Ministerstwo Edukacji Narodowej

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK GEODETA 31 1[10]

Zatwierdzam

T - Zbigniew-Wiiodkwski

Minister Edukacji Narodowej

Warszawa 2008

Autorzy:

mgr in i . Wanda Brzescihska

dr ini. Stanislaw Grodzicki

mgr in i . Jacek Plaska

Recenzenci:

dr inz. Marian Cisak

dr in i . Barbara Gilsowska

Opracowanie redakcyjne:

mgr int. Krystyna Elzbieta Hejlasz

Spis tresci

I. Plany nauczania

II. Programy nauczania przedrniotow zawodowych

1. Geodezja ogolna

2. Geodezja iniynieryjna

3. Geodezja w gospodarce nieruchomosciami

4. Fotogrametria

5. lnformatyka geodezyjna i kartograficzna

6. Jezyk obcy zawodowy

7. Cwiczenia geodezyjne

8. Praktyka zawodowa

I. PLANY NAUCZANIA

PLAN NAUCZANIA

Czteroletnie technikum

Zawod: technik geodeta 31 1[10]

Podbudowa programowa: gimnazjum

godzin

Przedmioty nauczania letnim okresie

Program wybranej przez szkole specjalizacji opracowuje szkolny zespM przedmiotowy wlasciwy dla zawodu.

*' cwiczenia geodezyjne zaieca s i t realizowab przez 4 tygodnie w klasie I, 4 tygodnie w kiasie I1 i 4 tygodnie w klasie Ill pod koniec kaidego roku szkolnego.

I. PLANY NAUCZANIA

PLAN NAUCZANIA

Szkota policealna

Zawod: technik geodeta 311[10]

Podbudowa programowa: szkola dajqca wyksztalcenie Srednie

Dla mlodzie~yl Dla I , , . .

oKresle nauczania nauczani

LP.

spodarce )mi

godzin tygodniowo

Przedmioty nauczania w dwuletnim dwuletnim letnim

okresie okresie

a

3. lnformatyKa geoaezyjna / I> t ,-A*-y- <,...-- / 6 5 1 8 2 1

nauczania

1. 2. 3.

4. -

IL VJ1",,.

przedsiqbiorstwie geodezyjnym -2 tygodnie

Geodezja og61na Geodezja intynielyjna

I ' "a'L"y'alrlrL11~ I I 6. 1 Jqzyk obcy zawodowy 2 1 7. / Specjalizacja* 1 2 1 1

Razem 1 50 37

Program wybranej przez szkdoig specjalizacji opracowuje szkoiny zespbt plzedmiotowy wlaSciwy dla zawodu.

*" Cwiczenia geodezyjne zaleca siq realizowaC przez 6 tygodnie w semestne II i 6 tygodni w semestne IV pod koniec kaidego roku szkolnego.

27 27

682

Geodezja w go nieruchomo$ci;. . .. Fotogrametria I I

I . , . , , . 5 4 1 68

Semestly I - IV

16 11

Praktyki zawodowe 14 tygodni, w tym: 1. Cwiczenia geodezyjne"*- 47 +l'nn.l"I

2. Praktyka zawodowa w

Semesty Forma

stacjonarna 12 8

I - IV Forma

zaoczna 218 150

I I . PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH

GEODEZJA OGOLNA

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztaicenia uczen (siuchacz) powinien umiec: - wyjasnie pojecie ,,geodezjan, - scharakteryzowac giowne dzialy geodezji, - dobrat metody pozyskiwania danych o terenie w zaleinosci od

rodzaju wykonywanych prac geodezyjnych, - posiuiyC sie pojeciami stosowanymi w geodezji i kartografii, - postuzyC sig podstawowymi pojqciami z metrologii geodezyjnej, - rozroznii: rodzaje map oraz wyjasnic zasady ich sporzqdzania, - wyjasnic budowe i zasade dziaiania instrumentbw geodezyjnych, - zorganizowac stanowisko do wykonywania pomiarow geodezyjnych

zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami bezpieczetistwa i higieny pracy oraz ochrony Srodowiska,

- dokonat sprawdzenia i rektyfikacji instrument6w geodezyjnych, - postuiyC sie instrumentami i sprzetem geodezyjnym zgodnie

z zasadami uiytkowania, - sklasyfikowae i scharakteryzowal. rodzaje osnow geodezyjnych, - wykonac stabilizacje punktow geodezyjnych w terenie, - sporzqdzit opisy topograficzne punktow geodezyjnych, - dobra6 metody wykonywania pomiar6w liniowych oraz wyznaczania

dtugosci odcinkow, - wytyczyt proste w terenie roinymi metodami, - wyznaczyc diugosci okreslonych odcinkow, - sklasyfikowae szczeg6ly terenowe, - dobrac metody pomiarow szczeg6l6w terenowych, - wyznaczyc pdoienie szczegoiow terenowych, - sporzqdziC szkice pomiarowe, - przetworzye wyniki pomiarow terenowych na dane numeryczne

i graficzne, - sporzqdzie opracowanie geodezyjne i kartograficzne

z wykorzystaniem okreslonych technik komputerowych, - zastosowac zasady podziatu map na arkusze, - wykorzystac do sporzqdzania map oraz innych opracowari

geodezyjno-kartograficznych dane o terenie, - zaktualizowaC map? zasadniczq oraz sporzqdzic mapy pochodne,

- wykonat niwelacjg terenu rotnymi metodarni, - dobra6 metody i przyrzqdy do pomiaru kqtow poziomych i pionowych, - wykonac pomiary kqtow w terenie, - wykonac obliczenia geodezyjne z zastosowaniem regut

rachunkowych Krytowa-Bradisa, - zastosowaC symbole rachunkowe Hausbrandta w obliczeniach

geodezyjnych, - zaprojektowac; zatotyc oraz wyrownat szczeg6lowe i pomiarowe

osnowy geodezyjne, - rozroinit konstrukcje geodezyjnych osnow poziomych

i wysokosciowych, - dokonac transformacji wspotrzgdnych punktow, - postutyC sig pojgciami rachunku wyrownawczego, - ocenic doktadnosc pomiar6w i obliczen, - wyrownac spostrzeienia geodezyjne roinymi metodami, - dokonac klasyfikacji osn6w geodezyjnych, - wykonak pomiary szczegotowych i pomiarowych osnow

geodezyjnych, - zastosowac zasady rachunku wspotrzgdnych w uktadach

geodezyjnych, - wyrownat szczeg6towe i pomiarowe osnowy geodezyjne, - zastosowac niwelacje trygonometryczn$ - wykonac pomiary sytuacyjno - wysokosciowe metodq

tachimetrycznq, - sporzqdzic mapg sytuacyjnq i sytuacyjno-wysokoSciow& - objasnic uktady wspotrzgdnych stosowane w geodezji, - postutyc sig pojgciami z geodezji wyzszej, - wykonac pomiary i obliczenia geodezyjne z wymaganqdokladnoSciq, - okreslic wspotrzgdne punktbw wyznaczonych rotnymi metodami, - objasnic zasady dziatania globalnego systemu pozycyjnego GNSS

(Global Navigation Satellite System), - rozroinic metody wyznaczania wspolrzgdnych punktow

z wykorzystaniem techniki GNSS, - wykonac pomiary geodezyjne zgodnie z przepisarni bezpieczelistwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpotarowej oraz ochrony srodowiska.

Material nauczania

1. WiadomoSci podstawowe Zarys historii geodezji. Podziat i zadania geodezji. Rodzaje prac i opracowan geodezyjnych

Ksztalt Ziemi. Magnetyzm ziemski, deklinacja magnetyczna, zbietnos1. poludnikow, uchylenie magnetyczne. Zorientowanie kierunku prostej. Rodzaje azymutow i zaleznosci miedzy nimi. Sprzet geodezyjny. Miary stosowane w geodezji. Mapy i ich rodzaje. Znaki umowne stosowane w geodezji. Pojecie osnowy geodezyjnej i jej rodzaje. Wyznaczanie i stabilizacja punktow w terenie, opis topograficzny punktu. Pomiary geodezyjne i zasady ich wykonywania. Przepisy prawa geodezyjnego i kartograficznego.

Cwiczenia: Przeliczanie jednostek miar kqta: miary stopniowej na gradowq i odwrotnie, miary stopniowej i gradowej na analitycznq i odwrotnie. Obliczanie azymutow: geograficznego, magnetycznego oraz kartograficznego okreslonego odcinka.

2. Pomiary liniowe i sytuacyjne Przyrzqdy do pomiar6w liniowych. Zasady tyczenia linii prostych. Pomiary dtugosci odcinkow. Tyczenie kqt6w prostych. Ogolne zasady zaWadania poziomych osnow szczeg~towych i pomiarowych. Klasyfikacja szczegotow terenowych. Sposoby bezposredniego pomiaru szczego16w terenowych. Szkic polowy pomiaru sytuacyjnego. Organizacja pomiaru szczegotow.

~wiczenia: . Tyczenie linii prostych w terenie. Wykonywanie pomiarow dtugosci odcinkow tasmqgeodezyjnq Wykonywanie pomiarow dlugosci odcink6w dalmierzem optycznym. Sporzqdzanie szkicu pomiaru sytuacyjnego. Zaktadanie osnowy pomiarowej kqtowo-liniowej. Wykonywanie porniarow szczegot6w sytuacyjnych rotnymi metodami. Sporzqdzanie opisow topograficznych punktow osnowy pomiarowej.

3. Zasady sporzqdzania map sytuacyjnych Sporzqdzanie map sytuacyjnych na podstawie bezposrednich pomiarow terenowych. Mapa zasadnicza. Podziat mapy na arkusze.

Przyrzqdy do kartowania tresci mapy Kartowanie szczegotow terenowych. Opracowanie mapy sytuacyjnej.

Cwiczenia: Sporzqdzanie mapy sytuacyjnej na podstawie wykonanych pomiarow terenowych. Opracowywanie mapy sytuacyjnej z zastosowaniem techniki komputerowej.

4. Elementy optyki w instrumentach geodezyjnych Prawa odbicia i zatamania Swiatla. Zwierciadla. Plytka plaskorownolegta i jej zastosowanie w instrumentach geodezyjnych. Klin optyczny i jego zastosowanie w instrumentach geodezyjnych. Pryzmaty i ich zastosowanie. Soczewki, graficzna konstrukcja obrazow, wady soczewek. Lupa, mikroskop, luneta. Cechy charakterystyczne lunety. Daimierze optyczne.

Cwiczenia: Wyznaczanie odlegtosci migdzy dwoma punktami przy uiyciu dalmierzy optycznych. Wyznaczanie kqtow prostych przy uiyciu wegielnicy pryzmatycznej.

5. Niwelacja geometryczna Pomiary wysoko~ciowe, poziomy odniesienia. Sposoby prezentacji rzeiby na mapach. Znaki umowne. Rodzaje i metody niwelacji geometrycznej. lnstrumenty i przyrzqdy stosowane w niwelacji geometrycznej. Sprawdzanie i rektyfikacja niwelatorow. Technika wykonywania niwelacji geometrycznej. Niwelacja techniczna reper6w. Niwelacja podluina i poprzeczna. Niwelacja powierzchniowa metodq: siatki, profili, oraz punktow rozproszonych. Warstwice. Kartowanie punktow wysokoSciowych terenu. lnterpolacja warstwic. Kreslenie warstwic. Automatyczne generowanie warstwic. Zasady wykonywania niwelacji precyzyjnej. lnstrumenty i przyrzqdy do niwelacji precyzyjnej.

Cwiczenia: r Sprawdzanie warunkow geometrycznych niwelatora i jego

rektyfikacja. r Wykonywanie niwelacji reperow w ciqgu zarnknigtym i obliczenie

wysokosci reperow. r Wykonywanie niwelacji reperow ciqgu otwartego, dwustronnie

dowiqzanego oraz obliczanie wysokosci reperow. Wykonywanie niwelacji podiuznej i poprzecznej oraz sporzqdzanie profilow terenu. . Wykonywanie niwelacji powierzchniowej terenu rnetodq punktow rozproszonych oraz sporzqdzanie rnapy wysokoSciowej. . Sprawdzanie warunkow geometrycznych niwelatorow precyzyjnych. Dokonywanie odczytow na lacie do niwelacji precyzyjnej oraz wprowadzanie danych do dziennika niwelacyjnego. Wykonywanie pomiaru wysokosci reperow rnetodq niwelacji precyzyjnej.

6. lnstrumenty do pomiarow kqtow poziomych i pionowych Pojecie kqta poziornego i kqta pionowego. Geornetryczne zasady budowy instrumentow kqtornierczych. Budowa i zasady dziaiania teodolitu. Systerny i urzqdzenia odczytowe teodolitow optycznych i elektronicznych. Warunki geornetryczne i rektyfikacja teodolitu.

Cwiczenia: Dokonywanie odczytow w rbinych systemach odczytowych teodolit6w. Sprawdzanie i rektyfikacja libelli alidadowej. Okreslenie bied6w kolimacji i inklinacji. Wyznaczanie miejsca zera kota pionowego.

7. Pomiar kqtow poziomych i pionowych Centrowanie i poziomowanie teodolitu. Zasady pomiaru kqtbw poziomych i pionowych Metody pomiaru kqtow poziomych. Dokladnosc porniaru kqtow poziomych. Porniar kqt6w pionowych.

Cwiczenia: . Centrowanie i poziomowanie teodolitu. . Wykonywanie pomiarow pojedynczego kqta metodq kqtowq,

prowadzenie dziennika obserwacji kqtowych oraz obliczanie Sredniej wartoici kqta. Wykonywanie pomiarow kqtow metodq kierunkow% prowadzenie dziennika obserwacji kqtowych oraz obliczanie Srednich wartosci kierunkow. Wykonywanie pomiar6w kqtow pionowych, prowadzenie dziennika obserwacji kqtowych oraz obliczanie wartosci kqtow.

8. Rachunek wspotrzgdnych Geodezyjny uklad wsp6trzgdnych prostokqtnych ptaskich. Obliczanie wspdtrzgdnych. Obliczenia geodezyjne na liczbach przyblizonych. Dokladnosc obiiczeri, reguty rachunkowe Krytowa - Bradisa. Symbole rachunkowe Hausbrandta. Obliczanie azymutow, kqtow i dlugosci odcinka ze wspotrzgdnych. Obliczanie wsp6trzgdnych punktow terenowych wyznaczonych metodq domiarow prostokqtnych i metodq biegunowq Obliczanie wspolrzgdnych punktow na podstawie kqtowego i liniowego wcigcia w przod, wcigcia wstecz oraz metodq Hansena. Rodzaje transformacji. Transformacja wsp6lrzgdnych punktow.

Cwiczenia: Obliczanie dlugoSci odcinka i jego azymutu na podstawie wso6lrzednvch.

k ,

~bl iczanie wsp6lrzgdnych dowolnego punktu. Obliczanie wspotrzgdnych punkt6w na podstawie domiar6w prostokqtnych. Obliczanie wspMrzgdnych punktu metodq kqtowego wcigcia w przod, liniowego wcigcia w przod, wcigcia wstecz z zastosowaniem kalkulatorow i program6w komputerowych. Wyznaczanie wspMrzgdnych punktow metodq Hansena. Przeliczanie wspotrzgdnych biegunowych na prostokqtne oraz prostokqtnych na biegunowe. Wykonywanie transformacji wspdtrzgdnych punktow.

9. Elementy rachunku wyrownawczego Pochodne funkcji zlozonych. Rtriniczka funkcji wielu zmiennych. Rozwinigcie funkcji w szereg. Podstawowe wiadomoSci o wyznacznikach, krakowianach i macierzach. Spostrzezenia jednakowo i niejednakowo doktadne.

Blgdy spostrzeieh, ich rodzaje i charakterystyka. Prawa i rodzaje b$dow przypadkowych. WtasnoSci btgd6w przypadkowych. Prawo przenoszenia sie btgd6w Srednich. Zadania rachunku wyrownawczego. Metoda najmniejszych kwadratow i jej zastosowanie. Wyrownanie spostrzeieh bezposrednich. Obliczenie Sredniego blgdu typowego spostrzetenia. Wagi spostrzeieh. Srednia arytmetyczna. 0g61ne zasady wyrownania obserwacji metodq posredniczqcq. Rownania poprawek i r6wnania normalne. Obliczanie Srednich blgdow obserwacji, Srednich btqd6w niewiadomych i ich funkcji. Metoda posredniczqca i jej zastosowanie. Ogolne zasady wyrownania obserwacji metodqzawarunkowanq Rownania warunkowe i rownania poprawek obserwacyjnych. Metoda korelacyjna i metoda warunkowa oraz ich zastosowanie.

ewiczenia: Obliczanie pochodnych funkcji jednej i wielu zmiennych. Wyrownywanie spostrzeieir bezposrednich oraz obliczanie Sredniego biqdu z wielokrotnych obserwacji jednakowo doktadnych. . Obliczanie Sredniego btgdu typowego spostrzezenia w obserwacjach niejednakowo doktadnych. Obliczanie Sredniego btedu wyrownanej wartosci wielkosci mierzonej. Obliczanie srednich blgd6w na podstawie roinic spostrzezen jednej pary. Wyrownywanie sieci niwelacyjnej metodq posredniczqcq. . Wyrownywanie sieci kqtowej metodq poSredniczqcq. Wyrownywanie sieci kqtowo - liniowej metodq posredniczqcq, . Wyrownywanie sieci niweiacyjnej metodqzawarunkowanq. Wyrownywanie sieci kqtowej w postaci czworoboku geodezyjnego rnetodq zawarunkowanq.

10. Elektroniczne instrumenty geodezyjne Ruch falowy. Charakterystyka fali elektromagnetycznej. Podzial dalmierzy elektronicznych. Budowa i zasady dzialania dalmierzy elektronicznych. Budowa i zasady dziatania tachimetrow elektronicznych i niwelatorow elektronicznych. Zasady pomiaru odleglosci za pomocqdalmierzy elektronicznych.

Cwiczenia: Sprawdzanie warunkow geometrycznych instrumentow elektronicznych. Wykonywanie pomiaru dalmierzami elektronicznymi oraz tachimetrami i niwelatorami elektronicznymi.

I I. Osnowy geodezyjne Podziai osnow. Charakterystyka osnowy poziomej. Charakterystyka szczegotowej osnowy poziomej. Ogdlne zasady projektowania i zakiadania szczeg6lowych oraz pomiarowych osn6w poziomych. Pomiary kqtowe i liniowe w szczegoiowych oraz pomiarowych osnowach geodezyjnych. Obliczanie wsp6lrzgdnych punktow ciqgow poligonowych. Obliczanie i wyrownanie sieci poligonowych: niezaleinych, nawiqzanych z jednym punktem wedowym oraz wielowezlowych sieci nawiqzanych. Charakterystyka osnowy wysokosciowej. charakte&sty6a szczegolowej osnowy wyso60sciowe;. Projektowanie sleci nlwelac~i techn.cznej ]el stabilizac,a . pomar Obliczanie najbardziej prawdopodobnych wysokosci reperow wezlowych. DokladnosC niwelacji technicznej. Osnowy dwufunkcyjne. Pomiar osnow geodezyjnych z wykorzystaniem techniki GNSS

Cwiczenia: Wykonywanie szkicu podstawowej i szczegotowej osnowy poziomej. Sporzqdzanie szkicu podstawowej i szczeg6lowej osnowy wysokosciowej. Wykonywanie pomiaru ciqgu dwustronnie nawiqzanego. Projektowanie wielowgziowej osnowy pomiarowej obejmujqcej dany obszar. Wykonywanie pomiarow zaprojektowanej osnowy. Obliczanie wspolrzednych punktow osnowy. Wyrownywanie sieci niwelacyjnej z jednym punktem weziowym Wyrownywanie wielowezlowej i nawiqzanej sieci niwelacyjnej.

12. Niwelacja trygonometryczna Zasady wykonywania niwelacji trygonometrycznej. Wptyw krzywizny Ziemi i refrakcji pionowej na trygonometryczny pomiar wysokosci. Pomiar i obliczenie wysokosci niedostepnego punktu. Zastosowanie niwelacji trygonometrycznej.

Cwiczenia: . Wykonywanie pomiarow i obliczanie wysokosci niedostgpnego punktu. . Obliczanie sredniego blgdu pomiaru polotenia wysokosciowego danego punktu.

13. Tachimetria Zasady wykonywania pomiarow tachimetrycznych. lnstrumenty tachimetryczne. Organizacja pracy zespolu pomiarowego. Opracowanie wynikow pomiarow terenowych. Zasady opracowywania map wysokosciowych. Kontrola prawidlowosci wykonania mapy wysokoSciowej. Analiza doktadnosci pomiarow.

Cwiczenia: Wykonywanie pomiarow sytuacyjno-wysoko~ciowych na danym terenie metodq tachimetrycznq. Opracowywanie mapy sytuacyjno-wysokoSciowej terenu. Wykonywanie pomiaru rzeiby terenu przy uiyciu tachimetru elektronicznego z automatycznq rejestracjqdanych. Opracowywanie mapy sytuacyjno-wysokosciowej w technologii numerycznej.

14. Podstawy geodezji wyiszej, satelitarnej i astronomii geodezyjnej

Ksztalt i wymiary Ziemi. Elipsoida, geoida i sferoida. Powierzchnie ekwipotencjalne. Podstawowe wiadomosci z grawimetrii. Podstawowa osnowa grawimetryczna. Wsp6lrzqdne geodezyjne B, L, H. System odniesienia WGS-84. Globalny System Nawigacji Satelitarnej GNSS. Zasady zakladania osnowmetodami GNSS. Niwelacja satelitarna. Techniki pozycjonowania. Podstawowe wiadomosci z astronomii. Uklady wspolrzgdnych stosowanych w astronomii. Czas sloneczny i gwiazdowy. Czasy strefowe.

Cwiczenia: Przeliczanie sredniego czasu stonecznego w danej strefie czasowej na sredni miejscowy czas sloneczny, prawdziwy czas stoneczny i gwiazdowy.

+ Wyznaczanie wspotrzednych punktow z wykorzystaniem techniki GNSS.

15. Elementy kartografii Klasyfikacja map. Generaiizacja tresci map. Ogolne zasady redakcji map. Reprodukcja kartograficzna. Kartografia cyfrowa. Podstawy teorii odwzorowan kartograficznych. Og6lna charakterystyka odwzorowari. Charakterystyka odwzorowati Gaussa-Krugera i UTM. Zasady przeliczania wsp6trzgdnych elipsoidalnych punktu na wspotrzgdne prostokqtne ptaskie oraz wspolrzgdnych prostokqtnych na elipsoidalne.

Cwiczenia: + Czytanie treSci map.

Odczytywanie wspotrzednych punktow z map topograficznych w rotnych ukladach wspotrzgdnych. Sporzqdzenie matrycy fragmentu mapy.

~ r o d k i dydaktyczne Komputery z geodezyjnym oprogramowaniem obliczeniowym i graficznym. Modele i przekroje instrumentow geodezyjnych. lnstrukcje obstugi przyrzqdow i instrumentow geodezyjnych. lnstrukcje i wytyczne techniczne do wykonywania prac geodezyjnych. Normy PN-ISO, I S 0 oraz przepisy prawne z zakresu geodezji i kartografii. Dokumentacje opracowari geodezyjno-kartograficznych. Dzienniki pomiarowe, formularze szkicow i opisow topograficznych punktow oraz formularze obliczen. Arkusze mapy zasadniczej, map tematycznych, ewidencyjnych i topograficznych. Wzory, symbole, objasnienia znakow topograficznych. Kalkulatory elektroniczne. Tablice astronomiczne. Optyczne teodolity techniczne.

Elektroniczne teodolity techniczne. Tachimetry elektroniczne. Dalmierze elektrooptyczne. Pionowniki optyczne. Odbiorniki GNSS. Optyczne niwelatory automatyczne: techniczne i precyzyjne. Niwelatory kodowe z kompletem tat kodowych. Statywy geodezyjne. Lustra do instrumentow elektronicznych. Tasmy geodezyjne ze szpilkami. Ruletki geodezyjne. Tyczki geodezyjne ze stojakami. Szkicowniki. Wegielnice. Piony sznurkowe. Piony optyczne. Zabki niwelacyjne.

Uwagi o realizacji Przedmiot Geodezja ogdlna jest podstawowym przedmiotem

nauczania w zawodzie. Program nauczania przedmiotu integruje tresci z geodezji i kartografii, matematyki, fizyki oraz geografii. Obejmuje wiedze z zakresu: prowadzenia pomiarow liniowych i sytuacyjnych, sporzqdzania map sytuacyjnych i sytuacyjno - wysokosciowych, dobierania i przygotowywania instrumentow geodezyjnych do pomiaru kqtow poziomych i pionowych, wykonywania obliczeti geodezyjnych, projektowania i zaktadania osnbw geodezyjnych oraz prowadzenia pomiarow tachimetrycznych.

Skutecznosc nauczania przedmiotu w znacznym stopniu zaleiy od wtasciwego doboru tresci i metod nauczania. Nalezy preferowac te metody, ktore zapewniajq: - wdrazanie ucznia do samodzielnego i logicznego myslenia, - aktywny udzial w rozwiqzywaniu zadati i problemow, - stosowanie zdobytej wiedzy w praktyce, - ksztattowanie u uczniow okreslonych umiejgtnosci i nawykow.

Do realizacji programu zaleca sig stosowanie nastgpujqcych metod nauczania: wykladu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objasnieniem, pokazu z instruktazem, tekstu przewodniego, metody projektow oraz cwiczen praktycznych.

Geodezyjne Cwiczenia praktyczne stanowiq integralnq czgsC procesu dydaktycznego, umoiliwiajq uczniom zdobycie umiejgtnosci w zakresie wykonywania pomiarow geodezyjnych, opracowywania wynikow pomiarow oraz sporzqdzania map i innych opracowan geodezyjnych. Realizujqc program naleiy zwracaC uwagg na koniecznoSC stosowania obowiqzujqcej w geodezji zasady ,,od ogotu do szczegolu".

Zajgcia dydaktyczne naleiy prowadziC w odpowiednio wyposaionej w srodki dydaktyczne pracowni przedmiotowej, natomiast Cwiczenia pomiarowe bezposrednio w terenie na poligonie szkolnym lub innym miejscu, gdzie moiliwe jest wykonanie Cwiczen przewidzianych w programie nauczania. Cwiczenia pomiarowe w terenie uczniowie powinni wykonywac w zespotach 5 - osobowych. Przed przystapieniem do ich wykonywania nalezy przeprowadziC instruktaz wstepny w zakresie obslugi sprzgtu i instrumentow geodezyjnych, wykonywania pomiarow, zapisywania wynik6w w dziennikach pomiarowych, poinformowac uczniow o zasadach pracy w zespolach pomiarowych oraz zwr6ciC uwagg na koniecznosc przestrzegania przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy oraz ochrony srodowiska podczas wykonywania Cwiczen. Cwiczenia dotyczqce ksztattowania umiejetnosci w zakresie wykonywania obliczeti geodezyjnych, sporzqdzania map i innych opracowan graficznych oraz dokumentowania prac geodezyjnych naleiy prowadzic w grupach 10 -15 osobowych, w pracowni przedmiotowej oraz komputerowej z wykorzystaniem dostepnych programow obliczeniowych i graficznych.

Zamieszczone w programie Cwiczenia naleiy traktowaC jako propozycjg, kt6rq moina wykorzystat w czasie zajec. Nauczyciel moie opracowac inne Cwiczenia o zroznicowanym stopniu trudnosci, moiliwych do wykonania w warunkach szkoly.

Podczas realizacji programu nauczania naleiy wdraiaC uczniow do samodzielnej pracy, studiowania czasopism i literatury zawodowej oraz korzystania z zasobow lnternetu. Wskazane jest r6wniei ksztattowanie cech niezbgdnych w zawodzie, takich jak: uczciwosC, odpowiedzialnosc za wyniki pomiarow i obliczen, poprawnos6 dokumentacji, dbatoSC o wysokqjakoSC Swiadczonych uslug oraz umiejgtnosC pracy w zespole.

W procesie dydaktycznym wskazane jest rowniei organizowanie wycieczek dydaktycznych do firm geodezyjnych, na targi i wystawy sprzgtu geodezyjnego, pokazy nowych technologii, a takze zapraszanie specjalistow do prowadzenia prelekcji z zakresu nowoczesnych technologii pomiarow i opracowan geodezyjno-kartograficznych.

Proponuje sie nastgpujqcy podzial godzin na realizacje ooszczea6lnvch dzialow tematvcznvch:

Dziaty tematyczne Orientacyjna

/geodezyjnych 5. / Niwelacja geometryczna 31 6. )lnstrumenty do pomiarow kqtow poziomych 1 31

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charaKter orientacyjny. Nauczyciel m o i e wprowadzie pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osianiqC uczniow powinno odbywat sig systematycznie przez caty czas realizacji programu nauczania na podstawie okreslonych kryteriow, zgodnie z obowiqzujqcqskalqocen.

Proces oceniania powinien obejmowak diagnoze stanu wiedzy i umiejetnosci uczniow w odniesieniu do celow ksztatcenia, rejestrowanie postepow w toku realizacji programu nauczania oraz rozpoznawanie trudnosci w osiqganiu zalozonych celow. W trakcie oceniania naleiy informowac uczniow o poziomie ich osianigc w stosunku do wymagan programowych.

Osiqgnigcia uczniow moina oceniac na podstawie: - ustnych i pisemnych sprawdzianow, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania kwiczeri, - wykonanych projektow.

Podczas oceniania osiqgnigf: edukacyjnych uczniow szczegolnq uwage naleiy zwrocie na: - organizowanie stanowiska pracy, - dobieranie metod pozyskiwania danych o terenie, - dobieranie instrumentow geodezyjnych i przyrzqdow pomiarowych, - poslugiwanie sie instrumentami geodezyjnymi, - wykonywanie pomiarow kqtow, dlugosci odcinkow i wysokosci

punktow, - wykonywanie obliczen geodezyjnych, - sporzqdzanie map sytuacyjno-wysokosciowych, - opracowywanie dokumentacji pomiarowej, obliczeniowej i graficznej, - przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy oraz

ochrony srodowiska. Podczas kontroli i oceny dokonywanej na podstawie wypowiedzi

ustnej, naleiy zwracaC uwage na operowanie zdobytq wiedzq, poprawnost merytorycznq wypowiedzi, poslugiwanie sie terminologiq zawodowq oraz poprawnose wnioskowania.

Po zakoriczeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiqgnieC uczniow, proponuje sig zastosowanie testu osiqgnigc szkolnych z zakresu poszczegolnych dzialow przedmiotowych.

Ocena osiqgniec edukacyjnych powinna motywowat i aktywizowat .ucznia do nauki oraz wpiywac na ksztattowanie dyscypliny, pracowitokci i odpowiedzialnosci za wykonanq pracg.

W ocenie koficowej naleiy uwzglednik wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, metod sprawdzania osiqgnigt uczniow.

Literatura Czarnecki K.: Geodezja wspoiczesna w zarysie. Wydawnictwo Wiedza i Zycie, Warszawa,1995. Jagielski A.: Geodezja I. Wydawnictwo P.W. ,,StabilU, Krakow, 2002. Jagielski A,: Geodezja 11. Wydawnictwo P.W. ,,Stabiln, Krakow, 2003. Jarzebowski T.: Elementy astronomii. Podrgcznik dla technikum geodezyjnego. PPWK, Warszawa, 1984. Kamela Cz., Lipiriski M.: Geodezja. PPWK, Warszawa, 1985. Lazzarini T. i inni: Geodezja. PPCK, Warszawa, 1995. Platek A.: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetiy elektroniczne. CzesC I . PPWK, Warszawa-Wroctaw, 1991. Piatek A.: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry

elektroniczne. CzeSC II. PPWK, Warszawa-Wroclaw, 1992. Skorczynski A,: Podstawy obliczen geodezyjnych. PPWK, Warszawa, 1983. Wojcik M., Wyczatek I.: Geodezja. Wydawnictwo Politechniki Poznahskiej, Poznari, 1999. Wysocki J., Geodezja i fotogrametria. Wyd. SGGW, Warszawa, 1995. Zqbek J.: Geodezja I . Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1998. lnstrukcje geodezyjne: 0 - 1 Ogolne zasady wykonywania prac geodezyjnych. 0 - 2 Ogolne zasady opracowania map do celow gospodarczych. 0 - 3 Zasady kompletowania dokumentacji geodezyjnej

i kaitograficznej. G - I Geodezyjna osnowa pozioma. G - 2 Geodezyjna osnowa wysokosciowa. G - 3 Geodezyjna obstuga inwestycji. G - 5 Pomiary sytuacyjne i wysokoSciowe. K - 1 Mapa zasadnicza. Wytyczne techniczne: K -1.1, K -1.3, K -1.4. Czasopisma: Przeglqd Geodezyjny, Geodeta, GPS World. Opisy obliczeniowych i graficznych programow komputerowych.

Wykaz literatuiy nalezy aktualizowad w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych.

GEODEZJA INzYNIERYJNA

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeri (stuchacz) powinien umiek: - opracowac geodezyjnie projekty planow realizacyjnych obiektow

budowlanych, - zastosowac roine metody geodezyjnego opracowania projektow

obiektow budowlanych, - dobrat narzedzia i metody tyczenia w zaletnosci od wymaganej

doktadnoSci prac geodezyjnych, - zaprojektowac osnowy realizacyjne, - wytyczyt w terenie osnowg realizacyjnq do budowy i montaiu

obiektow budowlanych, - zastosowac roine metody tyczenia sytuacyjnego i wysokoSciowego

obiektdw budowlanych, - sporzqdzit szkice dokumentacyjne, - przeprowadzic geodezyjnq obsluge budowy obiektow budowlanych

oraz skontrolowac ich przestrzenne usytuowanie, - opracowac geodezyjnie geometric prostych i krzywoliniowych

odcinkow tras, - wytyczyt w terenie, na ptaszczyinie poziomej i pionowej proste

i krzywoliniowe odcinki tras, - wykonac prace geodezyjne zwiqzane z tyczeniem tras drogowych

i kolejowych, - wykonac pomiary realizacyjne podczas budowy tras

komunikacyjnych, - wytyczyc w terenie obiekty budownictwa wodnego, - wykonac inwentaryzacje geodezyjnqsieci uzbrojenia terenu, - zatoiyc i zaktualizowac kataster obiektow uzbrojenia terenu, - zlokalizowat w terenie przewody uzbrojenia podziemnego terenu, - opracowac geodezyjnie projekt realizacji inwestycji na danym terenie, - przeprowadzic geodezyjnq obsluge budowy wysokich obiektow

budowlanych, - wykonac geodezyjne pomiary przemieszczeri i odksztatceri budowli, - zatoiyc osnowy geodezyjne do tyczenia tuneli, - wykonac prace realizacyjne w budownictwie tunelowym, - zastosowac przepisy prawa, instrukcje i normy obowiqzujqce

w geodezji iniynieryjnej, - zastosowaC zasady bezpieczeiistwa i higieny pracy oraz ochrony

Srodowiska podczas wykonywania pomiarow geodezyjnych.

Material nauczania

1. Wiadomosci wstgpne Przedmiot i zadania geodezji iniynieryjnej. Specyfika pomiarow iniynieryjnych. Narzgdzia i techniki pomiarowe. Materialy geodezyjno - kartograficzne stosowane do celow projektowych oraz geodezyjnej obslugi inwestycji. Przepisy prawa budowlanego, geodezyjnego i kartograficznego, wytyczne techniczne, normy i instrukcje stosowane w geodezji iniynieryjnej.

Cwiczenia: . Czytanie i interpretowanie tresci map zgodnie z instrukcjarni i wytycznymi technicznymi GUGiK. Czytanie i interpretowanie opracowari geodezyjno - kartograficznych oraz projektow inwestycj/.

2. Geodezyjne osnowy realizacyjne Klasyfikacja geodezyjnych osnow realizacyjnych. Pozioma osnowa realizacyjna: przeznaczenie, projektowanie, zakladanie i utrwalanie punktow. Pomiar i wyrownanie poziomych osnow realizacvinvch. wysok&ibwa osnowa realizacyjna: przeznaczenie, projektowanie, zakladanie i utrwalanie punktow. Porniar i wyrownanie wysokosciowych osnow realizacyjnych

Cwiczenia: . Wytyczanie w terenie punkow charakterystycznych, linii prostych lub uklabu prostych zgodnie ze wspolrzgdnymi punktow ustalonymi w projekcie. Zakladanie i utrwaianie w terenie roboczych punktow osnowy wysoko~ciowej. Wykonywanie pomiar6w roinic wysokosci punktow oraz obliczanie i wyrownanie punktow osnowy.

3. Pomiary realizacyjne Opracowania geodezyjne do projektu pojedynczego obiektu inwestycyjnego. Opracowania geodezyjne do projektu zespotu obiektow budowlanych. Szczeg6lowe plany zagospodarowania przestrzennego terenu. Plany realizacyjne osiedli mieszkaniowych. Piany realizacyjne zakladow przemyslowych. Projekty szlakow kornunikacyjnych. Zasady tyczenia lokalizacyjnego.

22

Metody tyczenia. Tyczenie jedno- i dwuetapowe. Pomiary kontrolne. Pomiary liniowe, kqtowe i wysokosciowe. Tyczenie linii i plaszczyzn o okreslonym nachyleniu. Tyczenie prostych rownolegtych. Przenoszenie wysokosci punktow na roine poziomy. Metody pionowania. Zasady ustalania dokladnosci tyczenia. Zasady organizacji i wykonywania pomiarow realizacyjnych. Zasady prowadzenia geodezyjnej obslugi podczas montaiu budowli z prefabrykatow. Zasady ustalania doktadnosci montaiu elementow budowli.

Cwiczenia: Opracowywanie geodezyjne projektu pojedynczego obiektu budowlanego metodq domiarow prostokqtnych oraz metodq biegunowq. Tyczenie lokalizacyjne pojedynczego obiektu budowlanego na podstawie opracowanego szkicu dokumentacyjnego. Projektowanie wcieC liniowych i kqtowych oraz sporzqdzanie szkicow dokumentacyjnych tyczonego obiektu. Tyczenie w terenie prostej rownolegtej do ptaszczyzny pionowej, przechodzqcej przez wskainiki konstrukcyjne. Wtyczanie teodolitu w danq ptaszczyzne pionowq. Wyznaczanie w terenie potoienia punktow o okreslonych wysokosciach. Wyznaczanie w terenie przebiegu linii o okreslonym pochyleniu. Wytyczanie w terenie zaprojektowanej wartosci kqta i zaprojektowanej dtugosci odcinka. Sprawdzanie pionowosci danego elementu konstrukcyjnego budynku.

4. Metodyka tyczenia tras Definicja trasy. Zasady tyczenia tras. Metody tyczenia prostych odcinkow tras. Krzywoliniowe odcinki tras: luki kolowe, tuki koszowe, krzywe przejsciowe, luki kolowe z krzywymi przejsciowymi, luki odwrotne. Metody tyczenia krzywoliniowych odcinkow tras. Programy komputerowe do obliczania i kreslenia elementow geometrycznych trasy.

Cwiczenia: Wyznaczanie w terenie dwbch prostych odcinkow trasy i pomiar kqta wierzcholkowego rnigdzy nimi. . Obliczanie elementow wyznaczajqcych poloienie punktow glownych i punktow posrednich luku o okreslonym promieniu. Sporzqdzanie szkicu dokumentacyjnego. Wytyczanie w terenie punktow posrednich luku kolowego. Tyczenie w terenie prostego odcinka trasy, przy zalozeniu braku widocznosci migdzy punktami koricowymi tego odcinka. . Opracowywanie geodezyjne krzywoliniowego odcinka trasy w postaci tuku kotowego z symetrycznymi klotoidami. Opracowywanie geodezyjne odcinka projektowanej trasy w postaci podwojnego luku koszowego . Obliczanie elementow geometrycznych luku odwrotnego z odcinkiem prostym. Opracowywanie geodezyjne w plaszczyinie poziomej projektu trasy drogowej zloionej z odcinkow prostych i krzywoliniowych. Obliczanie dlugosci okreslonej trasy. Wyznaczanie kierunku przekroju poprzecznego w dowolnym punkcie wytyczonego luku kolowego.

5. Geodezja w budownictwie drogowym, kolejowyrn i wodnyrn Ogolne wiadomosci o trasach drogowych, kolejowych, wodnych. Prace geodezyjne zwiqzane z opracowaniem projektbw tras. Pomiary terenowe. Metody aktualizacji map. Zasady projektowania geometrii tras na mapach sytuacyjno - wysokosciowych. Profile podluine i poprzeczne. Zasady projektowania osi trasy w plaszczyznie pionowej. Metody obliczania wysokosci punktow niwelety. kuki pionowe. Metody obliczania objetosci mas ziemnych. Pomiary realizacyjne przy budowie drog, kolei i obiektow budownictwa wodnego. Osnowy geodezyjne linii i stacji kolejowych. Tyczenie rozjazdow, skrzyiowari i polqczeri torow rownoleglych. Zasady regulacji osi torow kolejowych. Metody przenoszenia wysokosci punktow przez du ie powierzchnie wodne. Przekroje poprzeczne ciekow wodnych. Geodezyjne opracowanie projektow. Zasady tyczenia budowli wodnych: rowow melioracyjnych, kanalow, budowli regulacyjnych, zapor wodnych. Metody tyczenia. Tyczenie linii zalewowych zbiornikow wodnych. Geodezyjna obsluga budowy mostow i wiaduktow.

Cwiczenia: Opracowywanie geodezyjne projektu trasy drogi zioionej z kilku odcinkow krzywoliniowych. Opracowywanie geodezyjne projektu stacji kolejowej. Opracowywanie geodezyjne poszerzenia miedzytorza za pomocq luku odwrotnego lub czterech klotoid w ksztalcie litery S. Opracowywanie geodezyjne projektu technicznego trasy mostu lub wiaduktu. Opracowywanie geodezyjne projektu regulacji rzeki. Wytyczanie w terenie zaprojektowanej warstwicy linii zalewowej zbiornika. Przenoszenie wysokosci punktow przez ciek wodny metodq niwelacji trygonometrycznej. Wyznaczanie linii brzegowych cieku wodnego.

6. Geodezja w budownictwie przemyslowym Charakterystyka prac geodezyjnych zwiqzanych z projektowaniem i budowqzakladow przemyslowych. Geodezyjne osnowy realizacyjne zakladow przemystowych. Geodezyjne opracowanie projektow obiektow przemyslowych. Zasady ustalania dokladnosci tyczenia roinych obiektow. Geodezyjna obsluga budowy i montazu ha1 przemystowych, suwnic, budowli wieiowych. Mapa zasadnicza zakladu przemyslowego. Geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza obiektow i urzqdzeri. Zastosowanie techniki laserowej w pomiarach budowlanych.

Cwiczenia: Wyznaczanie na terenie szkoly osnowy pomiarowej w postaci siatki realizacyjnej, jej pomiar, wyrownanie oraz wprowadzenie poprawek trasowania. Opracowywanie geodezyjne projektu zakladu przemyslowego. Wytyczanie projektowanych punktow wysokosciowych obiektow zakladu przemystowego w oparciu o osnowe reperow roboczych. Obliczanie odchytek osi belek od projektowanych osi szyn toru podsuwnicowego, na podstawie wynikow pomiarow wykonanych w hali. Okreslanie wysokosci komina metodqniwelacji trygonometrycznej. Wykonywanie pomiaru i obliczanie strzatki zwisu przewodu napowietrznej linii elektroenergetycznej.

7. Podstawy geodezji miejskiej Specyfika prac geodezyjnych na terenach o gestej zabudowie i uzbrojeniu podziemnym. Charakterystyka poziomych i wysokoSciowych osnow geodezyjnych zakiadanych w miastach. Miejskie mapy tematyczne. Zasadnicza mapa miasta. Pomiary inwentaryzacyjne obiektow budowlanych. Kataster nieruchomoSci. System ewidencji gruntow i budynkow. Geodezyjna inwentaryzacja budowli dla potrzeb urbanistycznych i architektonicznych.

Cwiczenia: Analizowanie tresci mapy zasadniczej i map tematycznych miasta. . Obliczanie elementow nawiqzania cia,gu poligonizacji miejskiej do punktow osnowy podstawowej oraz wyrownanie tego c i w u metodq wliczeniowq. Sporzqdzanie dokumentacji inwentaryzacyjnej na podstawie wynikow pomiarow wybranego fragmentu budynku szkolnego.

8. Geodezyjne opracowanie projektow lokalizacji przewodow podziemnych i naziemnych w miastach

Podstawowe wiadomosci o sieciach uzbrojenia terenu. Sposoby przedstawiania projektowanych i istniejqcych sieci uzbrojenia terenu na mapie zasadniczej. Zasady rozmieszczania przewodow podziemnych w ulicach. Zasady projektowania szczegotowej lokalizacji sieci uzbrojenia terenu. Geodezyjne opracowanie projektow uzbrojenia terenu. Wytyczenie w terenie projektowanych sieci. Geodezyjna obsiuga budowy obiektow uzbrojenia terenu. Powykonawcze pomiary kontrolne.

Cwiczenia: Opracowywanie geodezyjne projektu lokalizacji miejskich przewodow podziemnych na wybranym odcinku ulicy. Opracowywanie geodezyjne projektu technicznego wybranego przewodu podziemnego. . Wyszukiwanie obiektow uzbrojenia terenu na podstawie mapy zasadniczej okolic szkoiy. . Opracowywanie przekroju poprzecznego ulicy z rozmieszczeniem przewodow nadziemnych, naziemnych i podziemnych.

9. Geodezyjna inwentaryzacja sieci uzbrojenia terenu Cel, zakres i rodzaje inwentaryzacji. Geodezyjna inwentaryzacja bezposrednia i posrednia. Metody pozyskiwania danych o przewodach uzbrojenia terenu. Budowa i zasada dziatania wykrywaczy elektromagnetycznych. System informatyczny prowadzenia geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu GESUT.

Cwiczenia: Wykrywanie przewodow uzbrojenia terenu przy uiyciu wykrywaczy elektromagnetycznych. . Wykonywanie inwentaryzacji uzbrojenia podziemnego terenu wybranego fragmentu ulicy. Opracowanie kartograficzne pomiarow inwentaryzacyjnych na podktadzie sytuacyjno - wysokoSciowym.

10. Geodezyjna obsfuga budowy i montaiu obiekt6w budowlanych Zasady geodezyjnej obstugi budownictwa mieszkaniowego i przemystowego. Zakres prac geodezyjnych podczas budowy obiektow budowianych. Zasady ustalania doktadnosci tyczenia budynkow. Zwiqzki miedzy tolerancjq a doktadnosciq kontrolnych pomiarow geodezyjnych. Prace geodezyjne przy budowie fundamentow. Geodezyjne osnowy budowlano - montazowe. Metody tyczenia stupow i osi konstrukcyjnych elementow nosnych. Geodezyjna obstuga i pomiary kontrolne montaiu szybow diwigowych. Pomiary kontrolne w trakcie budowy obiektow budowlanych. Kontrola dokladnosci montaiu budynkow. Geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza.

Cwiczenia: Wyznaczanie w terenie osnowy budowlano - montazowej, jej pomiar, wyrownanie i zabezpieczanie punktow osnowy. Opracowywanie geodezyjne projektu lokalizacji budynku. .. ~ . . ~aktadanie ~ ~ s o k o ~ c i o w e j osnowy realizacyjnej budynku. Wytyczanie osi konstrukcyjnych budynku metodq biegunowq. Wykonywanie pomiarbw kontrolnych podczas budowy obiekt6w budowlanych. Sporzqdzanie geodezyjno-kartograficznej dokumentacji na podstawie inwentaryzacji powykonawczej.

11. Geodezyjne pomiary przemieszczen i odksztatcefi budowli Przemieszczenia i odksztalcenia budowli. Znaczenie pomiar6w geodezyjnych. Zasady wyznaczania przemieszczen i odksztatcen budowli. Osnowa geodezyjna do wyznaczania przemieszczen i odksztaiceri. Metody pomiarow przemieszczen bezwzglednych i wzglednych. Pomiary przemieszczeri pionowych metodami niwelacji: geometrycznej, hydrostatycznej, trygonometrycznej. lnklinometryczne pomiary odksztalcen. Magnetyczny reper wglqbny. Pomiar przemieszczeri metodami: fotogrametrii naziemnej, staiej prostej, wahadla fizycznego, satelitarnej techniki pomiarowej GNSS. Automatyczne systemy kontrolno-pomiarowe wyznaczania przemieszczeri. Pomiar i wyznaczenie wychylenia od pionu budowli wiezowych. Dokumentacja geodezyjna pomiaru przemieszczen i odksztalcen obiekt6w budowlanych. Komputerowe opracowywanie wynikow pomiarow.

cwiczenia: Analizowanie schematow sieci kqtowych i niwelacyjnych, przeznaczonych do pomiarow przemieszczeti poziomych i pionowych. Wyznaczanie wychylenia krawqdzi wysokiego budynku metodq wcieC kqtowych z wykorzystaniem zaprojektowanej osnowy.

s Wyznaczanie przemieszczen poziomych metodq malych kqtow. Wyznaczanie przemieszczeri poziomych metodq anaiityczno- graficznq, Obliczanie przemieszczeri poziomych na podstawie okresowych obserwacji kqtowo - iiniowych. Obliczanie przemieszczeri pionowych malego obiektu na podstawie okresowych obserwacji niwelacyjnych.

12. Prace geodezyjne w budownictwie podziemnym i gornictwie Zakres prac geodezyjnych w miejskim budownictwie podziemnym. Osnowy geodezyjne dla potrzeb budownictwa podziemnego i ich doktadnosc. Geodezyjne opracowywanie projektow tuneli i przejsc podziemnych. Nawiqzanie osnowy podziemnej do osnowy geodezyjnej na powierzchni terenu. Metody przenoszenia osnowy, osi obiekt6w i wysokosci punktow. Geodezyjna obsluga budowy tuneli wykonywanych metodami: przeciskow$ odkrywkowq, gorniczq i tarczowq. Specyfika pomiarow geodezyjnych w kopalni.

Sprzgt i instrumenty geodezyjne stosowane w kopalniach. Osnowy geodezyjne w kopalniach, sposoby ich orientacji. Mapy gornicze. Pomiary sytuacyjno - wysokoSciowe i realizacyjne w gornictwie. Pomiary odksztalcen powierzchni gorotworu.

Cwiczenia: Czytanie tresci map gorniczych. Wyznaczanie osi tunelu na podstawie projektu technicznego. . Opracowywanie geodezyjne projektu sztolni dobiegowej tunelu

~ r o d k i dydaktyczne Mapa zasadnicza i mapy tematyczne. Plansze ilustrujqce typy osnow geodezyjnych stosowanych w budownictwie: drogowym, kolejowym, wodnym, przemystowym, miejskim, tunelowym i podziemnym. Plansze ilustrujqce profile podluine i przekroje poprzeczne tras drogowych i kolejowych. Plansze ilustrujqce typy rozjazdow kolejowych. Plansze ilustrujqce osnowy budowlano - montaiowe stosowane przy geodezyjnej obsludze obiektow budowlanych. Plansze ilustrujqce typy sieci kqtowych i sieci niwelacji geometrycznej przeznaczonych do pomiarow poziomych i pionowych przemieszczen budowli. Plansze i przezrocza ilustrujqce nadziemne i naziemne znaki sieci uzbrojenia terenu. Tablice do tyczenia krzywych - lukow kotowych i klotoid. Optyczne teodolity techniczne z osprzgtem specjalistycznym. Teodolity i dalmierze elektroniczne. Lokalizatory urzqdzeh podziemnych. Tachimetry elektroniczne. Dalmierze elektrooptyczne. Pionowniki optyczne. Odbiorniki GNSS. Optyczne niwelatory automatyczne: techniczne i precyzyjne. Niwelatory kodowe z kompletem lat kodowych. Statywy geodezyjne. Lustra do instrumentbw elektronicznych. TaSmy geodezyjne ze szpilkami. Ruletki geodezyjne. Tyczki geodezyjne ze stojakami. Szkicowniki. Wqgielnice.

Piony sznurkowe. Piony optyczne. tabki niwelacyjne. Normy obowiqzujqce w geodezji. lnstrukcje i wytyczne techniczne, dotyczqce geodezji inzynieryjnej. Prospekty urzqdzen do pomiaru przemieszczeri. Programy komputerowe do sporzqdzania obliczefi geodezyjnych i opracowan graficznych.

Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Geodezja inzynieryjna obejmuje podstawowq wiedze z zakresu projektowania i zakiadania osnow realizacyjnych, wykonywania pomiarow realizacyjnych, tyczenia tras drogowych, kolejowych, wodnych i innych. Uwzglqdnia rowniez zagadnienia zwiqzane z geodezyjnq inwentaryzacjq uzbrojenia terenu, obslugq budowy i montatu obiektdw budowlanych, pomiarami przemieszcze~i i odksztalceli budowli oraz pracami geodezyjnymi w budownictwie podziemnym i gornictwie. Tresci programowe przedmiotu s q scisle zwiqzane z programami nauczania przedmiotow: geodezja ogolna, geodezja w gospodarce nieruchomoSciami, informatyka geodezyjna i kartograficzna oraz geodezyjne cwiczenia terenowe.

Realizujqc program przedmiotu naleiy odwolywaC siq do wiedzy uczniow zdobytej na lekcjach fizyki i matematyki szczegolnie podczas wykonywania pomiarow geodezyjnych, sporzqdzania roinego rodzaju map oraz wyjasniania budowy i zasady dziatania instrumentow geodezyjnych.

Ksztattowanie umiejqtnosci wynikajqcych ze szczegoiowych celow ksztakenia wymaga stosowania roinych metod i form pracy z uczniami oraz wta8ciwego doboru srodkow dydaktycznych. Wskazane jest, aby program nauczania realizowac metodami: wykladu informacyjnego, pokazu z objasnieniem, pokazu z instruktaiem, dyskusji dydaktycznej, projektow oraz cwiczeh praktycznych. Zastosowanie roznorodnych metod nauczania sprzyja zrozumieniu zjawisk oraz procesow technologicznych, ksztattowaniu umiejetnosci wykorzystania wiedzy w sytuacjach typowych i problemowych.

Przed rozpoczgciem cwiczeri nauczyciel powinien zademonstrowac spos6b ich wykonania oraz udzielic instruktazu wstqpnego w zakresie organizowania stanowiska pomiarowego, doboru instrumentow geodezyjnych, wykonywania odczytow, zapisywania wynikow pomiarow, sporzqdzania szkicow dokumentacyjnych oraz zabezpieczania i przechowywania instrumentow po zakonczeniu prac geodezyjnych.

30

Podczas realizacji programu naleiy rowniez zapoznac uczni6w z przepisami prawa w zakresie ochrony pracy oraz ochrony Srodowiska, zagroieniami wystqpujqcymi w Srodowisku pracy oraz z zasadami udzielania piewszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Zagadnienia te s q szczegolnie wazne ze wzgledu na to, i e wiekszose Cwiczeh uczniowie bedqwykonywali w terenie.

Cwiczenia praktyczne dotyczqce pomiar6w terenowych naleiy prowadzic w zespotach 5 - osobowych, na poligonie szkolnym lub na innym terenie w pobliiu szkoty gdzie istnieje moi l iwo~c wykonania Cwiczeh geodezyjnych.

Cwiczenia dotyczqce wykonywania obliczeri, sporzqdzania map i opracowywania dokumentacji geodezyjnej naleiy prowadzic w grupach 10 - 15 osobowych, w pracowni przedmiotowej lub komputerowej z wykorzystaniem specjalistycznych programow obliczeniowych i graficznych stosowanych w geodezji i kartografii.

Wskazane jest, aby podczas zaj@ dydaktycznych uczniowie korzystali z r6inych zrodet informacji technicznej takich, jak: normy, instrukcje, czasopisma zawodowe, poradniki i katalogi. Podczas prowadzenia zajeC zaleca sie rowniei prezentowanie filmow dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek na targi i wystawy sprzetu geodezyjnego, a takie zapraszanie specjalistow do prowadzenia pokaz6w i prelekcji z zakresu nowoczesnych technologii pomiar6w i opracowati geodezyjno-kartograficznych. Postep techniczny i technologiczny w geodezji zobowiqzuje nauczycieli do aktualizowania tresci zawartych w programie nauczania przedmiotu.

Cwiczenia zamieszczone w poszczegolnych dziatach tematycznych stanowiq propozycje, ktorq moina wykorzystac w czasie zajec. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotowat inne cwiczenia, ktore moie zrealizowac w warunkach swojej szkoly.

Skutecznosc nauczania przedmiotu w znacznym stopniu zaleiy od wtasciwego doboru tresci i metod nauczania. Preferowac naleiy metody, ktore zapewniajq - wdroienie ucznia do samodzielnego i logicznego myslenia, - aktywny udziat w rozwiqzywaniu zadan i problemow, - stosowanie przez ucznia zdobytej wiedzy w praktyce, - ksztattowanie u uczniow okreslonych umiejetnosci w zakresie

prawidtowego postugiwania sig instrumentami i sprzetem geodezyjnym oraz sporzqdzania dokumentacji geodezyjnej. Podczas realizacji programu nauczania nalety wdraiae uczniow do

samodzielnej pracy, zachgcac do studiowania literatury zawodowej, czasopism, katalogow oraz korzystania z zasobow lnternetu. Naleiy t a k e zwr6ciC uwaga na ksztattowanie cech niezbgdnych w zawodzie, takich jak: uczciwosc, odpowiedzialnosc za wyniki pomiarow i obliczen

oraz poprawnose sporzqdzania dokumentacji geodezyjnej, dbatosc o wysokqjakost Swiadczonych uslug oraz umiejetnoS6 pracy w zespole.

Proponuje sie nastepujqcy podzial godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych:

/ LP. 1 Dziaiv tematvczne 1 Orientacvina I

, , lprzewodbw ppdz!emnych I naz emnych w m~&tacn . . . . . . . . - - . . . .. . . .. .

9 Geodezyjna nwentaryzaceec LzorojenLa teren- I - 1%- 10. Geoaezvina obs l~aa b ~ d o w v i montazu ob~ektow 20

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dzialow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel mo ie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

11.

12.

-

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniec edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie asiqgnigc uczni6w nalezy przeprowadzac systematycznie przez caiy czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie okreslonych kryteriow. Osiwnigcia uczni6w mozna oceniac na podstawie: - ustnych i pisemnych sprawdzianow, - obsemacji pracy ucznia podczas wykonywania cwiczen, - opracowanych wynikow pomiarow geodezyjnych.

- budowlaiych Geodezyjne pomiary przemieszczen i odksztaicen budowli Prace geodezyjne w budownictwie podziemnym i gornictwie

Razem

- -

25

14

352

Podczas kontroli i oceny osiqgnigt uczniow dokonywanej na podstawie ustnej wypowiedzi, naleiy zwracaC uwage na postugiwanie terminologiq zawodowq, poprawnosc merytoryczn~~wypowied~i oraz umiejgtnoSC wnioskowania. Umiejqtnosci praktyczne uczniow proponuje sig sprawdzaC przez obserwacjg czynnosci podczas wykonywania cwiczeri.

Podczas sprawdzania i oceniania osiqgnige uczniow, szczegolnq uwagg naleiy zwrocic na: - organizowanie stanowiska pomiarowego, - postugiwanie sig dokumentacjqgeodezyjno-kartograficznq, - dobor metod pozyskiwania danych o terenie, - dob6r instrumentow i sprzgtu geodezyjnego, - wykonywanie pomiarow, - przestrzeganie przepisow bezpieczeristwa i higieny pracy oraz

ochrony Srodowiska podczas wykonywania pomiarow geodezyjnych. - dokumentowanie wynik6w pomiarow, - wykonywanie obliczen geodezyjnych, - sporzqdzanie dokumentacji geodezyjno - kartograficznej, - umiejgtnosc pracy w zespole podczas wykonywania pomiarow

i ich opracowywania, - prezentacje wykonanych prac geodezyjnych.

Po zakonczeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiqgnigc uczniow, proponuje sig zastosowanie testu osiqgnige szkolnych z zakresu poszczegolnych dzialow tematycznych.

Ocena osiqgnigc edukacyjnych powinna motywowaC ucznia do nauki oraz wpiywat na ksztattowanie dyscypliny, pracowitosci i odpowiedzialnoSci za wykonanq pracg.

Ocenianie osii3gnigC uczni6w powinno byc dokonywane zgodnie z obowiqzujqcq skalq, a w ocenie koncowej naleiy uwzglgdniac wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobow sprawdzania osiqgniqc ucznia.

Literatura BryS H., Przewlocki S.: Geodezyjne metody pomiarow przemieszczeli budowli. PWN, Warszawa, 1998. Gaida M., Kujawski E., Przewiocki S.: Geodezja i miernictwo budowlane. PPWK, Warszawa - Wroctaw, 1994. Grodzicki S.: Geometria tras. Algorytmy obliczeri i komputerowo wspomagane projektowanie. WKR, Warszawa,l987. Jasiak A,, Lelonkiewicz H., Wojcik M., Wyczalek I.: Pomiary iniynierskie. Wyd. Politechniki Poznahskiej, Poznah, 1999. Lazzarini T.: Geodezyjne pomiary przemieszczeh budowli i ich otoczenia. PPWK, Warszawa, 1977. Lipiriski M.: Tablice do tyczenia krzywych cz. I i II. PPWK, Warszawa, 1972. Praca zbiorowa: Cwiczenia terenowe z geodezji inzynieryjnej i miejskiej. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1990. Praca zbiorowa: Geodezja iniynieryjna tom I, II i Ill. PPWK, Warszawa, 1995. Praca zbiorowa: Geodezja inzynieryjno - przemysiowa. Zbior przykiadow i zadari cz. I i II. AGH, Krakow, 1983. Tuszyhski K.: Budownictwo z technologiq, WSiP, Warszawa, 1992. iurowski A,: Pomiary geodezyjne w budowie drog, lotnisk i mostow WKit, Warszawa, 1981. Czasopisma: Przeglqd Geodezyjny, Geodeta, GPS World.

Wykaz liferatufy nalezy aktualizowad w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych z zakresu geodezji inzyniefyjnej.

GEODEZJA W GOSPODARCE N~ERUCHOMOSCIAM~

Szczegotowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczefi (stuchacz) powinien umiek: - zorganizowac stanowisko do wykonywania pomiarow geodezyjnych

zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami bezpieczenstwa i higieny pracy oraz ochrony srodowiska,

- dobra6 metody i narzgdzia przeznaczone do sporzqdzania opracowan geodezyjno-kartograficznych,

- dobrat metody pozyskiwania danych o terenie w zaleinosci od rodzaju wykonywanych prac geodezyjnych,

- sporzqdzic opracowania geodezyjne i kartograficzne z wykorzystaniem okreslonych technik komputerowych,

- przetworzyc dane pomiarowe na dane numeryczne i graficzne, - wykorzystac dane o terenie do sporzqdzania map oraz innych

opracowan geodezyjno-kartograficznych, - zaktualizowac map? zasadniczq oraz sporzqdzic mapy pochodne, - wykonat obliczenia geodezyjne. - ocenic doktadnosc wykonanych pomiarow i uzyskanych wynikdw

obliczeii, - przeprowadzic inwentaryzacjg stanu zagospodarowania terenu, - pozyskac i opracowac dane do prowadzenia i aktualizacji katastru

nieruchomosci, - przeprowadzic analizg irodtowej dokumentacji geodezyjnej i prawnej

oraz wykonac czynnosci techniczno-prawne zwiqzane z rozgraniczeniem, podziatem, scaleniem i wywtaszczeniem nieruchomosci,

- sporzqdziC dokumentacjg z przeprowadzonych prac pomiarowych i obliczeniowych oraz innych opracowan geodezyjnych,

- skorzystac z danych paiistwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego,

- postuiyc sig dokumentacjqgeodezyjn$ kartograficznq i prawnq, - przeprowadzic administracyjnq obstugg w zakresie geodezji,

kartografii i gospodarki nieruchomosciami, - zastosowat p'rzepisy prawa oraz przepisy techniczne dotyczqce

geodezji, kartografii i gospodarki nieruchomosciami, - skorzystac z zasobow krajowego systemu informacji o terenie, - opracowac ofertg na wykonanie prac geodezyjnych oraz sporzqdzic

wyceng zrealizowanych prac, - wykonac prace geodezyjne dotyczqce gospodarki nieruchomosciami,

- postuzyC siq przepisami prawa dotyczqcymi ewidencji gruntow i budynkow, planowania przestrzennego, obrotu nieruchomosciami i ochrony ich granic,

- zastosowaC przepisy o ochronie gruntow rolnych i lesnych oraz ochronie srodowiska,

- zastosowac zasady prowadzenia ewidencji gruntow i budynkow, - zastosowaC przepisy bezpieczenstwa i higieny pracy oraz ochrony

srodowiska.

Material nauczania

1. Wprowadzenie d o przedmiotu Rola i zadania geodezji w gospodarce nieruchomosciami, planowaniu przestrzennym oraz budownictwie. Podstawy rolnictwa i lesnictwa. Uzytki gruntowe. Podstawy gleboznawstwa. Klasytikacja gruntow. Mapy glebowo - rolnicze. Ochrona gruntow rolnych i lesnych. Przepisy prawa. Organy administracji geodezyjno - kartograficznej. Ochrona srodowiska. Ochrona gruntow rolnych i lesnych. Obowiqzki wtasciciela i posiadacza zaleznego. Warunki wytqczenia gruntow z uzytkowania rolniczego.

Cwiczenia: Analizowanie tresci map glebowo - rolniczych. Gromadzenie informacji o gruntach zagrozonych dewastacjq i degradacjq na danym obszarze.

2. Podstawowe pojqcia geodezyjne w gospodarce nieruchomosciami

Obiekty powierzchniowe. Jednostka ewidencyjna. Obrgb ewidencyjny. Dzialka i jej okreslenie w ewidencji gruntow. Dzialka budowlana. Parcela. Utytek gruntowy. Kontur klasy gleboznawczej. Granice obiekt6w powierzchniowych: dziat, obrqb, wies, sotectwo, gmina. NieruchomoSC: gruntowa, budynkowa i lokalowa. Gospodarstwo rolne. Formy zarzqdzania i uiytkowania gruntow. WtasnosC, wspolwiasnosc. Uiytkowanie, utytkowanie wieczyste. Dziertawa, najem, uzyczenie, posiadanie samoistne i zalezne. Wspolnota gruntowa. Zarzqd. Posiadacz samoistny. Posiadacz zalezny. Prawo rzeczowe. Prawo rzeczowe ograniczone. Prawo rzeczowe zwiqzane. Spadkobranie. Pojecia historyczne: wspolnota gruntowa, mienie gminne, serwitut,

36

nadania gruntow, uwiaszczanie, tabela likwidacyjna, tabela nadawcza nieruchomoSci, separacja, grunty rustykalne, grunty dominialne, reces. Postgpowanie administracyjne: przepisy, organy administracji geodezyjno-kartograficznej, wiaSciwoSc organu, sposob postgpowania. Dokumenty: ugoda, postanowienie, decyzja, zaialenie, odwotanie, skarga. Ewidencja gruntow i budynkow. Dane ewidencyjne. Gleboznawcza klasyfikacja gruntow. Jednostka rejestrowa budynkow. Jednostka rejestrowa gruntow. Jednostka rejestrowa lokali. Ksiegi wieczyste. Mapy ewidencyjne. Dokumentacja geodezyjno - prawna. Osoba fizyczna. Osoba prawna.

Cwiczenia: Analizowanie i interpretowanie dokumentow postgpowania administracyjnego: postanowienia, decyzji, ugody, zaialenia, odwoiania lub skargi. Rysowanie na mapach granic obiektow powierzchniowych.

3. Metody obliczania p61 powierzchni Metody obliczania powierzchni: analityczna, graficzna, kombinowana, mechaniczna. Zasady wyrownywania pol powierzchni. Obliczenia kontrolne.

Cwiczenia: . Obliczanie pol powierzchni figur geometrycznych roinymi metodami. porownanie wynikow obliczen. Wyznaczanie pol powierzchni obiektow powierzchniowych roinymi metodami.

4. Podstawy planowania plzesttzennego Cele, zadania i podstawa prawna planowania przestrzennego. Studium uwarunkowati i kierunkow zagospodarowania przestrzennego. Klasyfikacja planow zagospodarowania przestrzennego. Charakterystyka planow zagospodarowania przestrzennego. Zadania organow administracji panstwowej. Zabudowa i zagospodarowanie dziatki budowlanej. Warunki lokalizacji inwestycji. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Mapy do celow projektowych. Mapy do opracowywania planow zagospodarowania przestrzennego.

Cwiczenia: . Analizowanie warunkow zagospodarowania dziatki budowlanej. . Czytanie tresci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

5. Geodezyjne opracowanie miejscowych planow zagospodarowania przestrzennego

Zasady geodezyjnego opracowania projektow planow zagospodarowania terenu. Szkice dokumentacyjne. Metody geodezyjnego opracowania szczeg6towych planow zagospodarowania przestrzennego. Rownania linii prostej na ptaszczyfnie: wyznacznikowe, ogolne, kierunkowe. Wspolrzedne punktu przeciecia dwoch prostych. Rownanie prostej rownolegtej. Rownanie prostej prostopadtej. Rownanie dwusiecznej kqta. Rzutowanie punktow o znanych wspotrzgdnych na osnowg realizacyjnq i linie pomiarowq. Nawiqzanie elementow geodezyjnego planu zagospodarowania przestrzennego do osnowy geodezyjnej. Projektowanie i zakladanie w terenie osnowy realizacyjnej. Geodezyjne opracowanie i wyznaczenie w terenie planow realizacyjnych.

Cwiczenia: Obliczanie wsp6trzqdnych punktu przeciecia dwoch osi ulic. Rzutowanie na linie pomiarowq punktow o znanych wspotrzednych prostokqtnych. Sporzqdzenie szkicow dokumentacyjnych. Opracowywanie geodezyjne planu zagospodarowania terenu. Opracowywanie geodezyjne wybranego projektu osiedla mieszkaniowego. Opracowywanie geodezyjne projektu nowych ulic i skrzyzowania w ksztatcie ronda. . Opracowywanie geodezyjne planu realizacyjnego terenow zieleni miejskiej.

6. Przeksztatcenia struktury terenowej Podstawowe pojecia z zakresu przeksztatoania struMury terenowej. Podzial nieruchomosci. Geodezyjne opracowanie projekt6w podziatu nieruchornosci: wydzielenie dziatki o okreslonym polu powierzchni. Podziat nieruchomosci na dziatki o jednakowych polach powierzchni. Podziat nieruchomosci na dziatki o jednakowych szerokosciach.

Rozgraniczenie nieruchomosci, lstota i cel rozgraniczenia. Przepisy prawa. Postepowanie formalno-prawne. CzynnoSci geodezyjne i dokumentacja zwiqzana z rozgraniczeniem nieruchornosci. Zasady wykonywania map do celow prawnych. Scalanie i wymiana gruntow. Cel i istota scalenia I wymiany gruntow. Przepisy prawa. Reguty postepowania. Wywlaszczenie nieruchornosci. Cel i istota wywtaszczenia. Przepisy prawa. Organ prowadzqcy. Sposob postepowania.

Cwiczenia: Opracowywanie geodezyjne projektow podzialu nieruchomosci. . Opracowywanie dokumentacji geodezyjnej niezbednej do wykonania projektu podzialu terenu wedtug zatoieri szczegotowego planu zagospodarowania przestrzennego. Opracowywanie planu podzialu okreslonego obszaru na dzialki budowlane oraz sporzqdzenie dokumentacji niezbednej do zatozenia k s i a wieczystych. . Przygotowywanie wniosku o rozgraniczenie nieruchomosci.

r Sporzqdzanie protokolu granicznego. Przeprowadzanie postepowania rozgraniczeniowego dla danej nieruchomoSci oraz sporzqdzenie odpowiedniej dokumentacji.

s Opracowywanie projektu scalenia gruntow w okreslonym obrebie. Opracowywanie mapy utytk6w rolnych w regionie.

7. Ewidencja gruntow i budynkow Istota, cele i zadania ewidencji gruntow i budynkow. Podstawy prawne zaktadania i prowadzenia ewidencji. Zakladanie i prowadzenie ewidencji gruntow i budynkow. Systemy informatyczne do prowadzenia ewidencji. ZawartoSC informacyjna baz danych ewidencji. Rejestr cen i wartosci nieruchomosci. Zestawienia zbiorcze danych objetych ewidencjq o zasiegu powiatowym, wojewodzkim i krajowym. Raporty objete systemem komputerowej bazy danych ewidencyjnych. Rejestry: gruntow, budynkbw, lokali. Kartoteki budynkow i lokali, Mapa ewidencyjna. Wprowadzanie zmian do dokumentacji ewidencji grunt6w i budynkow. Zmiany podmiotowe i przedmiotowe. Dokumenty pomiarowe i prawne. Zmiany na wniosek i z ur7.edu. Decyzja o wprowadzeniu zmian. Wprowadzenie w dokumentacji zmian do poszczeg6lnych czgsci skladowych dokumentacji ewidencji gruntow i budynkow. Wykorzystanie systemu informatycznego do wprowadzania zmian

w dokumentacji ewidencji gruntow i budynkow. Kontrola ewidencji gruntow i budynkow. Cel kontroii. Organ zarzqdzajqcy kontrolg. Zakres i kolejnost czynnosci technicznych. Postgpowanie ze zmianami udokumentowanymi i nieudokumentowanymi. Sporzqdzenie nowej dokumentacji ewidencji gruntow i budynkow. Tworzenie jednostki rejestrowej "przybytki i ubytki".

Cwiczenia: Opracowywanie podstawowej dokumentacji ewidencji gruntow i budynkow w okreslonym obrgbie. Sporzqdzanie wyrysow z mapy ewidencyjnej. Sporzqdzanie wypisbw z rejestru gruntow i budynkow. Sporzqdzanie wykazu zmian gruntowych. Wprowadzanie zmian podmiotowych i przedmiotowych do czgkci sktadowych dokumentacji ewidencji gruntow. . Wykonywanie terenowej kontroli fragmentu mapy ewidencyjnej. Analizowanie dokumentacji kontroli ewidencji gruntow i budynktrw.

8. Ksiegi wieczyste Cel i zasady prowadzenia ksiqg wieczystych. Rodzaje rejestrow. Budowa ksiggi wieczystej. Przepisy prawa. Zasady przygotowania dokumentacji do wpisu w ksiqgach wieczystych. Analiza zawartosci ksiqg wieczystych.

Cwiczenia: Wykonywanie wypisu z ewidencji gruntow oraz wyrysu z mapy ewidencyjnej w celu zatoienia ksiggi wieczystej. Analizowanie tresci zapisow w poszczegolnych dziatach ksiqg wieczystych.

9. Rynek nieruchomosci Zasob nieruchomosci Skarbu Paristwa. Zasob nieruchomoSci komunalnych. Mieszkaniowy zas6b gminy. ObrW nieruchomokciami paristwowymi i samorzqdowymi. Przetargi. Obrot bezprzetargowy. Trwaty zarzqd. Ceny i optaty za nieruchomosci. Wartosc i cena nieruchomosci. Szacowanie wartosci nieruchomokci. Rzeczoznawcy majqtkowi. Biegli. Prawo pietwokupu gminy. Obr6t nieruchomosciami rolnymi.

Cwiczenia: Analizowanie przepisow okreslajqcych zasady udostepniania danych o nieruchomoSciach budowlanych i rolnych Skarbu Paristwa oraz nieruchomosci budowlanych gmin. Analizowanie przepisow prawnych w zakresie obrotu nieruchomoSciami rolnymi. Oszacowanie wartosci danej nieruchomosci.

~ r o d k i dydaktyczne Przepisy prawa. Kodeks cywilny. Kodeks postepowania administracyjnego. Ustawa o ksiegach wieczystych i hipotece. Ustawa o gospodarce nieruchomosciarni. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa Prawo budowlane. Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne. Ustawa o wiasnoSci lokali. Rozporzqdzenie w sprawie ewidencji gruntow i budynkow. Rozporzqdzenie w sprawie sposobu wykazywania danych w ewidencji gruntow i budynkow. lnstrukcje techniczne. Druki i formularze wnioskow do ks iw wieczystych. Dokumenty geodezyjne zwiqzane z gospodarkq nieruchomosciami: rejestry, dokumentacja ewidencji gruntow i budynkbw, mapy scaleniowe, mapy gleboznawczej klasyfikacji gruntow, mapy glebowo-rolnicze, Wzory pisrn, postanowieri i decyzji administracyjnych.

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Geodezja w gospodarce

nieruchomoSciami integruje tresci z zakresu geodezji ogolnej, geodezji iniynieryjnej, oraz informatyki geodezyjnej i kartograficznej. Podczas realizacji programu nauczania naleiy zwrociC szczegolnq uwage na wlasciwe interpretowanie i stosowanie odpowiednich przepisow prawa w pracach geodezyjnych w zakresie: obrotu nieruchomosciarni os6b fizycznych, osob prawnych, gmin i Skarbu Paristwa. Wiedza z zakresu prawa stosowanego w gospodarce nieruchomosci jest niezbedna przy zakladaniu i prowadzeniu ewidencji gruntow i budynkow, stanowi podstawg do obliczenia wymiaru obciqteri cywilno-prawnych zwiqzanych z gruntami i nieruchomosciami, oznaczania nieruchornosci w ksiegach wieczystych, zagospodarowania przestrzennego terenu oraz obrotu i wywlaszczania nieruchomosci.

Prace geodezyjne, zwiqzane z gospodarkq nieruchomosciami s q realizowane w drodze postepowania administracyjnego, dlatego w procesie ksztaicenia naleiy zwrocit szczegolnq uwagg na prawidiowe sporzqdzanie dokumentow postgpowania administracyjnego.

W procesie dydaktycznym zaleca sig stosowanie nastgpujqcych metod nauczania: wykiadu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objasnieniem, pokazu z instruktaiem, tekstu przewodniego, oraz metody projektow.

Ksztaitowanie umiejetnosci praktycznych powinno odbywaC sig poprzez wykonywanie cwiczen pomiarowych w terenie, ktore nalezy prowadzic w zespoiach 5 - osobowych. Cwiczenia praktyczne dotyczqce ksztaitowania umiejetnosci w zakresie wykonywania obliczen geodezyjnych, sporzqdzania map i innych opracowan graficznych oraz dokumentowania prac geodezyjnych naleiy prowadzic w grupach 10 - 15 osobowych. Cwiczenia te powinny bye realizowane z wykorzystaniem specjalistycznych programow komputerowych.

Cwiczenia w poszczeg6lnych dziaiach tematycznych stanowiq propozycje, ktdrq moina wykorzystywac w czasie prowadzenia zajeC dydaktycznych. Nauczyciel moie przygotowat wiasne cwiczenia o r6inym stopniu trudnosci, moiliwe do zrealizowania w warunkach szkoly.

Podczas realizacji programu nauczania naleiy wdraiac uczniow do samodzielnej pracy, zachgcac do studiowania literatury zawodowej i czasopism, analizy przepisow prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz do korzystania z informacji zawodowych zamieszczanych w lnternecie. Naleiy takie zwrocic uwagg na ksztaitowanie cech niezbednych w zawodzie, takich jak: uczciwosC, odpowiedzialnoSC za wyniki pomiarow i obliczeh oraz poprawnosc dokumentacji, dbalosc o dobrqjakosc Swiadczonych uslug oraz umiejetnosc pracy w zespole.

W procesie dydaktycznym wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do firm geodezyjnych, na targi i wystawy sprzgtu geodezyjnego oraz zapraszanie specjalistow do prowadzenia pokazow i prelekcji z zakresu nowoczesnych technologii pomiarow i opracowan geodezyjno-kartograficznych.

Proponuje sig nastgpujqcy podziai godzin na realizacje poszczegolnych dziaiow tematycznych:

LP.

1. 2.

Dziaiy tematyczne

Wprowadzenie do przedmiotu Podstawowe pojecia geodezyjne w gospodarce nieruchomoSciami

Orientacyjna liczba godzin

4 14

--.?. - . . . . . - -. - . . 3 Metody o o , i c z a n . a a o w erzchni -. -. . . . . -. . . . . . - 4 Podsrawy p anowz .p re t rzennego 37

r 5 ~ ~ ~ e o o e z ~ j n e opracowanie m ejscowycn planow 38

Podane w tabeli liczby godzin na realizacjg poszczeg6lnych dzialow majq charakter orientacyjny. Nauczyciei moze wprowadzie pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

6. 7. 8. 9.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigt uczniow nalety przeprowadzac systematycznie przez caly czas realizacji programu nauczania na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria oceniania powinny dotyczyc poziomu oraz zakresu opanowania przez ucznia wiadomosci i umiejgtnosci okreslonych w szczegotowych celach ksztatcenia. Do pomiaru osiqgnigt uczniirw mogq bye stosowane: - sprawdziany ustne i pisemne, - testy osiqgnige szkolnych, - sprawdziany praktyczne. Dokonujqc oceny osiqgnige uczniow nalety zwracac uwagg na: - poslugiwanie sig terminologiq zawodow$ - opracowywanie danych pomiarowych, - wykonywanie cbliczeri geodezyjnych, - czytanie dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, - pozyskiwanie danych geodezyjnych oraz ich przetwarzanie, - interpretowanie przepisow dotyczqcych podziaiow, rozgraniczenia,

scalania i wywlaszczania nieruchomosci, - opracowywanie baz danych systemow geoinformacyjnych,

sporzqdzanie dokumentacji pomiarowej, obliczeniowej i graficznej. Umiejgtnosci praktyczne uczniow proponuje sig sprawdzac przez

obserwacje czynnosci podczas wykonywania Cwiczen. Po zakoriczeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiqgnigc uczniow, proponuje sig zastosowanie testu osiqgnigc szkolnych z zakresu poszczegolnych dziaiow programowych.

zagospodarowania przestrzennego Przeksztalcenia struktury terenowej Ewidencja gruntow i budynkow Ksiwi wieczyste Rynek nieruchomcSci

I

48 48 10 20

Razem 256

Ocena osistgniec edukacyjnych powinna motywowac ucznia do nauki oraz wptywaC na ksztaltowanie dyscypliny, pracowitosci i odpowiedzialnosci za wykonanq prace.

W ocenie koncowej naleiy uwzglednit wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela metod sprawdzania osiaJnieC uczniow.

Literatura Gajda J., Kottuniak Cz.: Dysponowanie nieruchomoSciami nierolnyrni. Zachodnie Centrum Wydawnicze, Warszawa - Zielona Gora, 1995. Gaidzicki J.: Systemy inforrnacji przestrzennej. PPWK, Warszawa, 1995. Gaidzicki J.: Systemy katastralne. PPWK, Warszawa, 1995 lukaszewski Z., Perycz R., Wittner I.: Sprzedai nieruchornosci rolnych. Zachodnie Centrum Wydawnicze, Warszawa - Zielona Gora, 1995. Marczak J., Niewinska J., h i e 6 E.: Dzierzawa nieruchornosci rolnych. Zachodnie Centrum Wydawnicze, Warszawa - Zielona Gora, 1995. Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa: Tymczasowe zasady wyceny nieruchomosci. Zeszyt 1. Zasady Ogolne. Warszawa 1994. Ustawa o gospodarce nieruchomosciami. Ustawa Prawo budowlane. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa o wlasnosci lokali. Ustawa o ksiegach wieczystych i hipotece. Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne. Ustawa Prawo o notariacie. Ustawa o sp6tdzielniach mieszkaniowych. Rozporzqdzenie w sprawie ewidencji gruntow i budynkow. lnstrukcja techniczna G-5 Ewidencja gruntow i budynkow.

Wykaz literatuv naleiy aktualizowaC w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych.

FOTOGRAMETRIA

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeri (sluchacz) powinien umieC: - okreslic znaczenie fotografii i fotogrametrii w geodezji, - okreslii: zwiqzki geometryczne migdzy rzutem srodkowym,

a zdjeciem fotograficznym, - wyjaSniC wplyw procesow chemicznych na budowe materialow

Swiatloczuiych, - scharakteryzowae teorie powstawania barw, - dobra6 sprzgt do wykonania zdjec fotogrametrycznych, - posluiye siq sprzgtem fotogrametrycznym, - wykonac pojedyncze zdjecia fotograficzne oraz stereogramy

okreslonego obiektu, - przygotowae zdjecia do obsewacji stereoskopowej i dokonae pomiaru

wsp6trzgdnych tlowych i paralaks, - opracowac projekt realizacji zdjeC naziemnych i lotniczych na

podstawie okreslonych warunkow terenowych, - dobrac metody i narzedzia do sporzqdzania opracowari

fotogrametrycznych, - scharakteryzowac metody fotointerpretacyjne, - dobra6 metody pozyskiwania danych o terenie, - rozpoznac techniki zobrazowania terenu, - dokonaC uproszczonej interpretacji fotogrametrycznych zdjec

lotniczych, - sporzqdzit mapy sytuacyjne i sytuacyjno-wysokoSciowe na podstawie

zdjec fotogrametrycznych, - wykonaC obliczenia fotogrametryczne, - sporzqdzie dokumentacje wykonywanych prac fotogrametrycznych,

obliczeniowych oraz innych opracowari, - obsluiyc systemy geoinformacyjne, - wskazac mozliwoSci wykorzystania fotogrametrii i teledetekcji

w ro2nych dziedzinach gospodarki, nauki i techniki, - zastosowaC zasady bezpieczeristwa i higieny pracy podczas

wykonywania zdjec oraz sporzqdzania dokumentacji fotogrametrycznej.

Material nauczania

1. Podstawy fotogrametrii Definicja i podziat fotogrametrii. Rys historyczny i kierunki rozwoju fotogrametrii. Promieniowanie elektromagnetyczne - zakres uiyteczny w fotografii. Budowa i zasady dzialania klasycznych i cyfrowych aparatow fotograficznych. Dodatkowe wyposatenie aparatow fotograficznych. Charakterystyka obiektywu: zdolnoSc rozdzielcza obiektywu, blgdy obrazu tworzonego przez uklady optyczne, sposoby ich kompensowania. Zasady fotografowania. Rownanie soczewki. Gtgbia ostrosci. OdlegloSC hiperfokalna. Materialy fotograficzne i ich wlaSciwoSci. Wytwarzanie emulsji fotograficznej. Krzywa fotograficzna materialu Swiatloczulego. Wskainiki kontrastowoSci. SwiatloczutoSC i barwoczuloSC emulsji fotograficznej. ZdolnoSC rozdzielcza materialu Swiatloczutego. Budowa i podzial materiatow fotograficznych. Geometria rzutu srodkowego. Rzut Srodkowy na plaszczyznq, odwzorowanie punktu, prostej i plaszczyzny. Konstrukcje podstawowe w rzucie Srodkowym. RownolegloSC i prostopadioSc elementow. Obroty i ktady. Punkty mierzenia. Przeksztalcanie figur i bryl w rzucie Srodkowym. Podstawy stereoskopii. Budowa oka ludzkiego. Fizjologiczne podstawy widzenia stereoskopowego. Sposoby otrzymywania sztucznego efektu stereoskopowego, znieksztalcenie modelu stereoskopowego. Pojqcie znaczka pomiarowego. Stereoskop zwierciadlany.

Cwiczenia: Wykonywanie aparatem fotograficznym zdjqC tworzqcych stereogram. Przeksztalcanie figur w rzucie Srodkowym. Konstruowanie bryl w rzucie Srodkowym. Odtwarzanie wymiarow budynku na podstawie rzutu Srodkowego. . Obserwowanie modelu stereoskopowego przy uiyciu stereoskopu zwierciadlanego.

2. Fotogrametria naziemna Naziemne kamery pomiarowe. Klasyfikacja kamer. Budowa i zasada dzialania. Warunki geometryczne oraz zastosowanie kamer. Zdjqcia naziemne normalne i zwrocone. Kqt rozwarcia obiektywu a zasigg zdjqcia.

Projektowanie zdjec naziemnych. Stosunek bazowy a dokladnosc opracowania. Projektowanie osnowy fotogrametrycznej. Punkty kontrolne. Technika wykonywania zdjec. Uktady wspotrzgdnych stosowane w fotogrametrii. Wtasciwosci pomiarowe zdjgc naziemnych. Elementy orientacji. Okreslenie wspolrzgdnych punktow na podstawie stereogramu normalnego. Pomiar kqtow na podstawie wspotrzgdnych tlowych. Przyrzqdy i metody opracowania zdjgC naziemnych. Monokomparator, stereokomparator, stereomikrometr, stacja fotogrametryczna. Zastosowanie fotogrametrii naziemnej. Zadania topograficzne. lnwentaryzacja architektoniczna. Pomiar odksztatceri i przemieszczeti. Pomiar objgtosci mas ziemnych. Dokumentacja w gornictwie i geologii.

Cwiczenia: Opracowywanie zdjeC naziemnych okreslonego obiektu przestrzennego. Wykonywanie stereogramu normalnego zdjgc danego obiektu. Okreslanie wspotrzgdnych geodezyjnych punktow na podstawie pomiaru modelu stereoskopowego. Opracowywanie fotogrametryczne fragmentu elewacji budynku na podstawie obsetwacji stereogramu normalnego.

3. Fotogrametria lotnicza Lotnicze kamery pomiarowe. Kryteria podziatu kamer. Budowa i zasada dziatania. Plan nalotu. Rodzaje zdjgC lotniczych. Punkty i linie nachylonego zdjecia lotniczego. Metody wyznaczania skali zdjee. Znieksztatcenie radialne. Pomiary na zdjqciach lotniczych. Wyznaczanie wysokosci obiektow na podstawie zdjgc. Aerotriangulacja analityczna przestrzenna. Przyrzqdy do opracowania zdjec. Budowa i zasada dziatania przetwornikow. Warunki geometryczne i optyczne przetwarzania fotomechanicznego. Autografy. Kryteria podziatu. Budowa i zasada dziatania autografu analogowego i analitycznego. Orientacja wzajemna i bezwzgledna modelu. Ortoprojektory. Zasada przetwarzania r6inicowego. Opracowywanie zdjeC lotniczych. Technika wykonania fotomap. Polowe uczytelnienie zdjgc lotniczych. Technika wykonania mapy sytuacyjno- wysokoSciowej. Technika wykonania ortofotomapy. Fotogrametria cyfrowa. Technika wykonania mapy numerycznej. Ortofotografia cyfrowa. Numeryczny model terenu.

Zastosowanie techniki GNSS w fotogrametrii. Tworzenie baz danych dla SIT i GIs. Postgp techniczny i technologiczny w fotogrametrii lotniczej.

Cwiczenia: . Opracowywanie projektu lotu fotogrametrycznego. Obliczanie wysokosci obiektow na podstawie pojedynczego zdjgcia lotniczego i modelu stereoskopowego. . Uczytelnianie zdjgcia lotniczego. Opracowywanie fragmentu mapy topograficznej na podstawie stereogramu zdjgC lotniczych z wykorzystaniem stacji fotogrametrycznej.

4. Teledetekcja lotnicza i satelitarna Podstawy teledetekcji lotniczej i satelitarnej. Charakterystyka promieniowania elektromagnetycznego w zakresie uiytecznym w teledetekcji. Budowa atmosfery ziemskiej. Teledetekcja satelitarna. Rodzaje i charakterystyka satelitdw. Metody pozyskiwania danych w teledetekcji. Fotografia wielospektralna i sprektrostrefowa. Metody radiometryczne, techniki skanerowe, telewizyjne, radarowe, m~krofalowe. Fotointerpretacja zdjgC. Zasady procesu fotointerpretacji. Cechy rozpoznawcze obiektow. Przyrzqdy stosowane do fotointerpretacji zdjgC. Fotointerpretacja pomiarowa. Zastosowanie fotointerpretacji w badaniu Srodowiska geograficznego Postgp naukowo-techniczny w dziedzinie teledetekcji.

Cwiczenia: lnterpretowanie zdjgcia lotniczego. lnterpretowanie zobrazowan satelitarnych. Lokalizowanie obiekt6w budowlanych na zdjgciach fotogrametrycznych.

~ r o d k i dydaktyczne Zestawy negatywow stereogramow zdjgC: naziemnych. Zestawy diapozytyw6w stereogramow zdjgC lotniczych. Powigkszenia zdjeC lotniczych. Zestawy zobrazowari satelitarnych. lnstrukcje i wytyczne techniczne obowiqzujqce w pracach fotogrametrycznych.

Sprzgt fotogrametryczny: stereoskopy ze Srubq mikrometrycznq, naziemna kamera pomiarowa, stereokomparator, stacja fotogrametryczna wyposaiona specjalistyczne programy komputerowe.

Uwagi o realizacji Program przedmiotu Fotogrametria obejmuje tresci z zakresu

fotogrametrii naziemnej i lotniczej oraz teiedetekcji lotniczej i sateiitarnej Realizujqc program przedmiotu naleiy wykorzystywaC wiedzg

uczniow z takich przedmiotow jak: geodezja, geografia, informatyka, fizyka i chemia.

Zajecia edukacyjne powinny byc realizowane metodami wykladu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objasnieniem, projektow, tekstu przewodniego oraz cwiczeh praktycznych.

Przed przyststpieniem do realizacji zadari praktycznych nauczyciel powinien zapoznac uczniow z regulaminem obowiqzujqcym w pracowni, przeprowadziC instruktaz wstqpny w zakresie bezpieczenstwa i higieny pracy oraz utytkowania sprzetu fotograficznego i materialow fotograficznych.

Zajecia dydaktyczne nalezy prowadzit w odpowiednio wyposaionych pracowniach dydaktycznych w grupach 10-15 osobowych. Cwiczenia naleiy wykonywaC indywidualnie lub w zespolach 2-3 osobowych. Wszystkie Cwiczenia powinny by6 opracowane przez uczniow w formie sprawozdan.

Uczniowie w ramach Cwiczeh mogq opracowaC wlasne projekty, ktdrych tematyka moie dotyczyt opracowania dokumentacji geodezyjnej na podstawie zdjeC fotograficznych, zbadania wybranych elementow srodowiska geograficznego na podstawie fotointerpretacji zdjeC lub sporzqdzenia inwentaryzacji architektonicznej okreslonego obiektu budowlanego. Podczas realizacji projektow naleiy zapewniC uczniom dostep do aktuainych ustaw, rozporzqdzeh, norm obowiqzujqcych w geodezji i kartografii, literatury zawodowej, dokumentacji geodezyjnej oraz zasobow lnternetu jako irodla pozyskiwania informacji.

Proponuje sie nastqpujqcy podzial godzin na realizacje poszczegolnych dziatow tematycznych:

LP. - 1. 2. 3. 4.

Dziaiy tematyczne

Podstawy fotograrnetrii Fotogrametria naziemna Fotogrametria lotnicza Teledetekcja lotnicza i satelitarna

Orientacyjna iiczba godzin

26 26 54 54

Ra7em I 6 0

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigc uczniow powinno odbywac sie przez caly czas realizacji programu nauczania na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria oceniania powinny dotyczyc poziomu i zakresu opanowania przez ucznia wiadomosci i umiejetnosci okreslonych w szczegolowych celach ksztalcenia.

Proces sprawdzania osiqgnige edukacyjnych uczni6w moze bye realizowany za pomocq sprawdzianow ustnych, pisemnych i praktycznych, testow osiqgniee szkolnych oraz obserwacji pracy uczniow podczas wykonywania cwiczeh praktycznych.

Proces oceniania powinien obejmowac diagnozg stanu wiedzy i umiejetnosci ucznidw w odniesieniu do celow ksztalcenia, rejestrowanie postgpow w toku realizacji programu nauczania oraz rozpoznawanie trudnosci w osiqganiu zaioionych celow. W trakcie oceniania naleiy informowak uczni6w o poziomie ich osiqgnigc w stosunku do wymagan prograrnowych.

Podczas oceniania naleiy zwr6ciC uwage na: - dobieranie rnaterialow i sprzetu do wykonywania zdjeC, - poslugiwanie sie sprzetem fotogrametrycznym, - wykonywanie zdjeC i stereogramow, - interpretowanie fotogrametrycznych zdjec lotniczych, - opracowywanie map sytuacyjno-wysokosciowych, - sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej na podstawie zdjeC, wynikow

pomiarow, obliczen i innych opracowan. Kontrole poprawnosci wykonania cwiczenia naleiy przeprowadzat

w trakcie i po jego wykonaniu. Nauczyciel moie przygotowac arkusz oceny postepow, wedlug ktorego uczeri bedzie mogt samodzielnie sprawdzac wyniki swojej pracy. Nauczyciel, wedlug tego samego arkusza, powinien ocenic wykonanie zadania.

Po zakoficzeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiqgnigc uczniow, proponuje sie zastosowanie testu osiqgniec szkolnych z zakresu poszczegolnych dzialow programowych.

W ocenie koticowej naleiy uwzglgdnie wyniki sprawdzianow, poziom wykonania ewiczen oraz sposob wykonania i prezentacje projektow.

Literatura Brzescinska W.: Fotogrametria 1. WSiP, Warszawa, 1998. Brzesciriska W.: Fotogrametria 3, Teledetekcja lotnicza i satelitarna. WSiP SA, Warszawa, 1999. Ciolkosz A,, Kgsik A,: Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa, 1989. Ciolkosz A,, Miszalski J., Oledzki J.: lnterpretacja zdjeC lotniczych. PWN, Warszawa, 1978. Gralinski M.: Fotogrametria naziemna. Wydawnictwo ART, Olsztyn, 1987. Linsenbarth A,: Fotogrametria naziemna i specjalna. PPWK, Warszawa, 1974. Linsenbarth A,: Satelitarne systemy teledetekcyjne. PW, Warszawa, 1987. Sitek 2.: Fotogrametria ogolna i iniynierska. PPWK, Wroclaw, 1991 Wojcik S.: Zdjecia lotnicze. PPWK, Warszawa, 1989.

Wykaz literafury nalezy aktualizowaC w miare ukazywania si? nowych pozycji wydawniczych.

INFORMATYKA GEODEZYJNA I KARTOGRAFICZNA

Szczegotowe cele ksztaicenia W wyniku procesu ksztaicenia uczen (stuchacz) powinien umiec: - zastosowac zasady bezpiecznej pracy z komputerem, - zainstalowac i uruchomic roine programy komputerowe, - utworzyc nowe katalogi oraz wprowadzic dane z roinych plikow, - zastosowac podstawowe polecenia systemu operacyjnego, - postuiyc sie typowymi programami narzedziowymi: edytorem tekstow,

arkuszem kalkulacyjnym, bazqdanych, - wykonac podstawowe zadania geodezyjne przy uiyciu programow

uiytkowych, - opracowac . dokumentacje geodezyjnq i kartograficznq

z wykorzystaniem okreslonych technik komputerowych, - wykonac obliczenia geodezyjne, - przetworzyc dane pomiarowe na dane numeryczne i graficzne, - wykorzystac dane o terenie do sporzqdzania map oraz innych

opracowan geodezyjno-kartograficznych, - sporzqdzic mapy sytuacyjne i sytuacyjno-wysokosciowe na podstawie

bezposrednich pomiarow terenowych oraz danych pozyskanych innymi metodami,

- sporzqdzit dokumentacje wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych oraz innych opracowan,

- obsluiy6 systemy geoinformacyjne, - wykonac prace geodezyjne i kartograficzne z wykorzystaniem sprzetu

komputerowego oraz specjalistycznych programow komputerowych, - wprowadzic dane do baz okreslonych system6w geoinformacyjnych

i obsiuiyc te systemy.

Material nauczania

1. Komputerowe srodowisko pracy Regulamin pracowni komputerowej, zasady bezpieczenstwa i higieny pracy. Podstawowe elementy komputera i ich funkcje. System operacyjny i jego zadania. Rodzaje plikow: tekstowe, binarne, ASCII. Sieci komputerowe. Nowe technologie komputerowe.

Cwiczenia: Tworzenie katalogow, podkatalogow oraz plikow. Wykorzystywanie lnternetu i poczty elektronicznej do celow geodezyjnych.

2. Podstawy programowania Zdefiniowanie problemu - precyzyjne okreslenie elementow tworzqcych sytuacje problemowq i powiqzati miedzy nimi: dane, wyniki, cel przetwarzania. Podzial problemu na zwarte logiczne moduly i okreslenie powiqzania migdzy nimi. Projektowanie algorytmow rozwiqzania problemow: lista krokow, sieC dzialati, elementy strukturalne algorytm6w - warunki, petle. Jezyki programowania. Dokumentacja programu.

Cwiczenia: Opracowywanie algorytmu wybranego zadania geodezyjnego i przedstawienie go w postaci schematu blokowego. . Opracowywanie programu wedlug wykonanego algorytmu w wybranym jezyku programowania. . Wykonywanie dokumentacji zrealizowanego programu.

3.Oprogramowanie aplikacyjne stosowane w pracach geodezyjnych i kartograflcznych

Arkusze kalkulacyjne. Systemy zarzqdzania bazqdanych. Podstawowe programy przeznaczone do wykonywania obliczen geodezyjnych i opracowan kartograficznych. Podstawowe programy przygotowania prezentacji. Wybrane programy wspomagajqce przygotowanie publikacji. Programy komunikacyjne. Przekazywanie informacji z wykorzystaniem Internetu. Tworzenie strony internetowej.

Cwiczenia: Transmitowanie wynikow bezpoSrednich pomiarow terenowych, wykonanych instrumentem elektronicznym, do zbiorow obliczeniowych i graficznych. Wykonywanie zadah geodezyjnych z wykorzystaniem specjalistycznego oprogramowania. Opracowywanie numeryczne fragmentu mapy sytuacyjnej za pomocq wybranego programu graficznego. Wykonywanie analogowej wersji mapy, opracowanej numerycznie. z wykorzystaniem plotera lub drukarki.

Tworzenie elementarnej bazy danych: zbioru punktow o okreslonych wspdlrzgdnych i atrybutach.

4. Systemy informacji przestrzennej Ogolne informacje o systemach informacji przestrzennej. Pojqcia: geomatyka, geoinformacja, system geoinformacyjny. Funkcje SIP. Zasady tworzenia i prowadzenia systemow. Kryteria podziatu systemow informacji przestrzennej - systemy SIG i SIT. Postacie i struktury danych. Numeryczny model terenu, zasady i metody tworzenia. Specjalistyczny sprzgt komputerowy. Urzqdzenia wejsciowe i wyjsciowe, urzqdzenia do digitalizacji i skanowania. Plotery. Sieci komputerowe. Zrodta i metody pozyskiwania danych. Zarzqdzanie danymi. Oprogramowanie systemow informacji przestrzennej. Przyklady systemow SlGlSlT (GISILIS). Numeryczne systemy opracowania map. System ewidencji gruntow i budynkow jako podstawowa baza danych SIP.

Cwiczenia: . Wykonywanie wektoryzacji fragmentu mapy sytuacyjno- wysokosciowej. Opracowywanie numerycznego modelu terenu (NMT) na podstawie wybranego zbioru danych. Drukowanie wybranych dokumentow z bazy danych SIP prowadzonego w osrodku dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.

~ r o d k i dydaktyczne Komputery potqczone w sieC. Drukarki. Plotery. Digitizery. Skaner. Licencjonowane oprogramowanie. Kompilatory jqzykow programowania komputerow: Turbo Pascal, Basic, C, C++ lub inne. Pakiety graficzne: Microstation, AutoCAD, Corel Draw lub inne. Oprogramowanie geodezyjne, ktore jest wykorzystywane w przedsigbiorstwach geodezyjnych i w osrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej: WinKalk, MikroMap, C-Geo, EWMAPA, GeoMAP, GEOINFO i inne.

Oprogramowanie sieciowe. Dokumentacja programow geodezyjnych: WinKalk, MikroMap, C-Geo, EWMAPA, GeoMAP, GEOINFO i innych. Dokumentacja programow uiytkowych: Excel, ACCes, Word i innych. Dokumentacja programow graficznych: MicroStation, AutoCAD, Core1 Draw i innych.

Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu obejmuje szeroki zakres wiedzy integrujqcej tresci z informatyki, rysunku geodezyjnego, dokumentacji technicznej oraz geodezji. Jego realizacja umoiliwi ksztattowanie umiejetnosci praktycznych w zakresie postugiwania sie komputerem oraz wykorzystywania technologii informatyczneh w pracach geodezyjnych i kartograficznych. Realizujqc proces dydaktyczny naleiy zapoznak uczniow z moiliwo~ciami wykorzystania typowego oprogramowania uiytkowego i grafiki komputerowej oraz bazy danych SIP w sporzqdzaniu opracowari geodezyjnych i kartograficznych.

Podczas realizacji programu zaleca sie stosowanie podstawowego oprogramowania wykorzystywanego w pracach geodezyjnych i kartograficznych: WinKalk, C-Geo, MicroStation, AutoCad oraz Mikromap. Z uwagi na duiy postep w dziedzinie informatyki naleiy do programu nauczania wprowadzac aktualne tresci wynikajqce z rozwoju nauki i techniki w geodezji i kartografii.

Zajecia edukacyjne nalety realizowak w pracowni wyposaionej w stanowiska komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem i dostepem do lnternetu, w grupach do 15 osob. Wskazane jest, aby kaidy uczen pracowat samodzielnie przy komputerze. W sytuacji, gdy iloSC komputerow jest niewystarczajqca, przy jednym komputerze moze pracowaC maksymalnie dwoch uczniow. Podczas prowadzenia zajqc szczegolnq uwage naleiy zwrocii na prawidtowq obslugq i konserwacje sprzgtu komputerowego.

Zajecia dydaktyczne z informatyki geodezyjnej i kartograficznej powinni prowadzic nauczyciele przedmiotow zawodowych z odpowiednim przygotowaniem informatycznym i znajomosciq obstugi specjalistycznych programow geodezyjnych.

Podczas realizacji procesu dydaktycznego zaleca sie stosowanie nastgpujqcych metod nauczania: wyktadu informacyjnego, pokazu z objasnieniem, projektow oraz cwiczeri praktycznych.

Umiejetnosci praktyczne naleiy ksztattowac poprzez wykonywanie indywidualnych Cwiczeri praktycznych oraz projektow wykonywanych w zespotach 2-3 osobowych. Proponuje sie, aby tematyka realizowanych projektow zwiqzana byta z obstugq systemow informacji przestrzennej

w zakresie zarzqdzania zasobami przestrzennymi oraz gromadzenia, przetwarzania i udostepniania danych SIP (SIT i GIs).

Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na realizacje poszczegolnych dziaMw tematycznych:

I L

2. Podstawy programowania 28 3. Oprogramowanie aplikacyjne stosowane 64

w pracach geodezyjnych i kartograficznych 4. Systemy informacji przestrzennej 64

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegolnych dziatow majq charakter orientacyjny. Nauczyciel moze wprowadziC pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniec edukacyjnych ucznia

~ ~ r a w d z a n i e i ocenianie osiqgnigc uczniow nalezy przeprowadzaC systematycznie na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria oceniania powinny dotyczyC poziomu oraz zakresu 06anowania-przez uczniow wiadomosci i umiejgtnosci wynikajqcych ze szczegotowych celow ksztalcenia.

Proces sprawdzania i oceniania osiqgnieC uczniow moie byC realizowany za pomocq - sprawdzianow ustnych, - sprawdzianow pisemnych, - sprawdzianow praktycznych wykonywanych na stanowisku

komputerowym, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeri, - prezentacji projektow.

Podczas sprawdzania i oceniania osiqgniec uczniow szczegolnq uwage naleiy zwr6ciC na: - instalowanie programow komputerowych, - wprowadzanie danych do tworzonych dokumentciw, - sporzqdzanie dokumentacji z wykonanych prac pomiarowych, - wykonywanie obliczeri geodezyjnych,

- wykorzystywanie programow graficznych do sporzqdzania map, - sporzqdzanie opracowan geodezyjno - kartograficznych. Oceniajqc projekty naleiy uwzglednic: - tematyke projektu, - sposob rozwiqzania okreslonego problemu, - poprawno66 merytoryczn% - estetyke wykonania, - spos6b prezentacji.

Po zakonczeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu osiqgnieC uczniow, proponuje siq zastosowanie testu osiqgnigc szkolnych z zakresu poszczegolnych dzialow tematycznych.

W ocenie koncowej osiqgniqC uczniow, po zakonczeniu realizacji programu nalezy uwzglgdnic wyniki sprawdzianow, poziom wykonania twiczen oraz sposob wykonania i prezentacje projektu.

Literatura Gaidzicki J.: Systemy informacji przestrzennej. PPWK, Warszawa, 1990. Gaidzicki J.: Systemy katastralne. PPWK, Warszawa, 1995. Gaidzicki J.: Leksykon geomatyczny. Polskie Towarzystwo lnformacji Przestrzennei. Warszawa. 2001. Helt P.: A ~ ~ O C A D . ~bmputerowa Oficyna Wydawnicza "HELP", Warszwa, 1990. Kraak M.-J., Omerling F.: Kartografia. Wizualizacja danych przestrzennych. PWN, Warszawa,l998. Omura G.: Opanuj AutoCAD. Wydawnictwo PLJ, Warszwa, 1994. Praca zbiorowa: Technologia informacyjna. W.S.iP., Warszawa, 2002.

Wykaz literatufy nalety aktualizowaC w miare ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

JFZYK OBCY ZAWODOWY

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeh (stuchacz) powinien umiec: - postuiyC: sig terminologiq zawodowq podczas konwersacji

prowadzonej w jezyku obcym, - porozumiec sig z uczestnikami procesu pracy wykorzystujqc

stownictwo ogolne, techniczne oraz specjalistyczne, - postuiyc sie ogolnymi, technicznymi i specjalistycznymi siownikami

dwujqzycznymi, - przeczytac i przettumaczyc obcojezycznq korespondencje, literature

zawodowq oraz specjalistyczne periodyki z zakresu geodezji i kartografii,

- przeczytac i przettumaczyc obcojezyczne instrukcje dotyczqce zasad dziatania i obstugi geodezyjnych instrumentow pomiarowych,

- uzyskac informacje dotyczqce senvisu sprzetu i oprogramowania geodezyjnego przy pomocy poczty elektronicznej oraz konwersacji telefonicznej,

- zredagowac notatkq z tekstu stuchanego i czytanego, - zainstalowac i wykorzystac obcojezyczne programy specjalistyczne

do rozwiqzywania zadari w dziedzinie geodezji i kartografii, - postuiyc siq szkicami pomiarowymi, mapami, danymi ewidencyjnymi,

materiatami fotogrametrycznymi oraz innq dokumentacjq geodezyjno- kartograficznq opracowanq w jqzyku obcym,

- zinterpretowac i wykorzystac dane pochodzqce zobcojezycznych systemow informacji geograficznej,

- skorzystac z terminologii miedzynarodowej przy tworzeniu i kompletowaniu dokumentacji powstatej w wyniku prac geodezyjnych,

- skorzystac z obcojqzycznej dokumentacji technicznej, norm, instrukcji technicznych, katalogow i poradnikow,

- wykorzystac obcojezyczne zasoby lnternetu zwiqzane z tematykq zawodowq,

- przetlumaczyc, z zachowaniem zasad gramatyki i ortografii jezyka obcego teksty zawodowe napisane w jezyku polskim,

- udzielic odpowiedzi w jezyku obcym, - wydac instrukcje i polecenia w jezyku obcym zwiqzane z realizacjq

prac geodezyjnych, - postuiyc sie obcojezycznym stownictwem zwiqzanym

z prowadzeniem dziatalnoSci gospodarczej, - przeczytat, przetlumaczyc i odpowiedziec na korespondencje

w jezyku obcym z firmami, instytucjami i osobami prywatnymi

wykorzystujqc poczte tradycyjnq i elektroniczna - zaprezentowaC w jgzyku obcym wtasne kwalifikacje podczas

poszukiwania pracy, - skorzystat z obcojezycznych irodet informacji w celu rozszerzenia

i aktualizowania wiedzy zawodowej.

Material nauczania 1. Podstawy gramatyki Rodzajniki okreslone i nieokreslone. Przyimki. Zaimki: osobowe, wskazujqce, dzieriawcze, wzglgdne, pytajqce, nieokreslone. Przymiotniki. Stopniowanie przymiotnikow. Przysiowki. Stopniowanie przystowkow. Czasy i tryby. Zdania warunkowe i nastgpstwo czasow. Strona bierna czasownika. Mowa zaleina. Zasady pisowni i wymowy liczebnikow gtownych i porzqdkowych.

Cwiczenia: Rozwiqzywanie testu kompetencji jezykowych . Wykonywanie Cwiczeh gramatycznych.

2. Zagadnienia leksykalne Zawody, kraje, narodowosci. Czynnosci i zadania zawodowe. Okreslanie wieku i czasu. Okreslanie miary, wagi, ilosci oraz innych wielkosci fizycznych i danych liczbowych ze szczegolnym uwzglednieniem miar kqtowych i liniowych. Podstawowe siownictwo i terminologia z zakresu geografii fizycznej, optyki, fotografii, obliczeti matematycznych. Podstawowe slownictwo zwiqzane z terminologiq informatycznq oraz wykorzystaniem podstawowego oprogramowania systemowego i uiytkowego.

Cwiczenia: Opisywanie zadati i czynnosci zawodowych. Opisywanie wiaSciwoSci technicznych przedmiotow. . Wykonywanie Cwiczeti zwiqzanych z okreslaniem czasu. Wykonywanie Cwiczen leksykalnych z lukq oraz rozwiqzywanie testow wielokrotnego wyboru.

3. Terminologia zawodowa Slownictwo zawodowe dotyczqce: budowy, wykorzystania i obskugi geodezyjnego sprzgtu pomiarowego, wykonywania pomiardw i obliczen geodezyjnych, sporzqdzania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. Terminologia dotyczqca: wykorzystania podstawowego oprogramowania przeznaczonego do rozwiqzywania zadan w zakresie geodezji i kartografii, interpretowania i wykorzystania danych pochodzqcych z system6w informacji geograficznej, wykonywania i wykorzystania fotogrametrycznych zobrazowali naziemnych, lotniczych i satelitarnych oraz materiatow pochodnych.

Cwiczenia: Sporzqdzanie sprawozdari z realizacji podstawowych prac geodezyjnych, kartograficznych oraz fotogrametrycznych. Wykonywanie uproszczonych schematow z obcojgzycznymi nazwami czgsci podstawowych instrumentow geodezyjnych oraz opisem zasady dziatania i obstugi tych instrumentow. Czytanie map tematycznych opracowanych w jqzyku obcym. Rozwiqzywanie testow stownikowych z zakresu znajomosci terminologii zawodowej. . Wyszukiwanie okreSlonych informacji w obcojqzycznej literaturze zawodowej.

4. Praca z tekstem Dokumentacja techniczna geodezyjnego sprzgtu pomiarowego i oprogramowania. Obcojqzyczna prasa specjalistyczna, podrgczniki zawodowe, normy, katalogi, poradniki. Komendy i polecenia uiywane w oprogramowaniu. Specjalistyczne materialy audiowizualne. Internetowe zasoby zawodowe. Korespondencja zawodowa.

Cwiczenia: . Wyszukiwanie artykutow o tematyce zawodowej w sieci Internet. Analizowanie struktury tekstu, identyfikowanie zagadnieli glownych i drugorzqdnych. Wyciqganie wnioskow z informacji podanych w tekScie. Poslugiwanie siq kontekstem w zrozumieniu dokumentu. Formutowanie pytari dotyczqcych wystuchanego i przeczytanego tekstu Sporzqdzanie notatki z tekstu stuchanego i czytanego.

~ r o d k i dydaktyczne Materialy do cwiczeri w formie tekstowej i elektronicznej. Zestaw Cwiczeri gramatycznych i leksykalnych. Slowniki dwujezyczne, techniczne, specjalistyczne i ogolne. Czasopisma specjalistyczne, normy, katalogi, poradniki. Podreczniki zawodowe w jezyku obcym. Prospekty instrumentow i przyrzqdow geodezyjnych. Filmy o tematyce zawodowej w wersji obcojezycznej (kasety wideo). Nagrania tekstow z zakresu jezyka obcego ogolnego, technicznego i specjalistycznego. Wzory dokumentow. CV, listow motywacyjnych, podari. Zestaw plansz, przezroczy, oraz prezentacje komputerowe z obcojezycznq terminologiq dotyczqcq wykonywania prac geodezyjnych oraz wykorzystywanego sprzetu pomiarowego. Sprzet audiowizualny: telewizor, magnetowid, rzutnik, projektor multimedialny, urzqdzenia audiovideo.

Uwagi o realizacji Realizacja programu ma na celu ksztaltowanie umiejetnosci

poslugiwania sig jezykiem obcym zawodowym w zakresie mowienia, rozumienia ze siuchu, czytania ze zrozumieniem, pisania, redagowania wypowiedzi i pism oraz korzystania z obcojezycznej literatury zawodowej.

Jqzyk obcy zawodowy stanowi kontynuacje nauczania jezyka obcego w zakresie ogolnym, dlatego warunkiem przystagienia do nauki wybranego jezyka obcego jest jego znajomosc przynajmniej w stopniu podstawowym. Wskazane jest, aby realizacje programu nauczania rozpoczqt od sprawdzenia umiejetnoSci jezykowych uczniow i zaplanowania na tej podstawie metod nauczania oraz organizacji zajqC.

W pieiwszym dziale tematycznym przyjeto, ze zajecia bedq mialy charakter wyr6w,n,awczy, polegajqcy na powtorzeniu i poszerzeniu wiadomosci nabytych przez uczni6w na poprzednich etapach ksztalcenia. W kolejnych dzialach ujeto zagadnienia leksykalne dzigki, ktorym uczniowie poszerzq zas6b slownictwa zawodowego, zdobgdq umiejetnosci poslugiwania sie obcojezycznymi irodlami informacji, slownikami obcojezycznymi oraz literatura zawodowq. W pracy z obcoj9zycznymi tekstami istotne jest przygotowanie uczniow do swobodnego korzystania z literatury zawodowej, przykiadowych opracowari geodezyjnych i kartograficznych, map fotogrametrycznych, topograficznych i tematycznych oraz innych opracowari geodezyjnych. Zagadnienia dotyczqce dziatalnosci gospodarczej w zawodzie ulatwiq przyszlym absolwentom nie tylko prowadzenie wlasnej dzialalnosci w Polsce, ale r6wnie.2 poza granicami kraju.

Do osiqgnigcia zamierzonych celow ksztalcenia zaleca sig stosowanie metod i technik pracy wyzwalajqcych aktywnoSC uczniow, takich jak: inscenizacja, odgrywanie r6l w roinych kontekstach komunikacyjnych, symulacja roznych sytuacji, gry jezykowe.

Wskazane s q rowniei metody eksponujqce, szczegolnie prezentacja krotkich filmow o tematyce zawodowej. Motna w tym celu wykorzystywac wielojgzyczne klipy multimedialne, udostgpniane przez producentow geodezyjnych instrumentow pomiarowych i oprogramowania, prezentujqce nowoczesne metody pomiaru i stosowany sprzet pomiarowy.

Do ksztaltowania umiejetnosci praktycznych w zakresie czytania, mowienia, tlumaczenia tekstow oraz konwersacji zaleca sie stosowanie roinorodnych Cwiczeti do pracy w parach lub wiekszych grupach, szczegolnie w przypadku Cwiczeri polegajqcych na ukladaniu dialogow sytuacyjnych.

Wskazane jest, aby program przedmiotu realizowany by+ w porozumieniu z nauczycielami przedmiotow zawodowych, w celu skorelowania materialu nauczania i tematyki Cwiczen. Uczniowie powinni otrzymaC do przetlumaczenia lub opracowania sprawozdania, referaty, opisy Cwiczeri, streszczenia artykulow zawodowych. Zajecia dydaktyczne naleiy prowadziC tak, aby pobudziC uczniow do aktywnego uczestnictwa w procesie dydaktycznym oraz spontanicznego wypowiadania sig w jezyku obcym.

Zajgcia powinny odbywaC sig w grupach do 15 osob w pracowni jgzykowej wyposaionej w sprzgt audiowizualny, podrgczniki, slowniki, filmy oraz inne materialy irodlowe. CzgsC zajgC poswieconych korzystaniu z zasobow lnternetu naleiy realizowat w pracowni komputerowej.

Proponuje sie nastepujqcy podzial godzin na realizacjg poszczegolnych dzialow tematycznych:

LP.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Dzialy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

Podstawy gramatyki Zagadnienia leksykalne Terminologia zawodowa Praca z tekstem Konwersacje zawodowe Jezyk obcy w dzialalnokci gospodarczej

11 8

10 10 12 5

Razem 56

Podana w tabeli liczba godzin na realizacje poszczegolnych dzialow ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mote wprowadzit pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgni~c edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnige uczniow powinno odbywaC sie systematycznie przez cab czas realizacji programu na podstawie okreslonych kryteriow, zgodnie z obowiqzujqcqskalq ocen.

Sprawdzanie wiadomosci naleiy przeprowadzac przy pomocy testow gramatycznych i leksykalnych. UmiejetnosC komunikowania sie moina oceniaC podczas dialogu ucznia z innymi uczniami lub nauczycielem. W wypowiedziach ustnych nalezy oceniat poprawnosc leksykalnq i gramatycznq poprawnosc i pbnnoSC wymowy, zgodnose wypowiedzi z tematem. W wypowiedziach pisemnych oceniaC naleiy poprawnoSC leksykalnq i gramatycznq, styl, zgodnosc wypowiedzi z tematem oraz ortografie.

Umiejetnosci uczniow mozna oceniC na podstawie krotkich sprawdzianow, testow osiqgnieC szkolnych, tiumaczeti na jezyk obcy, wypowiedzi ustnych.

Kaidq dluzszq wypowiedi nauczyciel powinien zrecenzowae - wskazac jej zalety i niedociqgniecia. Recenzja ma uswiadomiC uczniowi poziom jego wiedzy oraz wskazaC ewentualne braki. Ocena powinna zachecat ucznia do samodzielnej i poprawnej jezykowo wypowiedzi.

Podczas oceniania umiejetnosci jezykowych naleiy uwzglednit: - rozumienie ze sluchu, - bieglost mowienia, - swobode wypowiedzi, - zasob slownictwa, - poprawnose fonetycznq i akcentowq, - poprawnos6 gramatycznq i ortograficznq.

Wazne jest, aby nauczyciel premiowal ka idq samodzielnq prace ucznia, jego inicjatywe w poszerzaniu wiedzy oraz poslugiwanie sie obcojezycznym slownictwem zawodowym.

W kolicowej ocenie osiqgniqi: uczniow naleiy uwzglednit wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Stowniki Downarowicz J., LeSniok H.: Angielsko-polski slownik dla geodetow. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1993. Downarowicz J., LeSniok H.: Polsko-angielski slownik dla specjalistow zzakresu pomiarow geodezyjnych, map, planow i nieruchomoSci. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1997. Sitek Z.: Stownik pieciojezyczny z zakresu fotogrametrii i teledetekcji (Z objasnieniami pojeC w jezyku polskim). Tom I - Polskie terminy i ich definicje oraz odpowiedniki terminow w jezykach: angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim. Wydawnictwo AGH, Krakow, 1990. Sitek 2.: Stownik pieciojezyczny z zakresu fotogrametrii i teledetekcji (zobjasnieniami poj& w jezyku polskim). Tom II - Stowniki dwujezyczne: angielsko-polski, francusko-polski, niemiecko-polski, rosyjsko-polski. Corbeil J.-C.: Wielojezyczny stownik wizualny. Polski. Angielski. Niemiecki. Francuski. Leksykon tematyczny. Wydawnictwo Wilga, Warszawa, 1996. Lukszyn J.: Wielojezyczny stownik modutowy. Avans, Warszawa, 2001. Mizgalski E.: Stownik techniczny polsko-angielski, angielsko-polski. Aneks, Watbrzych, 1994. Praca zbiorowa: Wielki stownik angielsko-polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2002. Jastrzebska-Okori I.: Polsko-angielski slownik tematyczny. Harald G., Warszawa, 1997. Rosenbaum 0.: Praktyczny slownik komputerowy angielsko-polski, polsko-angielski. Wydawnictwo REA, Warszawa, 2001. Kienzler I: Slownik terminologii komputerowej angielsko-polski i polsko- angielski. Ivax, Gdynia, 2003. Collin P.H., Stupski J.: Slownik biznesu angielsko-polski z indeksem polsko-angielskim. Wydawnictwo Wilga, Warszawa, 1999. Tittenbrun M.: Duiy slownik polsko-angielski i angielsko-polski. Kastor, Warszawa, 2001. Piprek J.: Wielki slownik niemiecko-polski i polsko-niemiecki, tom 1 i 2. Wiedza Powszechna, Warszawa, 2002. Seidel K.-H.: Stownik techniczny niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Wydawnictwo REA, Warszawa, 2003. Sokolowska M, i inni: Slownik naukowo-techniczny niemiecko-polski i polsko-niemiecki. WNT, Warszawa, 1999. Wiqzek A,: Slownik techniczny niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Aneks, Watbrzych, 2003.

Deumlich F. lnstrumentenkunde der Vermessungstechnik. VEB Verlag fur Bauwesen, Berlin. 1980. Alisch i in.: Ekonomia. Niemiecko-polski slownik tematyczny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1999. Praca zbiorowa: Slownik biznesmena polsko-niemiecki. Kanion, Zielona Gora, 2001. Skibicki W.: Siownik terminologii prawniczej i ekonomicznej niemiecko- polski. Wiedza Powszechna, Warszawa, 2000. Janicka S., Szarski J.: Stownik naukowo-techniczny francusko-polski i polsko-francuski. WNT, Warszawa, 2002. PietikoS E., PienkoS J.: Wielki stownik francusko-polski i polsko- francuski, tom 1 i 2. Wiedza Powszechna, Warszawa, 2001. Piotrowska M., red.: Slownik tematyczny francusko-polski. Philip Wilson, Warszawa, 2000. Janik A,: Maly slownik informatyczny francusko-polski. WNT, Warszawa, 1991. Dany, Noe: Les employes: service, commerce, industrie. Hachette, Paris, 2002. Eurin, Henao: Pratiques du fran~ais scientifique. Hachette, Paris, 2002.

W procesie nauczania nalezy wykorzystac rowniei aktualnq ob~oj~;~cznq prasg zawodowq. proponuJe siq takte korzystanie ze stron internetowych o tematyce zawodowej.

Wykaz literafury nalezy aktualizowai. w miare ukazywania siq nowych pozycji wydawniczych.

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeti (stuchacz) powinien umiec: - zorganizowac stanowisko do wykonywania geodezyjnych pomiarow

terenowych zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego, przepisami bezpieczeristwa i higieny pracy oraz ochrony srodowiska,

- zaplanowaC i zorganizowac wykonanie prac terenowych w zespotach pomiarowych,

- dobrac metody pomiarow oraz sprzgt i instrumenty do wykonania okreslonych prac geodezyjnych,

- posluiyc sig sprzgtem i instrumentami geodezyjnymi zgodnie z zasadami ich uiytkowania oraz odpowiednio zabezpieczyc po zakoriczeniu pomiarow,

- wykonaC geodezyjne prace pomiarowe, obliczeniowe i graficzne, - wykorzystac istniejqce materialy geodezyjne i kartograficzne do

sporzqdzania opracowaii geodezyjnych, - zastosowac obowiqzujqce instrukcje i wytyczne techniczne zwiqzane

z wykonywaniem geodezyjnych prac pomiarowych, obliczeniowych i graficznych,

- sporzqdzic opracowania geodezyjne i kartograficzne z wykorzystaniem uzytkowych programow komputerowych,

- przetworzyC dane pomiarowe na dane numeryczne lub graficzne, - wykorzysta6 dane o terenie pozyskane r6inymi metodami do

sporzqdzania map oraz innych opracowari geodezyjno- kartograficznych,

- sporzqdziC mapy sytuacyjne i sytuacyjno-wysokosciowe na podstawie bezposrednich pomiarow terenowych oraz danych pozyskanych innymi metodami,

- sporzqdzic dokumentacjg wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych oraz innych opracowati,

- ocenib doktadnoSC wykonanych pomiarow i uzyskanych wynik6w obliczeri,

- przygotowac wykonane prace geodezyjne do odbioru i przekazania ich do osrodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej,

- zastosowac przepisy i zasady bezpieczehstwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpoiarowej oraz ochrony srodowiska podczas realizacji geodezyjnych cwiczen terenowych.

Material nauczania

1. Pomiary szczegot6w sytuacyjnych i sporzqdzanie map w skalach 1500 i 1:lOOO

Prowadzenie wywiadu terenowego. Opracowywanie projektu geodezyjnej osnowy pomiarowej, nawiqzanej do istniejqcej w terenie osnowy. Utrwalanie punktow zaprojektowanej osnowy. Sporzqdzanie szkicow osnowy pomiarowej i opis6w topograficznych punktow osnowy. Wykonywanie pomiarow dlugosci bokow osnowy. Wykonywanie pomiarow kqtow teodolitem lub tachimetrem elektronicznym. Wykonywanie pomiarow szczeg6low sytuacyjnych metodq domiarow prostokqtnych, przedluzen i wciec liniowych oraz metodq biegunowq, Obliczanie wsp6lrzqdnych punktow osnowy pomiarowej oraz szczegotow sytuacyjnych. Opracowywanie i drukowanie arkuszy map w skalach 1:500 i 1:1000. Opracowywanie sprawozdania technicznego. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

2. Niwelacja reperow ~ p r a c o w ~ a n i e ~ p r o j e k t o w osnowy wysokosciowej i utrwalenie punktbw. Wykonywanie niwelacji punktow ciqgu nawiqzanego dwustronnie. Prowadzenie dziennika niweiacji. Wyrownywanie ciqgu niwelacyjnego i obliczanie wysokokci reperow. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

3. Niwelacja siatkowa Wytyczanie w terenie i utrwalanie siatki kwadratow o dlugosci bok6w 10X10 metrow na obszarze okolo 0,5 ha do 1 ha. Sporzqdzanie szkicu siatki. Wykonywanie niweiacji punktow siatki, prowadzenie dziennika niwelacji. Obiiczanie wysokosci punktow siatki. Opracowywanie wynik6w pomiaru w skali 1:500. Wykonywanie interpolacji warstwic o cigciu warstwicowym 0.25 m. Wykreslanie i opisywanie warstwic. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

4. Niwelacja trasy Projektowanie przebiegu trasy o okreslonej dtugosci i szerokosci zawierajqcej luk poziomy. Wytyczanie i utrwalanie punktow trasy.

Wykonywanie pomiarow kqtowo - liniowych i sytuacyjnych. Wykonywanie niwelacji podlutnej i poprzecznej trasy, prowadzenie dziennika niwelacji. Obliczanie wysokosci punktow trasy. Sporzqdzanie profilu podluinego i profilow poprzecznych. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

5. Pomiary realizacyjne Opracowywanie projektu dowolnego obiektu budowlanego na mapie w skali 1:500. Wykonywanie na mapie projektu osnowy realizacyjnej. Geodezyjne opracowywanie projektu osnowy realizacyjnej i wytyczenie jej punktow w terenie. Geodezyjne opracowywanie projektu obiektu budowlanego. Sporzqdzanie szkicow dokumentacyjnych. Tyczenie w terenie elementow geometrycznych obiektu budowlanego. Wykonywanie pomiarow kontrolnych. Sporzqdzenie dokumentacji geodezyjnej.

6. Pomiary sytuacyjno - wysokosciowe terenu i sporzqdzanie mapy zasadniczej w skali 1:500

Prowadzenie wywiadu terenowego. ~~racowywan ie projektu geodezyjnej osnowy pomiarowej z punktami wezlowymi, nawiqzanej do punktow istniejqcej w terenie osnowy. Utrwalanie punktow zaprojektowanej osnowy. Sporzqdzanie szkicow osnowy pomiarowej i opisow topograficznych punktow. Wykonywanie pomiarow kqtow i dlugosci bokow osnowy pomiarowej. Wykonywanie pomiarow szczeg6low sytuacyjnych rotnymi metodami. Wyznaczanie poloienia urzqdzeri uzbrojenia podziemnego przy uiyciu lokalizatorow oraz metodq bezposredniq. Obliczanie wspolrzednych punktow osnowy pomiarowej oraz pomierzonych szczegbl6w. Wykonywanie niwelacji punktow geodezyjnej osnowy pomiarowej w nawiqzaniu do punktow istniejqcej w terenie osnowy wysokoSciowej. Wykonywanie pomiarow rzefby terenu metodq niwelacji punktow rozproszonych, prowadzenie dziennika niwelacji i szkicow pomiarowych. Wyrownywanie spostrzezeri i obliczanie wysokosci punktow osnowy pomiarowej. Obliczanie wspolrzednych i wysokosci pikiet. Wykonywanie i drukowanie mapy sytuacyjno-wysokosciowej w skali 1:500. Sporzqdzanie sprawozdania technicznego. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej

7. Pomiary sytuacyjno - wysokoSciowe terenu wykonywane metodq tachimetrycznq i sporzqdzanie mapy zasadniczej w skali 1:1000

Prowadzenie wywiadu terenowego. Opracowywanie projektu geodezyjnej osnowy pomiarowej, nawiqzanej do punktow istniejqcej w terenie osnowy. Utrwalanie punktow zaprojektowanej osnowy. Sporzqdzanie szkicow osnowy pomiarowej i opisow topograficznych punktow. Wykonywanie pomiarow kqtow i dlugosci bokow osnowy pomiarowej. Wykonywanie niwelacji osnowy pomiarowej oraz obliczenie wysokosci punktow osnowy. Wykonywanie pomiaru szczegol6w sytuacyjnych oraz pomiaru rzezby terenu. Obliczanie wspotrzgdnych i wysokosci punktow osnowy, szczeg6t6w sytuacyjnych oraz pikiet. Opracowywanie i drukowanie mapy sytuacyjno-wysokosciowej w skali 1 :1000. Sporzqdzanie sprawozdania technicznego. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

8. Niwelacja precyzyjna Projektowanie przebiegu dwustronnie dowiqzanego c i w u niwelacji precyzyjnej o dlugosci 1-2 km. Projektowanie polozenia i utrwalanie nowych reperow w ciqgu. Sporzqdzanie opis6w topograficznych nowych reperow. Wykonywanie pomiarow roinic wysokosci w obu kierunkach przy uzyciu niwelatora precyzyjnego i tat precyzyjnych, prowadzenie dziennika niwelacji. Wyrownywanie spostrzeieri i obliczanie wysokosci nowych reperow. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

9. Przenoszenie wartosci wspotrzednych niedostgpnych punktow osnowy poziomej

Projektowanie geometrycznej konstrukcji geodezyjnej przeniesienia wsp6lrzednych. Utrwalanie w terenie punktow oraz pomiar elementow liniowych i kqtowych zaprojektowanej konstrukcji. Sporzqdzanie szkic6w sytuacyjnych. Sporzqdzanie opisow topograficznych punktow przeniesienia. Obliczanie wspolrzgdnych punktu przeniesienia. Sporzqdzanie dokumentacji geodezyjnej.

~ r o d k i dydaktyczne Stanowiska komputerowe z geodezyjnym oprogramowaniem obliczeniowym i graficznym. lnstrukcje obsiugi przyrzqdaw i instrumentaw. lnstrukcje i wytyczne techniczne wykonywania prac geodezyjnych. Dokumentacje opracowati geodezyjno-kartograficznych. Dzienniki pomiarowe, formularze szkicow i opis6w topograficznych punktow oraz formularze obliczefi. Poglqdowe arkusze mapy zasadniczej. Wzory i symbole oraz objasnienia znakow topograficznych. Kalkulatory elektroniczne. Optyczne teodolity techniczne. Elektroniczne teodolity techniczne. Tachimetry elektroniczne. Dalmierze elektrooptyczne. Optyczne niwelatory automatyczne z kompletem tat. Niwelatory cyfrowe z kompletem lat kodowych. Statywy geodezyjne. Lustra do instrumentow elektronicznych. Tasmy geodezyjne ze szpilkami. Ruletki geodezyjne. Tyczki geodezyjne ze stojakami. Szkicowniki. Wegielnice. Piony sznurkowe. Piony optyczne. tabki niwelacyjne.

Uwagi o realizacji Celem realizacji ,,Cwiczen geodezyjnych" jest ksztaltowanie

umiejetnosci praktycznych w zawodzie technik geodeta. Proces ksztalcenia powinien by6 oparty na praktycznym wykonywaniu zadan geodezyjnych, ze szczegolnym uwzglgdnieniem wykorzystania elektronicznych instrumentow pomiarowych oraz specjalistycznego oprogramowania.

Ksztaltowanie umiejetnosci praktycznych powinno odbywat sie podczas wykonywania roinego typu prac geodezyjnych w terenie. Prace geodezyjne obejmujq wykonywanie pomiarow geodezyjnych oraz opracowywanie wynikow pomiaraw w postaci obliczefi oraz opracowan graficznych.

Cwiczenia geodezyjne zaleca sie realizowac pod koniec kaidego roku szkolnego przez 4 tygodnie w klasie 1, 4 tygodnie w klasie II i 4 tygodnie w klasie Ill w technikum oraz 6 tygodni w sernestrze II i 6

tygodni w semestrze IV w szkole policealnej. Przed przyst@pieniem do realizacji programu nauczyciel powinien przedstawic organizacje zajgc, udzielic instruktaiu w zakresie bezpieczenstwa i higieny pracy oraz ochrony srodowiska podczas wykonywania prac pomiarowych w terenie. Cwiczenia naleiy wykonywac w zespotach pigcioosobowych pod kierunkiem doswiadczonego nauczyciela. Nauczyciel powinien zaplanowac realizacjq poszczegolnych zadan geodezyjnych i kartograficznych tak, aby kaidy uczen brat udzial we wszystkich pracach geodezyjnych. Nauczyciel nadzorujqc prace uczniow w terenie nie moze miec pod opiekq wigcej n i i dwa zespoly.

Realizacja kaidego zadania praktycznego powinna by6 poprzedzona instruktaiem wstqpnym oraz pokazem techniki wykonania okreslonych czynnosci geodezyjnych. Nauczyciel powinien rowniei przewidziec czas na powtorzenie cwiczeh trudniejszych do wykonania.

Nauczyciele realizujqc program przedmiotu powinni ksztaltowac u uczniow dodatnie cechy osobowoSci przez wdraianie ich do: - przestrzegania regulaminu i dyscypliny pracy, - dbania o zachowanie wymaganej dokladnosci pomiarow, - rzetelnosci wykonywania zadah geodezyjnych i kartograficznych, - przestrzegania zasad etyki zawodowej, - tworczego wspotdzialania w zespole, - odpowiedzialnosci indywidualnej i zespolowej, - dbatosci o sprzgt geodezyjny i odpowiednie jego zabezpieczenie, - przestrzegania przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy oraz

ochrony srodowiska, - poszanowania mienia spolecznego i prywatnego.

Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na realizacjg poszczeg~lnych dzialow tematycznych:

Podana w tabeli liczba godzin na realizacje poszczegolnych dzialow ma charakter orientacyjny. Nauczyciel moie wprowadzic pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoty.

7.

8. 9.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniec edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie postepow ucznia powinno odbywac sie przez caty czas realizacji programu nauczania na podstawie okreslonych kryteriow. Kryteria oceniania powinny dotyczyc poziomu i zakresu opanowania przez ucznia wiadomosci i umiejetnosci wynikajqcych ze szczegotowych celow ksztatcenia.

Umiejetnosci praktyczne uczniow naleiy oceniaC na podstawie obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeri, prowadzonej dokumentacji pomiarow terenowych oraz sporzqdzonych opracowari geodezyjno-kartograficznych.

Dokonujqc oceny pracy uczniow naleiy zwr6ciC uwage na: - organizowanie stanowiska pomiarowego, - dobor metod oraz technik wykonywania pomiarow geodezyjnych, - organizacje i podziat prac w zespole, - poslugiwanie sie sprzgtem, przyrzqdami pomiarowymi i instrumentami

geodezyjnymi zgodnie z obowiqzujqcymi instrukcjami i zasadami ich uiytkowania,

- wykonywanie pomiarbw geodezyjnych zgodnie z obowiqzujqcymi zasadami,

- dbatosc o wysok~jakosc wykonywanych prac geodezyjnych. - przestrzeganie zasad bezpieczehstwa i higieny pracy, - umiejgtnosc pracy w zespole.

Ocene poprawnogci wykonania zadania praktycznego naleiy przeprowadzic w trakcie i po jego wykonaniu.

Sprawdzanie i ocenianie osiwniet edukacyjnych uczniow powinno dostarczyt informacji o zakresie i stopniu realizacji celow okreklonych w programie przedmiotu.

Razem j601

Pomiary sytuacyjno - wysokosciowe wykonywane metodq tachimetrycznq i sporzqdzanie mapy zasadniczej w skalil:1000 Niwelacja precyzyjna Przenoszenie wartosci wsp6lrzednych

110

10 10

Literatura Jagielski A,: Geodezja I. Wydawnictwo P.W. ,,Stabil", Krakow, 2002. Jagielski A,: Geodezja [I. Wydawnictwo P.W. ,,Stabil", Krakow, 2003. Jarzqbowski T.: Elementy astronomii. Podrecznik dla technikum geodezyjnego. PPWK, Warszawa, 1984. Kamela Cz., Lipinski M.: Geodezja. PPWK, Warszawa, 1985. Platek A,: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry elektroniczne. Cz@C I. PPWK, Warszawa-Wroclaw, 1991. Platek A,: Geodezyjne dalmierze elektromagnetyczne i tachimetry elektroniczne. CzgsC II. PPWK, Warszawa-Wroclaw, 1992. Skorczyriski A,: Podstawy obliczeh geodezyjnych. PPWK, Warszawa, 1983, Sk6rczynski A,: Poligonizacja. WPW, Warszawa, 1995. Zqbek J., Adamczewski Z., Kwiatkowski St.: Cwiczenia z geodezji I. PWN, Warszawa, 1984. Zqbek J.: Geodezja I. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1998. lnstrukcje geodezyjne: 0-1 Og6lne zasady wykonywania prac geodezyjnych. 0-2 Ogolne zasady opracowania map do celow gospodarczych. 0-3 Zasady kornpletowania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. G-I Geodezyjna osnowa pozioma. G-2 Geodezyjna osnowa wysokosciowa. G-3 Geodezyjna obstuga inwestycji. G-4 Pomiary sytuacyjne i wysoko6ciowe. K-I Mapa zasadnicza. Czasopisma: Przeglqd Geodezyjny, Geodeta.

Wykaz literatufy nalefy aktualizowac w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegofowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztaicenia uczen (sluchacz) powinien umiec: - scharakteryzowac strukture organizacyjnq przedsiebiorstwa

geodezyjnego, - rozrMnic procesy technologiczne przedsiebiorstwa geodezyjnego

z uwzglqdnieniem nowoczesnych technologii i nowoczesnych narzgdzi,

- okreslic cel prowadzenia roinych prac geodezyjnych: terenowych, obliczeniowych i graficznych,

- zorganizowaC stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego, przepisami bezpieczenstwa i higieny pracy oraz ochrony srodowiska,

- zorganizowac wykonanie zadan geodezyjnych wchodzqcych w skiad procesu technologicznego,

- zastosowac nowoczesne instrumenty i aparature pomiarowq niwelatory, tachimetry teodolity i dalmierze elektroniczne oraz odbiorniki GNSS,

- wykonaC mapy do celbw projektowych roinymi metodami, - przeprowadzie geodezyjnqobstuge budowy obiektow budowlanych, - obsiuiyk systemy informacji przestrzennej, - wykonac prace geodezyjne w wyznaczonym czasie, - zastosowaC obowiqzujqce przepisy techniczne dotyczqce opracowan

geodezyjnych, zawarte w normach oraz instrukcjach i wytycznych technicznych,

- zastosowac przepisy prawa obowiqzujqce w dziaialnosci pahstwowej siuiby geodezyjnej,

- zastosowae technike komputerowq do wykonywania roinych prac geodezyjnych,

- opracowac oferty na wykonanie prac geodezyjnych i sporzqdzic wycene zrealizowanych prac,

- wykonaC prace geodezyjne zgodnie z przepisami bezpieczenstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoiarowej oraz ochrony Srodowiska,

- skorzystac z r6znych irodet informacji oraz doradztwa specjalistycznego,

- udzielie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

Material nauczania 1. Struktura organizacyjna przedsiebiorstw geodezyjnych. Struktura organizacyjna przedsigbiorstwa. Zadania produkcyjne. Baza techniczna przedsi~biorstwa.

2. Prace geodezyjne do celow projektowych Gromadzenie danych i anaiiza istniejqcych materialow geodezyjnych i kartograficznych. Prowadzenie wywiadu terenowego. Projektowanie i zakladanie osnowy geodezyjnej. Wykonywanie pomiarow sytuacyjno-wysokosciowych terenu. Sporzqdzanie mapy do celow projektowych.

3. Metody fotogrametryczne opracowania map Zastosowanie fotogrametrii i teledetekcji. Przetwarzanie zdjec lotniczych. Opracowywanie map metodqfotogrametryczn$ Zastosowanie fotogrametrii cyfrowej. Sporzqdzanie ortofotomapy

4. Numeryczne opracowania map Pozyskiwanie danych o terenie roznymi metodami. Zastosowanie techniki GNSS w pomiarach terenowych. Opracowywanie mapy numerycznej. Opracowywanie map numerycznych do roinych celow.

5. Geodezyjna obsluga budownictwa Organizowanie i prowadzenie prac realizacyjnych. Projektowanie i zakladanie osnowy realizacyjnej. Opracowywanie geodezyjne projektu inwestycji i wytyczenie jej w terenie. Obstuga geodezyjna budowy inwestycji. Wykonywanie pomiarow powykonawczych. Wykonywanie pomiarow przemieszczen i odksztalceh obiekt6w budowlanych.

6. Systemy informacji przestrzennej Stosowanie sprzgtu komputerowego w systemach SIP. Pozyskiwanie danych graficznych i opisowych. Wykonywanie geodezyjnych pomiarow terenowych metodami fotogrametrii i teledetekcji. Skanowanie, wektoryzacja i digitalizacja map.Przetwarzanie informacji. Przesytanie i udostepnianie informacji. Zastosowanie systemow SIP w geodezji.

7. Ewidencja gruntow i budynkow Zakladanie, prowadzenie i aktuaiizacja ewidencji gruntow i budynkow. Kontrola ewidencji gruntow i budynk6w. Wykorzystywanie bazy danych ewidencji gruntow do prac geodezyjnych. Wykorzystywanie bazy danych geodezyjnych w gospodarce nieruchomo'sciami.

7. Opracowania kartograficzne Redagowanie map o r6inym przeznaczeniu. Zastosowanie graficznych sposobow do przedstawiania na mapie roinych tresci metodqjakosciowq i ilo'sciowq. Opracowywanie redakcyjne map oraz przygotowywanie ich do druku. Stosowanie technologii reprodukcji kartograficznej.

~ r o d k i dydaktyczne Zestaw instrukcji i wytycznych technicznych. Zestaw przepisow prawnych obowiqzujqcych w dziatalnosci panstwowej sluiby geodezyjnej. Mapy topograficzne, projekty i szkice osnow geodezyjnych, rejestry gruntow itp. Dzienniki pomiarowe i obliczeniowe. Dokumentacja techniczna, obliczeniowa i graficzna. Sprzet geodezyjny oraz nowoczesne przyrzqdy i instrumenty geodezyjne wykorzystywane w praktyce geodezyjnej. Komputerowe narzgdzia sprzetowe i programowe.

Uwagi o reaiizacji Praktyka zawodowa mo le by6 realizowana w przedsiebiorstwach

geodezyjno-kartograficznych, a takie w osrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej oraz jednostkach organizacyjnych administracji geodezyjno-kartograficznej. Przy wyborze miejsc praktyk naleiy brat pod uwage organizacje pracy w przedsiebiorstwie, rodzaj i zakres wykonywanych prac geodezyjnych, stosowany sprzet i instrumenty geodezyjne, metody pozyskiwania danych o terenie oraz metodyke dokumentowania wynikow pomiarow geodezyjnych oraz ich przetwarzania.

Praktyka zawodowa w przedsigbiorstwie geodezyjnym odbywa sie na podstawie umow zawieranych miedzy szkolq a wybranymi pracodawcami. Umowy regulujq zasady i tryb odbywania i zaliczania praktyki zawodowej.

W umowie naleiy okreslic: - zakres tematyczny praktyk, - liczbe uczniow kierowanych na praktyki,

- zasady nadzoru, - terminy rozpoczecia i zakonczenia praktyk.

Program praktyki obejmuje zagadnienia zwiqzane z nabywaniem umiejetnosci zawodowych na roinych stanowiskach pracy. Podczas praktyk zawodowych uczniowie powinni zapoznac sie z: - zadaniami produkcyjnymi, liczbq dziaiow, pracowni i zespotow

pomiarowych w danym przedsigbiorstwie geodezyjnym, - zakresem wymagan stawianych wykonawcy prac geodezyjnych

w pracowniach specjalistycznych i w terenie, - nowoczesnymi technologiami oraz sprzetem i urzqdzeniami

technicznymi znajdujqcymi sie w danym przedsiebiorstwie geodezyjnym,

- obowiqzujqcymi normami technicznymi oraz kryteriami jakosciowymi wykonywanej pracy w,zakresie doktadnosci pomiaru, szczegotowosci i poprawnosci wykonania. Przewidziana programem praktyka zawodowa powinna odbywac sig

na stanowiskach, na ktorych w przysziosci bgdzie pracowat technik geodeta. Plan i organizacje zajec naleiy dostosowac do moiliwosci danego przedsiebiorstwa, majqc jednakie na uwadze realizacje zaioionych w programie celow ksztatcenia.

Podczas zajek uczniowie powinni miec moiliwosC poznania praktycznego zastosowania geodezji w roinych dziedzinach gospodarki, organizacji prac geodezyjnych, opracowywania oraz udostepniania dokumentacji geodezyjno-kartograficznej w przedsigbiorstwach.

Praktyka powinna rowniei przygotowac uczniow do kierowania pracq innych, do pracy i wspolpracy w zespole oraz ksztattowac poczucie odpowiedzialnoSci za jakosC wykonywanej pracy.

Uczniowie powinni prowadzic dzienniczki praktyk, w kt6rych bedq dokonywane zapisy z kaidego dnia praktyki dotyczqce: stanowiska pracy, godzin pracy, zakresu wykonywanych czynnosci, analizy pracy i wnioskow wynikajqcych z realizacji zadari zawodowych.

Praktyka zawodowa powinny odbywac sie w ostatnim roku ksztatcenia. Celem praktyki zawodowych jest: - poglebianie i uzupeinianie wiedzy nabytej przez uczniow w czasie

zaj@ dydaktycznych w szkole, - doskonalenie umiejetnosci w zakresie: organizowania stanowiska

pracy, postugiwania sie nowoczesnymi instrumentami stosownymi w przedsigbiorstwach geodezyjnych, wykonywania pomiarow geodezyjnych, wykonywania obliczeri geodezyjnych, sporzqdzania map i innej dokumentacji geodezyjnej, przestrzegania przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy oraz ochrony Srodowiska.

Opiekun praktyki zawodowej powinien: - wlasciwie zaplanowat poszczegolne zajecia tak, aby uczeri mogt by6

wtqczony w prace poszczegolnych zespotow produkcyjnych, - kontrolowat realizacje programu praktyk zawodowych, - wywierac wplyw na ksztaltowanie dodatnich cech osobowosci ucznia

podczas wykonywania zadan zawodowych, - prowadzic dokumentacje praktyk poszczeg6lnych uczniow. Uczniowie kierowani na praktyke zawodowqsq obowiqzani do: - przestrzegania przepisow bezpieczeristwa, higieny i prawa pracy,

ochrony przeciwpoiarowej i ochrony srodowiska, - przestrzegania okreslonych zaleceri i przepisow obowiqzujqcych na

stanowisku pracy, - prowadzenia dzienniczka praktyk wg ustalonego wzoru, - opracowania kohcowego sprawozdania z przebiegu odbytej praktyki

zawodowej.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiagnigc uczniow powinno odbywac sig przez caty czas realizacji programu praktyki, na podstawie okreslonych kryteribw.

Kryteria oceniania powinny dotyczyc poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow umiejetnosci wynikajqcych ze szczegoiowych cel6w ksztatcenia.

W procesie oceniania dominowac powinna obserwacja pracy uczniow oraz ocena efektow tej pracy.

Dokonujqc oceny pracy uczniow naleiy uwzglednic: - przestrzeganie dyscypliny pracy, - organizacje pracy, - samodzielnosC podczas wykonywania pracy, - jakosc wykonywanej pracy, - zaangazowanie ucznia w realizacje zadan, - przestrzeganie przepisow bezpieczehstwa i higieny pracy, - postawe zawodowR - prowadzenie dzienniczka praktyk.

Oceny osisigniet ucznia dokonuje opiekun praktyki na podstawie obserwacji czynnosci ucznia podczas wykonywania przydzielonych zadari zawodowych, opinii innych pracownikow pod kierunkiem, ktorych uczeri wykonywal te zadania oraz zapisow w dzienniczku praktyk.

Na zakoriczenie praktyki zawodowej opiekun powinien przedstawic uczniowi opinie o jego pracy oraz zapoznac z ocenq koncowq, Nadzor i kontrole przebiegu praktyk zawodowych prowadzi szkota.