TW DHWNAT FINANCIARE TW PROJEKTIT

Menaxhimi i ProjektevePse duhet t msohet lnda MENAXHIMI I PROJEKTIT ?

Si arsye e par pr studimin e lndsMenaxhimi i projektit, sht se menaxhimi i sukseshm i projektit ndihmon suksesin dhe minimizon rrezikun nga dshtimi eventual i tij, nuk garanton sukses t plate, por mund t zvogloj rrezikun nga dshtimi i projektit dhe humbja e resurseve t investuara n projektin konkret.

Si arsye e dyt pr studimin e lndsMenaxhimi i projektit, sht q tju ndihmoj t bheni hulumtues dhe analitik t mpreft n studimin e faktorve t brndshm dhe t jashtm q mund t ndikojn n zhvillimin e ardhshm t projektit, e fatit t milionave t investuar n projektet konkrete.Si arsye e tret pr studimin eMenaxhimi i projektit sht q tju japi nj msim m t plot, t fuqis dhe kufizimeve t projektit, pr prdorimin e drejt dhe racional t resurseve n projektet alternative. Kur t vendosni t mbshtetni njerin apo grupin e projekteve ju ve e keni prgjigjen se me far efektesh dhe kostosh do t realizohet projekti n t tri nivelet(makro, mezo dhe mikro), duke vn n pah njkohsisht rndsin q ka ruajtja e baraspeshs dhe efektet e projektit n ruajtjen e ambientit.

ka sht projekti ?

Projektetet jan mnyr e veant e zhvillimit(Gittinger,1982) dhe form e rndsishme pr realizimin e qllimeve t definuara n planet zhvillimore t vendit, lokalitetit, kompanis apo ferms konkrete.

Projektet sigurojn shfrytzimin racional t fondeve dhe resurseve t rralla, i kontribuojn rritjes s t ardhurave, qndrueshmeris ekonomike, si dhe cilsis m t mir t jetess prgjithsisht. Plotsimi i ktyre objektivave kryesor vart se n far shkalle prmbushn parametrat e planifikuar t projektit.

Nj projekt sht nj detyr unikate, e prkohshme, komplekse dhe me qllim t caktuar, me prshkrim t sakta t detyrave dhe resurse t definuara.

Projektet jan detyra n ndrmarrje, t cilat jan t karakterizuara nga kto veti apo cilsi:

Jan t kufizuara n koh

Kan nj synim t caktuar

Jan t veanta dhe nuk jan detyra rutinore

I kan resurset e definuara qart dhe t kufizuara

Jan komplekse dhe t rrezikshme

Pr ndrmarrjen kan nj rndsi t veant

Aty jan t angazhuar shum bashkpuntorve dhe partner

Sqarimi i definicioneve dhe i terminologjive lidhur me projektin

Me qllim t shkurtimit t kohs dhe t komunikimit midis partnerve dhe pr nevoja praktike t projektit sht e rndsishme arritja e nj pajtueshmerie pr terminologjin e cila do t prdort. Me kt zvoglohet konfuziteti, shkurtohet koha e komunikimit me grupet kryesore t interesit, partneret dhe financieret, dhe ndihmon realizimin e projekt ides s ndrmarrsit, ndonse prmbajtja e pRojektit do her sht m m rndsi nga emertimi.Terminologjia jo e standardizuar zakonisht sjell konfuzion n realizimin e projektit. Q t zvoglohet ky konfuzitet n komunikimin midis partnerve t projektit, duhet paraprakisht t sqarohe ngjajshmerit dhe dallimet midis termave/nocioneve t prdorura n komunimkim.

Kshtu, kur flasim pr Projektet duhet kuptuar se ato ndihmojn realizimin e synimeve t definuara me program, jan pjes e programmit dhe secili prej tyre sht i pavarur, dhe s bashku synojn realizimin e detyrave t prbashkta, t shtruara n nj program m t gjer zhvillimor. Shpesh projektet prbjn nj pjes t caktuar dhe t konsiderueshme t nj programi zhvillimor. Programet e zhvillimi prbhen nga m shum projekte konkrete apo sektoriale Kshtu, nj program zhvillimi shumvjear i bujqsis mund t prbhet nga nj numr i projekteve bujqsore q pasojn njri pas tjetrit, ndrkaq, projekti sht aktivitet, i prbr nga operacione m t vogla, si nj pjes e veant e nj plani kombtar apo programi t zhvillimit bujqsor. Qllimet e programit gjejn vend mbi qllimin e prgjithshm t projektit. Qllimet e programit lidhin qllimet e projektit me ato t projekteve t tjera n shkall m t gjer duke arritur deri n nivelet kombtare.Praktika ka treguar se ndonjher sht vshtir t dallohet projekti nga programi zhvillimor. Kjo ndodh pr shkak se edhe njeri edhe tjetri dokument kerkon grumbullim t nj fondi t konsiderueshm t dhnaveinformatave dhe kan metodologji t ngjajshme pune. N t dy dokumentet prvijohet aspekti kahor, hapsiror, i resurseve njerzore, financiare dhe i komponenteve t tjera. Mirpo, n punn praktike nuk mohet forma por prmbajtja. Pr ket arsye, me rndsi sht t prkatitet dhe t hartohet nj dokument i cili bazohet n akcionet praktike, pavarsisht se a do t emertojm, projekt apo progrm zhvillimi.

Lidhur me sa u tha m lart, kur flasim pr terminogjin e projektit duhet patur parasysh n ngjajshmerit dhe dallimet midis termave si jan:Zhvillimi: prfshin zhvillimin e resurseve njerzore(humane), prkrahje rritjes s zhvillimit ekonomik, baraspeshn midis zhvillimit t ambientit dhe t parametrave social nacional/rajonal. etj.

Programi Zhvillimor: paraqet trsin(grupin) e projekteve t ndryshme, nj cikel t aktiviteteve dhe operacionave, pr t arritur deri t vendimet racionale shoqrore, q sjellin ndryshime pozitive n sektor t ndryshm dhe synojn arritje t objektivave global t vendit.

Institucioni i Projektit: sht njsi e organizuar dhe legale, prgjegjse pr organizim dhe ekzekutim t aspekteve t ndryshme teknike, menaxheriale, financiare dhe t resurseve humane t projektit.

Qasje e Planifikuar e projektit: nnkupton planifikimin e projektit prmes metodave t njohura kudo n teorin dhe praktikn e planifikimit t projekteve.

Monitorimi dhe vlersimi i projektit: sht nj procesi i krahasimeve prmanente t efekteve t planifikuara dhe t realizuara. Monitorimi dhe vlersimi jan pjes integrale e menaxhmentit n rolin e funksionit t kontrollit.

Rolet n projekt

Projektet prfshijn shum bashkpuntor dhe partner nga ndrmarrja dhe jasht saj, ka shtrirjen gjeografike dhe prfituesit e vet. Rolet n projekt jan t ndryshme, t qarta dhe ngusht t ndrlidhura.

Mandatari i projektit(porosidhnsi/investitori): sht prgjegjs pr nj definim t qart t qllimeve t projektit, pr nisjen e organizimit t projektit dhe pr angazhimin e grupit t projektit(Project team).

Menaxhmenti i projektit(grupi vndoss dhe udhheqs): i arsyeton dhe i merr t gjitha vendimet e nevojshme. Ai do t lidhet pr projektin me an t raporteve dhe prezentimeve t rregullta.

Grupi punues i projektit: si grup kryesor e mbshtet menaxherin e projektit gjat realizimit t projektit.

Menaxheri i projektit: kujdeset pr planifikimin dhe zbatimin(realizimin) e projektit sipas qllimit.

Bashkpuntort e jashtm t projektit: jan kshilltar n projekt/ekspert tjer profesional t cilet involovohen n projekt sipas nevojs dhe mundsive buxhetore q ka ndrmarrsi.

T angazhuarit tjer n projekt: ushtrojn detyra konkrete dhe duhet q t informohen rregullisht dhe t motivohen pr mbshtetjen e projektit.

Ambienti(mjedisi) i projektit: prbhet nga furnitoret dhe shrbyesit, ndrmarrjet planifikuese, arkitektet, entet e ndryshme, institucionet financiare, bankat dhe qndrat financiare, partneret kooperues, partneret ndrmjetsues, juristet, prkthyesit, kshilltart, qndrat e shrbimeve dhe infrastruktura tjeter e nevojshme. Ambienti i projektit duhet t zgjidhet i atill q nuk do t pengoj zhvillimin dhe suksesin e projektit(ambient miqsor).

ka sht periudha e aktivizimit/investimeve t projektit ?Prfshin kohn brnda s cils realizohen investimet, angazhohen mjetet vetjake apo kreditore, me qllim t realizimit t profitit t synuar n procesin prodhimit/shrbimit.ka sht periudha provuese e projektit?

Prfshin kohn brnda s cils testohen teknika dhe teknologjia dhe aspektet organizative t procesit t prodhimit/shrbimit/tregtimit, dhe zakonisht e hasim t projektet dhe proceset m t ndrlikuara t prodhimit/shrbimit/tregtimitka sht periudha e eksploatimit t projektit?Prfshin kohn gjat s cils realizohet procesi i afarizmit t rregullt/shrbimit/tregtimit, n kuadr t kapaciteteve t planifikuara t projektit.PRMBAJTJA FORMALE E PROJEKTIT

Kopertinat: Prmes kopertinave t projektit lexuesi krijon impresionIn e par pr projektin. Kjo prmban t dhna t rndsishme lidhur me emrin e ides s projektit, pr veprimtarin, adresn, telefonin, pr themeluesit/pronart, pr autort, redaktort dhe recensentt(apo konsulentet) e projektit.Prmbajtja e projektit: Nse projektit nuk i paraprihet me nj hyrje, ather atij duhet paraprir prmbajtja dhe udhzimet lidhur me pjest prbrse t tij.

Prej ksaj pjese lexuesi dhe t gjith t interesuarit tjer kuptojn krejt ka prmban projekti(pjest, kaptinat etj) dhe t dhnat pr at se ku fillojn dhe prfundojn pjes t caktuara t projektit.

Prmbledhja operative e projektit: Kjo pjes e projektit shkruhet pasi t jet elaboruar projektit trsisht. Disa autor prmbledhjen e vendosin n fund e disa n fillim t projektit. Prmbledhja operative shkruhet pr t ju krijuar mundsin t gjith lexuesve q shpejt(pr 5 minuta dhe n nj vend) t kuptojn prmbajtjen/prformancn e projektit. N struktur prmbledhja operative sht projekti n miniatur, me informacione prmbledhse pr t gjitha pjest e projektit.

Prshkrimi i ides s projektit: Prshkrimi i ides s projektit sht kaptina e par e projektit, ku prfshihn informacionet kryesore pr autort dhe evoluimin e ides s projektit, n t ciln bazohet projekti i ardhshm.T dhna nga tregu: T dhnat pr tregun jan kaptin kryesore e projektit. Ktu duhet prmbledhur informatat pr prparsit dhe prshtatshmrin e produkteve dhe shrbimeve t projektit-konsumatort potencial, pr konkurrencn, pr mundsit reale t ekspansionit t projektit/produkteve dhe shrbimeve.. Ktu duhet prmbledhur informacione lidhur me tregun e furnizimit t faktorve t projektit(pajisjet, lndn e par, repromaterialet, energjin, mallin tregtar, si dhe nevojat pr kapital dhe fuqi puntore.

Prshkrimi teknike-teknologjike t projektit: Kjo kaptin domosdoshmerisht duhet t prmbaj informata lidhur me mikro dhe makrolokacionin, zgjidhjet tekniko teknologjike, kapacitet dhe fuqia puntore, nevojat pr tok dhe hapsir, pr pajisje, inputet materiale(lnd t par, material, energji etj).Menaxhmenti i projektit: Edhe pse n praktik rrall her e gjem kt kaptin si t veant n projekt, vlersojm se ai e ka vendin n strukturn e projektit, ku mund t gjejm informatat pr formn juridike-organizative t projektit, formn e organizimit, t planifikimit t udhheqjes me resurse humane/staf t projektit.

Marketingu i projektit: Prv t dhnave pr tregun(si kaptin e veant projektit), t gjitha aspektet e marketingut n projekt duhet pasqyruar n projekt, lidhur me kushtet e zhvillimit t produktit/shrbimit, politikn e mimeve, politikn e promocionit, distribuimin fizik t projektit etj.

T dhnat financiare t projektit: Kjo kaptin e projektit do t duhej t prfshij nj numr t pasqyrave tabelare, me sqarimet e nevojshme dhe parasgjithash t dhnat pr investimet dhe burimet e financimit, prshkrimin dhe strukturn e mjeteve kryesore dhe qarkulluese, projeksionin e burimeve t kapitalit, planin terminal t projektit, projeksionin e pagesave t kredive, projeksionin e amortizimit dhe mbetjen e vlers s projektit, t hyrave dhe shpnzimeve, projektimin e rrjedhes ekonomike dhe financiare t projektit etj.Vlersimi i efektivitetit t projektit: do projekt duhet t prmbaj si kaptin t veant vlersimin e efektivitetit t projektit. Ktu duhet prfshir treguesit relevant t vlersimit t projektit spas metodave statike dhe dinamike.

T dhnat shtes t projektit: Projektit i bashkangjitn anekset dhe dokumentacionet t cilat kan t bjn me pjes t veanta t projektit apo q e plotsojn projektin, si jan: fotografit e ndryshme, skicat, skemat, grafikonet, marrveshjet dhe shkresat e ndryshme furnitorve, blersve, menaxhmentit, institucioneve shtetrore, prospekte dha katalogje, ekspertiza profesionale, mendime dhe recenzione.

Shkres pranuesit t projektit: Pr nevojat e partnerve dhe prdoruesve tjer, pjes e projektit jan shkresat q u drejtiohn atyre. Shkresat nga prmbajtja duhet t ofrojn informata t nevojshme, prej nga fitohet prshtypja sa m e plot pr projektin. Nuk ka ndonj rregull t prgjithshme pr strukturn e shkress, por preferohet q shkresa t jet e shkruar me nj ton, stil, gjuh dhe prmbajtje t kuptueshme pr t gjith.Karakteristikat kryesore t projektit

Projektetet si trsi e aktiviteteve kan nj rndsi t veant pr ndrmarrjen, jan komplekse dhe specifike, prdorin resurse pr t realizuar objektivat e caktuara dhe kan nj pik fillimi dhe mbarimi t aktiviteteve.

Projektet nuk jan aktivitete rutinore, por aktivitete t veanta dhe inventive, t prciellura me fluks t hyrje daljeve financiare. Ato prbhen nga operacione dhe aktivitete m t vogla, dhe si t tilla prbjn mozaikun e nj programi zhvillimor nacional/rajonal apo t ndrmarrjes.

Projekti i ka qart t definuara dhe t kufizuara resurset, n form t investimeve dhe shpenzimeve, sikurse edhe prfitimet, t prcaktuara n sasi dhe vlera monetare.

Projektet paraqesin nj mundsi zhvillimi, por n t njjtn koh projektet e paprgatitura mir shkaktojn shpenzime t panevojshme dhe rrezikojn shkaprderdhjen e resurseve t prdorura t ndrmarrjes dhe t atyre kombtare. Kshtu, projektet jan komplekse dhe prodhojn rreziqe, prfshijn shum bashkpuntor dhe partner nga ndrmarrja dhe jasht saj, ka shtrirjen gjeografike dhe prfituesit e vet.

ka nnkupton menaxhimi i projekteve?Format e ndryshme t organizimit dhe t menaxhimit t projekteve lehtsojn realizimin e suksesshm dhe efikas t porosive dhe detyrave t rndsishme zhvillimore brnda ndrmarrjes.

Menaxhimi i projekteve nnkupton planifikimin, prcielljen/mbikqyrjen dhe drejtimin e nj plani kompleks dhe gjithashtu institucioni i cili i zbaton kt detyra.

Prmes formave t ndryshme t organizimit dhe menaxhimit t projekteve mund t arrihet q n mnyr efikase t realizohen detyra t rndsishme zhvillimore brnda ndrmarrjes dhe m gjer.

Menaxhimi i projekteve sht nj mnyr e puns me plan, e orientuar kah qllimi t cilin e ka prcaktuar porosidhnsi. Prmes sigurimit t nj pune ekipore dhe mir t koordinuar menaxhmenti i projektit premton prmbushje n afat t detyrave t projektit dhe zgjidhjen e problemeve t caktuara..

Menaxhimi i sukseshm siguron se resurset do t prdorn n mnyr racionale, se do t ket transparenc dhe qartsi n definimin e detyrave t projektit, prmes prshkrimit dhe kompletimit t dokumentacionit t projektit.

Pra, menaxhimi i projekteve nnkupton koordinimin dhe drejtimin e planifikuar t elementeve dhe aktiviteteve t shumta t projektit, t cilat ndikojn njri-tjetrin, duke mos i ln ato rastsis apo gjenialitetit t hartuesve t projektit, por duke i drejtuar ato n mnyr t planifikuar, drejt nj rezultati t dshiruar.

Mbikqyrja do t thot: besimi sht i mir, kontrolli m i mir.

Menaxhimi me sukse i projektit n t gjith ciklin e zhvillimit t tij, fazat dhe nivelet e zhvillimit, i shton gjasat pr realizimin optimal t synimeve t siprcekura apo t pjess m t madhe t tyre n ndrmarrje/ferm, agjension etj.

Tri eshtjet themelore q synohn t arrihen me projektin

N mnyr t prmbledhur n procesin e menaxhimit t projekteve n plan t par dalin tri eshtje kryesore:

(a)Si mund t arrihen qllimet e definuara t rendimenteve apo t kualitetit?

(b)Si mund ti prmbahemi qllimeve t kufizuara n koh?

(c)Si shndrrohet nj projekt n nj sukses ekonomik?

Realizimi i optimal i ktyre synimeve vart nga identifikimi dhe sigurimi i resurseve t nevojshme t projektit, udhheqje e drejt me resurse, atmosfer dhe motivim pr pun,

Detyrat kresore t projektit jan:

a)T sigurojn se resurset e rralla jan prdorura n mnyr efikase

(b)Ti kontribuoj rritjes stabile t ardhurave t projektit, cilsis s jetess dhe prfituesve tjer t projektit

(c)T ndihmoj suksesin e ndrmarrjes dhe t minimizoj rrezikun nga dshtimi i investimeve

ka nnkupton menaxhmenti i sukseshm i projektit?Me an t metodave t menaxhimit t projekteve duhet t arrihen kto dobi/benefite:

Nj mnyr e puns e orientuar kah qllimi, e prcaktuar nga porosidhnsi

Prmes kualitetit t lart t zgjidhjes s problemeve dhe prmbushjes s detyrave t bjm zgjidhjen e t gjitha detyrave apo porosive

Sigurimi i puns ekipore

Realizimi i shpejt dhe n afat i detyrave

Prcaktimi optimal i shpenzimeve prmes menaxhimit t drejt t resurseve t projektit

Transparenca dhe kuptueshmeria e detyrave prmes prshkrimit dhe kompletimit dokumentacionit t projektit Shfrytzimi i drejt i potencialeve dhe i mundsive t projektit

Faktort m t rndsishm q ndikojn n suksesin e projektit:

a)faktor t fort

b)faktor t but

-Organizimi i ndrtimit -Komunikimi n projekt midis partnerve t projektit

-Organizimi i procesit

-Stili i puns dhe i udhheqjes

-Resurset e projektit(personeli, financat) -Atmosfera e puns, motivimi

-Kualifikimi profesional i bashkpunetorv -Ndryshimet shkaktojn rezistenca emocionale kundr

n projekt, mnyra e menaxhimit me resurse projektit, konfliktet personale, luftrat pr pushtet

Kufizimet e projektit

Kufizimet m t shpeshta pr realizimin e projektit n parametrat e planifikuar(buxhetor, kohor, tekniko-teknologjik, t prsonelit, ligjor, etj) ndrlidhen me nivelin e hulumtimeve dhe t studimit dhe parasgjithash nga:

1.Kualiteti i t dhnave

2.Versimi i rreziqeve dhe t papriturave

3.Prfshirja e trsishme e efekteve t projektit(t jashtme dhe dytsore)

4.Vshtersit pr parashikimet lidhur me periudhn e thimit t investimeve

5.Vshtirsit pr planifikimin e iniciativave t reja zhvillimore

Gabimet m t shpeshta n menaxhimin e projekteve jan:

Udhheqsi joadekuate e projektit

Porosit joprecize t projekteve

Konfliktet e pavrejtura t interesave dhe synimeve

Planifikimi jo i mjaftueshm i projekteve

Organizimi jo i qart i projekteve dhe konfliktet e kompetencave

Mosprfshirja e faktorve t but

(vetm n 30% t projekteve n ndrmarrje respektohet afati dhe buxheti)

sht e domosdoshme t krojohet nj ndrgjegje ndaj problemeve nga se baza e do ndryshimi sht t kuptosh vetveten.

Vlersimi dhe menaxhimi i rreziqve t projektitSecilit aktivitet i projektit i kercnohen rreziqe t shumta t brndshme dhe t jashtme, t cilat mund t ndikojn dukshm n efektivitetin prfundimtar t tij. Pr kt sht e rndsishme t vlersohen rreziqet potenciale dhe t parashihet strategjia e ballafaqiimit me to, prkatsisht strategjia e ballafaqimit nse paraqiten. Rreziqet m s shpeshti pr projektin jan pasoj e ktyre situatave:

(a) Ndryshimit t papritur t rregullativs ligjore

(b) Rnies s papritur t standardit jetsor t popullsis

(c) Kushteve t pavolitshme t kreditimit afatshkurtr

() T rregullimeve t papritura n tregun e vendit dhe tregun botror

(d) Zvoglimit t mimeve t produkteve dhe sherbimeve konkurrente

(dhe) Tejkalimi i shpenzimeve t parapara

(e) Mosrealizmi i vllimit t parapar t shitjes

() Vones n liferimin blersve

(f) Vones n liferimin furnizuesve

(g) Pengesat e paparapara n kanalet e shitjes dhe t furnizimit

(gj)Voness n pagesn e krkesave

(h) Vonesa n pagesn e obligimeve

(i) Ikja e menaxherve ky, t ekspertve dhe puntorve e t ngjajshme.

N projektin konkret t komanis/ferms duhet t theksohen t gjith parametrat kritik t theksuar. Nuk duhet nnmuar asnjerin prej ktyre parametrave t rrezikut. sht e rndsishme dhe e nevojshme q t parashiqohen t gjitha rreziqet e jashtme(n t cilat nuk mund t ndikojn ndrmarrjet), sikur edhe ato t brndshme(n t cilat ndrmarrja mund t ndikoj), t cilat duhet m prafrsisht t prcaktohen(aspektet e tregut, teknike-teknologjike, organizative etj), si dhe t parashihen pasojat financiare dhe pasojat tjera nga kto rreziqe.

Me qllim t menaxhimit t drejt dhe prballjen me rreziqet e projektit, sht logjike nj mnyr e veprimit hap pas hapi si:

(a)Identifikimi i rrezikut-krkimi dhe brja e nj liste t rreziqeve relevante

(b)Vlersimi i rreziqeve-Vlersimi prkitazi me mundsin e paraqitjes dhe shpenzimet e nevojshme pr evitimin e tyre.

(c)Masat e rreziqeve-planifikimi i masave pr ndalimin e rrezikut.

Identifikimi i rerziqeve pason shpesh n baz t funksionit t kontrollit, apo prmes angazhimit t ekspertve intern dhe/ose ekstern.

Edhe pse n mas t vogl, pr analizn e rrezikut n praktik m s shpeshti zbatohet:

Teorija e propabilitetit(devijimi standard, koeficijenti i varijacionit, varianca e vlers s tanishme)

Metoda e prshtatjes s normave diskontuese

Analiza e ndieshmeris

Kufiri i rentabilitetit(kufiri i rentabilitetit, pika e thyerjes, pika e mbulimit etj.)

Kujt i shrben projekti?Edhe pse shumica e ndrmarrsve i kan t qarta ecurit e projektit, apo pr aspektet specifike t projektit i angazhojn menaxhert, sht mir q konceptin dhe aspektet e ndryshme t projektit ti bartin n letr, dhe t ju tregojn t gjith atyre, q n njrn apo tjetrn mnyr jan t lidhur me projektin. Prve q projekti i shrben vet pronarit t projektit/investitorit, si nj udhrrefyes n ndjekjen e rrugs pr arritjen e qllimi kryesor t projektit ai u shrben edhe nj numri t partnerve dhe t interesuarve tjer t projektit si:

a)Aksioneret potencial t projektit: Ata n projekt mund t shohin a u paguhet dhe sa u paguhet t investojn kapitalin e tyre n projektin konkret.

b)Financiert dhe kreditort: Bankat apo kreditort tjer si jan blersit dhe furnitort u shrben projekti si baz pr t vlersuar shndetin financiar t projektit si dhe kredibilitetin e ndrmarrsit t cilin mendon t mbshtes financiarisht.c)Distribuesit, furnitort, blersit: Projekti sht pik e referencs pr blers, furnitor, kooperant dhe t tjer q t lidhin kontrat pr pun t prbashkt.)Partnert, bashkinvestuesit: Projekti sht pasqyr referente pr punn dhe financat e ardhshme t projektit, pra edhe baz e mir pr krkimin e partnerve potencial t projektit, investitorve t prbashkt, format e ndryshme t bashkimit, etj.

d)Menxhert dhe t punsuarit: M q projekti ka shum menaxher, konsulent, t punsuar tjer, dhe shumica prej tyre nuk jan shum t gatshm t angazhohen pa pasur paraprakisht nj pasqyr mbi projektin.

Dhe)Administrata e shtetit: Shteti, administrata e shtetit n t gjitha nivelet, prej komuns deri t ajo qndrore, sht e intersuar pr fatin e projektit, impaktet e tij n zhvillim.Shkruarja e projektitdo form e t shkruarit profesional, shkencor apo e t shkruarit t lir i ka rregullat e veta t shkruarit, kshtu sht edhe me shkruarjen e projektit.

Midis teorikve dhe as midis prakticientve nuk ka ende pajtueshmeri t plot pr detajet e shkruarjes s projektit, por ka pajtueshmeri pr disa rregulla.

Dhjet kshilla lidhur me shkruarjen e projektit1.Pamja vizuele e projektit nuk sht m kryesore, nuk duhet shpenzuar shum pr kopertina

2.Shkruajni n formatin A4 dhe lidheni projektin n formn standarde me lidhse

plastike

3.do kopje e projektit duhet t jet origjinale dhe e lidhur

4.Teksti themelor nuk duhet t jet m shum se 50 faqe(bashk me anekset), ku nj faqe ka 30 rreshta x 60 shkronja

5.Shkruani qart, prmbledhur dhe n mnyr t argumentuar, pa u prseritur

6.Projekti nuk duhet t ngarkohet me informacione t panevojshme

7.Shkruani me nj gjuh t qart, pa gabime gramatikore dhe gjuhsore

8.Para se projektin t dergoni t porositsi duhet ta jepni n shiqim nga ekseprtt

9.Prmbajtja dhe forma e projektit duhet t jet e prshtatshme pr lexim e jo

t iriton lxuesin

10.Prmbajtja e projektit duhet ti mundsoj lexuesit q t lexoi deri n fund pa

lodhje dhe monotoniPrshkrimi i ides s projektit(idet nuk e ndryshojn botn, por zbatimi i tyre)

T fillimin e projektit t ri(i cili do t realizohet n kuadr t ndrmarrsis t porsaformuar), duhet prshkruar t gjitha detajet lidhur me iden, prkatsisht me programin e prodhimit i cili synohet t realizohet.

Nj projekt i sukseshm sht rezultat i bashkimit t ides s mir dhe i kapitalit. Njri aspekt sht po aq i rndsishm, sa edhe aspekti tjetr, ashtu q nuk ka kuptim t diskutohet pr rndsin m t madhe t njrit apo tjetrit aspekt, ides apo kapitalit. Nse ndrmarrsi e ka vtm projektiden, e nuk disponon me kapital pr furnizim t elementeve si pajisjeve, materialit dhe prgjithsisht t siguroj parakushte tjera t afarizmit efektiv, n kt rast edhe projektideja m e mir e ndrmarrsit nuk do t mund t realizohet. Dhe, anasielltas, pavarsisht nga madhsia e kapitalit me t cilin disponon, ndrmarrsi nuk do t arrij t realizoj projektin me sukses, nse ai nuk fillon nga nj ide e mir.Njerzit q kan kapital mund por nuk do t thot se kan edhe ide t mir pr zhvillimin e mtejshm t projektit. M s shpeshti disa e kan kapitalin, t tjert iden, dhe sht e nevojshme bashkimi i ides dhe kapitalit, q t sigurohen parakushtet pr zhvillimin e suksesshm t projektit. N vendet e ekonomive t zhvilluara t tregut, kapitali dhe ideja takohen n nj rrugtim normal, nga se egzistojn institucione t shumta financiare, t cilat ua huazojn kapitalin ndrmarrsve, poashtu edhe instiucionet konsultuese ofrojn ide dhe kshilla pr projekte. N vendet n tranzicion ka pak kapital, dhe projektide t mira t ndrmarrisis.do projekt duhet t shpreh nj ide e cila duhet t jet mir e arsyetuar. Me ket rast duhet br prpjekje q projekti t jet i kuptueshm dhe i zberthyeshm. Duhet t jet i shkruar me nj gjuh t kuptueshme. Nuk duhet harruar se ju jeni duke hartuar nj Projekt konkret t aktivitetit ekonomik. Aty prezentohen treguesit fizik dhe financiar, t matshm dhe t krahasueshm. Aty flitet pr periudha, pr investimet n objektin ndrtimor, n pajisje, pr obligimet kreditore dhe numrin e puntorve. Nuk ka aty asnj msheftsi. Ekziston vetm rrezik. Pr kt arsye edhe shkruhet projekti investiv. N mnyr sa m t thjesht dhe m t shkurt qe sht e mundshme, n mnyr qe edhe rreziku t jet m leht i vlersuar.

N vazhdim do t bhet fjal pr prcaktuesit kryesor t aktivitetit tuaj t investimeve. Thn m shkurt, eshtjet jan shtruar me shum pyetje qe ju i shtroni vet vehts, n t cilat duhet dhn prgjigje. Pas ksaj ju sjellni vendimin pozitv apo negativ pr investime. Edhe vendimi negativ sht vendim, ndonjher m i vlefshm se vendimi pozitiv. Fjala sht pr vendimin pr t filluar me realizimin apo heqjen dor nga ideja e filluar e projektit. Me kt vendim do t zvogloni efektet e mundshme negative. Prndryshe suksesi sht vetm i juaji, por edhe rreziku si pjes e pandar e aktivitetit investiv. Nese jeni t gatshm, jeni t mirseardhur n garn e tregut. Ideja pavarsisht a ka t bj me iden e re apo ate ekzistuese duhet elaboruar, prej nga mund t shihet:

Kush jan autort e ides Si kan ardhur deri t ideja Si sht zhvilluar/evoluar ideja Sa sht ajo origjinale, apo sht kopje e ndonj ideje tash m t njohur Cilat jan specifikat dhe prparsit e ides s przgjedhur(produkteve, mallit apo shrbimit)Informatat pr produktin/shrbimin n prshkrimin e ides s projektitIdeja e ndrmarrsis konkrete realizohet me prodhimin e nj apo m shum produkteve/sherbimeve/mallrave. Produktet dhe shrbimet e projektit konkret duhet t prfshijn t dhna relevante si:

Prshkrimi i asortimanit t produktit/shrbimit

Emri i produktit/shrbimit

Sasia e produktit/shrbimit(kapacitet)

Lloji i produkteve/shrbimeve

Funkcionaliteti i produktit/shrbimit(prshkrimi teknik)

Paketimi dhe lloji i ambalazhit t produktit/shrbimit(prshkrimi, skicat,vizatimet, fotog.)

Referencat e bartsit t projektitPr fatin e cilit do projekt me rndsi t veant jan shkathtsia dhe referencat e ndrmarrsit, e cilsive t menaxherve dhe t punsuarve. N t gjitha rastet dhe pavarsisht llojit t projektit sht me rndsi:

Cili sht projekti me radh i udhheqsin e projektit: i par, dyt, tret, etj?

Prshkrimi i shkurtr i prvojs s tij

Aftsit e udhheqsit pr t elaboruar qllimin e projektit, pr t treguar ant e forta dhe t dobta t projektit dhe pr ti bindur partnert relevant t projektit?

Prshkrimi i shkurt i shkollimit formal dhe joformal

Prejardhja familjare(tradita n fushn menaxheriale..)

Prona, prshkrimi dhe vlera(t tij dhe t familjes s ngusht)

Ngarkesat(borxhet) q mundn n ndonj mnyr t ndrlidhen me projektin

A ka qen idedhnsi dhe bartsi i projektit ndonjher i prndjekur, apo projekti/ndrmarrsia ka qen n procesin e likudimit?

T dhnat pr tregun dhe aktivitetet q i paraprijn realizimit t projektit(malli vlen pr aq sa mund t shitet)Qasjes s tregut duhet filluar nga hulumtmi. Mos harroni, hulumtimi i tregut te blerjes dhe t furnizimit t inputeve sht baz pr t gjitha hulumtimet tjera. Kjo sht arsyeja pse hulumtimit t tregut duhet qasur me nj seriozitet dhe kujdes t veant. Hulumtimi i tregut t shitjes mundson prgjigjen n nj ose m shum pyetje si:

a)ka t prodhohet, me ka t tregtohet, ka t shrbehet? Informacionet e fituara jan baz pr prcaktimin e programit t prodhimit, programin e shitjes apo t shrbimit, nga aspekti i krkess n treg.

b)Pr k t prodhohet, kujt ti shitet, knd duhet shrbyer? Informacionet e fituara jan baz pr definimin e grupeve t konsumatorve: gjinia, mosha, prkatsia konfesionale, veprimtaria, lartsia e t ardhurave, vendi i banimit etj.

c)Sa t prodhohet, sa t shitet, sa t shrbehet? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e pjess s tregut, n tregun e fokusuar.

)Kur t prodhohet(deri kur), kur t tregtohet, kur t shrbehet? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e kohs optimale i aktivizimit t projektit.

d)Si t prodhohet, si t tregtohet, si t shrbehet? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e zgjidhjeve optimale tekniko-teknologjike, pajisjeve t nevojshme, lnds s par, energjis, punsimit, t nevojshme pr eksploatim kontinuel)

dh)Ku t prodhohet, ku t tregtohet, ku t shrbehet)? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e mikro dhe makrolokacionit, q i prgjigjen t gjitha pyetjeve t deritashme.

e)Me t cilat mime ti shesim produktet, shesim mallrat, apo shrbimet? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e faktorve q prcaktojn mimet dhe politika e mimeve.

)Cilave kanale ti distribuojm produktet, mallrat, shrbimet? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e rrugve optimale t shitjes s produkteve/mallrave, shrbimeve.

f)Si t komunikohet me tregun dhe publikun? Informacionet e fituara jan baz pr identifikimin e strategjis s komunikimit me publikun dhe me konsumatort potencial.

g)Kur, si dhe pse t ndryshohet asortimani i produkt/malli/shrbi? Informacionet e fituara jan baz pr idefinimin e kohs dhe i shkaqeve t ndryshimeve t mundshme t asortimanit, inovimi, modofikimi apo ndryshimi i plot.

h)Ku(prej kuj, kur dhe si) t furnizohen inputet e nevojshme? Informacionet e fituara jan baz pr definimin e burimeve t mundshme, intervalet dhe kanalet e furnizimit t pajisjeve, lnds s par, materialit, puntorve, kapitalit t nevojshme pr zhvillimin normal t procesit t prodhimit, tregtimit apo shrbimit.

Nse nuk dini vet t prgjigjeni n pyetjet e msiprme, mund t ju ndihmojn t tjert/hulumtuesit e tregut, ekspertt, duke ju ofruar edhe zgjidhje alternative deri sa t ju angazhojn n projektin konkret

Nse ata ju propozojn t trhiqeni nga vndimi, nga se ideja prkatse nuk ju ofron prspektiv, veproni sipas udhzimeve t tyre dhe krkoni ide dhe projekte t reja

T dhnat pr krkesat e konsumatorit q i paraprijn realizimit t projektit

Shiquar nga aspekti i marketingut, fokusi i cilit do aktivitet t ndrmarrsis duhet prqendruar n prmbushjen e nevojave t konsumatorve, n mnyr t njjt apo t ndryshme nga sa ishte deri me tash. Lidhur me kt, ju duhet t jeni t gatshm t prgjigjeni n pyetjet q ndrlidhen me projektin si m posht:

1.far krkesash/nevojash prmbushen me projektin(primare, sekundare, terciare)?

2.Kur kan lindur dhe si jan zhvilluar ato krkesa lidhur me produktin/shrbimin q realizohet me projektin?

3.Sa jan gjasat projekti me produktet/shrbimet e veta t jet aktual ?

4.Sa jan t ngutshme ato krkesa/nevoja?

5.Sa jan t shpeshta ato krkesa(shpeshtsia e prseritjes s krkesave pr produkte dhe shrbime t projektit)?6.Sa gjat pritet t zgjasin ato krkesa pr produkte/shrbime dhe jeta aktive e projektit?

7.Ku qndrojn prparsit e produktit tuaj pr konsumatort?

8.Kush jan konsumatort e produktit tuaj(gjinia, mosha, profesioni, lartsia e t ardhurave, vendbanimi, etj)

9.ka do t preferojn me prparsi konsumatort kur t blejn produktet/shrbimet tuaja(funkcionaliteti, prdorimi i leht, qasja e leht, dizajni, mimi, besimi, mundsia e servisimit etj)?

Shiqoni t dhnat e tregut n mnyr dinamike

Nuk mjaftojn t dhnat statike/aktuale pr tregun e produkteve/shrbimeve, ato duhet kompletuar me t dhnat pr ecurit e ardhshme(s paku pr tri, pes apo m shum vite)

Duhet t prgjigjeni edhe n pyetjet vijuese:

a)Sa prqind e konsumatorve potencial mund t jen blers t vrtet

t produktit/shrbimit tuaj?

b)Kush jan konkurentt tuaj(vendor dhe t jashtm) aktual dhe

potencial

c)Si mund t ndryshoj pjesmarrja juaj n tregun prkats t

produkteve/shrbimeve?

)Si jan mundsit pr eksportin e produkteve/shrbimit tuaja?

d)Sa jan gjasat q t ndryshojn kushtet e tregut gjat periudhs s eksploatimit t projektit tuaj?

Pyetjet lidhur me konkurncn n tregun konkret t produkteve/shrbimeve t projektit

Kur t kuptoni m shum pr krkesat/nevojat e konsumatorve dhe pr prparsit e produktit tuaj, mallrave dhe shrbimeve, do t shihni se ende nuk jeni t gatshm t sjellni vendimin pr realizimin e projektit. N mnyr shum t kujdesshme dhe t qart, para se t merrni vendimin pr realizimin e ides projektuese, duhet t prpiqeni t jepni prgjigje n pyetjet vijuese:

Kush jan konkurentet e produktit/shrbimit tuaj(emri) n tregun e vendit dhe t jashtm?

Sa sht pjesmarrja individuale n treg e secilit nga konkurentet tuaj nga vendi dhe jasht vendit?

Cilat jan prparsit e produkteve/shrbimeve tuaja n raport me konkurentt?

Cilat jan dobsit e produktit/shrbimit tuaj n raport me konkurencn?

Kur sht fjala pr projektet e mdha dhe t rndsis s veant, duhet br edhe hulumtime m t detajuara t tregut, konkurencs n vend dhe jasht vendit, duhet hulumtuar konkurentt e drejtprdrejt por edhe t tjer q mund t prodhojn produkte/shrbime t modofikuara, substitute, surogate etj.Projeksioni i shitjes dhe i t hyraveN tabelen n vazhdim sht dhn projekcioni i shitjes pr periudhen prkatse(vjetore, tremujore, mujore, javore etj) n periudhen e eksploatimit. Pr vitin e par shitja zakonisht projektohet sipas muajve, ndrkaq pr periudhen tjetr(5 apo dhjet vjetet tjera) shitjet jipen sipas tremujorve, gjashtmujore apo sipas t dhnave vjetore.

Projeksioni i t hyrave pr periudhn e planifikuar(vjetore, tremujore, mujore

etj) t eksploatimit t projekti:

Nr.r.Lloji i produkteve/shrbimeveSasiaNjsia e mimitGjithsej

I.Gjithsej prodhimi

1.Produkti A

2.Produkti B

3.Produkti C

II.Gjithsej shrbimet

1.Shrbimi A

2.Shrbimi B

3.Shrbimi C

Gjithsej t hyrat nga shitja n periudhn x(I+II)

Tregu i furnizimit t projektitNjohurit shkencore nga fusha e e ekonomis njohin faktin se krahas prodhimit dhe shitjes, furnizimi sht njra prej funksioneve kryesore t ciklit prodhues, pr aq m tepr nse dihet se m s shpeshti efektet e prodhimit dhe t shitjes vleftsohen kur funksioni i furnizimit t faktorve t projektit zhvillohet n mnyr jo efiente.

N projektet prodhuese, funksioni i furnizimit ka t bj me furnizimin e pajisjeve, lnds s par, t pjesve rezerv, energjis dhe t inputeve tjera materiale pr nj zhvillim kontinuel dhe t papenges.

N projektet tregtare furnizimi ka t bj me blerjen e sasive t caktuara t mallrave, n prputhshmri me krkesat e konsumatorve dhe t shitjes.

N projektet shrbyese furnizimi ka t bj me procesin shrbyes me t gjitha materialet pr zhvillimin e normal t projektit.

N fushn e politiks s furnizimit bien zgjidhja e problemeve t rrugve t furnizimit, t kushteve dhe t mnyrs s pagess, kushteve dhe mnyrave t furnizimit, kontrollit kualitativ dhe kuantitativ, optimalizimin e rezervave etj. Procesi duhet zhvilluar ashtu q m par t prcaktohen nevojat pr furnizim(sipas krkesave t prodhimit, tregtis, shrbyes etj), dhe pastaj t hulumtohet tregu i furnizimit(n kuptimin e identifikimit t furnizuesve potencial), planifikimi i furnizimit(n kuptimin e prcaktimit t llojit, sasis, dhe t afateve etj.), mbledhja dhe prpunimi i ofertave, zhvillimi i bisedave me furnitort, prmbylljen e kontratave shitblerse, evidentimi, analizimi dhe kontrolli i procesit t furnizimit etj.

Ksaj duhet shtuar distribuimin fizik dhe t depozitimit si dhe aktivitetet tjera specifike sipas projekteve, n mnyr q t mos vij deri t ndrprerja e aktiviteteve t projektit.Hulumtimi i tregut t furnizimit t inputeve na ofron informata dhe prgjgje n pyetjet pr at se: Ku, Pse, Si dhe Kur furnizohen pajisjet, lndt e para, pjest rezerv, paraja, stafi, dhe inputete/faktort tjer t projektit.

Pyetjet tekniko-teknologjike q i paraprijn realizimit t projektitKrahas informatave nga pjesa e tregut, informatat lidhur me prshkrimin tekniko-teknologjik, jan pyetjet baz pr secilin projekt. N t vrtet t dhnat nga tregu duhet t ofrojn informacione t nevojshme lidhur me ate se ka, sa dhe kur t prodhohet, tregtohet, kur, sa dhe pse duhet t furnizohen inputet nevojshme, prfshir edhe tekniken dhe teknologjin prkatse, pr zhvillimin normal t projektit. Nga aspekti i teknologjive duhet dhn prgjigje n sa vijon:

1.Cilat zgjidhje teknologjike mundsojn realizimin e kapacitetit optimal t projektit/programit t produkteve/shrbimeve?

2.Cili kapacitet i projektit sht optimal nga aspekti i teknologjive (raport i leverdishm sasi prodhimi/koh/shpenzime)?

3.Ku mund t furnizohen teknologjit(n vend apo nga importi)?

4.A jan teknologji me orientim intenziv-punues(univerzale) apo kapitalo-intenzive(specializuara)?

5.ka sht vendimtare me rastin e przgjedhjes s teknologjive

a)mimib)Afati i qdrueshmerisc)Prodhueshmeria)Servisimi

d)Sigurimi i pjesve rezerv?6.Sa ndikon prejardhja e lnds s par (vendore, e importuar) n przgjedhjen e teknologjis konkrete?

7.Cili lloj i objektit ndrtimor(madhsia, materjali etj) i prgjigjet teknologjis s przgjedhur?

8.Si t rnditen teknologjit n halln e prodhimit q sigurojn pun normale dhe prodhimtari efiente?

9.Cilat jan teknologjit q sigurojn shpenzime optimale: pun/lnd e par/material/energji etj?

10.A jan siguruar masat mbrojtse adekuate pr teknologjit prkatse?

Lokacioni i projektitLokacioni(mikro) sht hapsira e veprimit t ngusht t projektit, n t cilin jan t vendosura objektete afariste, prkatsisht asetet tjera t projektit, ndrkaq, makrolokacioni sht ambienti i gjer i veprimit t porjektit(ligjor, ambiental, partnert etj).

Lokacioni i projektit mund t shiqohet nga aspekti ekonomik, nga aspekti tekniko-teknologjik. Thn n mnyr m t thjesht, aspekti ekonomik i lokacionit nnkupton shtrirjen e projektit n raport me tregun e furnizimit dhe t shitjes.

Nga aspekti tekniko-teknologjik lokacioni nnkupton organizimin hapsinor t teknologjive n lokacionin e ngusht dhe t gjer.

N parim dhe m s shpeshti do projekt sht i varur nga lokacioni, n mas m t madhe apo m t vogl.

Megjithate, duhet thn se przgjedhja e lokacionit vart nga shum faktor dhe rrethana si:

1.Lloji i veprimtaris(prodhuese, tregtare, shrbyese, etj)

2.Karakteristikat e procesit t prodhimit/shrbimit/tregtimit

3.Resurset natyrore, kushtet klimatike, natyrore, prbrja e toks

4.Kufizimet dhe kushtet demografike(numri, dendsia, dhe struktura demografike, sociale dhe ekonomike)

5.Afrsia dhe mundsia e przgjedhjes s kuadrit

6.Afrsia e tregut t furnizimit dhe e tregut t shitjes

7.Faktort ekstern t projektit(komunikimi me partnert e projektit)Llojet e kapacitetit t teknologjive t projektit

Llojet e kapacitetit t teknologjive nga aspekti ekonomik i projektit:

1.Kapaciteti maksimal: Kapaciteti maksimal sht i varur nga atsit prodhuese t kapaciteteve t instaluara tekniko-teknologjike. Nga aspekti ekonomik kapacitetin maksimal duhet shiquar dhe analizuar me kujdes, nga se m s shpeshti ai shkakton rritjen e shpenzimeve pr njsi t efekteve. Ky kapacitet ndryshej quhet kapacitet teorik apo instaluar.2.Kapaciteti punues: Kapaciteti punues sht ai kapacitet i cili realizohet n koh dhe kushte t caktuara t veprimit t faktorve ekzistues t projektit. Pra, kto kapacitete realizohet n kushte t dhna t faktorve konkret dhe mund t jen m afr apo m larg kapacitetit optimal.

3.Kapaciteti minimal: Kapaciteti minimal, nga aspekti ekonomik nnkupton kapacitetin i cili ende siguron rezultate pozitive financiare(me kusht q t gjitha produktet/shrbimet shitn dhe inkasohn) Nga aspekti teknologjik, ky sht kapaciteti m i ult i shfrytzimit t kapaciteteve t instaluara(shprehur n njsi t efekteve pr njsi kohe)

4.Kapaciteti optimal: Kapaciteti optimal paraqet kombinim t till t faktorve t prodhimit/shrbimeve, prkatsisht shkall t till t shfrytzimit t kapaciteteve i cili mundson arritjen e efe(paraqet kombinim t till t faktorve t

prodhimit, i cili mundson shpenzime minimale prkteve maksimale(shiquar nga aspekti i sasis) dhe krahas shpenzimeve m t ulta pr njsi t efekteve.Kapaciteti maksimal dhe optimal praktikisht jan gati t paarritshm, apo sht v

shtir t arrihn, pr shkak se n procesin e prodhimit, tregtimit dhe shrbimit realizohen humbje t konsiderueshme t kohs dhe veprojn shum faktor limitues/kufizues si jan dhn n vazhdim:1.rregullimet n plasmanin e produkteve/shrbimeve t projektit

2.Mungesa e hapsirave pr depozitimin e lnds s par

3.Rritja e shpenzimeve t prodhimit/shrbimit

4.Puna n m pak ndrrime dhe ndrprerjet e puns

6.Ngecjet n mirmbajtjen e pajisjeve

7.Ngecjet n furnizimin e lnds s par dhe repromaterialeve

8.Prishjet e pajisjeve, instalimeve etj

9.Zvoglimi i disciplines s puns

10.Humbjet e paplanifkuara t orve t puns

11.Lvizjet/fluktuacioni i stafit t projektit

12.Dobsit n menaxhimin e projektit

13.Paraqitja e fyteve t ngushta t prodhimit

Mjetet kryesore t projektitMe mjete kryesore nnkuptohen mjetet materiale dhe jomateriale t cilat prdoren n m shum procese t prodhimit/shrbimit, duke ruajtur formn e tyre dhe vlern prdoruese gjat gjith jets s projektit. Karakterin e mjeteve kryesore e kan t gjitha mjetet pr pun si jan toka, objektet ndrtimore, makinat dhe pajisjet, mjetet transportuese, t mbjellat shumvjeare, kopeja themelore tj.

Prve ktyre q i prmedem, karakter t mjeteve kryesore n ndrmarrje kan edhe patentet dhe liencat, deponimet themelore e t ngjajshme.

Gjat shekullit t prdorimit t tyre mjetet kryesore gradualisht harxhohen fizikisht dhe teknikisht(ekonomikisht) vjetrohen, me ka shkall shkall vleftsohen duke bartur pjes t vlers s tyre n efektet e realizuara t puns, prkatsisht n produktet e fituara. Nga madhsia e kapaciteteve prodhuese t mjeteve kryesore varet vllimi i prodhimit t cilin sht e mundur t arrijni n projektin tuaj t produkteve/shrbimeve, etj.

Toka si faktor i projektit

Toka prbn kushtin kryesor pr realizimin e projektit prgjithsisht. Toka ka destinacione t ndryshme, varsisht nga veprimtaria e projektit. Kshtu, toka mund tl jet destinacion ndrtimi i objekteve prodhuese, administrative, pr vendosjen e objekteve depozituee, infrastrukturs s projektit, etj. N projektet bujqsore toka paraqet mjetin kryesor pr prodhim, prkatsisht kapacitetin kryesor prodhues. Pr dallim nga mjetet tjera kryesore, me rastin e prdorimit n procesin e prodhimit toka bujqsore fizikisht nuk shpenzohet dhe pr kt arsye ajo ka prdorim t pakufizuar(nese toka shfrytzohet n mnyr profesionale dhe racionale, madje mund edhe t prmirsohen vetit e saja prodhuese). Pr arsye t jetzgjatjes s pakufishme t shfrytzimit toka nuk e bart vlern e vet n produktet e fituara.

Objektet ndrtimore si faktor i projektit

Objektet ndertimore prfshijn t gjitha mjetet kryesore t cilat kan karakter ndertimor, si objektet prodhuese dhe administrative t projektit, shtallat, siloset, depot, sistemet e ujitjes apo objektet hidro ndertimore, (kanalet, akumuluesit e ujit etj), rruget, urat e t ngjajshme, q jan n funksion t realizimit t projektit..

Makinat dhe pajisjet

Makinat dhe pajisjet prfshijn t gjitha mjetet e mekanizimit(makinat dhe veglat n repart), pajisjet e ndryshme, vegla m kapitale etj.

Mjetet transportuese

Mjetet e transportit prfshijn mjetet e ndryshme t transportit(automobilet, kamionet, autobuset, e t ngjajsheme, si dhe mjetet e tjera t lidhjes, prfshir edhe lidhjet telefonike, t komunikimit masiv, internetit, etj).

T mbjellurat shumvjeare

T mbjellurat shumvjeare paraqesin mjetet pr prodhim t karakterit biologjik n prodhimtarin bujqsore. Me t mbjellura shumvjeare nnkuptohen t gjitha t mbjellurat n t cilat do vit dhe pr nj periudh t gjat realizohen produkte t caktuara bujqsore(pemishtet, vreshtat, nnshartesat baz, fidanishtet). T mbjellurat shumvjeare jan rezultat i puns s njeriut dhe se gjat shfrytzimit t tyre gradualisht e bartin vlern e tyre n produktet e fituara. Me realizimin e produkteve t fituara arrihet t rikthehen investimet si dhe t mirmbahen kapacitetet e ndertuara t pemishteve/vreshtave. T mbjellurat nga t cilat fitohet produket vetm nj her, n fund t periudhes njvjeare apo shumvjeare n parim nuk konsiderohen t mbjellura shumvjeare si mjete kryesore(shmbull, fidanishtet e pemve, fidanishtet e bimve dekoruese, etj).

Kopeja themelore

Kopet themelore paraqesin poashu mjet pr prodhim i karakterit biologjik dhe prfshin bagtin prodhuese si dhe bagtin pr pun(gjedhet prodhuese, demat, dosat), derrat, delet, deshet, kafshet e reja n riprodhim, kuajt pr pun etj). Kafshet n trashje nuk paraqesin kopen themelore(mjet kryesor pr prodhim) pr arsye se prdoret vetm n nj proces t prodhimit dhe merr pjes me substancen e vet n produktin e fituar. Kreret e bagtive n kope t destinuara pr mish ( kan karakterin e materialit kryesor pr prodhim, do t thot t mjeteve t puns(xhiruese).

Informatat lidhur me nevojat e projektit pr mjete kryesore

Filluar nga kapacitetet e planifikuara t projektit dhe projekcionit t pjesmarrje n treg apo plasmanin e produkteve/shrbimeve apo mallit, n pjesn e prshkrimit tekniko-teknologjik duhet t projektohen/planifikohn edhe kto t dhna lidhur me mjetet kryesore t projektit konkret:a) Prshkrimi teknik i mjeteve kryesoreb) Kushtet e mirmbajtjes s mjeteve kryesorec) Kohzgjatja e shfrytzimit t mjeteve kryesore) Kushtet e furnizimit, distribuimit, depozitimit t mjeteve kryesore d) Shpenzimet individuale dhe t prgjithshme t furnizimit t mjeteve kryesoreMjetet xhiruese(qarkulluese) t projektit

Me mjete xhiruese nnkuptohen mjetet materiale me nj kohzgjatje m t shkurtr se nj vit dhe t cilat jan m s t domosdoshme pr zhvillimin normal t projektit konkret. N mjetet xhiruese, prve mjeteve materiale hyjn edhe mjetet xhiruese t cilat nuk jan materiale si: qirat e paguara paraprakisht, koncesionet, pagesat dhe kompenzimet e puntorve, shrbimet materiale dhe jomateriale t jashtme.

Mjetet xhiruese prbjn mjetet e prodhimit t cilat gjat prdorimit n nj proces t prodhimit fizikisht n trsi harxhohen duke e bartur vlern e vet n produktet dhe sherbimet e realizuara t projektit, prkatsisht n produktet e fituara. Karakter t mjeteve t puns kan materialet e ndryshme pr prodhim, si paraja n ark apo n llogari t bankes, materiali riprodhues(materiali pr prodhim), prodhimi i pakryer(prodhimi n vijim), produktet e gatshme, paraja e realizuar me shitjen e produkteve /sherbimeve, fara, plehu, ushqimi i bagtis, derivatet, lyersit e t ngjajshme. Mjetet e prdorura xhiruese rrethxhirojn n procesin e riprodhimit, duke kaluar nga nj form n nj form tjeter, si vijon:

P-M Pp .. Pg .. Pr

P=Paraja n ark apo n llogari t bankes

M=Materiali riprodhues(materiali pr prodhim)

Pp=Podhimi i pakryer(prodhimi n vijim)

Pg= Produktet e gatshme

Pr=Paraja e realizuar me shitjen e produkteve /sherbimeve t projektit

Si shihet mjetet e xhiros n procesin e riprodhimit mund t paraqiten n formn e parave, n form natyrale dhe n formn kalimtare. Duke investuar n procesin e prodhimit mjetet e xhiros nga forma n para kalojn n form natyrale dhe n varsi nga faza e procesit t zhvillimit t produktit/shrbimit t projektit, paraqiten n form t materialeve pr prodhim(Pp-prodhimi i pakryer). Me nocionin prodhimtari e pakryer apo n vijim nnkuptohen mjetet e angazhuara dhe faktori njeri n procesin e prodhimit deri sa nuk sht prfunduar edhe operacioni i fundit(shmbull n prodhimtarin bimore-korrja).

Me rrethxhirim t mjeteve xhiruese nnkuptohet qarkullimi i tyre n procesin e zhvillimit t projektit/produktit/shrbimit, i cili ka prfunduar kur mjetet e puns perseri paraqiten n formn e tyre fillestare.

Kohzgjatja e nj rrethxhirimi paraqet kohn e caktuar e cila sht e nevojshsme qe mjetet e angazhuara t puns pas rrethxhirimit n procesin e ripordhimit perseri kthehen n formn e vet fillestare(n para).

Sa m e shkurt t jet koha e qarkullimit t mjeteve t puns aq m efikase dhe m ekonomik sht projekti. Shpejtsia e rrethxhirimit t mjeteve t xhiros n nj projekt do t varet n radh t par nga zgjatja e procesit t prodhimit/shrbimit(e kushtzuar nga specifikat teknologjike t prodhimit) por edhe nga efikasiteti i organizimit t furnizimit t mjeteve t nevojshme pr prodhim dhe realizimi i produkteve t fituara).

Informatat lidhur me nevojat e projektit pr mjete xhiruese

Me rastin e marrjes s vendimit pr furnizimin e e inputeve materiale t nevojshme pr projektin konkret, s pari menaxhmenti duhet t heq dilemen a sht m efikase t funizohen vet kto inpute apo prmes ndrmjetsuesit, pastaj, n baz t cilave kritere do t bhet przgjedhja e furnizuesve, t kanaleve t furnizimit etj.

Prgjigjen n kto pyetje m s shumti do t vart nga vetit e inputeve q duhet t furnizohn, specifikave t tregut t furnizimit, t kanaleve t furnizimit dhe t distibuimit.

Kur sht fjal pr investimet n mjetet xhiruese, duhet patur paarsysh informatat lidhur me sa vijon:

1.Prshkrimi sipas llojit dhe sasis s lnds s par t nevojshme pr realizimin e projektit

2.Kushtet e furnizimit, distribuimit, depozitimit

5.Shpenzimet individuale dhe t prgjithshme lidhur me furnizimin e inputeve

Puntort e nevojshm t projektitPrve mjeteve t prodhimit(kryesore dhe xhiruese), si faktor t projektit, n procesin e zhvillimit t tij merr pjes edhe puna mendore dhe fizike. Si faktor i projektit, faktori njeri nuk ka karaketer t mjetit pr prodhim, nuk harxhohet n procesin e prodhimit dhe nuk e bart vlern e vet n produktet e realizuara t projektit. Me pjesmarrjen e puns s njeriut n realizimin e projektit, prkatsisht t produkteve dhe shrbimeve t prjektit krijohet vlera e re, apo e ardhura, prej t ciles kompenzohet puna e njerzve t angazhuar(paga) dhe sigurohet akumulimi i nevojshem pr zgjerimin e bazs materiale n projektit.

Informatat lidhur me nevojat e projektit pr puntoreshtje themelore t projektimit t puntorve t nevojshm pr zhvillimin e projektit jan dhnat n vazhdim:

1.Numri dhe struktura kualifikuese e puntorve t nevojshm t projektit(prodhue, shrbyes etj)

2.Burimet e furnizimit t puntorve(lokal,vend, jasht vendit)

3.Sistematizimi dhe prshkrimi i vendeve t puns

4.Shpenzimet individuale dhe t prgjithshme(pagat neto/bruto, shpenzimet tjera)

Masat mbrojtse t projektitProblemet e siguris dhe ekologjike(mbrojtja n pun dhe mbrojtja e ambientit), jan problemet kryesore t cilat seriozisht dhe si asnjher m par jan duke e rrezikuar ekzistencn dhe shendetin e njeriut.

Teknologjit bashkkohore dhe njohurit bashkkohore lejojn q sot ambienti t mbrohet nga efektet negative dhe se masat mbrojtse n pun lidhen ngusht me mjetet e planifkuara pr mbrojtjen n pun dhe mbrojtjen e ambientit.

N prshkrimin tekniko-teknologjik nj kujdes t veant duhet kushtuar ktyre masave, dhe se duhet projektuar me shum kujdes dhe n mnyr objektive. Kjo pjes e projektit, varsisht nga przgjedhja e mikro dhe makrolokacionit, kapacitetit t projektuar, pajisjeve, lnds s par, repromaterialit dhe energjis, do t duhej t prfshij dhe t plotsoj krkesat pr mbrojtjen e puntorve n pun dhe prshkrimin e t gjitha krkesave pr mbrojtjen e ambientit t njeriut.

N projektet do her m shum apo m pak aspekti i mbrojtjes do t sigurohet. Edhe vet partnert e projektit si jan bankat, shteti, komuna etj, di ti jep nj pesh t veant aspektit t mbrojtjes n pun dhe t ambientit, nga se nuk do t lejojn prkrahjen dhe instalimin e projekteve t tilla.

Mbrojtja n pun prfshin parasgjithash masat pr mbrojtjen nga: a)Lndimet

b)Smundjet psiqike

c)Zhurma

)Ftohja

d)Higjiena

e)Lagshtia

)Hapsirat e errsuara etj

Mbrojtja e ambientit(helmimi kimik, mekanik i ajrit, ujit,etj)

Periudha e realizimit t projektitPeriudha e aktivizimit t projektit prfshin periudhn nga koha e fillimit t aktiviteteve n realizimin e ndonj projektideje deri t fillimi e prodhimit/shrbimit t rregullt dhe periudha e afarizimit t rregullt.N periudhn e realizimit t projektit, prve kohs aktive t ndrtimit dhge realizimit, prfshihet edhe koha e prkatitjes pr realizimin e projektit(punt konsultative, juridike, organizative, porjektuese, financiare dhe punt ngjajshme).

Nga ana tjetr, jeta aktive e projektit prfshin kohn nga fillimi i realizimit(fillimi i investimeve), gjithnj deri kur fillon t bie krkesa pr produktet/shrbimet e projektit.

Ashtu q jeta(ciklusi) i projektit mund t jet m i gjat apo m i shkurtr(prej nj viti deri n disa dhjeta vjet) dhe mund t ndahet n periudhn e aktivizimit dhe t eksploatimit. T projektet prodhuese shpesh her projektohet ehde koha provuese e projektit, t pajisjeve dhe t puns. Faktort t cilet ndikojn n periudhen e aktivizimit t projektit

Zgjatja e periudhs s aktivizimit t ndonj projekti kryesisht vart nga faktort e mposhtm:

1.Veprimtaria e projektit

2.Kvaliteti i punve organizative

3.Kushtet infrastrukturale n mikrolokacion dhe makrolokacion

4.Madhsia(kapaciteti) e projektit

5.Karakteristikat tekniko-teknologjike t projektit(objekti ndrtimor, pajisjet)

6.Siguria dhe kvaliteti i burimeve t financimit t projektit

7.vleftsimi eventual i paras gjat periudhes s aktivizimit t projektit

8.Ngecjet n dergesat e pajisjeve/teknologjive/lnds s par

9.Ndrrimi i kushteve t tregut gjat periudhes s aktivizimit t projektit

10.Ndryshimi i politikave ekonomike gjat periudhes s aktivizimit

11.Vonesat n angazhimin dhe aftsimin e personelit etj.

Pasojat nga zgjatja e periudhes s aktivizimit t projektit

Zgjatja e periudhs s aktivizimit prtej kohs normale, ka si rezultat efekte negative multiplifikuese dhe ktu n vazhdim jan dhn kto implikime m t shpeshta.

1.Nevoja pr burime shtes t kapitalit

2.Vshtirsit gjat prmbushjes s obligimeve kreditore

3.Pr shkak t humbjes s fitimit

4.Mosprmbushja e obligimeve ndaj blersve

5.Rritja e shpenzimeve t eksploatimit t projektit

6.Dmtimi i pajisjeve, i lnds s par, materialeve etj.Aktivitetet e parapra npr t cilat kalon aktivizimi i i projektitPasqyra tabelare e planit terminal t periudhs s trsishme t aktivizimit t projektit mund t jet baz pr planin terminal t aktivizimit t investimeve.

Nr.r.Aktivitetet e paraparaFillimiZgjatjaGjithsej

1.Identifikimi I burimeve t financimit

2.Plani teminal i aktivizimit t mjeteve

3.Identifikimi I burimeve t jashtme t kapitalit

4.Punt juridiko-administrative, regjistrimit dhe hartimi i projektit.

5.Sigurimi i lejeve t puns, prgatitja e tenderit

6.Aktivizimi i kapitalit

7.Ndrtimi i objektit, instalimet

8.Furnizimi dhe montimi i teknologjive

9.Kontraktimi dhe furnizimi

10.Konkursi pr pranim t puntorve, testimi, edukimi, angazhimi i t punsuarve

11.Prgatitjet pr fillimin e veprimtaris dhe filllimi i prodhimit/shrbimeve

Projeksioni i planit terminal t aktivizimit sipas muajve dhe aktiviteteveNr.r.Muajt e aktivizimit te projektit

123456789101112

Aktiviteti 1

Aktiviteti 2

Aktiviteti 3

Aktiviteti 4

Aktiviteti 5

Aktiviteti 6

Aktiviteti 7

Aktiviteti 8

Aktiviteti 9

Aktiviteti 10

Aktiviteti 11

Aktiviteti 12

Aktiviteti 13

Aktiviteti 14

Aktiviteti 15

Aktiviteti 16

MANAXHMENTI I PROJEKTIT

Menaxhmenti i projektit n parim pranon rrezikun, nga se rreziku sht pjes e do aktiviteti q zhvillohet n kuadr t projektit.Kjo do t thot se, sikur sht i pritshm suksesi i projektit, mosuksesi sht poashtu shum i mundshem. N t vrtet menaxhmenti nuk friksohet nga mosusksesi, nga se sikur t friksoheshin asnjher nuk do t knaqeshin me bukurin qe mund t sjell angazhimi dhe realizimi i projekteve konkrete, i produkteve dhe i shrbimeve q siell ai, i ndonj inovacioni etj.Menaxhmenti dhe menaxhert jan njerz t cilet e vlersojn shpejt mundsin pr realizimin e synimeve t projektit. Kjo sht pr ta sfid e cila i nxit q t tregohen. Pr dallim nga t tjeret n botn e afarizmit, menaxhert jan shum pak prsonalisht t motivuar qe t vin deri te pushteti apo pozita. Themelimi dhe realizimi i projekteve sht knaqsi e veretet pr ata. Paraja dhe profit jan form prmes t cilave ata tregohen se kan patur sukses.

Menaxhmenti dhe menaxhert e projektit jan ekspert n fushn e teknologjis, apo tregut, shrbimeve, etj.

S pari, menaxhert dhe menaxhmenti i din t gjitha aspektet e projektit/produktit/shrbimit t tij.

S dyti, menaxhmenti sht i vetdijshem se duhet t dij do aspekt t procesit t puns apo s paku t zgjedh ata qe do ti ndihmojn.

Menaxhmenti sht i vendosur n prpjekjet qe t realizoj t 5 funksionet themelore t menaxhmentit:

a)Planifikimin,

b)Organizimin,

c)Udhheqjen me stafin dhe aktivitete tjera t projektit/ Politika kadrovike e projektit

)Drejtimin dhe

d)Kontrollin e projektit

Menaxhmenti i projektit sipas natyrs s tij duhet t jet profesional. Menaxhmenti duhet t jet i gatshem t vendos, t merr vendime n kohn dhe mnyrn e prshtatshme pr fatin e projektit. Ata e kan vizionin pr zhvillimin e projektit dhe duhet t jen shembull me entuziazmin dhe vendosmerin.

Planifikimi i projekitt

Pse t planifikohet projekti?

sht pyetja qe m s shpeshti shtrohet para menaxhmentit dhe manaxherve.Prgjigja sht shum e thjesht: q projekti mund t mbijetoj dhe pastaj edhe t zhvillohet. Me planifikim prkufizohen qllimet t cilat duhet ti realizoj menaxhmenti n periudhn e caktuar t jets. N mnyr t prmbledhur qllimi i projektit do t ishte t prfundoj jetn e vet, prkatsisht t realizoj nivelin e knaqshm t profitit. Afarizmin e projektit pa tjeter se duhet planifikuar, nga se pr manaxherin plani trason rrugn si t arrihet deri t realizimi i nivelit t caktuar t profitit t dshiruar.

Dikush do t thot pse t planifikohet nese rrall ose fare nuk ndodh q plani t realizohet, dhe ate pr shkak t arsyeve t shumta t brndshme(furnizimi jo me rregull me inpute, gjendja e kapaciteteve t instaluara, fluktuimi i fuqis puntore, gjendja e organizimit t puns e t ngjajshme) por edhe t jashtme(konkurrencs vendore dhe t jashtme, lajmrimit t produkteve t inovuara, ndikimi i politiks fiskale dhe kredito-monetare, ndikimi i faktorve biologjik, natyror etj).T gjitha kto fakte qndrojn por qndron edhe fakti se sht m mir q t kemi nj plan t keq se sa fare t mos e kemi, dhe n radh t par pr at se n baz t planit t prcaktuar mund t konstatohen shmangjet, prkatsisht t identifikohen shkaqet e shmangjeve n sektort e veant t projektit.Njohurit shkencore dhe praktika e planifikimit i klasifikojn planet sipas kohs s realizimit t porjektit n plane afatgjate(5-15 vjet), plane afatmesme(2-5 vjet) dhe plane vijuese njvjeare, t operacionalizuar n periudha edhe m t shkurta, deri n detyra ditore t projektit.

Sipas qllimit, planet mund t synojn/qllim shtimin kuantitativ dhe plane q synojn zhvillim kualitativ t parametrave t projektit.

Sipas organizimit, planet mund t ndahn n plane q synojn planifikimin e trsishm t projektit dhe plane t pjesve t caktuara t ndrmarrjes.

Sipas prmbajtjes, plane t shprehur n tregues fizik dhe plane t buzheteve si prllogaritje e rezultateve dhe investimeve.

N praktik planet paraqiten si formn e kombinuar.

Organizimi i projektit

Organizimi i projektit nnkupton procesin e organizimit optimal t strukturs s projektit dhe t pjesve t tij, t strukturs t prshtatshme pr realizimin e qllimeve kryesore t prjektit..

Organizimi dhe funksionimi normal i nj projekti varet shum nga kvaliteti dhe niveli i delegimit n nivelet m t ulta organizative. Shiquar nga aspekti menaxherial, fjala sht pr shkalln e decentralizimit apo t centralizimit t procesit t marrjes s vendimeve lidhur me projektin. Procesi centralist i organitimit t projektit kufizon delegimin e detyrave dhe t marjes s vendimeve lidhur me projektin, kur pushteti kryesor i projektit bie mbi menaxhert n nivelet m t larta t projektit, ndrkaq, modeli decentralist i organizimit t projektit, nnkupton procesin maksimal t delegimit t pushtetit t projektit n nivelet m t ulta t vendosjes.

sht m rndsi t thuhet se struktura organizative e projektit duhet t jet e till q funksionon dhe q sht n pajtueshmri me qllimet themelore t realizimit t projetit.

Procesi i organizimit t projektit zhvillohet sipas nj kronologjie dhe fazave si jan dhn n vazhdim:

1.Definimin e detyrs s projektit, q nnkupton zberthimin e punve n detyra dhe operacione m t detajizuara si dhe prshkrimin e mnyrs pr realizimin e tyre.2.Formimin dhe prshkrimin e vendeve t puns, t prgjegjsive dhe kufizimeve, definimi i raporteve pronar, menaxhment dhe rolet e tyre

3.Organizimi hapsinor i projektit(lokacioni, shtrirja e njsive t projektit etj)

Nj projektim do t jet efektiv dhe ekonomik nga aspekti i strukturs organizative nse iu prmbahet rregullave dhe nj kronologjie t zhvillimit t aktiviteteve organizative si m posht:

1.Zberthimi i detyrs s projektit sipas mnyrs s kryerjes, fazs dhe qllimit

2.Formimi i vendeve t puns(i vllimit dhe i prmbajtjes s aktiviteteve)

3.Formimi i njsive organizative t projektit(lidhshmria e vendeve t puns, i sektorve, i shrbimeve, i prgjegjsive dhe i kufizimeve brnda prbrnda ktyre organizimeve)

4.Projektimi i raporteve midis njsive t veanta organizative t projektit

5.Projektimi i strukturs udhheqse t projektit(pronar, menaxheria etj)

6.Projektimi i organizimit hapsinor t projektit(projektimi i lokacionit, i vndosjes s njsive organizative etj)

Politika kadrovike e projektit

Politika kadrovike, si funksion i veant i menaxhmentit, merret me aspektet e udhheqjes s resurseve njerzore, dhe ate:

a)Planifikimin e nevojave dhe regrutimi i kuadrit

b)Selektimi dhe przgjedhja e kuadrit

c)Prkatitja/trajnimi dhe zhvillimi i kuadrave

)Vlersimi dhe prmirsimi i perfomanss s kuadrit

d)Administrimi me pagesat dhe kompenzimet

dh)Administirmi me mardhniet e puns

Planifikimi i nevojave dhe regrutimi i kuadrit: Ky sht nj proces i vazhdueshm dhe aktivitet i prkohshm me t cilin konstatohn nevojat pr kuadr si dhe mnyrn e regrutimit t kandidatve potencial pr kryerjen e punve t caktuara.

Selektimi dhe przgjedhja e kuadrit: Ktu hyjn aktivitete t selektimit t kandidatve t regrutuar si dhe przgjedhjen prfundimtare pr punt paraprakisht t planifikuara. Selektimi zakonisht bhet n baz t paraqitjes s krkess pr punsim, kur grumbullohn informatat pr jetn dhe prejardhjen sociale, shkollimin forma, karakteristikat e puns.Nj element i rndsishm i tr ktij korpusi t dhnave jan edhe rekomandimet eventuale pr pranim n pun, t cilat mund t jen nga institucionet tjera dhe individt

Prkatitja dhe zhvillimi i kuadrave: Prkatitja sht pjes e trajnimit prmes t cilit prkatitn kuadrot pr pun t caktuar, apo pr zhdervjellesi brnda prjektit. Ndrkaq, zhvillimi nnkupton/prfshin shkollimin apo edukimin, apo procesin e arritjes s njohurive t prgjithshme.

Arsyeja pr zhvillimin e kuadrove ndrlidhen me ndryshimet e shpeshta dhe t shpejta t krkesave t konsumatorve dhe t tregut prgjithsisht, pr shkak t ndryshimeve tekniko-teknologjike n vet procesin e prodhimit t produkteve

/shrbimeve, ndryshimeve n organizim dhe n udhheqje me projektin etj.

Vlersimi dhe prmirsimi i prformancs kuadrovike: Ky sht nj proces i vlersimit prmbajtsor dhe t vazhdueshm t prformanss s kuadrove dhe prmirsimin e ksaj prformanse n prputhshmeri me krkesat e detyrave t projektit.

Cilsia e resurseve njerzore nuk sht e prhershme, mund t prmirsohet por edhe t prkeqsohet. Prmirsohet prmes prfitimit t njohurive dhe prvojave t reja dhe prkeqsohet nese njohurit qe i disponojn stafi i projektit vjetrohen dhe bhen t paprdorshme pr shkak t ndryshimeve n teknologjin e projektit. Pr shkak t aplikimit t teknologjive t reja vjetrohen me njohurit e tyre jo vetm puntort e drejtprdrejt n makina por edhe ekspertet me kualifikime t larta, edhe i vet menaxhmentit t projektit, nese nuk e prciellin zhvillimin e ri teknik-teknologjik, t dijs m t re.

Cilsin e prsonelit t projektit mund t prmirsojm me arsimim prmanent brnda prbrnda projektit. Pr shmbull, arsimimi n vendin e puns mund t realizohet ashtu q menaxheri me prvoj apo kryemenaxheri demonstron para puntorve tjer se si kryhet ndonj pun, duke i udhzuar puntort n msheftsin e zanatit.

Shmbulli i dyt sht arsimimi i puntorve pr detyra specifike.

Shmbulli i tret sht arsimimi i prsonelit i cili nuk u prgjigjet kerkesave t teknologjive t reja.

N kt rast kerkohet rikukualifikimi i personelit prkats, apo zvndsimi me prsonelin i cili mund t operoj me teknologjin e re.

Mbisundon mendimi se prsonelin e projektit duhet przgjedhur apo kualifikuar krahas avancimit t teknologjive, pra si nj proces prmanent. Kjo mund t arrihet prmes prcielljes s literaturs profesionale, pjesmarrjes n tubimet profesionale, formave t ndryshme t studimeve jasht projektit e t ngjajshme, si elemente t msimit n kontinuitet.

Administrimi me pagesat dhe kompenzimet: Kompenzimet prfshin shumat financiare t kompenzimit t cilat i realizojn t punsuarit n nj projekt, dhe n teorin ekonomike bashkkohre kto kompenzime ndahn n:

a)Kompenzime n baz t puns s rregullt dhe pjesmarrjes n pun(paga, pjeset stimulative dhe shtesat n baz t pags)

b)Kompenzimi n baz t drejts s pjesmarrjes n fitim

c)Kompenzimi n baz t pronsis mbi projektin

)Kompenzimet menaxheriale(pagat, bonuset apo premit etj)

Administrimi me mardhniet e puns: Mardhniet epuns jan trsia e raporteve dhe lidhjebve q i krijojn t punsuarit me pundhnsin, e q jan t prfshira brnda t drejtave dhe prgjgjsive q lindin n baz t puns. Kto raporte jan t rregulluara me kuadrin ligjor dhe me aktet interne, rregulloret, kontratta ndrmjet punmarrsit dhe pundhnsit.N fund t themi se kto resurse jan t rndsishme pr projektin pr dy arsye.

E para, njerzit n ndrmarrje dizajnojn dhe prodhojn produkte dhe shrbime, kontrollojn kvalitetin, tregtojn produktet, ndrtojn dhe zbatojn strategjin e zhvillimit t ndrmarrjes.

E dyta, resurset njerzore prbjn nj pjes t rndsishme t shpenzimeve t afarizmit. Problemi m i madh sht si dhe ku t gjenden puntor cilsor. Sikur t gjitha t mirat tjera edhe resurset njerzore furnizohen n treg.

Kur t arrini t przgjedhni puntor cilsor duhet t kujdeseni qe ata t mos e braktisin projektin dhe t siguroni qe sa sht e mundur t jen n funksion t qllimeve t projektit tuaj.

Projeksioni i numrit t puntorve t projektit

Nr.r.Emri i vendit t punsKualifikimi i nevojshmNj ndrrimGjithsej

I.

1.

2

n..

II.Puntort prodhues

II. Puntort shits

III.Puntort shrbyes

3.

4.

n..

III.Prsoneli administrativ

IV.T punsuarit tjer

Gjithsej puntor

Udhheqja e projektit

Udhheqja sht trsi e aktiviteteve t drejtuara n animimin dhe prfitimin e puntorve n prpjekjet e prbashkta pr arritjen e qllimit kryesor t projektit. N literatur pr procesin e udhheqjes diskutohet brnda trsis s katr aktiviteteve dhe ate:

(1)Mmotivimi i t punsuarve

(2) Shprblimi stimuluesAdministrimi me t punsuarit

(3)Proceset/raportet interprsonale

(4)komunikimi

Q t kryej me sukses punn e tij n vendin e puns, individi duhet pr kt t ket aftsi t caktuara. Nse nuk i ka kto aftsi(mekanike, intelektuale dhe kreative)nuk do t ndihmoj asnjfar motivim apo stimulimi.

Aftsia e caktuar sht e domosdoshme por edhe e pamjaftueshme pr kryerjen e aktiviteteve brnda projektit. sht i nevojshm edhe motivimi.

Motivimi sht shtyts i brndshm i cili shpreh dhe drejton sjelljet e njeriut gjat realizimit t aktiviteteve t projektit.

Kye pr motivim sipas disa teorive jan nevojat e stafit t projektit.

Kto nevoja filozofi dhe psikologu amerikan A. Maslo i ka ndar n pes grupe:(a)nevoja fiziologjike(nevojat pr ushqim, uj dhe ajr),

(b)nevoja t siguris(nevoja pr siguri, stabilitet, krcnim apo smundje),

(c)nevoja sociale(nevoja pr vetbesim, e prkatsis, e mirsjelljes),

() nevoja pr respektim dhe pranim, dhe

(d) nevoja pr tu shndrruar n ate pr ka ne jemi t aft.N vendet n tranzicion, veanrisht kjo vlen pr Kosovn, pr numrin drmues t stafit t projektit, do t kishin nevojat ekonomike, prkatsisht fizologjike, sigurimin e mjeteve pr egzistenc si prioritet.

Sipas teoris s A. Masloa, deri sa mos t plotsohen nevojat e rendit m t ult, nuk mund t aktivizohen nevojat e rendit t lart t projektit.

Nese sht ashtu, ather n plan t par duhet pozicionuar motivimin financiar, prkatsisht duhet n projekt t zbatohet shprblimi stimulues.

Shprblimi stmuliues mund t jet individual, n form t pagesave sipas norms, apo produltit(piece ork) apo provizioni n shitje(commission),

Shprblimi/stmulimi grupor(kur sht vshtir t matet efekti i secilit ndivid dhe sht i rndsishm puna ekipore),

Shprblimi/stimulimi me pjesmarrjen n fitim(gain sharing) dhe

Shprblimi/stimulimi n profit(profit sharing), do t thot pagesa e shums s caktuar nga profiti i projektit si shtes pages normale.

Kontrolli i projektit

Kontrolli sht nj proces n t cilin me prdorimin e metodave t caktuara, mekanizmave dhe teknikave kontrollohet dhe matet shkalla e realizimit t planeve dhe eventualisht bht korrigjimi i tyre, dhe e gjith kjo n funkcion t ralizimit t prakushteve pr arritjen e qllimit dhe t misionit t projektit.

Kontrolli efektiv duhet bazuar n kriteret e ndrlidhjes me rezultatet e deshiruara(standardet e prformanss, apo sigurimi cilsis s produkteve/shrbimeve), objektivitetit(kontroll i paanshm nga kontrollort), gjithprfshirs(prfshirja e nevojshme e asaj q duhet kontrolluar), n kohn e duhur, t pranueshme, etj.

Kontrolli mund t synoj matjen e prmbushjeve nga plani n pikat m neuralgjike t projektit:

a)sektori financiar

b)sektori i stafit t projektit

c) sektori tekniko-teknologjik

) sektori informativ

Sipas nivelit t kontrollit t projektit duhet veuar:

a)Kontroll operativ(nj apo m shum procese t projektit)

b)Kontroll organizativ(aspektet organizative t projektit)

c)Kontroll strategjik(kontrolli i sektorve strategjik t projektit)

Kontrolli cilsor paraprihet me:

a)Prcaktim t standardeve(madhsit q synohen, llojet e efekteve t projektit) p.sh. t arrihet q klienti n komun t merr shrbimet brnda kohs mesatare prej 12 minutave, apo n minamarkete pr 7 minuta.

b)Matjen e prmbushjes s standardeve/planit

c)Krahasimi i rezultateve me pritjet e projektit)Vendimi pr veprim(ndrtimi i masave t nevojshme)

MARKETINGU I PROJEKTIT

Marketingu i projektit sht i nj rndsie t veant, nse dshirohet nj sukses i projektit. Me an t marketingut duhet tu shpjegohet ambienteve relevante t projektit, kuptimi dhe qllimi i nj projekti. Prmes marketingut duhet t motivohen t gjith pjesmarrsit dhe personat e angazhuar n mbshtetje t projektit:

1.Nprmjet informimit me koh krijohet besimi

2.Nprmjet paraqitjes dhe theksimit t dobishmeris s projektit merret miratimi

3.Nprmjet diskutimit t prparsive dhe t metave krijohet siguria

4.Nprmjet pjesmarrjes n biseda krijohet motivimi pr bashkpunim.

Sipas ekspertit dhe profesorit t mirnjohur amerikan, Kotler, elsi i suksesit t projektit vart nga njohja e mir deshirave t konsumatorve. Lidhur me plotsimin e nevojave t tyre ai sygjeron:

a)Mos provoni t shitni do gj qe mund t prodhoni

b)Perpiquni t prodhoni ate q mund t shitni

c)Duajeni blersin e jo produktin tuaj-konsumatori t jet n qndr t vmendjes

)Pr eurot e dhna nga blersi i kompenzoni ata me mallra reale dhe kvalitet t produkteve.Marketingu mundet dhe duhet ti kontribuoj prmirsimit dhe prparimit t cilsis s projektit. Fjala sht pr krijimin e nj projekti/produkti apo shrbimi q do t plotsonte n mnyr sa m t plot nevojat e komuniteteve t fokusuara, i dshirave t konsumatorve dhe realizimi i efekteve t knaqshme t projektit, n form t fitimit apo profitit.

Marketingu parasgjithash krkon q produktet/sherbimet q dalin nga projektit ti prshtatn krkess, q paraprakisht t ken tregun e vet, konsumatorin e vet. Pr kt mund t themi se marketingu prfshin t gjith faktort nga t cilet varet plasmani i produktit/sherbimit t projektit: asortimentin, mimin, distribuimin dhe promocionin. Kombinimi i t gjith ktyre faktorve mundson q projekti t realizohet brnda parametrave t parapar. Kjo do t ju mundson q n treg t veproni me shkall m t vogl t rrezikut. Ky rrezik asnjher nuk mund t eliminohet trsisht por mund t reduktohet n mas t pranueshme. Menaxhmenti i projektit i cili prfill principet e marketingut bart me vehte shkall m t vogl t rrezikut kurse gjasat pr profit i kan reale.

Prcaktimin pr projektin, prkatsisht pr produkte/sherbime do t prcaktoni n baz t hulumtimit t tregut. Kur sht fjala pr przgjedhjen e programit prodhues/shrbyes, hulumtimi i tregut mundson njoftimin me shum parametra relevant t krkess(shmbull, kush jan konsumatort potencial, far produkti apo sherbimi dshirojn, sa sht kerkesa dhe mundsia e pjesmarrjes tuaj n treg, kush jan konkurrentet tuaj, etj).

do her duhet t niseni nga tregu.. Disa nga faktet t cilat duhet ti konstatoni jan: kush jan konsumatort e produkteve apo sherbimeve tuaja t cilat mendoni ti prodhoni, sa sht krkesa(numri i konsumatorve), fare sht struktura e konsumatorve(mosha, gjinia, profesioni, gjendja materiale, tradita e t ngjajshm), far sht konkurrenca n treg, kush ofron produkte t njejta apo t ngjajshme, lepeza e asortimentit, mimet, mnyra e plasmanit e t ngjajshme, si jan t informuar konsumatort(aktiviteti i promocionit), ndikimi i rrethins n treg(ligjet dhe rregullat, ambienti kulturor, sjelljet e rrethins,etj). T gjitha kto informata duhet ti keni parasysh kur t merrni vendime se far projektit do t zhvilloni dhe n far mnyre do t paraqiteni me ofertn e projektit tuaj.

Projektet, prkatsisht produkt apo sherbim e kan jetn e vet n treg: lindin( krijohen dhe lajmrohen n treg), m pastaj shitja e tyre rritet, ngec, fillon t shenoj rnie, n mnyr q n fund zhduket nga tregu. Kt e quajm cikel jetsor t projektit, prkatsisht t produktit/sherbimit. Ka projekte q me produktet/shrbimet e tyre kan cikel t shkurt t jeteses, nj apo dy sezona (artikujt e mods), ka t tilla t cilave cikli i jets sht m i gjat(t mirat shtepijake, automobilat e t ngjajshme etj) dhe i atyre t cilat mbijetojn n treg me vite. Prodhuesi duhet t konstatoj se n t cilen nga kategorit e prmendura bije projekti i tyre dhe n t ciln faz t ciklit jetsor t projektit bie. Kjo n radh t par pr arsy se duhet t prgatiten produktet apo sherbimet e reja t cilat do ti lansoj n treg, para se t terhjek ato q vdesin.

N kuadr t zhvilllimit t projektit duhet t mendohet n stabilitetin e tij, n qndrueshmerin e produkteve /shrbimeve t tij, madje n forcimin e elementeve q i bjn t dallueshme produktet/sherbimet, n mnyr q ato t jen konkurrente, me nj imazh t dallueshm n treg. Pr kt menaxhmenti i projektit duhet t kujdeset q projekti t mbaj aktualitetin n treg, imazhin e tij si dhe mbajtjen e besimit t konsumatorve n produkt/sherbim.

T gjitha kto jan detyr e marketingut t projektit, n kuadr t zhvillimit t tij.

Marketingu i projektit, asesi nuk mund t zgjidh t gjitha problemet tuaja, por sht e sigurt pa te problemet mund t shndrrohen n pengesa t patejkalueshme pr menaxhmentin e projektit. Pr kt arsye, investimet n hulumtimin e tregut t projektit si dhe sigurimi i informacioneve t nevojshme para se t merrni nj vendim prfundimtar pr projektin sht i rndsishm aq sa edhe investimet n teknologji dhe pajisje.

mimi i produkteve/shrbimeve t projektit

Formulimi dhe realizimi i politikes s mimeve sht njera nder detyrat m t nderlikuara pr menaxhmentin e projektit. Politika e mimeve duhet t jet n prputhshmeri me politiken e prgjithshme t marketingut, t afarizmit dhe t misionit kryesor t projektit. Vendosja n fushn e mimeve duhet t bazohet n informacionet e nevojshme t grumbulluara me hulumtimin e tregut. Ka shum faktor q ndikojn n marrjen e vendimeve lidhur me politiken e mimeve nga menaxhmenti i projektit, por midis tyre m t rndsishmit jan shpenzimet, kerkesa, konkurrenca dhe rroli i shtetit.

Shpenizmet jan shum t rndsishme n politiken e mimeve. N t vertet, mimi i tregut, si pasoj e ndikimit t oferts dhe kerkeses kerkon prej menaxhmentit t projektiti qe shpenzimet e saj t jen sa m t ulta pr produkt/shrbim, q t mundeni t realizoni fitim dhe t prmbushni obligimet ndaj shtetit(tatimet, dogann, kontributet, taksat etj). Poashtu, n politiken e mimeve duhet patur parasysh legjislacionin e shtetit. Q menaxhmenti i projektit t mos gaboj n udhheqjen e nj politik t mimeve, do t duhej t dij prgjigjet n kto pyetje:Sa sht stabilitetit i prgjithshem i mimeve (n tregun e prgjithshem), dhe ka mund t pritet n periudhn e ciklit t jets s projektit/produktit apo sherbimit?

fare sht stabiliteti i mimeve n branshen, t cilit i perket produkti apo sherbimi dhe ka mund t pritet n vazhdim?

far sht stabiliteti i mimeve t furnizimit t inputeve t nevojshme, materialeve dhe far trendi i mimeve t inputeve t projektit mund t pritet?

far jan dhe si jan siellur mimet e projekteve konkurrete?

Si jan siellur mimet e produkteve apo sherbimeve t projekteve komplementare?

Duke patur prgjigje n pyetjet e siprcekura, menaxhmenti i projektit m leht do t prcaktohet pr t udhhequr nj politik fleksibile, sipas segmenteve t ndryshme t tregut, sipas kohs apo grupeve t konsumatorve.

Pa marr parasush nga t gjitha kto, n dika duhet t jeni plotsisht t sigurt, tregu vetvetiu do t sjell mimin e produktit/shebimit t projektit tuaj n suazat reale t raporteve t oferts dhe kerkeses.

Shitja e produkteve/shrbimeve t projektit

N kuadr t marketingut shitja ka nj detyr shum m t leht. Sektori i shitjes i shfrytzon t gjitha funksionet tjera t marketingut, n mnyr qe produktetet/sherbimet e projektit t plasohen n treg. Kshtu shitja paraqet fazn m komplekse n procesin e reprodukcionit, prkatsisht t shndrrimit t produktit apo sherbimit me para. Ndrlidhja e shitjes me distribuimin sht e rndsis s veant. Distribuimi mundson bartjen fizike t mallit deri t konsumatort sipas kushteve optimale(n koh, hapsir dhe me sa m pak shpenizme).

Faza e shitjes dhe e distribuimit bashkojn ofertn dhe kerkesen, prandaj rroli i ktij funkscioni sht i rndsishm dhe i ndieshem n tr procesin e zhvillimit t projektit. Poashtu shitjen mund t kuptojm si funkcion q krijon t hyra, fitim dhe profit pr projektin. Pra, shitjen duhet kuptuar si nj funkcion n kuadr t marketingut t projektit.

N kt kuptim menaxhmenti i projektit n kuadr t politiks s shitjes kujdeset pr:

a)organizimin e shitjes, b)kanalet e distribuimit, c)distribuimin fizik, )kushtet e shitjes, d)raportin me blersit, dh) prparimin e shitjes, e) depozitimin e produkteve/shrbimeve t projektit f) sherbimet e shitjes dhe sherbimet pas shitjes(garancionet, servisimi, pjeset rezerv etj).

Distribuimi i produkteve/shrbimeve t projektit

Me distribuimin m s shpeshti kuptohet trasimi i rrugs fizike t produkteve /shrbimeve t projektit nga prodhuesi deri te konsumatori. Si njeri prej nnfunksioneve t marketingut t projektit, distribuimi ndermerr t gjitha aktivitetet n mnyr q malli t arrij deri te konsumatori n mnyrn m t mir t mundshme n koh, hapsirn e deshiruar dhe me shpenizme m t vogla.

Distribuimi realizohet prmes kanaleve t shitjes s mallrave. Dallojm distribuimin direkt dhe indirekt. Rruga direkte e distribuimit t produkteve t projektit sht m e shkurtr(duke vn lidhjen direkte midis prodhuesit dhe konsumatorit), kurse distribuimi indirekt nnkupton pjesmarrjen e ndermjetsuesit, prkatsisht t tregtis.

Me problemin e distribuimit veanrisht do t merret logjistika e marketingut t projektit, e cila sygjeron pr shkurtimin maksimal t rrugs s produktit deri te konsuamtori, krahas mundsive tjera t optimalizimit t faktorve n kanalet e furnizimit dhe t shitjes. Format e ndermjetsimit n furnizim dhe shitje duhet reduktuar n minimum, n mnyr qe produktet/shrbimet e projektit n kohn m t shkurtr dhe sipas mimeve m t ulta(duke i zvogluar pr provizionet e panevojshme pr ndermjetsuesit dhe shpenzimet varse) t arrijn deri te konsumatori.

Promocioni i produkteve/shrbimeve t projektit

Promocioni apo promovimi sht form e veprimit t menaxhmentit t projektit/ofertuesit n blersit potencial, n mnyr qe ata t blejn produktin e tij dhe sa m gjat, dhe m shum dhe m shpesh t konsumaoj ate.

Promocioni sht nj prej instrumenteve t marketingut t projektit dhe n t njejten koh form specifike e komunikimit me tregun, prkatsisht me konsumatort. N t vrtet gjat promocionit n mnyra t ndryshme i drejtohemi konsumatorve duke u prpjekur qe s pari ti informojm pr vehtn, pr produktet dhe sherbimet tona si dhe dobit qe ai i sjell n konsum. T gjitha kto informacione nuk do t arrijshin te konsumatori po qe se menaxhmenti i projektit nuk do t komunikonte drejt dhe efektivisht me tregun. Promocioni mund t realizohet n mnyra t ndryshme, kurse n marketing mnyra m e rndsishme sht me shpallje(propagand ekonomike), publicitet, shitje prsonale dhe krijim t raporteve me publikun.

Shpallja sht forma m e shpesht dhe m e njohur e promocionit t projektit. Realizohet prmes medijave t ndryshme(televizonit, radios, shtypit, revistave etj). Kjo form e promocionit krkon shum mjete, prandaj duhet shfrytzuar n mnyr racionale.

Pr dallim prej shpalljeve, publiciteti ekonomik(propaganda) prbhet nga format e ndryshme t shfrytzimit pa pages t masmediave prmes t cilave bartn informatat pr projektin apo produktin/sherbimin, me qllim t nxitjes s kerkess dhe konsumit. Publiciteti zakonisht arrihet me konferenca me gazetar(me rastin e promovimit t ndonj suksesi t projektit, me rastin e hapjes s ndonj reparti, realizimin e ndonj produkti t ri etj.) t cilat i prciellin gazetart.

Shitja personale sht form burimore e promocionit prmes kontaktit direkt t shitsit dhe blersit t proukteve t projektit. Prve q me kt rast shitsi i sherben me mall blersit, mund ti ofroj edhe informata interesante shtes pr produketet dhe sherbimet e projektit qe i shet, duke u prpjekur qe t len prshtypje sa m t mir te blersit. Pr kt arsye ksaj forme t promovimit i jipet rndsi e madhe, dhe kjo sht arsyeja pse numr i madh i njerzve profesionist prcaktohet pr kt form t promocionit t produkteve apo sherbimeve t projektit. T kujtojm se shumica e mjekve vet i shesin medikamentet dhe pajisjet medicinale, makineristet vet i shesin makinat etj. Kta jan shitsi profesional t cilet n mnyr shum profesionale e t argumentuar mund t bindin klientet pr cilsin e vertet dhe vlern prdoruese t produkteve t shitura. Investimet n kt form t promovimit jan relativisht t mdha, por edhe kjo form e promovimit shpesh sht e domosdoshme.

Avancimi i shitjeve prfshin aktivitete t posame t marketingut pr stimulimin e blerjeve, prmes panaireve, formave t ndryshme t lojrave shperblyese dhe formave t tjera t invencionit.

Prve ktyre formave, edhe raportet me publikun, si forma t posame teknike prmes t cilave menaxhmenti i projektit i prezentohet publikut, prkatsisht komunikojn rregullisht me grupe t ndryshme t cilet i prezentohen publikut, si grupet e akcionarve, grupet e veanta t punsuarve etj. N kto komunikime menaxhmenti deshiron t krijojj atmosfer t mir. Me kt form dhe format tjera t promocionit menaxhmenti deshiron qe n publik t krijoj pasqyr dhe prshtypje sa m t mir pr vehtn, imazhin e saj, pr aktivitetet dhe produktet/shrbimet e projektit.

Marrja me promocion kerkon pun ekipore brnda projektit, prkatsisht t shrbimit t marketingut t projektit, shum njohuri, shkathtsi, kreativitet dhe fond t konsiderueshm t informacioneve pr tregun dhe konsumatorin.

Gjat promocionit asnjeher nuk e shfrytzojm vetm njeren form t promocionit, por do her format e promocionit duhet shqyrtuar si trsi dhe n mnyr t progaramuar, ashtu q kombinimi i tyre n t njejtn koh mund t sjell efekte maksimale.Furnizimi i elementeve t projektit

Furnizimi n esenc sht funkcion i marketingut t projektit, me t cilin fillon do aktivitet prodhues/shrbyes. Furnizimi sht faz e par e procesit t prodhimit, nga se sht prgatitja pr prodhim. Funkcionet dhe aktivitetet e furnizimit mund ti shiqojm n kuptimin e ngusht dhe t gjer. N kuptimin e ngusht ajo ka pr detyr t furnizoj lnd t para, material reprodukues, pajisje dhe inpute tjera materiale, q do t mundsohej nj prodhimtari/shrbim dhe zhvillim t papenges t projektit gjat gjith ciklit t tij jetsor. Shikuar n kuptimin e gjer furnizimit duhet shtuar edhe t gjitha aktivitetet tjera, si furnizimin me resurse njerzore, para, dije, lienc etj. Neve na intereson rroli i furnizimit n fazn e par t ciklit t riprodhimit, nga se furnizimin me resurse njerzore dhe kuadra, para dhe inputet tjera jomateriale mirren sherbime tjera t projektit. Sikur edhe do funkcion tjeter i marketingut, edhe furnizimi si veprimtari realizohet prmes planeve t veta afatgjate dhe afatshkurta, dhe n prputhshmeri me politikn e prgjithshme t menaxhmentit t projektit. N kuadr t projekteve konkrete planifikimi i furnizimit bazohet para se gjithash n planet e prodhimit/shrbimit.

Politika e furnizimit sht pjes prbrse e politikes s tregut t projektit. Me politiken e furnizimit n parim zgjidhen problemet n lidhje me format dhe rruget e furnizimit, kushtet e liferimit(dergimit) dhe t pagess dhe t optimalizimit t sasis s mallit. Politika e furnizimit bazohet poashtu n t dhnat e hulumtimit t tregut t projektit. Politika e furnizimit t projektit sht ngusht e lidhur me politikn e rezervave dhe t depozitimit, t prodhimit, kushtet e shitjes, asortimentin, kanalet e shitjes, promocionin, politiken e mimeve etj.

Punt e furnizimit t projektit me inpute dhe repromateriale t nevojshme jan t ndara n disa faza t cilat plotsohen midis tyre. Faza e par sht konstatimi i nevojave, pastaj hulumtimi i tregut, planifikimi i furnizimit, kontaktimi i furnitorve dhe pranimi i ofertave, duke prfshir edhe lidhjen e kontratave. Aktiviteteve t furnizimit duhet shtuar edhe funksionin e depozitimit, si funksion i rndsishm i cili i ndihmon furnizimit t kryej me efektivitet detyrat e saj, n mnyr qe t mos rrezikohet ritmi i zhvillimit t projektit.

Qllimet e furnizimit jan t shumta, dhe si m t rndsishme ato q lidhen me interesin e prodhimit/shrbimit t projektit si trsi. N kt aspekt mund t shqytrojm tri qllime kryesore t furnizimit t projektit:

a)Furnizimi me koh dhe udhheqja e nj politike optimale t rezervave,

b)Furnizimi kvalitativ i t mirave-mallit

c)Optimalizimi i mimeve t furnizimit, prkatsisht t shpenizmeve t furnizimit.

Dizejnimi i projektit

Dizejnimi i projektit sht m s ngushti i lidhur me fushn e marketingut. Marketingu sht hapsira ku mundet dhe duhet t veproj dizajneri.

Dizajni dhe dizajneri i projektit nuk mund t jet sanues univerzal pr t gjitha leshimet n projekt. Nese nuk keni promocion t mir, nuk keni pse t kerkoni dizajner grafik, apo nese nuk keni nj teknolog t mir t prodhimit/shrbimit t projektit, as mos provoni t dizajnoni produktin. Dizajni nuk sht dhe nuk mund t jet sherues univerzal pr smundjet n projekt. Dizajneri nuk mund ti ndihmoj projektit t smur, apo menaxhmentit t dobt t projektit t mbijetoj, por mundet t ndihmoj projektitn q t afaroj m mir, t realizoj sukses m t mir. Mund t thuhet se dizajni sht i nevojshem, por jo edhe kusht i mjaftushem pr sukses t projektit.

Prej dizajnerit nuk duhet dhe nuk guzoni t kerkoni t dij kujt do ti shitet produkti/shrbimi i projektit, prkatsisht kujt i destinohet. Prej dizajnerit nuk duhet pritur t dij n mnyr do t shitet produkti. Dizajneri sht parasgjithash njeri profesional me arsimim t lart, ekspert pr interpretim vizuel. Ai duhet t dij t shpreh dhe n mnyr vizuele t paraqes strategjin e zhvillimit t projektit tuaj, nese ju jeni menaxhment i sukseshm duhet t dini mir se ka deshironi t arrini ju n treg me projektin tuaj, a deshironi t jeni lider n sektorin e projektit tuaj, apo nj menaxhment i improvizuar pa vizion..

Dizajneri sht n t vertet interpretues vizuel, prmes vizatimeve, i t shkrueres apo i verbales. Dizajneri sht prson i autorizuar pr t br produktin tuaj atraktiv dhe terheqes n mnyr q blersit t prcaktohen pr blerjen e tij. Kujdeset q ambalazha e produktit tuaj t jet adekuate, q produktet q ju i prodhoni t jen t dobishme dhe funkcionale, t cilat njerzit deshirojn ti ken dhe ti konsumojn. Dizajneri sht ekspert i cili mesazhin tuaj propagandues do t dizajnoj ashtu q njerzit mund ta dallojn, deshirojn t lexojn dhe i besojn.

Nj prej problemeve t para me t cilat ballafaqohet tash dhe n t ardhmen do menaxhment i projektit sht krijimi i identitetit n treg, si t bhet m i dallueshm n treg. Pikrisht kjo sht hapsira e veprimit t dizajnerit. Krijimi i shenjes, i maskotes, i ngjyres, i shkronjes dhe t tjerave, jan faktort qe krijojn identitetin vizuel t menaxhmentit t projektit.

N st