Metodyka nauczania języka polskiego poza granicami Polski

Małgorzata Czubaszek

Uniwersytet Śląski

m.czubaszek1@gmail.com

Przygotowanie do zajęć

Przyjazna i kreatywna atmosfera

Każde pytanie/ komentarz ucznia powinny być wzięte pod uwagę przez

nauczyciela

Punktualność

Uczeń powinien być świadomy, że każde spóźnienie na lekcję powoduje

zamieszanie w klasie

Interesujące zajęcia

Nauczyciel powinien dołożyć wszelkich starań do urozmaicenia

lekcji

Aspekt kulturowy

Jeżeli tylko nauczyciel uzna, że konieczne jest wprowadzenie aspektu kulturowego na zajęciach, powinien to

zrobić.

Zadanie domowe

Nauczyciel powinien być konsekwentny w zadawaniu prac domowych i ich

sprawdzaniu. Tylko w taki sposób można zmotywować uczniów do ich odrabiania.

Wyjaśnianie znaczeń nieznanych słów

Nauczyciel powinien definiować słowa/frazy w klarowny sposób,

unikając języka „medium” – to zmusza uczniów do myślenia

Umiejętne wskazywanie i poprawianie błędów – konstruktywna krytyka

Nauczanie kontekstowe –

nauczanie języka powinno być ściśle

związane z sytuacjami z życia codziennego

Język polski w sytuacjach komunikacyjnych

Tablica

To bardzo istotne narzędzie pracy nauczyciela. Notatki powinny być

uporządkowane.

Nauczyciel - uczeń

Nauczyciel nie może pozwolić uczniom przejąć kontroli w klasie. Należy znaleźć

złoty środek między dyscypliną a „luźną” atmosferą.

Lekcja

Zajęcia lekcyjne powinny być na tyle interesujące, żeby zmobilizować

uczniów do pracy.

Pamiętaj o mowie ciała!!!

Ups…

Jeżeli nauczyciel nie zna właściwej odpowiedzi na pytanie ucznia i czuje

się zakłopotany – powinien to wyartykułować. Nauczyciel to tylko

człowiek, który ma prawo czegoś nie wiedzieć.

Formułowanie poleceń

Polecenia/pytania powinny być formułowane w najbardziej

zrozumiały sposób.

Pomoce dydaktyczne

W celu urozmaicenia lekcji nauczyciel powinien stosować pomoce

dydaktyczne tj. gry językowe, nagrania audio, filmy…

Cel zajęć lekcyjnych

Uczeń powinien znać cel lekcji oraz zakres materiału, który zostanie

zrealizowany na zajęciach. To usprawni pracę między nauczycielem a uczniem.

Ograniczenia czasowe a program nauczania

Jak uczynić lekcję bardziej interesującą?

Rodzaje ćwiczeń kształcących różne kompetencje, które warto stosować

podczas lekcji

Słuchanie

• 1) słuchanie rozmowy i odtwarzanie scenek

• 2) piosenki

• 3) „rozsypanka” • 4) rysowanie ze słuchu

• 1) metoda dramy skutecznie motywuje do ćwiczenia wymowy

• 2) wypełnianie tekstu z lukami

• 3) porządkowanie okr. fraz zgodnie z zasłyszanym tekstem

• 4) „przelewanie” na papier okr. figur zgodnie z instrukcją wypowiadaną przez nauczyciela

Czytanie

• 1) głośne czytanie tekstu na lekcji

• 2) czytanie w domu

• 3) czytanie „po cichu”

• 1) podział na fragmenty (1 os. = 1 fragm.) – omawianie znaczenia

• 2) przeczytany w domu tekst (artykuł, lektura) jest omawiany na lekcji („na wyrywki”)

• 3) uczniowie otrzymują tekst i pytania, na które sami znajdują odpowiedzi. Weryfikacja – razem z klasą i nauczycielem

CZYTANIE I ROZUMNIENIE TEKSTÓW

• Kto czyta, nie błądzi (Seretny)

• Śpiewająco po polsku (Tambor, Majkiewicz)

• Zrozumieć Polskę (Czarnecka, Gaszyńska)

Pisanie

• 1) prace domowe • 1) każdy rodzaj tekstu powinien być najpierw omówiony na lekcji – praca domowa ma na celu pokazanie, czy uczniowie zrozumieli ideę. Każdy tekst powinien zostać skomentowany przez nauczyciela. Przy dużej ilości błędów warto stosować

konstruktywną krytykę

Pisanie

• 2) Pisanie na lekcji • 2) warto wprowadzić na lekcji pracę w parach lub grupach 3-4 os.

• pisanie samodzielne – nieco trudniejsze, ale uwidacznia faktyczne umiejętności ucznia. Należy na bieżąco korygować błędy.

Pisanie

• 3) Poprawa prac pisemnych

• 3) należy uświadomić klasie najczęściej pojawiające się błędy w pracach i tworzyć ćwiczenia, które przyczynią się do ich eliminacji (układanie zdań, dyktanda, stosowanie synonimów i antonimów, zachęcanie uczniów do wzajemnego poprawiania błędów)

PISANIE

• Nie ma róży bez kolców (Lipińska)

• Piszę, więc jestem (Wójcikiewicz)

• Jak to napisać? (Awdiejew, Dąmbska, Lipińska)

Mówienie

• 1) Monologi

• 2) „burza mózgów”

• 1) każdy z uczniów prezentuje przez 5 min. wylosowany przez siebie temat (oceniane: słownictwo, rzeczowość, mowa ciała, autoprezentacja, płynność wymowy) – oceniają uczniowie i nauczyciel

• 2) pytanie „na wyrywki” + metoda heurystyczna

Mówienie

• 3) dyskusja • 3) nauczyciel powinien motywować uczniów do dyskusji – angażowanie całej klasy poprzez np. zadawanie „podstępnych” pytań

• - żadna wypowiedź nie powinna być zignorowana

• - wyrażanie zalet i wad oraz uzasadnianie swojej opinii

MÓWIENIE

• Coś wam powiem (Szelc-Mays)

• Głoski polskie (Tambor, Cudak)

• Teraz polski (Pelc)

Inne ćwiczenia kształcące wszystkie kompetencje językowe

• 1) Opis ludzi, przedmiotów, sytuacji na zdjęciach

• 2) Metoda eliminacji słów/fraz

• 3) Definiowanie (ustne i pisemne)

• 4) Ortografia („spocone dyktando”, dyktando tradycyjne + jego poprawa)

• 5) Układanie dialogów

• 6) „mapa myśli” (na tablicy)

• 7) Dopasowywanie tekstu do ilustracji

• 8) Porównywanie obrazków, sytuacji – wskazywanie podobieństw i różnic

• 9) Krzyżówki, rebusy, zagadki językowe, karty

• 10) Gry językowe (praca w parach, grupach, całej klasie)

• 11) „white boards” – jako sposób sprawdzenia wiedzy na okr. temat

• 12) Gramatyka – ćwiczenia powinny być dostosowane do poziomu reprezentowanego przez klasę; notatki na tablicy lub przygotowane wcześniej do wklejenia do zeszytu

GRAMATYKA

• Fonetyka i fonologia (Tambor, Ostaszewska)

• Zarys gramatyki polskiej (Nagórko)

• Tęczowa gramatyka języka polskiego cz. 1+2 (Maciołek)

• Język polski dla cudzoziemców (Pasieka)

• Gramatyka języka polskiego dla cudzoziemców (Kaleta)

• Z polskim na ty (Lipińska)

GRAMATYKA

• Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce (red. Mosiołek-Kłosińska)

• Czas na czasownik (Garncarek)

• Grampol (CD)

• Liczebnik też się liczy (Mędak)

• Przygoda z gramatyką (Pyzik)

• Wybieram gramatykę (Kita)

• Ten, ta, to (Lechowicz, Podsiadły)

SŁOWNICTWO

• A co to takiego? (Seretny)

• Frazpol (CD)

• Nowe słowa, stare rzeczy (Szelc-Mays)

• Słowa i słówka (Szelc-Mays, Rybicka)

• Słownictwo i frazeologia w ćwiczeniach (Bąk)

Dla początkujących (+ klasy dwujęzyczne)

• Chcę mówić po polsku (Mędak)

• Dzień dobry (Janowska, Pastuchowa)

• Hurra!!! Po polsku (Szymkiewicz, Małolepsza, Jasińska, Burkat)

• Miło mi panią poznać (Achtelik, Serafin)

• Polski, krok po kroku (Dawidek, Stelmach, Stempek, Szymkiewicz)

Dla bardziej zaawansowanych językowo

• Kiedyś wrócisz tu… (Lipińska, Dąmbska)

• Polski mniej obcy (Madeja, Morcinek)

• Z polskim na ty (Lipińska)

• ** Człowiek i świat w słowach i tekstach (Skudrzyk, Kita)

• ** Znaleźć słowo trafne (Skudrzyk, Urban)

Nauczanie literatury • 1) Wprowadzanie jakiejkolwiek pozycji

powinno zostać poprzedzone komentarzem nauczyciela (kontekst, informacje o epoce, realiach, autorze)

• 2) Krótkie utwory – warto poprosić uczniów o zaznajomienie się z tekstem w domu, zadając przy tym kilka pytań kierunkowych

• 3) Dłuższe utwory – warto wybrać najważniejsze fragmenty w celu ukazania poruszanych problemów – esencja

Nauczanie literatury

• 4) Dyskusja klasowa na wybrane tematy, której przewodzi nauczyciel

• 5) Notatka – podsumowanie (to, co uczniowie powinni zapamiętać)

• 6) Zadanie domowe – powinno sprawdzać zrozumienie tekstu

• 7) Następna lekcja – pisemne lub ustne sprawdzenie wybranych informacji nt. danej lektury (nagradzanie: oceny lub „+”)

NAUCZANIE LITERATURY I KULTURY

• A to Polska właśnie (Michowicz, Kozłowska, Szklarek)

• seria: Czytaj po polsku…

[Lem, Nałkowska, Borowski, Prus, Sapkowski, Orzeszkowa, Sienkiewicz, Konopnicka, Goerke, Żeromski, Kapuściński]

• Kultura polska (Cudak, Tambor)

• Literatura polska w świecie (red. Cudak)

Ćwiczenia, które mogą urozmaicić lekcję i pobudzić

myślenie uczniów

Alfabet – fonetyka

Kolorowanki

Krzyżówki

Dyktando

„Spocone dyktando”

Gry językowe

Karty

• 3 rodzaje:

• 1) definicje

• 2) frazeologia

• 3) wiedza o Polsce

• Cała klasa jest zaangażowana i skoncentrowana. Nauczyciel koordynuje przebieg gry.

GRY I ZABAWY JĘZYKOWE

• Śpiewająco po polsku (Majkiewicz, Tambor)

• Ten, ta, to (Lechowicz, Podsiadły)

• Teraz polski (Pelc)

• Znajdź pytanie – znajdź odpowiedź (Hajduk-Gawron) – karty

WIEDZA O JĘZYKU I PROCESIE NAUCZANIA

• 40 koncepcji dobrych lekcji (Rabiej, Marczyńska, Zaręba)

• ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego (Seretny, Lipińska)

• Język polski w świecie (Miodunka) • seria: Kształcenie polonistyczne cudzoziemców

(Zarzycka, Dębski) • Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego (red.

Lewandowski) • Sztuka i/czy rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego (red.

Tambor, Achtelik, Kita)

WIEDZA O JĘZYKU I PROCESIE NAUCZANIA

• Polonistyka w świecie (red. Mazur) • Postscriptum Polonistyczne (red. Cudak) - pismo krajowych i zagranicznych polonistów

poświęcone zagadnieniom związanym z nauczaniem kultury polskiej i języka polskiego jako obcego

• Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie polonistyczne cudzoziemców (seria)

• Język a kultura (seria) – T. 7. Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych

Dziękuję za uwagę!