shërbimeve si hotelet, restorantet dhe vendet e pushimit rëndësi ka

vendndodhja, cilësia e shërbimit, numri i tavolinave, i shtretërve, i dhomave, i enëve te

kuzhines, etj.

Vini re! Për çdonjërin nga këta sektorë u janë dërguar degëve të tatimeve për zbatim programet tip, që

i përkasin sektorëve ekonomike më me rrisk për të ardhurat tatimore.

19.5.4.5. Për sektorin e lojrave të fatit, përveç sa më lart ka rëndësi të bëhet verifikimi i numrit

të automateve, tavolinave të lojës, sallave dhe ambjenteve dhe numrit të të punësuarve në to,

bilancit të qarkullimit të biletave, verifikimi i kërkesave të ligjit për lejen e dhënë për zhvillim

të lojës së fatit dhe për rastet për përsëritje të saj.

- Të verifikohen të gjitha shumat që u paguhen fituesve faturohen dhe të dhënat hidhen në

regjistër.

Vini re! Kontrollet bëhen kryesisht për tu siguruar që ambjentet e zhvillimit të aktivitetit të jenë të

autorizuara dhe rakordimi duhet të kryhet rregullisht për tu siguruar që organizatori po respekton

kushtet e liçensës së tij.

- Te verifikohet se çfare sistemi perdor operatori per parate. Ka shume mundesi qe sistemi i

perdorur te jete mjaft i dobishem per te minimizuar rrezikun e vjedhjeve.

- Te verifikohet bilanci i qarkullimit te parase lidhur me shumat personale te terhequra nga

pronari.

19.5.5. Për çdo problem që mund të lindi, grupi i kontrollit, pas kërkesës për tu autorizuar për

zgjerim periudhe për kontroll, si dhe pasi njoftohet tatimpaguesi për këtë ndryshim të

periudhës së kontrollit mund të shtrijë kontrollin edhe në çështje të tjera, që direkt ose indirekt

lidhen me detyrimet fiskale të subjektit dhe që mund të mos jenë përfshirë më lart. Koha për të

kontrolluar dhe për të korrigjuar vlerësimin e një detyrimi tatimor, parashkruhet 5 vjet pas

lindjes së detyrimit (koha që tatimi duhej te ishte deklaruar ose paguar, cilido qofte çasti më i

fundit në kohë).

Në varesi të asaj çfarë konstatohet sipas pikave më siper, kontrollori pasi i ka verifikuar gjithë

kërkesat, mban shënimet përkatëse dhe në varësi të gjetjes që ka bërë i përdor në analizën e tij

për rikarakterizim të situatës (Neni 36 i Ligjit “Për procedurat tatimore në RSH”), ku

përmendet detyrimi tatimor dhe penaliteti sipas shkeljes së konstatuar dhe referimi ligjor, i cili

i përket natyrës së shkeljes.

Kujdes! Në çdo rast, që inspektori tatimor do të bëjë rikarakterizim të transaksioneve të tatimpaguesit

vepron vetëm pasi bën një propozim me shkrim për Kryetarin e Degës ku të prezantojë faktin e

konstatuar në mënyrë korrekte si përshkruhet në udhëzimin në zbatim të Nenit 36 të ligjit Nr.8560, datë

22.12.1999 ‘Për procedurat tatimore në RSH”.

Pasi bindet per forcen e provave dhe argumenteve të prezantuara nga sektori i kontrollit, firmoset një

urdhër nga Zv/kryetari dhe Kryetari i Degës së Tatimeve nëpërmjet shkresës zyrtare. Grupi i kontrollit

ka të drejtë pas këtij urdhri, të zbatojë mënyrën e rikarakterizimit të asaj pjese të aktivitetit që e

konsideron joreale duke e faktuar atë sipas difektit të konstatuar.

144

19.5.6. Për çdo shkelje të përpilohet proçes-verbal, ku të përcaktohet shkelja e konstatuar,

detyrimi i ri për tu paguar, penaliteti dhe referencat ligjore për këto vendime. Duhet patur

parasysh se proçes-verbali është baza e aktit të kontrollit për rastet e përmendura për shkelje.

Raporti i kontrollit do të konceptohet në tërësinë e tij si një përmbledhje e përshkrimeve të

proces-verbaleve dhe akt-konstatimeve të mbajtura nga kontrollorët.

19.6. Në procesin e rikrakterizimit të transaksioneve gjatë kontrollit tatimor do të mbahet

parasysh zbatimi i shkresës Nr. 5869 prot., datë 03.07.2007 “Dërgohen çmime të shitjes së disa

artikujve” i Drejtorisë së Përgjithshme, e cila do të azhornohet në vijimësi edhe me praktikat e

punës nga investigimi tatimor per ëmimet.

19.7. Në cdo akt-kontrolli do të hartohen bashkelidhur tij, pasqyra në lidhje me:

- skemen e qarkullimit te mallit apo sherbimit qe kryen, duke spjeguar se ku eshte i pozicionuar

tatimpaguesi,

- numri i punonjesve te konstatuar sipas vendit te punes, pagat minimale, mesatare dhe

maksimale te sqaruara sipas funksioneve qe kryejne.

Në vazhdimësi të kryqëzimit të të dhënave do të bëhjet evidentim i listes se klienteve dhe

furnitoreve me vlera qarkullimi mbi 500.000 leke per fature dhe analizimin e situatave te tyre,

me qellim planifikim per kontroll ne muajt e ardhshem si raste te dyshimta.

Te gjitha keto te dhena do te perdoren si informacion, per referime ne kontrolle te aktiviteteve

te ngjashme.

Formularët gjenden në shtojcën F

145

KAPITULLI 20

20. Rregullat e veçanta për shoqëritë që veprojnë në sektorin e ndërtimit

20.1. Ndërtim objektesh pergjithesisht do te thote ngritje e strukturave me tulla, betonarme dhe

materiale te tjera ndërtimore. Ndërsa, ndërtimi i infrastrukturës për transportin e pasagjerëve

dhe mallrave përfshin proceset e punës të lidhura me rrugët, urat, tunelet, veprat e artit,

aeroportet, portet. Në të gjitha ndertimet aplikohen metoda te ngjashme ndertimi dhe perpara

fillimit te kontrollit duhet te sigurohen elementet e meposhtme:

Pronari i tokes ose bleresi i tokes mbi te cilen do te ngrihet ndertesa apo projekti

infrastrukturor, duhet te kete detaje te preventivave, projekteve arkitekturorë zbatues te

paraqitur per kryerjen e punes.

Te dhena mbi aksionet nga pronaret e tokes – toka mund te jete prone e disa familjeve

dhe per pagesen e tokes mund te ekzistoje nje marreveshje qe mundeson pronesimin te

themi te nje apo me shume apartamenteve per familje si pagese per token.

Detaje te specifikuara te punes qe do te kryhet, do te pergatiten perpara firmosjes se

ndonje kontrate, perfshire koston

Nje NIPT me adresën e objektit ndërtimor

Rregullat e sigurise dhe kontratat e punësimit dhe kontrata kolektive e punësimit

Te dhena te nenkontraktoreve qe do te perdoren dhe marreveshjet qe percaktojne

pergjegjesite e tyre

Do te kete nje buxhet se bashku me te dhenat e menyres se financimit te projektit.

Duhet te jene te gatshme dhe ne dispozicion te dhenat e meposhtme:

Emrat dhe te dhenat e specialisteve/stafit teknik

Numri i stafit te punesuar drejtperdrejte

Te dhena te finalizuara te nenkontraktuesve

Furnizuesit kryesore te lendeve te para

Vini re! Termi nenkontraktues nenkupton kryerjen e procesit të punës nepermjet nje kontrate me

furnizuesin qe ka siguruar keto punetore. Nenkontraktuesi mban te gjitha pergjegjesite e punesimit te

individeve, p.sh., pagesen e sigurimeve shoqerore dhe tatimit mbi te ardhurat etj.

Këto pagesa do të jenë pjesë e totalit të llogaritur për projektin ndërtimor, sipas përqindjes së

punimeve që do të kryejë nënkontraktori.

Nenkontraktuesit duhet t’i paguhet gjithe shuma per punen e kryer dhe duhet te kete te dhena ne forme

faturash, te cilat jane pergatitur nga palet e ndryshme.

20.2. TVSH-ja paguhet mbi sasine e punes se kryer gjate atij muaji. Kjo tani eshte percaktuar

ne Ligjin e TVSH-se dhe Udhëzimin në zbatim të ligjit. Faturat ndermjet pronarit/ndertuesit

dhe nenkontraktuesve duhet te jene fatura standarte te DPT-se dhe duhet te leshohen çdo muaj.

Te gjitha faturat e furnizuesve te tjere duhet te sigurohen ne momentin e furnizimit, p.sh., kur

te dergohet çimentoja, hekuri, tullat, trarët etj.

Te dhenat te tjera kontabiliteti si regjistrat e shitjeve dhe blerjeve duhet te paraqiten se bashku

me nje inventarizim te maërialeve dhe atyre në proces pune. Te dhenat duhet te paraqiten sipas

146

menyres se zakonshme te mbajtjes se kontabiliteti, megjithate llogarite mund te kene te bejne

me nje ndertim te veçante.

Ne rastin kur nje kontraktues ndertimi eshte i perfshire ne me shume se nje ndertim, duhet qe

llogarite te pasqyrojne veçmas kostot e çdo ndertimi, ne menyre qe te mund te percaktohet

kostoja perfundimtare gjithsej.

20.3. Çdo muaj ndertuesi duhet te paraqese nje raport mbi ‘ecurine e punes’, i cili duhet te

kontrollohet nga inspektori. Ixhinieri i ndertimit i Nj.T.M-së do të futet vetëm në rastet kur

kontrollori nuk bën dot vlerësimin e cilësisë së matërialeve, mospërputhje midis situacioneve të

ndërtuesit dhe asaj që konstatohet në vend, si dhe në rastet kur punimi i ndërtimit i kalon

kufijtë e një rsavlereson sasine e punes se kryer ne nje muaj dhe inspektori rakordon vleresimi

rasti të zakonshëm kontrolli ( rastet e urave, tuneleve, veprave të artit, rrugëve, aeroporteve

etj). Kontrollori pasi bën bilancin e lëvizjes së matërialeve për periudhën që kontrollon, bën

llogaritjen e të gjitha shpenzimeve përbërëse, si: kostoja e kompensuar e tokes, rrogat e

shpërblimet, pagesat e sigurimeve shoqerore, energjia elektrike, ujë, karburant etj. Pasi te kete

mbaruar punen e tij, inspektori nëse dyshon kërkon ndihmë me shkrim te inxhinieri I ndërtimit

të Nj.T.M-së per t’u siguruar qe shifrat perputhen me sasine e vleresuar te punes se kryer.

Vleresimit te kostos gjithsej te muajit te punes i shtohet nje ngritje çmimi prej 6-10% dhe

TVSH-ja paguhet mbi shumen totale. TVSH-ja nga blerjet lejohet te zritet sipas menyres se

zakonshme. Ne perfundim te ndertimit, kryhet nje rakordim ndermjet TVSH-se se paguar çdo

muaj dhe TVSH-se qe duhet te paguhet ne shitjen perfundimtare. Shitesit nuk i kerkohet te

paguaje TVSH mbi shitjet eventuale te sipërfaqeve, duke supozuar qe ky eshte nje bllok

objektesh.

20.4. Problematikat që kanë rëndësi për të ardhurat janë si më poshtë:

Te hartohet nje liste e nenkontraktuesve qe perdoren per kete ndertim dhe te kryhet nese

eshte e mundur nje kontroll mbi secilin nenkontraktues njekohesisht.

Çdo ndertim i ndermarre duhet te kete llogari te veçanta ne menyre qe te percaktohet

kostoja e tyre. Kjo nenkupton qe mund te kontrollohet veçmas çdo vend ndertimi. Ne rastin

kur llogarite nuk jane te ndara, d.m.th, kur i njejti ndertues punon ne disa vende njeheresh,

ndertuesi duhet te jete ne gjendje te identifikoje kostot e detajuara te vendeve te ndryshme

te ndertimeve.

Çdo ndertim ka nje plan ndertimi te numrit te kateve, dhomave, shkalleve etj.

Ne rastin e apartamenteve do te kete plane te parapergatitura per llojet e dhomave

(ambjenteve), d.m.th. nese ka dy dushe etj. Kjo do te ndihmoje ne rakordimin e levizjeve te

inventarit.

Çdo material i importuar duhet ne te gjitha rastet te rakordohet me dokumentet perkatese te

importit.

Pyesni drejtuesin teknik te ndertimit mbi sistemin qe perdoret kunder vjedhjeve dhe çfare

lloj sigurimi ka ne kantjer ( roje private etj.).

Pas perfundimit te ndertimit, rakordoni numrin total te dritareve, njesite e dusheve dhe te

tjera te ngjashme me to, me faturat dhe dergoni referenca periodike ne degen tatimore

perkatese qe mbulon furnizuesit, ne menyre qe te dhenat te mund te krahasohen gjate

kontrollit vijues te furnizuesve.

147

Nese ekziston nje marreveshje qe lejon kalimin e pronesise te themi te disa apartamenteve

tek individe te ndryshem, sepse ishte toka e tyre per shembull, eshte e nevojshme te

ekzaminohet permbajtja e çdo marreveshjeje per te percaktuar vlerën e kompensimit, që

merret si pronar trualli. Kjo do të shërbejë si një ndër orientimet për tu referuar në rast

rikarakterizimi të çmimit të shitjes.

20.5. Perveç kryerjes se nje kontrolli te imet te deklaratave mujore mbi ecurine e punes, dy

kontrollet kryesore te meposhtme duhet te kryhen mbi nje baze rastesore.

Meqenese eshte nje praktike e zakonshme punesimi i punetoreve pa asnje lloj

dokumentacioni, mund te nevojitet qe sipas rasteve te rrethohet kantieri/et dhe te merren ne

pyetje punetoret qe ndodhen atje ne ate moment duke i krahasuar me kontratat e punësimit.

– Çdo individ ne truallin e ndertimit duhet te jete i identifikueshem, emrat dhe numri i tyre

etj. Kjo duhet te perputhet me te dhenat e disponueshme nga kontraktuesit kryesore dhe

nenkontraktoret.

– Perdorimi i informacionit nga inspektoriati shtetëror i punës për masat e sigurise, ne lidhje

me vendndodhjen qe do te kontrollohet, do te nevojiten per te dhene efektin maksimal.

– Pasi te jete informuar inspektoriati dhe kontrolloret qe do te perfshihen ne kontroll, ata

duhet te dergohen menjehere tek vendi i ndertimit, qe te mos krijohet mundesia qe individe

te ndryshem t’ia kalojne informacionin dikujt tjeter mbi vendet qe do te kontrollohen dhe

kohen kur do te kryhet kontrolli.

– Vetem nje numer minimal i stafit duhet te perfshihet ne kete plan dhe nuk duhet te

njoftohet asnje e dhene se kur, si dhe ku do te kryhen kontrolle te tilla.

Ushtrimi i dyte perfshin vetem llojet e investigimeve te zakonshme. Pasi ndertimi te kete

perfunduar, kontraktuesi ia kalon pronesine investitorit qe financon ndertesen, ose atyre qe

do te perdorin apo shesin apartamentet.

– Percaktoni çmimin e tregut per apartmentet qe shiten dhe llogarisni shumen totale te

shitjeve te mundshme, nëpërmjet: – nje investiguesi nga DTM-ja qe shpreh interesimin e tij

per te blere nje apartament ne bllok, do ta kete shume te lehte te percaktoje çmimin real te

shitjes;- vlerës që merr si kompensim në përqindje të totalit të objektit (pronari i truallit/

sipërfaqen e objektit në m² = çmim shitje); - vlerës që blejnë institucione dhe organizata me

reputacion kombëtar dhe ndërkombëtar (banka, institute, organizma, institucione publikë)

– Duke marre parasysh vleren e nderteses ne perfundim te ndertimit, llogarisni nivelin e

fitimit, si dhe sigurohuni qe fitimi te pasqyrohet ne llogarite e firmes ose shitjet individuale

te apartamenteve, sipas viteve.

Vini re! Duhet të konsiderohen të dyshimta, kur konstatohet se çmimet e shitjeve të sipërfaqeve të

objekteve janë masivisht në kufijtë e përcaktuar sipas Ligjit “Për TVSH-në”. Nëse në kuptimin e Nenit

18.2 të ketij ligji, sasitë e sipërfaqeve të shitura me kete nivel minimal çmimi, të cilat janë prodhuar

vetë ose janë nga inventari apo aktivet e veprimtarisë ekonomike të personit të tatueshëm kalojnë

kufirin e përdorimit privat që përfshin konsumin normal familjar, persona të tjerë të tillë si një i

punësuar, i afërt, një mik i personit te tatueshem.

Për një azhornim dhe orientim mjaft më të gjerësishëm ju mund të shikoni:

- “SHËNIMET INDUSTRIALE PËR NDËRTIMIN”.

- Programin tip për ndërtimin “Dërgohet program tip për kryerjen e kontrolleve të plotë në

tatimpaguesit që ndërtojnë e tregtojnë ambjente banimi, shërbimi dhe tregtie”.

148

KAPITULLI 21

21.1. Rregullat për kompesimin e dëmeve të shkaktuara nga shkelja e ligjit apo sjellja jo

korrekte prej administratës tatimore.

Kontrollorët nuk duhet te kene ndonje interes financiar qe mund te konfliktoje ne ndonje

menyre realizimin e pergjegjesive te tyre, te vere ne diskutim motivin e tyre ne lidhje me

ceshtjen ne shqyrtim apo te shkaktoje humbjen e besueshmerise.

Kontrollorët duhet te informojne Përgjegjësin per ndonje situate ku nje pune e meparshme

mund te vere ne diskutim realizimin e pergjegjesive te kontrollit. Nese nje kontrollor ka punuar

me pare ne nje shoqëri, ai duhet ta vere kete fakt ne vemendjen e mbikeqyresit apo tek

autoriteti tjeter me i larte per te bere zgjidhjet e duhura.

Kontrollorët duhet te karakterizohen nga veprime keshillimi me koleget e tjere, si dhe me

subjektet e audituara. Marëdhëniet këshilluese demonstrohen në kërkimin e mendimeve nga

kolegët për çështje të caktuara profesionale dhe zgjidhjen e tyre. Kërkimi i mendimeve nuk

obligon zbatimin e këshillave në proçedurat përkatëse të kontrollit. Pavarësisht nga këshillat e

marra përgjegjësia për dhënien e opinioneve është e kontrollorit që është duke kryer kontrollin.

Kontrollori duhet të respektojë mendimin ndryshe të demonstruar nga kolegët ose shoqëria e

kontrolluar, qoftë në pikëpamje profesionale apo shoqërore. Ai nuk duhet të kundërshtojë

kategorikisht mendimin e tjetrit por kur është rasti, mund të shfaqi një mendim alternativ.

21.2. Rregullat për sekretin e konfidencialitetin e të dhënave të tatimpaguesve

Është detyra e kontrollorit të mbajë sekret informacionin e mbledhur nga shoqëritë e

kontrolluara. Informacioni i mbledhur gjatë kontrollit duhet të ndjekë vetëm linjën e raportimit.

Zbulimi i pa autorizuar i ndonjë informacioni zyrtar me gojë ose me shkrim jashtë kësaj linje

raportimi, ose përdorimi i tij për arsye personate është i ndaluar.

Publikimi apo zbulimi i informacionit zyrtar duhet te behet vetem nepermjet autorizimit te

duhur nga Drejtori i Nj.T.M-së, me qellim qe te permbushen pergjegjesite e kontrollit apo

pergjegjesi te tjera te identifikueshme. Inspektorët gjatë kontrollit duhet te realizojne sigurine

dhe konfidencialitetin e te gjitha dokumemeve qe kane ne ekzaminim, ne zyren e tyre dhe ne

shoqërinë e kontrolluar.

Shoqëritë e kontrolluara kane nje interes per tu informuar dhe te drejten per te mesuar zbulimet

dhe perfundimet e kontrollit. Eshte e domosdashme per kontrollorin dhe shoqërinë e

kontrolluar, qe te mbaje konfidenciale te gjitha perfundimet dhe zbulimet e kontrollit derisa

keto zbulime dhe gjetje te vertetohen plotesisht, te jete proceduar sipas menyres se autorizuar

pas diskutimit me përgjegjësin dhe te jete dhene aprovimi per clirimin e tyre nga Drejtori i

Nj.T.M-së. Kontrollorët duhet te tregojnë kujdes qe te mos deklarojnë (me gojë ose shkrim)

zbulimet e kontrollit dhe perfundimet ne nje menyre te parakohshme dhe jo te duhur qe mund

te demtoje shoqërinë e kontrolluar dhe te krijoje keqkuptime per Sektorin e Kontrollit.

149

Kontrollorët duhet të tregojnë kujdes për shmangien e çdo thyerje të konfidencialitetit të

dokumentacionit që ai njeh për shkak të detyrës. Ruajtja e sekretit nga kontrollori është i lidhur

me emrin e Nj.T.M-së, e cila ka një imazh të saj për të mbrojtur.

21.3. Rregullat për inspektorët kur këta punojnë për autoritete të tjera.

Më poshtë prezantohen disa rregulla të caktuar për punë që kryhen nga kontrollorët tatimorë

për institucione dhe organizma që nuk i përkasin administratës tatimore.

21.3.1. Kur punojnë si ekspertë në ndihmë të organeve të drejtësisë

Inspektorët tatimorë, që do të jenë pjestarë të grupit të punës së përbashkët, për verifikimet dhe

vlerësimet e kryera do të pregatitin një raport për të informuar Përgjegjësin e ZK dhe

Përgjegjësin e Sektorit periodikisht çdo fund muaji lidhur me nivelin dhe përmbushjen e

detyrave për zbatim.

Përgjegjësi i Sektorit informon me shkrim në formën e Memos mbi ecurinë e punës cdo

mbyllje procedure apo muaji Drejtorin e Drejtorisë dhe Drejtorin e Nj.T.M-së.

Detyrat e inspektorëve të kontrollit do të jenë në rolin e specialistëve për të llogaritur dhe

nxjerrë detyrimet tatimore, sipas përcaktimeve të legjislacionit tatimor të tatimpaguesve.

Bazuar në Ligjin “Per procedurat tatimore ne RSh”, inspektorët tatimorë mund të bëjnë

vlerësime tatimore duke realizuar kontrollin tek tatimpaguesi ose duke kryer vlerësimin tatimor

nga zyrat e degëve të tatimeve.

Kërkesat me shkrim të organit të drejtësisë për të patur inspektorë tatimorë për të realizuar

detyrat nga zyra e Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor apo sistemi gjyqësor nuk gjen mbështetje në

legjislacionin tatimor.

Inspektorët dhe Sektori i Kontrollit do të japin çdo informacion të nevojshëm me shkrim për sa

u përket të gjitha shoqërive ndaj të cilave organi i drejtësisë ka proçes të hapur penal, bazuar në

dokumentacionin që do t’ju vihet në dispozicion nga administrata tatimore, tatimpaguesi apo

burime të tjera informacioni të përshkruara në këtë manual.

21.3.2. Kur punojnë në ndihmë të institucioneve publike dhe ekspertëve të huaj

Inspektorët e kontrollit, të cilët urdhërohen me shkrim nga eprori për të kryer detyrën e

ekspertit fiskal në ndihmë të institucioneve të tjera janë të detyruar të zbatojnë gjithë

procedurat tatimore në funksion të detyrës që kanë marrë.

Kjo do të thotë, se ata janë përgjegjës për punën e tyre lidhur me njohuritë ligjore fiskale,

detyrë të cilën ata e kryejnë në sektorin e kontrollit.

Në rastet kur inspektori punon si ekspert i jashtem dhe ofron asistencën teknike fiskale i vihet

në dispozicion vetëm informacioni përkatës teknik, duke respektuar të njëjtat rregulla të

konfidencialitetit si punonjësit e administratës tatimore të përcaktuara në ligjin e procedurave.

21.4. Çështje të etikës në kontrollin dhe administratën tatimore.

Nje kod etik eshte nje deklarate e qarte e vlerave dhe parimeve, i cili duhet te udheheqe punen

ditore te kontrollorëve. Pavaresia, fuqia dhe pergjegjesite e kontrollorëve ne ushtrimin e

detyres, duhet te demonstrojne vlera te larta etike.

150

Ka një rendesi te vecante qe kontrollorët te shihen me besim, siguri dhe besueshmeri nga TP-it

që kontrollojnë. Ata mund ta nxitin kete besim duke pervetesuar dhe aplikuar kerkesat etike te

emertuara ne kete kod, ndersa kryejne detyrën e tyre funksionale.

Ndonje mangesi apo shkelje ne sjelljen profesionale apo ndonje sjellje e pahijshme ne jeten e

tyre personale, ndikon integritetin e gjithë Nj.T.M-së, si dhe cilesine/vlefshmerine e punes se

tyre dhe mund te ngreje dyshime rreth besueshmerise se vete kontrollit.

Integriteti eshte vlera kryesore e Kodit te Etikes. Kontrollorët kane nje detyre qe te pajtohen

me standardet e larta te sjelljes (si p.sh.ndershmerine, drejtesine, pastertine dhe besueshmerine

ne rrjedhen e punes se tyre dhe ne marrdhenjen e tyre me eprorët). Integriteti i kontrollorëve

dhe sektorit të kontrollit duhet të mbështetet mbi konceptet e pavaresise dhe objektivitetit.

Pavaresia e kontrollorëve do te thote se ajo nuk duhet te dobesohet nga interesa personale apo

te jashtme. Kontrollorët duhet te perpiqen jo vetem te jene te pavarur nga TP-it, si dhe grupet e

tjera te interesit, por gjithashtu duhet te jene objektive dhe te paanshem ne ceshtjet qe jane ne

kontroll. Ka nje nevoje per objektivitet dhe paanesi ne te gjitha punet e bera nga kontrollorët,

vecanerisht rreth raporteve. Perfundimet dhe raportet duhet te bazohen ne faktet e marra dhe te

grumbulluara sipas standardeve te kontrollit tatimor.

Kontrollorët nuk duhet te pranojnë kontrolle, per te cilat nuk jane kompetente qe t'i kryejne.

Kur ato caktohen ne detyra te tilla, duhet te kene kurajon t'i reklamojne Përgjegjësit të Zyrës

ose Të Sektorit.

Kontrollorët duhet te ruajnë kujdesin e duhur profesional ne kryerjen e kontrollit dhe ne

pergatitjen e raporteve qe kane lidhje me te. Ata duhet te sigurohen qe puna te jete e

besueshme, ne kohe, e dobishme, bindese dhe e paster. Kontrollorët kane nje detyrim

profesional per te rinovuar dhe permiresuar aftesite e kerkuara per te realizuar pergjegjesite e

tyre profesionale dhe duhet te perdorin metodat dhe praktikat e cilesise me te larte te

mundshme ne kryerjen e kontrollit.

Kryerja e kontrollit eshte kurdohere subjekt aprovimi i përgjegjësit të tij ne baze te planit

mujor. Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit duhet te kene pergjegjesi qe te perpiqen sinqerisht per

te arritur reduktimin e kostos dhe te sigurojne eficencen dhe efektivitetin njësisë që

monitorojnë dhe keshtu te ulin koston administrative për çdo kontroll. Ashtu si strukturat e

tjera publike, kostoja e kontrollitit mbulohet nga taksapaguesit. Ne lidhje me kete kontrollorët

kane nje pergjegjesi morale për të qenë model per pjesen tjeter te administrates publike.

Është e rendesishme qe te mbahet neutraliteti politik nga kontrollorët. Keshtu qe eshte e

rendesishme qe kontrollorët te ruajne pavaresine e tyre nga ndikimi politik, ne menyre qe te

realizojne pergjegjesite e tyre te kontrollit ne menyre te paaneshme. Kontrollorët nuk duhet te

ndermarrin dhe as ta mendojne idene per te ndermarre aktivitete politike, nderkohe qe ndodhen

nën autoritetin fiskal, jo vetem pse ky tip aktivitetesh eshte i ndaluar me ligj, por gjithashtu

sepse perfshirje te tilla mund te kene apo mund te shihen sikur kane nje ndikim negativ ne

aftesine e tyre per te realizuar pergjegjesite profesionale ne menyre te paaneshme. Te gjithe

punonjësit duhet të tregojnë dukshëm se nuk diskriminojne realisht asnjë TP, sipas seksit, fese,

aftesise fizike apo gjendjes shendetesore.

151

Kontrollorët duhet te jene te sjellshem, por edhe kembengules ne kryerjen e ekzaminimeve

duke ngulmuar ne mbledhjen dhe analizimin e fakteve te nevojshme per te prodhuar zbulime

dhe perfundime qe ia vlejne. Kontrollorët duhet te sigurohen se prova mbeshtetese e nje raporti

eshte e mjaftueshme, e besueshme dhe e qarte, keshtu qe perfundimet apo gjykimet e arritura

mund te jene ne menyre te bindshme te rendesishme. Për këtë qëllim ata duhet te paraqesin

vetem ato zbulime qe bazohen fort ne faktet e gjetura dhe qe jane te qarta. Here pas here mund

te behet e nevojshme qe te paraqiten zbulimet dhe perfundimet qe perfshijne interpretim, por

interpretime te tilla mund te bazohen vetem ne fakte dhe mund te jene logjikisht te

qendrueshme dhe te arsyeshme.

Te gjithe kontrollorët dhe pjesetaret e sektorit qe punojne për qëllimet e kontrollit do te

zbatojne kushtet e punesimit dhe aktet e tjera si rregullat e etikes ne sherbimin publik etj.

Kontrollorët nuk duhet te perdorin pozicionin e tyre zyrtar per te fituar avantazhe qe nuk u

takojne, qofshin keto pasurore apo perfitime te tjera.

Te gjithe inspektorët kane pergjegjesi per sjelljen e tyre ne lidhje me te gjitha llojet e

ngacmimeve. Ngacmimi eshte nje sjellje e merzitshme qe krijon shqetesime tek personi qe

ngacmohet. Ngacmimi mund te varioje nga forma ekstreme sic jane ato seksuale, dhuna fetare

dhe deri te injorimi i dikujt ne vendin e punes. Çfaredo forme te kete dhe kurdo qe te ndodhe,

ngacmimi sjell kufizime dhe ndikime te medha ne jeten personale dhe familjare te kontrollorit

dhe demton imazhin dhe besueshmerine e sektorit dhe Nj.T.M-së. Të gjithë inspektorët kane

pergjegjesi personale, per te siguruar se ata nuk vene shendetin dhe sigurine e te tjereve ne

rrezik nga veprimet e tyre.

Punonjësit e kontrollit duhet te garantojnë se ato i perdorin burimet publike ne menyre eficente

dhe efektive, dhe nuk i perdorin ato per qellime personale. Kjo shfaqet ne perdorimin e te

gjitha pajisjeve te zyres duke perfshire telefonin, faksin, kompjuterat, e-mailin dhe internetin,

fotokopjen, godinen e zyres dhe transportin zyrtar etj., vetem per qellime te funksioneve te

kontrollit.

Kontrollorët duhet ti respektojne metodat e profesionisteve te tjere, qe ndryshojne nga te tyre,

ne aktivitetin profesional. Ata duhet te marrin parasysh traditat dhe praktikat e grupeve te tjera

profesioniste me te cilat punojne. Kur shfrytezojne materiale te profesionisteve te tjere,

kontrolloret duhet te perdorin saktesisht referencat dhe burimin e informacionit. Ato mund te

paraqesin opinionet e tyre alternative pa dhene vlerësime te drejperdrejta ose pa i kundershtuar.

Kur punonjësit e Nj.T.M-së japin keshilla apo komente direkt apo nepermjet mjeteve te

informacionit publik, demonstrimeve, programeve te radios apo televizionit, kasetave te

regjistruara, artikujve te gazetave, materialit te postuar, apo mediave te tjera, ata marrin masa

te arsyeshme per tu siguruar se:

- deklarimet jane te bazuara ne praktiken dhe literaturen e pershtatshme për rastin;

- deklaratat perputhen me Kodin e Etikes dhe standardet per praktikat profesionale;

- marresit e informacionit te deshmojne se eshte vendosur nje maredhenie keshilluese

- profesionale;

- kur behen deklarata personate ne nje kontekst publik, kontrollorët duhet te qartesojne se ata

po flasin nga pozita e tyre personate dhe nuk po flasin ne emer te Nj.T.M-së.

152

KAPITULLI 22

22. Siguria

22.1. Siguria e kontrollorëve

Është e rëndësishme që kontrollori duhet të njoftojë menjëherë eprorët e tij në rast se TP-i

kalon përtej kufirit të një pengimi të kontrollit apo në rastet kur nuk pranon rezultatet e dala pas

kryerjes së kontrollit.

Në ditët e sotme individë kriminalë janë të përfshirë në aktivitetet konomike të certifikuara.

Kjo dukuri ashtu si në mjaft vende të tjera është prezente dhe në Shqipëri. Nisur nga mentaliteti

i tyre kriminal, i cili ndihet i kërcënuar sa herë ndeshet me punonjësit e shtetit, u ndodh e njëjta

ndjesi dhe nga kontrollet e administratës tatimore. Është fakt që mjaft individë kriminalë nuk

pëlqejnë të paguajnë tatime, vetëm nëse ata nuk do ta donin vetë një gjë të tillë, veçanërisht në

rastet kur duan të përziejnë paratë e gjeneruara prej veprimtarisë kriminale me paratë e biznesit

të çertifikuar nga administrata tatimore.

Është e mundur që një shoqëri e drejtuar nga individë të tillë, në dukje ka deklarime që

konsiderohen të kënaqshme, por në mjaft raste ata dalin në kundërshtim me legjislacionin nga

raste të informacioneve të institucioneve që ruajnë rendin dhe sigurinë kombëtare.

Ne kujader te zbatimit te Marreveshjeve apo pjesëve referuese ne ligje per natyrën e

bashkepveprimit dhe mbulimit te veprimeve te institucioneve, Përgjegjësi i Sektorit të

Kontrollit duhet të mbajë kontakte me personin e kontaktit në DPT, i ngarkuar nga Drejtori i

Përgjithshëm për bashkëpunimin ndër institucional me qëllim që të parandalohen rastet e

reagimit me dhunë në kontrollet tatimore. Ky bashkëpunim ka të bëjë me marrjen e

informacionit para kryerjes së kontrollit mbi nivelin e rrezikshmërisë që paraqet TP-i, për të

cilin punonjësi i kontrollit dyshon se përbën rrezikshmëri shoqërore.

Rreziku i sigurisë fizike për një kontrollor ndryshon nga njëra zonë e vendit në tjetrën, si dhe

nga njëra DT në tjetrën. Përgjegjësit e kontrollit duhet të mbajnë në konsideratë dhe të

shqyrtojnë rastet e “rrezikshme” për sigurinë e kontrollorëve. Kjo siguri duhet diskutuar me

kontrollorët sipas rasteve të paraqitura duke organizuar takime në veçanti, por dhe në grup me

qëllim që të hartohen dhe plane të pranueshme, si për kontrollorët, po ashtu dhe për drejtuesit e

Nj.T.M-së.

Në këtë drejtim ajo që quhet e pranueshme për të dy palët lidhet me momentin e raportimit të

rezultateve të kontrollit, që këshillohet të realizohet kur ai të jetë kthyer nga kontrolli.

Përgjegjësi i Sektorit do të jetë monitoruesi direkt i rasteve të tilla të rrezikshme. Ai në

momentet e analizimit të rasteve të tilla duhet të shqyrtojë dhe të gjejë se në cilin moment dhe

hallkë të kontrollit egziston ky problem sigurie. Një diskutim i tillë i jep mundësinë dhe

informacionin e duhur për të diskutuar rreth marrjes së masave për sigurinë e kontrollorëve.

153

22.2. Siguria e zyrave të kontrollorëve, përfshirë dhe dokumente të marra gjatë kontrollit

Në rast se matërialet dhe dokumentacioni i një shoqërie të kontrolluar zhduket nga zyrat e

kontrollit është në vetvete një dëm për administratën tatimore. Është e rëndësishme që

matërialet nga një shoqëri e kontrolluar, veçanërisht kur ato janë origjinale dhe janë marrë për

shqyrtime nga kontrollorët.

Edhe për raste të tilla ku siguria e dokumentacionit apo të dhëna të tjera konsiderohen në rrezik

duhen bërë të njëjtat veprime si më lart nga Përgjegjësi i Sektorit. Në rast se dihet se ku është

problemi, atëherë do të gjenden dhe masat për ta eleminuar apo shmangur.

Probleme të sigurisë së matërialeve, dokumentacionit apo të dhënave fiskale lidhen me:

- Sektori i Teknologjisë Informatike. Autorizimet për rastet e hedhjes së të dhënave nga

kontrollet në STI. Ndryshime të këtyre procedurave etj.

- Vlerësimet tatimore dhe formularët përkatës;

- Urdhër pagesat dhe FDP-të;

- Të tjera probleme.

Një veprim i zgjuar do të ishte inventarizimi i dokumentacionit dhe verifikimi i hedhjeve nga

zbulimet e kontrollit në sistemin informatik një herë në disa muaj.

154

SHTOJCA A. FORMULARI I RAPORTIMIT TË KOHËS SË KONTROLLIT

Formular

Emri dhe mbiemri Viti Muaji Zyra Pozicioni

Pjesa 1. Koha e shfrytëzuar direkt

Emri Tatimpaguesit NIPTViti fiskal ose

periudha e

kontrolluar

këtë muaj

Total pjesa 1.

Pjesa 2. Koha indirekt

Indirekt

Transport

Komunikim

Të tjera

Detyra administrative

Leje

Total pjesa 2

Koha gjithsej

Firma e inspektorit Data Firma e përgjegjësit Data

Ditët e muajit Orët në total

RAPORTIMI I KOHËS KONTROLLIT

155

SHTOJCA B. VEPRA PENALE NË EKONOMI DHE SISTEMIN FISKAL

Dispozitat e Kodit Penal dhe ate te Kodit te Procedures Penale, respektivisht neni 300 i Kodit

Penal dhe neni 281/1 i Kodit te Procedures Penale, permbajne detyrimin e organeve shteterore

dhe nepunesve publike, per te bere kallezimin e veprave penale qe zbulojne gjate veprimtarise

se tyre. Nga ana tjeter keto dispozita parashikojne te drejten e organeve te ndjekjes penale per te

mos filluar, pushuar ose refuzuar ndjekjen penale, nese kallzimi i bere nuk eshte i plote dhe i

argumentuar. Kesisoj organet shteterore perpara se te formulojne nje kallezim penal duhet te

kryejne investigime dhe kerkime administrative per te saktesuar sa me mire te jete e mundur

kuadrin (figuren) e vepres penale.

Ne menyre qe kallezimet e bera te jene ne perputhje me kerkesat e ketyre dispozitave, si dhe ne

menyre qe te sigurohet goditja dhe gjykimi i atyre qe kane kryer keto vepra, duke mos lejuar

shmangien nga pergjegjesia, Dega duhet të ketë zbatuar gjithë procedurat tatimore, si dhe duhet

te kryeje dhe investigime të mëtejshme duke lehtesuar keshtu punen e prokurorisë.

Duhet te mbahet parasysh se:

Investigimi i kryer nga Dega nuk i kalon procedurat administrative te parashikuara ne Kodin e

Procedurave Administrative te Republikes se Shqiperise.

Per te realizuar procedurat dhe investigimin e veprave penale eshte e detyrueshme qe

kontrolloret qe caktohen per kete qellim, te kene njohurite e domosdoshme baze per kuptimin

dhe permbajtjen e veprave penale.

Veprat penale, me të cilat mund të ndeshen kontrollorët gjatë kryerjes së kontrollit dhe

për të cilat duhet të kryejnë investigime, në kuptim të këtij Manuali janë:

- Vepra penale të kryera në shoqëritë tregtare, nenet 160 - 167 të Kodit Penal

Jane veprat e kunderligjshme, te kryera ne shoqerite tregtare (veprime ose mosveprime) ne

fushen e ekonomike ne forma dhe menyra te ndryshme te kryera me dashje dhe te parashikuara

si te tilla nga legjislacioni penal si:

Perpilimi i deklaratave te rreme ne rastin e zmadhimit te shoqerise, duke mas paraqitur gjendjen

e vertete te kapitalit te shoqerise, me qellim te mospagimit te taksave (mjafton te jete kryer, nuk

kerkon ardhjen e ndonje pasoje) neni 163.

Shperdorimi i kompetencave nga anetaret e keshillit mbikeqyres ape administratoret e shoqerise

me qellim perfitimi apo per te favorizuar nje shoqeri tjeter ku kane interesa - perfshin kryerjen e

veprimeve te kunderligjshme ne kundershtim me kompetencat e caktuara nepermjet kalimit te

fondeve ape dhenies se favorizimeve nje shoqerie tjeter tregrare ne dem te interesave te vert

shoqerise, neni 164.

Falsifikimi i nenshkrimeve dhe derdhjeve apo deklarimi i rreme i derdhjeve te fondeve te

shoqerise, apo publikimi i nenshkrimeve dhe derdhjeve per persona fiktive, apo vleresimi i

kontributit ne natyre me vlere me te madhe se sa vlera faktike, neni 165.

Emetimi i parregullt i aksioneve, neni 166.

156

Mbajtja e padrejte njekohesisht e dy cilesive te ortakut dhe ekspertit kontabel, krijon rrezik per

çrregullime ne mbajtjen e kontabilitetit te shoqerise eshte i denueshem, pavaresisht nese kane

ardhur apo jo pasoja, neni 167.

Dhenia e informacioneve te rreme per gjendjen e shoqerise - krimi kryhet me veprime ose

mosveprime te kunderligjshme qe shprehen ne:

a) dhenien e informacioneve te rreme per gjendjen e shoqerise p.sh. zmadhim i kapitaleve te

cilat ne realitet nuk i ka apo detyrimet, qe e cojne ne prag te falimentimit, dhe

b) moskallezimi ne organet kompetente per kryerjen e nje krimi, kur nuk ekzistojne rastet e

perjashtimeve nga pergjegjesia penale te percaktuara ne Kadin Penal, neni 168.

Mosberja e shenimeve te detyrueshme nga administratori apo likuiduesi i shoqerise per hyrjet e

daljet ne rregjistrat perkates apo dokumente te tjera, qe lidhen me veprimtarine e shoqerise,

kryhet me dashje apo nga pakujdesia, por si rregull nga pakujdesia, neni 170.

- Vepra penale në sistemin doganor

Veprat (veprime ose mosveprime) e kunderligjshme qe prekin interesat shteterore te kryera me

dashje me qellim perfitimi material. Kuptimi i kontrabandes nuk jepet ne Kodin Penal por ne

ligjin Nr.8449, date 27.1.1999 te Kodit Doganor, nenet 276-284. Ne Kodin Penal jepet kuptimi i

formave të krimit të kontrabandës, nenet 171- 179:

-Importimi, eksportimi apo transitimi nepermjet kalimit jashte pikave doganore, fshehjes se

pjesshme apo te plote, mosdeklarimit te sakte ne dogane, deklarimit te rreme per natyren, llojin,

cilesine, cmimin, destinacionin, e mallit apo forma te tjera, qe kane per qellim shmangien nga

detyrimet doganore te: mallrave te ndaluara qe hyjne e dalin ne Republiken e Shqiperise kryer

me cdo menyre a mjet qofte; mallrave qe paguhet akcize; mallrave , qe kerkojne licence nga

organi kompetent; mallrave te zakonshme, mallrave me regjim te ndermjetem,

-Kryerja e kontrabandes nga punonjes te doganave apo punonjes te tjere, qe kane lidhje me

veprimtarine doganore, qofte dhe ne bashkepunim me persona te tjere i parashikuar ne kod,

mund te konkuroje dhe me krimin e shperdorimit te detyres, te korrupsionit ape fallsifikimit te

dokumenteve, kur elementet e figures se krimeve jane me vete.

- Veprat penale në sistemin tatimor, nenet 180- 182

Vepra te kunderligjshme (veprime ose mosveprime), te kryera me dashje dhe qellim per t'iu

shmangur pagimit te taksave dhe tatimeve duke perdorur forma te ndryshme:

-Fshehja apo tregimi i rreme i te ardhurave ose i objekteve qe i nenshtrohen tatimeve dhe

taksave - perfshin veprimet per fshehjen e burimit te te ardhurave mbi te cilat behet verifikimi

dhe caktohet tatimi si dhe tregimi i rreme i te ardhurave ne dokumentet perkatese qe ploresohen

- ka si kusht qe me pare te jene marre masa administrative per keto veprime, pra fshehje te te

ardhurave.

-Mospagimi i taksave dhe tatimeve brenda afatit te caktuar, kryhet me mosveprime, pra

mospagim te tatimeve megjithe mundesine e pagimit te tyre, nga personi ndaj te cilit jane marre

me pare masa administrative per kete qellim.

-Moskryerja e detyrave qe lidhen me vjeljen brenda afatit te caktuar ligjor te tatim-taksave, nga

punonjesit e organeve tatimore dhe persona te tjere zyrtare, qe jane ngarkuar me keto detyra,

eshte nje forme e vecante e shperdorimit te detyres - kerkon qe ne cdo rast midis moskryerjes se

detyres dhe pasojes dem shkaktuar shtetit, te kete nje lidhje shkakesore te drejtperdrejte.

-Ndryshimi apo nderhyrja ne aparatet matese perfshin veprimet ose mosveprimet, te cilat

kryhen ne forma dhe menyra te ndryshme, dhe arkat matese regjistruese te leshimit te kuponave,

157

apo perdorimi i aparateve dhe arkave te ndryshuara, apo lejimi i perdorimit nga te tjeret i

aparateve dhe arkave te parregullta, me qellim shmangien nga pagimi i plote i tatimit.

- Falsifikimi i dokumenteve

Falsifikimi i dokumenteve perfshin:

- paraqitja ne dokumentet zyrtare te rrethanave ose te te dhenave qe dihen se jane te rreme, nuk i

pergjigjen te vertetes ose

- perpilimi i nje dokumenti krejtesisht te falsifikuar, si dhe

- perdorimi i dokumenteve te falsifikuara, nenet 186 -192.

Kur falsifikimi behet nga personi qe ka per detyre te leshoje dokumentin, kjo veper konkurron

me ate te shperdorimit te detyres.Gjithashtu konkurron dhe me vepra te tjera ne fushen e

ekonomise si ate te kontrabandes, vjedhjes se pasurise apo mashtrimit.

- Vepra penale në fushën e falimentimit, nenet 193- 196

Veprat (veprimet ose mosveprimet) e kryera me dashje qe cojne personin juridik ne falimentim

ose uarja me dashje e personit juridik ne gjendjen e falimentimit, perfshin kryerjen e akteve te

tilla financiare, te cilat e ojne personin juridik ne falimetim. Fshehja e gjendjes se falimentimit -

duke hyre ne marredhenie me te trete dhe duke mos paraqitur gjendjen e vertete.

Fshehja e pasurise pas falimetimit - me qellim shmangien nga pasojat e falimentimit si borxhet,

huate apo detyrime te tjera, - perfshin veprimet e kryera per te mos treguar pasurine e mbetur

me qellim shmangien nga detyrimet.

Shkelja e detyrimeve ndaj te tjereve - si moskthim borxhesh, mospagim te hollash etj.

si moszbatim kontrate apo dispozitash ligjore ne fuqi.

- Vepra penale në fushën e lojërave të fatit, nenet 197 - 198

Organizimi i lotarive, lojerave te fatit apo bixhozit, apo venia ne dispozicion e lokaleve per

organizmin apo luajtjen e lojerave te fatit ne kundershtim me dispozitat ligjore, te kryera ne

forma te ndryshme dhe me dashje.

- Vepra penale kundër sektorit publik të kryera nga shtetasit

Propozimi per shperblime, dhurata ose perfitime te tjera, qe i behet punonjesit qe kryen nje

detyre shteterore apo nje sherbim publik, qe te kryeje apo te mos kryeje nje veprim qe lidhet me

detyren apo sherbimin, apo te perdore ndikimin e tij ne autoritetet e tjera per te siguruar

favorizime, dallime e do perfitim tjeter, neni 244.

-Dhenia e shperblimeve ose perfitimeve te tjera punonjesit qe kryen nje detyre shteterore ose nje

sherbim publik per te kryer apo per te mos kryer nje veprim qe lidhet me detyren apo sherbimin,

apo te perdore ndikimin e tij ne autoritetet e tjera per te siguruar favorizime, dallime e cdo

perfitim tjeter, neni 245.

-Pervetesimi i nje titulli apo detyre shteterore, i shoqeruar me kryerjen e veprimeve qe i takojne

mbajtesit te titullit apo te detyres, perben kundervajtje penale dhe denohet me gjobe ose me

burgim gjer ne dy vjet. Kur vepra kryhet me qellim fitimi apo ka prekur lirine, dinjitetin apo te

drejta te tjera themelore te shtetasit, neni 246.

- Vepra penale kundër sektorit publik të kryera nga punonjësit në shërbimin publik

158

Jane veprat e kunderligjshme, veprimet ose mosveprimet, te cilat kryhen nga punonjesit

shteterore ose ne sherbimin publik, te ngarkuar me detyra ne aparatin shteteror per shkak te

detyres me dashje apo nga pakujdesia dhe qe kane sjelle pasoja per interesat e ligjshem te shtetit

ose te shtetasve, (nenet 248- 260).

- Shperdorimi i detyres - Kryerja ose moskryerja me dashje e veprimeve ose mosveprimeve ne

kundershtim me ligjin, qe perbejne mospermbushje te rregullt te detyres, nga punonjesi i

ngarkuar me funksion shteteror ose sherbim publik, kur u sjell pasoja te renda interesave te

shtetasve ose te shtetit, neni 248.

- Pengimi dhe shkelja e fshehtesise se korrespondences - Dhenia e urdherave ose kryerja e

veprimeve per asgjesimin, leximin dhe perhapjen e korrespondences postare ose qe prish,

veshtireson, ve nen kontroll ose pergjon korrespondencen telefonike apo cdo mjet tjeter te

komunikimit, nga ana e punonjesit te ngarkuar me funksion shteteror ose ne sherbim publik e ne

ushtrim te tyre, neni 255.

- Shperdorimi i kontributeve, subvencioneve ose financimeve te dhena nga shteti ose

institucione shteterore, per t'u perdorur ne vepra dhe veprimtari me interes publik, neni 256.

- Perfitimi i paligjshem i interesave - Mbajtja, ruajtja ose marrja e drejtperdrejte ose e terthorte,

nga persona me funksione shteterore apo sherbim publik, i nje interesi te cfaredoshem ne nje

ndermarrje ose operacion, ne te cilat ne momentin e kryerjes se veprimit ka pasur detyren e

mbikeqyrjes, administrimit ose likuidimit, neni 257.

- Shkelja e barazise te pjesemarresve ne tendera apo ankande publike - Kryerja nga personi i

ngarkuar ne funksione shteterore apo ne sherbim publik i veprimeve ne kundershtim me ligjet

qe rregullojne lirine e pjesemarrjes dhe barazine e shtetasve ne tendera dhe ankande publike, per

te krijuar avantazhe ose privilegje te padrejta per te tretet, neni 258.

- Kerkesa per dhenie mite - Kryerja e veprimeve nga punonjesi i ngarkuar me funksion shteteror

apo ne sherbim publik, per te kerkuar ose urdheruar dhenien e shperblimeve qe nuk i takojne

ose me shume nga sa i takojne sipas ligjit, neni 259.

- Mit-marrja - Marrja e shperblimeve, dhuratave ose perfitimeve te tjera prej punonjesit te

ngarkuar me nje funksion shteteror apo ne sherbim publik e ne ushtrim te tyre, per te kryer ose

moskryer nje veprim, qe lidhet me funksionin apo sherbimin ose per te perdorur ndikimin pralle

autoriteteve te ndryshme per t'i siguruar cdo personi favorizime, dallime, vende rune e perfitime

te tjera, neni 260.

- Vepra penale kundër sekretit për shkak të detyrës

Tregimi i sekretit shteteror nga personi qe i eshte besuar - Tregimi, perhapja dhe informimi i

fakteve, shifrave, permbajtjes se dokumenteve apo materialeve, qe sipas ligjit te njohur

publikisht, perbejne sekret shteteror, nga personi qe i eshte besuar ose qe ka mundur te vije ne

dijeni per to per shkak te detyres, neni 294.

Humbja e dokumentave sekrete - Humbja e dokumenteve apo materialeve te tjera qe, sipas ligjit

te njohur publikisht, perbejne sekret shteteror, nga personi qe i jane besuar per ruajtje apo per

perdorim, neni 296.

Perhapja e sekreteve vetjake - Perhapja e nje sekreti qe i perket jetes private te nje personi nga

ai qe e siguron ate per shkak te detyres ose te profesionit, kur detyrohet te mos e perhape pa

qene i autorizuar, neni 122.

Pengimi ose shkelja e fshehtesise se korrespolldences - Kryerja me dashje e veprimeve te tilla si

asgjesimi, mosdorezimi, hapja dhe leximi i letrave apo cdo korrespondence tjeter, si dhe

nderprerja ose venia nen kontroll, degjimi i bisedave telefonike, telegrafike ose i cdo mjeti tjeter

telekomunikimi, perben kundervajtje penale, neni 123.

159

SHTOJCA C.

Shih Formatet PDF bashkëlidhur

1. Planifikimi i kontrolleve

2. Ndryshimi i Planifikimit për kontroll

160

SHTOJCA D. STANDARTET NDËRKOMBËTARE TË OBJEKTIT TË KONTROLLIT

1. Përgjegjësitë

Objektiva dhe parime të përgjithshme në kryerjen e kontrollit

Afatet dhe kontrollorët e angazhuar

Kontroll cilësor gjatë kontrollit tatimor

Dokumentacioni

Mashtrime dhe gabime

Referenca ligjore dhe nënligjore në kontrollin tatimor

2. Planifikimi dhe njoftimi

Planifikimi

Njohja e aktivitetit të shoqërisë që kontrollohet

Pregatitja e strategjisë së kontrollit dhe programit të kontrollit

Lajmërimi për filllimin e kontrollit dhe njohja me procedurat që do të zbatohen

3. Kontrolli i brendshëm

Vlerësimi i rriskut dhe kontrollet e brendshme

Kontrolli i bazës së të dhënave të sistemit informatik

Konstatimet e kontrollit lidhur me shqyrtimet e sistemeve

4. Provat dhe faktet e kontrollit

Faktet nga kontrolli

Faktet nga kontrolli – Konsiderata të caktuara për çështje të veçanta

Shyrtimet e bilancit financiar

Procedurat analitike

Përdorja e mostrave krahasuese nga interpretime të mëparshme

Kontrolli i vlerësimeve kontabile

Palët e lidhura

Analizë e ngjarjeve të rrjedhura gjatë kryerjes së aktivitetit

Takimi ballafaques me pjestarët e shoqërisë që kontrollohet

Prezantimi i konstatimeve të faktuara dhe bazuara në referencën përkatëse ligjore

5. Shfrytëzimi i kontrolleve të mëparshme

Përdorja e punës të të tjerëve

Përdorja e matërialeve të kontrollit të brendshëm të shoqërisë (aty ku ka strukturë)

Përdorimi i burimeve të infrmacionit dhe raportet financiarë

Përdorimi i punës dhe interpretimeve të ekspertëve financiarë

6. Konkluzionet e kontrollit dhe raportimi Projekt – Raporti i kontrollorit mbi gjetjet dhe konstatimet dhe takimi pajtues

Krahasimet e gjetjeve me referencat ligjore dhe korrektime të gabimeve

Plotësimi i gjetjeve dhe konstatimeve me dokumentacionin justifikues dhe plotësues

Proces-verbalet dhe të ngjashme për çështje të veçanta

Plotësimi i Raportit pas observacionit dhe lajmërimi i shoqërisë për rezultatet e kontrollit

161

SHTOJCA E.

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

MINISTRIA E FINANCAVE DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

Drejtoria e Kontrollit Tatimor ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Nr. Prot. Tiranë, më /2007

Lënda: Dërgohet Rregullore për zbatim*.

z. X Y

DREJTOR I NJËSISË SË TATIMPAGUESVE TË MËDHENJ

TIRANË

KRYETARI I DEGËS SË TATIMEVE

________________________

Për dijeni: Drejtoria e Kontrollit të Brendshëm

KËTU

Bashkëngjitur gjendet Rregullorja “Për ndjekjen e aktivitetit dhe shkëmbimin e

informacionit për subjektet e rregjistruara në rrethe nën administrim të NJ.T.M.-së”

Drejtoria e Kontrollit Tatimor dhe Drejtoria e Procedurave do të monitorojnë kryerjen e detyrave

në zbatim të kësaj Rregulloreje, e cila është dhe një pikë referimi për matjen e zbatimit të detyrave

të kontrollit tatimor

Kryetarët e Degëve të marrin masa për zbatimin e menjëhershëm dhe korrekt të kësaj

Rregulloreje.

Drejtori i Përgjithshëm

X Y

162


MINISTRIA E FINANCAVE DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

RREGULLORE Nr.

“PËR NDJEKJEN E VEPRIMTARISË DHE SHKËMBIMIN E INFORMACIONIT PËR SHOQËRITË E

RREGJISTRUARA NË RRETHE NËN ADMINISTRIM TË NJËSISË SË TATIMPAGUESVE TË MËDHENJ

(NJ.T.M)”

Në mbështetje të neneve të Ligjit “Për Procedurat Tatimore në RSH”, i ndryshuar, si dhe

në mbeshtetje të Ligjit “Kodi Procedurave Administrative” hartohet kjo Rregullore, e cila

është për zbatim nga gjithë degët e tatimeve, përfshirë dhe Njësinë e Tatimpaguesve të

Mëdhenj (Nj.T.M.).

Objekti

Mbi rregullat që do të zbatohen nga Nj.T.M-ja dhe degët përkatëse të tatimeve për ndjekjen dhe

kontrollin e aktivitetit si dhe shkëmbimin e informacionit ndërmjet tyre për subjektet nën

administrim të Nj.T.M-së dhe të rregjistruara në rrethe.

Qëllimi

Përcaktimi i detyrave për koordinimin e veprimeve ndërmjet Nj.T.M-së dhe degëve përkatëse të

tatimeve për subjektet në administrim të Nj.T.M-së dhe të rregjistruar në rrethe me qëllim

“mbikqyrjen e aktivitetit të tyre për minimizimin e evazionit”

Detyrimet e Nj.T.M.-së

1. Nj.T.M., mbështetur në informacionet e degëve dhe të dhënave të sistemit informatik, me

inspektorët e saj në vazhdimësi kryen kontrolle të herëpashershme në subjektet që janë nën

administrim të saj lidhur me deklarimet. Pas përfundimit të kontrollit, Nj.T.M. është e

detyruar të njoftojë degët, ku është rregjistruar tatimpaguesi, për rezultatet e kontrollit dhe

për detyrat e lëna.

2. Nj.T.M. përveç raportit të kontrollit duhet të përpilojë dhe aktin e evadimit. Plotësimi i

formularëve të vlerësimit dhe dënimit dhe hedhja në sistemin informatik tatimor e

formularëve do të kryhet nga inspektori i sektorit të vlerësimit që do të administrojë këtë

shoqeri në degën përkatëse. Pas hedhjes së formularëve dhe të daljes së detyrimeve tatimore

në sistemin informatik do të dalë njoftimi i vlerësimit tatimor për shoqërinë i firmosur nga

kryetari i degës. Njoftimi i vlerësimit tatimor do të lëshohet jo më vonë se dy javë nga data e

dërgimit të aktit të evadimit nga NJ.T.M-ja në degë, sipas nenit 63 të ligjit nr.8560, datë

22.12.1999 “Për procedurat tatimore në RSH”.

163

Për degët e tatimeve që nuk kanë sistem informatik veprimet do të kryhen manualisht.

3. Nj.T.M. administron të gjithë informacionin e dhënë nga degët dhe i dërgon atyre masat e

marra për subjektet që ka nën administrim.

4. Nj.T.M. duhet të vendosi lidhje me tatimpaguesit duke caktuar një numër telefoni numër

faksi dhe e-mail dhe t’ua bëj të ditur këto të dhëna.

5. Nj.T.M. ka të drejtë që në çdo moment të kërkojë dhe të marrë informacion nga degët

përkatëse për çdo të dhënë apo deklarim të shoqërive që ka nën adminstrim.

6. Nj.T.M.-ja njofton degët e tatimeve dhe shoqëritë përkatëse pesë ditë para, në lidhje me

kontrollet që do të realizojë për të bërë të mundur krijimin e kushteve sa më optimale për të

realizuar kontrollin.

7. Nj.T.M.-ja në korrespondencë me degët e rretheve duhet të saktësoje vendin e ushtrimit të

aktivitetit të çdo shoqërie. Në rast se më shumë se 50% e veprimtarisë së shoqërisë

zhvillohet në Tiranë, dega e tatimeve ku ka vendin aktual të ushtrimit të aktivitetit merr

masat për transferimin e dosjes së shoqërisë në Nj.T.M.

8. Nj.T.M.-ja për shoqëritë që ka nën administrim në rrethet e tjera do të kryejë kontrollet e

plota të aktivitetit dhe kërkesat për mbyllje të aktivitetit të shoqërive.

9. Nj.T.M.-ja për shoqëritë që nuk plotësojnë kriterin e qarkullimit total vjetor mbi vlerën e

150 milion lekëve do të njoftojë degën e tatimeve dhe do të bëjë transferimin e dosjes për tu

administruar nga dega e tatimeve (përjashtuar Bankat, shoqëritë e sigurimeve dhe tregtisë

me shumicë të karburanteve si dhe filialet e shoqërive shumëkombëshe).

Detyrimet e degëve të tatimeve të rretheve përkatëse

10. Degët e tatimeve në rrethe ngarkojnë një inspektor për të administruar të gjithë

tatimpaguesit e rregjistruar pranë tyre nën administrim të Nj.T.M.-së. Të gjitha degët

njoftojnë Nj.T.M.-në për inspektorin që do të ndjekë shoqëritë përkatëse, si dhe japin

numrin e telefonit për kontaktin e tij.

11. Degët e tatimeve ndjekin në vazhdimësi aktivitetin e ketyre shoqërive në administrim të

Nj.T.M.-së duke filluar me:

o vendosjen e tatim fitimit paraprak,

o deklarimet mujore të tatimeve dhe kontributeve të sigurimeve shoqërore e shëndetësore,

o hedhjen në sistemin informatik tatimor të të gjitha llojeve të detyrimeve të dala nga raportet

e kontrollit të ushtruara nga Nj.T.M.-ja,

o nxjerrjen e njoftimit të vlerësimit tatimor,

o ndjekjen e detyrimeve debitore,

o ndjekjen e proçedurave ligjore për borxhin tatimor arkëtimet mujore të këtyre shoqërive,

o investigimin e çmimit të shitjes dhe kryqëzimin e të dhënave sipas detyrave të evazionit

fiskal, si dhe

o ecurinë e aktivitetit të tyre dhe raportojnë për to Nj.T.M.-në dhe Drejtorinë e Përgjithshme.

164

Për degët tatimore pa sistem informatik plotësimet dhe ndjekjet e procedurave tatimore bëhen

manualisht.

12. Degët e tatimeve për subjektet e akcizës bëjnë një ndjekje të vazhdueshme për ecurinë e

aktivitetit, bëjnë investigimet dhe vlerësimet e duhura tatimore dhe informojnë Nj.T.M.-në

për rezultatet e kontrollit tatimor.

13. Degët e tatimeve në rrethe duhet të lëshojnë autorizimet për shoqëritë që tregtojnë mallra

akcize, të ushtrojnë kontroll për vërtetimet e magazinave tatimore, të ndjekin dhe

investigojnë duke e reflektuar këtë punë në raportimin mujor të akcizës si dhe të rakordojnë

nëpërmjet kontrollit bilancin e lëvizjes së pullave fiskale konform ligjit.

14. Degët e tatimeve përpunojnë të gjithë informacionin e dërguar nga Nj.T.M.-ja përsa i përket

kontrolleve të realizuara në shoqëritë nën administrim të Nj.T.M.-së dhe duhet të reflektojnë

menjëherë detyrat që u përkasin sipas pikës 2. të kësaj Rregulloreje.

15. Degët e tatimeve përveç kontrollit tematik, i japin informacion të hollësishëm Nj.T.M.-së

mbi llojin e aktivitetit si dhe numrin e punonjësve të deklaruar dhe fondin e pagave për çdo

shoqëri duke mbajtur në konsideratë dhe aktet nënligjore që kanë dalë për zbatim apo do të

dalin në vijimësi.

16. Degët e tatimeve duhet të kryejne here pas here investigimin e çmimeve të shitjes për

artikuj të veçantë për të kryer rivlerësimet përkatëse, sipas procedurës të ligjit “Për

procedurat tatimore në RSH”. Për vlerësimet tatimore informohet zyrtarisht Nj.T.M.-ja, për

ti shërbyer kontrollit të plotë që ajo kryen.

17. Degët e tatimeve, për shoqëritë me fason, bëjnë kontrollet rutinë që inicohen nga kërkesat e

këtyre shoqërive për rimbursim të TVSH-së. Në përfundim të këtyre kontrolleve njoftohet

zyrtarisht Nj.T.M.-ja për rezultatet e kontrollit. Degët e tatimeve njoftojnë të gjitha shoqëritë

e rregjistruara pranë tyre dhe që janë në administrim të Nj.T.M.-së për numrat e telefonit,

faksit, e-mailit dhe pikave të tjera të kontaktit të vendosura në dispozicion të tyre për

informacione apo shërbime të tjera që ju ofrohen këtyre shoqërive.

18. Degët e tatimeve në rrethet përkatëse plotësojnë dhe administrojnë dosjet me dokumentat

fizike të shoqërive nën administrim të Nj.T.M.-së njëlloj si të gjitha shoqëritë e tjera të

rregjistruara në këto degë.

19. Degët e tatimeve krijojnë kushte sa më optimale për inspektorët e kontrollit të Nj.T.M.-së

duke ju vënë në dispozicion informacionin e kërkuar prej tyre për aktivitetin e subjektit që

do të kontrollohet, ambjentet e punës që mund të nevojiten gjatë kontrollit si dhe kontaktin

me shoqrinë për realizimin e kontrollit të plotë të tij.

20. Degët e tatimeve janë të detyruar të saktësojnë vendin e ushtrimit të aktivitetit. Në rast se

më shumë se 50% e aktivitetit zhvillohet në Tiranë, atëherë deget e tatimeve jane te

detyruara të informojnë Nj.T.M dhe duhet të marrin masa për transferimin e dosjes pranë

Nj.T.M.-së dhe lajmërimin zyrtar të shoqërive për këtë ndryshim.

21. Degët e tatimeve në rrethet përkatëse i dërgojnë Nj.T.M.-së informacion, për shoqëritë në

administrim të saj, në mënyrë të vazhdueshme si dhe menjëherë sa kërkohet nga Nj.T.M.-ja

çdo informacion i veçantë.

22. Degët e Tatimeve në rrethet përkatëse, kryejnë vizita fiskale në subjektet në administrim të

Nj.T.M.-së lidhur me TVSH-në, akcizën dhe kontributet e sigurimeve shoqërore dhe

165

shëndetësore për çdo deklarim mujor dhe njoftojnë zyrtarisht Nj.T.M.-në për rezultatet nga

këto vizita.

23. Deget e tatimeve duhet te ndjekin çdo muaj deklarimin e shoqërive që janë në administrim

të Nj.T.M.-së. Në qoftë se ka ndërprerje të deklarimeve qoftë edhe një muaj dega e tatimeve

duhet menjëherë të bëjë verifikimin në vend të situatës si dhe të informojë Nj.T.M.-në. Për

çdo kërkesë për mbyllje të aktivitetit të shoqërive në administrim të Nj.T.M.-së dega e

tatimeve në rrethe duhet të njoftojë Nj.T.M.-në, e cila do te ushtroje kontrollin e mbylljes.

24. Për kërkesat e shoqërive lidhur me kompesimet e tatimeve të paguara tepër me lloje të tjera

të tatimeve (përveç sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore) do të veprohet nga dega e

tatimeve të rrethit në përputhje me legjislacionin tatimor në fuqi, pas informimit dhe marrjes

së miratimit prej Nj.T.M.-së.

25. Degët e tatimeve për çdo vit do të evidentojnë qarkullimin total vjetor të shoqërisë dhe për

ato raste që plotësohet kriteri i një qarkullimi total mbi 150 milion lekë në vit do të

informojnë Nj.T.M.-në dhe DPT-në për kalimin e shoqërisë nën administrimin e Nj.T.M.-së.

26. Degët e tatimeve të pregatitin njoftimin zyrtar, bazuar në pikat e kësaj rregulloreje për të

njohur shoqëritë që janë objekt i saj me ndryshimet përkatëse.

Përgjegjësitë

Për zbatimin e kësaj Rregulloreje ngarkohen kryetarët e degëve të tatimeve dhe Drejtori i

Nj.T.M.-së. Për mospërmbushjen e njërës prej pikave të kësaj rregulloreje të njoftohet Drejtoria

e Përgjithshme. Personat përkatës që nuk e zbatojnë këtë Rregullore janë objekt i gjykimit sipas

nenit 26 të Ligjit Nr. 8560, datë 22.12.1999 “Për procedurat tatimore në RSH”.

Hyrja në fuqi

Kjo Rregullore hyn ne fuqi menjehere.

MIRATOHET

DREJTORI I PËRGJITHSHËM

X Y

* Kjo rregullore ka fuqi veprimi deri në një tjetër që e shfuqizon.

166

SHTOJCA F.


MINISTRIA E FINANCAVE

DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

Njësia e Tatimpaguesve të Mëdhenj _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Nr. ........ Prot. Tiranë, më ...../...../200........

Lënda: Autorizim për kryerje kontrolli.

Z. ............................... .....................................

ADMINISTRATOR I SHOQËRISË .............................................................

NIPT............................................

ADRESA:.......................................................................................

___________________________

Në zbatim të nenit ....... . të ligjit “Për procedurat tatimore në RSH”, ju jeni përzgjedhur për

kontroll nisur nga analiza e rriskut në raport me treguesit dhe normat fiskale / kërkesën tuaj

(fshij sipas rastit).

Ky kontroll do të kryhet nga inspektori ............................................ ............................................

dhe në zbatim të Nenit ....... të Ligjit “Për procedurat tatimore në RSH” në këtë kontroll do të

marri pjesë dhe z. ..................................... ............................................... punonjës në

...................................................................në rolin e ekspertit të sektorit ekonomik ku ju kryeni

aktivitet.

Baza ligjore e dhe nënligjore për kryerjen e kontrollit është:

1. Ligji Nr. ................, datë ................................ “......................................................................”

Neni ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ....... .

2. Ligji Nr. ................, datë ................................ “......................................................................”

Neni ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ....... .

3. Ligji Nr. ................, datë ................................ “......................................................................”

Neni ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ....... .

4. Ligji Nr. ................, datë ................................ “......................................................................”

Neni ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ......., ....... .

si dhe udhëzimet përkatëse të Ministrit të Financave.

167

Zbatimi i ligjeve fiskale do të bëhet i mbështetur, sipas rastit specifik të kontrollit në

Marrëveshjet Tatimore brenda dhe jashtë vendit, si dhe qarkoret dhe urdherat te cilat janë në

zbatim apo prekin periudha të cilat janë objekt i kontrollit.

Administrata tatimore ju kërkon bashkëpunimin tuaj gjatë procesit të kontrollit, si një detyrim

ligjor dhe qytetar, me qëllim evidentimin korrekt dhe të bazuar në ligj.

Bashkëlidhur autorizimit është Njoftim – Lajmërimi për fillimin e kontrollit (Formulari 10 i

Manualit të Kontrollit Tatimor) dhe programi që do të orientojë kryerjen e këtij kontrolli.

Duke ju falënderuar për mirëkuptimin

DREJTORI I NJ.T.M

...................................................

168

MIRATOI

….…....................... ……...…………….

DREJTORI I DREJTORISË

PROGRAM KONTROLLI

Objekti: ………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Periudha që kontrollohet: ……………………………………………………………...

Synimi i kontrollit: …………………………………………………………………………….....

Afati i kryerjes së kontrollit: ………………......…… …………..........……………….

Ky program do të zbatohet sipas pikave të mëposhtme:

Pjesa e parë e kërkesave të programit do të jetë në zbatim të procedurave verifikuese:

- të të dhënave të regjistrimit të shoqërisë;

- të formës juridike dhe kapitalit dhe krahasimit me kërkesat e ligjit të shoqërive tregtare

për këtë qëllim;

- të organizimit funksional së shoqërisë duke e lidhur me detyrat e gjithë stafit që punon

për shoqërinë, për efekt të vlerës së fuqisë punëtore në produktin përfundimtar;

- të likujdimit të detyrimeve të vlerësimeve të kaluara, apo përmendja e apelimeve të

mundshme, duke kërkuar të verifikohet situata e detyrimeve debitore të tij ndaj tatimeve,

si dhe;

- të pasqyrimeve të regjistrimeve të ndryshme në Regjistrin Tregtar të mbajtur nga

Gjykata e rrethit gjyqësor.

Pjesa e dytë e kërkesave të programit do të jetë:

- krahasimi i vetëdeklarimit dhe pagesave të tatimeve të shoqërisë që kontrollohet me

kërkesat e ligjit respektiv që krahasohen këto vetëdeklarime e pagesa të shoqërisë;

- verifikim i aktivitetit nëpërmjet përdorimit të normave teknike e financiare, përfitimeve

prej certifikimeve, shitjeve ekskluziveve, përdorimit të emrit të mirë e të drejtës së

autorit të produktit të aktivitetit, si dhe përjashtimeve të mundshme fiskale e më gjerë;

- verifikim i gjithë saldove të llogarive kontabile dhe gjendjes fizike të likujditeteve dhe

aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara dhe qarkulluese;

- verifikim të qarkullimit të parasë dhe ndryshimit të kapitalit dhe destinancionin e fitimit,

sipas tabelave bashkëshoqëruese të bilancit të vitit

- verifikim lidhur me parimin e rezidencës dhe burimit të të ardhurave;

169

- verifikim lidhur me parimin e destinacionit dhe kreditimit të TVSH-së duke e lidhur me

kërkesën ligjore për rimbursim;

- verifikim të rasteve të shërbimeve e blerjeve midis personave të lidhur;

- verifikim të situateve të falimentimeve, ortakërive, transferimeve të aktivitetit dhe

situata të tjera të caktuara, që kërkojnë pika të programit specifike sipas rastit të

përzgjedhur për kontroll.

Në këtë pjesë programi i kontrollit do të hartohet mbi bazën e konstatimit, verifikimit dhe

krahasimit të zërave dhe llogarive përkatëse sipas përshkrimit të qarkores, së cilës i bashkëlidhet

ky format program kontrolli.

Pjesa e tretë e programit do të jetë pjesa ku rekomandohet:

- mbajtja nga kontrollorët e dokumentacionit të kërkuar për të justifikuar gjetjet e

mundshme (proces-verbali, akt-konstatimi, përdorimi i analizave të normave, referimi i

burimeve të mundshme të orientimit të analziave specifike për kryerje korrekte të

kontrollit, si dhe;

- orientimi i investigimeve të pikave në kontroll kur dyshohet për evazion tatimor, ku

inspektori do të përcaktoje nëse ky rast duhet apo jo të kalohet për investigim duke i

raportuar përgjegjësit për çdo parregullsi. Kjo do të thotë se kontrolli për këto pika që

kalojnë për investigim konsiderohet i pambyllur.

Hartoi: .....................................................

PËRGJEGJËSI I ZYRËS PËRGJEGJËSI I SEKTORIT

................................ ....................................

170

FORMULARI PËR TË DHËNAT E KONTROLLIT

Emri i tatimpaguesit ..............................................................................................

Adresa: ...................................................................................................................................

Administratori: ............................................ ...................................................................... Aktiviteti:.................................................................................................................................

NIPT ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ......

Fillimi Aktivitetit .........../............./.................

Mbyllja e Aktivitetit .........../............./.................

Lloji i kontrollit: (shëno kryq sipas rastit)

Rutinë/ Filial/ Regjistrim/ Kërkesë/ Ç’regjistrim/ Tjetër………....................................……………………

Tatim-Fitimi/TVSH/TAP/Sigurime Shoqërore/Tatim në burim/Tjetër ……………………………………

RAPORTI I PERMBLEDHJES SE VLERESIMIT

Tatime gjithsej (para kontrollit) TVSH......................................................................................................................... .............

TATIM FITIMI.............................................................................................. .........................

TATIM NE BURIM............................................................................................................... .

AKCIZË................................................................................................. ................................

T.A.P. ...................................................................................................................... .............

KONTRIBUTE SIGURIMESH ..............................................................................................

TJETER ( )........................................................................................... ....

(pas kontrollit) TVSH.....................................................................................................................

TATIM FITIMI........................................................................................................

TATIM NE BURIM............................................................................... .................

AKCIZË..................................................................................................................

T.A.P. .............................................................................................................. ......

KONTRIBUTE SIGURIMESH ..............................................................................

TJETER ( ).............................................................................. Gjoba gjithsej (para kontrollit) TVSH......................................................................................................................... .............

TATIM FITIMI................................................................................. ......................................

TATIM NE BURIM............................................................................................................... .

AKCIZË.................................................................................... .............................................

T.A.P. ...................................................................................................................... .............


TJETER ( )........................................................................................... ....


TATIM FITIMI........................................................................................................

TATIM NE BURIM................................................................................................

AKCIZË..................................................................................................................

T.A.P. ................................................................................................. ...................


TJETER ( ).............................................................................. TOTAL (para kontrollit) TVSH......................................................................................................................... .............

TATIM FITIMI.......................................................................................................................

TATIM NE BURIM............................................................................................................... .

AKCIZË.................................................................................................................................

T.A.P. ...................................................................................................................... .............


TJETER ( )........................................................................................... ....


TATIM FITIMI........................................................................................................

TATIM NE BURIM................................................................................................

AKCIZË..................................................................................................................

T.A.P. .................................................................................. ..................................


TJETER ( ).............................................................................. Raporti midis totalit para kontrollit me zbulimet pas

rezultatit të kontrollit %

Ka kaluar ndonjë konstatim për

investigim? (Përshkruaj me një fjali rastin)

Data e fillimit të kontrollit

Data e përfundimit të kontrollit

Kërkesë për shtyrje? Po Jo

Data e Njoftim-Vlerësimit

Inspektori i kontrollit

Emri

Inspektori i kontrollit Emri

Përgjegjësi i Kontrollit

Emri

171

FORMULARI I RAPORTIT 3: RAPORTI I VIZITËS SË KONTROLLIT

Numri i protokollit: Data e njoftimit të kontrollit:

Emri i tatimpaguesit:

Adresa:

NIPT: Aktiviteti:

Lloji i kontrollit*:

* zgjidh me kryq sipas rastit

Kontroll i plotë

Vizitë fiskale

Vizitë e veçantë

Për kontrollin e filialeve –

vendndodhja e zyrave qendrore:

Për kontrollin e shumë

vendndodhjeve – vendndodhja e

filialeve të tjera:

Data e fillimit të

kontrollit:

Data e përfundimit të

kontrollit:

172

Personat e pranishëm

1. Inspektorë

2. Përfaqësues të biznesit

3. Administrator

1.

2. 3.

Statusi ligjor:

Aktiviteti ekonomik: * Sipas vendimit të gjykatës

Periudhat e

kontrolluara:

TVSH, Tatim Fitimi, T.A.P, Sigurime shoqërore, Akciza,

Të tjera specifiko

Nga: Deri:

Nga: Deri:

Nga: Deri:

Nga: Deri:

Nga: Deri:

Nga: Deri:

Emri i sistemeve të

drejtuara tek

kontrolli i zgjeruar *p.sh. blerje; shitje; kontroll i stokut etj.

Metoda e kontrollit: : *deklaroni se çfarë është bërë

për të verifikuar sistemin e

kontrolluar p.sh. rakordimi i arkës, ushtrim i ngritjes së

çmimit, rakordimi i stokut etj. (referohuni tabelës së

proçedurave dhe anekseve)

Rezultati i kontrollit:

Jepni një përmbledhje në shifra,

në formë tabelë të detyrimeve të gjetura për çdo tatim dhe çdo

periudhë, si më poshtë:

a) Periudhë tatimore

b) Tatimi i zbuluar që duhet të

paguhet (ose zbritja e tepricës së kreditit)

c) Shuma e gjobës së vendosur

Periudha

Lloji i

tatimit

Tatimi per tu paguar

Gjoba

Interesi

Shuma

TOTALI Dokumente të bashkangjitura: 1. _______________________________________

2. _______________________________________

3. _______________________________________

4. _______________________________________

5. _______________________________________

6. _______________________________________

_______ fletë

_______ fletë

_______ fletë

_______ fletë

_______ fletë

_______ fletë

Për përdorim gjatë procesit të hartimit të projekt raport kontrollit *

Inspektori i kontrollit

Emri, mbiemri, nënshkrimi

Data:

173

Përgjegjësi i ZK:


Data:

Përgjegjësi ZVK:


Data: Përgjegjësi Sektorit

të kontrollit:


Data:

Për përdorim gjatë evadimit të raport kontrollit *

Miratimi i Drejtorit

të Drejtorisë:

Emri, mbiemri, nenshkrimi

Data:

Miratimi i Drejtorit

të Nj.T.M-së

Emri, mbiemri, nenshkrimi

Data:

* nëse ka komente për tu bërë me shkrim ato do të plotësohen në një fletë format A4 “Analiza e Raportit të

Kontrollit” bashkëngjitur formularit Nr.3.

ANALIZA E RAPORTIT TË KONTROLLIT

Analizë dhe krahasim

Viti [ ] Spjegimi lidhur me saktësinë e referencës ligjore për gjetjen

e përmendur në raport-kontrolli

Gjetjet nga kontrolli:

- Për TVSH

- Për tatimin në burim

Emri i Tatimpaguesit:

NIPT:

174

- Për tatim fitimin

- Për T.A.P.

- Për kontributet

- Për akcizën

- Taksa Nacionale

Zbatueshmëria e Aneksit të Manualit të Kontrollit për Nj.T.M-në dhe efektet e tij

Aneksi i Manualit hyn në fuqi për tu zbatuar nga muaji ...........

Manuali është instruktues dhe orientues për zbatimin e procedurave dhe teknikave të kontrollit. Ai nuk

merr përsipër të zëvendësojë asnjë akt ligjor apo akt nënligjor, si dhe shkresa apo qarkore që janë

dërguar nga Drejtoria e Përgjithshme për zbatim në periudha të mëparshme apo dhe në të ardhmen.

Azhornimet dhe përmirësimet e Aneksit të Manualit të Kontrollit për Nj.T.M-në

Procedura për azhornimin dhe përmirësimin e manualit do të jetë si vijon:

- DKT në bashkëpunim me Drejtorinë Teknike do të bëjnë azhornimet e duhura duke ju përshtatur

ndryshimeve ligjore apo strukturore.

- Ndryshimet që do ti bëhen do të qarkullojnë për një periudhë 1-mujore për marrje të opinioneve dhe

sugjerimeve nga Nj.T.M.

- Shtesat apo ndryshimet do të bëhen pjesë e pandarë e Manualit, pas firmosjes nga Drejtori i

Përgjithshëm të Tatimeve.

- Me mbylljen e proçesit të miratimit të këtyre shtesave do tu shpërndahen inspektorëve të kontrollit në

Nj.T.M, me anë të një shkrese përcjellëse nga DPT duke u kryer dhe seminare e trajnime tematike, për të

qartësuar problematika të ndryshme.

PËR INFORMACION

175

Për informacione të mëtejshme në lidhje me Aneksin e Manualit të Kontrollit Tatimor për Nj.T.M, ju

mund të kontaktoni me Përgjegjësin e Kontrollit në DKT në numrin e telefonit 04 ...................., ose në

numrin jeshil (i cili është falas për ju)

Gjithashtu ju mund të shkruani në adresën elektronike ( [email protected] , i personit, që mban detyrën e Përgjegjësit të Sektorit të Kontrollit Tatimor).

Ju mirëpresim!

TIRANË, .............................. 200....

mailto:[email protected]

Documents

Manual Kontrolli Tatimor për Tatimpaguesit e Mëdhenj në Shqipëri_al-tax.org