I

T.C. PAMUKKALE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

DENZL VOLKANTLERNN JEOLOJK, PETROGRAFK VE PETROKMYASAL OLARAK NCELENMES

Bar SEMZYksek Lisans Tezi

DENZL-2003

II

DENZL VOLKANTLERNN JEOLOJK, PETROGRAFK VE PETROKMYASAL OLARAK NCELENMES

Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits Tarafndan kabul Edilen Jeoloji Mhendislii Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi

Bar SEMZ

Tez Savunma Tarihi: 15 / 07 / 2003

DENZL-2003

III

TEZ SINAV SONU FORMU

Bu tez tarafmzdan okunmu, kapsam ve nitelii asndan Yksek lisans tezi olarak kabul edilmitir.

Prof. Dr. Yahya ZPINAR Tez Yneticisi

Prof. Dr. Yaar KBC (Jri yesi)

Do.Dr. Hulusi KARGI (Jri yesi)

Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun ..tarih ve .sayl kararyla onaylanmtr.

Prof. Dr. Gngr LK Mdr Fen Bilimleri Enstits

IV

TEEKKRYksek lisans Tezi olarak hazrlanan bu almann konusunu neren, almann her safhasnda deerli gr ve bilimsel katklarn esirgemeyen, tezin tamamlanmasnda maddi ve manevi destek olan sayn danman hocam Prof. Dr. Yahya ZPINARa teekkrlerimi sunarm. Bu alma TUBTAK Yurtii yksek lisans program tarafndan desteklenmitir. Desteklerinden dolay Trkiye Bilimsel Aratrma Kurumu (TUBTAK)na teekkr bir bor bilirim. Petrografi almalarnda kullandm ince kesitlerin hazrlanmasnda yardmc olan Ara Gr. M. Serkan AKKRAZ (DE)a ve MTA Ege Blge Mdr yardmcs Turgay KARAMANa, XRD ve DTA analizlerinin imento Mstahsilleri Birliinde yaplmasn salayan Denizli imento Genel Mdrlne, rneklerin analize hazrlanmasnda yardmc olan Denizli imento Kimya laboratuvar personeline kranlarm sunarm. Tez yazm srasndaki yapsal problemlerin zmndeki yardmlarndan dolay Yard.Do.Dr. Ali KAYA (PA) ve Yard.Do.Dr. Mete HANER (PA)e, Laboratuvar deneyleri srasndaki desteinden dolay Ara.Gr.Ali BLBL (DE), Ara.Gr.Sefer B.ELK (PA) ve tezi okuyup deerli grlerini benimle paylaan Prof.Dr. Mehmet ZKUL (PA) ve Yard.Do.Dr. Halis MANAV (PA)a teekrlerimi sunarm. Arazi almalar srasnda benimle birlikte araziye kan Ara.Gr. Tamer KORALAY (A), Murat SNAN, Hidayet DNMEZ, Zafer DOYGUN, brahim KSE, Frat ZDEMRe, ayrca arazi almalarm srasnda yardmlarn esirgemeyen Yukarkaraay kyllerine ve eski ky muhtar Hasan TOKGZe teekkr ederim. almalarm srasnda maddi ve manevi yardmlarn esirgemeyen Eim Yksek Jeoloji Mhendisi zgr Sanem SEMZ ve SEMZ ailesine minnettarm.

V

ZET

Bu almada Denizli il merkezinin yaklak 40 km gneydousunda yzeylenen volkanitlerin ve yakn evresinin jeolojisi, petrografisi ve petrokimyasal zelliklerinin incelenmesi amalanmtr. nceleme alannda temeli, st Kretase-st Eosen yal, fli fasiyesinde gelien Alboaz formasyonu oluturur. Orta-st Eosen (?) yal, karbonat ve evaporitlerin ardalanmasndan oluan, Kzlyer formasyonu Alboaz formasyonu zerine uyumlu ve geili olarak gelir. Bu birimler zerine Jura-Kretase yal kelez Kireta, st Kretase yal Karatepe melanj ve st Jura-Alt Kretase yal Honaz Ofiyoliti yatay ve yataya yakn tektonik dokanakl olarak gelmektedir. Bu tektonik dilimlerin blgeye yerleiminin st Eosen-Oligosen aras bir dnemde olduu sylenebilir. Oligosen yal Karadere ve Bayralan formasyonlar, tektonik dilimleri asal uyumsuzlukla zerlerken kendi aralarnda geili bir dokanak ilikisine sahiptirler. Alttaki tm birimler zerine asal uyumsuzlukla Neojen yal krntl keller gelmektedir. Neojen yal keller, altta st Miyosen-Alt Pliyosen yal Kzlburun Formasyonu ve zerinde yanal ve dey ynde geili olarak Alt Pliyosen yal Sazak Formasyonundan oluur. Sazak Formasyonu zerine, Paton (1992) tarafndan40

Ar/39Ar metoduna gre, 4,882,19;

5,130,6; 6,001,54; 6,160,25 ve 6,280,48 Mylk (st MiyosenAlt Pliyosen) sonular veren Denizli volkanitleri gelmektedir. Tm bu birimler zerinde ise asal uyumsuzlukla Kuvaterner yal keller gzlenmektedir. alma alanndaki Honaz Ofiyoliti, tektonitler ve bunlar kesen damar kayalar olmak zere iki ana bileenden oluan ve eksik dizi karakterli bir ofiyolitik topluluunu temsil eder. Tektonitler, balca harzburjitler ve bunlarn iindeki dnitler ve dnitik klfl podiform kromit ktlelerinden olumutur. Tektonitler, gabro ve meta dolerit dayklar ile kesilmitir.

VI

Sazak formasyonunun st kesimlerinde yer alan Magnezyumlu kiltalarnn Xnlar Difraksiyon analizi yntemiyle incelenmesinde kil minerali olarak kaolen, montmorillonit ve paligorskitten olutuklar anlalmtr. Magnezyumlu kiltalar zaman zaman su seviyesi deien kapal bir gl ortamnda olumulardr. Bu killerin oluumunda bazaltik volkanik aktivite etkili olmu ve ortama silis, demir ve alminyum elementleri salamtr. Denizli volkanitleri lav akntlar ve volkanoklastiklerden olumaktadr. Lavlarda yaplan Toplam alkali (K2O+Na2O)-SiO2 diyagramnda, lavlarn alkalen nitelikte ve fonolitik tefrit, bazaltik trakiandezit ve trakiandezit bileimde olduklar tespit edilmitir. Denizli volkanitlerindeki lavlar iersinde elipsoidal ekilli anklavlar bulunur. Anklavlar feldispatoyidli monzodiyorit olarak adlandrlmtr. Sazak formasyonunun st dzeylerinde ve Kzlburun Formasyonun baz kesimlerinde yer yer tfit dzeylerine rastlanlmas, volkanik aktivitenin sedimantasyon esnasnda da devam ettiini ve birka evrede oluabileceine iaret etmektedir. Denizli volkanitlerinde magma karm (hibritasyon) sonucu gelien dengesiz dokular da tespit edilmitir. Yaplan jeokimyasal veriler volkanitlerin manto kkenli magma veya magmalardan trediklerini, ktasal kabuktaki bir magma odasnn geliimi srasnda etkili olan fraksiyonel kristallenme, asimilasyon ve magma karm olaylar ile ilikili olduklarn gstermektedir. Manto kkenli magmann kabuktan geerken kirlendikleri sylenebilir. nceleme alandaki egemen normal fay sistemleri KB-GD ve KD-GB ve/veya K-G dorultuludur. Denizli volkanitlerinin de bu K-G gidili almalar boyunca yer yzne km olabilecei dnlmektedir.

VII

ABSTRACT

In this study, it is to purpose of investigating of geologic, petrographic and petrochemical features of the Denizli Volcanics and its surrounding areas. The study area cover southeastern part of Denizli district and the distance of center of Denizli city is about 40 km. At the basement of the study area, represented by Late Cretaceous-Late Eocene aged Alboaz formation which developed in flysh facies. Alboaz formation comformably overlain by Middle-Late Eocene? aged Kzlyer formation which is characterized by carbonates and evaporates alternation. These units are autochthonous and they are overlain by tectonic slides which are from bottom to top Late Jurassic- Cretaceous aged kelez Limestone, Late Cretaceous aged Karatepe mlange and Late Jurassic-Lower Cretaceous aged Honaz Ophiolite. The settlement age of the tectonic slides is the period between Late Eocene and Oligocene. All these formations at the basement are overlain with an angular disconformity by Oligocene aged Karadere and Bayralan formations respectively. The relation of the boundary between the Karadere and the Bayralan formations is transitive. All these units are overlain with an angular disconformity by Neogene aged clastic sediments. These units are Late Miocene-Early Pliocene aged Kzlburun formation and Early Pliocene aged Sazak formation from bottom to top. Kzlburun formation is comformably overlain by Sazak formation. Using40

Ar/39Ar method,

Denizli lavas, have been dated by Paton (1992) and the age intervals change from 4,882,19; 5,130,6; 6,001,54; 6,160,25 and 6,280,48 Ma. All units in the investigated area are overlain with an angular comformity by Quaternary alluvium deposits. Honaz Ophiolites take place in the study area, are composed of two main components. These are tectonites and vein rocks (mafic dyke) which cut through the tectonites. It represents an incomplete ophiolitic assemblage. Tectonites contain harzburjite, dunites and podiphorm cromite masses. Tectonites cut by gabbro and metadolerite dykes. Magnesian claystones located in upper parts of the Sazak Formation consist of kaolin, montmorilloinite, polygorskite clay minerals according to X-Ray diffraction method. Magnesian claystones formed in lake and in formation of these clay basaltic volcanic activity important role.

VIII

Denizli volcanics consist mainly of lava flows and volcanoclastics. On the basis of Total alkali (Na2O+K2O)-SiO2 diagram, lavas are alkaline character. According to the result, they named as phonotephrite, basaltic trachyandesite and trachyandesite. In Denizli Volcanics lavas contain various ratios of enclaves which are ellipsoidal in shape. Enclaves named as foid-monzodiorite. At the upper levels of Sazak formation and the lower levels of Kzlburun formation tuffits levels were determined. This situation indicates that volcanic activite have been continued during the sedimentations, so volcanism may be formed in several phases in this region. Denizli volcanics developed result of magma mixture and have irregular textures. According to geochemical data, volcanics formed from mantle origin magma and related to fractional crystallization, assimilation and magma mixing in magma chamber continental crust. It can be said thet mantle origined magma contaminated while passing through the continental crust. In study area, normal fault trends are NW-SE, NE-SW and N-S. t is thought that Denizli volcanics are located along these normal fault systems.

IX

NDEKLER

Sayfa indekiler ... ekiller Dizini izelgeler Dizini Simgeler Dizini ... ... .... IX XIV XVIII XIX

Birinci Blm

GR1.1. alma Alannn Konumu 1.2. almann Amac 1.3. nceki almalar 1.4. alma Yntemleri 1.4.1. Giri 1.4.2. Arazi almalar 1.4.4. Bro almalar 1.5. Corafya 1.5.1. Morfoloji 1.5.2. Hidroloji 1.5.3. klim .

11 1 1 5 5 6 6 7 7 7 7 8 8 8 9 9 9 9

. .. .. ...

...

1.4.3. Laboratuar almalar

.. ... ... ... . ..

..

1.5.4. Bitki rts

1.5.5. Yerleim Yerleri 1.5.6. Ulam Olanaklar 1.6.1. Giri

1.6. alma Alannn Blgesel Jeolojik Konumu 1.6.2. Menderes Masifi

... ...

X

1.6.3. Bat Toros (Likya) Naplar 1.6.3.1. Giri 1.6.3.2. Likya Naplar 1.6.3.3. Likya Melanj

10 10 11 12 12 12 13 13

... . . ... .

1.6.3.4. Likya Peridotit Nap 1.6.4. Beydalar Otoktonu 1.6.5. Antalya Naplar

.

1.7. Bat Anadolu Volkanitlerinde Denizli Volkanitlerinin Yeri

kinci Blm

GENEL JEOLOJ-STRATGRAF2.1. Giri 2.2.1. Giri ...... . . ... . ...

1616 19 19 19 21 22 24 26 27 30 31 31 31 33 35 42 42 43 43

2.2. Neojen ncesi Temel Kayalar 2.2.2. Alboaz Formasyonu (Ka) 2.2.3. Kzlyer Formasyonu (Kf) 2.2.4. kelez Kireta (JK) 2.2.5. Karatepe Formasyonu (Kf) 2.2.6. Honaz Ofiyoliti (HO) 2.2.7. Karadere Formasyonu (Tok) 2.2.8. Bayralan Formasyonu (Tob) 2.3. Neojen Yal keller 2.3.1. Giri

.. ...

...

2.3.2. Kzlburun Formasyonu (Tk) 2.3.3. Sazak Formasyonu (Ts) 2.3.4. Denizli Volkanitleri (Tdv) 2.4. Kuvaterner Yal keller 2.4.1. Giri 2.4.2. Alvyon (Qal)

... ...

2.4.3. Alvyon Yelpazesi (Qaly)

XI

2.4.4.Yama molozu (Qym) 2.5. Tartma ve Sonular

...

43 44

nc Blm

MNERALOJ-PETROGRAF3.1. Giri 3.2.1. Giri 3.2.3. Dnit ...... ... .. .. .. ...

4646 46 46 46 48 49 51 51 51 52 58 58 58 65 71

3.2. Honaz Ofiyoliti 3.2.2. Harzburjit

3.2.4. Bazik Kayalar (Mikrogabro / Metadolerit 3.3. Magnezyumlu Kilta 3.3.1. Giri

... ..

3.3.2. Kaolinit- Simektit grubu (Montmorilyonit)- Paligorskit oluumu 3.3.3. alma alan Magnezyumlu kilta 3.4. Denizli Volkanitleri 3.4.1. Giri 3.4.2. Lavlar

.

... ... ...

3.4.3. Anklavlar

3.5. Sonular ve Tartma

Drdnc Blm

JEOKMYA4.1. Giri 4.2.1. Giri ...... . ... ............... ........

7373 73 73 76 76 76

4.2. Majr Oksit (Ana), z ve Nadir Toprak Element Jeokimyas 4.2.2. Majr Oksit Deiim diyagramlar 4.3. Snflandrma diyagramlar

4.2.3. z ve Nadir Toprak Element Deiim Diyagramlar

..

XII

4.4. Jeotektonik Diyagramlar 4.5. Petrojenez 4.6. Anklavlar

..

81 85 91 94

. .. ...

4.7. Tartma ve Sonular

Beinci Blm

YAPISAL JEOLOJ5.1. Giri ...... .. . ... ... ...

9797 97 97 98 98 99 99 100 100 101 101 102 102 103 105 108

5.2. Egedeki Ktasal Genilemenin Oluumu Konusunda leri Srlen Modeller 5.2.1. Tektonik Ka Modeli 5.2.3. Orojenik kme Modeli 5.2.2. Yay Ard Havza Yaylm Modeli 5.2.4. ki Safhal Grabenleme Modeli

5.3. Denizli il Merkezi ve Yakn Dolaynn Tektonii 5.4. nceleme Alan ve Yakn Dolaynn Tektonii 5.4.1. Giri 5.4.2. Uyumsuzluklar

... .. ...

5.4.3. Tabaka Eim ve Dorultular 5.4.4. Faylar, Bindirme ve Naplar 5.4.4.1. Naplar 5.4.4.2. Faylar 5.4.5. atlaklar

. . ...

5.5. Tartma ve Sonular

Altnc Blm

EKONOMK JEOLOJ6.1. Giri 6.2.1. Giri ...... ... ...

111

111 111 111

6.2. Magnezyumlu Kilta

XIII

6.2.2. Jeokimyasal zellikler 6.2.3. Jeoteknik zellikler

......... . ...

111 112 113 115 115 116 116 116 117 117 117 117 118 118 119 119 119 119 121 123 123 124 124

...

6.2.3.1. Tane Boyu dalm, Zemin snf ve kvam zellikleri 6.2.3.3. Killerin Aktivitesi ve ime potansiyelleri 6.2.4. Ekonomik zellikler 6.3. Bazaltlar 6.3.1. Giri 6.3.2.1. Giri

6.2.3.2. Tane birim hacim arl, Hacimce ve arlka su emme

.

.

... ... ... ..... ... ...

6.3.2. Fiziko-mekanik deneyler

6.3.2.2. Kuru Birim Hacim Arlk 6.3.2.3. Grnr Porozite 6.3.2.4. Su Emme Deneyleri

6.3.2.5. Tek Eksenli Basma Dayanm 6.3.3. Beton Dayanmlar 6.3.3.1. Giri

6.3.2.6. Fiziko-mekanik Deney Sonular

...

6.3.3.2. Agregann Tane Bykl Dalm 6.3.3.3. Beton Karm Hesab 6.4. Kromit Yataklar 6.6. Kmr 6.5. Alta (Jips-Anhidrit) 6.7. Tartma ve Sonular

..

..

Yedinci Blm

SONULAR KAYNAKLAR ZGEM

126 132 140

EK 1. Denizli volkanitleri ve yakn evresinin jeoloji haritas ve enine jeoloji kesitleri

XIV

EKLLER DZN

ekil 1.1: Yer Bulduru Haritas

... .

Sayfa 2 10 14 17 18 20 21 22 23 25 27 28 28 29 32 34 35 36

ekil 1.2: alma alannn blgesel konumu ekil 1.3: Bat Anadolu volkanitleri ya haritas korelasyonu

ekil 2.1: alma alan ve yakn evresinde saptanm stratigrafik birimlerin ...... ... . ekil 2.2: Denizli volkanitleri ve yakn evresinin genelletirilmi tektonostratigrafik dikme kesiti ekil 2.3: Aydnlar ve yakn evresinin Jeoloji Haritas dolomitik kireta ardalanmas

ekil 2.4: zdenler Maden ocandaki Kzlyer Formasyonun grnen jips... . .. ... ekil 2.5: Yukarkaraay ve yakn evresinin jeoloji haritas ekil 2.7: Aakaraay ve yakn evresinin Jeoloji haritas ekil 2.8: Yeilyuva ve yakn evresinin Jeoloji Haritas tinlemi Harzburjitlerin genel grnm dayklar

ekil 2.6: Alboaz mevkiinde grlen kelez kiretalarnn genel grnm

ekil 2.9: arafdz mevkii dousunda bulunan Honaz Ofiyolitindeki serpan... ekil 2.10: arafdz mevkii dousunda sert kntlar oluturan metadolerit ..... ... ekil 2.11: Ofiyolitik elemanlardan oluan blok ve iri akl ierikli Karadere Formasyonunun arazide grnm ekil 2.12: Yeilyuvann kuzeyindeki Sarkaya pnar mevkiindeki ufak aklta kilta ve glsel kiretandan oluan Kzlburun formasyonun grnm ekil 2.13: Yukarkaraay ky kuzeyindeki Beyaz ve Krmz renkli kiltann genel grn .. .. .. ekil 2.14: Yukarkaraay kynn gneyindeki Bbe tepedeki lavlarn Huykran tepeden grnm. (gneye bak) ekil 2.15: Yukarkaraay kuzeyindeki Gzleyik tepedeki lavlarn grnm

XV

ekil 2.16: Gvercinlik tepedeki lavlarn genel grnm

...

36 37 37 38

ekil 2.17: Yukarkaraay kynn gney kesimindeki lav (a) ve kuzey kesimlerindeki tfit (b) yzeylemelerinin arazide grnm ekil 2.18: Yukarkaraay ky kuzeyindeki aglomera ve onlar zerinde yer alan lavlarn yakndan grnm .... ekil 2.19: Denizli Volkanitlerinde gzlenen souma (a) (Y.karaay gneyi) ve akma yaps (b) (Yeilyuva-atrk tepe dousundaki dere ierisi) . ekil 2.20: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiindeki volkanitlerin sokulum yapt Kzlburun biriminde oluturduklar pime nedeniyle oluan deiim ... ekil 2.21: Lavlar iersindeki diyopsitit anklav (a) ve ak yeil renkli anklav(b) ekil 2.22: Lavlar iersindeki elipsoidal ekilli anklavlar (a) ve kuvarsit anklav(b) ekil 2.23: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiinde bulunan Kzlburun Formasyonundaki metadolerit akllar iersindeki volkanit akl 40 40 41 42 47 50 50 53 54 55 56 59 59 60 ekil 2.24: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiindeki Kzlburun Formasyonu iindeki farkl boyutta bazaltik lav paralarnn grnm ... ekil 2.25: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiindeki Kzlburun formasyonu iindeki farkl boyutta lav akntlar ve akllarnn grnm ekil 2.26: Yukarkaraay mevkiindeki Sazak formasyonunu kesen tfit dayk ekil 3.1: Serpantinlemi harzburjit rneinin mikroskopta grnm ekil 3.2: Metadolerit dayklarnda gzlenen kloritleme ... .. ... ... ekil 3.3: Metadolerit dayklarnda gzlenen prehnit damar ekil 3.4.a: Magnezyumlu Kiltalarnn ekilen difraktogram ekil 3.4.b: Magnezyumlu Kiltalarnn ekilen difraktogram DTA Grafikleri DTA Grafikleri 38 39 39

ekil 3.5.a: Sazak Formasyonuna ait Beyaz renkli magnezyumlu Kiltalarnn ... ... . ... ekil 3.5.b: Sazak Formasyonuna ait Krmz renkli magnezyumlu Kiltalarnn ekil 3.6: Trakiandezit tr lavlarda gzlenen trakitik doku plajiyoklas mikrolitlerinin ynlenimi (px:piroksen, pl: plajiyoklas) ekil 3.7: Trakiandezitlerde piroksen minerallerinde gzlenen zonlu doku

ekil 3.8: Piroksen kristalleri etrafnda gelien hornblend ve biotit mantolanmas

XVI

ekil 3.9: Piroksen etrafnda gelimi biyotit mantolanmas ve biyotit bklme yaps .... ......... 61 61 62 63 64 65 66 67 68 69 71 77 78 79 79 80 80 81 82 82 83 84 85 86 87 87 88 ekil 3.10: Piroksen kristalleri ortas kloritlemi (a) ve piroksen iinde piroksen kapanm (b). (Px:piroksen) opasitleme ekil 3.11:Biyotit minerallerinin dilinim dzlemleri ve evresinde gzlenen ... .. ekil 3.12: Hornblend minerali ve dilinimleri boyunca gelien opasitleme ekil 3.13: Hornblend ve manyetit minerallerinin grnm minerali (Ca:Kalsit, An:Analsim, Px:Piroksen) ekil 3.16.a: Anklavlarn XRD incelemeleri ekil 3.16.b: Anklavlarn XRD incelemeleri ekil 3.18: Zinwaldit minerali

ekil 3.14: Yukarkaraay rneklerinde gzlenen ikincil kalsit (a) ve analsim (b) . . ekil 3.15: Bir anklav ve lav dokanann mikroskoptaki grnm

.. ..

ekil 3.17: Baz lav rneklerinde tespit edilen mikro anklavlar ve ksenokristaller .. ... ... ............ ekil 4.1. Lavlarn % majr oksit - %SiO2 deiim diyagramlar ekil 4.2: Lavlarn iz element - %SiO2 deiim diyagram

ekil 4.3: rneklerin toplam alkali silika diyagramndaki dalmlar ekil 4.4: rneklerin toplam alkali silika diyagramndaki dalmlar ekil 4.5: Lavlarn Winchester ve Floyd (1977)ye gre adlandrlmas diyagramnda adlandrlmalar ekil 4.7: SiO2 - K2O diyagram

ekil 4.6: Volkanitlerin SiO2 ve K2O ieriklerine gre Peccerillo Taylor (1976) .... .... ... .. .... .............

ekil 4.8: rneklerin Ti-Zr diyagramnda dalm

ekil 4.9: rneklerin Ti-Zr-Y-Sr diyagramnda dalm

ekil 4.10: rneklerin Nb/Y-Zr/(P2O5*1000) diyagramnda dalm

ekil 4.11: Denizli Volkanitleri lavlarnn kaya/Primitif Manto spider diyagram ekil 4.12: Denizli Volkanitleri lavlarnn kaya/MORB spider diyagram ekil 4.13: Lavlarn FeO-Ni, FeO-Co ve FeO- TiO2 diyagramlar ekil 4.14: Lavlarn TiO2-Co ve TiO2-Ni diyagramlar ekil 4.15: K /Rb-Rb ve K/Rb-K/Ba deiim diyagramlar

.. ... .

ekil 4.16: Lavlarn 87Sr/86Sr ile SiO2 ve 100/Sr deiim diyagramlar

XVII

ekil 4.17: Lavlarn Y/Nb-Zr/Nb diyagram ekil 4.19: Nb-Nb/Zr diyagram

... ... .. . ...

88 89 90 90 92 92 93 98 100 102 103 104 105 106

ekil 4.18: rneklerin Y/15-La/10-Nb/8 diyagramnda dalm ekil 4.20: Ba/Zr- Ba, Ba/Y-Ba ve K/Y-K deiim diyagramlar ekil 4.21: Anklav rneklerinin toplam alkali silika diyagram ekil 4.22: Anklav rneklerinin snflandrma diyagram ekil 5.1: Trkiyenin neotektonik haritas ekil 4.23: Anklavlarn kaya/Primitif Manto spider diyagram ekil 5.2: Denizli ve yakn evresinin sismotektonik haritas sonucu oluturulan kontur diyagram

.

..

.

ekil 5.3: Kzlburun ve Sazak formasyonlarndan alnan 122 adet tabaka lm ... ekil 5.4: alma alan ve yakn evresinin tektonik haritas yonu iersinde tespit edilen faylanmalar

ekil 5.5. Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiindeki Kzlburun formas.............................................. ... ekil 5.6. atrk tepe gneydousundaki Denizli volkanitlerini kesen fay ekil 5.7: Mesozoyik yal kiretalarndan alnan 232 adet atlak lm sonucu oluturulan dorultu gl diyagram sonucu oluturulan kontur diyagram ..... ekil 5.8: Mesozoyik yal kiretalarndan alnan 232 adet atlak lm ... 106 ..... 107 ekil 5.9: Kzlburun ve Sazak formasyonlarndan alnan 78 adet atlak lm sonucu oluturulan dorultu gl diyagram sonucu oluturulan kontur diyagram boyu dalm erileri malar ekil 5.10: Kzlburun ve Sazak formasyonlarndan alnan 78 adet atlak lm ....... 107 113 114 116 121 ekil 6.1: alma alanndaki krmz (YK5) ve beyaz (YK9) killere ait tane .... ekil 6.2. Kil numunelerinin birletirilmi zemin snflamasna gre snflandrl... ... ekil 6.3. alma alan killerinin aktivite aba zerindeki dalmlar (a). ime aba zerindeki dalmlar (b) grafii ekil 6.4: Elek analizi ve TS 706 snr deerleri ile oluturulan granlometri ...

XVIII

ZELGELER DZN

izelge 3.1: Killerin Mineralojik Analiz Sonularnn Karlatrmas izelge 3.2: Killerin DTA Analiz Sonularnn Karlatrmas toprak element analiz sonular

..............

Sayfa 52 57 74 75 84 91 91 112 113 114 115 116 119 120 122 123

............

izelge 4.1: Denizli volkanitleri kaya rneklerinin major oksit (ana), iz ve nadir ..... . izelge 4.2: Denizli volkanitleri kaya rneklerinin CIPW normlar karlatrlmas analiz sonular

izelge 4.3:Denizli volkanitleri ile baz jeotektonik ortamlardaki volkanitlerin ..... . .. .. .. ... izelge 4.4: Anklav rneklerinin major oksit (ana), iz ve nadir toprak element izelge 4.5: Anklav rneklerinin CIPW normlar

izelge 6.1: Magnezyumlu kiltalarnn kimyasal analiz sonular izelge 6.2: alma alan killerinin tane boyu dalmlar

izelge 6.3: alma alannda bulunan killerin baz jeoteknik parametreleri izelge 6.4: alma alanndaki killerin dier jeoteknik parametreleri izelge 6.5: alma alanndaki killerin aktivite ve ime potansiyelleri izelge 6.6: alma alan volkanitlerinin fiziko-mekanik deney sonular izelge 6.7: Agrega Elek Analizi Sonular. Snr deerleri izelge 6.8: alma alanndaki volkanitlerin beton karm hesaplar

.. .. ...

izelge 6.9: alma alanndaki volkanit ve mermerlerin basn dayanmlar

XIX

SMGELER DZN

XRD DTA km m mm My Ol Kr Hd Mt Bi Px Ca An Zi REE ppm LLE LREE MREE HFSE HREE MORB OIB AFC LL PL PI

: X-Ray Difraktometre : Diferansiyel Termik Analiz . Kilometre : Metre : Milimetre : Milyon yl : Olivin : Kromit : Hornblend : Manyetit : Biyotit : Piroksen : Kalsit : Analsim : Zinvaldit : Nadir toprak Elementler : Milyonda bir ksm : Byk yon yarapl elementler : Hafif Nadir Toprak Elementler : Orta Nadir Toprak Elementler : Yksek Deerlikli Katyonlar : Ar Nadir Toprak Elementler : Okyanus Ortas Srt Bazaltlar : Okyanus Adas Bazaltlar : Asimilasyon Fraksiyonel Kristallenme : Likit Limit : Plastik limit : Plastisite ndisi

1

BRNC BLM

GR

1.1. alma Alannn Konumualma alanlar, Gneybat Anadoluda, Denizli il snrlar iersinde ve Denizli il merkezi gneydousunda yer almaktadr. alma alanlar Denizli volkanitlerinin yzlekler verdii Denizli M22-c1 M22-c2, M22-c3 ve M22-c4 paftalarnda bulunur ve 150 kmlik bir alan kapsar. allan alanlar iinde yerleim yerleri olarak Aydnlar ve Yukarkaraay (Kocapnar) kyleri, Aakaraay ve Yeilyuva kasabalar bulunur (ekil 1.1).

1.2. almann Amacalmann amac, Denizli volkanitlerinin jeolojisi, petrografisi ve petrokimyasal zelliklerinin incelenmesi ve kkenleri hakknda yorum yaplmasdr. Bu amaca ynelik olarak, Neojen kelleri ile olan ilikiler saptanm ve blgedeki tektonik hatlar detayl olarak incelenmitir. Bu almada, kkenleri volkanik faaliyetle ilikili olduu dnlen killerin yaylmlar belirlenmi ve bunlarnda petrografik ve petrokimyasal zellikleri tespit edilmitir.

1.3. nceki almalarBugne kadar alma alanlar ve yakn evresinde birok almalar yaplmtr. Fakat blgedeki volkanik kayalar zerinde ayrntl almalar azdr. alma alanlar ve evrelerinde bugne kadar yaplan almalarn belli ballar unlardr;

2

Edirne stanbul Bursa

KARA

DENZSamsun Trabzon

GRCSTAN

ANKARA

Sivas

Erzurum IRAN

zmir Denizli Antalya Konya Diyarbakr Adana

Van

SURYE

IRAK 0 100 200 300 (km)

AKDENZ

Sarayky

Aaaml

Pamukkale

Belevi

K

Beylerbeyi

Acdere

Alikurt

Kocaba Gvelik Aadadere

DENZLYeilky

Y.dadere

Sapaca

Tekkeky

Honaz

Aydnlar

Akba

ukurky

Aakaraay

Yukarkaraay

Karahisar

Kzlcablk Sarabat

Serinhisar TavasYreil Yeilyuva

Aydomu Ovayurt Solmaz Alattin Karahyk Gney

Ovack

Acpayam

0

2

4

6

8

10(km)

ekil 1.1: Yer Bulduru Haritas

3

Altnl (1954), Denizli gneyinin jeolojik incelemesini yapm, Tersiyer altndaki temelin Elmal serisi, Komprehensif seri ve ultrabazik kayalardan olutuunu, Ultrabazik kayalar Jura ve Alt Kretase olmak zere ikiye ayrmtr. Oligosen kellerinin akltalaryla baladn ve marnlarla devam ettiini sylemitir. Kastelli (1971), Denizli gneyinde yapt jeotermal amal almalarda blgedeki temel kaya birimlerinin ve Tersiyer kellerinin stratigrafik konumlarn belirlemitir. Mesozoyikden Paleosene kadar olumu tm kiretalarnn uyumlu ve komprehensif seri olduunu ifade etmitir. Bingl (1976), Bat Anadolunun temel kayalarnn Antekambriyende olutuunu ve Menderes, Kazda ve Uluda Metamorfik masiflerinden olutuunu sylemitir. Menderes masifinin st Kretasede Kazda ve Uluda masifleri altna daldn, bu dalma sonucunda kuzeyde E-W ve NE-SW sralanml Alt Tersiyer yal granodiyoritleri meydana getirmitir. Eosen-Oligosende Kuzeybat Anadolu tmyle ykselmi ve masif kenarnda molas havzalar olumutur. Orta Miyosenden itibaren felsik ve asit volkanizma gelimi, kalkalkali volkanik kayalarn87

Sr/86Sr oranlar

nedeniyle st kabuk ve st kabuk ile okyanus taban karmndan trediini sylemitir. Pliyosende de blgesel ykselme devam etmitir. Ykselme ile E-W dorultulu grabenler olumutur. Anadolunun Ege adalar ile birlikte bir plaka oluturduu ve gneybatya doru hareket ettiini belirtmitir. Dumont ve di., (1979), gneybat Anadoluda yaptklar almada Ge Miyosenden sonraki dnemde, blgede drt grabenleme evresi saptanm ve blgedeki grabenlerin oluumunu bir skma fazn izleyen ve ona dik ekme gerilmelerine bal olarak oluan normal faylarla aklanmlardr. Bu grabenlemeler; Miyosen sonu - Erken Pliyosen, Pliyosen, Eski Kuvaterner ve Gen Kuvaterner dnemlerinde meydana gelmitir. Ercan ve di., (1983), Aydnlar, Yukarkaraay ve Aakaraay blgesinde yer alan st Pliyosen yal volkanitlerin, oonitik bazalt, latit ve trakit trnde olduklarn ve

4

volkanizmann tansiyon rejimi sonucu oluan ktasal riftleme rn olarak meydana geldiklerini sylemilerdir. zpnar (1987), Acpayam (Denizli) batsnn jeolojik, petrografik ve jeokimyasal zelliklerini incelemitir. Blgede Mesozoyik dneminde s denizel ortamda kaln bir karbonat kelimi ve Paleosen sonuna kadar ise derin deniz kellerinin meydana geldiini sylemitir. Ofiyolitik kayalarn harzburjit ve bunlar kesen dolerit dayklarndan olutuunu, eksik dizi karakterli ofiyolitik serinin blgedeki yerini Ltesiyen-Oligosen arasnda aldn belirtmitir. Okay (1989), Denizli gneyinde, Honaz da evresinde yapt almasnda be ana tektonik birimin olduunu, bunlarn alttan ste doru; Paraotokton Gbecik tepe birimi, Honaz eyli, allokton konumlu Menderes masifi, Sandak birimi ve Honaz ofiyolitidir. Honaz dann douya doru devrik byk bir kapal antiklinal yaps olduunu sylemitir. Konak ve di., (1990), temel kayalar iki gruba ayrmlardr. Menderes masifinin dk metamorfizma geirmi birimlerini Bekilli grubu, Mesozoyik yal olan karbonatl kayalar kelez grubu olarak tanmlamlardr. kelez grubunun allokton olduunu ve Bekilli grubu zerine bindirmeli olarak geldiini, Oligo-Miyosen yal istifleri Bayralan Formasyonu olarak ayrtlamlardr. Neojen birimleri ise Killik, Sakzclar ve Ulubey Formasyonu olarak ve Kuvaterner yal kelleri Asartepe Formasyonu olarak tanmlamlardr. Gle (1991), Bat Anadoluda Miyosen-Pliyosen yal kalkalkalen kayalarn genellikle andezit ve riyolit bileiminde olduunu ve plaka kenar volkanitleri zelliklerini gsterdiini ve Kuvaterner yal alkalen kayalar ise bazik bileimde olduklar ve plaka ii volkanitleri zelliklerini gsterdiklerini sylemitir. Szbilir (1995), Denizlinin dousunda yer alan Tersiyer yal birimlerin sedimantolojik zelliklerini incelemi ve Denizli molas olarak tanmlanan birime aykavutu Formasyonu adn vermitir.

5

zler (1996), rksu havzasnn komu havzalarla ilikisi, bu havzalardaki kaynaklarn beslenimi, blgedeki hidrotermal aktivite alanlarnn belirlenmesi ve yer alt sularna etkisini aratrmtr. Grabenlemenin halen devam ettiini, blgede magma yaklam ve volkanik aktivitelerle yeryzne byk miktarda s transferi gerekletiini, faylar boyunca scak su ve gazlarn ykselmesi, yeryzne yakn hazne kayalarn konveksiyon yoluyla slarn temin ettiklerini sylemektedir. zpnar ve di., (1996), Salda gl (Yeilova-Burdur) ve evresinde en altta Ge Jura-Erken Kretase yal Yeilova ofiyolitinin yer aldn, bunun zerine tektonik dokanakl olarak Kzlcada Melanj ve Jura yal Doanbaba kiretalarn geldiini sylemilerdir. Salda gl evresindeki manyezitlerin kn gl sularnn ekilmesi ile kyda kalan amurlarn atmosferle temas etmesi ve atmosferdeki CO2i bnyelerine absorbe etmeleri sonucu olutuklarn belirtmilerdir. Pekuz (1998), Denizli gneydousunda yer alan Mesozoyik yal krntl ve karbonatl tortul kayalarn, Neojen yal birimlerin stratigrafik ve sedimantolojik zelliklerinin aratrlmas ve Kzlyer blgesindeki evaporitlerin kelme ortamn ve petrografik zelliklerini incelemitir. Akgn ve Szbilir (2001), Kale-Tavas ve Denizli molas havzalarnda yaptklar palinostratigrafik alma sonucunda iki farkl palinomorf topluluunun bulunduunu ve Ge Oligosen-Erken Miyosen zamannda K-G genileme tektonii ile bu havzalarda depolanmann baladn belirtmilerdir. Tortullarn Gediz ve Byk Menderes grabenlerinin dolgularndan daha yal olduunu belirtmilerdir.

1.4. alma Yntemleri1.4.1. Giri alma alanndaki volkanitlerin zelliklerinin belirlenmesine ynelik almalar arazi, laboratuar ve bro almalar olarak aamada yrtlmtr.

6

1.4.2. Arazi almalar alma alannn jeoloji haritas yaplrken blgede daha nce MTA, DS ve nceki almaclar tarafndan yaplan jeolojik haritalar derlenmitir. Tektonik hatlarn belirlenmesinde hava fotoraflar kullanlmtr. Derlenen haritalardan yararlanarak ve dokanak takibi yntemi kullanlarak alma alannn 1/25.000 lekli jeoloji haritas hazrlanmtr. Yukarkaraay blgesindeki magnezyumlu kiltalar ayrntl olarak haritalanm ve 1/10.000 lekli jeoloji haritas oluturulmutur. Volkanitlerin petrografik ve jeokimyasal zelliklerinin belirlenmesi amacyla deiik lokasyonlardan rnekler alnmtr. rnek alnan yerler harita zerine iaretlenmi ve rnek haritas hazrlanmtr. 1.4.3. Laboratuar almalar Laboratuar almalar iki aamada gerekletirildi. Birinci aamada alma alannda bulunan birimlerden toplam 150 adet kaya numunesinin ince kesitleri SD (Sleyman Demirel niversitesi), DE (Dokuz Eyll niversitesi) ve zmir MTAda yaptrlmtr. kinci aamada ise yaplan ince kesitlerin kaya ve mineral tayinleri Pamukkale niversitesi Jeoloji Mhendislii Blmndeki Nikon marka polarizan mikroskopla yaplmtr. Anklav rneklerinden alnan 5 adet rnein XRD (X-Ray Difraktometre) analizleri ve magnezyumlu kiltalarndan alnan 10 adet rnein XRD ve DTA analizleri imento Mstahsilleri Birliinde yaptrlmtr. nce kesit zelliklerine gre seilen Aydnlar (3 adet), Yukarkaraay (2 adet), Yeilyuva (3 adet) ve anklav rneklerinden 3 adet olmak zere toplam 11 adet rnein ana, iz ve nadir toprak element analizleri Acme Analytical Lab. (Kanada) tarafndan ICP-MS teknii kullanlarak belirlenmitir.

7

1.4.4. Bro almalar alma alannda ve daha nce Bat Anadoluda yaplan bilimsel almalar ve raporlar derlenmi ve incelenmitir. Bu almalarda ayn litolojilerin farkl isimlendirildii grlm ve birime en uygun adlandrma seilmitir. Elde edilen bulgular ve analiz sonularnn deerlendirilmesi yaplmtr. Harita ve ekiller bilgisayar ortamnda izilmi ve tez yazmna geilmitir.

1.5. Corafya1.5.1. Morfoloji alma alannn morfolojik bnyesini olduka sarp bir topografya oluturmaktadr. Ancak yerleim yerleri yaknlarnda hafif dalgal dzlkler ve ovalar bulunmaktadr. alma alanndaki nemli saylabilecek ykseltiler: Kale Tepe (1355m), Gven Tepe (1422m), Tavanc Tepe (1395m), Tulu Tepe (1514m), Bbe Tepe (1540m), merdede Tepe (1792m), Oyuk Tepe (1750m) ve Gvercinlik Tepe (1635m)dir. almann asl konusunu oluturan volkanitler tepelerde apka eklinde gzlenmektedir. zerinde volkanik kaya bulunan tepeler: Kuyluk Tepe, Keltepe, Bbe Tepe, atllba Tepe, Mft Tepe, Gvercinlik Tepe, atrk Tepe ve atal Tepelerdir. 1.5.2. Hidroloji alma alannda birok akarsu kayna mevcuttur. Bu akarsularn kn debileri artmakta, yazn ise azalmaktadr. Fakat yaz-k ak vardr. Ayrca mevsimlik akarsularda vardr. alma alanndaki belli bal akarsular unlardr: Kavakl Dere, Acarmut Dere, St Dere ve Gvercinlik Deresidir.

8

1.5.3. klim alma alannda Ege, Akdeniz ve Anadolu iklim kuaklarnn etkisi grlmektedir. Yazlar scak ve kurak, klar souk ve yaldr. Blgenin deniz seviyesinden yksekliinin fazla oluu iklimin sert gemesinde en byk etkendir. K aylarnda yalar genellikle yamur, nadiren kar eklindedir. alma alannn batsnda yer alan Ege blgesinin en yksek da olan Honaz Da yln uzun zamannda karla kapldr. Akarsular ilkbahar aylarnda maksimum akma ular ve k aylarnda ise derelerin ou kurumaktadr. alma alannn 1964-1994 yllar arasndaki denetirmeli PENMAN yntemine gre su bilanosu (zler, 1996); Yllk ortalama ya Yllk ortalama scaklk Potansiyel buharlama-terleme(Etp) Su noksan Su fazlas Gerek buharlama terleme(Etr) 1.5.4. Bitki rts alma alannn yksek kesimleri ormanlarla kapldr. Bu ormanlarda karaam, kzlam, saram, ard, karaal, mee ve selvi yaygn olarak bulunur. Kiraz, elma ve zm gibi meyve retimi ynnden de zengin bir blgedir. alma alannn dzlk alanlar sebze, msr, buday, ttn ve pamuk retimi yaplmaya elverilidir. 1.5.5. Yerleim Yerleri alma alanlarnda en nemli yerleim yerleri Honaz ilesine bal Aydnlar (Ksten) ky, Serinhisar ilesine bal Kocapnar (Yukarkaraay) ky, Honaz ilesine bal Aakaraay beldesi ve Acpayam ilesine bal Yeilyuva kasabasdr. Yerleim birimlerinin nfusu fazla deildir. Gen nfus yok denecek kadar azdr. : : : : : : 554mm 14oC 481mm 204mm 223mm 332mm

9

alma alanlarnn yakn evresindeki dier yerleim yerleri Honaz, Serinhisar ileleri, Yataan beldesi ve Akba, Mentee, Kzlyer, Yreil ve Ayaz kyleridir. 1.5.6. Ulam Olanaklar alma alanlarna ulam sorunsuzdur. Kylere asfalt yollar mevcuttur. alma alanlarnn her tarafnda stabilize orman yollar mevcuttur.

1.6. alma Alannn Blgesel Jeolojik Konumu1.6.1.Giri alma alan gneybat Anadoluda Menderes Masifinin rt kuann gneydousunda Bat Toros (Likya) Naplarnn iinde yer almaktadr. Gneybat Anadoluda yer alan tektonik birlikler kuzeybatdan gneydouya doru Menderes Masifi ve rt kua, Bat Toros (Likya) Naplar, Beyda Otoktonu ve Antalya Naplar eklinde sralanabilir (ekil 1.2). 1.6.2. Menderes Masifi Menderes Masifi, KD-GB dorultulu uzanan elips grnml metamorfik bir topluluktur. Menderes Masifi gneyinde Bat Toros (Likya) Naplar, kuzeyinde ise genellikle ofiyolitik kaya topluluklarndan oluan zmir-Ankara Zonu ile evrilidir. Batdaki uzants Ege denizindeki Siklad adalarnda gzlenir. Douda ise Neojen rtnn altnda kaybolur (Dora ve di., 1987). Menderes Masifi esas olarak gnaysik ekirdek ve onun zerine gelen rt kayalarndan oluur. rt kayalar deiik ist ve mermerlerden oluur. Masifin merkezi ekirdek ksm gzl gnays (ortognays) yksek derecede ist paragnayslar, eklojit fasiyesi kalntlarndan olan metagabrolardan oluur. rt istleri, feldispatl gnayslar, mikaist, granatist, amfibolit, gzl istlerden oluur.

10

Denizli IncelerK

E G E37N

Mugla

D E N I Z I27E 28E AIKLAMALAR Kuvaterner keller Likya Peridotit Napi Likya Melanji Kycegiz Napi Tekedere Napi 0 Karadag Napi Yavuz Napi Menderes Masifi Beydagi Otoktonu Antalya Naplari 50(km)

Kzagaci

Fethiye

37N 29E

A

K

D

E

N

I

Z 30E

ekil 1.2: alma alannn blgesel konumu (Collins ve Robertson, 1998) Menderes masifindeki bilinen Metamorfizma yalar farkldr. Prealpin

metamorfizmas zellikle ekirdek kayalarn etkilemitir. kinci evre metamorfizma ise amfibolit fasiyesi koullarnda gereklemi olup, yer yer masifte anateksi olaylarn balatmtr. nc metamorfizma ise granitik sokulumlarn oluumunu salayan ve yeilist fasiyesi koullarnda gerekleen metamorfizmadr. Menderes Masifinde en son metamorfizma Eosen yal Barrowiyen tipte metamorfizmadr. Bu metamorfizma nceki aratrclar tarafndan esas Menderes metamorfizmas olarak adlandrlmaktadr. Blgesel metamorfizma Bat Toros (Likya) Naplarnn Menderes masifi zerine yerlemesine bal olarak gelimitir (Okay 1989). 1.6.3. Bat Toros (Likya) Naplar 1.6.3.1. Giri Menderes Masifi ile Beydalar Otoktonu arasnda Kzlca teknesi ad verilen alan bulunmaktadr. Bu tekneye Kzlca teknesi yerine daha geni anlamda Bat Toros

11

teknesi demek uygun grlmtr. Bu teknenin oluum ya douda Liyas ba iken batda st Liyastr. Bu teknenin kuzeyinde Menderes Masifi, gneyinde ise Beydalar otoktonu yer alr (Ersoy 1990). Bu tekne iindeki allokton kaya topluluklarna, Likya, Elmal ya da Teke Toroslar Naplar, Bat Toros Naplar gibi adlar verilmitir. Bat Toros (Likya) Naplar farkl zaman aralklarnda tektonik hareketler sonucunda bugnk yerlerine gelmilerdir. Bat Toros (Likya) Naplar Orta-st Eosende Menderes Masifi zerine, Erken Langiyen (Orta Miyosen)de Beydalar otoktonu zerine yerlemitir (Ersoy 1990). Bat Toros (Likya) Naplar alttan ste doru Likya Naplar, Likya Melanj ve Likya Peridotit Naplar olmak zere 3 blmden olumaktadr (Collins ve Robertson, 1998). 1.6.3.2. Likya Naplar Likya naplar otokton konumlu Menderes Masifi ve Beydalar Otoktonunu zerler. Yapsal olarak drt tektonik dilimden oluur. st Paleozoyik - Paleojen sedimentleri ve volkanik kayalar iermektedir. Bu birim dk derecede yeilist fasiyesinde metamorfizma geirmitir (Collins ve Robertson, 1998). a) Yavuz Nap: Beydalar otoktonu zerinde yer alr. Bunlar litik arenitler (kumta), yeil renkli eyl ve mikritik kiretalarndan oluur. Bu kayalardaki fosillerden birime Ltesiyen (Orta Eosen) ya verilmitir (Collins ve Robertson, 1998). b) Tekedere Nap: Yavuz Nap zerinde yer alr. Bu nap iersinde Permiyen yal volkanik kayalar, sedimanter kayalar ve Alt Triyas s denizel kiretalar yer almaktadr. stlerde Jura-Kretase yal derin sedimanter kayalar ierirler. En stte ise Paleosen yal planktik foraminifer ierikli krmz renkli pelajik kiretalar yer alr (Collins ve Robertson, 1998). c) Kyceiz Nap: Bu Tekedere napn zerler ve hem Jura ncesi ve hem de st Kretase yal kayalar ierir. Bu nap istifinde Triyastan daha yal kayalar yer almaz. Alt dzeylerde iyi korunmu yastk bazaltlar yer alr (Collins ve Robertson, 1998).

12

1.6.3.3. Likya Melanj Likya melanj kendi arasnda iki alt birime ayrlr. a. Tabakal Tektonik Melanj: Tektonik Melanjda kumta matriksli fazlaca makaslanma gerilmesi altnda kalm rekristalize pelajik kiretalarndan oluan dzlemsel inkrzyonlar ierir. Ayrca yeil renkli eyl ve krmz-siyah renkli rtler de ierir. b. Ofiyolitik Melanj: 200 km kalnlkta olup kumta, konglomera ve eyl matrikslidir. Bazalt, amfibolit, serpantin, radyolarit, pelajik ve neritik kiretandan oluan bir karmdan meydana gelir. Bu melanj napnn n ksmlarnda yer alan kayalar dk derecede metamorfizma geirmitir (Collins ve Robertson, 1998). 1.6.3.4. Likya Peridotit Nap Gneybat Toroslarda 4500 kmlik alan ve 2 km kalnl olan ve geni bir alan kaplayan naptr. Bu nap genellikle serpantinlemi harzburjit, ok az piroksenit, podiform dnit ve kromitlerden meydana gelir. Bu birimler dolerit dayklar ile kesilir. Bu dayklar souma kenarlar gsterirler ve yer yer kalsiyumlu metasomatik deiim (rodenjitleme) izlenir (Collins ve Robertson, 1998). Likya peridotit Nap imdiki bulunduklar yerlere kuzeyden gelmilerdir. Senomaniyenden st Eosene kadar Menderes Masifi zerine ilerlemiler ve st Eosende Bat Toros (Likya) Naplarna aktarlmlar ve Oligosen Molas ile rtlmlerdir (Ersoy, 1990). 1.6.4. Beydalar Otoktonu Baz aratrmaclar tarafndan Beydalar zonu ve Beydalar Masifi olarak da adlandrmlardr. Gneybat Anadolunun en gneyindeki kuak olup, greceli otoktondur. st Triyasdan balayan neritik karbonatlar Kretase sonuna kadar devam eder. Bu istif, st Kretase sonundaki tektonik hareketler sonucunda yanal ynde fasiyes deiikliklerine uramlardr (Ersoy, 1990).

13

Beydalar Otoktonu durayl bir karbonat platformu yani bir n lke olup, douya doru Orta Toroslar boyunca naplarn nnde ve gerisinde yzeylenir (Ersoy, 1990). Alt Jura-Alt Miyosene kadar devam eden s denizel kiretalarn ierirler. Bunlar Burdigaliyen-Tortoniyen (Alt-st Miyosen) yal eyl ve kumtalar tarafndan zerlenir. Bu otokton sedimantler Yavuz napnn dou kenarnda Eosen-Oligosen yal kayalar tarafndan tektonik olarak zerlenir. Collins ve Robertson, (1998) tarafndan yaplan almada Menderes Masifi ve Beydalar Otoktonunu tek bir birim olarak yorumlanmtr. Allokton birimlerin arasnda yatay devamllklar olduklarn belirlemilerdir. Bu u sebeplerden dolaydr: (1) Hem Menderes Masif kompleksi hem de Beydalar otoktonu zerinde Likya naplar vardr ve bunlarla direkt ilikilidir. (2) Her iki nitede de s denizel kiretalarndan meydana gelen Mesozoyik yal istif benzer zellikler gstermektedir. (3) Naplarn gneye doru ilerlemesine uygun olarak oluan tortul havzalarn meydana gelmesi. 1.6.5. Antalya Naplar Antalya Naplar farkl birlie ayrlmaktadr. Antalya Naplarnn temelini oluturan ataltepe birimidir. Triyas yal kumta, killi kireta ile Jura-Kretase yal radyolarit ara katkl neritik karbonatlardan oluur. Antalya Naplarnn ara seviyesinde Alakray-Ispartaay birimi yer alr. st Triyas yal rtl kireta, kumta, radyolarit, kireta arakatkl bazik denizalt volkanitleri ve ofiyolitik kayalarla beraber st Kretase yal krntl kayalardan oluur. Antalya Naplarnn st seviyesini Tahtalda birimi oluturur. Kambriyen-Kretase aralnda kelmi elf tr karbonat ve krntl kayalardan oluur (Brunn ve di., 1971).

1.7. Bat Anadolu Volkanitlerinde Denizli Volkanitlerinin YeriBat Anadolu ve Ege adalarnda Tersiyer ve Kuvaterner volkanizmas geni yer kaplar. Bat Anadoludaki volkanizma kalkalkalen, oonitik ve alkalen zellikler

14

gstermektedir. Bat Anadoluda volkanik aktivite kuzeyden gneye doru genleir (Ercan ve di., 1996) (ekil 1.3).

26o30 D

27o30 D

28o30 D

29o30D

30o30 D

K K A R A D E N I Z NSile Kesan

TEKIRDAG

ISTANBUL IZMIT ADAPAZARISapanca G.

40 30 K

o

Saros Korfezi

MARMARA DENIZIKapidag yarimadasi

YALOVAImrali adasi

IMROZGemlik Korfezi

Iznik G.

ANAKKALEBOZCAADAEzine

Kus G. Ulubat G.

BURSAInegl

Susurluk

BILECIK

39o30 K

AyvacikAkay

Edremit

Edremit Gulf

BALIKESIRTavsanli

ESKISEHIR

MIDILLI

Ayvalik Soma

Bigadi Bergama Sindirgi Emet

KTAHYA

Dikili

Simav Grdes Karaburun38o30 KSAKIZ

Gediz

Foa Menemen

MANISA IZMIR

SelendiMarmara G .

AFYON USAKKula Sandikli Suhut

esme

Urla

MenderesCumaovasi

demis Tire

Kiraz

Esme

E G E D E N I Z INIKARYA37o30 K

Seluk

SISAM

Ske

AYDIN

DENIZLI

Egirdir G.

Honaz

Aci gol

ISPARTABafa G.

Egirdir

BURDURSerinhisar Milas Kale YataganSalda G.

Acipayam

ACIKLAMALARUst Miyosen-PliyosenPleistosen Orta-Alt Miyosen Oligosen Eosen

BodrumGkova Korfezi

MUGLA

KOSData36o30 K

Kycegiz L.

Ust Kretase ANTALYA alisma AlaniFethiye

A

K

D

E

N

I

Z

0

22

44

66

88(km)

ekil 1.3: Bat Anadolu volkanitleri ya haritas (Ercan ve di., 1996dan revize edilmitir) Bat Anadolu ve Ege adalarndaki volkanik kayalarn oluumunda farkl modeller ortaya atlmtr. Bu modeller balca ksmda toplanabilir. Bunlar;

15

1. Volkanik kayalar Ge Oligosende balayan K-G alma rejimine bal olarak olumutur (Seyitolu ve Scott, 1991; Seyitolu ve di., 1997). 2. Dou Akdeniz okyanusal kabuunun Helen Hendei boyunca kuzeye doru yitime bal olarak meydana gelmilerdir (Fytikas ve di., 1984). 3. Bat Anadoludaki magma oluumu farkl tektonik olaylara bal olarak farkl dnemlerde meydana gelmitir. Oligosen-Orta Miyosendeki volkanitler K-G skma rejimine bal olarak olumu Ge Miyosenden sonra ise K-G alma rejimine bal olarak meydana gelmitir (engr ve Ylmaz, 1981; Ylmaz, 1989; Gle, 1991). Ancak son yllarda Bat Anadoludaki alkali ve kalkalkali volkanizmada etkili olan alma tektoniin balama ya tartlmaktadr. Bat Anadoludaki asidik-orta volkanizmann Erken Miyosen dneminde gelitii kabul edilmektedir (Ylmaz, 1989; Seyitolu ve Scott, 1992; Seyitolu ve di., 1997). Bat Anadoluda D-B uzanml grabenler Erken Miyosende gelimeye balamtr. Kuzey-Gney alma tektonii Ge Oligosen-Erken Miyosen dneminde etkili olduu ortaya konulmutur (Seyitolu ve Scott, 1992; Seyitolu ve di., 1997). Bat Anadoluda Ge Oligosen-Erken ve Orta Miyosen volkanitlerinin kalkalkali ve oonitik karakterde olduu, Ge Miyosen-Pliyosen-Kuvaterner volkanitlerinin ise alkalin karakterde olduu bir ok aratrmac tarafndan kabul edilmektedir (Gle, 1991; Seyitolu ve Scott, 1992; Seyitolu ve di., 1997). Ge Oligosen-Orta Miyosen yal kalkalkali karakterli volkanizmann litosferik manto tarafndan ekillendirildii ve Ge Miyosen-Pliyosen-Kuvaternerde Bat Anadolu volkanitlerinde astenosferik katknn genletike artarak devam ettii birok aratrc tarafndan belirtilmektedir (Gle, 1991). Ge Oligosen-Orta Miyosen yal volkanitler zellikle alt kta kabuundan fazlaca kirletilmitir. Gle, (1991)e gre bu kirlilik miktar % 9-23 arasnda deimektedir. Bat Anadoluda ktasal kabuk inceldike ve normal fay sistemleri devam ettike kabuk kirlenmesi azalmaktadr.

16

KNC BLM

GENEL JEOLOJ-STRATGRAF2.1. Girialma alanndaki, Neojen ncesi temel kayalar alttan ste doru u ekilde sralanabilir; En altta st Kretase-st Eosen yal otokton konumlu olan fli fasiyesinde gelien Alboaz Formasyonu yer alr. Bunun zerine uyumlu ve geili olarak Ortast Eosen yal olarak Kzlyer Formasyonu gelir. Bu birim zerine yatay ve yataya yakn tektonik dokanakla Jura-Kretase yal kelez Kireta, st Kretase Alt Eosen yal ofiyolitik melanj zellii gsteren Karatepe Formasyonu ve st Jura-Alt Kretase yal olarak st Eosen- Oligosen aras bir dnemde blgeye yerleen, eksik dizi karakterli ofiyolitik seri gelmektedir. Allokton konumlu birimler st stte gelmi tektonik dilimlerden olumaktadr ve zerlerine asal uyumsuz olarak Oligosen yal Karadere Formasyonu ve bunun zerine de uyumlu ve geili olarak Oligosen yal Bayralan Formasyonu gelmektedir. alma alanndaki Neojen ncesi temel kayalar zerine otokton konumlu ve asal uyumsuz olarak Neojen yal krntl keller gelmektedir. Neojen yal keller, en altta st Miyosen-Alt Pliyosen yal Kzlburun Formasyonu, bu birim zerine de yanal ve dey geili olarak Alt Pliyosen yal Sazak Formasyonu gelmektedir. Sazak Formasyonu zerinde altta bulunan tm birimleri keserek yzeye ulaan st Miyosen Alt Pliyosen yal Denizli Volkanitleri gelmektedir. Tm bu birimler zerine, asal uyumsuzlukla akl, kum ve silt boyutundaki malzemelerle temsil olunan Kuvaterner yal Alvyon, Alvyon yelpazesi ve Yama Molozu gelmektedir (Ek I). alma alan ve yakn evresinde nceki aratrmaclarn tanmlam olduu jeolojik birimler korele edilmitir (ekil 2.1). Bu korelasyon sonucunda ayn formasyona verilen dier adlamalar tespit edilmitir. Blgeyi karakterize eden formasyon adlamalar kullanlarak alma alan ve yakn evresinin genelletirilmi tektonostratigrafik kesiti oluturulmutur (ekil 2.2).

17

Sistem

As Seri

Sistem

Kastelli (1971)Alvyon

Seri

Erca n ve di., (1983)Alvyon De nizli Volka nitleri Karasal keller Miyosen keller Serpantin a kll kong lomera

Sa rkaya (1986)

Hakyemez (1989)

Okay (1989)

Konak ve di., (1990)

zler (1996)

Pekuz (1998)

st

Bu alma

K

AT UV

NE ER

R

PAL EOSEN E OSEN OLGOSEN MYOSEN PLYOS EN

st Alt st Orta Alt st Alt st Orta Alt st Altst Alt st Orta Alt

SENOZOYK

T ERSYER

Sek ky Fm. Kale Fm. Yenidere Fm . Kocay ayla B. Mortuma Fm.

Karaay F m. Kale Fm. Bayralan Fm. amba Fm. Ka radere Fm. Dad ere Fm. Hon az Ofiyolit Albo az F. Kozakltepe F. ay kavutu Fm. Honaz Ofiyolit Kzlyer Fm. Bayra lan Fm. Karadere Fm.

Se rpantin akll konglomera

Mortuma Fm. Ka radere Fm. Acpayam Ofi. Ekinlik M. Yrenyaylas B . Ofiyolitli Mel. Kzldere B. Krmz Kireta

Zeyb ek l en F.

K r

Bozkaya M el. Kara tepe Me l.

Krkpnar K.

MESOZOYK

Ylan l F.

KRETASE JURA TRY AS

stOrta Alt

nceger isrt B. Mikrokrista lin Karaindere B. Kireta Siv ritepeler B. Mikrokrista lin kalker Gedikba B. Fillit- Yeilist Asma ldere B.

lc a ata

e tep

K.

kelez Kt. Yayla Fm . Sazak Fm.

Kltepe Fm. Karateke Fm. Ye niky Fm. Gktepe Fm .

Zeybeklentepe F.

Ylanl Fm.

kelez Kt.

Te mel Kayalar

Gereme F.

PALEOZOYK

Honaz eyli

Honaz Fm.

ekil 2.1: alma alan ve yakn evresinde saptanm stratigrafik birimlerin korelasyonu.

Al bo

Serpantin

Bozkaya tepe K.

Kar atepe Me lanj Me ntee Ofi. Bozkay atepe K.

az

Kzly e F m. r Fo rm .

Albo az Fm. Hon az nceler Fm . Koza kltepe Fm.Ofiy olit

kp na r

K.

De n iz li

Trakit Nummulitli akll kong. Kum ta , kt

Al vyon Al vyon Alvyon Alvyon Alvyon Alvyon +Trv Alvyon+Trv Alvyon Yelp. Alvyon Yelp. Yama Molozu Asartepe F. Yama Molozu Alvyon Yelp. Denizli Vol. Taltepe Baz. Sa kzclar Fm. Acdere Fm. Deniz li Vol. Sazak Fm. Killik F m. M ilet Fm. M ilet F. Yataan Fm. Kol onkaya Fm. Kzlburun Fm. Sazak F. Kzlburun Fm. Yataan Fm. Yataa n Fm. Kzlbur un F.V.

18

SeriKuvaterner st MiyosenAlt Pliyosen Alt Pliyosen

Litoloji

AklamalarAlvyon(Qal), Alvyon Yelpazesi(Qaly) Yama Molozu(Qym)

kelme OrtamAlvyon Yelpazesi

Sazak

Denizli Vol.

Asal uyumsuzluk Lav, tf ve aglomera

Kilta (Tsk), Marn (Tsm), Glsel Kireta (Tsg)

Gl

Kzlburun

st MiyosenAlt Pliyosen

aklta, Kumta, Kilta Killi kireta(Tkm), Siltta, Glsel kireta(Tkg)Asal uyumsuzluk

Bayralan

Tob 250-300

Ufak aklta, akll kumta, Kumta, amurta ardalanmas

S Denizel

Oligosen

Karadere

Kzl kahverengi renkli bloklu aklta, Kumta ve amurta ardalanmas

Alvyon Yelpazesi

Tok 400

Asal uyumsuzluk

Honaz Ofiyoliti

Ho 400

st JuraAlt Kretase

Tektonitler: Harzburjit, dnit, kromit Mikro gabro ve dolerit dayklarTektonik DokanakOfiyolitik Karmak

Kzlyer kelez kireta

st Kretase- Kara tepe Alt Eosen

Kf 60

Tektonik Dokanak

Denizel

Jk 300-500

JuraKretase

Dolomit, Dolomitik Kireta Mikritik Kireta, rtl KiretaTektonik Dokanak

S Denizel

Tek 240

st Kretasest Eosen

Al boaz

Kumta, konglomera, eyl ardalanmas (fli)

ekil 2.2: Denizli volkanitleri ve yakn evresinin genelletirilmi tektonostratigrafik dikme kesiti (Konak ve di., 1990dan faydalanlmtr)

Tf 80

0

100

200(m)

Otokton

Orta-st Eosen

Jips-anhidrit, Dolomit ardalanmas

Denizel

Allokton

Otokton

Alvyon Yelpazesi & rgl Akarsu

Tk 250-300

Yapsal Durum

Sistem

Formasyon Ts Tdv Qal Simge 200-250 100 100

st Sistem

19

2.2. Neojen ncesi Temel Kayalar2.2.1. Giri alma alannda bulunan Neojen ncesi temel kayalar tabanda otokton konumlu olan Alboaz ve Kzlyer Formasyonu ile balar. Allokton konumlu kelez Kireta, Karatepe Formasyonu ve Honaz Ofiyoliti ile devam eder. Bu birimler zerine ise tekrar otokton konumlu ve uyumsuz olarak Karadere ve Bayralan Formasyonu gelmektedir (Semiz ve zpnar, 2003). 2.2.2. Alboaz Formasyonu (Ka) Alboaz Formasyonu fli fasiyesinde gelimi kellerden olumaktadr. Formasyon ilk kez Okay (1989) tarafndan Alboaz Formasyonu olarak adlandrlmtr. Formasyon alma alannda Aydnlar ky batsnda yer alan Alboaz mevkiinde gzlenmektedir (ekil 2.3). Alboaz Formasyonu kuvarsit, rt, serpantinit, volkanit ve karbonat taneli

kumta, kaba kumta, konglomera ve eylden oluan ve ste doruda fli zellii gsteren birimdir. Formasyonun st kesimlerinde kireta, mermer ve radyolarit bloklar yer alr. Formasyonun yaklak kalnl 70-100 m civarndadr (Okay 1989). Alboaz Formasyonu alma alannn en altnda bulunan otokton konumlu bir birimdir. zerine uyumlu ve geili olarak Kzlyer Formasyonu gelmektedir. Alboaz Formasyonu iersindeki olistrostromal kiretalarnda Szbilir (1995) tarafndan bulunan Discocyclina sp., Asterigerina sp., Textulariidae, Miliolidae, Nummulitidae fosillerine gre Orta-st Eosen olarak bulunmutur. alma alan evresinde Ge Kretase-Orta/Ge Eosen yata Gbecik Tepe birimi adnda pelajik bir sedimanter istif yer almaktadr. Alboaz formasyonu, bu birimin en st ksmn oluturmaktadr. Bu istifin ya st Kretase-st Eosen olarak kabul edilmitir (Okay, 1989). Formasyonun litolojik zelliklerinden ve fli zellii gstermesinden dolay derin denizel ortam karakterize etmektedir.

20

K Qaly TkJk Jk

Tk Ho Tok Tsm15 Pinarli T.

Ho

1109 Kira T. 1117 Tahtaci T.

Qal

Tek

Tk Qal Qal Tok

Sandal T.Qym

AYDINLAR Ho

Jk TfKale T. 1355

A11 A4 A4.5 A6 A9

A14 A15 A17

Tk

Kuyluk T.

Tdv

A21

TdvA20 A22 A23

TkKurugl Mvk. Hyk T.

TkGven T. 1422

Krtl T. 1371

Tsm

Ho

Tk 0

Tk 250 500 750 1000(m)Tabaka Konumu

Qal Qaly Tdv

Alvyon, Alvyon Yelpazesi Denizli Volkanitleri Sazak Form. Tsm: Marn Kizilburun Formasyonu Karadere FormasyonuHo Jk Tek Tf

A I K L A M A L A R Honaz Ofiyoliti kelez Kiretasi Kizilyer Formasyonu Alibogazi Formasyonu Dokanak Fay Olasi Fay Tektonik dokanak

T5

rnek Noktalari Yerlesim Merkezi Alvyon Yelpaze Maden Ocagi

TsmTk Tok

ekil 2.3: Aydnlar ve yakn evresinin Jeoloji Haritas (MTA haritalarndan revize edilmitir).

Alboaz formasyonunun stratigrafik ve litolojik zellikleri gz nne alndnda Kaklk yaknlarndaki st Kretase-st Eosen yal Malda Flii (zpnar ve di., 2002) ve Kale (Denizli) gneyindeki st Paleosen-Alt Eosen flii (zpnar, 1995) ile denetirilebilir.

21

2.2.3. Kzlyer Formasyonu (Kf) Evaporit mineralleri (jips, anhidrit), dolomit ve dolomitik kireta ardalanmasndan oluan birimi ilk kez Pekuz (1998) Kzlyer Formasyonu olarak adlandrmtr. alma alannda, Aydnlar kynn kuzeybatsndaki Sandal tepe kuzeyinde yer alr (ekil 2.3). Kzlyer formasyonundaki evaporitler, laminal jips, masif jips, tabakal jips, krntl jips, yumrulu jips ve tabakal anhidritten oluur. Laminal jipsler kvrmlam ve aralarnda eitli boyutlarda mercekler eklinde dolomitler yer alr. Dolomitler siyah, gri renkli ve ince kristallidirler. Dolomitik kiretalar gri renkli ve bol atlakldr. Yaklak kalnl 240 mdir (Aliek, 2002) (ekil 2.4). Kzlyer Formasyonunun altnda uyumlu olarak Alboaz Formasyonu yer alr. zerine ise yatay ve yataya yakn bir tektonik dokanakla (bindirme) kelez Kiretalar gelmektedir. Sandal tepenin dousundaki ttnlk dere yatanda ise Kzlyer Formasyonun zerine tektonik dokanakl olarak Honaz ofiyoliti gelmektedir (ekil 2.2).

ekil 2.4: zdenler Maden ocandaki Kzlyer formasyonun grnen jips-dolomitik kireta ardalanmas.

22

Kzlyer Formasyonu ierisinde herhangi bir fosile rastlanmad iin stratigrafik konumuna gre Orta-st Eosen yanda olabilecei sonucuna varlmtr (Pekuz, 1998). Kzlyer formasyonundaki evaporitler yksek evaporitizasyon koullar altnda bulunmayan tatl su girii ile seyreltilen denizel ortamda kelmilerdir (Aliek, 2002). 2.2.4. kelez Kireta (JK) kelez kireta alttan ste doru dolomit, dolomitik kireta, mikritik kireta ve rtl kiretalar ile temsil edilen birime Konak ve di., (1990) tarafndan kelez Kireta ismi verilmitir. kelez Kireta alma alannda Aydnlar kynn batsnda bulunan Kale Tepe (ekil 2.3) ve Yukarkaraay ky batsndaki Devukur mevkiinde (ekil 2.5) gzlenmektedir.Qal Qym Alvyon, Alvyon Yelpazesi, Yama Molozu Qaly TdvTsk Tsg Tsm

AIKLAMALAR

Gkukur T. Fidanlik

Denizli Volkanitleri Sazak Formasyonu

Tk Tkm Ho Kf Jk

Tsk:Dolomitik Kil Tsg:Glsel kiretasi Tsm:Marn Kizilburun Formasyonu Tkm: Marn Honaz Ofiyoliti Karatepe Formasyonu kelez Kiretasi

Tsg TkIalan

1547

Tk

K

Tsm TsgpinarY9 Y6Tsk Tsk

Qal

Y8

TkUzunoluk Jk

Yemisen

Tdv

QalyTkmTsk

Huykiran T.Y4

Qym

Tsg QalTdv

Y.KARAAY TkBentmevkiiTsm

Tsg

QalY31

TsmTdvTsm

Tk TsgTsk

HoSgtova

Y25

Tsm Qal Tsg

Qym

TsmQaly Bbes T. 1540Y23 Y24

Tuhullu T. 1382

Tersayir

Tsk

Cihantarlasi

Tsm

Tdv

T7

Qym

Tsg

atillibasi T. 1677

T6

TdvQymT10 T5

TsgQym

Tasli T.

Tk

Dokanak Fay Olasi Fay

Tektonik dokanak Tabaka Konumu

Yerlesim Merkezi Alvyon Yelpaze

1568 Qym Tkg Qym

Kf

T5

rnek Noktalari

Tsm

0 250 500 750 1000(m)

ekil 2.5: Yukarkaraay ve yakn evresinin jeoloji haritas (MTA haritalarndan revize edilmitir).

23

kelez Kiretann en alt seviyesini koyu gri - siyahms renkli ve orta-kaln tabakal dolomitler oluturur. ste doru renkleri alarak dolomitik kiretalarna geerler (ekil 2.6). Alterasyon yzeyleri przldr. Tektonik dokanaa yakn alt kesimlerinin krkl ve paral bir yaps vardr. Bej ve gri renkli mikritik kiretalar iersinde yer yer ince dolomitik seviyeler vardr. En stte ise rtl kireta gelmektedir. Formasyonun yaklak kalnl 300-500 mdir (Grel, 1997). kelez Kiretalarnn alt ve st snr yatay ve yataya yakn bir tektonik dokanakldr. Stratigrafik istifte altnda Kzlyer Formasyonu, zerine ise Karatepe Formasyonu gelmektedir. alma alannda Sandal tepe ve Devukur mevkiinde zerine yataya yakn tektonik dokanakla Honaz Ofiyoliti gelmektedir.

ekil 2.6: Alboaz mevkiinde grlen kelez kiretalarnn genel grnm. kelez Kiretann ya Okay (1989) tarafndan alnan numunelerde Ostracoda, Milliolidae, Opthalmidiidae, Gastropoda, Brachiopoda, Clodocoropsis sp., fosilleri ile st Jura-Alt Kretase yan vermitir. Konak ve di., (1990) tarafndan alnan mikritik kireta rneklerinde Trocholina sp., Lituolidae ve alg fosilleri ile Jura-Kretase yan bulmutur. Bu ya verilerine gre birimin ya Jura-Kretase olarak kabul edilmitir (zpnar ve di., 2001, 2002).

24

kelez Kiretalar litolojik, paleontolojik ve stratigrafik konumlarna gre ele alndnda s bir denizel ortamda keldikleri sylenebilir. st ksmlarda yer alan rtl kiretalarnn bulunmas ile de ortamn giderek derinletii sylenebilir. kelez kiretana Mesozoyik kiretalar, atalcatepe Kireta, komprehensif seri halinde Masif Mikrokristalen Kalkerler ve kelez formasyonu gibi deiik isimlerde adlandrlmlardr (Kastelli, 1971, zler, 1996). Ayrca kelez Kireta litolojik ve paleontolojik zelliklerine gre Acpayam (Denizli) batsndaki Mesozoyik s denizel karbonatlar, Kale (Denizli) gneyindeki st Triyas-Alt Kretase karbonatlar (zpnar 1988; 1995) ve Yeilova (Burdur) yaknlarndaki st Triyas-Liyas yal Dolomitik Kiretalar (zpnar ve di., 1996) ile denetirilebilir. 2.2.5. Karatepe Formasyonu (Kf) Karatepe Formasyonu, yerli ve yabanc bloklarn yer ald ve paralanm-ezilmi serpantinden olumu bir matriks iinde bulunan melanj trndedir. Birimi ilk kez Erien (1971) de Karatepe mevkiinde tanmlam ve adna da ist-Radyolarit-SerpantinHorntayn Formasyonu denmitir. Daha sonra Konak ve di., (1990) tarafndan yaplan almada da Karatepe Formasyonu ad benimsenmitir. Karatepe Formasyonu, alma alannda Yukarkaraay gneyindeki Tal Tepe dousunda (ekil 2.5) ve Aakaraay kasabas dousundaki boyalk mevkiinde (ekil 2.7) mostra vermektedir. Arazide krmz, kahverengi ve yer yer yeilimsi ve mavimsi renkte grlr. Karatepe Formasyonu ezilmi ve bozulmu tektonitler, gabro, radyolarit, rtl kireta, dolerit bloklar, krmz pelajik kiretalarndan oluur. Serpantinit melanjn matriksini oluturur. Melanjn matriksi arazide dz bir topografya olutururken iinde yer alan bloklar kntlar oluturur (zpnar ve di., 1996). Radyolaritler, genellikle 4-5 mlik bloklar eklinde, genellikle krmz renklerde grlr. Formasyonun grnr kalnl 50- 60 mdir (Grel, 1997). Karatepe Formasyonu altndaki ve stndeki birimlerle yatay ve yataya yakn tektonik dokanakla gelmektedir. Karatepe Formasyonu altna kelez Kireta ve zerine ise Honaz ofiyoliti gelmektedir. alma alannda

25

Taltepe dousunda bulunan Karatepe Formasyonu zerine Kzlburun Formasyonu, boyalk mevkiinde ise Kzlburun ve Bayralan Formasyonu gelmektedir.

KKocaburun T. 1284 Karatas T. 1177 Keltepe Tdv

TkBoyalikQal Tdv TkTkm

AIKLAMALAR Alvyon Denizli Volkanitleri Kizilburun Formasyonu Tkm: Marn Bayiralan Formasyonu Karatepe Formasyonu

Kf Tkm TobAK1

Tob Kf

Ktkl

Qal

ASAGIKARAAY

TkmTob Tavsanci T. 1395 Koyunkayasi T. 1357 Ardi T. 1376

Tdv1361

TkTasliukur T.

Tk

Acili T. 1708 Kurtlucakoz

Dokanak Fay Olasi Fay Tabaka Konumu

TdvTuglu T. 1514

AK7

A5

rnek No Yerlesim Merkezi

Isseki T. 1238

alilik T. 1342

TkKozatli T.

Tk Tkm

0

250 500 750 1000(m)

ekil 2.7: Aakaraay ve yakn evresinin Jeoloji haritas (MTA haritalarndan revize edilmitir).

Karatepe formasyonu iindeki krmz renkli kireta bloklarndaki Globotruncana fornicata (Flummer), Glogotruncana arce (Cushman), Globotruncana sp., fosillerine gre st Kretase (Kampaniyen-Maestrihtiyen) yal olduklarn sylenmitir (Konak ve di., 1990, zpnar ve di., 2001, 2002). Karatepe formasyonunun blgeye yerleim ya st Eosen-Oligosen aras bir dnemdedir (zpnar ve di., 1996).

26

Melanj

birimi

istli-horntayn

formasyonu

ve

Bozkaya

Melanj

olarak

adlandrlmtr (zler, 1996). Karatepe Formasyonu, Yeilova-Burdur civarndaki Kzlcada Melanj (zpnar ve di., 1996) ile denetirilebilir. 2.2.6. Honaz Ofiyoliti (HO) Honaz Ofiyoliti, tektonitler ve bunlar kesen damar kayalar olmak zere iki ana bileenden oluan ve eksik dizi karakterli bir ofiyolitik topluluu karakterize eder. Serpantinlemi peridotitlerden oluan birime Okay (1989) tarafndan Honaz Ofiyoliti ad verilmitir. Honaz Ofiyoliti alma alannda geni bir yaylma sahiptir. Aydnlar ky ve evresindeki Kra Tepe ve Krtl tepede (ekil 2.3), Yukarkaraay kynn batsndaki Asar tepe dousunda (ekil 2.5) ve Yeilyuva kasabasnn dousunda bulunan Elmada da (ekil 2.8) gzlenmektedir. Honaz ofiyolitindeki tektonitler, balca harzburjitler ve bunlarn iindeki dnitler ve dnitik klfl podiform kromit ktleleri ile temsil edilirler. Harzburjitler ar derecede serpantinlemitir (ekil 2.9). Tektonitler, mikro gabro ve dolerit dayklar ile kesilmitir (zpnar, 1995). Dayklar sert yapda olduklarndan arazide sert kntlar oluturmaktadrlar (ekil 2.10). alma alannda geni bir yaylma sahip olan Honaz Ofiyoliti blgedeki nap istifinin en st birimini oluturur. Honaz Ofiyoliti altndaki Karatepe formasyonu zerine yatay ve yataya yakn tektonik dokanakl olarak gelmektedir. zerine ise uyumsuz olarak Karadere Formasyonu gelmektedir. Aydnlar ky gneyinde ve Yeilyuva kasabas dousundaki Elmadanda zerine Kzlburun Formasyonu, Yukarkaraay batsndaki Karadoru mevkiinde ise Sazak Formasyonunun marn ve glsel kiretalar gelmektedir. Honaz ofiyolitinin oluum ya st Jura-Alt Kretasedir. Honaz ofiyolitinin blgeye yerleim ya st Eosen Oligosen aras bir dnemde olduu tahmin edilmektedir (zpnar, 1995). alma alanndaki Honaz Ofiyoliti, Kastelli (1971) tarafndan Serpantinlemi peridotitler, akmakolu (1990) tarafndan Ultrabazik Kayalar ve zler (1996) tarafndan ise Mentee Ofiyoliti olarak adlandrlmlardr. Honaz ofiyoliti litolojik zelliklerine gre Yeilova-Burdur civarndaki Yeilova ofiyoliti (zpnar ve

27

di., 1996) ve Acpayam-Denizli gneyindeki Acpayam Ofiyoliti (zpnar 1987) ile denetirilebilir.AIKLAMALARQal Qym

Tk TdvHo

Alvyon, Yama Molozu Denizli Volkanitleri

Tkg Tkm TkTkg

K

Tkm: Marn Tkg Tk Tkm Kizilburun Formasyonu Honaz Ofiyoliti Dokanak

Kocadz

Tkg: Glsel Kiretasi

TkgTabaka Konumu T5 rnek Noktalari Yerlesim Merkezi

Tkg FayOlasi Fay Karayaprak T.

Kargici T. 1561V70

1540

Tdv

Tkg TkmQym

V69

TdvV42

Bilmecegr

Qal

V73

Tkg Tkm

TdvMft T. 1717 V58

Qym TkgV54 V66

V65 V74

Gvercinlik T. 1638 V37 Sarikaya Tkg Aklar T. 1592 Tkg atirik T.V6 V13

Oyuk T.

Tkmerdede T. 1792

TdvTkgV18

Tkm

Mcrii atal T. 1377

Qal

arsafdz

Tk

TkELMADAGI

Ho

Tkg Haydiranlar Mah

Qal

0

250 500 750 1000(m)

ekil 2.8: Yeilyuva ve yakn evresinin Jeoloji Haritas (MTA haritalarndan revize edilmitir). 2.2.7. Karadere Formasyonu (Tok) Karadere Formasyonu kzl-kahverengi renkli, bloklu aklta-kumta, amurta birimlerinin dzensiz olarak ardalanmasndan oluan birim ilk kez Hakyemez (1989) tarafndan adlandrlmtr. alma alannda Aydnlar ky kuzeybatsnda Pnarl tepede mostra vermektedir (ekil 2.3).

28

ekil 2.9: arafdz mevkii dousunda bulunan Honaz Ofiyolitindeki serpantinlemi Harzburjitlerin genel grnm.

ekil 2.10: arafdz mevkii dousunda sert kntlar oluturan metadolerit dayklar.

29

Karadere Formasyonu kt boylanmal, genellikle ofiyolitik elemanlardan oluan bloklu aklta, akll kumta ve akll amurta birimlerinin dzensiz ardalanmasndan oluur (ekil 2.11). Karadere formasyonunda be fasiyes ayrt edilmitir. Bloklu aklta-amurta fasiyesi matriks destekli, kt boylanmal aklta ve amurtalarndan oluur. apraz katmanl aklta-kumta fasiyesi tane destekli, kt boylanmal apraz tabakal aklta ve teknemsi apraz tabakal akll kumtandan oluur. Paralel katmanl aklta fasiyesi tane destekli, orta iyi boylanmal akltalarndan oluur. Paralel laminal ve apraz tabakal katmanl kumta fasiyesi laminal ve apraz tabakal kaba kumtalarndan oluur. nce katmal amurta fasiyesi orta boylanmal ince paralel katmanl amurtandan oluur. Karadere Formasyonu, yukar doru tane boyu incelen bir istif gsterir. Yaklak kalnl 400 mdir. (Hakyemez 1989).

ekil 2.11: Ofiyolitik elemanlardan oluan blok ve iri akl ierikli Karadere Formasyonunun arazide grnm. Karadere Formasyonu kendinden nceki tm birimleri asal uyumsuz olarak rter. Stratigrafik istifte Karadere Formasyonu altna uyumsuz olarak Honaz ofiyoliti, zerine ise yanal ve dey geili olarak Bayralan Formasyonu gelmektedir. alma alannda

30

Aydnlar ky kuzeyindeki Pnarl tepede zerine uyumsuz olarak Sazak formasyonu gelmektedir. Hakyemez (1989) tarafndan yanal geili olduu formasyonlara gre bu birimin ya Oligosen olarak bulunmutur. Blgeye st Eosen-Oligosen arasnda yerleen Honaz Ofiyoliti ofiyolitik eleman vermitir. Karadere Formasyonunun bir yar kurak tipde alvyon yelpazesidir (Hakyemez, 1989). Karadere Formasyonunu, Szbilir (1995) tarafndan aykavutu formasyonu ve zler (1996) tarafndan ise Dadere Formasyonu olarak adlandrlmlar ve Oligosen yal olduklarn belirtmilerdir. 2.2.8. Bayralan Formasyonu (Tob) Bayralan Formasyonu, ufak aklta, akll kumta ve amurta ardalanmasndan oluan birim ilk kez Konak ve di., 1990 tarafndan adlandrlmtr. alma alannda Aakaraay kasabas gneyinde ve dousundaki Ktkl mevkiinde az bir alanda mostra vermektedirler (ekil 2.7). Bayralan Formasyonu, kzl, sar, kahverengi, bej ve zeytin yeili renkli, ufak aklta, akll kumta, kumta ve amurta ardalanmasndan olumaktadr. akltalar ofiyolit, radyolarit, rt ve kireta akllarndan oluup 1mm-10cm arasnda deien boyutlardadr. akltalar akll kumta ve amurta birimleri ile geilidir. Pembe rengin grld yerlerde kuvarsit akllarnn egemen olduu akll kumta grlr. Sar renkli olan yerlerde ise ince taneli kumta ve siltta grlr. Mika pullar olduka fazladr. Ara dzeylerde grlen akltalar yeilimsikahverengimsi bej renkli ve kt boylanmaldr. akllarn ounluu kiretadr. Radyolarit ve ofiyolit akllar azdr. Kumtalarnda kum dayklar gzlenmektedir. Formasyonun grnr kalnl 250-300 mdir (Konak ve di., 1990). Kumlu-killi seviyelerde bol mollusk ve resifal seviyelerde zengin mercan faunasna rastlanlmtr (slamolu ve di., 2003). Bu birim, altnda yer alan Karadere Formasyonu ile yanal ve dey geilidir. Karadere Formasyonu zerine ise asal uyumsuz olarak Kzlburun Formasyonu gelmektedir.

31

Bayralan Formasyonu ya Oligosen olarak belirlenmitir (Konak ve di., 1990). Bayralan formasyonu iindeki kumlu ve killi seviyeler, Tympanotonus margaritaceus (Brocchi), Gigantostrea sp. Vb. gibi mollusk faunas iermesi ve resifal seviyelerde stylophora sp. Vb gibi mercenlar bulunmas sebebiyle Alt oligosen olarak yalandrlmtr (slamolu ve di., 2003). Bayralan Formasyonu tortullamas, esas olarak sahil eridi ve s denizel koullarda gereklemitir (Konak ve di., 1990). Bayralan Formasyonu Hakyemez (1989) tarafndan Mortuma Formasyonu, Szbilir (1995) tarafndan Sadere Formasyonu ve zler (1996) tarafndan amba Formasyonu olarak tanmlanmlardr.

2.3. Neojen Yal keller2.3.1. Giri Neojen yal keller kendinden nceki birimler zerine asal uyumsuzlukla gelmektedir. Denizli grubu ve Denizli Volkanitlerinden olumaktadr (Semiz ve zpnar, 2003). Denizli Grubu Kzlburun Formasyonu ve Sazak Formasyonundan olumaktadr (Gkta, 1990). 2.3.2. Kzlburun Formasyonu (Tk) Kzlburun Formasyonu, aklta, kumta, kilta ve siltta birimlerinden oluan ve imek (1984) tarafndan adlandrlan birimdir. alma alannda geni bir yaylma sahiptir. Aydnlar ky etrafnda, Yukarkaraay ky batsnda, Aakaraay kasabas etrafnda ve Yeilyuva kasabasnn kuzeydousunda gzlenmektedir (ekil 2.3; 2.5; 2.7; 2.8). st seviyelerindeki Kzlburun Formasyonuna ait marnlar (Tkm) ve glsel kiretalar (Tkg) Yeilyuva kasabas kuzeybatsnda gzlenmektedir. Kzlburun Formasyonu kendisinden yal tm kaya birimlerini asal uyumsuzlukla rten, alvyon yelpazesi kkenli karasal krntlardan oluur. aklta-kumtaamurtann dzensiz ardalanmas balca kaya tr topluluunu oluturur. Kzlburun

32

Formasyonunun tabannda kzl kahve-yeilimsi bej renkli moloz akmas kkenli, bloklu akltalar bulunur. akltalar tane destekli olup matriks (kumta-amurta) azdr. akllar yar keli, yuvarlaklam olup genellikle kireta, kuvarsit, az olarak da serpantinit, diyabaz bileenlidir. st dzeylerde sarms boz renkli siltta-kiltalar gelmektedir. Kzlburun Formasyonu st kesimlerine doru tane boyunda azalma ve renkte bir alma meydana gelmektedir. Kzlburun Formasyonu alt kesimlerindeki bloklu aklta, kaba kumta ve kumta tipik alvyon yelpazesi kellerini, st kesimlerinde yer alan ufak aklta-akll kumta-kilta topluluu ise rgl akarsu kellerini karakterize eder(ekil 2.12). Kzlburun Formasyonunun en stnde, menderesli rmak ortamnda oluan gri yeil renkli, kil-silt boyutunda malzemeler yer alr. Daha ste altta 25-30 cm kalnlnda linyit seviyeleri ieren killi kireta ve glsel kireta yer alr.

ekil 2.12: Yeilyuvann kuzeyindeki Sarkaya pnar mevkiindeki ufak akltakilta ve glsel kiretandan oluan Kzlburun formasyonun grnm. Kzlburun Formasyonunun st seviyelerinde tane boyu incelir ve karbonat miktar artar (Gkta 1990). alma alanndaki Kzlburun Formasyonu st seviyelerinde yer

33

alan killi kireta-marn (Tkm) ve glsel kireta (Tkg) olarak ayrtlanmtr. Formasyonun yaklak kalnl 250-300mdir (Grel, 1997). Kzlburun Formasyonunun ya, Taner (1984), imek (1984) ve Kastelli (1971) e gre Alt Pliyosen, Sun (1990) a gre st Miyosen olarak verilmitir. Taner (2001) nceki tanmlam olduu fosillerle yeni Neojen kronostratigrafisine gre st Miyosene dahil etmitir. Yataan Formasyonunda omurgal fosil verileri ve radyoaktif ya verileri (9,250,2 ve 10,20,15 my) esas alnarak st Miyosen kabul etmitir (Okay, 1989). zpnar ve di., (2001) yaptklar almalarda st Miyosen-Alt Pliyosen yan kabul etmilerdir. Aliek, (2001) yapt almada, ameli Formasyonun alt kesimlerinde bulunan Derindere ve Kumafar yelerinin yann st Miyosen-Orta Pliyosen yal olabileceini belirtmitir. Bu almada da Neotektonik dnemdeki blgenin geliimi ve Denizli volkanitlerindeki tflerle e yal olutuklar gz nne alnrsa st Miyosen-Alt Pliyosen yal olduklar kabul edilmitir. Kzlburun Formasyonu alvyon yelpazesi kelleriyle balayp rgl akarsu kelleriyle devam eder ve menderesli akarsu kelleriyle sona erer (Gkta, 1990). Kzlburun Formasyonu, Kastelli (1971) tarafndan Kzl Seri, Taner (1984) tarafndan Krmz kaide akltalar ve Pekuz (1998) tarafndan Karaay formasyonu olarak adlandrlmtr. Kzlburun Formasyonu, Mula civarndaki Yataan formasyonu ve Denizli-ameli civarndaki ameli Formasyonunun alt kesimlerini oluturan Derindere ve Kumafar yeleri (Aliek, 2001) ile denetirilebilir. 2.3.3. Sazak Formasyonu (Ts) Sazak Formasyonu, kilta, siltta, killi kireta ve glsel kireta kellerinden oluur ve imek (1984) tarafndan adlandrlan bir birimdir. alma alannda en geni yaylma Yukarkaraay ky gneyinde sahiptir (ekil 2.5). Sazak Formasyonu, altta kilta, kumta ve konglomera ardalanmas, silisifiye marn, beyaz sarms marn ve glsel kiretalarndan oluur. Kilta, kumta ve aklta ardalanmas dar bir alanda yzeyler. Marnlar sarms ve boz renklerde ve gastropod ieriklidirler. Glsel kiretalar ise beyaz, krkl, orta kaln tabakal olup alg ve

34

gastropod fosilleri ierir (zler 1996). En stte dolomitik ve yeil kiltalar vardr ve kiretalar ile ardalanmaldr. Dolomitik kiltalar mat beyaz ve krem renkte, orta sertlikte ve krlgandr. Dolomitik kiltalarnda egemen kil minerali simektittir. Bunlara ek olarak paligorskit ve/veya sepiyolit, dolomitik paligorskit ve dolomitik sepiyolit vardr. Dolomitik kiltalar konkoidal krlma yaplar ierirler. Ayrca kahverengi sepiyolit, paligorskit ve dolomitik sepiyolit seviyeleride mevcuttur. Krmz dolomitik kiltalar, yanal ve dey geilidir (Akbulut ve Kadir, 2001). Dolomitik killerin simektit, montmorilyonit ve paligorskit trde olduklar belirtilmitir (zpnar ve Semiz, 2002). alma alanndaki beyaz ve krmz renkli kiltalar (Tsk) (ekil 2.13), beyaz marn (Tsm) ve glsel kiretalar (Tsg) olarak ayrlmtr (ekil 2.3; 2.5).

ekil 2.13: Yukarkaraay ky kuzeyindeki Beyaz ve Krmz renkli kiltann genel grn Yukarkaraay ky batsndaki Sazak Formasyonu tabannda 1-2 mlik linyit ara katmanl kiltalar mevcuttur. Sazak Formasyonu iersinde evaporasyon rn olan jipsler de mevcuttur. Formasyonun yaklak kalnl 200-250 mdir. (Taner, 1974). Sazak Formasyonu altnda bulunan Kzlburun Formasyonu ile yanal ve dey geilidir. zerinde tm birimleri kesen ve Sazak Formasyonuyla e yal Denizli Volkanitleri gelmektedir. Sazak Formasyonunun ya omurgal fosil verilerine gre Yroliyen (st Miyosen st)-Pliyosen olarak verilmitir (Okay, 1989). Konak ve di., (1990) tarafndan Alt Pliyosen olarak bulunmutur. Erien (1971) ise Candeina kinkelini TRIEBEL fosiline gre Alt Pliyosen olarak bulmutur. ameli Formasyonun st seviyelerindeki Dene yesinde yaplan mikro memeli almalarna gre birimin yann st Pliyosene kadar

35

kabilecei belirtilmitir (Aliek, 2001). Bu almada Alt Pliyosen olarak kabul edilmitir. Sazak Formasyonu karbonat kellerinin fazla olduu dk enerjili bir gl ortamnda kelmitir. Sazak Formasyonu, Taner (1984) tarafndan sk kalker, Sun (1990) tarafndan Neojen tatl su kalkerleri ve Konak ve di., (1990) tarafndan Killik Formasyonu olarak adlandrlmlardr. Sazak Formasyonu Kale-Kurbalk blgesindeki Milet Formasyonu (Hakyemez, 1989) ve ameli Formasyonunun st seviyelerini oluturan Dene yesi (Aliek, 2001) ile denetirilebilir 2.3.4. Denizli Volkanitleri (Tdv) Denizli Volkanitleri Ercan ve di., (1983) tarafndan isimlendirilen tfit, aglomera ve lav akmalarndan oluan bir birimdir. alma alannda volkanitler Aydnlar ky, Yukarkaraay ky (ekil 2.14; 2.15), Aakaraay kasabas ve Yeilyuva kasabasnda (ekil 2.16) olmak zere drt ayr alanda yzlek vermektedir (ekil 2.3; 2.5; 2.7; 2.8). Yukarkaraay blgesinde volkanik lavlar altnda tfler bulunmaktadr.

Bbe T.

Denizli Vol.

Yukarkaraay

a rkar Yuka

ay F

ay

Kil

ekil 2.14: Yukarkaraay kynn gneyindeki Bbe tepedeki lavlarn Huykran tepeden grnm. (gneye bak)

36

Gzleyik T.

Huykran T.

Denizli Vol.

Sazak Form.

Yukarkaraay Ky

ekil 2.15: Yukarkaraay kuzeyindeki Gzleyik tepedeki lavlarn grnm.

Gvercinlik T.

Denizli Vol. Kzlburun Form.

ekil 2.16: Gvercinlik tepedeki lavlarn genel grnm. Denizli Volkanitleri koyu gri, gri, yeilimsi, krmzms kahverengi renklerde lav, tfit (ekil 2.17) ve aglomeralardan (ekil 2.18) olumaktadr. Denizli Volkanitleri alttaki kaya birimleri zerinde lav akntlar eklinde tepelerde yer alr. Makroskopik olarak lavlarda piroksen, altere olmu biyotit fenokristalleri ayrt edilebilir. Lavlarda yaplan gzlemler sonucunda trakiandezit, ve bazaltik trakiandezit trde lavlar olduklar tespit edilmitir. Lavlar ounlukla sk dokulu olup yer yer ok boluklu lavlarda mevcuttur.

37

ekil 2.17: Yukarkaraay kynn gney kesimindeki lav (a) ve kuzey kesimlerindeki tfit (b) yzeylemelerinin arazide grnm.

ekil 2.18: Yukarkaraay ky kuzeyindeki aglomera ve onlar zerinde yer alan lavlarn yakndan grnm Lavlarda souma ve akma yaplar gzlenmektedir (ekil 2.19). Arazide lavlar ounlukla koyu renkli olup, yan kaya dokanaklarnda krmz renkte pime yaps gsterir (ekil 2.20).

38

a

b

ekil 2.19: Denizli Volkanitlerinde gzlenen souma (a) (Y.karaay gneyi) ve akma yaps (b) (Yeilyuva-atrk tepe dousundaki dere ierisi)

ekil 2.20: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiindeki volkanitlerin sokulum yapt Kzlburun biriminde oluturduklar pime nedeniyle oluan deiim. Volkanitler iersinde yeil, gri boluklu 1-12 cm boyutunda anklav paralar gzlenmitir (ekil 2.21). Anklavlar ounlukla elips eklindedir (ekil 2.22a). Anklavlar zerindeki gzlemler sonucunda bunlarn yar derinlik kayac (mikro gabro/fiod monzodiyorit) olabilecekleri sonucuna varlmtr. Ayrca Yukarkaraay blgesinde olaslkla st ktasal kabuktan koparlarak bnyesine dahil edilmi ve asimile edilmemi kuvarsit anklavlar da belirlenmitir (ekil 2.22 b).

39

a

b

ekil 2.21: Lavlar iersindeki diyopsitit anklav (a) ve ak yeil renkli anklav (b)

a

b

ekil 2.22: Lavlar iersindeki elipsoidal ekilli anklavlar (a) ve kuvarsit anklav (b). Neojen yal kellerde volkanit akllarna rastlanmtr (ekil 2.23; 2.24; 2.25). Sazak Formasyonu iindeki dolomitik killer iinde tfitli seviyelere rastlanmtr. Yaklak kalnl 100mdir. Yukarkaraay su deposu mevkiinde Sazak formasyonunu dey ynde kesen tfitli seviyeler belirlenmitir (ekil 2.26).

40

Volkanit akl

Metadolerit akl

ekil 2.23: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiinde bulunan Kzlburun Formasyonundaki metadolerit akllar iersindeki volkanit akl.

ekil 2.24: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiindeki Kzlburun Formasyonu iindeki farkl boyutta bazaltik lav paralarnn grnm.

41

ekil 2.25: Yeilyuva kuzeyindeki Bilmecegr mevkiinde yer alan Kzlburun formasyonu iindeki farkl boyutta lav akntlar ve akllarnn grnm. Denizli volkanitleri kendisinden yal tm birimleri keserek, fay krklar boyunca yzeye kmlardr. Denizli volkanitleri ile Kzlburun ve Sazak Formasyonu e yal olarak olumulardr. zerinde ise asal uyumsuz olarak Kuvaterner yal keller gelmektedir. Denizli Volkanitlerinin ya Ercan ve di., (1983) tarafndan kesen kesilen kuralna gre st Pliyosen olarak ve Paton (1992) tarafndan ise yaplan radyometrik ya tayinine gre 6,160,25, 4,882,19, 6,280,48, 6,001,54 my (st Miyosen-Alt Pliyosen) yal olduklarn sylemilerdir. Radyometrik ya sonularna ve arazi verilerine gre Denizli Volkanitlerin ya st Miyosen-Alt Pliyosen olmaldr. Sarkaya (1986) tarafndan Denizli volkanitleri Taltepe mevkiindeki yaylmlar nedeniyle Taltepe bazaltlar olarak da adlandrlmtr.

42

ekil 2.26: Yukarkaraay su deposu mevkiindeki Sazak formasyonunu kesen tfit dayk

2.4. Kuvaterner Yal keller2.4.1. Giri Kuvaterner yal keller kendinden nceki tm birimler zerine uyumsuz olarak gelir. Alvyon, Alvyon yelpazesi ve yama molozu kellerinden olumaktadr.

43

2.4.2. Alvyon (Qal) Alvyonlar tutturulmam akl, kt boylanm kum, silt ve kil boyutunda malzemelerden olumaktadr. Blok ve akl boyutundaki elemanlar radyolarit, rt, diyabaz, serpantinlemi harzburjit ve kiretadr. alma alannda Aydnlar ky kuzeyinde (ekil 2.2), Yukarkaraay kyndeki mezaralt dere yatanda (ekil 2.3), Aakaraay kasabas st dere yatanda (ekil 2.4) ve Yeilyuva kasabas Elmada dere yatanda, Yacharman srt kuzeyinde (ekil 2.5) gzlenmektedirler. 2.4.3. Alvyon Yelpazesi (Qaly) Alvyon yelpazesi kelleri kt, ok kt boylanmal akl, kum ve amurlardan oluur. alma alannda Aydnlar ky batsnda kaleboaz dere (ekil 2.2) ve Yukarkaraay kyndeki gllukur, stova, civcik mevkilerinde (ekil 2.3) gzlenmektedirler. Kalebogaz deresinden balayp Mentee ky evresine kadar uzanan Alvyon yelpazesinin boyu 3 kmdir. Yama eimi 7odir (Semiz 2000). Alvyon yelpazesi kelleri iersinde radyolarit, serpantinit, diyabaz, rt akllar bulunmaktadr. 2.4.4.Yama molozu (Qym) Yama molozu tutturulmam iri, keli akl ve bloklardan olumaktadr. erisinde volkanik, serpantinit, diyabaz akllar bulunmaktadr. alma alannda Yukarkaraay kyndeki Huykran tepe gneyinde, Bbe tepe gneyinde ve gllukur mevkiinde (ekil 2.3) gzlenmektedirler.

44

2.5. Tartma ve SonularBu alma sonucunda elde edilen jeolojik bulgu ve sonular aada sralanmtr; alma alannda en altta otokton konumlu olan Alboaz ve Kzlyer Formasyonu bulunmaktadr. Alttaki bu birimler zerine yatay ve yataya yakn tektonik dokanakl olarak kelez Kireta, Karatepe Formasyonu ve Honaz Ofiyoliti gelmektedir. Honaz ofiyoliti zerine otokton konumlu ve uyumsuz olarak Karadere ve Bayralan Formasyonu gelmektedir. Bu birimler zerine asal uyumsuz ve birbirleriyle geili ve e yal olarak oluan Kzlburun, Sazak ve Denizli Volkanitleri gelmektedir. alma alannda Kuvaterner yal keller, alvyon, alvyon yelpazesi ve yama molozu ile temsil edilmitir. Ofiyolitik melanj karakterinde olan Karatepe formasyonu serpantinit matrikslidir. Melanjn blgeye yerleimi st Eosen-Oligosen aras bir dnemde olduu dnlmektedir. alma alanndaki Honaz Ofiyoliti, tektonitler ve bunlar kesen damar kayalar olmak zere iki ana bileenden oluan ve eksik dizi karakterli bir ofiyolitik topluluu karakterize eder. Tektonitler, balca harzburjitler ve bunlarn iindeki dnitler ve dnitik klfl podiform kromit ktlelerinden olumutur. Tektonitler, gabro ve meta dolerit dayklar ile kesilmitir. Honaz ofiyolitinin oluum yann st Jura-Alt Kretase olabilecei, blgeye yerleim ya ise st Eosen Oligosen aras bir dnemdedir (zpnar, 1995). Denizli volkanitlerinin Kzlburun Formasyonu iersinde kilta ve kumtalar katmanlar iersinde blok ve akllarna rastlanmas volkanik aktivitenin Kzlburun formasyonun kelim esnasnda devam ettiini gstermektedir. Sazak formasyonun st kesimlerinde yer alan krmz ve beyaz renkli magnezyumlu killerin blgedeki bazaltik volkanizma ile ilikili olduu tespit edilmi ve volkanik aktivitenin Sazak formasyonu kelimi esnasnda da devam ettiini gstermektedir.

45

Denizli volkanitlerinin lav, tfit ve aglomeralardan olutuklar belirlenmi olup, lavlarn zellikle Aydnlar ve Yukarkaraay blgelerinde yeil, gri boluklu ve elips ekilli anklav yannda ktasal kabuktan da koparlarak getirilen anklav ierdikleri belirlenmitir. Denizli volkanitlerinin Orta (?)-Ge Miyosen de oluan normal fay sistemleri ile beraber yzeye ktklar, Kzlburun ve Sazak formasyonlarnn kelimi esnasnda da volkanik aktivitenin devam ettii sonucuna varlmtr. Denizli Volkanitlerinde Paton (1992) tarafndan yaplan radyometrik ya tayinlerine gre 4,882,19, 6,001,54, 6,160,25, 6,280,48 my (st Miyosen-Alt Pliyosen) yal olduklarn sylenmitir. Bu yalarn Kzlburun ve Sazak Formasyonlar ile uyumlu olmas ve arazi verileri bu ya verilerini kantlar niteliktedir.

46

NC BLM

MNERALOJ-PETROGRAF

3.1. GiriBu almada alma alannda geni yaylma sahip Honaz ofiyoliti ve almann asl amacn oluturan Denizli volkanitlerine ait lavlarn ve lavlar iinde yaygn olarak yer alan anklavlarn taze yzeylerinden alnan rneklerden yaplan ince kesitler zerinde petrografik incelemeler yaplmtr. Mikroskobik incelemeler sonucunda kesin tayini yaplamayan baz mineraller X-nlar difraksiyonu yntemi ile incelenmitir. Ayrca Magnezyumlu kiltalar XRD ve DTA yntemleri ile incelenerek mineralojik bileimleri saptanmtr.

3.2. Honaz Ofiyoliti3.2.1. Giri Honaz ofiyoliti ounlukla serpantinlemi harzburjit ve az olarak da dnitten meydana gelmektedir. Dnitler kromit ktlelerinin etrafnda yer alrlar. Peridotitler ok sayda irili ufakl mikrogabro ve metadolerit dayklar ile kesilmektedirler. Peridotitlerin serpantinleme derecesi olduka fazladr. Harzburjitler iinde dnitik klfl podiform kromit ktleleri bulunmaktadr. 3.2.2. Harzburjit Harzburjitler arazide, yzeyinin altere olmas nedeniyle krmzms kahverengi renklerde gzlenirler. alma alannda yksek tepeler meydana getirmektedirler. Genellikle masif ktleler halinde bulunurlar. Yer yer ok krkl yap gsteren kesimler de gzlenmitir. Harzburjitlerden alnan taze el rnekleri yeil renkte, serpantinleme olan kesimleri ise koyu yeil ve siyahms renklerdedirler. Harzburjitler iinde zekilli piroksen kristalleri net olarak gzlenmektedir. Mikroskobik incelemeleri sonucunda

47

taneli bir dokuda olduklar ve ortopiroksen (enstatit), olivin, serpantin, manyetit ve kromit mineralleri saptanmtr (ekil 3.1). Olivin, genellikle renksiz, z ekilsiz ve kk taneler eklindedirler. Dzensiz atlaklar boyunca serpantinletikleri grlmektedir. Baz rneklerde tanelerin etraf serpantin eridiyle evrili olarak belirlenmilerdir.

kr

Ol

0

0 ,25(mm)

ekil 3.1: Serpantinlemi harzburjit rneinin mikroskopta grnm. (Ol: Serpantinlemi olivin, kr: kromit, ift Nikol) Enstatit-bronzit, ounlukla renksiz, yar zekilli ve zekilli fenokristaller halinde grlrler. Paralel snme gsterirler. Tek yndeki dilinimleri ok belirgindir. Dilinim dzlemleri boyunca ince olarak klinopiroksen eksolsyon lamelleri bulunur. Piroksenlerin konoskopik incelemeleri sonucunda optik as 2V=65-80o olarak bulunmu ve optik iaretinin pozitif ve negatif olarak belirlendiinden enstatit, bazen de bronzit olabilecekleri tespit edilmitir. Serpantin mineralleri, tm kesitlerde olivin kristallerin alterasyonu sonucunda olumulardr. Serpantinleme olivin kristallerinde kenardan merkeze doru ve kristalin krklarnda gelimitir. Baz kesitlerde tipik elek dokusu ok gzel izlenmitir (Kesit no: A40). Piroksenlerde ise serpantinleme dilinim dzlemleri boyunca gereklemitir.

48

Manyetit, ounlukla tane etrafnda, olivinlerin krk sistemlerinde ve piroksenlerin dilinimleri boyunca gelitikleri saptanmtr. Kromitler krmzms, krmzms kahverengi, siyahims renktedir. rili ufakl z ekilsiz taneler seklinde ok az gzlenmitir. 3.2.3. Dnit Dnitler arazide, az eimli bir morfoloji olutururlar ve genellikle kromit yataklarnn yaknlarnda bulunurlar. Alterasyonu harzburjitlere gre ok daha fazla miktarda olmutur. Alterasyon yzeyleri yeilimsi kahverengi renklidir. Taze yzeylerinden alnan el rneklerinde ise ak yeil ve yeilimsi renklerde olup taneli doku gsterirler. ersindeki kromit tanelerini plak gzle grmek mmkn olup, taneler sk sanml haldedirler. Mikroskobik incelemeleri sonucunda olivin, piroksen, kromit, serpantin mineralleri, manyetit, kalsit ve demir oksit minerallerinden olutuklar belirlenmitir. Olivin, ounlukla renksiz, kk kristaller halinde ve bol miktarda bulunurlar. Krlma indisi yksektir. Dilinim gstermezler. Olivinlerde serpantinleme tespit edilmitir. ift nikolde 2. ve 3. mertebenin renklerinde polerize olurlar. Enstatit-bronzit, genellikle yar zekilli fenokristaller halinde grlrler. Tek nikolde renksiz olup, paralel snme gsterirler. Tek yndeki dilinimleri ok belirgindir. Kinkband yaplar grlmtr (Kesit no:A43). Piroksenlerin konoskopik incelemeleri sonucunda optik as 2V=75-85o olarak bulunmu ve optik iaretinin pozitif ve negatif olarak tespit edildiinden enstatit, bazen de bronzit olabilecekleri tespit edilmitir. Kromit, ou kez zekilsiz, az olarak da zekilli olarak bulunur. Krmzms kahverengi renkli ve kk taneler halindedir. Manyetit, kk taneler halinde ve bazen de olivin tanelerinin atlaklar boyunca ve tane snrnda ince damarlar eklinde gzlenmektedir.

49

Kalsit, birka kesitte ince damar dolgusu eklinde gzlenmitir. 3.2.4. Bazik Kayalar (Mikrogabro / Metadolerit) alma alannda bir yerde mikro gabro, dier yerlerde ise meta dolerit dayklar eklinde peridotitleri kesen kk sokulumlar eklinde gzlenmitir. Meta dolerit dayklar ak-koyu yeil ve koyu gri renklerde grlrler. Dayklar arazide sert kntlar oluturmakta olup dokanaklarnda yer yer ezik zonlar izlenebilmektedir. Tektonizmann etkisiyle paralanmlar ve ounlukla ayrm olduklarndan krlmalar kolaydr. El rneklerindeki mikro atlaklarn beyaz renkli minerallerle doldurulduu tespit edilmitir. Mikroskobik incelemeleri sonucunda subofitik ve entersertal dokuda olduklar tespit edilmitir. Mineralojik bileimlerinin plajiyoklas (labrador), piroksen (ojit), klorit, prehnit, epidot, sfen, kalsit ve ilmenitten olumaktadr. Plajiyoklas (labrador) hakim mineraldir. Plajiyoklaslar zekilli ve yar zekilli olup albit ikizlenmesine sahiptir. Plajiyoklaslar kk kristaller halinde de gzlenmektedirler. Albit ikizi zerinde yaplan snme as tayinine gre plajiyoklaslarn labrador olduklar anlalmtr. Ojit, plajiyoklaslardan sonra en fazla bulunan mineraldir. Genellikle uuk sar renkte olup zekilli ve yarzekilli kristaller halinde gzlenir. ki ynl iyi dilinime sahiptir. Deiime uramam kesitlerde zonlanma ve ikizlenmeye rastlanlmtr. Ojitlerin uralitletii ve ounlukla sferulitik klorite dntkleri belirlenmitir (ekil 3.2). Klorit, ift nikolde mor, koyu mavi bazen kahverengi renklerde anormal polarizasyon renklerinde gzlenirler. atlak ve taneler arasndaki boluklarda zekilsiz olarak gzlenmitir. Kloritler pennin olarak bulunurlar. Prehnit, ift nikolde ikinci srann polarizasyon renklerine sahiptir. Genellikle atlak ve boluklarda nsal kristaller halinde grlrler (ekil 3.3). Sfen, zekilsiz, yar zekilli kk taneler halindedir. Kalsit, damar ve atlaklarda ikincil olarak olum