: 300: 1

Daniel Print,

ISSN 2217-415X

. 221000 www.ff.ns.ac.rsmetodickicasopis@gmail.com

,

, Hrvatska

University of Essex, United Kingdom, Department of Language and Linguistics

Humboldt-Universitt zu Berlin, Deutschland, Philosophische Fakultt II, Institut fr Slawistik

Hankuk, Korea, University of Foreign Studies, Faculty of Central and East European Studies, Department of South Slavic Studies

CIP ,

316.77

: - / ... . 2010, br. 1 (.) . : , 2010. 22cm

ISSN 2217-415X

COBISS.SR-ID 228663303

2010.

-

( ) ( ) ( ) ( ) - ( ) ( ) ( ) () () () () T () () () () () () - () - () () () - () () () () ()

I

.

mmp@nscable.net

( , )

- , - ( , , - ). .

: , , , , , .

7 , . - , . - -: - . . , . . - , . -, ( 2006: 475-487). , .

, , - : , ; . . . , , , , , -; ( , , , - ... 1994: 35). , - , . - , . - , . . . , -, , .

21. -

. , , , - , , , . , , , . -: , , , ... (, ), , .

, -: , , (Brad 1996: 23-26), : . , , . - : .

, : , - ? , . . , , , . - 21. , - , - . -, . -, . . - , - . , , , -,

8, ( 2002). - . - , , - ( 2005). - ( 2008).

, , , . , , , -, ( -), , . . , , , - , , ( 1978: 71). - -. . , : . - , . - ( , 2007: 113). , , , . , , ( ), , , , , , (, ). . - ( , -), .

, , . - .

, , , . , , , , , . , , , , . , , , - .

, ( 2006), . . - . , - , - . , - . ( ) - , . - -, . , - , . . .

, , - . , -, , -

9 , . . - (, ) . , , , , ( , , , ).

, : - , - . - , , : , . () . .

-. ; , . , , .

: - , : - , , .

- : . -

. , ... ( 1988: 105). , , , , - -? : , , . , , -. , , . - . - , - , - . , - - , . , , . - , : , , . , . -, . : , , ; - ; , , - , -

10

. , . , , - : - . : : , , , , , - , , , , , , , , - - , .

- . : , . , , - , , . . , -. , .

, . (1978).

. ( ). : .

, . (1996). . : .

, ., , ., , . (2007). . : .

, (2005). . : .

, (2006). . . : .

, . (2008). . : .

, . (2002). . : .

Lozanov, G. (1978). Suggestology and Outlines of suggestopedy. Philadelphia: PA. Gordon and Breach.

, . (1994). . : .

, . (1998). . : .

, .; , . (2010). . : .

, . (1976). . : .

11

SummaryNowadays pupils more often avoid reading set books and other texts during literature teaching and a lot of factors have contributed to this situation (a large curriculum, inadequate and oldfashioned teachers attitude towards both teaching materials and pupils, and visual media attractiveness). The ways of eliminating the negative attitude towards reading should follow new trends and be in cor-relation of art disciplines.

Key words: reading, set books, negative attitude, active reader, correlation, motivation.

Pavle J. Ili

ELIMINATING NEGATIVE ATTITUDE TOWARDS READING BY MUTUAL ACTION OF OTHER ARTS

KAKO ODGAJATI ITATELJICE/ITATELJE

SAETAKU sklopu ostvarivanja osnovnoga cilja srednjokolskoga knjievnog odgoja i obrazovanja odgojiti buduu itateljicu/itatelja itanju (kolske) lektire pripada znaajno mjesto. Komparativna analiza hrvatskih i evropskih nastavnih programa (kurikula) za gimnazije pokazuje da se izboru pisaca i naslova predvienih za lektiru pri-stupa na razliite naine te da se u njihovu koncipiranju (pre)malo vodi rauna o itateljskim interesima uenica/uenika. Na tragu tih rezultata predlae se tzv. otvoreni sustav lektire koji se temelji na ponudi knjievnih djela iz koje uenice/uenici samostalno izabiru djela za itanje kod kue. Predlau se postupci i metode koji dopri-nose rjeavanju prepreka u uenikoj recepciji i razumijevanju po-jedinih knjievnih djela. Njihova primjena omoguava ostvarenje osnovnog cilja nastave knjievnosti: odgojiti kreativnog i kritikog itatelja/itateljicu, koji e itajui razmiljati, zakljuivati i ocje-njivati knjievnoumjetniki tekst.

KLJUENE REI: kolska lektira, nastavni program (kurikul), otvo-reni sustav lektire.

Mirjana N. Benjak; Mirjana J. Doblanovi-Pekica

mibenjak@inet.hr

mirjana.doblanovic@pu.htnet.hr

(Sveuilite Jurja Dobrile Hrvatska knjievnost, Pula)

13

Lektira, umjesto radosti itanja, esto postaje omrae-nom prisilom i sredstvom torture. itati djelo samo zato da bi se moglo provjeriti je li uistinu proitano, besmisleno je. Koliko je izgubljene energije u smiljanju zamki!

(Iz novinske analize lektire Ivane Vladilo, knjiniarke u rijekoj Strojarskoj koli za obrtnika i industrijska zanimanja)

...oni vole heavy metal ili cyber punk...isto treba primi-jeniti i na izbor lektire, odnosno pronai to bi to zaintere-siralo dananje cure i deke... a kad kroz to steknu naviku itanja, sve e drugo doi samo po sebi...

(Iz komentara uenika na internetu)

Znaenje lektire u knjievnom odgoju i obrazovanju

U preambuli nastavnoga programa za Hrvatski je-zik za gimnazije1) kao jedna od svrhi nastave toga predmeta istaknuta je ona koja govori o tome da bi trebalo stei knjievno znanje, knjievnu kulturu i sposobnosti kako bi uenici mogli samostalno itati knjievna djela (podv. aut.), razumijevati ih, tumaiti i prosuivati (procjenjivati, ocjenjivati).2) Kako bi se ova svrha ostvarila, meu zada-ama stoji da bi trebalo razviti itateljsku kulturu (podv. aut.) kao osnovu ope naobrazbe i stalne naobrazbe.3) Moe se, dakle, zakljuiti da je osnovni cilj srednjokolskoga/gimnazijskoga knjievnog odgoja i obrazovanja odgojiti buduu itateljicu/itatelja. Da bi se do toga cilja dolo, uz interpretaciju knjievnoga djela u nastavnome proce-su, trebalo bi posvetiti veu pozornost uenikom samo-stalnom itanju kod kue kolskoj lektiri.4)

Lektira u nastavnim programimaNastavni program, odnosno kurikul, osnovni je do-

kument koji propisuje knjievni sadraj koji se obrauje u nastavnim i izvannastavnim aktivnostima. Uobiaje-no je da on donosi i popis knjievnih djela predvienih

1) Nastavni programi za gimnazije, Hrvatski jezik za gimnazije, Glasnik mini-starstva prosvjete i porta Republike Hrvatske, posebno izdanje, Zagreb, 1. kolovoza 1995.

2) Opus.cit, str.152.

3) Ibid.

4) Uobiajeni nazivi programom propisanog popisa knjievnih djela za samo-stalno itanje kod kue su: lektira, domaa lektira, kolska lektira.

za lektiru. Je li to uvijek tako? Kako bi se odgovorilo na to pitanje, provedena je komparativna analiza hrvatskih i (srednjo)evropskih nastavnih programa/kurikula za gimnazije.5) Rezultati do kojih se dolo pokazuju da se izboru pisaca i naslova predvienih za lektiru pristupa na razliite naine. Dok jedni (npr. slovenski)6) strogo propisuju autore i broj djela za svaku godinu, drugi (npr. austrijski)7) omoguavaju slobodni izbor lektire u kojem sudjeluju uenice/uenici u dogovoru s uiteljicama/uiteljima (dogovorna lektira) ili pak samo preporuuju odreeni broj djela ne navodei imena pisaca i naslove djela (npr. eki).8) U hrvatskom nastavnom programu za gimnazije ne postoji nikakva naznaka o lektiri.9)

Problem kriterija za izbor knjievnih i lektiraMetodika je utvrdila kriterije za izbor knjievnoga

sadraja u procesu knjievnog odgoja i obrazovanja.10) Da je pitanje izbora sadraja ustvari pitanje shvaanja uloge (cilja i svrhe) knjievnog odgoja, potvruje zanimanje koji za taj problem, osim metodiara i praktiara, pokazuju teoretiari i povjesniari knjievnosti. Svatko e od njih, ovisno o tome kako shvaa ulogu nastave knjievnosti, preferirati odreeni kriterij izbora. Tako Milivoj Solar, teoretiar knjievnosti, svjestan sloenosti problemati-ke nastave knjievnosti, tvrdi: ...Knjievnost se pojavljuje u nastavnim programima u uskom izboru izvedenom pre-ma eminentno neknjievnim kriterijima (Solar 1981: 113). On, naime, ne nijee postojanje reprezentativnog, psiho-lokog i recepcijskog kriterija u nastavi knjievnosti, ali upozorava na objektivnost sastavljaa programa kao

5) O tome v. vie u: Benjak, Mirjana: Knjievnost(i) u kontaktu, Suvremena srednjoevropska pripovjedna proza u gimnazijskoj nastavi knjievnosti, Izdavaki centar Rijeka, Rijeka, 2001, str. 69-94. i 135-163.

6) Uni nart za pouk slovenskega jezika in knjievnosti v gimnazijah in drugih tiriletnih olah, Ministrstvo za olstvo in port, Zavod RS za olstvo in port, Strokovni svet RS za vzgojo in izobraevanje; Ljubljana, 1995.

7) Schullehrplne (stand 1. 1. 1966); Lehrplan fr die Allgemeinbildende hhere Schule AHS; Gymnasium, Realgymnasium, Witrschaftskundliches Realgymna-sium, ORAC. Wien, 1997.

8) Uebn osnovy ryrletho gymnazia, esky jazyk a literatura, Ministarstvo skolstv a telovychovy esk repubkiky, Fortuna, Praha, 1991.

9) Dosadanji su srednjokolski/gimnazijski programi donosili popis pisaca i djela rasporeenih po razredima.

10) Navodimo, radi podsjeanja, samo neke: kriterij antologijski, knjievnopovije-sni, knjievnoteorijski, estetski, etiki, nacionalni, kriterij aktualnosti itd.

14

na temeljni problem svrhe nastave knjievnosti. Nema nikakve sumnje, nastavlja Solar, da se moralni, estetski pa i neposredno politiki odgoj npr. mogu i moraju uklopiti u nastavu knjievnosti, ali pravilno zakljuuje da se izbor djela mora prije svega uvati ograniavanja, a metode valja da se uvaju iskljuivosti... (Solar 1981: 119). Ovom prili-kom valja podsjetiti da se knjievni odgoj i obrazovanje organizira i provodi u nastavnim i izvannastavnim obli-cima, pa bi se kriteriji o izboru sadraja trebali odnositi i na autore i djela propisana za lektiru, u koju se odabiru reprezentativna djela razliitih vrsta iz nacionalne knjiev-nosti i knjievnosti drugih naroda, koja ine temelje svjetske kulture, djela antologijske vrijednosti koja su primjerena doivljajno-spoznajnim mogunostima uenika (Rosandi 2005: 50). Analiza nastavnih programa/kurikula poka-zala je da njihovi sastavljai pritom mahom zanemaruju kriterij aktualnosti i kriterij interesa uenika. Djela (ako su) propisana za samostalno itanje kod kue doslovce prate nastavni program. A kako je veina programa/ku-rikula koncipirana prema knjievnopovijesnom i knjiev-noteorijskom kriteriju, dogaa se to da se srednjokolke/srednjokolci sa suvremenim autorima i djelima susreu tek pred kraj svoga kolovanja. Ta injenica u suprotnosti je s knjievnim interesima uenica/uenika.

itateljski interesi uenica/uenika i lektiraIako u Hrvatskoj nije nikad provedeno institucional-

no istraivanje o problemu itateljskih interesa uenica/uenika (kao to uostalom nisu provedena sustavna istra-ivanja ni ostalih podruja odgojno-obrazovnog sustava), pojedinana istraivanja i objavljene monografije,11) takva su znaenja da bi se morala uzeti u obzir pri odluivanju o lektiri u (gimnazijskoj) nastavi knjievnosti. Naime, rezultati tih istraivanja govore u prilog suvremene (i nacionalne i evropske/svjetske) knjievnosti (proze). To ne treba uditi: srednjokolke/srednjokolci u tim djeli-ma pronalaze slinosti sa sobom i vlastitim poimanjem svijeta vie nego to to mogu pronai u djelima iz pro-losti. Kao metodiari ne smijemo zaboraviti da interesi za itanje knjievnih djela prethode interesima za prou-

11) Pojedinana istraivanja (o itateljskim interesima, recepciji knjievnih djela i sl.), zapoeta ezdesetih godina prolog stoljea, provode se i danas, a objavlje-na su u metodikim monografijama (npr. Rosandi, Kermek, Benjak).

avanje knjievnosti. Stoga bi autori nastavnih progra-ma trebali u veoj mjeri prihvaati spontane knjievne interese uenica/uenika. Na program je svojom kon-cepcijom uvelike udaljen od takva zahtjeva. Ustanovljeno je da je prehistorian, to ima za posljedicu ueniko udaljavanje od knjige. Naime, petnaestogodinjakinje/petnaestogodinjaci nisu sposobni recipirati, inerpreti-rati i vrednovati djela starije knjievnosti zbog prepreka koji su za njihov uzrast prevelike (jezik, teme i sl.). Ne treba stoga uditi da se lektire jo uvijek prepisuju, a uenice/uenici skriveki itaju djela suvremenih knji-evnika. O vlastitim iskustvima itanja lektirnih djela uenice/uenici rijetko govore u koli (moemo samo pretpostaviti razloge), ali emo zato njihove komentare sve ee pronai na internetu.12)

Otvoreni sustav lektireZato se zalaemo za uvoenje tzv. otvorenoga su-

stava lektire, koji se temelji na ponudi knjievnih djela iz koje uenice/uenici samostalno izabiru djela za sa-mostalno itanje kod kue. Pritom se predlau postupci i metode koji doprinose rjeavanju prepreka u ueni-koj recepciji i razumijevanju pojedinih knjievnih dje-la (postupci motivacije, postupci aktualizacije, metoda stvaralakog itanja, istraivaka metoda i dr.). Primjena tih postupaka i metoda omoguava ostvarenje osnovnog cilja nastave knjievnosti: odgojiti kreativnog i kritikog itatelja/itateljicu, koji e itajui razmiljati, zakljui-vati i ocjenjivati knjievnoumjetniki tekst. Takvog se itatelja moe odgojiti tek kad se, osim problema to i-tati, ponu rjeavati i problemi zato itati, kako itati, kada itati, gdje itati i u kakvim pedagoko-metodikim uvjetima to provoditi (Rosandi 2005: 170).

12) Donosimo primjer jednog takvog komentara (uz napomenu da ga citiramo u originalnom obliku o njegovoj jezinoj razini moglo bi se takoer diskutira-ti): a sm poceo citat kad sam zavrio gimnaziju... nece klinci citat ako im ni-je zanimljivo...prvo me puknula faza tv-a, kad sam u par godina pogledao sve ta ima kvalitetnog, dosadio mi pa vie ne gledam...zatim plejka i kompjuter... i sad sam u fazi interneta i knjige... kvalitetnu knjigu zbilja je gut procitat...ali kvalitetnu i zanimljivu... znam dosta ljudi koji citaju, a za koje se to nikada nebi moglo rec, a koji isto nisu citali lektiru u koli... lektiru treba reformirat... klincima dat da citaju ono to ih zanima... ionako je bitno da se bilo ta cita da se obogati rjecnik i uz to ih naucit pravopisu... da se znaju izrazavat i pravil-no pisat... to je najbitnije, ta se na satu hrvatskog moze naucit...a o gramatici, pretvorbama itd. koliko se mora...

(http://www.vecernji.hr/newsroom/news/croatia/3294249, 17. 5. 2009)

15

Metodiki model otvorenog sustava lektireStjecanje knjievnoga znanja, knjievne kulture,

osposobljavanje uenika za razumijevanje, tumaenje i prosuivanje knjievnih djela te razvijanje njihove i-tateljske kulture, zahtjevan je cilj za svakog uitelja. A prepreke na koje nailazi u realizaciji toga cilja nisu za-nemarive. Svjedoci smo vremena u kojem su uionice prenatrpane (pre)velikim brojem uenika, veina uioni-ca daleko je od suvremeno opremljenih specijaliziranih uionica a nastavni su programi (pre)opirni. Istovreme-no, protok je informacija, zahvaljujui masovnim medi-jima (prije svega internetu), izuzetno brz pa se mnoge uenice/uenici mogu u svakome trenutku informirati o gotovo svemu to se trenutno zbiva u svijetu. Zapitaj-mo se kakvo mjesto u takvoj situaciji zauzima itanje, odnosno itanje knjievnih djela.

to se tie nastave knjievnosti, odnosno tzv. sati lek-tire, sloit emo se da (pre)velik broj uenika i prenatrpa-na dnevna/tjedna satnica ne ostavljaju mnogo prostora za sustavan kreativan rad i mogunost provjere uenike re-cepcije (ne)proitanih knjiga. Sati lektire najee se svo-de na brzinsko provjeravanje odreenih injenica kako bi se ustanovilo je li djelo proitano, no u dananje vrijeme nije potrebno proitati djelo da bi se znalo o emu je ri-je! Osim ponuenih vodia kroz lektiru i dajdestiranih tekstova koje uenici mogu posuditi u svakoj knjinici, razgovora i savjeta starijih kolega te upotrebom njiho-vih biljeki, u novije je vrijeme sveprisutan i internet na kojem se mogu proitati raznorazne interpretacije lekti-re i analize knjievnih djela.13) U sklopu toga postavlja se pitanje: koja knjievna djela ponuditi uenicima za samo-stalno itanje, odnosno kako ih motivirati na itanje odre-enog, propisanog djela? Je li moda vrijeme da izbacimo ovo odreenog, propisanog? Naravno da nije!

Je li bolje proitati programom propisano djelo bez obzira na ishod itanja, ne proitati ga nikada, ali ne stei averziju prema knjigama i itanju, ili ga proita-ti jednom kad za to bude vrijeme, sa zrelou i razumi-jevanjem? Naravno da je trea opcija najpoeljnija, ali kako doi do njezina ostvarenja?

13) Treba upozoriti na injenicu da su podaci o knjievnim djelima na internetu esto pogrena, a skoro uvijek neinventivna i ablonizirana, te bi valjalo na to upozoriti uenice/uenike.

Period srednjokolskog obrazovanja vrijeme je mno-gih promjena, vrijeme je to sazrijevanja, premiljanja, razmiljanja, traenja. I bioloka razliitost uvjetuje razliite interese za razliite knjievne vrste, anrove i teme. Sve to onemoguava odreivanje, propisivanje obvezne lektire oekujui jednak stupanj prihvatljivo-sti za svakog pojedinca u odreenoj obrazovnoj grupi, razredu, generaciji. Individualni pristup programu ne-rijetko je teko izvediv zbog velikih razreda i pomanj-kanja vremena, no smije li se unificirati program samo zbog zadovoljenja formalnosti? Nerijetki su sluajevi u kojima se u mladi ljudi u dvadesetim, tridesetim godi-nama, susreu s naslovima koje su izbjegli u kolskoj lektiri i oduevljeno komentiraju djelo, udei se zato su ga izbjegavali. Nejasno im je zato su se morali bojati provjeravanja na satu lektire, esto pribjegavajui lai-ma, kad su to mogli jednostavno proitati. Meutim, bi li tada to djelo bilo jednako vrednovali? Ili bi ga zauvijek zakopali ponavljajui tue ocjene o njegovu znaenju u povijesti knjievnosti?

to uiniti?itanje knjiga nakon pojave interneta ne moe se

vie promatrati kao u periodu prije toga. Stoga je za mo-tiviranje uenika vie nego potrebno primijenjivati kri-terij aktualnosti. Pokazat emo kako je to mogue izvesti uvoenjem u lektiru djela suvremenih autora, koje ue-nici nerijetko mogu susresti i na internetu te upoznati njihovo djelovanje i na drugim podrujima.

U izboru djela iz nacionalne knjievnosti mogao bi se iskoristiti svojevrsna pojava knjievnika koji se isto-vremeno vrlo aktivno bave novinarstvom te na taj nain pruaju mogunost za uenikov uvid i usporeivanje ko-ritenja pisanog izraza u razliitim stilovima, ali i o sta-vovima o aktualnim zbivanjima i promiljanjima autora koji se istovremeno mogu ponuditi kao lektira. Taj se, moemo ga nazvati i fenomen, moe odlino iskoristiti za odgajanje buduih itateljica/itatelja!

Pokazat emo to na dva primjera, odnosno na dva suvremena autora: Anti Tomiu i Miljenku Jergoviu.

Ti autori pripadaju onim knjievnicima koje uenici mogu vrlo lako susresti uivo (esto na mjestima koje po-hode i srednjokolke/srednjokolci) i moda polemizirati s njima. Obojica su ugledni novinari, vrlo plodni pisci, je-

16

dan jai u novinarskom, a jedan u knjievnoumjetnikom stilu. Zanimljivo je da se po njihovim djelima snimaju ili se namjeravaju snimiti filmovi, a poznato je kako sred-njokolke/srednjokolci vole sedmu umjetnost.

Ueniko zanimanje za rad i djelovanje te dvoji-ce autora moe se iskoristiti na nain koji ide u prilog slobodnom izboru odnosno otvorenom sustavu lektire. Ovom emo prilikom navesti nekoliko primjera moti-vacijskih postupaka, koji e otvoriti put ka uenikom itanju njihovih djela. Naravno da izbor autora i naslo-va izvan strogo propisanih i odreenih nastavnim pro-gramom zasigurno iziskuje od uiteljica/uitelja mnogo vie truda. To podrazumijeva praenje djelovanja suvre-menih autora, stalno samostalno usavravanje, ali i do-bro poznavanje uenica/uenika s kojim se rad te opeg stanja drutva, odnosno interesa mladih.

Mogui motivacijski postupci mogu biti dio: sata interpretacije ulomka knjievnoumjetnikog

teksta iz djela navedenih autora;

sata knjievnosti u obradi razliitih suvremenih knjievnih pravaca odnosno knjievnih grupa (kri-tiki istraiti fenomen FAK-a);

sata medijske kulture u obradi nastavne jedinice tiskanih medija (novinske kolumne, kritiki tekst, publicistika). Budui da oba autora tjedno izvje-tavaju i piu kritike osvrte na aktualna zbivanja (spadaju u one koji kreiraju javno miljenje), temu je mogue odabrati prema uenikim afinitetima (nije nuna kritika recentnih zbivanja uiteljica/uitelj moe imati spremne tekstove i iz starijih no-vinskih izdanja, bitno je da su uenicima aktualna i provokativna). Ovisno o odabranoj temi, uenice/uenici mogu dobiti niz istraivakih zadataka ko-ji se odnose na novinske tekstove uope, pri emu se otvaraju problemi kao npr. usporedba s drugim kolumnistima istih i razliitih novina/asopisa, te-ma nezavisnog novinarstva, utjecaj navedenih ko-lumnista na itatelje i sl. (Tu se otvara mogunost korelacije s drugim predmetima, npr. s povijesti i sociologijom, gdje bi se s uenicima moglo proble-matizirati pitanje smjena vlasti i utjecaja medija izrazito zanimljiva i zahvalna tema za noviju hr-vatsku povijest!);

sata medijske kulture kada bi se mogao problema-tizirati poloaj kulture u javnosti, odnosno zastu-pljenosti kulturnih sadraja u svakodnevnom medij-skom prostoru. Pritom se moe nadovezati na odnos javnosti prema medijima i odreenim javnim lino-stima koji utjeu na miljenje javnosti. Uenici bi mogli istraivati problem tko odluuje o kulturnim aktivnostima. Bilo bi zanimljivo nadovezati se npr. na emisiju Pola ure kulture i njezin priloga Sedmi-ca tjedna, koji donosi ranglistu knjievnih naslova koja tjednima zauzimaju prva mjesta to moe biti odlina motivacija za usporeivanje i krajnju valo-rizaciju proitanih djela od kojih neko mjesecima zauzima prvo mjesto, a drugo se na toj knjievnoj ljestvici nikada nije ni pojavilo;

sata nastave filmske kulture kada se takoer mo-e problematizirati na razliitim podrujima: npr. hrvatski film nekad i danas, hrvatski film u odnosu na film susjednih zemalja (nekad sastavnica iste ze-mlje), scenarij, gluma u filmu, film kao umjetniki in ili zabava.

Interpretacija se ovih knjievnih djela moe nasta-viti u suvremenim sustavima problemske, korelacijsko-integracijske, komunikacijske, otvorene, multimedijske i timske nastave.

Naravno da zalaganje za uvoenje slobodne lekti-re ne znai zanemarivanje klasinih djela. Smatramo upravo obratno poemo li u interpretaciji knjievnih djela od uenikih interesa lake emo ih privoljeti i na itanje klasinih djela iz nacionalne i svjetske povijesti knjievnosti.

ZakljuakBudu li autori buduih nastavnih programa/ku-

rikula osjetljiviji na zahtjeve treeg lana strujnoga kruga knjievnog odgoja i obrazovanja (uz uiteljicu/uitelja i knjievnoumjetniki tekst) uenicu/ueni-ka, tada emo biti blie ostvarenju zadaa itateljskog odgoja. A ono se odraava u postizanju odreene razi-ne knjievnog obrazovanja, razvijanju kulture itanja, stvaralakih sposobnosti uenica/uenika, njegovanja njihova knjievnog ukusa te e im se time omoguiti

17

bogatiji duhovni ivot i pomoi u izgraivanju cjelovita pogleda na svijet (Rosandi 2005: 52). A ne zaboravimo, ciljevi se knjievnog odgoja i obrazovanja ne mogu po-stii bez samostalnog itanja knjievnih djela kod kue. I ponovno se vraamo problemu izbora lektire. Teko je ne sloiti se s miljenjem Dragutina Rosandia da o iz-boru lektire kompetentno mogu odluivati strunjaci koji se bave itateljskim odgojem, koji znaju zakonitosti itanja, literarno-estetske komunikacije, koji poznaju recepcijeske mogunosti itatelja i usklaenost njihovih itateljskih ko-dova s literarnim kodovima knjievnih djela, koji poznaju itateljske interese uenika/uenica, koji prate i primje-njuju rezultate istraivanja u podruju itateljskog odgoja (Rosandi 2005: 171-172). Tada emo se pribliiti lektiri koja e biti radost itanja.

RiassuntoLo scopo principale delleducazione letteraria nellambito della scuola media formare la futura lettrice/il futuro lettore. La realizzazione di questo obiettivo affidata principalmente alla lettura dobbligo. I risultati dellanalisi comparativa dei pro-grammi dinsegnamento (curriculum) dei licei croati ed euro-pei, indicano che esistono diversi approcci riguardo la scelta degli autori e dei titoli delle letture dobbligo. In alcuni casi (ad esempio, gli sloveni) si prescrive rigorosamente il numero degli autori e delle opere per ogni anno scolastico, in altri (ad esempio, gli austriaci) si prevede la libera scelta delle letture dobbligo che le alunne e gli alunni concordano assieme alle loro insegnanti ed ai loro insegnanti (lettura dobbligo concordata), oppure gli insegnanti consigliano solo alcune opere non indi-cando i nomi degli autori (ad esempio, i cechi). Nei programmi dinsegnamento dei licei croati non esiste alcuna indicazione riguardante la lettura dobbligo. I dati dellanalisi dimostrano che nella maggioranza dei casi nellideazione dei programmi dinsegnamento (curriculum) europei non si presta la dovuta attenzione agli interessi ed ai gusti letterari delle alunne/degli alunni. Anche se in Croazia non stata mai condotta una ricer-ca istituzionale su questo argomento, i risultati ottenuti sulla base delle singole ricerche sono tali che dovrebbero essere pre-si in considerazione nella programmazione delle letture dob-bligo nellambito dellinsegnamento della letteratura nei licei. In base a questi dati si auspica lapplicazione del cosiddetto si-stema aperto di lettura dobbligo il quale prevede la proposta di un elenco di opere letterarie dal quale le alunne/gli alunni scelgono da soli i testi per la lettura domestica. Al contempo, si propongono procedimenti e metodi che contribuiscono ad eli-minare gli ostacoli che lalunno/a incontra nella comprensione delle singole opere letterarie (procedimenti di motivazione, at-tualizzazione, il metodo della lettura creativa, il metodo della ricerca, ecc.). Lapplicazione di questi procedimenti e metodi permette la realizzazione dello scopo principale dellinsegna-mento della letteratura: educare un lettore/lettirce creativo e critico che leggendo penser, trarr conclusioni e valuter il testo letterario-artistico.

Parolechiave: lettura dobbligo, programma dinsegnamento (curriculum), sistema aperto di lettura dobbligo.

L I T E R A T U R A Benjak, M. (2001). Knjievnost(i) u kontaktu, Suvremena

srednjoevropska pripovjedna proza u gimnazijskoj nastavi knjievnosti. Rijeka: Izdavaki centar Rijeka.

Krakar Vogel, B. (2004). Poglavja iz didaktike knjievnosti. Ljubljana: DZS.

Pogaj Hadi, V; Smoli, M; Benjak, M. (2007). Hrvatski izvana. Zagreb: kolska knjiga.

Rosandi, D. (2005). Hrvatsko kolstvo u okruju politike. Zagreb: kolska knjiga.

Rosandi, D. (2005). Metodika knjievnoga odgoja. Zagreb: kolska knjiga. Rosandi, D. (1986). Metodika knjievnog odgoja i obrazovanja. Zagreb: kolska knjiga.

Solar, M. (1981). Smrt Sancha Panze. Zagreb: Matica hrvatska.

Mirjana N. Benjak; Mirjana J. Doblanovi-Pekica

COME EDUCARE LE LETTRICI/I LETTORI

.

petrovacki@nscable.net

( , )

- . , -. , .

: , , , - .

19

, - - .1) , - , . . , , - - . .

- (. , , -). . - 2) - - . . , - . . . - , , - - .3) -

1) 2003. , , - . 46 , , , .

2) .

3) - , .

, , - : , - .

- -, - . , - , . -: , - , , : , : , , , -, . , . - , , . - , , . - - , - . . - , , , - / .

, - . -

20

. - , - - .

, , , , - . , , , - . - . , - , - - . -. , , .

-, , 8. , . , , , -. , . - , - , / .

- (... , ... : . , : ..., , - ... ). . , .4)

- ( , , 1800. 1806. ). , , ( - ) , 1804, -, (... ... , ...) -. . , -, . - . :

:) : 1804. , -

; . ( - , - ).

) : , , - - , ,

4) , , . ; , , , .

21

. - , , ( 2006: 15). :

, - , - :

( ), ( ). - () - : ( , 2001).

- , : - / / ... - . , , , . , - , - ( ), -. ( . , : .... ), , - , - ; - . , . - -

, , ... ... (- ) : ... , ... -... ( 1990); . / . : . - 27. . . , - : ... -, ... ( . ) - ( 1990: . -). . . , - (... (14. )). - . , , -. - (, ). , (: ) (-) , . : ... ... - . - ( : ),

22

, ( 1990: ). / . - . ( , , - ( 2006)). . . . , -, : (... ...). , , . : - ( , 16/ 29. ), , -. (, ) - , ... ( 1990: ). , - , - . , - , . : , . , . , - , -, , .

) : ( - : ,

, 1809. , , 1813, ).

) : . ( ).

:) : .

- , ( , , ); , ;

) : / -; , . : , ; , () , , . -, / / , (); , - , , , , 15. . , - - ; , , - , (... / / ...); , , ( ), . : (... - / ...); , .

.

23

: - , 19. - ( , , , , ). , -, .

- , . ( - ).

, - ,5) . , - . , - .6) - , , , . . -, .

, , , - , - ( 2006: 35). -

5) - (Viaggio in Dalmazia, Venecija, 1774.) .

6) , - . , -, , , , ... . - .

. , . . - , , . , , . , -, .7)

- - - ( ). , - ( 1999: 564). - , - . - . - , , , . . - . .8) - , :

7) , - , - , , . .

8) , 1967-1969, 1-3 , , 1971-1976, 4-6. .

24

, . 1. . ( -) , . : , ( ) 2. - . () - . , - , .

, . . , ; . , . .

, . ,

, . - , - . , () - , .

, . .

, .

, . . ( .) ,

, .

, . . , , .

, . ,

, . 1. . , - , 2. . , - ,

, . .

, , ,

, , ,

, .

,

. , , .

, . . ,

, ,

; . - , - , . .

, . ( ),

. - . . - , - , . , . , - .

. . : . . -

25

( ), - - . , - , .

Ljiljana E. Petrovaki

FUNCTIONAL CONNECTING OF TEACHINGS OF SERBIAN LANGUAGE AND LITERATURE

SummaryIn this paper, we underline the need for functional connect-ing of the teachings of Serbian language and literature with the goal of more succesful understanding and interpretation of the literature and students improved culture of expression. For explicational purposes, we solved several lexicological and cultorological problems observed in the structure and the se-mantics from the pieces of the folcloric literature. Their solu-tions show how broader linguo-culturological approaches to philological disciplines in general have successful application in didactical purposes as well.

Key words: teaching of Serbian language and literature, tra-ditional literature, lexis of traditional culture and literature, linguocultural approach.

, . (2006).

. : . , . (2002). . .

: . . (1980). ,

, .

, . (2006). .

. .36/ 1. : .

, . (1990). . : .

, . (1999). : . . : .

, . (2006). , , , . . : .

, .; , . (2008). . . .50. : .

, . (2008). . . : .

: , . . (2010).

. : . , . . (2010).

. : .

: : 1967-1969.

1-3 , , 1971-1976, 4-6 . . 2007. :

. .

1959- . : . , . . (1852). . :

. , (2001). (.

, . . , .) : Zepter Book World. . (1965). .

: .

. -

joljilja@gmail.com

( , )

, , , -, , . : , , . .

: , , , , , .

27

, .1) -, , - , (: 1981: 67-72).

-, , , . , -, , - : , , - , - , . , , , - ( ) , , , - . , , , ,2) - . - .

? - -, . -

1) - , , . , - .

2) , - .

, , , , - (). , , , , , -.3) , 4) - . , , - . . - , , , , , .

- . , - . , , - (Girard 1990), . : - , . -, , , , . , ( ), , ,

3) !, .

4) O ( 1993:169189).

28

, - , , , . -, , , - . , , , , , - , - .

, - ( ) , -, . , -, , , , - , , . , , , -, , . , , - - , , , , , - .

, , , - . , , - ( 1989: 1829, 2008: 3840). , - , -, . , ( : ) -

( , ). , - (, , - , , , -, , , ). , , - , , .

- . , , , , . , -, , , - , - .

. , , -. / , , , , , 5) . - ( ) , - , , -. , - , .6)

5) - . : - 2007: 226248.

6) , , . , , .

29

, , , . , -, : , , , , . -, , - , , , , , : ,/ ,/ ...

-. , : - ,/ . . : .

, - , : ,/ ... / - , : - ,/ ...

: , ; ; , ; .

, . , , , ,7) , . , . : , - ,/ ;/ , , ,/ ,/ ,/

7) : - .

,/ ,/ ,/ ,/ .

, ,8) - , . : , , : / . . 11. 90. , ,9) : , -, , - . , .10) : , , -, , - . , . - : , , - , .

8) : . , , , .

9) : -,/ ; , ; , ; ,/ ; , ; , ; , . 15 : , , .

10) - , , -. , , / , , ( 1930).

30

(69-73. ) - . , , , . -, ( ) -: ,/ ,/ ,/ ...

, , -: ,/ . , : / ,/ .

, .11) , . , . - . , , : . - -, , : !/ ,/ [...]/ ,/ [...]/ ,/ .

- , . , , : , - . -

11) ; ; ; ; .

: , , , -. , , - , , .

-? , , , , , , , - .12) : ,/ ,/ .

, - , , , , (: 1998: 266269). , - , -, . . , , , , - . - , , : , , !/ ,/ ,/ - ./ :/ , , ,/ ,/ ,/ .

, -: ( , -, ), , : ,/

12) , : .

31

,/ ,/ ,/ ...

, , , , - . , , . , , , , , . , , , , ( ) , .

-: , , ,/ , : ,/ ...

, - , :13)

,/ , ,/ ,/ ,/ ,/ ,/ ,/ , ./ ,/ ,/ ,/ ,/ , ...

, , - ( ), , , , . , ( , ) .

, , . - ,

13) : / ,/ ;/ ,/ ,/ ... ( I, 165).

, , . , ( , , - ), - , , , , : , !/ ,/ ,/ ,/ ,/ .

- , , .

, , . , . - ( ) . , - , : ,/ ,/ -/ .

, .

: ;/ ,/ ./ , ,/ / , ,/ .

. , . - , , - , .

, ,

32

.14) , -- , , - , .

. , - - . - , , , .

, . , , , - , - .15) , , : , , (), , , , - , , , - .

I , . . (1975). .

, . 1841. . . : .

, . , . . , . (1970). . : .

14) : , 109.

15) - ( , ), .

, . (1993).

. Academia litterarum bulgarica. Thracia. 10.

, . [Ren Girard] (1990). . . : .

, . (1998). - . - . : .

, . (2008). . . : .

, . (1989). . : . .

, . (1981). , . . . : .

-, . (2007). . . : .

, . (1930). . : .

33

Ljiljana . Peikan-Ljutanovi

REITERATION AS A BASE OF MEANING IN THE POEM ZIDANJE SKADRA

SummaryThe essay is concerned with reiterations in the poem Zidanje Skadra sang by Old Rasko, specifically with those regarding building, build-ing sacrifice, family relations, motherhood, as a base of the poems meaning. It has been shown that the poem is composed on the prin-ciple of reiteration: from a line, through specific segments to the work as a whole. The author starts from the hypothesis that such analysis could help presenting the poem to students and help their understanding of traditional culture. She believes that this poem could be a good introduction to traditional beliefs concerning rela-tion between men and higher forces. At the same time, this analy-ses points out real, contemporary human relations appearing in the poem: selfishness, altruism, (in)sensitivity, lie, pain, loss. All these could help students to develop sensibility and to understand tradi-tional culture through experience of the poems tragic pathos.

Keywords: reiterations, essential meaning, ballad, sacrifice, iden-tity of the victim, cosmogony.

:

( )

.

oliveraradulovic.ff@gmail.com

( , )

- . -. O , . ( ) -. - .

: , , , , , , .

35

-, ? eks katedra, , , - . ( , ), () . , - . , : (), () , - , . - : ? . : () ? - . - , , - , . - , , -: ; : , ! - - - . (2001) . -

- . - , , , - . - - . - ? ? - ? - , , , . - -? , - - , .

, , -, , . - , - , , . , - ,

36

, - . , ( -, - - ), . - - , -, , (), , - , , . - : , , - , , , -. -, , , , , . - , . , - , - , - , . - , , .

: , - , , -. . , - . , , - , , , -, , - . - , - . , - , -, , , .

-, - . , , , . : , , - . - - . , ,

37

, - , , . - . .

, - , - . - , . , , , , - ... -, , - ( , 1981: 25).

- , , , , - - ( 1993: 96). , - , -. - .

-. - . , , , - . , - , -

-, - . , , , ( , , , -, -, ). , - . , 1) . , , .2)

-

( ) , , . , - , , , . - . , , , - , . - - . (- , 1981: 66). -

1) .

2) (2007). : , : . 183345.

38

: () , (, 1: 4). - . - , . - . , , , ( , 1981: 66). , , . - - , - - . , . - - . . , - . , , - , , , , - , , ( -, , 1981:44). , . -, .

. , . , , - , , , , . - , - , - .

-

, ( , 1971: 17). -. , - , , . , - . -; . , . - (, , - ). - , , -

39

. , , - , - .

- . - . - , , . - . - - - . - . , , - .

3) . - , , . , ( ) . , , , -

3) : . . (2009). . . LVII: 2.

. , , - , - ( 2003: 103-121). - - , . , , , , ( 1962: 32), . , - - , , , ( 1981: 25). , , - , , ,4) . - ( ) , - . , . - , , , - -, - ( , 47). . - - -, -,

4) ().

40

.5) a , , e e .

- , -, . . - , - , . , - , - . - . : , . ( , 10). , . , , , , - (

5) , - , , ( 1983: 209-226).

, 32). - , . ( , 23). , ; .

: , ( -, 66). , , . , , ( , 67). - : , - . , -, - .

,6) ( 1966: 496), . - , . . -

6) : - . . - . , 1. 2007. : / . 259 273.

41

, (Frange 1980: 76). , , - , , (), . - , -. , . - , , , , , - - . - - . , . , -, , , , , , , . ! - ( 1981: 192). - - . , , . : ? : . : ; ( , 18: 4-6). - -

. - , , , -, , - , -. - ; , , - . , : , , . , . , , , , - : , ? (, 26: 50). . , , , , , . , -. . , - . - ( 1985: 104). , , , - , , . : . (, 26: 75).

42

- , . - : ? . ( 1985: 104). - . - - , , , . - - , -. , - -. - - .

.

, - , , - . ( , 1981: 41). - , , , . - : , . , .

. - , , -, -. , .

7) , -, , , , . , , . - - (, , ) , , , . : ( ), - , , : , , .

, - . - . , , . ( ) - , - . , - , ,

7) : , . (2009). -. : -. . 38/2. . : . 259-271.

43

- . - - .8) , , . - , .

. , , , - - ( ), , , - -, . , , - . , - , - , - . - . - - - .

8) : - ( ) ( . 200-201).

: , - , , - .

- , , , , . : - , , , (- , 12). , , . , - , , , . , - , , - , ( , 70). . : -, . , , , -; : , . - . - . - . . , , , ( ).

44

- , . : - . - - , . , - : , - . . , - . . - , - . - . ( ), , ( ). - . , . - , . : , ... . , , - . , , - - . - .

: , - .

. , , - . . ( ) . - . , . : -, --. , - . - . -. , , . , -. - .

-

. - - , , , , -

45

, . (1981). .

. 1. : . , . (1981). .

. 4. : . , . (1981). .

. 5. : . , . (1981). .

. 6. : . , . (1981). .

. 7. : . , . (1981). .

. 12. : . , . (1981). .

. 13. : . , . (1981). .

. 14. : . ( ).

-: . 1945. , . (1999). .

: . , . (1983). .

: . .

: . 1997. , . (1999).

. . : .

( , 1999). : .

Intertekstualnost i intermedijalnost. Zbornik radova (Ured. Zvonko Makovi, Magdalena Medari, Dubravka Oraji, Pavao Pavlii 1988.) Zagreb: Zavod za znanost i knjievnosti Filozofskog fakulteta.

, . (1995). . : Book Marso. Leksikon ikonografije i liturgike zapadnog kranstva.

(Ured. Anelko Badurina 1985). Zagreb: Liber. Pantic, . (1999). Modrenistiko pripovedanje, Srpska i hrvatska

pripovetka/ novela 1918-1930. Beograd: Zavod za udbenike i nastavna sredstva.

, O. (2003). : . : .

, O. (2007). : . : .

, O. (2007). . : .

, O. (2007). . . : / . 1.

, O. (2007). . . American Councils for Inernational Education. : / .

, O. (2009). . . LVII: 2.

, O. (2009). . : . . : . 38/2.

, . (1993). . . XLI: 1/93.

. 26. . : : . 1997.

, . (2004). . . (. ). : .

Tekst u kontekstu. (Prired. Novica Mili 1989). Beograd: Institut za knjievnost i umetnost.

Fraj, . (1985). Veliki kod(eks). Beograd: Prosveta. Frange, I. (1980). U avliji, u prokletoj. Zbornik Radova sa

naunog skupa Travnik i delo Ive Andria. Sarajevo: Veselin Maslea. , . (1989). .

: : . , . (2007).

. : .

. , -, . , . , -

, , , - . , , , .

46

Olivera V. Radulovi

ERFAHRUNGEN AUS UNTERRISHTSPRAXIS: IVO ANDRIS LITERATURSCHAFFEN IN KONTEXT DER LITERATURTRADITION (INTERTEXTUEL ZUGANG)

AbstractDer Arbeit basiert auf langjhrigen methodischen Untersuchungen, die auf die Nutzbarmachung von aktuellen Methoden der Litera-turwissenschaft liegen. Der Zugang zur untersuchten Problematik beruht vor allem auf der Methode der Intertextualitt, die anhand von narrativen Werken von Ivo Andri exemplifiziert werden soll. In diesen Werken untersuchen wir Elemente der Volksliteratur, der slawischen Mythologie und von biblische Legenden. Das Ziel eines solchen Zugangs ist der Erhalt der Alten Literatur im Universitts- und Schulprogrammen, die mit Methoden und Errugengenschaf-ten der Modernen Literatur gekoppelt werden sollen. Die Erfolge der Studenten und Schlern die nach dieser Methode die Alte Literatur interpretiert haben sind viel besser als die Leistungen anderen Studenten und Schlern, die nach der alten Methode ge-arbeitet haben.

Schlsselwrter: Intertextualitt, Tradition, Mndliche (Volks)Literatur, biblische Legende, Archetypus, Untersuchung, analyti-sche Kompetenzen.

-. , . , , . - , - . , -, .

: , , , , , , .

.

mrkalj@ikomline.net

( , )

48

. , , - .

(- - , -), .1) , . ( , , -, , - , , , - ).

, , , - :

: - - (; - );

: - - (- ; ; , );

: - , , , (

1) -. , . , - . . , - . , . - , - ( . 2009: 263).

; ; );

: - , ( ; , - ; -).

, , - , .

, , . - () , - , . , . - , . - :

(, ) -;

: - , ; , ;

( - );

: ; - ;

: , ; - ;

49

, - ;

, - .

, .

:

, , , , - ;

- ;

, , -.

, , , - , - (, , ).

.2)

2) - . , - , - ... , , -. - . , ( ), - . - , , , .

-, , - . . - . , . () . , - , . : , , - , . , - (Huzjak 2005: 42).

( ) - . . , . - ( , - , , , - .).

. - - . -

, , (). - , , ( ) (). , ( ). , ( 1999: 195-197).

50

(. ), - () - , . . ( ) - , - , , , .

, - , - . - . .

- .

.3) - , - . , :

-, , ;

;

, - -, ;

3) : - (2008). . 5/2008. (2010). - . 2 /2010.

- , -, - ;

, - ;

, - - ;

, - ;

- ;

;

- (, , );

, , - , ;

- ;

, , ;

- ;

;

;

.

() -, , .

, -

51

- .4) - , - . -. , , - , , - , , , , , , -, , . - ( - ), ( ), .

- :

( : , -, );

, ( -);

- (- );

(- , ).

4) :

- (, , ...);

- ;

; -

, ; -

, - ( 2007).

- , - , . , :

(12. 13. ): (, ), -- (, ), (- , ); - ;

13001371: (-), (), - ( , ). -. ;

13711459: (-), (), - (). ;

: (- ). - ;

. ( ). . ;

(- ). ( , );

( -, I, II , ). . . ;

18761878. - . - . ;

(- , ;

52

. ;

1878. 1903. ( , , ). - ;

- . ;

, - 1941. (-, , ). - - ;

. - , ;

(-, 1991. ). ;

- ( , , , , - , , -, , ...);

- (, , , , - ...);

- ( -, , , , , ...);

- (, , , - ). . - (, , ; ; ...);

(, , , , -, , , , , -). . ( I, );

- - ( , , , -, . ;

, -, -; ; - ( , , , , , . , , . ); : , ; - ; ; -; ...5)

, . , - (, . 1974) , . , , , , , , , , , , , , , , , , -, , , , , , . - , , , , -, , , , ,

5) , - ( , 2006).

53

, , , -, , .

- (, 2008). - - , , , , , , , - . .

, , , , . - , .

Panta rei

, , , .

Eternal Return ; -

, , , , .

- . , - , - .

, . , .... :

, , ...

. - . . ? ? ?

, - , -

. , , . - ( , , , , , , -, , , , , , . - - 6) (. - ; ; ; - - .). . (, , , , -) -, -. . ( , ). .

, . () - .

8. (, 2010), , ( ) - ( )

6) : (2010). : . (www.mp.gov.rs). - (2010). : . (www.ceo.gov.rs).

54

- , , 1804. 1813. . - - .

- , - . - .

( , , - ). , .

, , , . - - , . - - ; ; ; .

- . - . - , , - , .

,

. - (, , , ), , , - , .

, .; , . (2010). 8.

. : . (2006).

. 6/2006. , ., . . (2009).

. : . . 26.

, . (1999). . : .

, .; . (2008). . : .

(2006). : .

(2008). . 5/2008.

(2010). . 2 /2010.

- (2007). . 19/2007.

(2010). : . (www.mp.gov.rs).

(2010). : . (www.ceo.gov.rs).

, ., , . . (1974). . II. : .

Huzjak, M. (2001). Korelacija u nastavi: strukturalni prijevod. Metodika. 2/3 Vol. 2.

55

Zona V. Mrkalj

THE CONCEPT OF CORRELATION IN THE METHODOLOGY OF TEACHING

SummaryThe concept of correlation in teaching terminology has several meanings. In addition to the usual understanding of the correla-tion (interconnection and relationship between the content of sub-jects taught in school, designated as horizontal and vertical), the correlation is established between the objectives of teaching and learning strategies. This term, more broadly, is related to the ex-planation of methodology. The concept of correlation is interpret-ed in the linking of content sub-areas of an subject, and then as the inter-relationship between subjects. This paper will follow the establishment of relationships with the subject Serbian language and literature which is, as a dominant, studied both in primary and secondary schools.

Key words: correlation, methodics, teaching, learning, teaching objectives and tasks, the Serbian language, literature.

. -

bjprovci@eunet.rs

( , )

- . , -, . , -, , - . . - , .

: , , , , .

57

- , - , , : -, , , . - , , ( 1964: 55-92). , - , - , , ; , , ; , , -, , (- 2001). , - j ( 2002: 266), , - , - - . , ( 202: 160), , , .1) - . , , ( 2002: 185). - , , 1911. , .

, , , .2) -

1) : (, 2002), , - .

2) , ( 2002: 37),

, - , : . , , , , , , , - ( 1986: 315). , - ? , . .3) .4) , , -. , , , . . . ? - , , . , , , . , , , ,

. - 1910, 1911, . , .

3) - . , . - , , ( 1964: 55-92). . : ..., , ( 1976: 100).

4) ( 1983: 206-207).

58

, . - , . . - , , - ( 1976: 206-207). : ,/ , -, , ,/ , .

, - - . , , , , -, -.5) - . , , , .

- - , . , - ,

5) - , . , . - , . , (nton) - (horaton). , nous dianoia . , . , , . , , , , . . , . , , , , .

. , - , - , , , - . - -, - .

- , , ( ). . ( ), , - . , , , , - , , : . , , .6) , , . / , , . , -, - , . , , . ( , - ) :

6) , , - (, ) , , , - .

59

(1. )

( )

,

, ,

(2. )

()

,

, ,

( , )

60

, , - , , , , - .

( ), ; ( ) - ( ). - , , , -. ( - .) , - ( ) ( ), , .

. - , - . , . , , , , , .

, - , - . , , , , - . . , , , - .7)

7) : , , ? ..., , , , , -

, ( ). , , , , . ? : -, : , - , , . , , ( , : , , - , , ...). , .

, ( ), () (), - - , , . . , - , .

, ( ), - . , . , .

, - , ( )

, ? ... ( 1976: 119).

61

. ( ), / . - . , . , : ; / . ? , - , , , , , .

, . , , , , - , , . , , -, () - . , , . - - . , - . - . , , , - , , . -

- , , . ( - ). , , -, , / , . , , . , , -, , . , , , . , .

, - , - .

-, . , , - . - . : , -, . - / . , . .

62

:

: , , , , , , , : , , , , , , : , : , , : , , , , , , : , ,

. - . - .

, - , .

:

: : () : : : : : :

.8) , , - . -, . ,

8) . , , .

, . , , -, ( ), , . , . - , , . , , - .

, . (2002). :

(. ). : .

, . (1959). . ( ). : . : .

-, . (2002). : . . : . 30/2.

, . (2002). , : (. ). : . , . (1964). : . : .

, .(1986). : : . : .

, . (2002). : (. ). : .

(1976). , , n III (, . . ). : .

(1983). III. : .

63

Branka M. Jaki-Provi

AN APPROACH TO THE DROWNED SOULS, A COLLECTION OF POEMS BY VLADISLAV PETKOVIC DIS

SummaryDiss modernistic poetry has attracted considerable attention of the literary critics in this century with the vast portion of the criti-cal thought directed mainly towards his collection of poems The Drowned Souls. Since Dis has been present in the high school cur-ricula for decades, this paper suggests a possible model for the in-terpretation of the primarily prologue poem The Dungeon and its correspondence with the other poems of the collection. The main principle is the approach to the collection as a homogeneous whole. The taught interpretation of the central themes of the poem will pave the way for the students independent approach to individual poems in the collection.

Key words: Serbian moderna, collection, teaching models, interpretation, dungeon.

.

albina_milanov@yahoo.com

( , )

-, , - , - . , , , - , , . , .

: , , , .

65

- - , , ( 1989) . , . -, . - .

,1) , , , , . , - , , , , , , , .

, - , . -- , , . , -, , - .

, , ,

1) : Orai-Toli 1990.

, . -, , , , , , , , . - . , .

- - , . : ( ), ( ) ( ). - . - , . , , , . , , , , . . , - - , . , , . , , -, , - .

, , - , - , , . - .

66

. , 2) , , , . . , () . . - / , --, . , . - - 3) . , . -, . .

4) . - , - , , . - , , , . - - , - . - . , - , ,

2) .

3) .

4) Leitmotiv .

. -, . ide fixe .

, . , -, 5) . . - , - , - . , ( ). ( ide fixe )6) (. ). -, - , . , . - , , , , , , -. - . ( ), , .

-, . , -- . -

5) , , , , , , - , , .

6) - - - , , , .

67

. - , . , . , . .

( 1995) - , . . - () -. , / () . - , , - , -, . , - - , . - , - .7) (18. ), . , , - , , -, happy end- - . - , , , - , . - 18. . - 5. 1762. ,

7) .

. - , (1767, )8). . - , , , , .9) - . . recitativo accompagnato , , . - .

-. , , , , . , . -- - . . , , , - . - 1849.

8) , , , . -, .

9) . , , - .

68

, , . , , . -- - , , , , , ( ) , , , - . , , - .

. - , , , . , 10) 1578. - . 18. , , . 11) - , 1604. .12)

10) , - .

11) 1592.

12) - , , - . , , . . - .

( -), - -. , , . , (. ) - , . - , . . , , . - , .

, , , - - 1947. . XX , - . , - - . , , - - 1930, , , - 1940.13)

, , - , . -, -, - 20. . - ,

13) . - .

69

. -. - , , - , .

75. . 3, (1809) - . 1840. . , - , . - 1846. . 14) , - . - , . . 1853. - , , . . - ( 1791). - -, . , . , , --, , , -

14) , , .

, -, . , - , .

, , - 1854. , - . , - , . 1859. - . , - . - , - . , . - .

, -, , , , - , .

- - , - , . - , -, , .15) , -

15) . : 2004.

70

(. ), ( . - , , -). - -, , ( ).

. - , . . , , , , , - , - . - , , - , -, - , . - - , , , -, .

(2002). . : . , . (1989). . : . , . . (1999). . : . , . (1997).

, . : . , ., , . , . (2008). .

: / : . :

(1972). : . , . (1995). . : . , . (2004). . .

: . , . (1989). . : . , . (1959). . : . Orai-Toli, D. (1990). Teorija citatnosti.

Zagreb: Grafiki zavod Hrvatske. (2001). :

/ . , . (2008): . : . , ., , . (1986).

. : .

Albina M. Milanov

FAUST AS UNIVERSAL ART THEME

SummaryTeaching literature is equaly original and individual as any in-terpretation of it, and methodical steps used for it depend on choosed approaches and goals. Methodical model that is offered on these pages is designed for teaching Goethes Faust in mu-sic high schools, in correlation with subject matter in subjects called history of art and music forms, although it can be used for teaching in other schools as well, with minor corrections. This type of correlation requires implementation of intertex-tual, comparative and cultural approach in literature analysis on teaching moduls.

Key words: correlation, intertextuality, comparative approach, semiosphere.

II

.

ajdzanovic@neobee.net

( , )

, - ( ), - , , .

: , , ,

73

, -, . , . -, , , , - . - . ( , , , ) - - . -. - , - . - , . , - , , - .

- , , - , a , - . , , , - . , - , ,

-. , - , , . , , - . - , - . - , , . , - 1:2, 1:1 ( 1982: 27).

, , , - , , - .

- . , , - - - . , - . - , , - - . , .

74

, . , - ( ) , , - . , - -, , . , , - , - , , .

, - . , -. - ( , ) , .

. , -, - , , . - .

- , , - - ( 1979: 179).

, - , , . , - , , , . , , . , , - ( 2004: 284). , , , - .

, , - . , - - . , , - , - - ( 2004: 284); , , -. , -, . , - , , ( 2004: 284). , - , . , , , , , . , , - . -, , .

75

, , , - . , - . , , , - (- 1979: 3738).

- . - - . - , , , . , , - . . , . -. ( 1979).

- . , - , , , . - -: , , , , . , - , . , - , , - - . , - - (

- ). , - -, . , , , - - .

, - , - , . , , - . . -, , - , , , - . , (- 2001: 176).

- . , , . - , - , , - , , - .

-, , . - . , -

76

. - , , . , , .

( 1988: 128145) : ) , ) ) -. :

) , . - , . , , , - , - . , , - .

) . . , - , (60%) , (40%) , -. - , - .

) , , . , 60% , 40% . - . .

, -, . - - . , .

(- 1975: 2425), , -:

) , - , . - . : ) (); ) ; ) , ; ) - (, ). - .

) . . . - , , , . , : - , - . - .

) - . : 1) ; 2) . . - . . (, , , ), - ( , - ). . . - .

77

. -, , , . , , , , , . .

-- , , . , . . , , - , - -. , . . , , - ( 1988: 127). - , -. , , .

, , - . , ( 1979: 89), - , - , - -. , , - , - , , - , ,

, (- 1979: 92). , , , . -, , , , , -. -, . , , , .

, , - - - , . - . , .

, - ( 1, 2, 3, 4) ( 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7).1)

-, . -, -: . , - . - :

1) . .

78

-12) -2 -3 -4 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7

66 47 62 15 70 52 157 186 161 94 60

, . , , - , -, , , . , , , .2)

, , . , - .

. - , . -, , - 4 . - - , . , - , - , . . , , . .

2) , -1 , -2 ., , , -8.

. - - . - , . , , , - , . , - , . , - , .

, , , - . .

:3)

3) , , , - - .

79

, , , - , - , . (1 7) . - , - , . , , , , , .

- - :

- . - , , - , . - , .

- :

, , - -, . .

. - , - , , , . - . , - - .

- , . , , , - , , , , , , . , -,

80

. , - , .

, . . (1975).

. 3. , . (1982).

. . -, . (2001).

- . : . - (, . . , .). : .

, . . (1988). . : , : , : , : , : .

, . (1979). . : . : .

, . (2004). , , . : .

, . (1979). - . , . .

, . (1979). . .

SummaryIn this paper the author tries to stress the importance of illustrations in workbooks aimed at learning foreign languages in general and Russian in particular. In order to do so, the author analyses two sets of workbooks used for learning Russian in Serbian primary schools.

Key words: ilustrative material, russian language, practice book, primary school.

Nataa D. Ajdanovi

ILLUSTRATIVE MATERIALS IN CONTEMPORARY WORKBOOKS FOR LEARNING RUSSIAN IN SERBIAN SPEAKING ENVIRONMENT

- - ( ), . , , . , - - .

: , e-learning, on-line -, , .

. , .

ablatesic@yahoo.it

loreguglie@yahoo.it; lorenzo.guglielmi@unive.it

( : , )

82

()

CALL (Computer Assisted Language Learning), - . , , . - . 2006. Teletandem Brasil Project: Foreign Languages for all1) - on-line .

- - . ( ) ( ). -, , - Windows Instant Messaging , Skype, Windows Live Messenger, ooVoo 2). , . , - . , , ( 2000), - . , , , .

1) http:// www.teletandembrasil.org.

2) http://www.msn.com, http://www.skype.com, http://www.oovoo.com.

().3) (Brammerts 2003) :

( ? ?)

: () -

. :

1) -

2)

3) - , . (Brammerts 2003: 14).

, (Balboni 2006) , , - . , in itinere , - .

() - , , , - (Balboni 2006). - - (),

3) () ( ) ( -). .

83

, .4)

, , , ( , , , .), ( ) ( -, .) (Brammerts 2003). .

() - / - . . , - . - ... , - (Little 1999: 5).

, () - , , - (Balboni 1999).

. - process of autonomization (Murphy 2007: 77). - .

4) (Little 1999: 4): ...sentially, autonomy is a capacity for detachment, critical reflection, decision making, and indipendent action. It presupposes, but also entails, that the learner will develop a particular kind of psycological relation to the process and content of his learning. The capacity for autonomy will be diplayed both in the way the learner learns and in the way he or she transfers what has been learned to wider contexts.

Ek -

- Ca Foscari ,5) - . (Ca Foscari), (Facolt di Lingue e Letterature Straniere) - , - 1 - (Common European Framework of Reference for Language: Learning, Teaching, Assesment). , - , - , , . , - .

- , -, . - , . - , , - , :

- , (, -

5) , - , (Dipartimento di Scienze del Linguaggio, Ca Foscari Venezia) (Laboratorio ITALS, www.itals.it). - (Ca Foscari, ) (Facolt di lingue e letterature straniere, ).

84

, ), ( / ) (Balboni 2006);

, - - , chat, mail, .

-, .

- , - , .

- 2010. , . - - . - - , . - . , . .

- - , Skype , - . - :

, , , -, . - , - . - , , . .

- , - . - , -. - . , - -, , . - , -, , -. - , ( ), - .

- , , . - - .

85

. - - , -, , , , .

- , - . - - , - . -

- , , , - .

, . , . , , - , .

-

e-mail

;

chat

; ;

;

;

86

: -, (ADSL), - Skype , - , web - . -, . - , - , . , - - .

,

-, ( ), (chat) (e-mail). , . web . face-to-face . , - web , .6)

- . - , , . -, (

6) (Telles 2009), web - .

) , -. - , . - - . - , - .

- Skype , . , , . - , - . , , .

(Leone 2009), - - :

-

- , -. . - . (Krashen 1987) - .

87

. - - . -, .

(Roth 2004), , , , - , . - ( Word document- ) - .

. , , - . , - . , - , . , . - - , , , . -, .

, - .

-, - . . , , , - . , chat , ( , SMS ) .

- , - , - , - .

V.I.C. V.I.C.

(Moiteiro 2009) - (Virtual Intercultural Communication). , - 21. , - .

(. cultus, colera), (), . , , -, , , - (Tajlor 1924). 20. , , , - -

88

, 21. - (Turek 1999). - (Lonar 2005), , -. .

, . , , - -. , , . , - - , (Woodin 2002). - , , - (Byram, 39).

- - , - , . . (- ) -, - , , - . - , - , (V.I.C.), - .

, , , . - , , - . - . , , , .

Balboni, P. (2006). Le sfide di Babele. Torino: UTET. Balboni, P. (1999). Dizionario di Glottodidattica. Perugia: Guerra. Brammerts, H. (2003). Apprendimento autonomo in tandem:

sviluppo di un modello. In: Hehmann, G. and Ponti, G. (eds., 2003). Apprendimento autonomo delle lingue in tandem. Torino: Trauben.

Byram, M. (1997). Teaching and Assessing Intercultural Communicative Competence. Clevedon. UK: Multilingual Matters Ltd.

Consolo, D. A., Brocco A. and Custodio, C. M. (2009). Grammer and communication in portoguese as a foreign language. A study in the contex of teletandem interactions. In: CSEDU Conference 2009. Lisbon.

Degache, Ch. et Mangenot, F. (2007). Les changes exolingues via Internet, Lidil. 36. (http://lidil.revues.org/index2373.html).

Dumont, A. (2009). Lenvironnement Lingalog.net: ergonomie et apprentissage des langues trangres. Confrence EIAH 2009 (Environnements Informatiques pour lApprentissage Humain), Le Mans. (http://eiah2009.univ-lemans.fr/com_aff-demos.php)

Hehmann, G. and Ponti, G. (eds. 2003). Apprendimento autonomo delle lingue in tandem. Torino: Trauben.

Krashen, S. D. (1982). Principles and practice in second language acquisition. Oxford: Pergamon Press.

89

SummaryThe aim of this paper is to present the first experience in applica-tion of Teletandem method as additional tool for learning a second foreign language in context of University in Venice, Torino and Novi Sad. Teletandem enables students to develop some very important language skills, to access to a foreign culture in a new and original way, as well as to develop their