Những sai lầm thường gặp về Petrus Trương Vĩnh Ký

This entry was posted on Tháng Một 11, 2019, in h s i t a and tagged Trương ĩnh Ký, Winston Phan

Đào guyên.

Winston Phan Đào Nguyên

PHẦN 1: GIỚI THIỆU

Xin tự giới thi u tôi là ột ựu họ sinh trường Petrus Ký. Tôi thi đậu vô trường này nă 1974, và hỉ họ

đượ ột nă thì trường b đổi tên thành ê Hồng Phong.

Có lẽ ũng như phần lớn á bạn ùng khóa, tôi thi vô trường Petrus Ký vì đó là trường giỏi nhất và gần nhà

nhất, hứ thật tình thì tôi không biết gì nhiều về ông Petrus Ký. Có thể nói rằng trướ nă 2017 thì tôi hỉ

“nghe tiếng” ông Petrus Ký, òn thật sự thì tôi hưa đượ đọ những gì Petrus Ký viết. à ó lẽ ũng như nhiều

người trong tọa ngày hô nay, tá phẩ duy nhất ủa Petrus Ký à tôi đã đọ là huy n ười về bài “Thơ

Con Có ”, với tựa đề “Ba Anh Dốt à Thơ” trong uốn “Chuy n Đời Xưa”.

Đầu nă 2017, khi ó sự ki n uốn sá h “Petrus Ký – ỗi Oan Thế Kỷ” ủa guyễn Đình Đầu b ấ lưu hành

ở i t a thì tôi ới hiếu kỳ tì ua uốn sá h đó và bắt đầu đọ những tá phẩ ủa Petrus Ký ũng như

về Petrus Ký. Sau khi đọ những tá phẩ này, tôi nhận thấy ó quá nhiều sự hiểu lầ hay đúng hơn là hiểu

sai về nhân vật này.

Do đó, trong buổi hội thảo hô nay, tôi xin phép đượ trình bày với quí v những sự sai lầm thường gặp về

Petrus Ký hiện nay, theo ái nhìn ủa tôi, ột người ới bắt đầu nghiên ứu về Petrus Ký. Để ho dễ hiểu và

dễ nhớ, tôi xin hia những sai lầ thường gặp về Petrus Ký ra là hai loại.

oại thứ nhất là loại sai lầ không cố ý (unintentional). oại sai lầ không ố ý này lại ó thể đượ hia ra

thành hai nhó nhỏ là: 1) do thói quen hay 2) do bất cẩn.

oại thứ hai là loại sai lầ do có cố ý (intentional). oại sai lầ ố ý này lại ũng ó thể đượ hia ra thành

hai nhó nhỏ là: 1) do cố ý muốn biện hộ ho ông Petrus Ký, nhưng lại bằng định kiến ủa ình, và 2) do cố

ý muốn kết tội ông Petrus Ký, bằng á h sửa đổi tài liệu để gán ho ông là những vi à ông không hề

làm.

Theo đó, trong buổi thuyết trình hô nay, tôi xin trình bày 4 trường hợp tiêu biểu ho 4 sự sai lầ thường gặp

về Petrus Ký hi n nay. Để dễ theo dõi, tôi sẽ trình bày ỗi trường hợp sai lầ nói trên theo thứ tự như sau:

1) xuất xứ của sự sai lầm (where);

2) sự sai lầm đó sai như thế nào (how);

3) tại sao lại có sự sai lầm đó (why);

4) thật sự ông Petrus Ký nghĩ gì so với sự sai lầm đó (what).

PHẦN 2: THẢO LUẬN

1 . Loại Sai Lầm Không Cố Ý

A. Do Thói Quen: Pétrus Thay Vì Petrus

1. Xuất Xứ

Thí dụ đầu tiên về loại sai lầ không ố ý, và hính xá hơn, bởi thói quen, là sự ki n viết và nói tên ông

Petrus Ký với dấu sắc (l’accent aigu) trên chữ e, thành ra Pétrus Ký. Sự sai lầ này xuất hi n khắp nơi hi n

nay, và với tất ả người i t, dù ở hải ngoại hay ở i t a . Theo phỏng đoán ủa tôi, ó lẽ tên ông Petrus Ký

b viết sai thành Pétrus đến 50% trong ọi trường hợp. Còn vi phát â sai thì gần như 100%, và đương

nhiên trong số đó ó ả tôi.

2. Sai Như Thế Nào

hưng á h viết hay gọi với dấu sắ đó là sai. ì ái tên Petrus ủa ông Trương ĩnh Ký là một chữ Latin.

Đó là tên ủa thánh Phê-rô trong tiếng i t (do gọi theo tiếng Bồ Đào ha và Tây Ban ha là Pedro) hay Peter

trong tiếng Anh, Pierre trong tiếng Pháp. Chữ Petrus tiếng atin này không có dấu sắc, và theo cách phát âm

ủa tiếng atin thì nó gần như á h phát â bằng tiếng i t, là Petrus, với “e” và “u”, hứ không phải Pétrus,

với “ê” và “uy” như trong á h phát â bằng tiếng Pháp.

3. Tại Sao Lại Có Sai Lầm Này

hưng ngày nay, húng ta thường phát â và viết sai như vậy là vì đã quá quen với cách phát âm và viết sai

theo người Pháp, là Pétrus. gười Pháp, vì lý do nào đó, đã s a hữ Petrus trong tiếng atin ra thành Pétrus,

và phát â theo kiểu Pháp. gười Pháp ũng đã luôn luôn viết và gọi ông Petrus Ký là “Pétrus Ky”, thậ hí

ngay từ khi họ bắt đầu hiế iền a . Rồi ãi sau này, khi đặt tên ho ngôi trường ới xây vào nă 1927-

1928, họ ũng đã ố tình gọi là Pétrus Ky, hứ không bao giờ h u viết ho đúng tên ông là Petrus Ký.

ì lý do đó, tất ả ọi người i t đều trở thành quá quen thuộ với hữ Pétrus ó dấu sắ . gay ả sau nă

1954, khi trường đượ hính thứ đổi tên thành “Petrus Trương ĩnh Ký”, không ó dấu sắ , thì do sự quen

thuộ đó, rất nhiều người ho đến hi n nay vẫn òn viết là trường Pétrus Ký với dấu sắ (l’a ent aigu). Và

như đã nói, hầu như tất ả ọi người đều phát âm theo giọng Pháp.

4. Nhưng Thật Sự Petrus Ký Nghĩ Gì

Trong khi đó, ông Petrus Ký, ặ dù là vi với người Pháp, nhưng trong suốt đời ông, khi viết trong thư từ,

hay in trong sá h vở, ông đều để tên ông rất rõ ràng là Petrus – không ó dấu sắ . Cộng với sự ki n Petrus Ký

đã nhiều lần từ hối không vào dân Pháp và luôn luôn ặ quần áo i t, ó thể thấy rằng ý ông không muốn

làm một người Pháp với ái tên “Pháp”.

Do đó, nếu vì thói quen gọi theo tên trường Pétrus Ký từ thời Pháp thuộ à ngày nay ta hay gọi ông là Pétrus

Ký, điều này ó lẽ hấp nhận đượ . hưng khi viết thì phải viết ho đúng là Petrus, thay vì Pétrus theo tiếng

Pháp.

Đó là ột thí dụ tiêu biểu ho loại sai lầm không cố ý, bởi thói quen lâu nă .

B. Do Bất Cẩn: “Bất” Khả Vô Danh Vị Và “Chun” Vô Phòng

1. Xuất Xứ

Thí dụ thứ hai ủa loại sai lầ không ố ý, à hính xá hơn, do bất cẩn, là trường hợp không đọc được hay

không hiểu được những gì ông Petrus Ký viết. Điển hình là ột lá thư ông Petrus Ký viết ho on háu vào

nă 1872 để dạy dỗ họ về á h sống trên đời. á thư này đã đượ wikipedia hép lại như sau:

” gười đời sanh ký t quy, đàng đi nướ bướ vắn vỏi lắ . hưng ai ũng ó phận nấy, hể nhập thế uộ

BẤT khả vô danh v , ũng phải là vai tuồng ình ho xong đã, ới CHUN vô phòng đượ …”

2. Sai Như Thế Nào

Đoạn văn trên đây sai vì không ó ý nghĩa. Trướ nhất, tại sao hễ nhập thế uộ thì “bất khả vô danh vị”, tứ

là không thể không ó hứ phận? Kế đến, tại sao ông Petrus Ký đang dạy on háu với những âu hữ nho, lại

thình lình huyển qua “chun vô phòng” ột á h rất là kì ụ ?

Tó lại, đọ theo kiểu viết như trên, thì âu văn này hoàn toàn không ó ý nghĩa.

3. Tại Sao Lại Có Sai Lầm Này

hưng nếu hỉ ần nhìn kỹ, ta ó thể thấy ngay rằng sự sai lầ này là do bất ẩn vì không đọ kỹ à ra. Trướ

hết, hữ à wikipedia đọ ra là “bất” trong “bất khả vô danh v ” đó hính nó là hữ “biết”. Kế đến, hữ à

wikipedia viết ra “ hun” đó, hính nó là hữ “chưn”, đã đượ viết theo giọng người a ủa ông Petrus Ký

ho hữ “chân”, ó nghĩa là thật, như trong “ hân thật”.

4. Nhưng Thật Sự Petrus Ký Nghĩ Gì

hư vậy, nếu đọ kỹ, âu văn trên ủa Petrus Ký đúng ra phải là:

” gười đời sinh kí t quy; đàng đi nướ bướ vắn-vỏi lắ . hưng ai ũng ó phận nấy, hễ nhập thế uộ

BIẾT khả vô danh v , ũng phải là vai tuồng ình ho xong đã, ới CHƯN vô phòng đượ …”

à như vậy thì âu này ới ó nghĩa, là: uộ đời on người ta rất ngắn ngủi, sống gởi hết về, nhưng nếu đã

dấn thân vào thế uộ , dù biết rằng ó thể sẽ không ó hứ phận hi, thì ũng phải là phận sự ủa ình ho

xong đã, rồi ới thật sự “vô phòng” đượ , tứ là không phải phòng ngừa, lo ngại gì nữa.

Chứ òn âu này không thể nào ó nghĩa như wikipedia đã hép, là khi nhập thế uộ thì không thể không ó

danh v , và ột khi là xong vai tuồng ủa ình rồi, thì đượ quyền hun vô phòng!

Đó là thí dụ tiêu biểu ho sự sai lầ không ố ý, nhưng do bất cẩn mà ra. Sự sai lầ này ùng với sai lầ do

thói quen nói trên là hai thí dụ tiêu biểu ho loại sai lầ không ố ý.

Trong khi đó, loại sai lầ thứ hai là loại sai lầ cố ý, hoặ do muốn biện hộ, hoặ do muốn kết tội ông Petrus

Ký.

II. Loại Sai Lầm Cố Ý

A . Muốn Biện Hộ Cho Petrus Ký: “Ở Với Họ Mà Không Theo Họ”

1. Xuất Xứ

Thí dụ điển hình nhất ho loại sai lầ ố ý do uốn bi n hộ ho Petrus Ký, nhưng lại theo đ nh kiến ủa ình,

là ột “ âu” (tạ gọi là âu vì thật sự nó hỉ là ột nhó hữ) đã đượ gắn liền với ái tên Petrus Ký trong gần

sáu ươi nă qua, âu “Ở với họ mà không theo họ”.

Câu “Ở với họ à không theo họ” này xuất hi n lần đầu vào nă 1958 trong tá phẩ “Trương ĩnh Ký, 1837-

1898” ủa Khổng Xuân Thu. Khổng Xuân Thu đã d h âu này từ ột lá thư bằng tiếng atin à ông Petrus

Ký g i ho ột người bạn ủa ông ở Pháp là bá sĩ Alexis Chavanne, vào nă 1887. Ông Chavanne là ột

trong số nhiều người bạn trong giới trí thứ Pháp à Petrus Ký đã là quen khi đi theo phái đoàn Phan Thanh

Giản qua Pháp nă 1863. Trong huyến đi này, hỉ trong ột thời gian ngắn ngủi ó vài tháng, Petrus Ký đã

tạo nên ối giao tình thân ật với những những nhà trí thứ hàng đầu ở Pháp, và đã giữ ối liên lạ với họ qua

thư từ bằng tiếng atin đến ấy hụ nă sau. Chính trong những lá thư đó, ông Petrus Ký đã đe tâ sự ra

thố lộ.

Trong lá thư tháng 10 năm 1887, ông đã viết ho bá sĩ Chavanne như sau:

“… Unum et unicum quaero, esse scilicet posse utilem, quamvis dicendum sit: Sic vos non vobis … Haec est

mea sors et consolatio.”

à tá giả Khổng Xuân Thu đã d h ra như vầy:

“Điều duy nhất và đơn độc (về chính trị) mà tôi tìm kiếm, là có ích đúng như câu châm ngôn La tinh: Sic vos

non vobis (Ở với họ mà không theo họ). Đó là định mệnh của tôi và điều tự nhủ chính bản thân tôi.”

hư đã nói, âu d h này đượ gắn liền với Petrus Ký trong suốt 60 nă nay. Hoàn toàn không có ai nêu lên

âu hỏi hay thắ ắ gì với nó. Hơn thế nữa, những người ủng hộ ông Petrus Ký luôn luôn đe âu này ra để

bi n inh ho sự hợp tá với hính phủ Pháp ủa ông.

2. Sai Như Thế Nào

hưng tá giả Khổng Xuân Thu đã hoàn toàn sai khi d h “si vos non vobis” thành ra “Ở với họ à không

theo họ”, từ nghĩa đen đến nghĩa bóng ủa âu văn nói trên.

Trong ột bài viết về Petrus Ký vào tháng 4 nă 2017 với tựa đề Minh Oan Cho Petrus Trương Vĩnh Ký Về

Câu “Ở Với Họ Mà Không Theo Họ, tôi đã giải thí h rất ặn kẽ về vấn đề này. Câu “si vos non vobis” thật ra

ó nguồn gố từ những vần thơ ủa thi hào irgil. ếu hiểu theo nghĩa đen thì “si ” ó nghĩa là “như vậy”,

“vos” là á anh, “non” là không, “vobis” là “ ho á anh”. Toàn thể âu văn, do đó, ó nghĩa đen là ”như vậy,

các anh, không phải cho các anh ….”

Còn nghĩa bóng hay nghĩa thông dụng ngày nay ủa âu này là “nhưng không phải cho tôi”, hay “nhưng

không phải cho mình”. Cá h dùng nghĩa bóng này là á h dùng phổ biến nhất, tới nổi The Bank of England

đã dùng nó như là phương hâ phụ vụ ho khá h hàng ủa họ, như ó thể thấy trong hình sau đây.

Do đó, toàn thể âu văn à Petrus Ký viết trong lá thư ho Chavanne đúng ra phải đượ d h như vầy:

“Điều duy nhất mà tôi theo đuổi là làm sao thành có ích, tuy phải nói thêm rằng: (ích lợi đó) không phải cho

tôi. Đó là số phần và là niềm an ủi của tôi.”

Chứ âu si vos non vobis này hoàn toàn không ó hút gì ó thể gọi là dính líu đến âu d h ra tiếng i t “ở

với họ à không theo họ” hồi 60 nă trướ ủa tá giả Khổng Xuân Thu. Vì nó không ó “họ”, không ó “ở”,

à ũng hẳng ó “theo”, và nhất là nó hẳng ó gì dính líu tới hính tr , như Khổng Xuân Thu đã thê vào âu

văn.

3. Tại Sao Lại Có Sai Lầm Này

hưng tại sao lại ó thể ó ột sự hiểu lầ hay hiểu sai khá xa với nghĩa thật ủa nó như vậy, và tại sao âu

d h đó lại đượ phổ biến với ứ độ như vậy? Theo tôi, đó là vì từ người d h là Khổng Xuân Thu, ho đến

những người dùng âu d h này, tất ả đều cố ý muốn biện hộ ho Petrus Ký về vi ông đã ộng tá với

người Pháp. hưng họ lại bi n hộ bằng định kiến ủa họ.

à ái đ nh kiến này là sự đồng hóa Petrus Ký với Tôn Thọ Tường, hay sự suy nghĩ rằng Petrus Ký và Tôn Thọ

Tường ó ùng hoàn ảnh và tâ trạng ủa ột người theo Pháp. Do đó, nếu Tôn Thọ Tường đã ó ột lời tự

bào chữa rất hay ho ình, thì Petrus Ký ũng phải có một lời bào chữa giống như vậy.

a .Vì Cho Rằng Petrus Ký Cùng Hoàn Cảnh Với Tôn Thọ Tường

Tôn Thọ Tường là ột nhà nho thuộ dòng dõi danh gia vọng tộ ở đất a Kỳ thời nhà guyễn. Ông nội ủa

ông đã từng theo vua Gia ong qua Bangkok, và đượ li t vào những người thuộ hàng đ nhất ông thần. Tôn

Thọ Tường ũng là ột thi sĩ tài hoa bậ nhất ở a Kỳ. Thế nhưng on đường ông danh ủa ông không đượ

suôn sẻ lắ . à khi Pháp đánh hiế iền a thì ông là ột trong những nho sĩ đầu tiên ủa triều guyễn

nhận lời ra hợp tá với Pháp.

Rất nhiều người đã ho rằng Petrus Ký ó hoàn ảnh giống như Tôn Thọ Tường. ì Tôn Thọ Tường và Petrus

Ký là hai người ùng thời ở a Kỳ, ùng ra là vi ho Pháp sau khi Pháp hiế ba tỉnh iền Đông, ùng

theo phái đoàn Phan Thanh Giản sang Pháp nă 1863, và ùng là tờ Gia Đ nh Báo. Do đó, những người ố ý

uốn bi n hộ ho Petrus Ký đã đồng hóa tâ trạng ủa hai nhân vật này.

b .Câu Tự Bào Chữa Của Tôn Thọ Tường Hay Nỗi Lòng Từ Thứ

ì là vi ho Pháp, ông Tôn Thọ Tường đã b những bạn thân ngày xưa hê ười. à ông đã là nhiều bài

thơ Đường uật để bi n inh ho sự hợp tá với Pháp ủa ình. Trong số đó, ó ột bài nổi bật nhất là bài

“Từ Thứ Qui Tào”. Qua bài thơ này, Tôn Thọ Tường đã diễn tả nỗi lòng của Từ Thứ, à ũng hính là lời bào

hữa ho sự theo Tây ủa ình, như sau:

Hiếu đâu dám sánh kẻ cày voi

Muối xát lòng ai nấy mặn mòi

Ở Hán đã đành trang cội cả

Về Tào chi sá một cây còi

Chạnh lòng nhớ mẹ khôn nâng chén

Tấc dạ thương vua biếng dỡ roi

Chẳng đặng khôn Lưu đành dại Ngụy

Thân này xin gác ngoại vòng thoi

Thời Ta Quố bên Tàu, Từ Thứ là ột ưu sĩ rất ó tài ủa ưu B . Biết ông là người giỏi, để ép ông về với

ình, Tào Tháo đã bắt ẹ ông. ì hiếu thảo, Từ Thứ phải hấp nhận về với Tào Tháo. hưng ông lại hứa với

hủ ũ ưu B (Hán) là ặ dù b ép buộ phải về Tào Tháo ( gụy) như vậy, ông sẽ không lập ưu hiến kế gì

để giúp ho Tào Tháo. à âu hứa đó, ũng là nỗi lòng của Từ Thứ, đã đượ Tôn Thọ Tường diễn tả rất tài

tình, rất điêu luy n trong hai âu uối ủa bài thơ:

Chẳng đặng khôn Lưu đành dại Ngụy

Thân này xin gác ngoại vòng thoi

Bài thơ này là ột bài thơ rất nổi tiếng, vì nhiều lý do. Trướ nhất, đó là ột bài thơ rất hay. Thứ hai, đây là

ột bài thơ với những vần thuộ loại “t vận”, là vần “voi, òi, òi, roi, thoi”. Bộ vần này ự kỳ khó khăn

ho những người uốn họa lại. Đến nỗi á thi sĩ thời đó đã đặt luôn ho nă hữ này là bộ “vần Từ Thứ”. Thứ

ba, vì bài thơ này nói đến ột điển tí h trong truy n Ta Quố Chí à người i t thời đó ai ũng biết và yêu

thích. Cuối ùng, bài thơ này rất nổi tiếng vì nó đã nói lên tâ trạng ủa những người đã từng ó liên quan với

triều guyễn, à bây giờ phải hấp nhận là vi ho Pháp. Hay nói á h khá , đó hính là ái tâm trạng, cái

nỗi lòng à Tôn Thọ Tường đã nói lên ho hầu hết những nho sĩ đã từng là vi ho triều guyễn à sau này

phải là vi với Pháp.

ì những lý do trên, đối với nhiều người, đó là ột câu bào chữa hay nhất, khéo léo nhất. ó đã tạo nên sự

thông ả , sự thương xót ho Tôn Thọ Tường bởi rất nhiều người, trong hơn tră nă qua.

c. Tạo Ra Câu Tự Bào Chữa Của Petrus Ký Dựa Theo Nỗi Lòng Từ Thứ Của Tôn Thọ Tường

Rồi từ sự suy nghĩ rằng Petrus Ký là người ó ùng hoàn ảnh và tâ trạng với Tôn Thọ Tường; và vì thán

phụ âu bào hữa khéo léo ủa Tôn Thọ Tường, những người uốn bi n hộ ho Petrus Ký đều tin tưởng rằng

Petrus Ký ũng đã diễn tả tâ tình ủa ình y như Tôn Thọ Tường vậy – bằng âu “Ở với họ à không theo

họ”, ột âu đồng nghĩa với âu “Thân này xin gá ngoại vòng thoi” ủa Tôn Thọ Tường.

Bởi hai âu này ó ý nghĩa giống y như nhau. ếu như Tôn Thọ Tường ó “ ưu” và “ gụy” thì Petrus Ký ó

“ta” và “họ”. ếu Tôn Thọ Tường “ở” với gụy thì Petrus Ký “ở” với họ, và nếu Tôn hứa là “dại gụy” hay

“ngoại vòng thoi”, thì Petrus Ký phải nói là … “không theo họ”.

4. Nhưng Thật Sự Petrus Ký Nghĩ Gì

Không Phải Lời Bào Chữa Mà Là Lời Tâm Sự: Hoàn Cảnh Khác Tôn Thọ Tường

Thế nhưng, như tôi ó hứng inh trong bài viết Minh Oan Cho Petrus Trương Vĩnh Ký, thì hẳng những

Petrus Ký không hề ó ý đó, à những gì ông nói, những gì ông tin tưởng vào, hoàn toàn trái ngược lại với

ái “nỗi lòng Từ Thứ” hay ái “ ặ ả Tôn Thọ Tường” à tôi vừa nói trên.

Đó là vì Petrus Ký có một quá khứ, một hoàn cảnh, và một tâm trạng hoàn toàn khác hẳn với Tôn Thọ

Tường. Ông là ột đứa trẻ ồ ôi ha đượ nuôi dạy bởi những trường dòng đạo Thiên Chúa từ nhỏ tới lớn.

Ông rời i t a từ lú 9, 10 tuổi và hỉ trở lại khi ông 21 tuổi. Tứ là ông hưa bao giờ đượ hưởng ân huệ

ủa nhà guyễn như Tôn Thọ Tường, để ó ái mặc cảm phản bội. gượ lại, suốt tuổi trẻ ủa ông, ông đã là

ột loại tội phạ trên đất nướ ủa ông, vì lý do tôn giáo.

Do đó, Petrus Ký không hề ó ái ặ ả phản bội ủa Tôn Thọ Tường và ủa Từ Thứ, nên phải ần bào

hữa. ếu Tôn ần phải tự bào chữa ho vi theo Tây ủa ình với á bạn ũ, thì Petrus Ký qua âu si vos

non vobis hỉ là đang tâm sự với ột người bạn về ột vấn đề khá .

Rộng Hơn Về Cấu Trúc Xã Hội: Xã Hội Và Phần Tử Chứ Không Phải Họ Và Ta.

à những gì Petrus Ký viết – khi tâ sự với những người bạn Pháp ủa ông bằng tiếng atin – ho ta thấy ái

nhìn về cấu trúc xã hội ủa Petrus Ký rộng hơn ủa Tôn Thọ Tường và Khổng Xuân Thu rất nhiều.

hư ông đã nói qua âu “si vos non vobis” và trong á lá thư khá , với Petrus Ký, không ó họ, không ó ta,

à hỉ ó “xã hội” và “phần t ”. Xã hội đó là ột xã hội chung của cả nhân loại (societatem humanam

universalem), và xã hội đó gồ ó những phần tử (societati cujus membra sunt) trong đó tạo thành.

Khác Hơn Về Quan Hệ Xã Hội: Bình Đẳng Và Vai Trò Chứ Không Phải Ở Và Phải Theo Vua

(Trung Quân)

Cái nhìn về ối quan h xã hội ủa Petrus Ký ũng rất khá với ái nhìn về quan h xã hội ủa Tôn Thọ Tường

và Khổng Xuân Thu. Trong xã hội ủa Petrus Ký, ó người sang, ó kẻ hèn, nhưng ai ũng ó ột vai trò riêng

trong xã hội đó. gượ lại, ối quan h xã hội ủa Tôn Thọ Tường là sự trung quân, là ột ối quan h theo

hiều dọ . Do đó, nếu quan h xã hội theo á h nhìn ủa Petrus Ký là bình đẳng hơn – theo tây phương – thì

quan h xã hội ủa Tôn là sự trung thành theo đạo thần t vua tôi – ủa đông phương.

Cao Hơn Về Trách Nhiệm Xã Hội: Làm Tròn Vai Trò, Làm Điều Ích Lợi Cho Người Khác Chứ

Không Phải Không Theo Họ

Sau ùng, về trá h nhi xã hội, theo Petrus Ký thì dù ho sang hèn (danh v – vô danh v ), ỗi người đều phải

làm tròn vai trò ủa ình trong xã hội. à ái vai trò à ông đã tự họn, là là í h lợi ho người khá , hứ

không phải ho ông (si vos non vobis).

Trong khi đó, Tôn Thọ Tường đã hành động ngượ lại với ái trá h nhi trung quân ủa ột nho sĩ, bằng á h

“dại gụy” hay “ngoại vòng thoi”, òn Khổng Xuân Thu thì “không theo họ”.

Cho nên ó thể nói rằng tinh thần trách nhiệm xã hội ủa Petrus Ký cao hơn âu “Ở với họ à không theo

họ” rất nhiều.

Và tóm lại, qua âu “si vos non vobis”, tâ trạng ủa Petrus Ký là tâ trạng ủa ột người tự oi ình hỉ là

ột phần t trong xã hội, và ó ột vai trò phải là tròn – đó là tạo ho xã hội tốt đẹp hơn, hứ không phải để

tạo lợi í h ho bản thân ình.

Cái tư tưởng này rộng hơn, khác hơn, và cao hơn cái tư tưởng tự bào chữa “Ở với họ mà không theo họ”,

rất nhiều.

B. Muốn Kết Tội Petrus Ký – Lá Thư Petrus Key

Bây giờ tôi xin nói đến loại sai lầ sau ùng. Đó là loại sai lầ do cố ý muốn kết tội Petrus Ký, và bằng á h

sửa đổi tài liệu để đạt đượ ụ đí h nói trên.

Tiêu biểu ho loại sai lầ này là ột lá thư được cho là viết bởi Petrus Ký vào nă 1859 nhằ kêu gọi quân

Pháp hãy tiến đánh i t a để giải thoát ho á tín đồ Thiên Chúa Giáo người i t đang b gia ầ . Vì lá

thư đượ ký tên là “Petrus Key”, nên tôi xin gọi nó là “lá thư Petrus Key”.

Trướ khi đi vào nội dung lá thư Petrus Key, tôi xin đượ giải thí h về bối ảnh l h s ủa i t a trong thời

gian ủa lá thư này, để quí v dễ dàng theo dõi.

1. Xuất Xứ

Bối Cảnh Lịch Sử

Tháng 9 nă 1858, liên quân Pháp-Tây Ban ha tấn ông Đà ẵng. Tháng 2 nă 1859, họ huyển hướng vào

a và hiế Sài Gòn vào ngày 18 tháng 2 nă 1859. Trong thời gian giữa hai uộ tấn ông này, nhà

guyễn đã ráo riết lùng bắt những giáo sĩ và giáo dân người i t, vì sợ rằng họ sẽ là nội ứng ho quân Pháp.

Trong khoảng thời gian đó, ông Petrus Ký trở về i t a vào nă 1858, sau nhiều nă họ là linh ụ ở

Đại Chủng i n Penang tại Mã ai. Rồi trong khi đang dạy họ tại Cái hu thì Petrus Ký ay ắn hạy

thoát khỏi ột uộ lùng bắt giáo dân ủa nhà guyễn vào ngày 9 tháng 12 nă 1858. gay sau đó, ông phải

hạy trốn lên Sài Gòn t nạn.

ề phần quân Pháp, sau khi hiế đượ Sài Gòn thì người hỉ huy là Phó Đô Đố Rigault de Genouilly ho đốt

thành Gia Đ nh và rút đại quân về ặt trận Đà ẵng, để lại ột số quân vài tră người ở Sài Gòn dưới sự hỉ

huy ủa Hải Quân Trung Tá Jean Bernard Jauréguiberry. Ông này là hỉ huy quân Pháp tại Sài Gòn trong

thời gian ột nă , từ tháng 4 nă 1858 ho đến tháng 4 nă 1859.

à s gia tiến sĩ ũ gự Chiêu tứ nhà văn guyên ũ đã tì ra “lá thư Petrus Key” trong thùng hồ sơ về

Jauréguiberry trong thời gian này, tại ăn Khố Bộ Hải Quân Pháp ở Paris, vào nă 1996.

Quá Trình Công Bố Lá Thư Petrus Key Của Nguyên Vũ – Cố Tình Không Công Bố Nguyên Văn

Sau đó, trong suốt hai ươi nă , qua nhiều bài viết trong sá h báo, bắt đầu từ uốn “Paris, Xuân 1996” cho

đến bài viết sau ùng là bài “Vài Khám Phá Mới Về Petrus Key” trên trang báo ạng Hợp ưu nă 2011,

ông guyên ũ đã dùng lá thư Petrus Key để kết tội Petrus Ký là đã kêu gọi quân Pháp đánh i t a , đã tự

tiến thân với Pháp qua lá thư, và do đó, đã “góp phần ho uộ xâ lăng ủa Pháp” vào i t a .

Thế nhưng, ặ dù tự nhận là người đã tì ra lá thư, và qua đó, khẳng định rằng Petrus Ký chính là tác giả,

ông guyên ũ lại cố tình không công bố nguyên bản lá thư Petrus Key.

Thay vào đó, ái à ông ung ấp, theo á h ông gọi, là ột “phóng ảnh” ủa “phần nào” lá thư Petrus Key,

như sau:

hư ó thể thấy, ái à ông guyên ũ gọi là “phóng ảnh” ủa “phần nào” lá thư đó, hỉ là ột bản

photo opy ủa vài dòng hữ b hụp hồng lên bởi ột tài li u khá , và uối ùng là hữ ký Petrus Key.

Không ai đọ nỗi những dòng hữ trong ái “phóng ảnh” này.

Rồi sau đó, vào nă 2011, ông guyên ũ ới ung ấp ột bản dịch ủa toàn bộ lá thư Petrus Key trong tờ

Hợp ưu, như đã nói trên.

Chứ ông không bao giờ đưa ra ột bản sao hay ảnh hụp ủa lá thư Petrus Key. Khi đượ hỏi tại sao, thì ông

giải thí h rằng ái “phóng ảnh” là đủ rồi, vì ông là ột nhà nghiên ứu ó rất nhiều tài li u, nên không thể nào

ông bố “tất cả các tài liệu” đượ .

Còn khi ó người viết thư riêng để xin ông ột opy ủa lá thư Petrus Key thì ông từ hối, với lý do ông là ột

s gia, và do đó ó ái “moral obligations” không thể tiết lộ tài li u này ra ho những người không phải trong

nghề đượ .

Cuối ùng, ông ho rằng nếu ột người “trí thứ lương thi n” nào đó uốn kiể hứng thì hãy nhờ người quen

qua Paris à hụp ảnh lá thư. Rất ay ắn ho tôi, ột người háu ủa ông Petrus Ký là ông Gilbert Trương

ĩnh Tống đã là dù điều đó. Dưới đây là trang đầu và trang uối ủa lá thư:

2. Sai Như Thế Nào

Sau khi ó đượ lá thư Petrus Key, tôi đã đọ đi đọ lại rất kỹ và ó d h lại nguyên văn lá thư. Đây là ột lá

thư dài 4 trang, do ột người ký tên Petrus Key và tự xưng là ột người đại di n ho á giáo dân người An

a , kêu gọi v hỉ huy quân Pháp hãy tiến đánh quan quân nhà guyễn để giải thoát ho á giáo dân đang b

gia ầ . á thư diễn tả những nỗi khổ sở à những giáo dân đang trải qua, ũng như tình trạng yếu ớt ủa

quân guyễn. Quan trọng hơn ả, lá thư ho biết là người viết thư đã dùng “nhiều ngựa và nhiều người” ho

uộ hành trình để tì đến v hỉ huy, nhưng hỉ đi đượ ¾ đoạn đường thì phải ngừng lại, và vì vậy ông ta

(Petrus Key) phải viết lá thư này để ầu ứu.

Do đó, ó hai điểm chính ủa lá thư Petrus Key à tôi xin quí v lưu ý: Thứ nhất, quan điểm hay ụ đí h ủa

tá giả lá thư là ự lự kêu gọi quân Pháp hãy đánh quân guyễn để giải thoát ho á giáo dân. Thứ hai, tá

giả ô tả những sự gian khổ trong uộ hành trình bằng đường bộ ủa ình khi trốn thoát quan quân nhà

guyễn để tì đến người hỉ huy quân Pháp.

ếu như điể thứ nhất ủa lá thư là hợp lý vì quả tình trong thời gian đó nhà guyễn đang gia ầ và giết

hại rất nhiều giáo dân i t, thì điểm thứ hai của nội dung lá thư, về cuộc hành trình trốn thoát, lại hoàn

toàn vô lý, vì những điều sau đây:

Trướ hết, khi diễn tả lại uộ hành trình đi tì v hỉ huy tứ Grand Chef, Petrus Key nói rằng ông ta đã phải

dùng nhiều ngựa và nhiều người, trong khi ta biết rằng phương ti n di huyển duy nhất lú đó à Petrus Ký

ó thể dùng là bằng ghe thuyền, trên sông rạ h iền a .

Kế đến, Petrus Key đã dùng những hình ảnh hoàn toàn Tây Phương trong thư, như thung lũng, núi non, đàn

sói, bầy ừu, ghềnh đá, vự thẳ … để diễn tả xứ a Kỳ. Mà húng ta hắ ai ũng biết rằng những thứ đó

không ó ở a Kỳ, nhất là không thể nào ó trên đường từ Cái hu lên Sài Gòn.

Sau ùng, tá giả Petrus Key nói rằng những giáo dân đang b gia trong ột tòa thành, hay “citadelle” ở gần

ầu Tha ương ( hữ uong không bỏ dấu). Trong khi đó, như ta biết, thì ở ả xứ Sài Gòn thời gian này

không ó tòa thành nào, bởi thành Gia Đ nh đã b Pháp đốt vào ngày 8 tháng 3 nă 1859.

Do đó, qua những điều vô lý nói trên trong á h tá giả lá thư Petrus Ký diễn tả về uộ hành trình trốn thoát,

ta ó thể thấy ngay rằng tá giả lá thư nhất quyết không phải là ột người i t, và hắ hắn không phải là ột

người i t ở iền Tây xứ a Kỳ như ông Petrus Ký. à do đó, ó thể thấy rằng vi khẳng đ nh Petrus Ký

là tá giả lá thư Petrus Key là ột sự sai lầ .

3. Tại Sao Lại Có Sai Lầm Này

hưng tại sao ta lại ó sự sai lầ ang tên lá thư Petrus Key? Câu trả lời ngắn gọn là do ông sứ sáng tạo ủa

nhà văn guyên ũ tứ s gia tiến sĩ ũ gự Chiêu, qua hai vi : thứ nhất là ông ta đã cố tình dịch sai lá thư

Petrus Key; và thứ hai là ông ta đã cố tình tạo ra những chi tiết không ó trong lá thư. Hai vi này ho thấy

rõ ràng sự ố ý uốn kết tội Petrus Ký ủa nhà văn guyên ũ.

a . Cố Ý Dịch Sai

Dịch Sai Những Chi Tiết Về Hành Trình Của Petrus Key

Trướ nhất, vì thấy ra những điều rất vô lý trong lá thư Petrus Key về uộ hành trình trốn thoát ở a Kỳ,

à ột người như Petrus Ký hắ hắn không thể nào ắ phải, nên ông guyên ũ đã cố ý dịch sai những

chi tiết về hành trình của Petrus Key, để phù hợp với kết luận ủa ông, rằng Petrus Ký hính là tá giả lá thư

Petrus Key.

Điển hình là theo nguyên văn trong thư bằng tiếng Pháp thì tá giả Petrus Key viết là trên on đường tì đến

Grand Chef, ông ta đã phải vượt qua “những khu rừng, những á h đồng, những ngọn núi, những thung lũng”

(les forêts, les champs, les montagnes, les vallées). Thế nhưng ông guyên ũ đã d h “les montagnes” thành

ra “đồi núi” và “les vallées” thành ra “bình nguyên”. Đó là vì, như quí v ũng biết, iền a , nhất là iền

Tây a Kỳ, không là gì ó những ngọn núi và những thung lũng như tá giả Petrus Key viết. à hắ hắn

là ông guyên ũ ũng biết vậy, nên ông ta đã d h “les ontagnes” thành “đồi núi”, bởi đồi thì thấp hơn núi,

và “les vallées” ra thành “bình nguyên”, ho hợp với đ a lý a Kỳ.

Dịch Sai Để Sửa Đổi Quan Điểm Của Petrus Key Về Cuộc Xâm Lăng Của Pháp

hưng quan trọng hơn nữa là vi ông guyên ũ đã cố tình dịch sai để sửa đổi quan điểm của Petrus Key.

ếu như trong nguyên văn lá thư, tá giả Petrus Key hỉ lấy danh nghĩa là ột người đại di n ho á giáo dân

i t kêu ứu với quân Pháp hãy giải phóng họ à thôi, thì ông guyên ũ lại ố tình d h sai lá thư, để ho

thấy rằng Petrus Ký, tứ Petrus Key (theo ông guyên ũ), đã tự nhận mình là người cùng phe với quân xâ

lượ Pháp.

à vi d h sai ột á h ố ý đó đã đượ ông guyên ũ là đến ba lần, khi d h lá thư Petrus Key.

Trong thư, tá giả Petrus Key đã viết với v trí ủa ột người đại di n ho á giáo dân An a ở ột bên để

nói huy n với viên hỉ huy và á sĩ quan Pháp ở phía bên kia, tứ là hai bên rõ r t.

Trướ nhất, trong đoạn văn dưới đây ở đầu thư, Petrus Key đã viết rất rõ là ông ta yêu ầu quân Pháp hay “ á

ngài” (vous) hãy đánh đuổi “kẻ thù ủa húng tôi” (nos ennemis) như sau:

“Nhưng tôi đến như là người biện hộ cho những giáo dân Thiên Chúa Giáo để đưa đến các ngài những lời

thỉnh cầu của chúng tôi; tôi đến để kể cho các ngài nghe về những tai ương mà chúng tôi phải trải qua dưới

bạo quyền chuyên chế của các quan lại, bởi vì các ngài là những người trả thù cho sự tự do của chúng tôi, các

ngài là những sứ thần của Chúa mà, trong ý định thiêng liêng của Người, đã chọn, để mang chúng tôi ra khỏi

bàn tay của những kẻ thù của chúng tôi (của chúng ta – theo Nguyên Vũ).”

hưng qua ngòi bút d h thuật ủa ông guyên ũ thì ở âu hót, “kẻ thù của chúng tôi” lại đượ d h thành

“kẻ thù của chúng ta”. à phải đọ bằng nguyên văn ả đoạn văn trên, thì ới thấy đượ sự s a đổi gượng ép

này.

ần thứ hai, sự s a đổi gượng ép ũng rất rõ ràng, vì trong ả đoạn văn toàn nói về “ húng tôi”, hỉ ó kẻ thù là

b đổi thành “ húng ta”, như sau:

“Chúng tôi đang bị đe dọa với cái chết, nếu các ngài không sớm đu i sạch những kẻ thù của chúng tôi (của

chúng ta – theo Nguyên Vũ). Đó là cuộc đời hiểm nghèo mà chúng tôi đang sống; tinh thần của chúng tôi trôi

n i vô định, sự sợ hãi và lo lắng làm phân hủy và tan rã chúng tôi.”

ếu như trong hai lần trên, khi d h “kẻ thù ủa húng tôi” thành “kẻ thù ủa húng ta”, tuy là hoàn toàn sai với

ý nghĩa trong âu, nhưng ít ra ông guyên ũ òn dựa theo hữ “nos” tứ là “our”.

Còn ở lần thứ ba, trong khi tá giả lá thư Petrus Key viết rõ ràng là “kẻ thù ủa á ngài” (vos ennemis), thì ông

guyên ũ ũng lại biến nó luôn thành”kẻ thù ủa húng ta” như hai lần trên:

“Một quân đội rất đông đang bao vây các ngài, điều đó là thật; nhưng các ngài sẽ làm cho chúng bỏ chạy

không khó khăn; bởi sự sợ hãi đã chiếm ngự những kẻ thù của các ngài (của chúng ta – theo Nguyên Vũ) và

đè chúng xuống dưới ách nặng của nó.”

b . Cố Ý Tạo Ra Những Chi Tiết Quanh Lá Thư

Hình như ả thấy s a đổi nội dung lá thư Petrus Key để kết tội Petrus Ký là hưa đủ, ông guyên ũ òn ố ý

tạo ra những chi tiết hoàn toàn không có trong lá thư Petrus Key như sau:

Petrus Key Là Tên Đầu Tiên Của Petrus Ký

Trướ nhất, vì không thể hứng inh đượ rằng Petrus Ký đã ó lú nào trong đời tự xưng là Petrus Key, nên

ông guyên ũ bèn hứng inh ngượ lại – bằng á h ho rằng ái tên đầu tiên khi lọt lòng ẹ ủa Petrus Ký

thật ra hính là Petrus Key, rồi sau này ông ta ới tự i t hóa ái tên ình bằng á h s a ra thành “Ký”, và

ộng thê Trương ĩnh vào!

Lá Thư Petrus Key Được Viết Vào Tháng 3 Năm 1859

Kế đến, ông guyên ũ tuyên bố là lá thư Petrus Key đượ “đề ngày cuối tháng 3 năm 1859”, ặ dù đây là

ột lá thư không ó ngày tháng.

Petrus Ký Đã Dùng Lá Thư Petrus Key Để Tự Tiến Thân

Quan trọng hơn ả, ho dù biết rằng lá thư hỉ ó nội dung kêu gọi quân Pháp hãy tiến đánh quân guyễn để

giải thoát ho á giáo dân người i t đang b gia ầ , ông guyên ũ lại khẳng đ nh rằng đây là lá thư à

ông Petrus Ký đã dùng để “tự tiến thân” với Pháp, và kết quả là nhờ lá thư này à “từ ngày đó” ông đã đượ

sung vào ban thông ngôn i t ủa người Pháp.

Tó lại, qua vi ông guyên ũ đã cố tình không tiết lộ nguyên văn lá thư Petrus Key; cố tình dịch sai lá

thư Petrus Key; và cố tình tạo ra những chi tiết hung quanh lá thư Petrus Key, ta ó thể thấy ụ đí h ủa

ông rất rõ ràng. Đó là cố ý kết tội Petrus Ký đã xin theo Pháp hay đã tự oi ình là ùng phe với Pháp, ngay từ

khi họ ới bắt đầu xâ lăng i t a , và do đó, đã “góp phần ho uộ xâ lăng ủa Pháp”.

à đó hính là lý do tại sao ta ó sự sai lầ về lá thư Petrus Key trong suốt hai ươi nă qua.

4. Nhưng Thật Sự Petrus Ký Nghĩ Gì

hư đã trình bày vừa rồi, nếu không ó ba sự ố tình nói trên ủa ông guyên ũ, hắ không ó ai nghĩ rằng

Petrus Ký là tá giả lá thư Petrus Key, bởi những điều vô lý đầy trong đó.

Thế nhưng, điều thú v là ngay trong thời gian này, tứ trong nă 1859, ông Petrus Ký lại ó viết ột lá thư

bằng tiếng atin. Trong lá thư đó, những gì ông viết hoàn toàn trái ngượ với nội dung ủa lá thư Petrus Key.

Chính từ lá thư này, ta ó thể thấy đượ thật sự ông Petrus Ký đã nói gì và nghĩ gì, thay vì những sai lầ đã

thấy trong lá thư Petrus Key.

Xuất Xứ Và Hai Điểm Chính Của Lá Thư Penang

Đó là ột lá thư dài 13 trang viết bằng tiếng atin ủa Petrus Ký g i ho á bạn họ ủa ông ở Đại Chủng

i n Penang vào ngày 4 tháng 2 nă 1859, tứ là vào ngay khoảng thời gian ủa lá thư Petrus Key. Xin gọi nó

là “lá thư Penang”.

Đây là trang bìa, trang đầu và trang uối ủa lá thư:

ếu hỉ ần so sánh hình thức ủa hai lá thư (Penang và Petrus Key) qua chữ viết và chữ ký mà thôi, ta ũng

ó thể thấy rõ ràng là lá thư Petrus Key không phải do Petrus Ký viết.

Qua nghiên ứu ủa tôi, hai lá thư này ó những liên h đặ bi t, và tá giả lá thư Petrus Key đã ạo danh

Petrus Ký để viết lá thư Petrus Key. hưng vì nội dung bài nói huy n này là phân loại và giải thí h những sai

lầ về Petrus Ký, nên tôi xin không đi vào phần đi tì tá giả lá thư Petrus Key. ếu quí v thấy thí h, xin đọ

bài viết ủa tôi về hai lá thư này (đã dẫn ở trên).

ề nội dung, phần lớn ủa lá thư Penang là kể ho á bạn ủa Petrus Ký ở Penang biết về uộ bắt gia và tra

tấn á nữ tu ở Cái Mơn ủa nhà guyễn ra sao.

hưng ó ột phần khá trong lá thư Penang nói đến hai điể à ta ó thể dùng để đối chiếu với hai điểm

chính ủa lá thư Petrus Key. Đó là quan điểm ủa Petrus Ký trướ uộ xâ lăng i t a ủa quân Pháp, và

uộ hành trình trốn thoát ủa Petrus Ký lên Sài Gòn.

á thư Penang ho thấy rất rõ ràng là ả hai điể trong thư hoàn toàn trái ngược với hai điể đó trong lá thư

Petrus Key.

b. So Sánh Nội Dung Lá Thư Penang Và Lá Thư Petrus Key Về Hành Trình Của Petrus Ký Từ Cái

Nhum Lên Sài Gòn

Khá hẳn với lá thư Petrus Key – à theo đó tá giả ho biết đã phải dùng nhiều người và nhiều ngựa trên

đường bộ để tì gặp Grand Chef ở Sài Gòn – trong lá thư Penang, Petrus Ký ho biết ột á h gián tiếp là sau

khi trốn thoát khỏi uộ săn bắt ủa nhà guyễn tại Cái hu vào ngày 9 tháng 12 nă 1859, ông đã dùng

đường thủy theo lộ trình từ Cái hu /Cái Mơn ở ĩnh ong, đi ngang qua Ba Giồng ở Đ nh Tường, và đến

Chợ Quán ở Sài Gòn.

ì trong lá thư Penang, ông Petrus Ký viết rằng: “tôi đã thấy những cuốn sách trôi trên mặt nước bởi bất cẩn

và sợ hãi từ Chợ quán đến Ba giồng”.

Do đó, khi đối chiếu nội dung lá thư Penang với lá thư Petrus Key về uộ hành trình trốn thoát ủa Petrus

Ký, ta ó thể thấy ngay rằng hai lá thư hoàn toàn trái ngược nhau. Hành trình ủa Petrus Ký rõ ràng là ột

hành trình ó thật và hợp lý bằng ghe thuyền trên sông rạ h iền Tây a Kỳ, thay vì uộ hành trình không

rõ ràng trên đường bộ bằng “nhiều người và nhiều ngựa” ủa Petrus Key.

c. So Sánh Nội Dung Lá Thư Penang Và Lá Thư Petrus Key Về Quan Điểm Của Petrus Ký Đối Với Sự

Xâm Lăng Của Pháp Và Việc Bắt Đạo Của Nhà Nguyễn

Phản Đối Sự Can Thiệp Bằng Vũ Lực Của Pháp

hưng quan trọng hơn nữa, là quan điểm ủa Petrus Ký đối với sự xâ lăng ủa Pháp và vi bắt đạo ủa nhà

guyễn. ó hoàn toàn trái ngượ lại với quan điể ủa lá thư Petrus Key.

Trong khi lá thư Petrus Key kêu gọi quân Pháp hãy tiến đánh i t a để giải phóng ho á giáo dân, thì

Petrus Ký phản đối sự an thi p bằng vũ lự này ủa Pháp. Trong lá thư Penang, ông đã viết rất rõ ràng quan

điể này như sau:

“Từ ngày đoàn chiến thuyền Pháp tới Tourane (Đà Nẵng), đối với các giáo dân Thiên Chúa Giáo mà sự cứu

giúp là cần thiết, thì thứ thuốc chữa này còn tệ hơn là chứng bệnh!”

Chấp Nhận Việc Bắt Đạo Là Ý Chúa, Lẽ Tuần Hoàn Và Chủ Trương Bất Bạo Động

Kế đến, quan điể ủa Petrus Ký về vi bắt đạo như đượ diễn tả trong lá thư Penang ũng hoàn toàn trái

ngược lại với thái độ ủa Petrus Key. Trong khi lá thư Petrus Key kể lể những sự khổ sở à á giáo dân phải

h u dưới sự áp bứ ủa nhà guyễn, và do đó Petrus Key phải đại di n họ à kêu ứu với quân Pháp, thì

Petrus Ký ó ột thái độ khá hẳn, nếu không uốn nói là đối ngh h.

Đối với Petrus Ký, đó là ột sự thử thách của Thiên Chúa đã dành ho ông, và vì vậy ông sẵn sàng chấp

nhận sự th thá h này. Đối với ông, ý uốn ủa Chúa ạnh hơn tất ả á thứ vũ khí trên đời, và do đó, ông

không sợ hãi gì với sự bắt đạo ủa nhà guyễn. Ông ũng ho rằng ọi vật trên đời đều tuân theo lẽ tuần

hoàn, sau những sự khó khăn sẽ là những gì tươi đẹp hơn. Đó là những gì ông viết trong lá thư Penang:

“Nhưng sau những đám mây là mặt trời, sau trận bão là sự tĩnh lặng, như những điều đối nghịch mà liên quan.

Điều này không thể hiện hữu, nếu không có điều kia đi trước. Có lẽ Thiên Chúa muốn đặt chúng tôi trong hoàn

cảnh này, để sự mong muốn quí giá đến với chúng tôi và để đánh tan sự hợm hĩnh của những kẻ tin vào vũ khí

hơn là Thiên Chúa. Quả là họ nghĩ rằng vũ khí mạnh hơn ý của chúa toàn năng! (cả hai điều này đang đến với

chúng tôi). Về phần tôi, tôi chờ đợi trong im lặng và không chắc chắn về kết quả của các sự kiện. Tôi biết rằng

không ai có thể chống lại ý Chúa. Nếu ngài ra tay, có ai thay đ i được? … Tôi đặt tất cả vào ý Chúa và ngủ với

cả hai mắt. Nếu ngài muốn cho chúng tôi sự bình yên ngày hôm nay, tôi sẽ đi vào khu vực bình yên đó và cám

ơn ngài. Nếu ngài muốn trắc nghiệm chúng tôi qua những thử thách, tôi sẽ tự an ủi rằng chúng ta cần những

thử thách đó trước khi lên được thiên đàng.”

Do đó, khi so sánh nội dung ủa hai lá thư Petrus Key và Penang về quan điểm đối với cuộc xâm lăng của

Pháp, ta ó thể thấy rõ ràng sự khá bi t hay đúng hơn là sự đối ngh h về tư tưởng ủa hai tá giả.

hưng xin quí v lưu ý là ngoài hai quan điể này, ta òn ó thê ột quan điể đượ sáng tạo bởi ông

guyên ũ. Do đó, ó tới ba (3) quan điể về uộ xâ lăng ủa Pháp à ta đã xe xét:

Petrus Ký phản đối uộ xâ lăng ủa Pháp, theo lá thư Penang.

Petrus Key yêu ầu quân Pháp hãy tiến đánh để giải phóng ho ông ta, theo lá thư Petrus Key.

Ông guyên ũ sáng tạo thêm một bậc nữa, bằng á h s a đổi ý tứ ủa lá thư Petrus Key, để ho thấy

là Petrus Ký đã tự nhận mình là người cùng phe với Pháp.

Và đó chính là thí dụ điển hình nhất về loại sai lầm do cố ý muốn kết tội ông Petrus Ký – bằng cách dịch

sai và sửa đổi chi tiết của tài liệu.

PHẦN 3: KẾT LUẬN

Tó lại, những sự sai lầ về Petrus Ký ó thể hia ra thành hai loại lớn: không cố ý (unintentional) và cố ý

(intentional). oại không ố ý lại ó thể đượ hia ra thành hai nhó nhỏ là do thói quen và do bất cẩn.

Trong khi đó, loại ố ý ó thể đượ hia là hai nhó nhỏ là do muốn biện hộ ho Petrus Ký bằng đ nh kiến

ủa ình và do muốn kết tội Petrus Ký bằng á h s a đổi tài li u.

à ặ dù nhiều như vậy (đến ó thể hia ra là hai loại lớn và bốn loại nhỏ), theo thiển ý ủa tôi, tất ả những

sai lầ về Petrus Ký thật sự đều do ột lý do hính: đó là vì ông đã đi trước thời đại hàng hụ nă hay hàng

tră nă , là ho những người hậu sinh vẫn không hiểu nỗi ông.

hư ta thấy, ông Petrus Ký đã hỉ bộ lộ sự suy nghĩ ủa ông bằng tiếng atin, vì ông đã họ ngôn ngữ này từ

nhỏ, và ũng ó thể vì ở thời ủa ông, tiếng i t hay tiếng Hán không đủ hữ để diễn tả những gì ông uốn nói.

Mấy ươi nă trướ , vi hiểu đượ tiếng atin không phải dễ dàng, và do đó đã ó những sai lầ về ông.

hưng hi n giờ là nă 2018. ới những tiến bộ về khoa họ kỹ thuật, với á tá phẩ và tài li u ủa Petrus

Ký ó thể dễ dàng tì thấy trên ạng, và với sự trợ giúp phiên d h trên ạng, đã đến lú ta ần tì hiểu hính

xá hơn về nhân vật ó ột không hai trong l h s i t a này.

© 2018 by Winston Phan. All Rights Reserved

HỘI THẢO VỀ PETRUS TRƯƠNG VĨNH KÝ

DECEMBER 8, 2018

HỘI TRƯỜNG BÁO NGƯỜI VIỆT, WESTMINSTER, CALIFORNIA