Për klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

Mary Wood

Fletore pune Matematika 5 mbështet nxënësit të praktikohenpër njohuritë e marra në lëndën e matematikës.

Teksti përmban:• Shumëllojshmëri aktivitetesh që mbështeten në programin e Matematikës 5.• Ushtrime të niveleve të ndryshme të të nxënit. Niveli i vështirësisë së ushtrimeve rritet

gradualisht duke siguruar kuptueshmëri dhe performancë matematikore të nxënësit.• Udhëzime dhe këshilla të dobishme për të ndihmuar mësuesit ose prindërit të shpjegojnë

metodat dhe konceptet kryesore matematikore para çdo ushtrimi.

FLETORE PU

NE M

ATEMATIKA

Për klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

Mary W

ood5

55

908070

60

50

40

3020

100

180170

160150

140

130

120110

100

FLETORE PUNEMATEMATIKAPër klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

FLETORE PUNEMATEMATIKA

www.mediaprint.al

Për klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

Fletore puneMatematika 5

Mary Wood

Përktheu dhe përshtati:Emiralda Yzeiri, Erjona Saqe

5

© Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Kontaktet:www.mediaprint.alShtëpia Botuese Kutia Postare 7467 - TiranëCel.: 069 40 44 443botime@mediaprint.al

Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut:Cel.: 067 50 05 001Cel.: 069 40 20 201distributor@mediaprint.al

Shtypshkronja:Cel.: 069 40 50 380Cel.: 069 20 79 021print@mediaprint.al

Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email: botime@mediaprint.al

Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k..Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj mjeti apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k.. Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k..Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi.

Titulli: Fletore pune Matematika 5Shtëpia Botuese Cambridge University PressAutorë: Mary Wood © Cambridge University Press

Fletore pune Matematika 5 është botim i përkthyer në gjuhën shqipe nga origjinali në gjuhën angleze, në marrëveshje me shtëpinë botuese Cambridge University Press.

Përktheu dhe përshtati: Emiralda Yzeiri, Erjona Saqe

Drejtuese botimi: Anila Bisha

Redaktor shkencor: Dituri MalajRedaktore gjuhësore: Elona Çali

Ilustrimet: Cambridge University Press Design për botimin shqip: Bledar Lame

Shtëpia Botuese MediaprintISBN: 978-9928-08-390-6

Botimi i parë, 2019Shtypi: Shtypshkronja Mediaprint

3

Kapitulli 1: Numri 1.1 Shkrimi dhe leximi i numrave të mëdhenj ................................................................... 5 1.2 Numra në formë të rregullt e të zbërthyer ................................................................. 6 1.3 Vendvlera e numrave .................................................................................................. 7 1.4 -1.5 Renditja dhe krahasimi i numrave .............................................................................. 9 1.6 Rrumbullakimi i numrave ..........................................................................................11

Kapitulli 2: Mbledhja dhe zbritja e numrave 2.1 Mbledhja dhe zbritja e numrave ...............................................................................12 2.3 Mbledhja e numrave deri në 10 000 ........................................................................13 2.4 Zbritja e numrave ....................................................................................................14 2.5 - 2.6 Mbledhja dhe zbritja .................................................................................................15 2.7 Strategji të veprimeve me mend (mbledhja dhe zbritja) ...........................................16

Kapitulli 3: Gjeometri 3.1 Drejtëzat paralele dhe pingule ..................................................................................18 3.4 Këndi .........................................................................................................................19 3.5 Llojet e këndeve .......................................................................................................20 3.6 Këndet në trekëndësha ..............................................................................................21

Kapitulli 4: Shumëzimi 4.1- 4.2 Strategji të shumëzimit .............................................................................................22 4.3 Faktorët ...................................................................................................................24 4.4 Shumëfishat dhe numrat katrorë ..............................................................................25 4.6 - 4.7 Shumëzimi me një numër njëshifror ..........................................................................27 4. 8 Shumëzimi i dy numrave dyshifrorë ..........................................................................28 4.9 Dyfishi i numrave ......................................................................................................30

Kapitulli 5: Pjesëtimi 5.2 Pjesëtuesit ................................................................................................................32 5.3 Pjesëtimi me mbetje ..................................................................................................33 5.4 – 5.5 Pjesëtimi ....................................................................................................................34 5.7 Përgjysmimi ..............................................................................................................36 5.10 Përdorimi i veprimeve të kundërta dhe kllapave ......................................................38

Kapitulli 6: Gjeometri 6.1-6.2 Trekëndëshat .............................................................................................................40 6.3 Figurat gjeometrike. Katërkëndëshat ........................................................................41 6.4 – 6.7 Syprina dhe perimetri ...............................................................................................43 6.9 Trupat gjeometrikë ....................................................................................................45

Përmbajtja

4

Kapitulli 7: Thyesat 7.1 Formimi i thyesave ....................................................................................................46 7.2 - 7.3 Llojet e thyesave. Formimi i thyesave të barabarta ..................................................47 7.5 Numrat e përzier dhe thyesat më të mëdha se 1 .....................................................48 7.6 Thyesat dhe pjesëtimi ...............................................................................................49

Kapitulli 8: Koha 8.1 - 8.2 Koha ........................................................................................................................50 8.3-8.4 Përdorimi i orareve dhe kalendarëve ........................................................................52

Kapitulli 9: Numrat dhjetorë 9.1 - 9.3 Numrat dhjetorë .......................................................................................................54 9.4 Veprime me numrat dhjetorë ....................................................................................56 9.5 Përqindja ...................................................................................................................58 9.6 Thyesat e barabarta, numrat dhjetorë dhe përqindjet ..............................................60 9.7 Raporti dhe përpjesëtimi ...........................................................................................62

Kapitulli 10: Matjet 10.1-10.2 Matja e gjatësisë .......................................................................................................64 10.3 Ushtrime me njësitë e gjatësisë .................................................................................66 10.4 Masa .......................................................................................................................67 10.6 Përdorimi i peshoreve dhe enëve të shkallëzuara ......................................................68

Kapitulli 11: Përsëri për numrat 11.1 – 11.2 Numrat pozitivë dhe negativë ...................................................................................70 11.4 Vargjet numerike .......................................................................................................72

Kapitulli 12: Shndërrimet gjeometrike 12.2 Simetria .....................................................................................................................74 12.4 Koordinatat dhe transformimet ................................................................................76 12.5 Zhvendosja dhe pasqyrimi ........................................................................................78

Kapitulli 13: Statistika dhe probabiliteti 13.1 – 13.2 Mbledhja dhe paraqitja e të dhënave .......................................................................80 13.3 Interpretimi i të dhënave ..........................................................................................82 13.4 Grafiku me vija ..........................................................................................................84 13.6 Probabiliteti ...............................................................................................................86 13.7 Gjetja e modës ........................................................................................................88

Fletë pune 1 Vetitë e trekëndëshave Lojë për dy lojtarë ...............................................................91Fletë pune 2 Kartat e temperaturave .............................................................................................93Fletë pune 3 Gjysma dhe dyfishi ....................................................................................................95Fletë pune 4 Rrathë me pika ..........................................................................................................97

5

1. Lexo dhe shkruaj numrin që kërkohet.

2. Plotëso tabelën sipas shembullit.

Me shifra Me fjalë

Numri i viteve në një mijëvjeçar 1000 Një mijë

Numri i ditëve në një vit të brishtë

Numri i qindarkave në 205 387 lekë

Sa gramë ka në 350 kg oriz?

Sa metra janë në 47 km?

Numri i ndarë në rende

Numri i shkruar me shifra

QM DhM M Q Dh Nj Numri i shkruar me fjalë

21 378 2 1 3 7 8 Njëzet e një mijë e treqind e shtatëdhjetë e tetë

5 690

450 975

807 543

3 0 0 2 9 6

Tetëdhjetë mijë e katër

Gjashtëqind mijë e pesëmbëdhjetë

3. Shkruaj numrat sipas shembullit.a) 13 qindëshe 7 njëshe 13 x 100 + 7 = 1 307b) 34 dhjetëshe 6 njëshe c) 5 mijëshe 12 dhjetëshe d) 24 mijëshe 16 dhjetëshe e) 42 qindëshe 5 njëshe

4. Me shifrat 1, 3, 5, 7 shkruaj:a) Numrin më të vogël gjashtëshifror Cilën shifër përsërite? b) Numrin më të madh gjashtëshifror Cilën shifër përsërite?

1.1 Shkrimi dhe leximi i numrave të mëdhenj

6 FLETORE PUNE MATEMATIKA 5 – Kapitulli 1: Numri

1.2 Numra në formë të rregullt e të zbërthyer

Udhëzim: Fillo nga shifra me vlerën më të madhe.

1. Shkruaj numrat në formë të zbërthyer. 13 489 = 1DhM + 3M + 4Q + _______ Dh + _______ Nj13 489 = 10 000 + _______ + _______ + _______ + _______

35 827 =

35 827 =

163 708 =

163 708 =

549 014 =

549 014 =

2. Shkruaj numrat në formë të rregullt.50 000 + 3 000 + 2 = 2 000 + 700 + 18 = 17 000 + 2 000 + 400 = 94 000 + 3 000 + 400 + 90 + 5 = 300 000 + 60 + 8 = 10 000 + 3 000 + 400 + 70 + 2 = 800 000 + 20 000 + 5 =

3. Shkruaj numrat në formë të rregullt. 1 000 + 300 + 26 = 2 000 + 52 = 800 000 + 4 + 200 =600 + 36 + = 3636

+ 59 = 2 0599 000 + + 100 = 9 157

+ 93 + 500 = 7 593 + 7 + 800 = 300 807

600 000 + 50 + = 630 050

Kujto: Numrat mund t’i shkruajmë në formë të rregullt dhe në formë të zbërthyer.

7

Kujto:

1. Cila është vlera e shifrës 9 te numri 498 316? Qarko përgjigjen e saktë:

nëntëqind nëntë mijë

nëntëdhjetë mijë nëntëqind mijë

2. Shkruaj vendin dhe vendvlerën për secilën shifër të nënvizuar.

45 986 Cili është vendi i shifrës së nënvizuar? M Cila është vlera e shifrës së nënvizuar? 5 000

468 729 Cili është vendi i shifrës së nënvizuar? Cila është vlera e shifrës së nënvizuar?

279 503 Cili është vendi i shifrës së nënvizuar? Cila është vlera e shifrës së nënvizuar?

900 451 Cili është vendi i shifrës së nënvizuar? Cila është vlera e shifrës së nënvizuar?

475 004 Cili është vendi i shifrës së nënvizuar? Cila është vlera e shifrës së nënvizuar?

Kur shumëzon numrat me 10 ose 100, të gjitha shifrat lëvizin 1 ose 2 vende në të majtë duke ndryshuar vlerën.

Kur pjesëton numrat me 10 ose 100, të gjitha shifrat lëvizin me 1 ose 2 vende në të djathtë duke ndryshuar vlerën.

Për shembull: 356 900 : 100 = 3 569 3 569 x 100 = 356 900

QM8

DhM 3

M 9

Q8

Dh4

Nj3

Qindmijëshe Dhjetëmijëshe

Fjalor:shifër;

dhjetëmijëshe;

qindmijëshe;

operator

Udhëzim: Përdor një tabelë vendvlerash për të të ndihmuar.

1.3 Vendvlera e numrave

8

M84

Q6

Dh4

Nj0

0 0 0

DhM

6

QM

8

5. Plotëso tabelën sipas “makinës” së numrave.

Nëse të jepen numrat në “dalje“, ti duhet të pjesëtosh me 10 për të gjetur numrat në “hyrje“ të makinës. P.sh: 8 640 : 10 = 864

4. E vërtetë (V) apo e gabuar (G)?a) Vlera e shifrës 3 te numri 354 092 është 30 000. b) Vlera e shifrës 9 te numri 79 206 është 9 000. c) 50 mijëshe dhe 2 qindëshe formojnë numrin 5 200. d) 135 mijëshe dhe 70 njëshe formojnë numrin 13 570. e) 640 mijëshe dhe 26 qindëshe formojnë numrin 642 600. f) 27 mijëshe dhe 15 dhjetëshe formojnë numrin 27 015.

34

3400 340

370

3700 37

9800

980 98

M8

Q6

Dh4

Nj0

8 6 4

× 10 DaljeHyrjeHyrje 3489 45 678 18 700

Dalje 8640 379 020 18 700

÷ 100 DaljeHyrjeHyrje 54 800 45 100 18 700

Dalje 8640 9020 1870

3. Plotëso operatorët që mungojnë (x10, :10, x100, :100).

Nëse të jepen numrat në “dalje“, ti duhet të shumëzosh me 100 për të gjetur numrat në “hyrje“ të makinës. P.sh: 8 640 x 100 = 864 000

FLETORE PUNE MATEMATIKA 5 – Kapitulli 1: Numri

9

Kujto:

Kur krahasojmë numrat përdorim simbolet < dhe >.Simboli < do të thotë “më i vogël se”. Për shembull: 515 005 < 515 505Simboli > do të thotë “më i madh se”. Për shembull: 515 505 > 515 005.

1. Krahaso numrat4 567 4 657 5 454 5 054 34 686 35 860

7 878 7 808 65 646 65 628 654 659 654 751

3. Renditi numrat në rend rritës (nga më i vogli te më i madhi).a) 29 145 17 397 42 753 9 529 ________ ________ ________ ________

b) 48 219 45 198 29 040 42 998 ________ ________ ________ ________

c) 752 320 732 250 530 720 753 220 ________ ________ ________ ________

Udhëzim: Simboli më i vogël <, tregon gjithmonë numrin më të vogël. Simboli më i madh >, tregon gjithmonë numrin më të madh. më i vogël < më i madh më i madh > më i vogël

2. Përdor shifrat 2, 3, 5 dhe 7 për të formuar pesë numra të ndryshëm katërshifrorë.

_________ , ___________ , ___________ , ___________ , _________ .

Renditi numrat në rend rritës.

_________ , ___________ , ___________ , ___________ , _________ .

1.4 -1.5 Renditja dhe krahasimi i numrave

10

6. Përdor këto karta me shifra për të formuar numrin: a) më të madh b) më të vogël c) Shkruaji me fjalë numrat e formuar.

1 9 3 5 7

9 1 3 5 7

4. Renditi numrat në rend zbritës (nga më i madhi te më i vogli).a) 23 915 65 130 88 150 15 886 ________ ________ ________ ________

b) 423 112 912 454 342 090 598 790 ________ ________ ________ ________

c) 710 096 679 800 976 001 689 700 ________ ________ ________ ________

5. Në secilin rresht, nënvizo numrin më të vogël dhe qarko numrin më të madh.

a) 245 430 520 960 479 860 399 999

b) 752 465 385 674 194 578 640 184

c) 680 503 530 806 863 500 350 806

FLETORE PUNE MATEMATIKA 5 – Kapitulli 1: Numri

a) 30Q 3M

b) 13M 130Dh

c) 400Dh 4DhM

d) 50Q 5DhM

7. Krahaso:

e) 4QM 5DhM

f) 5M DhM

g) 600Nj 6M

h) 450Q 4M5Q

11

Kujto:Kur rrumbullakojmë numra në dhjetëshen më të afërt, shohim shifrën e njësheve. Për shembull: 2 364 me afërsi 10 është 2 360. Kur rrumbullakojmë numra në qindëshen më të afërt shohim shifrën e dhjetësheve. Për shembull: 2 364 me afërsi 100 është 2 400. Kur rrumbullakojmë numra në mijëshen më të afërt, shohim shifrën e qindsheve. Për shembull: 2 364 me afërsi 1 000 është 2 000.

1. Rrumbullako numrat në qindëshen më të afërt.

2. Cili nga numrat plotëson të gjitha kushtet e mëposhtme? __________ 3 826 3 778 3 783 3 762 3 781 3 819 3 772 3 779 i rrumbullakuar me afërsi 10 është 3780 është numër çift

Renditi të tetë numrat e mësipërm duke filluar nga më i vogli.

Numrat e rrumbullakuar

4764 5626 4255 264

3. Qarko numrat të cilët:a) kur rrumbullakohen me afërsi 10 bëhen 1 750. 1 742 1 759 1 748 1 753 1 574 1 765b) kur rrumbullakohen me afërsi 100 bëhen 4 600. 4 250 4 990 4 615 4 697 4 640 4 539c) kur rrumbullakohen me afërsi 1 000 bëhen 7 000. 6 559 6 502 6 496 7 619 7 300 7480

4. Shëno e vërtetë (V) ose e gabuar (G).

a) Numri 6 439 me afërsi 100 bëhet 6 400.

b) Numri 9 111 me afërsi 10 bëhet 9 100.

c) Numri 4 299 me afërsi 1 000 bëhet 5 000.

d) Numri 8 544 me afërsi 100 bëhet 8600.

e) Numri 1 376 me afërsi 10 bëhet 1 380.

1.6 Rrumbullakimi i numrave

Udhëzim: Përdor boshtin numerik për të të ndihmuar.

500400476450

12

2.1 Mbledhja dhe zbritja e numrave

Kujto

MbledhjaPër të gjetur shumën e numrave, përdorim mënyra të ndryshme. Ti mund të përdorësh mënyrën që të duket më e thjeshtë dhe më e shpejtë.

1. Gjej shumën dhe ndryshesën: a) 467 + 178 b) 578 + 109 c) 234 + 19 d) 786 + 9e) 346 – 155 f) 924 – 405 g) 567 – 29 h) 302 - 158

763581+255

11

763581+21541004255

300 + 10060 + 807 + 5

763581+00404121255552547507

+ 100

467367

+ 40 + 40 + 5

763581+255

11

763581+21541004255

300 + 10060 + 807 + 5

763581+00404121255552547507

+ 100

467367

+ 40 + 40 + 5

52385–762

11 1

15110850

200 ++

760200 ++–

325

– 60

267265

+ 2

2

52385–762

11 1

15110850

200 ++

760200 ++–

325

– 60

267265

+ 2

2

ZbritjaGjej ndryshesën: 325 – 58Përdor mënyrën që dëshiron për të gjetur shpejt ndryshesën.

2. Vendos në rrathët e kulmeve të katrorit të madh numrat 215, 97, 34 dhe 102.

Gjej ndryshesën e tyre dy e nga dy dhe shkruaje te rrathët mbi brinjët e katrorit të madh.

Plotëso në të njëjtën mënyrë rrathët e tjerë.

Udhëzim: Zbrit nga numri më i madh numrin më të vogël.

FLETORE PUNE MATEMATIKA 5 – Kapitulli 2: Mbledhja dhe zbritja e numrave

13

2.3 Mbledhja e numrave deri në 10 000

1. Gjej shumën dhe vendos shkronjën e katrorit te vijat.

A 345 + 249 Ë 1 307 + 409 E 435 + 229 H 2 346 + 19

K 560 + 127 S 307 + 198 D 644 + 310 R 844 + 345

I 1 170 + 130 U 57 + 1349 N 185 + 456 O 804 + 38

P 529 + 398 M 703 + 198 F 835 + 59

Duke kryer veprimet zbulo përgjigjen: nëse tetë muratorë ndërtojnë një mur për dhjetë orë, sa kohë do t’u duhet katër muratorëve për ta ndërtuar atë?

594 505 927 594 687 687 842 2 365 1 716,

505 664 927 505 664 901 1 406 1 189 1 300

687 594 927 1 716 1 189 894 1 406 641 954 1 406 594 1 189

2. Zgjidh situatën problemore. Në një magazinë ndodhen 4 369 kg fruta. Dardha janë 2 450 kg. Mollë janë 867 kg më shumë

se dardha, kurse pjesa tjetër janë kajsi. Sa kg kajsi ka në magazinë?

A A

A A

14

2.4 Zbritja e numrave Kujto:

Zbritja është veprimi i kundërt i mbledhjes.Kur zbresim gjejmë: ndryshesën mbledhorin që mungon

230 – 180 = 50 180 + = 230

2. Me shifrat 2, 4, 5 dhe 3 shkruaj numrin më të vogël dhe më të madh tek.a) Gjej shumën e tyre. b) Gjej ndryshesën e tyre. c) Sa më e vogël është ndryshesa se shuma e tyre?

3. Sa më i madh është numri 8 608 se numri 5 072?

4. Cilin numër duhet t’i shtojmë numrit më të madh katërshifror me shifra të ndryshme, që të marrim numrin më të vogël pesëshifror?

1. a) Zgjidh një numër nga grupi A dhe një nga grupi B. b) Gjej ndryshesën e tyre.c) Ngjyros ndryshesën në tabelë.d) Nëse ngjyros katër numra që ndodhen në një vijë të drejtë, në tabelë loja ka përfunduar.

91 71 146 63 85

42 32 134 7 29

55 28 1 3 9

11 70 80 122 116

10 135 53 101 81

52 125 130 73 37

Grupi A

116, 198, 54, 197, 85, 152

Grupi B

82, 117, 127, 145, 207, 51

Udhëzim: Dimë të zbresim nga numri më i madh numrin më të vogël.

FLETORE PUNE MATEMATIKA 5 – Kapitulli 2: Mbledhja dhe zbritja e numrave

= 230 – 180

= 50

15

2.5 - 2.6 Mbledhja dhe zbritja

1. Kryej veprimet në shtyllë. Plotëso tabelën me përfundimet që merr.

a) 4 237 + 1 259 b) 3 056 - 968 c) 2 916 + 1 108 d) 1 007 + 3 095 e) 946 + 2 809 f) 27 + 3 978 g) 5 782 + 1 896 h) 7 007 + 2 135 i) 9 837 – 1 463 k) 6 000 – 783 l) 6 302 – 5 987 m) 7 004 – 235

Numër çift më i vogël se 5 000 Numër tek më i vogël se 5 000

Numër çift më i madh se 5 000 Numër tek më i madh se 5 000

2. Zgjidh situatat problemore të mëposhtme.a) Ana lexoi muajin e parë 567 faqe të një libri. Muajin e dytë ajo lexoi 24 faqe më shumë se

muajin e parë. Muajin e tretë lexoi 18 faqe më pak se muajin e dytë. Sa faqe lexoi gjithsej Ana? b) Vitin e kaluar një shkollë kishte 187 djem dhe 168 vajza. Këtë vit ka 394 nxënës, nga të

cilët 197 janë djem. Sa vajza më shumë ka këtë vit në krahasim me vitin e kaluar?

Për klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

Mary Wood

Fletore pune Matematika 5 mbështet nxënësit të praktikohenpër njohuritë e marra në lëndën e matematikës.

Teksti përmban:• Shumëllojshmëri aktivitetesh që mbështeten në programin e Matematikës 5.• Ushtrime të niveleve të ndryshme të të nxënit. Niveli i vështirësisë së ushtrimeve rritet

gradualisht duke siguruar kuptueshmëri dhe performancë matematikore të nxënësit.• Udhëzime dhe këshilla të dobishme për të ndihmuar mësuesit ose prindërit të shpjegojnë

metodat dhe konceptet kryesore matematikore para çdo ushtrimi.

FLETORE PU

NE M

ATEMATIKA

Për klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

Mary W

ood5

55

908070

60

50

40

3020

100

180170

160150

140

130

120110

100

FLETORE PUNEMATEMATIKAPër klasën e pestë të arsimit 9-vjeçar

FLETORE PUNEMATEMATIKA

www.mediaprint.al