B Gio dc v o to T R N G I H C NGOI T H N G

TI KHOA H C V C N G NGH CP B Nghin cu chui gi tr ton cu (global value chain - GVC) v kh nng

tham gia ca cc doanh nghip ngnh in t ca Vit Nam M s: B2007 - 08 -22

H Ni 2008

B Gio dc v o to TRNG I HC NGOI T H N G

TI KHOA HC V CNG NGH CP B Nghin cu chui gi tr ton cu (global value chain - GVC) v kh nng

tham gia ca cc doanh nghip ngnh in t ca Vit Nam M s: B2007 - 08 -22

Ch nhim ti: TS Nguyn Hong nh, Trng H Ngoi thng Tham gia ti:

r H V t t i 4 ThS Phm Song Hnh, - nt-ThS V Th Hnh, - nt-CN Trn Hng Ngn, - nt-CN o Thu H, - nt-ThS Phan Th Thu Hin, - nt-

H Ni 2008

MC LC Trang

Danh mc ch vit tt s dng trong ti Li ni u 2

Chng Nhng vn l lun c bn v chui gi tr ton cu hng in t

1.1. Khi qut chung v chui gi tr ton cu 7 1.1.1. Chui gi tr 7 1.1.2 Chui gi tr ton cu 12 1.2. Chui gi tr ton cu trong ngnh sn xut hng in t th gii 23 1.2.1. c im 24 .2.2. S chui gi tr ton cu trong ngnh sn xut hng in t th 26

gii Chng 2 Thc trng tham gia chui gi tr ton cu ca cc doanh nghip 31

ngnh in t Vit Nam 2.1. Tinh hnh hoi ng ca ngnh cng nghip in t Vit Nam 31 2.2. rinh hnh XK ca ngnh CNT Vit Nam 37 2.2.1. Mt hng xut khu 37 2.2.2. Th trng xut khu 38 2.2.3 Kim ngchXK 39 2.2.4. Gi c: 41 2.2.5. Vai tr ca doanh nghip FDI trong xut khu hng in t 41 2.3. 77fc /rng v tr ca DNVN trong chui gi tr ton cu v mc 43

ci thin nng lc, ht qu kinh (loanh ca DN Vit Nam khi tham gia chui gi tr ton cu

2.3.1. Phng php nghin m 43 2.3.2. Kt qu kho st 48 2.3.3. nh v doanh nghip Vit nam trong chui gi tr ton cu hng 49

in t.

2.4. Thc trng tham gia chui gi tr ton cu ca mt s doanh 65 nghip tiu biu

2.4.1. Trng hp Cng ty Sony Vit Nam

2.4.2 Trung hp Cng ty Hanel Chng 3 Mt s gii php nng cao kh nng tham gia ca cc doanh 72

nghip in t Vit Nam trong chui gi tr ton cu 3.1. Bi hoe kinh nghim ca mt s quc gia khi tham gia chui gi 72

tr ton cu hng in t th gii 3.1.1. NhtBn 72 3.1.2. Trung Quc 74 3.1.3. Thi Lan 81 3.2. nh gi kh nng tham gia ca cc doanh nghip Vit Nam trong 84

GVC 3.2.1 Thnh cng 84 3.2.2 Tn ti 85 3.3. C hi v thch thc cho ngnh in t Vit nam trong thi gian ti 86 3.3.1 C hi 86 3.3.2 Thch thc 89 3.4. Gii php nng cao kh nng tham gia ca cc doanh nghip 91

in t Vit Nam trong chui gi tr ton cu

3.4.1. Nhm gii php v m 91 3.3.2. Nhm gii php vi m 95

KT LUN 103 Ph lc Danh mc ti liu tham kho

DANH M C C C T V I T T T

STT Ting Anh Ting Vit Vit tt 1 Board o f Investment y ban u t BI

2 Foreign Direct Investment u t trc tip nc ngoi FDI

3 Global Value chain Chui gi tr ton cu GVC

4 Hard disk drives 0 cng HDD

5 Multinational corporations Cc cng ty a quc gia MNCs

6 Original equipment Sn xut bng thit b ca OEM

raanufacturing nc ngoi

7 Original design Sn xut theo thit ke ring ODM

manufacturing

8 Original brand Sn xut theo thng hiu O BM

manuacturing ring

9 Transnational corporations Cc tp on xuyn quc gia TNCs

10 Multinational corporations Cc tp on a quc gia MNCs

] 1 Integrated Database Nh sn xut thit b tch hp IDMs

management

12 National Economic and Ke hoch pht trin x hi v NESDPs

Social Development Plans kinh te quc dn

13 Cng nghip in t C N T

L I N I U 1. S cn thit ca ti:

Ton cu ha tr thnh xu th tt yu v khch quan i vi mi quc

gia trn th gii. Tuy nhin, tham gia vo ton cu ha, bn cnh nhng c hi

nh m rng th trng, tng cng giao tip vi bn ngoi.... cng tim n

nhiu ri ro, nht l i vi cc nc ang pht trin nh Vit Nam. Trn bnh

din kinh t, thch thc ln nht i vi cc nc ang pht trin l ton cu ha

s lm tng nguy c m rng khong cch giu ngho trong phm v i quc gia v

gia cc quc gia vi nhau. V vy v th l nc ang pht trin , khi tham gia

vo tin trnh ton cu ha, Vit Nam c nguy c phi i mt vi nhng thch

thc nh b thua thit trong kinh doanh, l thuc vo cc nc pht trin v th

trng, cng ngh...c bit ngnh cng nghip in t l mt ngnh cn trnh

cng ngh cao, i hi vn u t ln, trong khi Vit Nam li ch c li th v

nhn cng r v lng lao ng di do. Trong thi gian qua, mc d ngnh in

t Vit Nam t c nhng thnh tu ng khch l, tr thnh mt trong l o ngnh hng c kim ngch X K hng u ca Vit Nam, nhung thc t chng ta

vn ch m nhn nhng khu cng vic n gin, ch yu s dng lao ng c

tay ngh thp nn li nhun khng cao, b l thuc nhiu vo bn ngoi. Vic tm

hiu chui gi tr ton cu, thc trng tham gia ca cc doanh nghip trn th gii

v kh nng tham gia ca doanh nghip ngnh in t Vit Nam s gip cc

doanh nghip ny ginh c th ch ng trong kinh doanh, thu c li nhun

cao, gip cho ngnh in t Vit Nam pht trin bn vng, gp phn nng cao v

th Vit Nam trn thng trng quc t.

2. Tnh hnh nghin cu trong v ngoi nc: 2.1. Tinh hnh nghin cu ngoi nc: Trn th gii, khi nim "chui gi tr ton cu" bt ngun t khi nim "Value

chain - chui gi tr" , do Michael Porter khi xng vo thp k 90 ca th k

20. Theo ng, "chui gi tr l mt tp hp cc hot ng a mt sn phm

t khi nim n khi a vo s dng v c sau . Chui gi tr bao gm cc

hot ng nh thit k mu m, sn xut, marketing, phn phi v dch v sau khi

bn cho ngi tiu dng cui cng. Nhng hot ng ny c th c thc hin

trong phm vi mt doanh nghip hoc c phn phi gia cc doanh nghip

khc nhau". Chui gi tr ny c th c thc hin trong phm v i mt khu vc

a l hoc tri rng trong phm v i nhiu quc gia v tr thnh chui gi tr ton

cu - Global value chain. Sau Michael Porter, nhiu nh khoa hc khc bt u nghin cu su v ti ny,

nh Gary Gereffi - Duke University vi bi nghin cu "The Governance of

Globa Value Chains" ng trn tp ch Review o f International Political

Economy thng 4/2003, Raphael Kaplinski - Institute o f Development Studies,

"Vooden global value chain - perspectives for the developing countries in South

Africa ", Bi trong Hi tho do N I D O t chc ti Vienne, nm 2003... Barnes J.

and R. Kaplinsky (2000), "Globalisation and the death of the ocal firm? The

automobie components sector in South Aricd'', Regional Studies, Voi.34, No. 9,

2000...e ti ny ang tip tc c cc nh khoa hc t nhiu quc gia khc

nhau tip tc nghin cu.

2.2. Tinh hnh nghin cu trong nc:

Cho n nay, mi c mt vi bi bo, cng trnh nghin cu khoa hc trong

khun kh cc d n c cc t chc nc ngoi ti tr nh DANIDA, SIDA, ...

nh cng trnh "Chin lc v nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip dt

may Vit Nam, sau khi d b h thng hn ngch dt may - cch tip cn trong

chui gi tr ton cu" ca nhm nghin cu do TS Phm Thu Hng ch tr, bi

"Hi nhp ca cc doanh nghip ch Vit Nam vo th trng ton cu" ca

nhm nghin cu do ThS Lng th Ngc Oanh ch tr, ...c trnh by trong

Hi tho "Quc t ha cc doanh nghip va v nh Vit Nam" do D n Tng

3

cng nng lc nghin cu trong Kinh doanh Quc t c t chc ti H Ni

thng 11/2006. Tuy nhin, cc bi bo ny trong khun kh 25 trang, ch mi a

ra mt s kt qu nghin cu ban u v ngnh ch v ngnh dt may Vit Nam,

cha nghin cu su v c s l lun ca chui gi tr ton cu. c bit gn y

c cng trnh nghin cu ca B Thng mi do PGS.TS Th Loan lm ch

nhim ti, nghin cu v: "y mnh vic tham gia chui gi tr ton cu

(global vaue chain - GVC) nhm nng cao nng lc cnh tranh cho cc

doanh nghip dt may Vit Nam". Nhng cho n nay cha c cng trnh nghin

cu no Vit Nam nghin cu v kh nng tham gia vo chui gi tr ton cu

ca cc doanh nghip ngnh in t Vit Nam.

3. Mc tiu nghin cu ca ti:

Mc tiu nghin cu ca ti l nghin cu v chui gi tr ton cu, cc m

hnh chui gi tr ton cu trn th gii, thc trng tham gia th trng quc t ca

ngnh in t Vit Nam hin nay v v th trong chui gi tr ton cu ca cc

doanh nghip ngnh in t Vit Nam hin nay. Trn c s , nhm tc gi d

kin s gii quyt 3 vn :

1. Nghin cu chui gi tr ton cu v hng in t nh khi nim, qu trnh

hnh thnh v pht trin, tc dng ca vic tham gia vo chui gi tr ton cu, v

kinh nghim ca mt s quc gia trn th gii khi gia nhp chui gi tr ton cu

ngnh in t.

2. Nghin cu thc trng kinh doanh XK ca cc doanh nghip ngnh in t

Vit Nam hin nay, xc nh v tr ca ngnh in t Vit Nam trn th trng

quc t v trong chui gi tr ton cu.

3. nh gi v th ca cc doanh nghip ngnh in t Vit Nam trong chui gi

tr ton cu v a ra mt s gii php cc doanh nghip ny nng cao v th

ca mnh trong chui, trnh c nhng thua thit khi kinh doanh trn thng

trng quc t.

4

4. i tng, phm vi v phng php nghin cu:

4.1. i tng nghin cu: i tng nghin cu ca ti l cc doanh nghip

hot ng trong ngnh cng nghip in t Vit Nam, hot ng X K ca nhng

doanh nghip ny. i tng nghin cu ca ti cn l cc kin thc v c s

l lun cng nh thc hnh ca chui gi tr ton cu ni chung v chui gi tr

ton cu trong ngnh in t ni ring, c bit l tnh hnh tham gia chui gi tr

ton cu ca mt s quc gia in hnh trn th gii.

4.2. Phm vi nghin cu: e ti gii hn trong vic tm hiu v tnh hnh v

phng thc kinh doanh X K ca cc doanh nghip ngnh in t ca Vit Nam,

k c cc doanh nghip c vn u t nc ngoi, theo hng tham gia vo chui

gi tr ton cu. v mt thi gian, nhm tc gi s tp trung nghin cu tnh hnh

kinh doanh X K ca ngnh in t Vit Nam trong thi gian t nm 2002 n nay.

4.3. Phng php nghin cu:

ti s dng kt hp cc phng php truyn thng nh: nghin cu ti bn,

thng qua cc ti liu xut bn trong v ngoi nc; thng k, phn tch, so snh

v phng php iu tra x hi hc, phng vn v qua s kho st thc t trn th

trng Vit Nam i vi ngi tiu dng v cc doanh nghip trong ngnh in

t. Kt qu iu tra s c phn tch bng phn mm SPSS phin bn 14 phc

v cho mc ch m t thng k v kim nghim cc gi thuyt c a ra trong

m hnh nghin cu. SPSS c s dng lm sch d liu, kim tra cc gi

thuyt v phn phi chun, tuyn tnh ca cc bin trong m hnh nghin cu.

SPSS c s dng tnh gi tr trung bnh ca cc bin. H m hi quy n bin

v a bin cng c chy trn phn mm SPSS.

5. B cc ca ti:

Ngoi li ni u, kt lun, cc ph lc v danh mc ti liu tham kho, ti

c chia lm ba chng:

Chng 1: Nhng vn l lun c bn v chui gi tr ton cu v hng in t

5

Chng 2: Thc trng tham gia chui gi tr ton cu ca cc doanh nghip ngnh in t Vit Nam

Chng 3: Gii php nng cao v th cho cc doanh nghip ngnh in t Vit Nam trong chui gi tr ton cu.

6

C H N G NHNG VN L LUN c BN V CHUI GI TR

T O N CU V H N G IN T

LI. Khi qut chung v chui gi tr ton cu 1.1.1. Chui gi tr

1.1.1.1. Khi nim

M i sn phm trc khi a ra th trng l s kt tinh ca cc hot ng

lm gia tng gi tr. Cc cng on ca gi trinh cung cp nguyn liu, sn xut,

ch bin, phn phi ...u gip cho gi tr ca sn phm tng thm. Hin nay c

nhiu nh kinh t chn cch nghin cu ton b qui trnh sn xut kinh doanh

mt cch ton din trn phng din ton cu. H xc nh xy dng chin

lc cho ngnh, cho doanh nghip v quc gia trong nn kinh t quc t, cn

nghin cu mt cch c h thng cc gi tr gia tng ca sn phm quc t, ni

cch khc l nghin cu theo chui gi tr. Sau y l mt s quan im tiu biu

v chui gi tr:

Quan im qun tr kinh doanh cho rng: "Chui gi tr l mt trong nhng

phng php hin i gip nh gi tnh hiu qu ca hot ng sn xui, kinh

doanh ca doanh nghip thng qua cc cng on."

Theo ng Bruce Kogut, gio s trng Wharton School o f Business, i

hc Pennysylvania - mt trong nhng ngi u tin nghin cu v a ra khi

nim chui gi tr gia tng ton cu th "Chui gi tr gia tng/tng thm (value-

added chain) l qu trnh m theo cng ngh kt hp vi lao ng, nguyn vt

liu u vo, qua qu trnh ch bin chng c lp rp, tung ra th trng v

phn phoi". ng cho rng chui gi tr l mt nhn t quan trng trong m hnh

phn tch cnh tranh mi v nghin cu chui gi tr l mt iu cn thit v "e

xut ua ra c mt chin lc kinh doanh xt v mt li nhun c th c

7

xem l nh cc vo mt th trng nht nh v vo mt s lin kt nht nh

trong chui gi tr gia tng, Thch thc trong vic thit lp mt chin lc lin

kt no v nhng nhn t no l li th ca doanh nghip, t quyt nh chui

gi tr nn phn chia nh th no?". V trong mt nghin cu sau ng ng

dng khi nim chui gi tr gia tng thit lp chin lc kinh doanh quc t

ch yu da trn s tc ng ln nhau gia l i th so snh ca quc gia v li th

cnh tranh ca doanh nghip. Ngy nay cng vi tro lu ton cu ha nn kinh t th gii th doanh

nghip no c th thng lnh ton b chui gi tr? M i doanh nghip cn da vo

th mnh ca mnh tham gia vo chui gi tr bng cch chuyn mn ha tng

giai on. M.Porter, nh nghin cu ngi M a ra phng php tip cn

chui gi tr ca da trn quan im v l i th cnh tranh m cc hot ng

logistics c vai tr c bit quan trng. L thuyt ny gip phn bit mt cch r

rng cc giai on khc nhau ca qu trnh cung cp hng hoa ca doanh nghip:

nh logistics ni b, ch bin, logistics bn ngoi, marketing v dch v hu mi.

Nguyn liu u vo tri qua qu trnh ch bin theo qui trnh sn xut ca doanh

nghip s cho ra i nhng sn phm v cung cp n ngi tiu dng.

Cc nh kinh te chnh tr hc Php li c quan im hi khc v chui gi

tr. 'Tiliere" ngha gc theo ting Php l "dng, mch": thut ng ny c cc

nh kinh t chnh tr hc Php dng miu t dng vn chuyn ca cc u vo

vt cht v dch v sn xut ra sn phm hay dch v cui cng, xt v bn

cht cng khng khc so vi cc m hnh nhc n trn. Cc hc gi Php

phn tch qu trnh gia tng gi tr sn phm trong ngnh cng nghip M nhm

phn tch qu trnh hi nhp theo chiu dc v sn xut hp ng trong ngnh

nng nghip Php nhng nm 60 ca th k XX. Nhng phn tch ban u

nhn mnh tc ng ln nn kinh t ni a ca quan h u vo-u ra gia cc

doanh nghip v tp trung phn tch vo hiu qu thu c t li th kinh t nh

8

qui m, chi ph vn ti v cc chi ph giao dch khc. Tuy nhin, cc nh kinh t

hc Php ch xem xt chui trng thi tnh v phn nh mi quan h ti mt thi

im nht nh nn khng th s dng phn tch nn kinh t ton cu ha hin

nay. Do n ch c ng dng trong chui gi tr ni a v dng li phm v i

bin gii mt quc gia. Raphael Kaplinsky v Mike Morris l nhng hc gi c nhiu cng trnh

nghin cu thnh cng v chui gi tr. Theo hai ng, c hai loi chui gi tr:

- Chui gi tr gin n

Trong cun "Handbook for value chm", Raphael Kaplinsky v Mike

Morris (2002), cho rng: "Chui gi tr bao gm cc hot ng cn thit a

sn phm dch v t tng, thng qua khu ch bin (bao gm s kt hp cc

hot ng ch bin vt l vi cc dch v cung ng nguyn liu cho hot ng sn

xut), cung cp hng hoa cho ngi tiu dng v cui cng t hot ng ti ch".

Thit k v pht trin sn phm

Sn xut - Logistics ni b

- C h bin - C u n g cp t liu

sn xut - n e gi bao b

Marketing Tiu th/ Ti

ch Tiu th/ Ti

ch

Thi t k S n xut

Logstics ni b C h bin

C u n g cp N V L ng gi bao b

Marketing Tiu th v

ti ch

Ngun: Hand book for value chain, 2002

Hnh 1.1. Bn lin kt trong chui gi tr gin n

Quan im v chui gi tr ca hai tc gi trn nhn mnh tm quan trng

ca hot ng thit k, ch bin sn phm thm ch hoi ng ti ch cng c

coi l mt khu quan trng trong chui gip gia tng gi tr cho doanh nghip. 9

Theo quan im pht trin bn vng th s pht trin kinh t ca mt quc gia

phi gn lin vi hot ng bo v mi trng, pht trin phi bo tn nhng li

ch cho th h mai sau. K hi cc ngun ti nguyn thin nhin ngy cng tr nn

hn hp th vic ng dng cc cng ngh x l v ti ch sn phm c, phc v

cho hot ng gia tng gi tr trong sn xut cng l mc tiu quan trng ca

doanh nghip.

T m l i , chui gi tr bao gm ton b cc hot ng cn thit a mt

sn phm t nhn thc, quan nim ti tay ngi tiu dng cui cng v xa hn.

Chui ny bao gm cc cng vic nh thit k, sn xut, marketing, phn phi v

dch v khch hng. Cc hot ng c th do mt doanh nghip t thc hin hoc

c chia cho nhiu doanh nghip trong phm v i mt hoc nhiu khu vc a l.

- Chui gi tr kt hp

Chui gi tr kt hp v bn cht l s kt hp bi cc chui n l ti

cc nh cung cp chnh c th tham gia vo vic gia tng gi tr trong nhng

chui khc nhau. Chui gi tr ca ngnh sn xut giy v bt giy; ngnh sn

xut g ni tht v ngnh khai thc khong sn l nhng chui n l nhng

nguyn liu c cung cp cho nhng ngnh sn xut ny u bt ngun t ngnh

lm nghip. V vai tr ca tng chui gi tr n l l tng ng nhau.(Xem

hnh 1.3 di y).

10

Hnh 1.3. Chui gi tr kt hp

Ngnh lm nghip

Ngnh Xng ca Ngnh m giy

Xy dng Cc c ng Ni tht Khu vc t Cc c ng

trong nc doanh nc ngoi

Ngun: Handbook for value chain research, 2002

1.1.1.2. Cc yu t cu thnh chui gi tr

Theo quan im ca Raphael Kaplinsky v Mike Morris, chui gi tr xt

mt cch c bn nht c ba phn khc: Nghin cu v pht trin- S hu tri tu,

sn xut, phn phi - Xy dng thng hiu. Bn cht ca chui l to gi tr

sn phm. Trong l thuyt v gi tr v gi c ca Karl Marx, ng ch ra rng

gi tr ca hng ha c th c o bng lao ng x hi cn thit kt tinh trong

hng ha v c th hin ra bn ngoi bng gi c. L thuyt ny ng khi

lao ng to ra sn phm ch bng lao ng chn tay. Hin nay, nh nh ngha

v chui qu trnh to gi tr trn th gm c khu nh nghin c v pht trin, s

hu tr tu... chnh l thnh qu ca lao ng tr c. Trong thi i hin nay,

tht kh bc tch lao ng chn tay v lao ng tr c trong cc cng on to

ra gi tr sn phm bi v gi tr c to nn bi lao ng tr c (cht xm) trong

cng mt thi gian thc hin nhiu khi ln hn rt nhiu so vi lao ng chn tay.

K h i hng ha c em ra trao i gia cc i tng trong chui cng vi

tc ng ca quan h cung cu trn th trng, gi tr s c gia tng nh vo

hot ng phn phi sn phm. Xt trn phng din chui, gi tr gia tng m

mt mt xch to ra bng chi ph u vo ca mt xch sau n tr i gi c u vo

ca mt xch trc n v cc chi ph hng ha dch v b sung m mt xch

s dng. Nh vy l c s lin kt cht ch gia cc cng on ca cc cng ty,

cc hng, cc quc gia khc nhau trong sn xut to thnh mt chui gi tr sn

phm. Tng hp cc gi tr gi tng ny s to nn gi tr cui cng ca sn phm

v tng gi tr gia tng ti cc cng on s to thnh gi c cui cng ca hng

ha.

1.1.2. Chui gi tr ton cu

1.1.2.1. Khi nim

Trong thi i ton cu hoa, hot ng sn xut ca hu ht cc hng hoa,

dch v u vt ra ngoi bin gii quc gia, nn nghin cu chui gi tr cng

cn c nhn nhn trn phng din ton cu. Chui gi tr ton cu c hiu

l: "Mt dy chuyn sn xut kinh doanh theo phng thc ton cu ha, trong

c nhiu nc tham gia, ch yu l cc doanh nghip tham gia vo cc cng

on khc nhau t thit k, ch to, tip th n phn phi v h tr ngi tiu

dng" .

c im c bn ca xu hng ton cu hoa nn kinh t th gii l vic cc

tp on kinh t ln p dng chin lc tm kim ngun nguyn liu sn xut

nhiu quc gia v cc vng lnh th khc nhau nhm ti thiu hoa chi ph, tng

trng doanh s. phm v i ton cu, vic cc doanh nghip lin kt vi nhau

bng cch k cc hp ng hp tc sn xut thit lp nn cc chui gi tr ton

1 "Handbook for vaue chm", Raphael Kaplinsky v Mike Morris (2002) 12

cu. Do s chuyn mn hoa vo tng khu nht nh trong chui gi tr nn

khng doanh nghip no c th thng lnh ton b chui gi tr. V vy, doanh

nghip khai thc li th ca mnh tham gia vo chui mt cch c hiu qu

nht. Ni tm li, GVC l tp hp gm nhiu cng on khc nhau lm gia tng

gi tr ca mt ngnh sn xut nht nh trong doanh nghip ca cc quc gia

tham gia bng cch chuyn mn hoa theo cng on c th chi phi cc doanh

nghip khc chim lnh nhng khu quan trng phm v i ton cu.

1.1.2.2. Phn loi chui gi tr ton cu

Theo xu hng hin nay th cc cng ty thng tham gia vo tin trnh ton

cu ha thng qua hai chui gi tr ton cu. Mt l chui gi tr do ngi sn

xut chi phi v hai l chui gi tr do ngi mua chi phi.

Bng 1.1. c trng ca chui gi tr do ngi mua v ngi sx chi phi Chui gi tr do ngi sn xut chi phi

Chui gi tr do ngi mua chi phi

Ngi chi phi Vn cng nghip Vn thng mi Cc yu t cnh tranh

c bn Nghin cu & Pht trin; Sn xut

Thit k; Marketing

Ro cn thm nhp Qui m ca cc nn kinh t

Phm vi hot ng ca cc nn kinh t

Cc khu vc kinh t Hng hoa trung gian, hng hoa ti chnh; Hng tiu dng lu bn

Hng tiu dng, mau hng

Cc ngnh in hnh 0 t, my tnh, my bay May mc, da giy, chi

Ch s hu Cc cng ty xuyn quc gia

Cc cng ty ni a cc nc ang pht trin

Lin kt mng li sn xut ch yu

Da vo u t Da vo thng mi

Cu trc sn xut c th Chiu dc Chiu ngang Ngun: Gereffi, 1999

- Chui gi tr do nh sn xut chi phi (prodncer-driven value chain)

Cc cng ty c qui m ln nh TNCs, MNCs ng vai tr ch o trong

chui gi tr do ngi sn xut chi phi v iu phi mng li sn xut (bao gm

c vic pht trin thng ngun v h ngun) ng thi h cng l nhng tc

nhn kinh t quan trng trong vic tm kim l i nhun v kim sot cc lin kt

yu hn gm nhng nh cung cp nguyn liu th, linh kin v cc lin kt mnh

gm nhng hng phn phi v bn l.

Cc ngnh cng nghip in hnh p dng hnh thc ny l t, my bay,

my tnh, ngnh cng nghip nng v sn xut cht bn dn. L i nhun thu c

ch yu da vo qui m sn xut, doanh s v vic ng dng nhng cng ngh

tin tin ca th gii t c nhng gi tr v hnh v nhng khon li nhun

khng l. Cc cng ty hng u trong chui gi tr do ngi sn xut chi phi

thng l cc tp on sn xut.

Chui gi tr do ngi mua chi phi (buyer-driven value chain)

Cc tp on bn l, cc hng sn xut trc tip, gin tip l nhng tc nhn

kinh t quan trng v in hnh trong chui gi tr do ngi mua chi phi. Nhng

ch th ny ng vai tr ch o trong vic thit lp nn mng li sn xut phi

tp trung nhiu nc xut khu c bit cc nc ang pht trin. Do cc

nc ang pht trin thng theo ui chin lc y mnh sn xut hng v

xut khu nn nhiu ngnh cng nghip ca nhng quc gia ny i hi nhiu lao

ng c bit l nhng ngnh sn xut hng tiu dng cng nghip nh ngnh

may mc, da giy, chi, th cng m ngh v in t gia dng. Cc nh thu

ph nhng nc ang v chm pht trin m nhn khu hon thin sn phm

cho nhng ngi mua nc ngoi. H phi cam kt sn xut theo thit k, yu cu

k thut ca cc hng bn l, cc nh sn xut gin tip ln trn th gii.

Cc tp on bn l in hnh ang p dng m hnh sn xut v kinh

doanh ny phi k n nh Wal-Mart, Sears, JC Penney; mt s hng sn xut

giy th thao ni ting nh Nike v Reebok v cc cng ty sn xut hng may

mc thi trang nh L i z Claiborne, Gap. Cc hng ny ch yu m nhn khu

14

thit k thi trang v tm kim th trng tiu th m khng trc tip tham gia vo

hot ng sn xut. V vy h thng c gi l nhng nh sn xut m khng

c nh my. Li nhun thu c t nhng ngnh sn xut ny l do vic kt hp gia

cc khu gia tng gi tr nh nghin cu pht trin, thit k, bn hng, marketing

v cc dch v ti chnh. Cc nh bn l, hng sn xut gin tip ng vai tr nh

nhng nh mi gii chin lc gip kt ni nh sn xut, thng mi nc ngoi

vi th trng tiu dng cui cng. Li nhun l mc tiu ln nht trong chui gi

tr ton cu v chng to nn nhng ro cn v hnh cho nhng cng ty no mi

tham gia th trng.

. 1.2.3. Hnh thc tham gia chui gi tr ton cu

Trong h thng sn xut hng ha quc t ni chung v h thng sn xut

hng in t ni ring, cc doanh nghip sn xut hng in t c th tham gia

vo chui bng cc phng thc khc nhau ph hp vi nng lc sn xut hoc

chin lc tip cn chui ca doanh nghip l:

- Assembly (gia cng lp rp thun ty): y l loi hnh sn xut hng ha

di dng cc hp ng ph trong cc nh my sn xut hng in t nhp

khu ton b linh kin lp rp thnh sn phm hon chnh. Hnh thc tham gia

ny em li gi tr gia tng thp nn ch yu c thc hin bi cc quc gia c

trinh pht trin thp.

- O E M ( O r i g i n a l equipment manuacturing)- Sn xut bng thit b ca

nc ngoi: y cng l mt loi hnh sn xut di dng cc hp ng ph.

Theo hnh thc ny mt cng ty s nhn cc hp phn (component) ca cc cng

ty khc sn xut sn phm ca mnh, hoc nhn phn phi sn phm ca cng

ty khc di thng hiu ca mnh.

- O D M ( O r i g i n a l design manuacturing)- Sn xut theo thit k ring: L

hnh thc cng ty nhn sn xut nhng sn phm phn phi theo thng hiu

15

ca cng ty khc. Cng ty cung cp thng hiu khng bt buc phi tham gia

vo qu trnh sn xut2. Do cng ty ODM chu trch nhim thit k nn mang li

nhiu gi tr gia tng cho sn phm hn so vi OEM. i vi hnh thc ODM,

quyn s hu tr tu v sn phm thit k thuc v nh sn xut ODM cho ti khi

ngi mua chn mua ton b quyn s dng nhng thit k ny. Cho ti khi

ngi mua nm ton quyn s dng th nh sn xut ODM khng t sn xut cc

b thit k tng t nu khng c bn mua y quyn.

- O B M (O r i g i n a l brandname manufacturing - Sn xut theo thng hiu

ring): y l loi hnh sn xut c ci tin da trn hnh thc OEM m

cc hng sn xut s t thit k, k cc hp ng sn xut vi nh cung cp nc

ngoi v t tin hnh phn phi sn phm. L hnh thc tham gia GVC mc

cao nht.

1.1.2.3. Li ch ca vic tham gia chui gi tr ton cu

Cng vi s phn cng lao ng ngy cng su sc v tnh chuyn mn hoa

trong hot ng sn xut sn phm cng nghip th cuc cnh tranh ngy cng

gay gt hem bao gi ht. Hiu qu sn xut l iu kin cn thit trong vic thm

nhp thnh cng th trng ton cu. Vic tham gia vo th trng ton cu cho

php doanh nghip duy tr thu nhp, gia tng gi tr qua cc cng on t

nng cao nng lc cnh tranh ca mnh.

- Nng cao tnh chuyn mn hoa trong tng cng on sn xut

Khi s phn cng lao ng pht trin vt ra khi bin gii quc gia ca

mt nc, cc quc gia c th m nhim nhng cng on nht nh khi tham

gia vo chui gi tr ca mt ngnh sn xut no . Adam Smith cho rng s

phn cng lao ng c quyt nh bi qui m ca th trng. Theo quan im

ny th nhng th trng c qui m nh s rt kh t c s chuyn mn hoa

cao. Chng hn, nu mt doanh nghip ch sn xut mt lng gh nh th h s

2 http://en.wikipedia.org/wiki/Original_Design_Manufacturer 16

khng phi thu nhiu lao ng v bn thn doanh nghip s phi thc hin tt

c cc khu sn xut cn thit hon thin sn phm. Nhng mt khi th trng

c m rng th nh sn xut s c c hi gia tng l i nhun v mc sn lng

ln i hi h phi thu nhn cng c bit l nhng ngi th c tay ngh cao

chuyn mn hoa vo cng on sn xut. S chuyn mn hoa s gip cho doanh

nghip gia tng gi tr mt cch c hiu qu hn khi tham gia vo chui bi v

ngi lao ng s khng phi mt thi gian cho qu nhiu thao tc cng vic m

h ch phi tp trung vo nhng cng on sn xut nht nh ph hp vi chuyn

mn ca h. L thuyt ny cng chnh l nn tng cho s pht trin ngnh c kh

hoa bi v phng thc sn xut t ng i hi rt cao cch thc sn xut

chuyn nghip. Vic s dng thnh cng h t ng hoa trong sn xut tng kh

nng iu phi my mc thng qua EDI (Electronic Data Interchange -trao i d

liu in t) gip rt ngn thi gian hon thin sn phm v tng kh nng lin

kt gia cc khu nh pht trin sn phm, thit k, sn xut v marketing.

Vic chuyn mn hoa trong sn xut nhm mc ch t c tnh hiu qu

gia cc x nghip hoc nh my dn n vic lin kt cc cng ty trong sut

nhng nm 80. H qu l cc cng ty s ch tp trung khai thc l i th t ngun

lc duy nht ca mnh, cung cp cc dch v gi tr cho khch hng v tn dng

kh nng ca cc cng ty khc trong chui gi tr.

Vic doanh nghip ca mt quc gia no tr thnh mt mt xch trong

chui gi tr ton cu v m nhn nhng khu nht nh cng ng ngha vi

vic doanh nghip phi i mt vi s cnh tranh trong ton b h thng. Vic

la chn cc yu t u vo - hng hoa v dch v - trong chui sn xut cho

php doanh nghip c th nh gi c vai tr v kh nng to gi tr ca mnh

trong ton chui. V khi doanh nghip khng the to ra c nhiu hoc hu ht

gi tr trong hot ng sn xut th n lc nng cp chui thng khng my pht

huy tc dng. / V, ? 17 |N".~':

D0fcz^j

- Tng hiu qu sn xut cho doanh nghip

Vic nh gi hot ng kinh doanh v thng mi ca doanh nghip theo

tng cng on (phng php chui gi tr) s gip hiu c nhng thun l i v

kh khn ca mt doanh nghip hoc quc gia trong vic chuyn mn hoa sn

xut hng hoa hn l cung cp dch v. Mi lin h gia cc cng ty v nhng

khch hng cui cng s c nh hng nht nh n kh nng t c nhng

li ch nht nh khi tham gia th trng ton cu.

C th ni rng thc o hot ng sn xut v kinh doanh ca doanh

nghip l li nhun v nu theo quan im ca chui gi tr th hiu qu kinh

doanh ca doanh nghip c o bng lng gi tr gia tng nhng khu nht

nh. Giai on sau chin tranh c bit l hai thp k cui ca th k 20, c rt

nhiu doanh nghip tng hiu qu sn xut ca minh bng cch m rng hot

ng tm kim ngun nguyn liu sn xut v gim chi ph sn xut qui m ton

cu. mt s quc gia nh Mehico, Brazil, Hongkong, Malaysia, Singapore v

Thi Lan, hot ng sn xut ngy cng pht trin do s m rng phm vi hot

ng v bnh trng th trng ca cc MNCs hay TNCs. Hn na, cc MNCs

hay TNCs li nm gi mt lng ln cng ngh v thit k ca th gii, h c th

thu c li nhun da trn vic k kt cc hp ng mua bn giy php cho cc

cng ty con hoc chi nhnh nc ngoi.Nh nhng li th y, cc MNCs v

TNCs c th p ng cc i hi ca th trng v tiu chun cht lng, chi ph

v kh nng cung cp hng hoa ln. Chnh v nhng lun im trn m cc MNCs,

TNCs c kh nng chi phi nhng khu quan trng trong chui gi tr ton cu,

tr thnh nhng tc nhn quan trng chi phi v thc y hiu qu sn xut cho

ton chui.

Vic chuyn mn hoa sn xut theo tng cng on ca chui gi tr s

gip iu chnh tt hn ton b chu k sn xut v c s lin kt vi th trng

tiu dng cui cng t lm cho qui trnh sn xut mt sn phm no s

18

tr nn hon thin hn. Kt qu l n s nh hng n c vic tham gia ca

nhng tp on sn xut nht nh th trng tiu dng cui cng. M hnh lin

kt hnh tam gic ca Gereffi trong chui gi tr hng may mc cng pht huy

mnh m hiu qu hot ng ca cc ch th tham gia chui. Theo cc hng

sn xut hng may mc ca Hng Rng s sn xut trc tip cho th trng M.

Khi doanh thu gim do hng may mc xut khu b p t hn ngch th cc hng

li thay i chc nng hot ng trong chui bng cch k cc hp ng sn xut

vi cc nc th 3 u tin l Trung Quc i lc v sau l Mauritius - ri

xut khu sn phm sang th trng tiu dng cui cng. Tuy nhin gn y hai

hng Pringle v Tommy Hiliger bn nhng sn phm c nhn hiu ca ring

mnh hoc l mua nhng gian hng bn l chu u v Nam M.

Trong chui gi hng da giy, Schitz's m t s lin kt gia nhng nh

sn xut Brasil, Trung Quc v ngi mua M. i vi Brasin, cc hng mua

ln ca M rt hi lng vi vic nhng cng ty ny gia tng gi tr trong khu sn

xut nhng h li khng hi lng vi vic cc nh sn xut pht trin nng lc

thit k v tip cn th trng v y l hai cng on quan trng m ngi mua

c li th cnh tranh v lm gia tng gi tr ln trong chui.

- Tng thu nhp cho cc ch th trong chui Khi tin trnh ton cu hoa ngy cng pht trin, th m hnh phn phi thu

nhp gia cc quc gia v cc cng ty ngy cng tr nn phc tp. M i lin h

gia cc hot ng kinh t pht trin qui m ton cu vi kh nng p ng nhu

cu v thu nhp pht sinh t nhng hot ng kinh t ny ngy cng tr nn

lng lo. Trong bi cnh nn kinh t th gii ang rt nng ng hin nay, s

chuyn mn hoa vo tng khu ca cng on trong chui s lm tng hiu qu

sn xut ca cc ch th v t gip gia tng thu nhp ca doanh nghip. Tuy

nhin, thu nhp ca doanh nghip tuy thuc vo vic doanh nghip c kh

nng chim lnh khu no trong chui. S chuyn mn hoa cao s gip tng thu

19

nhp ca tt c cc ch th c lin kt trong chui gi tr ton cu. Trong chui

gi tr ca mt ngnh kinh doanh no , cc doanh nghip, khu vc hoc quc

gia u c kh nng lin kt v hot ng nh mt mng li ton cu. Nhn phm v i ton cu th s lin kt gia cc doanh nghip cc quc gia khc nhau

s nh hng n mc thu nhp ca ton b h thng v l c s ca nhng n

lc gia tng gi tr ca cc ch th. Hn na, vic tham gia vo chui gi tr s to

ng lc gia tng thu nhp ca cc ch th trong chui.

Vic gia tng thu nhp ca doanh nghip khi tham gia chui gi tr ton cu

cng b nh hng bi cc ro cn thng mi bi v ro cn cng lm hn ch

nng lc cnh tranh nhng ro cn cng ln th doanh nghip cng c kh nng

tng li nhun. V vy, l i nhun phn nh hnh thc nhu nhp ca doanh nghip

trong mng li sn xut ton cu

Thu nhp c phn phi trong chui gi tr ton cu c th c thc hin

bng cc ngun vn u t khc nhau nh vn u t mo him, vn cng ngh,

vn lao ng, ngun ti nguyn v cc ngun cung cp nguyn liu u vo cho

qu trinh gia tng gi tr. Vic tham gia chui gi tr ca doanh nghip s gip gia

tng thu nhp cc cng on. Mc sn lng do lao ng to ra chnh l nhn t

quan trng duy tr thu nhp ca doanh nghip khi tham gia chui. Tuy nhin gi

tr gia tng (chnh lch gia doanh thu v chi ph u vo) c thc hin trong

cc cng on ca chui gi tr s quyt nh n thu nhp ca doanh nghip. Ch

cn mt phn nh gi tr tng thm ca mt khu m doanh nghip ang chim

lnh cng s lm tng doanh s ca doanh nghip.

Hot ng tm kim ngun nguyn liu v cc ro cn thm nhp th trng

cng l nhng tc nhn quan trng nh hng n vic gia tng thu nhp ca cc

ch th trong chui. Do cc ro cn thm nhp u mang tnh cht tm thi m

hot ng tm kim ngun nguyn liu phc v sn xut cng khng n nh

nn mc sn lng cng c th thay i theo thi gian. e c th duy tr mc thu

20

nhp trong chui, doanh nghip cn vt qua c cc ro cn thm nhp trong

di hn. Nhiu doanh nghip c th lin kt vi nhau theo chiu dc (lin kt dc)

phi hp cc hot ng nhm gia tng gi tr v tng thu nhp cho cc thnh

vin tham gia h thng sn xut ton cu.

1.1.2.4. Cc nhn t nh hng n chui gi tr Khoa hc cng ngh

y l mt trong nhng nhn t quan trng, c nh hng to ra nhng

thay i trong chui gi tr ton cu. t quc gia c th cng mt lc m nhim

c tt c yu cu cng ngh pht trin mt sn phm . KJii khoa hc cng

ngh pht trin, mi doanh nghip mi quc gia ch tp trung vo cng on m

h p ng c yu cu v khoa hc cng ngh. Vic tp trung pht trin khoa

hc cng ngh ca ring mt cng on lm tng gi tr gia tng khu , t

lm tng tng gi tr sn phm . Hn na s pht trin ca khoa hc cng

ngh, mng li thng tin lm cho hng ha, dch v c lu thng mt cch

xuyn sut, kp thi, m bo s phi hp cht ch ng b gia cc mt xch

trong chui, c s hnh thnh chui gi tr ton cu vi lin kt cht ch hn gia

cc nc pht trin. y l yu t c vai tr quan trng gp phn nng cao hiu

qu chui gi tr ton cu.

Mi trng, th ch, chinh sch Chui gi tr ton cu bao gm nhiu cng on, mi cng on c tin

hnh bi mt cng ty, mt doanh nghip hay mt quc gia khc nhau. V i vy cc

doanh nghip tham gia vo cc cng on ca chui khng ch nm trong mt

nc, mt khu vc m c s tham gia ca cc i tng nhiu quc gia hay

chu lc. Do bt c mt s iu chnh, thay i no trong th ch chnh sch,

t cp doanh nghip ti cp quc gia u c nhng nh hng quan trng

n chui gi tr ton cu. Trong giai on ngy nay, rt nhiu nhng hip nh

quc t, khu vc, song phoTig, a phng c k kt to nn tng cho vic

21

m rng cc hot ng thng mi quc t. S hnh thnh v tham gia vo cc t

chc thng mi cng ang tr thnh xu hng chung ca ton cu. Khi tham gia

vo cc t chc thng mi, vic tun th th ch ca cc t chc ny l rt quan

trng, c nh hng ln n sn xut, t lm thay i cc mt xch trong chui

gi tr ton cu. Ngoi ra, trong vic iu chnh mi trng v chnh sch, Nh

nc cng ng vai tr rt quan trng. Do vy, mi doanh nghip khi tham gia

vo chui u phi thch ng vi cc yu cu v mi trng, th ch, chnh sch

nhm a c sn phm n c khu tiu th hay n tay ngi tiu dng

cui cng.

Khch hng quc t Tha mn nhu cu khch hnh lun l mc tiu hng u ca doanh nghip

cng nh ca tt c cc hot ng trong chui. Khi tham gia vo chui gi tr ton

cu, khch hng m doanh nghip hng n l khch hng quc t, nhng doanh

nghip c tim nng ln. V vy khch hng quc t ng mt vai tr quan trng,

l nhn t chi phi ton b cc hot ng trong chui gi tr ton cu. Khch hng

chnh l trung tm ca qui trnh nng cp. Nhu cu ca khch hng l ng lc

cc cng ty sn xut ra nhng sn phm c c bit cao hn, to ra mt c cu

phn cng lao ng mi v phc tp hn. H s thnh lp chi nhnh, cc cng ty

mi ti nhng khu vc th trng c tim nng nhm p ng tt nht nhu cu

ca khch hng ti . Ngy nay, vi s xut hin ca nhng cng ty c thng

hiu ni ting, nhng nh my bn l, mng li siu th lm cho qu trnh phn

phi sn phm ngy cng c y mnh. Nu nh trc y, nh sn xut qun

l mng li cc nh bn bun, bn l cung cp sn phm n tay ngi tiu

dng th ngy nay cc nh sn xut, ch bin li phi bt tay vi cc hng bn l.

Nhng nh bn l khng cn n thun ng vai tr l ngi bn li cc sn

phm m tr thnh nhng ngi i tm kim sn phm m h cho l s p

ng c nhu cu khch hng, xy dng v pht trin thng hiu.

22

- Li th so snh quc gia

Theo quan im ca nh kinh t hc David Recardo th cc quc gia u c l i

khi tham gia vo h thng thng mi th gii bi v cc nc s c l i th tng

i so vi cc quc gia khc. Nh nghin cu v li th cnh tranh Michael Porter

cng nhn mnh trong chuyn thm Vit Nam 2 ngy gn y rng: Cc quc

gia mun cnh tranh cn to ra s khc bit hoc "bn sc". V vy th cc quc

gia khi tham gia vo chui gi tr ton cu nu to c cc u th ring th c th

gia tng s ph thuc ca cc nc khc nhng khu nht nh trong chui.

Vic li th so snh ca mi mt quc gia thay i theo tng thi k c th khin

vai tr ca cc ch th chi phi cc mt xch quan trng trong chui gi tr thay

i. Vit Nam l quc gia c li th v ngun nguyn liu th v gi nhn cng r

th Vit Nam c th tham gia vo cng on sn xut. Tuy nhin khng nh

vai tr quan trng trong chui sn xut, cc quc gia cn thc y kh nng cung

ng nguyn liu hoc thit k t chi phi h thng phn phi ton cu. R

rng l cc quc gia khng nht thit v khng th tham gia vo tt c cc khu

trong chui gi tr bi quc gia ny s ch c li th tng i so vi quc gia

khc. in hnh l Nht Bn l quc gia khng c li th v gi nhn cng r v

ti nguyn nhng Nht li s hu phn ln cng ngh ca th gii v hc tp sng

to nhng thnh qu khoa hc ca th gii mt cch sut sc.

1.2. Chui gi tr ton cu trong ngnh sn xut hng in t th gii

1.2.1. c im

Ngnh in t th gii ra i v pht trin gn lin vi sng kin v i v

cht bn dn (semi conuctor). Cc sn phm t in t cng nghip n gia dng

u bt ngun t cht ny c th k n nh cc thit b gii tr gia nh, my

quay phim (AV), my tnh, in thoi cm tay, c s h tng internet, thit b y t,

t v cc thit b in t trong t...

23

C th ni rng ngnh cng nghip in t ngy nay tr thnh ngnh

cng nghip ca tt c cc ngnh cng nghip v khng ngnh cng nghip no

khng lin quan n in t. Linh kin ch o trong cc thit b in t l cht

bn dn ni ln vi tm nh hng cc ln k t bn thp k qua ca nn kinh

t th gii v c tm nh hng rt nhiu lnh vc trong i sng x hi. Khng

th ph nhn rng cng ngh cht bn dn chnh l yu t cn bn ca thi i k

thut s.

Giai on u tin trong vic to lp ngnh cng nghip cht bn dn l s

pht trin ca thit b bn dn M nm 1947. Thit b bn dn thay th cho

mch in t v lm nn s pht trin ca ngnh in t. Trong mt vi nm

u pht trin cht bn dn, cc thit b bn dn c sn xut v bn rng ri

th trng M. Cui nhng nm 1950, mt cuc ci t trong lnh vc ny xut

hin bng vic ra i ca mch in tch hp- v nhiu in tr c ni vi nhau

trn mt bng nh hoc l con chip bng silicon. u nhng nm 1970, ngi ta

c th tch cc bng mch phc tp trn mt con chip c kch c bng u

ngn tay to nn mt b vi x l m nhn cc chc nng tng hp m ch

trong vng hai thp k sau n to nn ton b mch in t ca my v i tnh.

S pht trin cc thit b tinh vi ca nhng ci cch c bn ny din ra

trong giai n ngn lm gia tng mnh m tnh u vit ca cc thit b in t

v ng thi cng lm gim mt cch ng k kch c ca chng. Hin ny ngi

ta c th ghp hng triu bng mch nh vo mt con chip n bang silicon vi

din tch ch bng em2. Cc thit b c kch c siu nh to nn s pht trin

thit yu cho php tch hp cc thit b in t to nn mt lot cc sn phm

nh cc sn phm in t b ti n nhng loi my tnh c x l phc tp, r

bt cng nghip, h thng hng dn my bay. Trn thc t y chnh l vic ng

dng vai tr ca cht bn dn to nn nhng sn phm cng nghip quan trng.

Hiu qu to ln ca cht bn dn khng ch c th hin trong cc ngnh kinh t

24

m cn c ng dng rt tt trong lnh vc vin thng, quc phng. Tuy nhin,

chnh ph cc quc gia cng ngy cng lo lng v nhng hu qu khn lng ca

pht minh ny. Ngnh cng nghip bn dn l ngnh u tin c mang danh "nh my

ton cu" bi v sn phm ca n sm c lp rp nc ngoi. Chnh ngnh

cng nghip bn dn to nn qui m sn xut ton cu bao gm cc giai on

khc nhau ca qu trnh sn xut. Thng thng, giai on thit k, nghin cu

pht trin v nhng giai on sn xut phc tp khc vn c thc hin nhng

nc pht trin ni c lao ng tay ngh cao v c s h tng cn thit phc v

cho vic sn xut hng in t. Cui cng, cng on lp rp s c thc hin

cc nuc ang pht trin. (Xem hnh .4)

Hnh 1.4. V tr ca cht bn dn trong chui gi tr hng in t

Cc thit b in t

Thit b ph tr - in tr - T in - Cng tc in - Dy v cp - Dy dn

Thit b chinh Cht bn dn

B nh B vi trong x l

Ngun: Global Shift 1999

Thit b in t - My tnh - Thit b vin thng - H thng iu khin cng nghip - Thit b kim tra, o c - Thit b vn phng - Thit b qun s v v t i n h

Hng in t gia dng - T i v i - Radio - M y catset - M y ghi bng -DVDs - Thit b Hi-fi - M y tnh c nhn

25

1.2.2. S GVC trong ngnh sn xut hng in t th gii

Cng ging nh chui gi tr ca nhiu ngnh hng khc, hng in t th

gii bao gm 5 khu c bn ca qu trnh gia tng gi tr bao gm cung ng

nguyn liu sn xut hng in t, thit k, lp rp, chy th, phn phi v hon

chnh sn phm.

Hnh 1.5. S chui sn xut hng in t th gii

Phn phi

Nh cung cp Nh cung cp cht bn dn Nh phn phi Lp t h thng

Tch hp

Fabless

Foundary

Chipless

Ngun: Semconductor industry: primer and market overview

1.2.2.1. Nh sn xut thit b tch hp (IDMs)

I D M l mt dng m hnh sn xut truyn thng. Theo m hnh ny cc

cng ty t mnh sn xut v bn sn phm cho cc OEM hoc cc nh phn phi

vi nhn hiu ca chnh bn thn h. Mt hng in t nu hot ng theo m

26

hnh ny s gp phi nhng thch thc ln trong vn qun l vic sn xut t nhng sn phm c vng i kh ngn n nhng sn phm c qui trnh sn xut

di hn. Vic huy ng vn cho cc cng ty thit k (abless) li rt kh khn bi

v cc nhn nh ti chnh thng ch yu da vo d bo v n v cu trong

tng lai, nh gi v li nhun t hot ng sn xut. Trn thc t nhng quyt

nh ny thng da vo tm hiu v cng ngh ca i th cnh tranh v k vng

vo s lc hu nhanh chng v cng ngh trong ngnh cng nghip in t.

Hu ht cc cng ty sn xut cht bn dn ni ting l cc nh sn xut thit

b tch hp nh INTEL, AMD, MICRON, ...Cc nh sn xut thit b tch hp

thu l i t s lin kt cht ch gia vic thit k sn phm v sn xut chip c tc

x l cao, DRAMs dung lng ln v SRAMs siu tc . l l do v sao

m th trng ca nhng sn phm ny th t b cnh tranh bi cc cng ty thit k

chip v khng gy nhiu nh hng ti cc nh my sn xut chip.

Cng vi cc hng sn xut chip, p lc vn cao cng l mt ro cn cho

vic thm nhp th trng v kh nng a dng ha th trng cng to nn mt

s n nh v tng trng doanh thu. Ging nh cc cng ty thit k chip, s bin

ng v doanh s mang tnh ngn hn thng ch yu l do s bin ng c

khi lng bn v APS. S bin ng ca ASP bt ngun t s khng cn bng

gia kh nng sn xut v nhu cu.

khu vc th trng thng ngun, kh nng sn xut tt dn n s gia

tng trong li nhun. V li nhun t ngnh ny thng rt cao bi v s thay i

trong chi ph c nh thng chm v chi ph bin i thung thp.

khu vc th trng h ngun, n by hot ng mnh v chi ph c nh

cao thng thng lm tn thng n l i nhun gp. Tuy nhin nhiu khch

hng ca IDMs c th lm gim s st gim ca doanh s. Thm na, IDMs linh

hot hn trong vic to ra l i nhun gp b mt bng vic ct gim cc chi ph

hot ng.

27

1.2.2.2. Cc hng sn xut chip

M hnh kinh doanh ny thc hin chc nng cung cp dch v sn xut

chip v wafer di dng cc hp ng thu khon cho cc nh bn l v IDMs.

H khng t thit k v bn chip cho d h cng cung cp cc dch v thit k

chip cho cc hng khc. Hin nay trn th gii c 3 hng sn xut chip ni ting

l hng sn xut chip ca i Loan (TSMC), hng sn xut linh kin in t siu

nh ca M i Loan (UMC) v hng sn xut cht bn dn Chartered -

Singapore. Ba hng ny t doanh s khong 6,2 t USD vo nm 2001, chim

4,5% tng doanh s ca tt c cc hng sn xut chip. Mt vi chi nhnh ca

A D M cng cnh tranh vi cc hng sn xut chip ch yu l vi hng IBM.

1.2.2.3. Nh phn phi sn phm thit k chip (Fabless vendor)

Cng ging nh nhng IDMs, cc nh phn phi sn phm thit k cung

cp hp ng sn xut cho cc hng sn xut chip. Qui m hot ng ca h nh

hn c IDMs v ch yu cung cp sn phm hoc tp trung vo nhng khu vc th

trng cui cng. Xil i n x , Altera, Qua-comn, Broadcom, NVDIA v PMC -

Sierra l nhng v d in hnh ca cc hng phn phi sn phm thit k. Tng

th phn ca dng m hnh kinh doanh ny chim 13 t vo nm 2001 nh hn

1 0 % th phn ca ton ngnh.

1.2.2.4. Xng thit k chip

Xng thit k chip ch thit k v cung cp giy php ti s dng cc thit

k chip cho cc cng ty thit k chip. M hnh hot ng ny c coi l xem l

mt hot ng cung cp sn phm s hu tr tu v kim l i t vic thu ph giy

php di dng lin kt dc. ARM, MIPS, v Rambus l nhng v d in hnh

ca m hnh kinh doanh ny.

1.2.2.5. Cng ty thit k chip

Do phm v i th trng ca nhng cng ty ny hp hn so vi th trng ca

cc IDMs nn kh nng tng trng doanh thu v gia tng th phn nhng phn

28

on th trng mc tiu. Hot ng da trn cc hp ng thu khon, cc cng

ty thit k chip c th thu ht nhiu li nhun t hot ng thit k, sn phm dn

u v cht lng phc v cho nhng khu vc th trng hp dn. S tp trung

mang tnh chin lc ny c th to nn nhng vng i sn phm c ci tin

nhanh hn ng thi gip bo v li nhun khi b st gim khi cu v sn phm

gim.

iu quan trng l cc cng ty thit k c th tip cn cc hot ng sn

xut quan trng t cc cng ty sn xut chip. e tng trng nhanh, nhng cng

ty ny phi cho gi nhm vo nhng khch hng t hng vi khi lng ln

thp hn chi ph sn xut ni b ca cc IDMs. Cc hng sn xut chip c kh

nng cung ng hng ha cho cc cng ty thit k th trng nhanh hn mt s

IDMs v xu hng l c mt s chuyn i nhanh chng sang cc hot ng sn

xut c chi ph thp khi doanh s tng.

nhng khu vc th trng thng ngun, cc cng ty thit k thu li

nhun t vic tp trung vo nhng khu vc th trung c tc tng trng cao.

Khi nhu cu th trng v tiu th cht bn dn gn st vi nng lc ca ngnh thi

cc cng ty sn xut chip s tng cng nng lc sn xut ca mnh bng cch

tip cn vi nhng khch hng quan trng nht. V IDMs tr nhng khon tin

ln cho cc cng ty sn xut tng cng sut v cng chnh l cch tng thm

s lng cc cng ty thit k cho cc IDMs. S thiu ht hng ha s dn n s

hn ch v doanh s i vi cc cng ty sn xut khi nhu cu ang mc cao. S

yu km v nng lc ny lm suy yu cc quan h khch hng ca cc cng ty

thit k vi nhng khch hng sn xut h thng.

nhng khu vc th trng h ngun, cc cng ty thit k phi gnh chu

s st gim trong doanh s do thiu kh nng a dng ha. S st gim khng

khip ny c th lm cn tr nhng ngun vn u t cn thit gip tng

trng cho cc chu k kinh doanh sau.

29

Nh vy, Chui gi tr hng in t th gii c th c m t mt cch

tng qut trong bao gm chui sn xut v cung ng. Chui cung ng (phn

phi) th hin s lin kt gia cc nh bn bun, bn l v ngi tiu dng cui

cng. (Xem hnh 1.6)

Hnh 1.6. S chui cung ng hng in t th gii

ODM Hng thit Nh phn Hng bn 'V Ngi k chip phi / l tiu dng

in

.&D Manufacturing Design, marketing Distribtion, sales, customer service

Ngun: Dedrick, Kraemer v Linden(2007)

1.2.2.6. Chui phn phi

Chui phn phi hng in t th gii mang nng tnh cc b a phng

mc d c mt s nh phn phi hng in t ln ca th gii nhu Ingram Micro

v Arrow Electronics. Tuy nhin doanh thu t ngnh hng ny li ch yu c

thc hin bi cc hng bn l nh Best Buy, Circuit City, Fry's, Cosco, Staple v

Wal Mart. Cc hng bn l thng hot ng da trn khon tin l i c nh t

cc nh cung cp linh kin in t t c s tng trng v qui m hot

ng nhng do s cnh tranh v gi cng vi vn u t ban u v chi ph vn

hnh m li nhun ca cc hng bn l s gim st i ng k. Doanh s bn hng

trc tip ca cc hng sn xut theo thng hiu ring cng ngy cng gia tng

in hnh c Apple v Sony. Vic s dng knh phn phi trc tip l mt tc

nhn lm gia tng l i nhun ca hng nu nh chi ph cho knh bn l th hin xu

hng gim.

30

C H N G 2 THC TRNG THAM GIA CHUI GI TR T O N CU CA C C

DOANH NGHIP N G N H IN T VIT NAM

2.1. Tnh hnh hot ng ca ngnh cng nghip in t Vit Nam: Ngnh Cng nghip in t Vit Nam c hnh thnh min Nam t

trc nm 1975, di dng lp rp cc dng gia dng theo thng hiu ca

nc ngoi m ch yu l Nht bn. Nhng sau nm 1975, hot ng ny b

chng li. min Bc, do iu kin chin tranh, ngnh cng nghip in t ch

gii hn mc lp rp nhng sn phm th s nhu radio. n nhng nm 1990,

sau khi Vit Nam tin hnh chnh sch m ca, ngnh ny mi c iu kin pht

trin. T ch ch c mt vi doanh nghip, ch trong vng hn 30 nm, n nm

2007 ngnh in t c hn 300 doanh nghip, tp trung ch yu pha Nam

nh TP. H Ch Minh, Bnh Dng..., ch c s t H ni v cc tnh pha Bc .

C th ni n nay, cc doanh nghip ngnh in t Vit Nam tuy cn non tr

nhng c sn phm p ng c nhu cu trong nc v xut khu. Tuy nhin,

a s cc doanh nghip in t ch yu tham gia vo loi hnh ch tc v lp rp

n gin, dng CKD chim ti 80%. Khong 7 0 % tng s t i v i v radio, cassette

bn trn th trng ni a l lp rp trong nc, nhng li dng linh kin v cc

u vo khc ca nc ngoi. Theo s liu thng k cha y , nm 2003, sn

lng lp rp t i v i Vit Nam t hn 1,5 triu chic/nm. Trong khi mt t

hp lp rp Malaysia t 30 triu chic/nm4. Cc doanh nghip in t Vit

Nam hu nh cha pht trin hnh thc ODM v OBM sn xut mang tnh

thng mi ng k cho in t dn dng ln in t cng nghip. Theo nhn

3 Xut khu hng in t v linh kin my tnh: Nhiu c hi tng trng kim ngch httD://www.kinhte24h.com/index.php?page=news&id=27409 ' Thy Hin, Cng nghip in t Vit Nam trc thch thc hi nhp http://www.tcvn.gov.vn/web_pub_pri/magazine/index.php?p=show_page&cid=&parent=83&sid=96&iid=1810

31

nh ca mt s chuyn gia kinh t cc doanh nghip in t nc ta khng mun

pht trin v thit k cc sn phm mang thng hiu Vit Nam. H thch lp rp

sn phm theo thit k ca nc ngoi v vi trnh k thut cn yu km, lm

nh vy ri ro thp hn, c th mang li hiu qu kinh doanh cao hn. Ch c

mt s t doanh nghip nghin cu thit k c mt s sn phm thng hiu

Vit nh TV Hanel, Vietronic Tn Bnh...v sn xut ph tng, linh kin xut

khu. Trong sn xut, ngnh cng nghip in t ca Vit nam pht trin 3 nhm

mt hng l: thit b nghe nhn, my tnh, sn phm chuyn dng. Biu biu

din gi tr sn xut 2 nhm hng: my tnh v thit b nghe nhn.

., 25000

- Thit b vn phng, my (inh B Rado, tiivi, TB truyn thng

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Biu 1: Gi tr sn xut hng in t Ngun: Tng cc thng k

Theo kho st nm 2006 ca Hip hi cc doanh nghip in t Vit Nam,

hot ng chnh ca ngnh in t l lp rp hng tiu dng, trong sn phm

in t tiu dng ( 8 0 % ) v sn phm in t chuyn dng ( 2 0 % ) . Hu qu ca s

mt cn i nghim trng ny l t l ni a hoa khng cao, ch t 20-30%...

Nhu cu tiu dng hng in t tng ln hng nm vi nhng chng loi

sn phm ngy cng phong ph a dng. N m 2007 doanh s th trng ni a

t gn 3 t USD. Tuy nhin, sc mua ca th trng trong nc cn hn ch do

32

thu nhp trung bnh ca dn c cha cao. Hn 4 0 % h gia inh Vit Nam cha c

TV. Gi c cc sn phm in t cn cao so vi thu nhp ca dn c. Do vy, s

pht trin ca th trng hng in t ph thuc rt nhiu vo s pht trin chung

ca nn kinh t v kh nng nng cao mc sng ca ngi dn. a bn nng

thn s l th trng tim nng cho cc sn phm in t, c bit l cc sn phm

in t thng dng.

Nh mt s yu t thun l i nh: chnh sch i mi, hi nhp ca Nh

nc, th trng ni a tim nng v ngun nhn lc phong ph,... lin tc trong

nhng nm gn y, ngnh in t Vit Nam thu ht c nhiu vn u t

nc ngoi. Tnh n nm 2007, ngnh in t thu ht c gn l o t USD vn FDI. Tc tng trng ca ngnh in t trang bnh hng nm t 20-30%^.

Tuy nhin, cho n nay, ngnh in t Vit Nam cng bc l mt s dim

yu km nh:

- Ngnh in t Vit Nam ph thuc qu nhiu vo nhp khu. Hai bng

di y cung cp s liu v kim ngch v nm th trng hng u trong X N K

hng in t ca Vit Nam.

5 Vnanet. K i m ngch xut khu ca ngnh din t nm 2008 c th dt 3.5 t USD.

http://www.vinanet.coni.vn/EconomcDetail.aspx?NewsD=142269flScene

33

Bng 2. .TNH HNH XUT KHU H N G IN T CA VIT NAM n v: USD

Tng kim ngch

Hn Quc Nht Bn Thi Lan Hng Kng

Trung Quc Singapore

2003 672.265.417 337.161 98.850.183 69.746.251 3.577.916 22.493.338 6.118.426 2004 1.075.363.787 47.976.398 212.707.802 199.130.936 27.452.353 46.949.597 57.133.128 2005 1.427.378.912 37.626.384 252.965.881 288.092.734 39.258.463 74.569.604 61.810.345 2006 1.708.155.353 40.583.406 245.918.426 344.766.286 65.324.192 73.811.016 84.160.559 2007 2.154.440.685 44.202.372 269.329.940 370.002.548 86.176.552 119.573.902 132.676.676 2008" 1.924.387.906 43.945.314 262.890.965 311.139.617 97.194.916 196.151.393 27.870.937

Ngun: Thng k s liu XNK, B Cng thng

Bng 2.2. TNH HNH NHP KHU H N G IN T CA VIT NAM nv:USD

Tng kim ngch

Malasa Nht Bn i Loan Hng Rng Trung Quc Singapore

1.349.306.200 116.312.727 428.054.278 57.777.018 78.382.577 103.888.000 280.033.690 2.660.723.183 123.065.911 484.868.193 76.456.953 126.349.323 155.385.900 431.265.748 2.047.919.612 98.863.494 502.565.665 111.950.970 167.254.897 n/a 559.885.743 2.958.428.179 164.228.657 592.492.630 128.323.218 233.126.671 517.729.318 800.625.871 2.660.723.183 183.533.912 642.715.492 99.532.402 249.255.264 475.370.740 594.581.176

Ngun: Thng k s liu XNK, B Cng thng

Qua hai bng s liu thng k v tng kim ngch XNK hng in t Vit Nam v kim ngch XNK hng in t Vit Nam sang 5 th trng chnh t 2003 n nay, ta c th thy r my im sau:

6 Chi tinh ht thng 9/2008 7 Chi tnh ht thng 9/2008

34

- Ngnh cng nghip in t Vit Nam lun tnh trng nhp siu t 3 5 % nm 2006 n 8 0 % (nm2005). iu ny chng t Vit Nam vn ang tnh

trng gia cng sn xut, nhp linh kin v lp rp thnh phm, ch yu tiu

dng trong nc v mt phn cho XK.

- D kim ngch X K tng u qua cc nm nhng k i m ngch N K vn tng

nhanh hn. VD: nm 2006/2007 nu kim ngch X K tng 2 6 , 1 % th kim ngch

N K li tng 44,5%. Con s ny cho thy t l ni a ha trong hng in t

Vit Nam khng h tng ln m cn c xu hng gim xung, c bit l sau s

kin Vit Nam gim thu hng N K t ASEAN gia nhp AFTA nm 2004 v vic

Vit Nam chun b m ca th trng cho hng N K theo cam kt khi gia nhp

WTO nm 2009 sp ti.

- Nhng th trng X NK chnh ca hng in t Vit Nam u l cc nc

trong khu vc nh cc quc gia ASEAN, Nht bn v Trung Quc, Hn Quc.

Tr Nht Bn, cn li cc quc gia khc trong danh sch ny u khng s hu

cng ngh ngun v hng in t. c bit kim ngch NK hng in t linh kin

t Trung Quc c xu hng tng r rt trong nhng nm gn y. iu ny gy lo

ngi v vic nng cao cht lng cho hng in t ca Vit Nam.

Lo ngi ny c khng nh trong cuc kho st ca VEIA (Hip hi

cc doanh nghip in t). Kt qu kho st cho thy, cng ngh v thit b ca

ngnh in t Vit Nam lc hu t 10 - 15 nm so vi khu vc v th gii. Nu so

snh vi cc nc ASEAN 5 (gm Thi Lan, Singapore, Malaysia, Indonesia v

Philippines) ngnh cng nghip in t Vit Nam mi ang cui giai on

(lp rp sn phm t ph kin nhp khu), u giai on u t sn xut linh kin

ph tng pht trin cng nghip ph tr. Trong khi cc nc ASEAN 5 ang

pht trin giai on 3 (nghin cu thit k sn phm, u t cng ngh cao, y

mnh xut khu).8 Cng tc nghin cu pht trin sn phm ca ngnh ny cng

3 C n g n g h i p d i n t V i t N a m t t h u 10-20 n m httD://www.vnmedia.vn/print.asp?newsd=55158

35

c nh gi mc yu km. T l u t cho i mi cng ngh rt thp, ch mc 0,2 - 0,3% doanh thu. Ngay c doanh nghip ln, t l ny cng ch dao ng quanh con s 1%. Trong khi ti n , t l u t t 5%, Hn Quc 10% v

Trung Quc ti 12%. Chnh v vy, gi tr gia tng ca sn phm in t Vit

Nam t thp, chi t 5-10% dn n kh nng cnh tranh ca sn phm khng cao9. Hin nay Vit Nam c hn 300 doanh nghip in t, tuy nhin qui m cc

doanh nghip ngnh in t Vit Nam cn nh, vn t, do kh trang b cc loi

my mc sn xut phc tp, trnh cao. Chnh v vy, sc cnh tranh ca sn

phm cn thp, ngnh mi c m rng v chiu rng. L ngnh i hi cng ngh cao, nhn lc trong ngnh in t cng cn c

trnh tng ng nu mun thot khi hot ng lp rp n thun. Nhng cng theo kt qu ca cuc kho st do Hip hi cc doanh nghip in t tin hnh, trong cc doanh nghip quc doanh, nhn lc c trnh cao ng tr ln chim t 10-64%, tc l mc va phi. Nhng cc doanh nghip FDI, t l ny ch

chim t 4% n 10%.' Nguyn nhn l cc doanh nghip FDI vo Vit nam mi ch quan tm n ngun lao ng r, cha quan tm n pht trin, nghin cu, sn xut sn phm mi.

Mt khu quan trong trong chui gi tr l phn phi nhng hot ng phn

phi trong ngnh in t Vit Nam cn qu yu km. Ngay trn th trng ni a, tr mt s lin doanh nc ngoi nh Sony, LG, Samsung... c u t pht

trin h thng phn phi bi bn, cn li cc doanh nghip ni a, d l t nhn

hay Nh nc cng cha quan tm nhiu n vic xy dng h thng phn phi. Ngay c cc doanh nghip c quy m tng i ln nh Hanel, Tn Binh, mc d

c thng hiu ring nhng cng ch gi hng ha bn ti cc h thng ca

9 Doanh nghip VN u u rt thp cho oi mi cng ngh http://www.crm vietnam.com/index.php?q=iode/550 1 0 Mt s vn l'n v hin trng v trin vng o to ngun nhn lc cho cng nghip in t v cn" ngh (hn" tin htto://comnuteriobs.vn/huong-nchieD/mot-so-van-de-lon-ve-hien-trang-va-trien-VQtig-dao-tao-ngLion-nhan-luc-cho-cong-nghiep-dien-tu-va-cona htm

36

hng chung ch cha c h thng phn phi ring. Cn trong hot ng X K th iu ny cn t c quan tm hn na! iu ny lm nh hng nghim trng

n nng lc cnh tranh ca hng in t mang thng hiu Vit Nam.

2.2. Tnh hnh X K ca ngnh cng nghip in t Vit Nam: 2.2.1. Mt hng xut khu:

Trc y, mt hng xut khu ch yu ca Vit Nam l mch in do nh my ca Tp on Fujitsu ti Vit Nam sn xut. Trong 790 triu la M hng

in t v linh kin my tnh Vit Nam xut khu c nm 2000 (l nm t kim

ngch xut khu cao nht k t 2003 tr v trc), Fujitsu Vietnam ng gp gn

ba phn t. n nay, ngoi mch in, n hnh t i v i mu v mt s loi linh kin

in t khc, cc doanh nghip Vit cn xut khu c t i v i mu thnh phm, u

VCD v DVD, mn hnh my tnh, hng in gia ng, camera v linh kin...

Bng 2.3: Kim ngch xut khu linh kin in t v my vi tnh ca Vit Nam t 2000-2004 Dn v: nghn USD

N m Linh kin in t My vi tnh v linh kin N m K i m ngch T trng (%) Kim ngch T trng (%)

2000 163.782 20.77 624.812 79.23 2001 212.829 30 496.671 70 2002 212.795 35.15 392.605 64.85 2003 274.183 32.08 580.517 67.92 2004 394.053 36.4 688.347 63.6

(Ngun: Tng hp t website ca B Cng Thng)

2.2.2. Th trng xut khu:

11 K i m ngch xut khu theo mt hng, http://wwwl m t gov.vn/tktm/Default.aspx?temid=7

37

Theo s liu thng k ca B Cng Thng nm 2005, Vit Nam xut khu

hng in t v linh kin in t n 35 nc, trong cc th trng ch yu l

cc nc ASEAN, Nht Bn, Hn Quc v Hoa K. Tnh n thng 9/2007, cc

th trng nhp khu ln nht mt hng ny ca Vit Nam l Thi Lan vi 303

triu USD, Hoa K: 218 triu USD, Nht Bn: 216 triu USD v Philipin: 145

triu USD.'2 Tuy nhin, th phn Vit Nam chim c l rt nh trong k i m

ngch nhp khu ca cc nc ny. Ti khu vc ASEAN, nhu cu nhp khu mt

hng ny nhng nm gn y vo khong 25 t USD/nm, trong khi xut khu

ca Vit Nam nm 2005 vo ASEAN ch chim 2,2% kim ngch nhp khu khu

vc ny. Vit Nam ang phn u n 2010 nng t l ny ln trn 5%, t kim

ngch trn t USD. Bn cnh , th trng Nht Bn cng c nh gi l rt

ln nhng nm 2005 kim ngch xut khu mt hng ny ca Vit Nam vo th

trng Nht mi chim 0,8%. Vit Nam c k hoch n nm 2010 nng t l

ny ln trn 3%, t kim ngch trn t USD. Ring th trng EU, xut khu

ca Vit Nam trong nm 2005 mi ch chim 0,03% kim ngch nhp khu ca

khu vc ny, trong khi nhu cu nhp ca EU ln ti 484 t USD/nm. iu

ny cho thy tim nng cho th trng ngnh cng nghip in t v my tnh ca

Vit Nam cn rt to ln. 1 3

en nm 2008, mt hng in t v linh kin my tnh ca nc ta hin xut

khu ti gn 40 th trng trn th gii. Trong kim ngch xut khu sang khi

cc nc EU chin 1 7 % tng kim ngch xut khu trong nm thng u nm

2008, t 169,5 triu USD, tng 38,66 % so vi cng k nm trc. K im ngch

xut khu sang th trng Ba Lan t mc tng trng n tng 973,8%,

t 11,12 triu USD, cao gn gp hai ln so vi c nm 2007. H Lan c kim

ngch nhp khu hng in t ca nc ta mc cao nht trong EU, trn 88,8

l 2 N c no chim lnh th trng m y tnh v linh kin in t ti vit Nam? h[tp://aconBnld com \Windex php?oplion=com_corHenl&!ask-vitw&cid-25&id-36E&ltEniid=5] 1 3 u t cng ngh cho ngnh sn xut in t v linh kin my tnh http:/Avww.sgp.org.vn/thitruong/2007/7/112573/

38

triu USD tng 72,1% so vi cng k nm 2007, tip n Phn Lan, Slovakia, Ba Lan, Anh...Sau khi b suy gim kh mnh trong nm 2007, kim ngch xut khu sang th trng n v Indonesia trong nm thng u nm 2008 tng mnh tr li vi mc 293,58% v 66,21% tng ng so vi cng k nm trc. y c coi l mt thnh cng trong cng tc pht trin th trng ca ngnh in t Vit Nam. 2.2.3. Kim ngch XE:

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

854.7

1427.4

i

2000 2001 2002 2003 _ 2004 2005 2006 2007 Biu 2.2: Kim ngch xut khu hng in t Vit Nam

giai on t 2000 n 2008

2008

Ngun: Tng cc thng k & B Cng thng

Theo bo co ca Hip hi Doanh nghip in t Vit Nam (VEIA), vic xut khu ngnh hng T-CNTT (bao gm hng in t, linh kin my tnh) ca Vit Nam mi ch bt u t nm 1996, vi gi tr 90 triu USD v lin tc tng

39

trong nhng nm tip theo. N m 2000 c coi l nm nh cao ca xut khu

ngnh hng ny vi kim ngch t 782 triu USD, xut i 35 nc. Sau nm

2000, do khng hong kinh t th gii, kim ngch xut khu hng in t -

CNTT b gim st nghim trng: nm 2001 xut c 595 triu USD, nm 2002

gim cn 492 triu USD. Tuy nhin, n nm 2003, do tnh hnh kinh t th gii

bt u n nh, gi tr xut khu li tng ln 672 triu USD. en nm 2004, xut khu hng in t gia nhp Cu lc b t USD vi mc X K t 1,062

t, nm 2005 tng ln 1,7 t. 14 N m 2006, xut khu hng in t v linh kin

in t t 1,708 t USD, nm 2007 l 2,2 t, tng 28,8%. Trc y, nhm hng

ny cha thc s c quan tm pht trin nhng vi s tng nhanh v kim

ngch xut khu trong my nm gn y, in t v linh kin my tnh ang l

mt trong nhng nhm mt hng c xp vo danh sch "cc mt hng xut

khu tim nng". Theo s liu mi c Tng cc Thng k cng b, xut khu

sn phm in t, linh kin my tnh trong thng 7/2008 c t 230 triu USD,

nng tng doanh s xut khu mt hng ny 7 thng u nm t 1,441 t USD.

S liu trong bng s 3.2 cho thy, n ht thng 9 nm 2008, kim ngch ny

l .924.387.906 USD. Ke hoch xut khu ca nhm hng ny trong nm 2008

l 3,5 t USD, tng 59,1% 1 5 '

Tuy nhin, theo nh gi ca VEIA, kim ngch xut khu hng T -

CNTT ca ta cn rt nh so vi cc nc trong khu vc. N m 2001, kim ngch

xut khu ngnh hng ny ca Singapore t 70 t USD, Malaysia 52,6 t

USD, Thi Lan 22,8 t USD, Indonesia l o t USD v t nht l Philippines cng t 7 t USD.'6 V vy, ngnh in t Vit nam cn c nhiu n lc hn na

trong thi gian t i !

Xu;t khu in t du' kin virrt 2,5 ty lsp, http://www.veia.org.vn/ 16 Hng in t-CNTT: Gian nan cn drig xut ngoai , . ,

6 hp://vielnamne[ vn/cnldoanlinghieD/2004/11/346404/ 40

2.2.4.G c:

Mt iu bt cp r rng cho mt hng in t Vit nam khi thm nhp th trng th gii l chi ph sn xut cc sn phm in t ca Vit Nam cao hn so vi mc trung bnh ca cc nc trong khu vc. Nu nm 2001, hng in t ca cc hng Nht Bn c gi tr gp i ca Vit nam, th n khong nm 2005, mc chnh lch ny ch cn gp ri. Nm 2001, cc sn phm ca Hn Quc c gi gp ri ca ta th n nm 2005 gi hng ca h ch cn bng hoc thp hn cc sn phm ca ta, trong khi cht lng ca h cao hn nhiu do ch ng c cc cng ngh sn xut.1 Chnh v vy, ngay c cc tp on ln khi u t vo Vit nam cng thng ch tp trung vo lp rp sn phm thay v nghin cu, pht trin sn phm mi. Nguyn nhn chi ph sn xut hng in t Vit nam cao l do Vit Nam khng ch ng c ngun linh kin, hu ht phi nhp t nc ngoi; gi thnh nhiu loi vt t, nguyn liu, nng lng phc v u vo tng. Vit Nam ch c li th v chi ph nhn cng r nhng do trnh tay ngh yu km nn nng sut lao ng khng cao, lm nh hng n gi thnh. 2.2.5. Vai tr ca doanh nghip FDI trong xut khu hng in t:

Cc doanh nghip lin doanh v doanh nghip c vn u tu nc ngoi gi vai tr quan trng trong s pht trin ca th trng hng in t Vit Nam. Theo thng k ca VEIA, trong tng s vn ca ngnh in t, DNNN c tng s vn khong 38 triu USD (chim 4,64% tng s vn u t vo CNT) DNTN u t khong 18,5 triu USD (chim 2,2%) v DN c vn FDI l 762 triu USD (chim 9 3 , D o a n h nghip FDI cng chim hn 90% tng gi tr u t ton ngnh v 90% kim ngch xut khu. Cc doanh nghip trong nc ang trong tnh trng khng ch ng c v cng ngh v nguyn liu v cha iu tit

1 7 Th [rng h n g d i n t V i t N a m vn i m n g ht[p://209-85. l75.104/search?q=cache:ht[n://vietbao.vn/Kinh-teAI hi-t r u o n g -hane-dien-u-Viet-Nam-van-im-ang/45 16479/87/ 1 8 T h y H i n , Cng nghip i n t Vit Nam trc thch thc hi nhp, h t t p : / / w w w . t c v n . g o v . v n / w e b _ p u b _ p r i / m a g a z i n e / i n d e x . p h p ? p = s h o w _ p a g e & c i d = & p a r e n t = 8 3 & s i d = 9 6 & i i d = 1 8 1 0

41

c th trng. Ch mt s t doanh nghip trong nc c hng xut khu nh

Cng ty Viettronics Tn Bnh (VTB) chuyn sn xut linh kin t i v i , Cng ty in

t Bnh Ha thuc Tng Cng ty c phn in t v Tin hc Vit Nam (VEIC)

chuyn gia cng cc sn phm in t dnh cho xe hi hay mt s DN va v nh

khc chuyn v cc loi linh kin nh b bin p n dnh cho ampli, loa...

Nhng thc cht cc doanh nghip ny cng ch k hp ng nh l vi i tc

nc ngoi N K linh kin v gia cng, lp rp. V d: Cng ty Viettronics Tn

Bnh, mt trong s cc doanh nghip ln trong nc, mi nm xut khu vo

khu vc ng Nam lng hng gi tr 3,4 triu USD/nm, ch yu l hng gia

cng vi mc tng trng hng nm khong 5%. 1 9 Trong khi cc doanh

nghip FDI c cng ngh hin i, s dng hu ht cc nguyn vt liu, ph tng,

linh kin nhp ngoi v xut khu 1 0 0 % sn phm lm ra nh: Fujitsu, Canon.

Theo thng k ca Hi Tin hc Vit Nam, ch tnh ring trong nm 2006, gi tr

xut khu ca Canon t 650 triu USD, Fujitsu khong 500 triu USD. N h m

cc cng ty lin doanh c tn tui nh Hanel, Panasonic hoc nhm cc cng ty

ca Nht Bn, Hn Quc, i Loan, Trung Quc, M... c nh my ti khu ch

xut hoc khu cng nghip c doanh s khong vi trm triu USD. s khc quy m nh hn, thng hot ng di hnh thc lin doanh vi cc doanh nghip

trong nc theo nh hng sn xut, lp rp in t tiu dng thay th hng nhp

khu phc v ni a nh: Sony, Panasonic, JVC, Toshiba, SamSung, LG,

TCL..20 Trong u t cho ngnh cng nghip in t, cc doanh nghip FDI chim

ti trng ln hn. Theo s liu nm 2002, doanh nghip F D I u t ,2 t USD

trn tng s 1,6 t u t cho c ngnh. Doanh nghip trong nc u t ch yu

di dng nh xng, cn u t cho thit b, cng ngh ch chim mt t l

19 Ngnh cng nghip in t xut khu Tng [rng cao, li nhun thp t]ttD://www.kinhte24h.com/index.Dhn?page=news&id=24380 2 0 N g nh cng n g h i p in t x u t k h u Tng trng cao, l i n h u n t h p hltD://www.sgtjp.org.vn/kinhte/2007/12/] 37505/

4 2

khng ng k. Cc tp on nc ngoi u t vn nhiu vo ngnh cng nghip

in t Vit Nam bao gm: tp on Intel M vi s vn u t t USD; tp

on Nidec (Nht Bn) vi s vn t USD u t ti Bnh Dng sn xut u

quang hc dng cho u DVD, VCD; tp on Foxcon (i Loan) u t 5 t

USD; tp on Meikom (Nht Bn) u t 300 triu USD vo H Ty... Hin ti,

cc nh u t v in t ca i Loan, Nht Bn, Hn Quc s tip tc ti Vit

Nam tm kim c hi u t. Kim ngch xut khu ca Vit Nam trong cc

nm tip theo c k vng s tip tc tng vi s ng gp ca cc tp on

ny.21

2.3. Thc trng v tr ca DNVN trong GVC v mc ci thin nng lc,

kt qu ki n h doanh ca doanh nghip Vit Nam k h i tham gia GVC

Ni dung phn ny da trn nhng kt qu nghin cu thu c t vic gi

bn cu hi iu tra ca nhm tc gi trong khong thi gian t thng 9 n thng

12 nm 2007 vi cc doanh nghip in t Vit Nam.

2.3.1. Phng php nghin cu

2.3.1.1. H thng cc chi tiu phn tch nh lng

H thng chi tiu xc nh v tr ca doanh nghip trong GVC

e xc nh cc v tr ca doanh nghip in t Vit nam trong GVC,

chng ta cn kho st cc chi tiu lin quan n cc vn v sn phm v th

trng ca doanh nghip, mc tham gia v chc nng ca doanh nghip trong

GVC. Cc thng s v lnh vc kinh doanh ca doanh nghip, chng loi sn

phm, phn on th trng v th trng chnh ca doanh nghip l cc ch tiu

phn nh tng i y v v tr ca doanh nghip xt theo gc sn phm

v th trng ca doanh nghip. lnh vc kinh doanh ca doanh nghip, chng

ta cn xc nh xem doanh nghip l nh sn xut hay phn phi hay bn l? Nu

Trn Thy, Nhiu d n ln v in t vo Vit Nam htlp://vietnmnet-vn/l

l nh sn xut th sn phm ca h l linh kin hay thnh phm? Doanh nghip

kinh doanh trong phn on th trng no, th trng in t gia dng hay

in t cng ngh cao? Doanh nghip Vit Nam chim lnh nhng th trng

no? Cc ch tiu ny c tm tt trong Bng 2.2- Ch tiu kho st v tr doanh

nghip trong GVC. Cc ch tiu kho st ny c c th ha bng cc cu hi

la chn s 3, 4, 5, 6 trong bng cu hi iu tra. Mc tham gia vo chui gi tr ton cu c th hin bi mc giao

dch ca doanh nghip vi i tc nc ngoi. i tc nc ngoi bao gm: nh

cung cp, ngi mua. Nu doanh nghip ch sn xut hng linh kin hoc bn

thnh phm th ngi mua ca h thng l cc cng ty sn xut khc trong khi

nu doanh nghip sn xut hng thnh phm th ngi mua ca h thng l cc

nh phn phi. Cc ch tiu ny c tm tt trong Bng 2.2- Chi tiu kho st v

tr doanh nghip trong GVC v c c th ha cu hi s 11, 12, 13, 14, 15

trong bng cu hi iu tra.

v chc nng sn xut ca doanh nghip trong GVC nh tng kt v

mt l thuyt cc chuyn trc bao gm ba loi hnh doanh nghip: doanh

nghip sn xut hng gia cng (OEM- original equipement manufacturer), doanh

nghip sn xut theo thit k ca doanh nghip (ODM- original design

manuacturer) v doanh nghip sn xut vi thng hiu ca doanh nghip

(OBM- ogrigial brand manufacturer). e xc nh c chc nng ca doanh

nghip sn xut hng in t Vit nam trong GVC l g chng ta cn o lng

mc m cc doanh nghip tin hng cng on sn xut. Cc ch tiu ny c

tm tt trong Bng 2.2- Ch tiu kho st v tr doanh nghip trong GVC v c

c th ha cu hi s 7, 8, 9, lo trong bng cu hi iu tra.

H thng tiu ch xc nh nng lc ca doanh nghip

Nng lc sn xut kinh doanh ca doanh nghip bao gm ba loi chnh:

nng lc nghin cu v pht trin sn phm, nng lc sn xut v nng lc

44

marketing. Nng lc sn xut thng c th hin nng lc cung cp cc sn

phm c cht lng. Nng lc nghin cu pht trin thng c th hin nng

lc tm thit k, pht trin sn phm mi. Nng lc marketing sn phm thng

c th hin thng qua bn yu t cu thnh ca marketing mix bao gm nghin

cu th trng v sn phm, xc tin, nh gi sn phm v phn phi trn th

trng. Cc ch tiu mc ci thin cc nng lc ny ca doanh nghip c

tm tt trong Bng 2.4- Chi tiu kho st mc ci thin nng lc doanh nghip

v c c th ha cu hi s 13, 14, 15, l , 17 trong bng cu hi iu tra.

Bng 2.4. Ch tiu kho st mc ci thin nng lc doanh nghip

STT Ch tiu kho st Thit k kiu cu hi kho st

1 Cht lng sn phm Cu hi theo Likert scale 5 dim

2 Pht trin v thit k sn phm Cu hi theo Likert scale 5 dim

3 Kh nng nghin cu th trng Cu hi theo Likert scale 5 dim

4 Nng lc xc tin trc khi bn hng Cu hi theo Likert scale 5 dim

5 Nng lc xc tin sau khi bn hng Cu hi theo Likert scale 5 dim

6 Nng lc nh gi hng Cu hi theo Likert scale 5 dim

7 Cc hot ng phn phi th

trng xut khu

Cu hi theo Likert scale 5 dim

45

Bng 2.5: Chi tiu kho st v tr doanh nghip

ST Ch tiu kho st Thit k kiu cu hi kho st 1 Lnh vc kinh doanh ca doanh

nghip (sn xut, phn phi bn l)

Cu hi c nhiu phng n la

chn 2 Chng loi sn phm ca doanh

nghip (linh kin, bn thnh phm, thnh phm)

Cu hi c nhiu phng n la chn

3 Loi sn phm ca doanh nghip ( in t tiu dng hay cng ngh cao)

Cu hi c nhiu phng n la chn

4 Th trng xut khu chnh ca doanh nghip

Cu hi c nhiu phng n la chn

5 Nh cung cp ln nht ca cng ty chng ti l cng ty nc ngoi

Cu hi theo Likert scale 5 dim

6 Ngi mua ln nht ca cng ty chng ti l cng ty sn xut nc ngoi

Cu hi theo Likert scale 5 dim

7 Ngi mua ln nht ca cng ty chng ti l mt cng ty phn phi nc ngoi

Cu hi theo Likert scale 5 dim

8 Chng ti sn xut theo thit k ca chnh cng ty

Cu hi theo Likert scale 5 dim

9 Chng ti sn xut mang thng hiu ca chnh cng ty ti

Cu hi theo Likert scale 5 dim

10 Chng ti gia cng SP theo n t hng ca cty nc ngoi

Cu hi theo Likert scale 5 im

l i Chng ti gia cng SP theo n t hng ca cty Vit nam khc

Cu hi theo Likert scale 5 im

46

H thng tiu ch xc nh kt qu hot ng ca doanh nghip

Kt qu hot ng ca doanh nghip c th hin bi cc ch tiu doanh

thu, l i nhun, t sut li nhun, tc tng trng, th phn. Cc ch tiu mc

ci thin kt qu hot ng ca doanh nghip c tm tt trong Bng 3- Ch tiu

kho st mc ci thin kt qu hot ng ca doanh nghip v c c th ha cu hi s 18, 19, 20, 21 trong bng cu hi iu tra.

Bng 2.6: Kho st mc ci thin kt qu hot ng ca DN

ST Ch tiu kho st Thit k kiu cu hi kho st

1 Doanh thu Cu hi theo Likert scale 5 dim

2 Li nhun Cu hi theo Likert scale 5 dim

3 T sut li nhun Cu hi theo Likert scale 5 dim

4 Tc tng trng Cu hi theo Likert scale 5 dim

5 Th phn Cu hi theo Likert scale 5 dim

2.3..2.Phng php thu thp s liu

D liu c thu thp thng qua bng cu hi iu tra c gi trc tip cho lnh

o cc doanh nghip c la chn. Doanh nghip c la chn t danh b

doanh nghip ca Tng cc Thng k nm 2006 theo ngnh in t. Theo danh b

ny, c tng s 321 doanh nghip ng k kinh doanh trong lnh vc in t.

Bng cu hi c gi bng th cho gim c ca 321 doanh nghip trong ngnh.

D n s dng cc tr l nghin cu l cc sinh vin ca trng i hc Ngoi

thng, c hun luyn lin lc vi cc doanh nghip v vic tr li bng cu

hi iu tra. Qu trnh thu thp s liu v kt qu c m t trong bng 2.7.

Bng 2.7: Qu trnh thu thp s liu

Giai oan Thi gian Hot ng S bn thu c 1 9/ 2007 Gi th ti 321 doanh nghip 25 2 10/2007 Lin lc vi cc cng ty

ngh tr li bng hi 50

Tng s 75

47

T l phn hi l 24 % (=75/321). T l phn hi ny c cho l thnh

cng trong cc nghin cu s dng bng iu tra qua bng th c kt hp s dng

tr l nghin cu.

2.3.1.3. Cng c phn tch so liu

Nghin cu ny s dng phn mm SPSS phin bn 14 phc v cho mc

ch m t thng k v kim nghim cc gi thuyt c a ra trong m hnh

nghin cu. SPSS c s dng lm sch d liu, kim tra cc gi thuyt v

phn phi chun, tuyn tnh ca cc bin trong m hnh nghin cu. SPSS c

s dng tnh gi tr trung bnh ca cc bin. H m hi quy n bin v a bin

cng c chy trn phn mm SPSS.

2.3.2. Kt qu kho st M t thng k v cng ty trong mu kho st

Khi cp n quy m doanh nghip, s lng nhn cng m doanh

nghip s dng thng c s dng lm ch tiu phn nh quy m. Doanh

nghip trong mu khu st c quy m trung bnh l 248 lao ng. Tuy nhin

lch chun ca mu l kh ln (280 nhn cng). iu ny cho thy s chnh lch

rt ln v quy m doanh nghip trong ngnh, c nhng doanh nghip c quy m

rt ln trong khi li c cc doanh nghip c quy m kh nh. Doanh nghip c s

nhn cng nhiu nht l 1750 trong khi doanh nghip c s nhn cng t nht l

10. Con s quy m trung bnh tnh y ch cung cp mt ci nhn tng th tng

i v quy m doanh nghip trong ngnh.

Tui ca doanh nghip c tnh da theo nm kho st nghin cu v nm

thnh lp doanh nghip. Tnh n nm 2008, doanh nghip trong mu kho st c

tui trung bnh l 11 tui. Tuy nhin lch chun ca mu l kh ln (7.9

tui). iu ny cho thy s chnh lch ln v tui ca doanh nghip, c nhng

doanh nghip thnh lp t rt lu trong khi cng c nhng doanh nghip va

mi thnh lp. Doanh nghip thnh lp lu nht l 33 nm trong khi doanh nghip

48

c tui tr nht l 3 nm. Con s tui trung bnh tnh y ch cung cp mt ci nhn tng th tng i v tui doanh nghip trong ngnh.

Bng 2.8: Quy m v kinh nghim kinh doanh ca doanh nghip

Gi tr nh nht Gi tr ln nht Gi tr trung bnh lch chun

Quy m 10 1750 248.800 279.79

Tui 3 33 11.01 7.92

v c cu vn, doanh nghip t nhn chim t trng cao nht ( 7 5 % ) trong

khi doanh nghip nh nc ch chim t trng tng i nh (4,17%). Doanh

nghip c vn u t nc ngoi chim t trng 20,83%. Theo s liu thng k

ca Tng cc Thng K nm 2006 th doanh nghip c vn u t nc ngoi t

l chim 2 4 % , doanh nghip nh nc chim 4,2% v doanh nghip t nhn

chim 72.8%. Nh vy mu kho st phn nh tng i chnh xc t l c cu

vn ca cc doanh nghip trong ngnh. iu ny gip cho cc kt lun ca nghin

cu da trn mu m bo c tnh i din v tng qut cho ngnh.

Bng 2.9: C cu vn

Vn s hu S doanh nghip T l phn trm T nhn (mt hoc nhiu ngi gp vn) 54 75

Nh nc 3 4.17 DN c vn FDI (LD, 100% vn FDI) 15 20.83

Tng cng 72 100

2.3.3.nh v doanh nghip Vit nam trong chui gi tr in t ton cu.

2.3.3.1. Phn tch kt qu kho st nh v doanh nghip

v chc nng hot ng ca cng ty, s lng cc doanh nghip hot ng

trong lnh vc sn xut ch chim 29,07% doanh nghip trong khi cc doanh

nghip hot ng trong lnh vc thng mi chim 70,93%. iu ny cho thy r

c cu ca ngnh thin v hng ca tiu th hn l sn xut. Doanh nghip tp 49

trung nhiu lnh vc thng mi. iu ny c th gii thch thng gia ro cn

gia nhp ngnh (entry barrier), lnh vc sn xut in t i hi vn ln v cng

ngh nn cc doanh nghip nh kh c th gia nhp vo lnh vc sn xut m tp

trung lnh vc phn phi lu thng sn phm.

Bng 2.10: Lnh vc hot ng ca cng ty

Lnh vc hot ng ca cng ty S doanh nghip T l phn trm

Nh phn phi 35 46.7

Nh bn l 26 34.7

Nh sn xut 25 33.3

Tng cng &6n 114.7

Trong s cc doanh nghip sn xut, s cc doanh nghip sn xut hng

thnh phm chim t trng cao ( 5 5 % ) , trong doanh nghip sn xut hng linh

kin ch chim 26 % v bn thnh phm ch chim 19%. iu ny cho thy c cu

ca ngnh ch trng u t sn xut thnh phm hn l linh ph kin v bn

thnh phm. Khi c cu ngnh thin v sn xut hng thnh phm thi ngnh

thng phi s dng linh ph kin nhp khu, mc quc t ha ngc (nhp

khu) ca ngnh tng i cao.

Bng 2.11: Chng loi sn phm

Chng loi sn phm S doanh nghip T l phn trm Linh kin 23 30.6 Bn thnh phm 16 21.3 Thnh phm 48 64.0

Tng cng 87" 115.9

1 2 C o n s ny l n hon s lng 75 doanh nghip trong mu iu tra v mt doanh nghip c th n g thi hot ng trong mt s lnh vc, v d v a l nh sn xut, va l nh phn phi. 2 3 C o n s ny ln hon s lng 75 doanh nghip trong mu iu tra v mt doanh nghip c th sn xut nhiu mt so chng loi sn phm khc nhau

50

Trong s cc doanh nghip sn xut, s lng cc doanh nghip hot ng

trong lnh vc cng ngh cao (my tnh v thit b k thut s) chim t trng ln

hn s lng cc doanh nghip hot ng trong lnh vc sn xut gia dng.

iu ny cho thy xu hng ch trng u t vo lnh vc cng ngh cao ca

ngnh in t Vit nam.

Bng 2.12: Loi sn phm

Sn phm S doanh nghip T l phn trm

gia dng v linh kin (T lnh, ni cm in, TV, catssette,...) 28 37.3 My tinh, laptop v linh kin, thit b k thut s 35 46.7 Khc 39 52.0 Tng cng 1022" 136.0

v th trng xut khu, c th thy rng Bc l khu vc th trng m

doanh nghip Vit nam xut khu vo nhiu nht. iu ny c th l gii phn

no thng qua cc t trng u t nc ngoi t khu vc Bc tng i cao.

Phn ln cc nh u t nc ngoi trong lnh vc in t n t Nht Bn, Hn

Quc. H u t sn xut Vit nam tn dng gi nhn cng r ri nhp khu

sn phm tr li. Tip ti ASEAN l th trng xut khu th hai ca ngnh in

t Vit Nam. Mc d y l th trng c mc sng v thu nhp thp hn th

trng Chu u hay Bc M nhng doanh nghip Vit nam vn xut khu nhiu

vo cc th trng ny. iu ny c th l gii c thng qua hai c tnh hp

dn ca th trng ASEAN l khong cch a l, v hng u i thu quan

ca khu vc mu dch t do.

2 4 C o n s ny ln hn s lng 75 doanh nghip trong mu iu tra v mt doanh nghip c th mt s loi sn phm khc nhau.

51

Bng 2.13: C cu th trng xut khu

Thi trng S doanh nghip T l phn trm

ASEAN 29 38.6

EU 17 22.7

Bc M 12 16.0

Bc A (TQ, Hn Quc, NB) 31 41.3

Cc nc khc 17 22.7

Tng cng 106" 141.3

V chc nng sn xut trong GVC, phn ln cc doanh nghip trong mu kho st ng vai tr OEM, sn xut hng gia cng theo thit ke v thng hiu

ca ngi mua ( 4 2 % ) . s doanh nghip ng vai tr ODM, sn xut bng thit k

ca mnh chim t trng nh nht ( 2 3 % ) v s doanh nghip sn xut sn phm

bng thng hiu ca mnh- OBM- chim t trng khng cao(35%). S cc doanh

nghip xut khu hng bng thng hiu ca doanh nghip phn ln li l doanh

nghip c vn u t nc ngoi. iu ny cho thy nng lc thit k cng nh

marketing sn phm in t cc doanh nghip ni a cha cao.

Bng 2.14: Phn b chc nng sn xut ca doanh nghip Vit nam trong GVC Chc nng sn xut S doanh nghip T trng

(DEM- Gia cng sn phm xut khu cho cng ty khc 16 42 ODM- Sn xut hng xut khu bng thit k ca mnh 9 23 OBM- Xut khu hng vi thng hiu ca mnh 13 34

Tng cng 100

25 C o n s ny ln hn s lng 75 doanh nghip trong mu iu tra vi mi doanh nghip c th kinh doanh nhiu th trng ch khng chi mt th trng.

52

Ngoi ra c th thy r hn mc thc hin cc chc nng OEM, ODM,

OBM ca cc doanh nghip Vit nam trong mu kho st thng qua gi tr trung

bnh ca cc bin V7,8,9,10. Gi tr trung bnh ca cc bin ny c th hin

trong bng 8. Hnh minh ha r hn s khc nhau v mc thc hin cc chc

nng sn xut bao gm OEM, ODM, OBM, trong sn xut hng gia cng c

phn bit r l sn xut hng gia cng cho cng ty Vit Nam khc (OEMvnmese)

hay sn xut hng gia cng cho cng ty nc ngoi (OEMoreigner). Nhn chung

doanh nghip trong mu kho st thc hin cc chc nng sn xut OEM, ODM,

OBM mc trung bnh. Trong mc doanh nghip sn xut bng thng

hiu ca chnh doanh nghip l cao nht, mc sn xut gia cng cho cng ty

nc ngoi l thp nht.

ODM

OEM for vnmese 4

(DEM for foreigner

Hnh 1: M t mc thc hin cc chc nng sn xut trong GVC

53

Bng 2.15: Kt qu thng k mc thc hin cc chc nng sn xut Ch s N i dung Mi n Max Gi tr TB lch chun

V7 Chng ti sn

xut theo thit k

ca chnh cng ty 00

4.00 1.7313 1.65678

V8 Chng ti sn

xut mang thng

hiu ca chinh

cng ty ti

00 4.00 2.0441 1.69665

V9 Chng ti gia

cng SP theo n

t hng ca cty

nc ngoi

00 4.00 1.3286 1.67437

V10 Chng ti gia

cng SP theo n

t hng ca cty

Vit nam khc

00 4.00 1.8143 1.57234

Khi phn tch mc thc hin chc nng sn xut theo tng nhm vn ch s hu, ta thy c s khc bit ln v mc thc hin chc nng sn xut. Mc thc hin chc nng OBM cao nht nhm doanh nghip FDI (Mean= 3.71), tip l nhm SOE (Mean= 3.00) v thp nht l nhm doanh nghip t nhn (Mean =1.52). Mc thc hin chc nng ODM cao nht nhm FDI (Mean=3.36) tip ti l nhm doanh nghip t nhn (Mean=1.34) v thp nht nhm SOE (0.50). Nh vy nhm doanh nghip FDI lun chim v tr dn u v mc thc hin cc chc nng OBM, ODM. iu ny cho thy nng lc braning sn phm ca cc cng ty ni a cn rt yu km. Cho n nay, phn ln doanh nghip Vit Nam ch lm gia cng lp rp sn phm vi thit k v thng hiu ca cng ty nc ngoi. Cc cng ty sn xut hng in t bng

54

thng hiu v thit k ca chnh h u l doanh nghip c vn u t nc

ngoi.

Bng 2.16: Kt qu thng k mc thc hin cc chc nng sn xut theo

cc nhm doanh nghip c vn ch s hu khc nhau

Vn ch s hu ODM OBM

OEM cho cty nc ngoi

OEM cho cty Vitnam

DNTN Gi tr trung bnh

1.34 1.5200 1.0392 1.9

lch chun

1.56 1.60 1.54 1.60

DNNN Gi tr trung bnh 50

3.00 2.67 1.68

lch chun 71

1.73 2.31 2.08

FDI Gi tr trung bnh

3.36 3.71 2.07 1.43

lch chun

1.01 .61 1.83 1.45

Total Gi tr trung bnh

1.74 2.05 1.33 1.82

lch chun

1.67 .71 1.69 1.58

Mc tham gia vo GVC c th hin c mc quc t ha xui

(xut khu) v mc quc t ha ngc (nhp khu) ca doanh nghip. Gi tr

trung bnh ca mc giao dch vi nh cung cp nc ngoi ca cc doanh

nghip trong mu kho st l tng i ln 2,25 trong Likert scale 4 im. iu

ny cho thy mc quc t ha ngc ca doanh nghip Vit nam tng i

55

cao. Ngc li mc quc t ha xui ca doanh nghip khng cao. Gi tr

trung bnh ca mc giao dch vi ngi mua nc ngoi thp hn mc giao

dch vi nh cung cp nc ngoi. c bit l mc giao dch vi cc cng ty

phn phi nc ngoi kh thp 0,9 trong Likert scale 4 im. iu ny cho thy

cc nh sn xut hng thnh phm ca Vit nam ch yu giao dch bn hng trn

th trng ni a. i vi cc nh sn xut hng linh kin v bn thnh phm th

mc giao dch vi ngi mua nc ngoi ln hn. Mc ny l 1,35 trong

Likert scale 5 im.

Mc do giao ch voi ngui ban nuoc ngoai

3/1

Mc do giao ch voi nha phan phoi nuoc ngoai

- S e r i e s 1 j

v-\ Mc do giao ch voi ngui mua la nha sx nuoc ngoai

Hnh 2: Mc tham gia vo GVC ca doanh nghip Vit Nam

56

Bng 2.17: Kt qu thng k mc tham gia vo GVC ca DNVN Ch s kho st

Ni dung Min Max Gi tr TB

lch chun

12 Nh cung cp ln nht ca cng ty chng ti l cng ty sn xut nc ngoi

00 .00 2.2535 1.59211

14 Ngi mua ln nht ca cng ty chng ti l cng ty sn xut nc ngoi

00 .00 1.3478 1.38081

l Ngi mua ln nht ca cng ty chng ti l mt cng ty phn phi nc ngoi

00 .00 .8955 1.19512

2.3.3.2. Tm tt kt qu kho st v tr ca doanh nghip in t Vit Nam trong GVC

Cc phn tch nh lng trn cho thy mc tham gia vo GVC ca

doanh nghip in t Vit Nam l kh cao, c bit cc giao dch vi nh cung

cp nc ngoi. iu ny phn nh mc quc t ha ca ngnh in t kh cao,

khng nhng khu nhp khu u vo cho sn xut m c khu xut khu

thnh phm. Th trng xut khu chnh l Nht Bn, Hn Quc v ASEAN.

Trong GVC ton cu, doanh nghip Vit Nam thng v tr l nh sn

xut mc d trn th trng ni a, t trng cc doanh nghip trong hot ng

lnh vc phn phi ln hn t trng doanh nghip hot ng trong lnh vc sn

xut. T trng cc doanh nghip hot ng trong lnh vc cng ngh cao ln hn

t trng doanh nghip hot ng trong lnh vc sn xut hng in t tiu dng.

khu vc sn xut, s lng nh sn xut thnh phm chim t trng ln

hn nh sn xut linh kin hay bn thnh phm. Doanh nghip in t Vit Nam 57

thng l nh sn xut cc sn phm gia cng xut khu, nhng cng sn xut

hng xut khu bng thit k ca doanh nghip. Kt qu kho st cng cho thy

c c doanh nghip sn xut hng xut khu bng thng hiu ca chnh doanh

nghip. Nh vy c th kt lun rng doanh nghip in t Vit Nam khng ch

thc hin c ba chc nng OEM m cn c ODM v OBM. Kt qu kho st v tr

ca doanh nghip in t Vit Nam trong GVC c m t hnh 3.

Hnh 3: Doanh nghip in t Vit Nam trong chui gi tr ton cu

Nh sx thnh phm nc ngoi

Nh sx linh kin, bn tp Vit Nam

Nh phn phi nc nga

Th trn. th gii

Nh sx thnh phm YN (OEM, ODM, OBM)

2.3.3.3. nh gi mc ci thin nng lc ca DNVNkhi tham gia GVC

Mc tham gia GVC c nh du bng vic doanh nghip tin hnh kinh

doanh vi i tc nc ngoi, c th thng qua hp ng nhp khu hoc hp

58

ng xut khu, hoc hp ng lin doanh sn xut hoc chuyn giao cng ngh.

Mu kho st cho thy sau khi tham gia giao dch vi i tc nc ngoi, nng

lc ca doanh nghip c ci thin. Nng lc xc tin bn hng c ci

thin nhiu nht, tip n l cht lng sn phm. Nng lc nh gi sn phm v

pht trin sn phm c c ci thin nhng khng nhiu. c bit l nng lc

phn phi th trng xut khu tin trin t nht.

Bng 2.18: Kt qu thng k mc ci thin nng lc ca doanh nghip VN Ch s kho st Min Max Gi tr trung bnh lch chun

Pht trin sn phm 00

4.00 2.1970 1.20537

Cht lng sn phm 00

4.00 2.6866 1.13096

Tm kim th trng 00

4.00 2.4706 1.15216

Xc tin trc bn hng 00

4.00 2.6618 1.27678

Xc tin sau bn hng 00

4.00 2.8529 1.23705

nh gi sn phm 00

4.00 2.2836 1.08441

Phn phi XK 00

4.00 1.7538 1.36966

59

Hnh 4: M t mc ci thin nng lc ca doanh nghip Vit Nam

Pht trin sn phm 3-

Phn phi xk ?***' "*ht li v r v n n c n n h m

n; l a i l u u i ly o a i 1 p i l o l l l

. / JJh f ^ - L \ \ 1 Seriesl j nh gi sn phm V Y \ \Z-

\ W/ \ / Tm kim th trng

Xc tin sau bn hng 'Xc tin trc bn hng

Khi phn tch mc ci thin nng lc ca doanh nghip theo tng nhm vn ch s hu, ta thy c s khc nhau v mc ci thin nng lc gia cc

nhm. Mc ci thin nng lc ca nhm DNNN nhn chung l ln nht, tip

ti l nhm DNTN v cui cng l nhm doanh nghip FDI. s liu ca c th ca mc ci thin nng lc sn xut (sn xut sn phm c cht lng), nng

lc nghin cu pht trin (pht trin sn phm mi) v nng lc marketing c

th hin Bng 2.14. Kt qu thng k mc ci thin nng lc theo cc

nhm vn s hu. iu ny p