Wykład nr 1Ekonomia pochodzi z starożytności .‘ Oikosnomikos ‘ – nauka o gospodarstwie domowym Ojkos – domNomos – naukaMikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii .EKONOMIA – nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy ) Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą ekonomię .Funkcje ekonomii :1. Teoriopoznawcza – wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich

przebiegu .2. Aplikacyjna – próba formułowania wskazówek dla gospodarki .MIKROEKONOMIA – ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków . Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .MAKROEKONOMIA – badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami . Badanie zależności całej gospodarki .EKONOMIA POZYTYWNA – wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony – waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .EKONOMIA NORMATYWNA – sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .Kierunki ekonomii :1. Merkantylizm – ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z

gromadzeniem pieniądza pełnowartościowego .2. Fizjokratyzm – ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki

jest rolnictwo .3. Ekonomia klasyczna – ( Ricardo , Smith , Say ) – apologezja prywatnej

własności i rynku .Prawo rynków Saya – każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,4. Leseferyzm – okres nie ingerencji państwa w gospodarkę . 5. Keynesizm – ( twórcą Keynes – twórca interwencjonalizmu

państwowego ) ekonomia popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa . Keynes – 1936 -

6. Neoklasyczna ekonomia – poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .

7. Ekonomia marksistowska – ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na

sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .8. Ekonomia podażowa – co robić aby pobudzać podaż : Monetaryzm – Milton Friedman Teoria racjonalnych oczekiwań

Problem ograniczoności zasobów – RZADKOŚĆ

Zjawisko a ) powszechne Luka między potrzebami a b ) pozytywne możliwościami ich realizacji wynikającymi z ilości dóbr jakimi dysponujemy w danym czasie .

Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .

POTRZEBA – uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .

POTRZEBA

podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne

fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne

Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .

CZŁOWIEK

Biosystem Socjosystem Psychosystem ( nie jest sam ) ( człowiek istota myśląca , podejmuje samodzielne decyzje )Geneza powstania potrzeb : pierwotne ( instynktowne )

społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )1. Powietrze ( oddychanie )2. Pożywienie3. Ubranie4. Mieszkanie5. Szeroko pojmowana rozrywka6. Przedmioty zbytku luksusZasady Marshalla :1. Pożywienie2. Ubranie3. Mieszkanie4. Zaspakajanie wszelkiej działalnościCech potrzeb :1. Obiektywizm2. Subiektywizm i indywidualizm3. Konkurencyjność4. Substytucyjność5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )6. Ograniczoność co do pojemności7. Odnawialność8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )9. Komplementarność10. Historycznie zmienny charakter – wraz ze zmianą ustroju potrzeby

ulegają modyfikacji .

PIRAMIDA POTRZEB

potrzeby

samorealizacji( praca nad sobą )

potrzeby szacunku i poważania wg . Maslowa ( poczucie własnej wartości )

potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )

potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )

potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )

Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .

DOBRA – wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .Dobra gospodarcze – wytworzone przez człowieka .

Dobra konsumpcyjne – służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .Dobra inwestycyjne – konsumpcja na przyszłość .

PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji i przetwarzaniu ich w produkt .Czynniki produkcji – są to wszystkie środki użyte w produkcji .Czynniki produkcji :

1. Dobra pierwotne – surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .

2. Praca człowieka 3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) – maszyny ,

budynki , licencje znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .4. Technologia – sposób wytwarzania5. Talent przedsiębiorczości – umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .

Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe człowieka które może on dać ) .

Krzywa możliwości produkcyjnych Dobra A

A

C

Dobro B

B OGRANICZONOŚĆ ZASOBU – dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że zasobów w gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania .Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają . Wykład nr 2

ALOKACJA – rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .KOSZT ALTERNATYWNY – koszt zaniechanych możliwości , korzyści wynikających z najlepszego niezastosowanego zasobu .

Aspekt gospodarowania : pozytywny – osiąganie korzyści negatywny - ( konieczność ) – stratyKOSZTY : alternatywne – to co utraciliśmy rzeczywiste – wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać

korzyści Cel naszej pracy – realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze rozwiązanie w danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny ograniczone zasoby . Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :1. Zasada największego efektu ( wydajności ) – przy danych środkach

maksymalizujemy efekt .2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) – osiągnąć cel

przy użyciu jak najmniejszych środków .RACJONALNOŚĆ : rzeczywista – jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) – jedno

rozwiązanie proceduralna – dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze

od poprze –dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )

RACHUNEK EKONOMICZNY – zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach .

tylko w jednostkach wartościowych musi być celowy musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania ) musi być wariantowy – im więcej symulacji tym większe

prawdopodobieństwo że wybierzemy najlepiej kompletność –musimy uwzględnić jak najwięcej czynników

wpływających na dane zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )

EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób , im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego .Przedmiot badań ekonomii – proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest:

zaspokojenie potrzeb ludzkich uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )

Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy .

METODY BADAWCZE ekonomii : obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria ) dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o

marginalnym znaczeniu dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości dla danego zjawiska .

ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :1. Sprężenie zwrotne , skutek – przyczyna 2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro ,

po dogłębnym zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .

3. Złudność zależności ekonomicznych .4. Jest subiektywna .5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się

różnić )

KONKRETYZACJA – zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .WERYFIKACJA – sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .

a) statystyczna ( badania )b) historyczne odnoszenie się do przeszłości

FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) – obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w jakimś przypadku ona nie zachodzi .Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :a) logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne , musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki . Podstawy do prognozowania przyszłości . NARZĘDZIA EKONOMICZNE :1. Model ekonomiczny – uproszczenie które zawiera wszystkie ważne

elementy dla danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości gospodarczej .2. Eksperyment – ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) –

stworzenie pewnych warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej . Eksperyment kontrolowany – polega na stworzeniu kilku

kontrolowanych prób , w każdej próbie zmiana jednego czynnika .SYSTEM SPOŁECZNY – całość związków i zależności występujących w społeczeństwie . Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .

SYSTEM SPOŁECZNY

system polityczny system kulturalny system ekonomiczny – - bezpieczeństwo - nawyki gospodarczy zewn. i wewn. - tradycje - całokształt związków - instytucje - oczekiwania członków i zależności między społeczeństwa członkami społeczeństwa wynikających z działania ich na płaszczyźnie ekonomicznej

decyzyjny motywacyjny

kontrolny koordynacyjnyPRAWA EKONOMICZNE – istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością , sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne – pojawiają się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne .

Wykład nr 3

Reforma – pewien cykl zmianTRANSFORMACJA – cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do bardziej efektywnych

TRANSFORMACJA

modyfikacyjna systemowa

modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu ekonomicznego , ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego , kulturowego ( kraje Europy środkowej ) 1. od centralnie planowanej do

rynkowej 2. od socjalizmu do demokracji rynkowejJak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka1. GOSPODARKA NATURALNA – podstawowym podmiotem jest

gospodarstwo domowe ( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania – społeczny PODZIAŁ PRACY ( grupy – zawody – specyficzne zawody )SPECJALIZACJA – ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również .2. GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka ,

gdzie podsta - wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się producent i wymiana .Typy wymiany : Towar za towar – gospodarka towarowa Towar – ekwiwalent ( pieniądz ) – towar – Gospodarka towarowo -

pieniężnaWspółczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana – dominuje własność prywatna ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek ale dopuszczamy interwencje państwa .

WŁASNOŚĆ

prywatna publiczna

indywidualna zbiorowa państwowa lokalna ( komunalna )

spółka

spółka akcyjna

Model gospodarki rynkowej Gospodarka zamknięta – nie ma powiązań z innymi gospodarkami

narodowymi bądźz jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .

Gospodarka otwarta – odwrotność , jest eksport i import , jest opcja wejścia i wyjścia .

RYNEK – ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli

podmiotamigospodarczymi .

3. Na rynku zachodzą transakcje – proces gdzie spotykają się dwie strony .TRANZAKCJA

ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma działalności to dysponowania własnością zmiana formy własności

kredyty

4. To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje Rodzaje rynków : lokalne krajowe międzynarodowe światowe ( ostateczny weryfikator )

Rynek dóbr

konsumpcyjnych – nabywca nabywa inwestycyjnych – kupuje dobro by coś do skonsumowania poddać je obróbce i stworzyć dobro finalne

RYNEK

otwarty ( raczej ograniczony ) zamknięty przetarg

formalny - instytucjonalny nieformalny w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu gdzie nie ma

do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda ) legalizacji ( czarny rynek )

biały szary czarny

RYNEK KONKURENCJI

doskonałej niedoskonałej

pełny monopol oligopol duopol monopolPIENIĄDZ – wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia Ekwiwalent – muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich

odpowiedniailość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) – monety – prawo bicia pieniądza .

Pełnowartościowy – taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi : złoto i srebro , później tylko złoto .

Banknot – nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu

Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego .Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .

Papierowy – symboliczny ( symbol wartości ) – umowa społeczna , gwarancją wartościpieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .

Funkcje pieniądza :1. Miernik wartości 2. Środek wymiany

cyrkulacji środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem

pieniądza a strumieniem towaru – kredyt )

3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )4. Pieniądz światowy ( SDR – 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12%

F )

Wykład nr 4

CENA – informuje nas o relacji między produktami 1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu

2. żywiołowa , administrowana3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu

ilościowego dojakościowego

4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży 5. funkcja kosztowa – wchodzi w skład produktów jako koszt6. nie jest wielkością jednorodną :

elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce

zawiera obciążenia prawne – podatki zysk

7. funkcja dochodowa – pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą

wyliczyć siłę nabywczą pieniądza – wartość realna – ilość dóbr i usług które możemy za nią nabyć ) Cena sprawiedliwa – św. Tomasz z Akwinu – powinna być ustalana zgodnie z wartościami chrześcijańskimi .Milton Friedman – monetaryzm – Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty – motywuje do działania .

POPYT – zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek konsumpcji , rynek czynników produkcji )

NABYWCY

KONSUMENCI PRODUCENCI dobra finalne czynniki produkcji

Rodzaje popytu : popyt efektywny – popyt poparty siłą nabywczą pieniądza popyt potencjalny – ( co by było gdyby ) preferencje popyt na dobra komplementarne – popyt na jedno dobro jest

ograniczony popytem na drugie dobro popyt na dobra substytucyjne – potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B popyt złożony – popyt na opony zależy od popytu na samochody

POPYT – elementy regulujące :1. Cena dobra

cena substytutów ceny dóbr komplementarnych przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości zjawisko antypacji popytu – wyprzedzanie faktycznego popytu

2. Dochód – ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne

3. Preferencje popytowe – upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda

4. warunki geograficzne – demograficzne

PODAŻ – ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )Czynniki motywujące podaż :1. Cena produktu

cena dóbr substytucyjnych cena dóbr komplementarnych statystyczne i dynamiczne badania – kształtowanie się cen cena czynników produkcji technologia ilość przedsiębiorstw w gałęzi – warunki konkurencji warunki prawne pomoc państwa ( dotacje , subwencje )

PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . ) - mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .Funkcja jednoczynnikowa

cena

wg Marshalla

popyt

POPYT : potencjalny , efektywny komplementarny substytucyjny złożony , ograniczony

Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spadaPRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są niezależni od siebie – rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami ceteris paribus . )

- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana przez producentów na rynek .

cena

wg Marshalla

podaż

Mechanizm równoważenia rynku – cena , popyt , podaż .CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ – cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .RÓWNOWAGA RYNKOWA

cena

C 3 - niedobór popytu , nadwyżka podaży

C 2 - cena równowagi ( punkt przecięcia E krzywej popytu i podaży )

C 1 - nadwyżka popytu , niedobór podaży

podaż , popyt

Cena równowagi – sytuacja modelowaFlubturencje – ruch wokół ceny równowagiProcesy dostosowawcze – krótko lub długo okresowe Krótki okres czasu – przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) – podaż jest mało elastyczna – limituje nas wielkość produkcji Długi okres czasu – wszystkie czynniki produkcji są zmienne

Bardzo krótki okres czasu – tylko cena się zmieniaEx – ante –działanie wyprzedzająceEx – post – działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnikaMODEL PAJĘCZYNY – opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian popytu na rynku ( rolnictwo – opóźnienie jednoroczne ) Dostosowanie ekstrapolacyjne – dostosowanie z opóźnieniem , podaż w danym okresie dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) . Wykład nr 5

Pieniądz światowy – ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO ( wąż walutowy )Cena absolutna – ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .Cena relatywna – ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )Dwa mechanizmy cen : ceny żywiołowe , rynkowe – cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako

mechanizmalokacji ( raczej model )

cena administrowana 1. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .2. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .

Cena administracyjna – socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry . Gospodarka rynkowa – oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie kredytów , ulgi , subwencje .

ELASTYCZNOŚĆ – miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość pod wpływem danego czynnika .Elastyczność POPYTU : E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt 1. Cenowa

2. Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )3. Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra

komplementarne )

Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .

elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1

sztywny E = 0 doskonale elastyczny

AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o jednostkę .AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu konsumenta o jednostkę .AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra Y .

Produkty spożywcze – niska elastyczność , mniej niż jednostkaProdukty przemysłowe – wyższa elastyczność , prawie jednostkowa Usługi – wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa

Elastyczność PODAŻYEc = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny cena ec < 1 ec = 1 ec > 1

podaż

Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się zmieniać .

Elastyczność : punktowa łukowa ( konkretny odcinek krzywej )Ekspansybilność ceny – jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .Fleksybilność cenowa – jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .

PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Struktura gospodarki rynkowej .PODMIOTEM GOSPODARCZYM – nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .JANOS KORNAI – wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :

1. Procesy realne ( materialne ) – są tom wszelkie działania w ramach tych procesów powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr , produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie ,

przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z

przetwarzaniem i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem decyzji ekonomicznych .

Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .Sfera realna – przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe )

BANK komercyjny – podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )NBP , banki narodowe , centralne –podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo , zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym , określa rezerwy obowiązkowe .Parametry NBP :

1. Stopa redyskontowa

2. Stopa lombardowa3. Stopa refinansowa

INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE – są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego gromadzą duże środki kapitałowe .GIEŁDA – rynek kapitałowy , ‘ barometr gospodarki ‘ PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ – związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców zrzeszenia konsumentów – zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają .PAŃSTWO – podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym , może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej .PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) – jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .Cechy przedsiębiorstwa :1. Odrębność ekonomiczna ( własność )2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka )3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )

PRZEBSIĘBIORSTWO publiczne prywatne

państwowe lokalne indywidualne zbiorowe ( spółki )

GOSPODARSTWO DOMOWE – grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej – mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna z osób musi prowadzić działalność zarobkową .Funkcje gosp . domowego :1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji –

rynek pracy )WYBORY konsumenta :1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami ,

interesem ( główny cel – zaspokajanie potrzeb )2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe –

pełna informacja )3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi 4. Jest podmiotem racjonalnym Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji Ograniczenia :

1. Dochody ( dochód realny )2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )Uporządkowany system preferencji konsumenta :1. Założenie kompletności preferencji .2. Założenie przechodniości preferencji .3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta .

Wykład nr 6

Dobra : preferowane – najważniejsze dla konsumenta obojętne – między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr

( możliwość wymiany)UŻYTECZNOŚĆ – miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji jednego dobra bądź usługi ma konsumentUżyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej – subiektywizm.UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA – suma użyteczności konsumowanej ilości dobra.

UC

Ilość dobra QFunkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) .UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA – zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia ) konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .

UM

nasycenie Ilość dobra Q

Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla konsumenta jest pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość , potem wzrasta uczucie nasycenia danym dobrem ) .W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia – dane dobro nie ma już dla nas znaczenia .Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ – nasycenie , gdy ilość dobra jest maksymalna .

UC = max UM = 0

punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )

PRAWO malejącej użyteczności marginalnej – każda następna jednostka danego dobra daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) – z dodatniej różnicy pomiędzy indywidualną użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną rynkową .KRZYWA OBOJĘTNOŚCI – pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dających konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.

Dobro A

Dobro BDla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego – dobra wymienne .Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się zmieniać )Różna jest substytucyjność dóbr .

PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr – określa jaką ilość dobra A należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B . Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )

MAPA OBOJĘTNOŚCIDobro A

Każda wyżej położona krzywa symbolizuje wyższe zadowolenie z konsumpcji .

Dobro BKrzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .

Kombinacja na zasadzie zmniejszania się jednego i drugiego dobra. Konsumentowi jest wszystko jedno . Taka krzywa jest niemożliwa , ograniczenia finansowe .

DUDŻET KONSUMENTA :1. Dochody : płacowe pozapłacowe stałe ( regularne ) sporadyczne ( nieregularne )

2. Wydatki konsumpcja bieżąca oszczędności

Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem . Źródła pozapłacowe : działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna wygrane – gry liczbowe , spadki oszczędności

Dochody:

regularne – podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.

sporadyczne – wygrane , spadki Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcjibieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .Rentier – osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .Transfery rzeczowe – pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .

LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA

Dobro A

Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają zaangażowania takich samych środków ( takiej samej ilości środków ) .

Dobro B

Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje .

Optimum konsumenta

Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej .

Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością . Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był realny ( nie tylko zgodny z inflacją )

Wykład VII (31.XI.99)

Ograniczenia cenowe Ograniczenia dochodowe

Funkcja popytu konsumenta:DDX = f1(PXPY...∆P) Pojedynczy konsumentDDY = f2(PXPY...∆P)

DDX,DDY – popyt konsumenta na dobro X,Y

PX,PY – ceny dóbr

∆P – dochód pieniężny konsumenta

Popyt rynkowy:

i – pojedynczy konsument

Ścieżka dochodowa

Zmiany decyzji konsumenta pod względem zmian dochodu:- Wzrost dochodu przesuwa krzywą popytu w prawo i łagodzi

ograniczenia konsumenta. Przyrost dochodu różnie rozkłada się na różne produkty:

a) dobra normalne: ich konsumpcja wzrasta wraz ze wzrostem dochodub) dobra podrzędne: ich konsumpcja spada wraz ze wzrostem dochodu

Podział ten ma charakter:- subiektywny ( dla różnych konsumentów dobra te mają różny charakter

)- należy uwzględnić poziom życia społeczeństwa- zmiany w czasie

Większość dóbr ma charakter dóbr normalnych, czyli struktura konsumpcji wygląda tak, że wraz ze wzrostem dochodu różnie konsumpcja dóbr normalnychNie zdarza się przy wzroście dochodów, że konsumpcja wszystkich dóbr maleje, bo przynajmniej jedno z nich jest dobrem normalnym ( i wzrasta na nie konsumpcja)a) wpływ zmian dochodu na popyt:

ay

y1 E y y

ax x x1 DP1 DP

x x

a) Ścieżka ekspansji dochodowej konsumentaKrzywa dochód – konsumpcjaJest to linia łącząca punkty optimum konsumenta przy założeniu zmian dochodów i niezmienności innych warunków ( jest to wypadkowa sytuacji konsumenta).

ay ay ay

E2

E1 E2

E E1

E

0 ax ax axX,Y – są dobrami normalnymi Y- d. normalne X-d. Normalne

X- d. Podrzędne Y-d. Podrzędne

c) Prawo Engla – podział na dobra podstawowe i wyższego rzędu, wraz ze wzrostem dochodu następuje różny relatywny podział

Wraz ze wzrostem dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra niższego rzędu, a więcej na dobra wyższego rzędu.

KRZYWE ENGLA

A – dobra podstawowe B – dobra wyższego rzędu

DP DP

DP2 DP2

DP1 DP1

DP DPX X1 X2 ax X X1 X2 ax

Przyrosty dochodu ∆P są takie Przyrosty dochodu ∆P są takie same. Przyrosty zakupów dobra same, a przyrosty zakupówx - ∆x są malejące dobra x - ∆x są rosnące

Krzywa Engla, a klasyfikacja dóbr

DP

DP*

0 ax

X – jest dobrem normalnym dla 0<DP<DP*X – jest dobrem podrzędnym dla DP>DP*

Ścieżka cenowaZmiany decyzji konsumenta pod względem zmiany cen- czynnikiem zmiennym jest cena dobra- nie zmienia się dochód konsumenta- nie zmieniają się ceny innych dóbr- syt. Preferencji konsumenta są takie same

Ścieżka ekspansji cenowej konsumenta (krzywa cena – konsumpcja)Jest to linia łącząca wszystkie punkty optimum konsumenta przy założeniu zmiany ceny danego dobra i niezmienności innych warunków

Qy

Krzywa cena - konsumpcja

E``

E`

E

Qx X1 X2 X3

25

Przy wzroście ceny mamy coraz bardziej ograniczone możliwości zakupu danego dobra.

Efekt substytucyjności – sytuacja, gdy przy wzroście ceny dobra x konsument zastępuje je innym dobrem substytucyjnym

Efekt dochodowy – obrazuje wpływ spadku siły nabywczej konsumenta na wielkość zakupów dobra X,Y

ay

(Rekowski str. 124)

B Y2

A Y C Y1

X1 X2 X ax

Całkowita decyzja konsumenta jest efektem substytucyjności i dochodowości konsumenta w sytuacji wzrostu cen, doznaje on ograniczenia budżetowego, dlatego szuka innej kombinacji dóbr, bo zmieniła się ich substytucyjność.Zmieni się substytucyjność czyli i dochodowość, bo zmieni się cena.

W rzeczywistości dwie ścieżki nakładają się na siebie:

Yo

Y2 A B

C

Xo X2 X1

Efekt substytucyjny – wzdłuż krzywej obojętności od A do C

Efekt dochodowy – wzdłuż krzywej ekspansji dochodowej od C do B

Efekt substytucyjny – jest zawsze ujemny

26

Efekt dochodowy – dodatni dla dóbr normalnych Ujemny dla dóbr podrzędnych

sytuacja, gdy konsument funkcjonuje w sytuacji niepełnej informacji koszty transakcji – są to koszty ponoszone w celu zdobywania informacji

( wydatkowane pieniądze i stracony czas ) użyteczność ex-ante – użyteczność, jaką konsument przypisuje produktowi

w momencie podejmowania decyzji co do jego zakupu użyteczność ex-post – użyteczność, jaką dla konsumenta ma faktycznie

dana konsumpcja, użyteczność, którą doświadczamy w trakcie używania produktu.

Wykład VIII (7.XII.98)

Konsument konsumuje cały dochód w danym czasie, ale gospodarując dochodem może rozkładać konsumpcje w czasie (konsumpcja bieżąca i k. przyszła)

KONSUMPCJA W CZASIE T = DOCHÓD W CZASIE T

Zwiększanie dochodu w czasie przez konsumenta Konsument zgłasza popyt na pracę, kierując się:1. Efekt substytucyjny na rynku pracy2. Efekt dochodowy na rynku pracy

Ad.1E.S. – zastępowanie wolnego czasu pracą, motywem konsumenta jest większa

ilość pracy, praca jest działaniem, które ma zastąpić konsumpcje. Wybór pomiędzy wolnym czasem, a konsumpcją.Konsument postępuje zgodnie z tym efektem przy relatywnie niskim poziomie dochodów(Jest to zachowanie typu: mam dużo wolnego czasu, ale moje przychody nie pozwalają na jego racjonalne wykorzystanie, dlatego poświęcam część wolnego czasu na pracę, która zapewni mi większy przychód)

Ad.2E.D. – odnosi się do wyższych poziomów dochodów, działanie jest tu odwrotne

do e.s., motywem jest chęć posiadania większej ilości wolnego czasu, zastępuje się tu pracę

27

( jej czas ) – czasem wolnym, dobrem wolnym o wyższej użyteczności jest czas wolny ( chce konsumować dochód, który posiada)

praca w nadgodzinach – praca wynagradzana za wyższą płacęczas wolny użyteczności > użyteczności dodatkowego dochodu – e. Dochodowyczas wolny użyteczności < użyteczności dodatkowego dochodu – e. Substytucyjny

płaca – dochód pieniężnydochód gospodarstwa domowego – dochód pieniężny i dochód niepieniężny (wychowanie dziecka – nie korzysta z przedszkola, gotuje, pierze)

ROZŁOŻENIE DOCHODÓW W CZASIE:Gospodarstwo domowe spełnia 2 rolę na rynku kapitałowym:- pożyczkodawca – wstrzymuje się z wydatkowaniem całego dochodu, oddaje

go do dyspozycji w banku, on to może pożyczać innym podmiotom w następnym okresie, zwiększa się konsumpcja przyszła, a ogranicza się konsumpcja bieżąca

- pożyczkobiorca – korzysta z rynku kapitałowego, zwiększa konsumpcje bieżącą, kosztem konsumpcji przyszłej

Konsument zdecyduję się być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą pod wpływem:- stopy wkładów długoterminowych - poziomu dochodów bieżących i przyszłych- dostępności dóbr w okresie bieżącym i przyszłym (nie zawsze czysto fizycznie, ale może to być relacja cena – dostępność fizyczna dla konsumenta (antycypacja popytu)). Konsument ocenia dostępność produktów w czasie i bada stopę preferencji w okresie bieżącym i przyszłym oraz określa sobie indywidualną stopę preferencji czasowych i na tej podstawie decyduję się, czy opłaca mu się oszczędzać czy nie:np. 1) może samochody stanieją – warto oszczędzać

2) dobra drożeją szybciej niż oprocentowanie – opłaca się wziąć kredyt

Im wyższy poziom dochodu - tym większe możliwości rozłożenia konsumpcji w czasieIm niższy poziom dochodu tym mniejsze możliwości

PRODUCENT – zorganizowany w formie przedsiębiorstwa. Powstał w drodze ewolucji. To podmiot sfery realnej. Aktywny uczestnik procesów rynkowych. Realizuje swoje cele i podejmuje ryzyko, cechy:- odrębność ekonomiczna- odrębność organizacyjna- odrębność prawna

28

Producent może: obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji) odnosić korzyści skali produkcji, przy masowej produkcji, im wyższa

produkcja, tym lepiej rozkładają się koszty stałe odnosić korzyści zespołowego wytwarzania – może zastosować specjalizację,

która doprowadza do ciągu produkcyjnego – wyższa efektywność

Funkcje przedsiębiorstwa:- Funkcja podażowa- Funkcja popytowa- Funkcja społeczna

Formy producentów:1. PRZEDSIĘBIORSTWO – samodzielny producent prowadzący pełen rachunek

ekonomiczny2. FIRMA – podmiot charakteryzujący się swoją nazwą i znakiem graficznym

( przedsiębiorstwo staję się firmą, gdy ma swój prawnie chroniony znak i nazwę), na rynku substytutów każdy dąży do odróżnienia od innych wyrobów, należy dążyć do własnego znaku firmowego – aby odróżnić się od innych.Znak firmowy jest dodatkowym kapitałem, może być zastawem pod kredyt, poręczeniem przy transakcji, podwyższa wartość firmy przy wycenie. Znaki:

- respektowane- umowne- kradzione (podszywanie się)3. ZAKŁAD – część przedsiębiorstwa (które może być jedno lub

wielozakładowe), nie jest to jednostka samodzielna, zakład prowadzi część rachunku ekonomicznego w celu przeprowadzenia centralnego rachunku ekonomicznego przez przedsiębiorstwo

Kwestia własności – wiązanie ról – właściciel, a zarządzający (wynajęty, zatrudniony menadżer). Wejściami są kanały wspomagania przedsiębiorstwa.

Szersze otoczenie przedsiębiorstwa – prawo, podatki, technologia, rozwój nauki, przepływ informacji.

Co produkować?Jak produkować?Dla kogo produkować? Odpowiedzi są łączne ,z jednej odpowiedziZa ile ? wynika drugaIle produkować?

DZIAŁANIA EKONOMICZNE: wyznaczenie celów pozyskiwanie środków gospodarowanie tymi środkami

Wyznaczenie celów:1) cele społeczne – przedsiębiorstwo jest miejscem samorealizacji osób tam

pracujących, możliwość zrobienia kariery zawodowej, akceptacja w grupie, tworzenie warstw społecznych

29

2) cele ekonomiczne – zysk, ale istnieją kontrowersje, co do celu przedsiębiorstwa, zyski (nadwyżki) mogą być celem do osiągnięcia celów, przedsiębiorstwo może się powiększać, zagospodarowywać coraz większą część rynku.

Małe przedsiębiorstwo – wygospodarowanie nadwyżki

PŁYNNOŚĆ – zdolność przedsiębiorstwa do regulacji wszystkich bieżących zobowiązań

a) wewnętrzne (wobec pracowników)b) zewnętrzne (wobec kontrahentów, banków itd.)

Jeżeli przedsiębiorstwo ma problemy z płynnością, wówczas celem podstawowym jest właśnie zysk.Działalność przedsiębiorstwa musi być finansowana. Następuje:a) gromadzenie majątkub) istnienie źródeł środków finansowych

Ważna jest w zarządzaniu przedsiębiorstwem: PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – specyficzny sposób zarządzania przedsiębiorstwem,

taki sposób postępowania, który zapewnia najefektywniejsze z możliwych czynności produkcji. Sprowadza się do poszukiwania takich konstrukcji kierowania produkcją, które dadzą lepsze efekty, od innych form zastosowania danych czynników:

zmiana technologii wprowadzanie nowych produktów poszukiwanie nowych rynków

Za wyższym zyskiem idzie ryzyko, dlatego przedsiębiorczość musi zaakceptować pojęcie ryzyka

Źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa:- wewnętrzne- zewnętrzne

Wewnętrzne źródła (środki wygospodarowane przez przedsiębiorców. Cechą jest fakt iż nie tworzą one żadnej zależności firmy od osób 3-ich czyli zewnętrznych) część zysku przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, na inwestycje

rozwojowe fundusz amortyzacyjny:- środki obrotowe- środki trwałe bilans- aktywa – pasywa źródło finansowania

fundusz amortyzacyjny dotyczy majątku trwałego i wiążę się z umażaniem – obniżaniem wartości majątku trwałego w czasie przez amortyzacje

sprzedaż części własnego majątku

30

- dobrowolne (sam się decyduje, sprzedają stare, aby móc kupić nowe – restrukturyzacja, unowocześnienie)

- przymusowe (aby móc zrealizować płynność, musi pozyskać gotówkę)

Zewnętrzne źródła: kredyty i pożyczki zobow. Wobec pracowników i kontrahentów środki zewn. druk papierów wartościowych (akcje i obligacje) ale kapitał dotacje i subwencje własny bezpośrednie inwestycje

Wykład IX (14.XII.98)

Część zysku przedsiębiorstwa może być rozdysponowana na wynagrodzenia dla pracowników (13-sta pensja, nagrody) lub

akumulacje (rozwój przedsiębiorstwa)

Składniki majątku przedsiębiorstwa:A) Składniki trwałe (długi okres używania)B) Środki obrotowe (niższa cena, krótki okres używania, zazwyczaj zużyte w

jednym procesie produkcyjnym)

Przedsiębiorstwo:- wytwarza- sprzedaje- dostaje pieniądze ze sprzedaży- kupuje materiały- wytwarza i cykl się powtarza

Formy finansowania zewnętrznego:

I. LEASING – forma dzierżawy, czyli finansowanie zewnętrzne, sięga się na rynek po kapitał. Po raz 1-szy zastosował go IBM, jako „full service”, czyi firma dostarcza i zapewnia obsługę oraz dokonuje wymiany. Na świecie leasing obejmuje 25% transakcji jako metoda finansowania. W Polsce tylko parę procent, bo jest to umowa „nie nazwana” i różnie traktowana przez prawo, ma znamiona konsumpcji luksusowej, a nie inwestycji

LEASING

Środki produkcji środki konsumpcji

31

Dzierżawa bezpośrednia Dzierżawa pośrednia(wyłącznie tow. Leasingowe)

Leasing operacyjny Leasing finansowy (krótkookresowy 3-4 lata) (długookresowy nawet 30lat)

Equipment leasing Plant leasing

Leasing pośredni raty

Tow. Leasingowe Dzierżawca umowa

zapłata dostarczenie ceny przedmiotu zakupu dzierżawy

ProducenciCechy towarzystwa leasingowego:- poważne zasoby kapitału- znajomość rynku

Leasingodawcami mogą być też banki

LEASING

Operacyjny Finansowy

Okres umowyKrótszy od ekonomicznego zużycia się obiektu

Zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia się obiektu

Koszty utrzymania i remontu

Ponosi leasingodawca Ponosi leasingobiorca, jeśli leasingod. To za dodatkową opłatą

Opłaty leasingowe

Nie pokrywają ceny obiektu

Pokrywają pełną amortyzację obiektu

Odstępstwo od umowy

Możliwe przed jej wygaśnięciem

Wymaga zapłaty odszkodowania leasingowego

II. KredytIII. Transfer na rzecz przedsiębiorstwa o charakterze:- zwrotnym

32

- odpłatnym- na określonych warunkach - na określony czasIV. Subwencje, mogą one być:- rzeczowe i finansowe- bezpośrednie i pośrednie (np. cło – dogodniejsze warunki dla producentów

krajowych lub preferencyjne stopy opodatkowania. Czyli są to warunki udogadniające)

V. Zobowiązania:- wobec pracowników- wobec dostawców- wobec banków itd.- wobec państwa (są to wymuszone subwencje, bo firma zwleka z płatnością i

w końcu nie płaci)VI. Drukowanie papierów wartościowych- obligacje – papier dłużny, potwierdzenie podwyżki- akcje – potwierdzenie własności, uprawnienie do udziału w zyskach

( zwiększenie ilości właścicieli)FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE1. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela

Jest to każda forma aktywności gospodarczej gdzie właścicielem majątku jest 1 osoba.Jest to zazwyczaj mała firma, dla właściciela jest to kumulacja ryzyka, bo odpowiada on całym swoim majątkiem. Podejmuje decyzję jednoosobowo.Czas „życia” takiego przedsiębiorstwa jest ograniczony śmiercią właściciela bardzo znaczący wyznacznik.

2. Podział spółek z „zeszytu finansów”odpowiedzialnośćryzyko aspekty ekonomiczne funkcjonowania,kreacja pieniądza a nie prawne

Akcje Rodzaje akcji

- Imienne (nie są przeznaczone na rynek)- Na okaziciela (są przeznaczone na rynek)

Kurs akcji Akcje zwykłe, uprzywilejowane Kontrolny pakiet akcji

Korporacja ponadnarodowa (zarządzanie menadżerskie)W gospodarce otwartej przedsiębiorstwa zaczęły się rozszerzać, nastąpiło przenoszenia kapitału za granicę np. pewne firmy są dofinansowane poprzez przenoszenie aktywów.

33

Wykład 10

Decyzje mikroekonomiczne producenta co do zasobów co do czynników produkcji co do planowania itd.

Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być dwusektorowa : technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ),

każde przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli dokonuje tzw. optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu najlepszej technologii , czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na zaoszczędzenie przynajmniej jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj zmieniają się proporcje co do wykorzystania pewnych czynników produkcji

przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić analizę finansową , jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te czynniki produkcji ( nowe produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )

Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji 1. Jednoczynnikową – mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość

produkcji2. Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość produkcji

a = f ( F1 , F2 , ... , Fn ) – ogólna postać funkcji produkcji a - wielkość produkcji F = czynnik produkcji

a = f1 /L/ a = f2 /K/ - jednoczynnikowa postać produkcji L – siła robocza K – kapitał

a = f /L , K - wieloczynnikowa postać produkcji

Analiza może być – krótkookresowa- długookresowa

Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia się on tylko w długim okresie .

34

Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .

Funkcja produkcji typu Cobba – Douglasa

Y - wielkość produkcji K – wielkość zaangażowanego kapitału L – wielkość nakładu pracy A , alfa , beta – szacowane statystycznie parametry

Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od nakładu .

1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika – gdy mamy doczynienia z czynnikami stałymi i zmiennymi .Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji ( zrobił to w oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy wykorzystamy zmienny nakład tylko jednego czynnika to trafimy na barierę efektywności przychodów z tego czynnika . Została wykorzystana fizyczna zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest wielkość czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h – jest o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy odpoczywają , ale gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna wykorzystania tego czynnika co powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne )2. W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników : ilość maszyn , urządzeń jakość aparatury ilość zatrudnionych pracowników wielkość zasobów itd.Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji . Proporcjonalne przychody z czynnika – aby zmienić kilka czynników , aby zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja gdy powołujemy do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy wykorzystać różne kombinacje danych czynników . Otwierając nowe przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast stare przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i zakup nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) . GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA

A ) Wybór ilościowy – czyli ile czynników produkcji zaangażować IZOKWANTA – Krzywa jednakowego produktu

Kapitał A

35

B

L – praca A – technologia kapitałochłonnaB – technologia pracochłonnaKrzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się zukładem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie – nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału – nic się nie zrobi samo.Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość produkcji .

Produkt przeciętny / PP /

L – czynnik pracy , czynnik zmienialny

Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie .

Produkt marginalny / PM /

Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .

Graficzny obraz produktu całkowitego PC

0 L Graficzny obraz PM i PM

PP PM

36

PP PM L Nałożenie dwóch funkcji

PP PM PC B PC

A PP

0 PM LA – jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji , mamy przyrost efektu .B – zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji B ) Ograniczenia finansoweK Izokoszta – krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz finansowych możliwości przedsiębiorstwa , ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb . nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość rozszerzenia działalności . 0 L

C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)

K

A

0 L Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno – finansowy , czyli wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski )Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa .Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność izokwanty z izokosztą ) – pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .

37

Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty )

Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa

K Krzywa łącząca punkty będące optymalną kombinacją czynników

0 LCiągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .

Wykład nr 11

Koszty rzeczywiste – koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści . Negatywny aspekt gospodarczy – utrata pewnych korzyściPozytywny aspekt gospodarczy – możliwość uzyskania pewnych korzyści .Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne ) Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomicznyRachunek wyników – określa rachunek strat i zysków Strata – nakłady przewyższają koszty – koszt ryzyka biznesowegoKoszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo .Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) – koszty rzeczywiste i koszty alternatywne .Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .Koszty społeczne – koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np: Budowa infrastruktury Koszty zanieczyszczenia środowiska Odpowiedzialność personalna – płaci ten kto doprowadził do straty .Krótki okres – występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych Długi okres – analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .Koszty stałe – koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem produkcji .Koszty zmienne – koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .

38

Koszty produkcjiKoszty stałe Koszty zmienne

- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników produkcyjnych - Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów , - Koszty zużywania środków półfabrykatów - Kredyty - Koszty mediów ( energia elektryczna - Niektóre podatki wodaSuma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )

Koszt całkowitykoszty Kc(s+z) funkcja kosztów całkowitych Kz jako zależność kosztów stałych i kosztów zmiennych .

Ks

produkcjaKoszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły – efektywność zastosowania czynnika maleje .Koszt marginalny – jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o jednostkę .Koszt marginalny – mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .

koszty

K3

spadek wzrost produkcja ( korzyści ) ( niekorzyści )

Korzyści skali rosnącej – nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity osiągany przy pomocy tego czynnika .Korzyści skali malejącej – nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt całkowityStałe korzyści skali – proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne korzyści : Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie Lepsza absorbcja nowych technologii

39

Zewnętrzne korzyści : Przedsiębiorstwo konkurencyjne

Analiza kosztów przedsiębiorstwa : Wskaźnik płynności przedsiębiorstwa Wskaźnik aktywności przedsiębiorstwa Wskaźnik zyskowności przedsiębiorstwa Wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa

Wycena przedsiębiorstwa – wycena aktywów przedsiębiorstwa Wycena dochodowa

Koszty wartość sprzedaży KC zyskPróba Prentwn.przed. strata koszty stałe

0 A B produkcja sprzedana w sztukachWykład nr 12

KONKURENCJA

Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .

Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .

Jakie to problemy : Demografia ( konieczność regulowania demografii ) Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny –

bieda i bogactwo ) Opieka nad krajami słabszymi

Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są uczciwe .Konkurencja nieuczciwa – cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd ochronny konsumenta )Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym , pobudzającym gospodarkę .

40

Warunki istnienia konkurencji : Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi ) Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .

SYTUACJA KONKURENCJI

1 Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )2 Konkurencja niecenowa – strategia marketingowa promocja reklama serwis usługi

Cenodawca – podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę

Cenobiorca – podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .

MONOPOL

Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )

Państwowy ( państwowo – administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem

Techniczny , ekonomiczny lub techniczno – ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )

Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący )

czysta konkurencja czysta konkurencja konkurencja konkurencja monopolistyczna monopolistycznaoligopol oligopsonmonopol pełny monopson( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )

Monopol bilateralny – monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem działania jest tu negocjacja między podmiotami .

A – konkurencja doskonałaB – konkurencja niedoskonała oligopol oligopson

41

monopol monopson

Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji konkurencja potencjalna konkurencja efektywnaPotencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych .Efektywna intensywność konkurencji – w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bądź innych uczestników rynku .

Intensywnośćkonkurencji

duopol wąski szeroki polipol oligopol oligopolPolipol – jest to rynek doskonałyWykład nr 13

KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNYI Konkurencja doskonała Jednorodność produktu Pełna mobilność czynników Duża liczba sprzedających i kupujących Pełna , doskonała informacja o rynku

Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej . Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji .Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach .

Dlaczego musi być konkurencja ?Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .

42

Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .

Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału .Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .

Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu . PM = KM

Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )To była strategia maksymalizacji zysku .Inna strategia – minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy ( krótkoterminowy warunek )

PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

cena koszt KCP KM

KZP E P max zysk P E’ P’ min strat P’ zamknięcie przedsiębiorstwa

aE – graniczny punkt opłacalnościE ‘ – punkt zamknięcia przedsiębiorstwa

Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .Od P do P’ możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P’ nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E’ powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .

43

Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach . Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .

RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO

koszty utarg KM KCP

A B P P = PP = PN C

A C B wielkość produkcji

A – zysk minimalny P – cenaB – optimum ekonomiczne

Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę w gałęzi ( bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne czynniki nie mają wpływu )

RÓWNOWAGA GAŁEZIW WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI

koszty KM utarg KCP

B C = PP = PM

C – cena B – równowaga gałęzi / minimum KCP /

Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana – niewystępująca ) na rynku z punktu widzenia makroekonomicznego . Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) – opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .

44

II Monopol pełny

Jeden sprzedawca , wielu kupujących Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol Doskonała informacja o rynkuJest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden producent który stanowi gałąź .Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja )Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter administracyjny .Konkurencja pozacenowa : reklama promocja usługi dodatkowe serwisTaka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena – wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .

CENA MONOPOLOWA

kosztyprzychody KM cena

cena monopolowa

zerowy zysk krzywa popytu DD = P = PP

0 Q wielkość produkcji

Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinacjęcena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )

ZYSK DODATNI MONOPOLU

cena koszty

45

KM KCP P C B A DD = P = PP PM 0 Q e Q

Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?Może ono stosować dyskryminację cenową – której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .

Warianty dyskryminacji cenowej : Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach

( bilety PKP i autobusowe ) Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej

cenie (taryfy – korzystanie z usług o różnych porach )

Dyskryminacja doskonała – producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta ( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek

STRATA MONOPOLU

cena KMkoszty A C KCP P B

PM DD = P = PP

0 Qe Q

Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. : Cena minimalna – skup żywca ( rolnictwo ) Cena maksymalna – światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na

podstawowe dobra )

Wykład nr 14 KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

46

Wielu sprzedających i kupujących Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go Pełna informacja

Produkty zróżnicowane – jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy – duże znaczenie strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu )

Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny .Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne cechy , dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby .

Są dwie sytuacje ruchu cen : Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne

też zmienią) Firma zmienia ale inni nie

Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do danej marki . Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada . Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu . Ta lojalność zmienia elastyczność cenową – zmniejsza ją .

PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P dd – krzywa popytu przedsiębiorstwa D DD – krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy d zmienią cenę B – wielkość popytu po obniżeniu ceny P1 A

B C P2 D d

Q1 Q2 Q3 Q

Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę .

47

RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D KM

PE AE

D CE PME d

0 QE Q

RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D KCP P1

P2

D d

0 Q1 Q2 Q

Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny akceptowany poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki .Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości przedsiębiorstw w gałęzi .

Narzędzia konkurencji niecenowej – ( NKN ) różnicują produkt . Jest to różnicowanie pozorowane ( np. proszki – ten sam proszek w różnych opakowaniach ) lub rzeczywiste . W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych . W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny warunek PM = PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami .Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia wyższej za lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego pojawiają się problemy )Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną ( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery wykorzystania zdolności produkcyjnej .

48

Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej , monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .

II OLIGOPOL

Produkty jednorodne lub zróżnicowane Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 – duopol ) duża liczba

kupujących Ograniczony dostęp do rynku Pełna informacja

Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale są to bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi ) Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji – reakcji .Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji niecenowej ale to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji . Firmy współpracują aby dzielić korzyści .

Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) . Firmy istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) , aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest to bardzo trudne . Ale istnieją sytuacje , że można wejść na rynek – teoria rynków spornych , czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji .

Krzywa popytu na rynku oligopolu – Model Suiziego P D

d P0 E

PM1

PM2

Q Q1

Ceny nie reagują na zmianę kosztów

Maksymalizacja zysku

d KM2

49

KM1 P0 E

Q0

Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do zachowań oligopolistów .

Modele przywództwa : Przywództwo firmy dominującej Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu , kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk . Przywództwo firmy efektywnej Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji . Może ona zmieniać cenę .

50