Jaarverslag 2015

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1.DeNOMinhetkort 4

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2.VerslagvandeRvC 6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Verslagvande vanCommissarissenRaad 7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3.Verslagvandedirectie 11

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ontwikkelingenin2015 12

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toekomst 13

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DuurzameOntwikkeling 15

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4.Organisatieprofiel 17

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Algemeen 18

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Organisatiestructuur 20

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Personeel 21

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ethiekenintegriteit 24

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5.Risicobeheersing 25

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Internebedrijfsvoering 26

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Risico'senbeheersmaatregelen 27

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6.Waardeketen 28

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Waardeketen 29

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NOMFinance 30

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NOMForeignDirectInvestment 32

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NOMBusinessDevelopment 34

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7.Onzestakeholders 36

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Wiezijnonzestakeholders 37

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Dilemma's 40

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8.Realisatie 42

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FinanciëlepositieNOM 43

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Duurzaamheidsresultaten 46

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NOMFinance 52

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NOMForeignDirectInvestment 61

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .NOMBusinessDevelopment 65

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .EnergieCluster 67

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Agri&FoodCluster 68

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WaterCluster 69

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .HighTechCluster 70

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .FlincNXT 71

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Noord-NederlandInnovatiefonds 73

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9.Governance 74

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Governance 75

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10.Toelichtingjaarverslag 78

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Doelverslag 79

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Procesterbepalinginhoud 80

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Materiëleaspecten 83

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Afbakening 86

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Verslaggevingsbeleid 87

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11.Jaarrekening 90

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Jaarrekening 91

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toelichtingbehorendetotdegeconsolideerdejaarrekening2015 94

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toelichtingopgeconsolideerdebalans 102

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Financiëleinstrumenten 112

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nietindebalansopgenomenactivaenverplichtingen 113

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toelichtingopdegeconsolideerdewinst-enverliesrekening 114

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Enkelvoudigebalans 118

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Enkelvoudigewinst-enverliesrekening 119

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toelichtingbehorendetotdeenkelvoudigejaarrekening2015 120

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toelichtingopdeenkelvoudigebalans 121

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nietindebalansopgenomenactivaenverplichtingen 127

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Toelichtingopdevennootschappelijkewinst-enverliesrekening 128

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12.Overigegegevens 129

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Overigegegevens 130

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13.Bijlagen 134

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Bijlage1-Participatiesenleningen 135

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Bijlage2-Profielschetsvandeledenvande vanCommissarissenRaad 149

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Bijlage3-Profielschetsvandedirectie 152

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14.Contact 153

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15.Persinformatie 154

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16.Begrippenlijst 155

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17.BelangrijksteIndicatoren 160

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18. IndexGRI 161

4

DeNOMinhetkort

NOMBusinessDevelopment NOMForeignDirectInvestment

vanCommissarissen

Prof.Dr. .R.Rabbinge,Voorzitter

J.E.deVries

Drs.JKruse

B.P.Woldring

Mr.S.E.Korthuis

Bestuur

Drs.S.Jansen,directeur

Mr.G.Buiter,plv.directeur,manager

.S.Oosterhof,managerForeignDirectInvestmentenBusinessDevelopment

NOMFinance

Raad

Ir

NOMFinance

Ir

5

Medewerkers

Gemiddeldbedroeghetaantalmedewerkers( )in2015:38,8(2014:36,8)FTE

6

VerslagvandeRvC

DonkergroenB.V.

7

Verslagvande vanCommissarissen

2015iseensuccesvoljaargeweestvoordeNOM,meteenpositiefresultaatvan€2,8miljoen.Hetaantaldoor

uitgezettefinancieringensteegwederomtenopzichtevanhetvoorgaandejaar.Ookhet

wasin2015succesvol.EenvoorbeeldisdesamenwerkingbinnenRegionofSmart

Factories(RoSF).Ditconsortiumwordtgeleiddoordebelangrijkenoordelijke'OriginalEquipment

Manufacturer'(OEM)bedrijvenPhilipsDrachten,FokkerHoogeveenenCIGCentraalstaalGroningen.RoSFis

afgelopenjaaruitgegroeidtoteenbreed bestaandeuit35bedrijven,kennis-enonderwijsinstellingen

endraagtbijaandezichtbaarheidvanNoord-Nederlandalshightech-regio.

Ook ,hetprogrammagerichtopAgrifoodenBiobasedEconomy,ontwikkeltzichsindsdestartin

2014goed.Detoegenomenbetrokkenheideninzetvanbedrijvenenkennisinstellingenleiddetotde

identificatieenverdereontwikkelingvaneenaantalicoonprojecten.TevensspeeltdeNOMeenbelangrijkerol

indebusinessdevelopmentrondomhetwatercluster.DeNOMdraagtzoviaprojectondersteuningbijaaneen

groeneen enaandeimplementatievandeNoordelijkeInnovatieAgenda.Dezeactiviteiten

biedenduidelijkperspectiefvoorregionaleontwikkelingenenkansenvoorhet .

NOMForeignDirectInvestmentheefteveneensgoederesultatenbehaald.Werddeafgelopenjareneenaantal

hoogwaardige,groteprojectengerealiseerd,in2015warendatdeelskleinereprojectenmetbanen

aansluitendbijlagereopleidingsniveaus.ZeervermeldenswaardigisderoldiedeNOMheeftgespeeldbijhet

creërenvannieuwekansenvoordePhilipsvestiginginEmmenenhetbehoudvanproductieindevoormalige

vestigingvanHariboinHoogezand.DeBusinessDevelopmentactiviteiteninde indenoordelijke

regio,waaronderdeChemieenHTSM-sector,zullendekomendejarenleidentothetaantrekkenvannieuwe

ondernemingenendragenbijaanverbeteringvandeeconomischestructuur.Ookhetmultipliereffectuitde

activiteitenvanFDIdraagtingrotematebijaanhetrealiserenvaneenpositievesociaaleconomischeimpact.

De isvanmeningdatdedraagwijdtevandezeactiviteitenbrederuitgedragenenonderstreeptmag

worden.

Indebovengemiddelderesultatenzienwijdegroeienderolvanregionaleontwikkelingsmaatschappijenterug.

AlsNOMkennenwijderegioenzijnwijgoedopdehoogtevanwaterspeeltbijondernemers.Dooronze

aansluitingbijnationaleenregionaleoverhedenzijnwijinstaatondernemersdewegtewijzeninderegio,

maarookopnationaalenEuropeesniveau.Tevenszijnwijalsfinancieronderscheidendvancommerciële

partijeninonzebereidheidomgrotererisico’steaccepteren.Zekeraanbedrijvendiekansenvoorgroei

biedenisdeNOMbereideensteentjebijtedragen.Hiermeewordteendeelvandemarktbedienddieanders

nietinaanmerkingzoukomenvoorfinanciering.Desondankshanterenweeenkritischehoudinginieder

financieringstraject,waarbijrisico’saltijdduidelijkinkaartwordengebracht.Ondernemingenzonder

toekomstperspectiefzullennietdoordeNOMgefinancierdworden.Hoeweldergelijkefinancieringsbesluiten

somsonbegripoproepenbijpartijendiehetmaatschappelijkbelangvooropstellen,zetdeNOMdeze

gedragslijnvoort.

Samenmetdedirectieheeftde in2015degesprekkenmetdeaandeelhoudersoverdeversterkingvan

heteigenaarschapvandeProvinciesvoortgezet.Wezijnverheugdmetdeovereenkomstdiebereiktistussen

hetministerievanEconomischeZakenende3noordelijkeProvinciesbetreffendeeennieuwe

aandelenverhouding.DeProvincieszullengezamenlijkvoor50%aandeelhouderworden,waarmeehet

regionaleeigenaarschapendedaarbijbehorendeverantwoordelijkhedenvergrootworden.De

Raad

NOMFinance

ontwikkelingsbedrijf

cluster

Greenlincs

circulaireeconomie

MKB

topsectoren

Raad

Raad

Raad

8

benadrukthetbelanghiervanvoorregionaleeconomischeontwikkeling.Tevensisdebetrokkenheidvande

Provinciesverderversterktmetdetoevoegingvaneenderdeprovinciaalfonds,datvoorbeheerbijdeNOMis

ondergebracht.

Mediodecember2015isdegehelegovernancestructuurvandeNOMbesprokenenisbeslotentotde

instellingvaneenInvesteringscommissie.Daarmeewordteenscheidingaangebrachttussenderolvande

vanCommissarissenalstoezichthouderendeInvesteringscommissiealsadviesorgaan.Opdezewijze

wordtonafhankelijkebeoordelingvanfinancieringenverdergeborgd.Denieuwecommissiezalbestaanuit

drieleden,enkanopadhocbasisaanvullendeledenbetrekkentoteenmaximumvanzeven.

MijneerstevolledigejaaralsVoorzitterhebikmetveelvoldoeningvolbracht.Debelangrijkefunctiediede

NOMvervulttenaanzienvanregionalesociaaleconomischeontwikkelingwilikonderstrepen.Werichtenons

ophetbiedenvancontinuïteitenperspectiefaanondernemersinderegio,methetbehoudvan

arbeidsplaatsenalsuitgangspunt.DooronzepositieindeketensamenwerkingisdeinvloeddiedeNOMheeft

ophetbehoudendecreatievanbanensomsonvoldoendezichtbaar.

Deaandeelhoudershebbenin2015debenoemingengoedgekeurdvandeheerBenWoldringenmevrouw

SandraKorthuistotcommissarisvandevennootschapvooreentermijnvan4jaar.Eerderin2015tradookde

heerJanKrusealscommissarisaan.Indenominatievannieuweledenisexplicietgeletopdiversiteitinleeftijd,

expertiseengender.Dedrienieuweledenzorgenvoorverjongingenhebbengevarieerdeexpertiseophet

gebiedvanondernemerschapenervaringinhetbedrijfslevenmeegebracht.Ookwordtmetdetoetredingvan

deeerstevrouwnaastviermannengewerktaaneenmeerbalanceerdeman-vrouwverhouding.

Meteenoptimistischetoekomstverwachtingvoorogen,kijkikernaaruitomin2016onzerolals

toezichthoudervandeNOMdevervullen.

R.Rabbinge,voorzitter vanCommissarissen

Raad

Raad

9

Afbeelding1: vanCommissarissenNOMRaad

10

Eenkortoverzichtvandeactiviteitenvande vanCommissarissenin2015

De vergaderdeelfmaalindeaanwezigheidvandedirectie,waarvanéénmaalschriftelijk.

ErzijnvijfnieuwefinancieringengoedgekeurduithetGroei&Overnamefonds.

ErzijnzesherfinancieringsvoorstellengoedgekeurduithetGroei&Overnamefonds.

Erwerdkennisgenomenvanzevennieuwefinancieringenuithet ,waarvoorgeen

formeletoestemmingvande isvereist.

Erzijngeenverkopengerealiseerd.

Maandelijkswerdde geïnformeerdovermutatiesenontwikkelingenindeportefeuille.

Tweemaalwerdendegeheleportefeuilleendedaaraanverbondenrisico’sbesproken.

Aandehandvandekwartaalrapportageswerddefinanciëleperformancevandeportefeuille

besproken.

De isgeïnformeerdoverontwikkelingsprojectenendedaaraanverbondenrisico’s.

De heefteenmaalbuitendeaanwezigheidvandedirectiehaareigenfunctionerenenhet

functionerenvandedirectiegeëvalueerd.

Dedirectieheefthetjaarverslagendejaarrekeningoverhetboekjaar2015opgesteld.De van

Commissarissenheeftop27mei2016kennisgenomenvandegoedkeurendeverklaringvan

PricewaterhouseCoopersAccountantsN.V.metbetrekkingtotdejaarrekening.De heeftdejaarrekening

volgensdezerapportagegoedgekeurdenvoorgelegdaandeAlgemeneVergaderingvanAandeelhouders

(AvA).

Preadvies

WijstellendeAvAvoordebalans,winstenverliesrekeningendetoelichtingvasttestellen.Inzakehetresultaat

stellenwijvoordewinstvan€2,8miljoeneurotoetevoegenaandeoverigereserves.

Prof.dr. .R.Rabbinge

J.E.deVries

Drs.J.Kruse

B.P.Woldring

Mr.S.E.Korthuis

Raad

Raad

Aanjaagfonds

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

ir

11

Verslagvandedirectie

NoordleaseB.V.

12

Ontwikkelingenin2015

AlsNOMkijkenweterugopeensuccesvoljaar.Wesloten2015afmeteenpositiefresultaatvan€2,8 miljoen,

hetnettoresultaatvanontvangenrente,dividenden,afboekingen,voorzieningenenoverigeresultatenop

participaties.Tenopzichtevan2014zagenweeentoenemendaantalfinancieringsaanvrageneneen

groeiendeinvesteringsbereidheid.Ditheeftzichvertaaldnaarflinkegroeiinhetaantalfinancieringen.Ookde

resultatenuitonzeacquisitie(FDI)activiteitenwarengoed,meteenbovengemiddeldescorevan455

arbeidsplaatseninderegio.NOMBusinessDevelopmentheeftmet€23,8miljoenaaninvesteringin

innovatieveprojectenhaardoelstellingruimschootsbehaald.Dezeinvesteringvertaaltzichnaar126manjaren

arbeiddatinontwikkelingsprojectenisgerealiseerdafgelopenjaar.

Eenvandehoogtepuntenvan2015isdeovereenkomsttussenPhilipsLightingenChezzPartners.Nahet

besluitvanPhilipsin2014omhaararmaturenfabriekinEmmeneind2016tesluiten,hebbenNOMenChezz

Partnerssamengewerktaaneenoplossingwaarbijzoveelmogelijkwerkgelegenheidbehoudenwordt.Dit

wordtgerealiseerddoordestartvantweenieuwebedrijvenopdefabriekslocatiemeteendeelvanhethuidige

Philips-personeel.

AlsafsluitervanhetjaarwerdeinddecembereenovereenkomstgetroffentussenhetMinisterievan

EconomischeZakenende3noordelijkeProvinciesoverhetaandeelhoudersschapvandeNOM.Het

Ministerie,nunogvoor99,97%aandeelhouder,zalin201649,97%vanhaaraandelenverkopenaandedrie

noordelijkeProvincies.HiermeekrijgendeProvincies,naruim42jaar,meerverantwoordelijkheid.Dit

bevestigtheteigenaarschapvandeNOMenkomtdeinspanningeninhetbiedenvaneengoedperspectief

aandeinwonersenondernemersvanNoord-Nederlandtengoede.

Resultaat Realisatie

2014

Doel2015 Realisatie

2015

FDI:investeringen €831mln €100mln €46mln

BD:innovatieimpuls(gefinancierdeprojecten) €20,5mln €6mln €23,8mln

F:uitzettingen €9,2mln €8-12mln €12,1mln

F:uitzettingenviaDoefonds, FondsenIFG €1,1mln €4,8mln

Flinc:directeenindirecteinvesteringen €4,5mln €3mln €7,4mln

FDI:arbeidsplaatsen(incl.behouden ) 393 200 455

BD:aantalmanjarenarbeidinOntwikkelprojecten 109 - 126

F:aantalarbeidsplaatsenbijNOM-deelnemingen 2.774 - 3.021

Flinc:aantalarbeidsplaatsen 133 36 185

TotaleCO2emissie(kg) 258.868 - 148.509

Tabel1:Resultatenophoofdlijnen

MKB

IR

13

Toekomst

DeNOMisverheugdmethetindecember2015bereikteprincipeakkoordtussenhetMinisterievan

EconomischeZakenendeprovinciesGroningen,FryslânenDrentheoverhetaandeelhouderschap.De

grotereverantwoordelijkheidvoordeProvinciesversterktderolencontinuïteitvandeNOMbijhetuitvoeren

vanhetregionaalbeleidendeimpulsdiewijwillengevenaandeeconomievandedrienoordelijkeprovincies.

Onderdeelvanhetprincipeakkoordvormtdetoekomstigebekostigingvanhet .Deze

bekostigingvindtmomenteelplaatsdoormiddelvaneenkruisfinanciering.Doordeaandeelhoudersis

beslotendezekruisfinancieringper1januari2016testoppen.

Aanvullendopdetweein2014inbeheergenomen ,het -FondsDrentheenhet

DoefondsFryslânB.V.,heeftdeNOMin2015ookhetbeheervanhetInvesteringsfondsGroningen(IFG)op

zichgenomen.Hieruitzijnin2015tweeinvesteringengerealiseerd.Dedriefondsenhebbenafspraken

gemaaktmetdeNOMoverdesectorenwaarinzijinvesteren.AanvragendienietbijdecriteriavandeNOM

passen,maarwelbijde ,kunnenzotochinbehandelingwordengenomen.

DeNOMheeftin2015tevensinhetnieuwopgezetteCardusoCapitalfondsgeïnvesteerd.Ditfonds,opgericht

doordeRijkuniversiteitGroningen,bezitspecialistischekennisoverdesectorenlifesciences,healthyageing,

energyensustainablesociety.Vanuitditfondsis€16miljoenbeschikbaar.

Voor‘vroegefasefinanciering’ishet Noord-Nederlandin2014vanstartgegaan.Hoewelde

financieringvanhetfondsin2015nognietcompleetwasinverbandmetdecontinuerendegesprekkenmet

aandeelhouders,heefthet inheteerstejaareenredelijkresultaatbehaaldenzijnvanuitdit

fondsvierinvesteringengedaan.

Met richtdeNOMzichopbusinessdevelopmentvandeAgrifooden

sectoren.Hetisdeambitiedat zichontwikkelttothétgezichtvandeNoordelijkeAgriFood&

BiobasedEconomyendaarbijfungeertalsNoord-Nederlandsespilinhetnetwerkvanbedrijvenen

kennisinstellingen.

HetprogrammaFlinc,opgezetin2013alsportalomstartersenpre-startersopgangtehelpenop

financieringsgebied,verliepin2015goed.Uitderesultatenenreactiesvanuitdemarktblijkteengrote

behoeftetebestaanaandezedienstverlening.Hoewelweinitieelvooreenvoorzichtigeaanpakkozen,zienwe

nahettweedevollejaardatermeergerealiseerdkanworden.DeNOMzalzichonderandererichtenop

verbetermogelijkhedeninhetorganiserenvanhetinvesteringsnetwerkrondomdefinancieringvanbedrijven.

Metdeopgedaneervaringdenkenwedekomendetijddesnelheidvanfinancieringentekunnenverhogen.

Hetistevensdeambitieomdeactiviteitenuittebreidennaardebredere -markt.Definancieringvoor

Flincisvoordekomendejarenzekergestelddoordezeoptenemenindebasisfinanciering.Dedoelstellingen

wordendaaromafzonderlijkgepresenteerd.

DegeschetsteontwikkelingengevendevraagnaarenhetbelangvandedienstenvandeNOMvanuitde

Noord-Nederlandsemarktweer.Omdepositievelijnvoorttezettenzijndedoelstellingenvoorhetjaar2016

bijgesteld. heeftdeambitietenminste€10miljoenaaninvesteringenterealiseren.VoorFDIis

dedoelstellingvoorhetinvesteringsniveauverhoogdnaar€200miljoenenhetaantalarbeidsplaatsen

verhoogdvan100naarminimaal200.DeafdelingBDheefthaarambitiequainvesteringsniveaubijgesteld

naar€12miljoen,alsgemiddeldevoordekomendejaren,aanfinancieringsgeldengeïnvesteerddoorexterne

ontwikkelingsbedrijf

Provincialefondsen MKB

provincialefondsen

Innovatiefonds

Innovatiefonds

Greenlincs BiobasedEconomy(BBE)

Greenlincs

MKB

NOMFinance

14

partijen.Hetmooieresultaatdatafgelopenjaarbehaaldisinhetrealiserenvanlokaalaandeelhoudersschap

bijdenoordelijkeprovincies,vormteenbelangrijkebasisvoordecontinuïteitvanonzebijdrageaande

economischeontwikkelingvanNoord-Nederland.

15

DuurzameOntwikkeling

DedoelstellingvandeNOMishetstimulerenvaneconomischebedrijvigheidinNoord-Nederland.Vanuit

duurzaamheidsperspectiefheeftdeNOMdanookmetnameimpactopsociaal-economischeaspecten.In

brederecontexthebbenwijhetonderwerp alsbelangrijketrendgesignaleerden

geadopteerd.Zoweldeenergiesectoralsdelandbouw-envoedingsmiddelenindustriehebbensterkewortels

inNoord-Nederland.Ditmaakthetvoorzienineigenenergieenvoedsel,naastproductievoorde

wereldmarkt,toteenbelangrijkontwikkel-eninnovatiethemainonzeregio.

Circulairemodellenbiedenookkansenomindemaakindustriemeerregionaleproductieterealiseren.

Daardoorkandemaakindustrie,eenbelangrijkekurkwaaroponzeeconomiedrijft,instandblijven.Dezetrend

pastbijdeRegionaleInnovatieStrategie( )vanNoord-Nederland.Inde ,waaronderChemieen

Watertechnologie,ontstaanveelprojectendiehieropaansluiten.Ookzienwe,vanuitonzeacquisitieafdeling

FDI,datmetnamebuitenlandsebedrijveninketensdenkenenalsonderdeelvaneenregionaalecosysteem

vanbedrijvenwillenfunctioneren.Daarominvesterenwijindeaantrekkelijkheidvandenoordelijkeregioenin

hetcreërenvandezeketens.Dekortelijnen,degoedearbeidsmoraaleneenaansluitendeonderwijsstructuur

inonzeregiodragenhierzekeraanbij.

Ookzienwekanseninverdercommercialiserenvanduurzaamheidsaspectenvanproductenendiensten.Met

meercommunicatieoverdezeaspectenkunnenbedrijvenhuncompetitieveenonderscheidendepositie

vergroten.Dezoektochtnaarnieuweverbindingenenoplossingenleverthiermeejuistwaardeopinplaatsvan

datzijeenbelemmeringvormt.Nieuwetechnologischeontwikkelingenenhieraangerelateerde

duurzaamheidsaspectenbiedenookkansenopregionaalniveau.Eengoedvoorbeeldis3D-printing.De

flexibiliteitvankleinereproductieseriesdiehiermeegepaardgaat,zorgtdatproductieterugkanworden

gehaaldvanuitlagelonenlandennaardenoordelijkeregio.Ookdelagerelogistiekekostenende

mogelijkhedentenaanzienvancombinatiestussenmassaproductieendesign,betekenenveelvooronze

regio.

Hetcontinuïteitsperspectiefvanondernemingenisvantoepassingoponzeeigenorganisatieenopbedrijven

inderegio.Hetcreërenvannieuwewerkgelegenheidenhetbehoudenvanbestaandewerkgelegenheid

isverankerdinonzekerntaak.Groeiinwerkgelegenheidishetresultaatvaneentoenemendaantalbedrijven

enstartupsdiezich,metinzetvanForeignDirectInvestment,inonzeregiovestigen.Daarnaastisdezegroei

toeteschrijvenaanbestaandebedrijveninderegiodiegroeiendoordeintroductievannieuweproductenen

dienstenenhetverbeterenvankostenefficiënties.Ookwillenveelondernemersinspelenopdevraagnaar

duurzamereproductenendiensten.MetnameonzemedewerkersvanBusinessDevelopmentzijnactiefop

zoeknaarantwoordenopdiemarktvraag.Indeprojectendiezijdelaatstejarenontwikkelenvoeren

‘vergroenen’enverduurzamendeboventoon.

Alsontwikkelingsmaatschappijbevindenweonsaandevoorkantvanhetinnovatieproces.DeBusiness

Developerswerkensamenmetondernemersaanhetbedenkenenuitwerkenvanideeën.Onzerolisafgerond

wanneerideeënzijnontwikkeldtotconcreteprojectplannenenfinancieringisgeregeld.Mededoordat

resultatenvandezeprojectenvaakveellaterzichtbaarworden,wordtdeimpactervannietaltijdgerelateerd

aandeNOM,ondanksdatwijaandebasishebbengestaan.Ookclusterorganisatieslopenertegenaandathun

impactindeketensamenwerkingnietaltijdzichtbaaris.

CirculaireEconomie

RIS topsectoren

16

Ookzienwijbepaaldeuitdagingen.MetnameindesectorendieFDIenBDbedienenisdebeschikbaarheid

vanarbeidskrachteneenthema.Voorveeltechniekbedrijvenishetlastigomgeschiktengoedopgeleid

personeeltevinden.DearbeidsmarktvanIT’erswordtsteedskrapper.DeNOMvraagtbijoverheiden

kennisinstellingenactiefaandachthiervoor.Rondomhetvestigenvanbuitenlandsebedrijveninderegiobiedt

deNOM door,insamenwerkingmetgemeenten,arrangemententeontwikkelenwaar

opleidingstrajectentijdensdetransitieperiodedeelvanuitmaken.Hiermeezijnbedrijvenverzekerdvangoed

opgeleidpersoneelophetmomentvanvestigen.Dezearrangementenstimulerenbedrijvenomzichinde

noordelijkeregiotevestigen.Vanuitcommercieeloogpuntbiedtbovenstaandedynamiekdaaromnaasteen

uitdagingookeenkans.

DatduurzaamondernemenindeNOMverankerdligt,brengenwetotuitdrukkinginonzeverslaglegging.Indit

jaarverslagisgeenapartduurzaamheidsverslagopgenomen.Destrategie,activiteitenenresultatenmet

betrekkingtotduurzaamheidzijnvollediggeïntegreerdinhetjaarverslagvandeNOM.Doormiddelvan

voorbeeldenvanprojectenenactiviteitendiewijontwikkelengevenweinditjaarverslageengezichtaanhet

duurzamekaraktervanonzewerkzaamheden.OminzichttegevenindeinterneresultatenvandeNOMwordt

voorprestatieindicatorenaansluitinggezochtbijdeindicatorengedefinieerddoorhetGlobalReporting

Initiative( ).Deresultatenmetbetrekkingtotdeexterneeninterneprestatieindicatorenworden

inDuurzaamheidsresultatenuiteengezet.

In2015isde vanCommissarissenvernieuwdmetdebenoemingvandrienieuwecommissarissen.De

verhoudingman–vrouwwijzigtdaardoorinpositievezin,maarisnognietinevenwicht.Ditblijfteen

aandachtspuntvoordekomendejaren.De isdaarmeenaeenkorteonderbrekingweervoltallig.Vanuit

hetmanagementzijnwedaarcontentmeeomdatersprakeisvaneenbreedsamengestelde dienieuwe

impulsengeeftaandeonderneming.

S.Jansen,directeur

toegevoegdewaarde

GRI

Raad

Raad

Raad

17

Organisatieprofiel

VanSpijkerInfrabouwB.V.

18

Algemeen

DeNOMiseenvandevijfregionaleontwikkelingsmaatschappijeninNederland.Deaandelenzijninbezitvan

hetministerievanEconomischeZakenendeprovinciesGroningen,FryslânenDrenthe.

DeNOMhoudtzichbezigmetdriekerntaken:

:HetverstrekkenvanfinancieringaankansrijkeondernemingeninNoord-Nederland;

:Hetacquirerenvan(buitenlandse)bedrijvenvoorNoord-

NederlandenaccountmanagementvoorhetbestaandebedrijfsleveninNoord-Nederland;

:Hetomzettenvaneenconcreetideenaareenproject(vanideenaar

eenrenderendproduct).

WijgelovenindekrachtvanNoord-NederlandenwillenbijdragenaaneengezondenduurzaamNoord-

Nederlandvooronsenonzekinderen.VoordeNOMbetekentdithetopdejuistewijzestimulerenvande

Noord-Nederlandseeconomiewaarbijwerekeninghoudenmettrendsenontwikkelingenindeomgeving(zie

Verslagvandedirectie).Opbasishiervanhebbenwijonzevisie,missieenstrategiegeformuleerd.

Visie

EeneconomischtoekomstbestendigNoord-Nederland

Missie

DeN.V.NOM,Investerings-enOntwikkelingsmaatschappijvoorNoord-Nederland(NOM)heeftals

missieomdepermanentekatalysatorvaneconomischeontwikkelinginNoord-Nederlandtezijn.

Strategie

DeNOMwilhaardoel,dewerkgelegenheidinNoord-Nederlandbestendigenenontwikkelendoorhet

stimulerenvanduurzaamwinstgevendeeconomischeactiviteiten,bereikendoorhettijdelijk

verstrekkenvanrisicodragendkapitaal,acquisitieenretentievanbedrijveneninnovatie.

Daarbijrealiserenweonsdatinvesteringensteedsmindereendirecteffecthebbenop

werkgelegenheid.Doortoeleveringenoutsourcingwordtbuitenhetinvesterendebedrijfsomsmeer

werkgelegenheidgecreëerddanerbinnen.

DeNOMisgeorganiseerdnaardeaardvanhaaractiviteitenenbestaatuitdeafdelingen

,NOMForeignDirectInvestmentenNOMBusinessDevelopment.Destrategiewordtjaarlijks

doorhetManagementteamherijkt.Daarinwordtdeinputvanuitdeverschillendeafdelingen

meegenomen.In2016zaldestrategiewordenherzienineeninteractiefprocesmetmedewerkers,

enaandeelhouders.

NOMFinance

NOMForeignDirectInvestment(FDI)

NOMBusinessDevelopment(BD)

NOM

Finance

stakeholders

19

Afbeelding2:BedrijfsmodelvandeNOM

Uitdezestrategievolgteenprocesvanwaardecreatie.In wordtperafdelinghetbedrijfsmodelen

de toegelicht.Bijdeinvullingvanhetbedrijfsmodelzijndetrendsenontwikkelingenuitde

omgeving,zoalsbeschreveninhetVerslagvandedirectieinachtgenomen.Eenbrederinzichtinde

productenendienstenvandeafdelingen,endemarktenwaarindeNOMopereert,wordtbeschreveninhet

hoofdstukRealisatie.

Metdeaandeelhoudersisindeloopvan2012hetbeeldmetbetrekkingtotdelangetermijnontwikkeling

binnenNoord-Nederlandgedeeld.Dedoordeprovinciesvastgesteldespeerpuntendaarinvallenten

delesamenmetdedoorhetministerievanEconomischeZakengepresenteerde .Alsafgeleide

daarvanheeftdeNOMhaarmaatschappelijkedoelenuitgezettotenmet2016.

In2014isblijvendafstemminggezochtmetdeaandeelhoudersalsfinanciersvanonzewerkzaamheden.De

uitvoeringvanprojectendoordeNOM,zoalsbijvoorbeeldindevormvandeclusters enFlinc,valt

daarookonder.Delangetermijndoelstellingenwordenjaarlijksinhetwerkplanvertaaldnaarconcrete

doelen.Naafloopvanhetjaarwordtderealisatiegeëvalueerdmetdeaandeelhoudersopbasiswaarvande

doelenvoorhetvolgendejaareventueelwordenbijgesteld.In2015was,naasthetverderontwikkelenvanhet

voorsmartindustries,hetbijdragenaandeontwikkelingvan ,eenbelangrijkthema.

Waardeketen

waardeketen

Topsectoren

Greenlincs

cluster circulaireeconomie

20

Organisatiestructuur

Afzetmarktenvestiging

DewerkzaamhedenvandeNOMzijngerichtopdeversterkingvandeprivatesectorvanNoord-Nederland.

VanuitNOMFDIzijnerintensievecontactenmetondernemingeninonderanderedeVS,Japan,enNoord-

Europa.DepubliekeenprivatesectorinNoord-Nederlandwordenalsafzetmarktaangemerkt.DeNOMheeft

haarhoofdkantoorinGroningeneneendependanceinLeeuwarden.

Eigendomsstructuur

Deorganisatieiseennaamlozevennootschap.Deaandelenzijnvoor99,97%inhetbezitvanhetministerie

vanEconomischeZakenenvoor0,03%inhetgelijkebezitvandeprovinciesGroningen,FryslânenDrenthe.

Naaraanleidingvanhetin2015metdeProvinciesenhetministerievanEconomischeZakenbereikte

principeakkoordwordtditin2016gewijzigd.DeProvincieswordenvoor50%aandeelhouder.Dit

zalbekrachtigdwordentijdensdeaandeelhoudersvergaderingop30juni2016.

Devennootschapwordtaangestuurddoordedirectieenheefteen vanCommissarissendietoezicht

houdt.

Operationelestructuur

DeNOMheeftvier100%dochterondernemingen,tewetenVentureKapitaalfondsIIIB.V.,B.V.Drentse

ParticipatieMaatschappijenParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V.die,evenalsdeNOM,

voorzieninrisicodragendkapitaal.Devierdedochteronderneming,VentureKapitaalfondsIIB.V.,isin2014

omgezetinhet Noord-NederlandB.V.

HetVentureKapitaalfondsIIIB.V.ismedegefinancierdmetEuropesegeldenendaarmeegebondenaan

Europeseregelgeving.DeinvesteringenvanB.V.DrentseParticipatieMaatschappijenParticipatiemaatschappij

OndernemendGroningenB.V.zijnprovinciegebonden.Dedochterondernemingenhebbengeenpersoneelin

dienst.

Devolgendekengetallengevendeomvangvandeorganisatieweer:

2015 2014

Opbrengstenfinancieringsbedrijf(in€x1.000) 7.252 18.383

Opbrengstenontwikkelbedrijf(in€x1.000) 2.932 3.026

Totaleopbrengsten(in€x1.000) 10.184 21.409

Omvangportefeuille(in€x1.000) 30.805 21.913

Omvangoverigeactiva(in€x1.000) 42.879 60.766

Omvangtotaleactiva(in€x1.000) 73.807 82.825

Gemiddeldaantal 38,8 36,8

Tabel2:Omvangvandeorganisatie

Raad

Innovatiefonds

FTE

21

Afbeelding4:Organisatieschema

Personeel

Afbeelding3:medewerkersNOM

DeNOMbestaatuitdeafdelingen ,NOMForeignDirectInvestmentenNOMBusiness

Development,dieondersteundwordendooreenstafafdelingbestaandeuitdefunctiesAlgemeneZaken,

Administratie&FinanciënenCommunicatie.Deorganisatiekanschematischalsvolgtwordenweergegeven:

NOMFinance

22

2015 2014

Gemiddeldaantalmedewerkers 40 43,5

Aantalmedewerkersultimo2015 42 44

Aantal 'sultimo2015 37,0 39,1

Gemiddeldaantalmedewerkersmeteenvastcontract 35 38

Gemiddeldaantal 's 38,8 36,8

Gemiddeldaantal 'sFinance* 12,7 11,3

Gemiddeldaantal 'sFDI/BD 10,9 10,1

Gemiddeldaantal 'sgecoördineerdeprojecten** 6,2 6,5

Gemiddeldaantal 'sStaf*** 9,0 8,8

%vrouwen(in 's) 35% 35%

%Management(in 's) 8% 10%

%Parttime(minderdan36uur) 35% 21%

%indirect(in 's) 27% 30%

%gedetacheerdbijanderebedrijven 5% 7%

AantalmensengedetacheerdbijdeNOM 0 0,8

AantalzelfstandigenaanhetwerkbijdeNOM - -

Tabel3:Personeelsbestand

*inclusiefmedewerkersvanDoefonds, FondsenInvesteringsfondsGroningen

**inclusiefmedewerkersFlincen

***inclusiefmedewerkersadministratie,communicatie,algemenezakenendirectie

Personeelsbestand

In2015werktengemiddeld40(38,8 )medewerkersbijdeNOM.Hetaantalwerknemersisdaarmeeiets

gedaaldtenopzichtevan2014.Inaantal zijnweechterietstoegenomen.Organisatie-breedstrevenwe

naareenoptimaalevenwichtindeverhoudingman/vrouw.Hettotaalaantalvrouwenismet35%gelijk

gebleven.Intotaalzijnerin20152 mannenuitdienstgetredenen3,39 vrouwen.Daarzijn1,75

mannenen2,75 vrouwenvoorteruggekomenalsnieuwecollega's.

AllemedewerkerswerkenvanuithetkantoorinGroningenenkunnengebruikmakenvandedependancein

Leeuwarden.

fte

fte

fte

fte

fte

fte

fte

fte

fte

MKB

Greenlincs

FTE

FTE

FTE FTE FTE

FTE

23

Organisatorischewijzigingen

IneenextraVergaderingvanAandeelhoudersmediodecember2015isdegehelegovernancestructuurvan

deNOMbesproken.Tijdensdezevergaderingzijndestatutengeactualiseerdenisbeslotentotdeinstelling

vaneenInvesteringscommissie.Daarmeewordteenscheidingaangebrachtinderoltussentoezicht,de

vanCommissarissen,enadvies,deInvesteringscommissie.Opdezewijzeisersprakevanscheidingvan

verantwoordelijkheidm.b.t.debesluitenrondominvesteringen

Erhebbenzichgeenwijzigingenvoorgedaaninbeleidendoelstellingen.Significantewijzigingenin

zijnopgenomeninde tabel.

Raad

waardeketen GRI

Figuur1:verhoudingman-vrouw( )fte

man 65,00%

vrouw 35,00%

24

Ethiekenintegriteit

Gedragscode

IndearbeidsvoorwaardenregelingvandeNOMzijngedragscodesopgenomentenaanzienvan

omgangsvormen,hetgebruikvansocialmediaenvanPC’s,laptopsentelefoons.Daarnaastiseen

klokkenluidersregelingopgenomeneneenklachtenregeling,voorklachtenbinnendehiërarchischelijn.Bij

indiensttredingontvangenwerknemersdearbeidsvoorwaardenregeling.Dezeisookbeschikbaarophet

intranet.Decodeisin2015nietaangepast.

Welisin2015eenmedewerkersonderzoekgestartaandehandvanvrijwilligegesprekkenmetmedewerkers.

UitditonderzoekblijkteenhogematevanbetrokkenheidbijdemaatschappelijkeopdrachtvandeNOM.De

vrijheidenvariëteitm.b.t.dewerkzaamhedenwordthooggewaardeerd.Eenaandachtspuntisdeonderlinge

uitwisselingvankenniseninformatie.Decollegialesamenwerkingwordtalsbelangrijksteverbeterpuntgezien.

In2016zaldaargerichtaandachtaanwordenbesteed.

Externeklachtenregeling

DeNOMkentalsprivateserviceverlenerineenB2Bomgevinggeenexterneklachtenregeling.

Klantvriendelijkheiddientwelalsuitgangspuntvooronshandelen.Wanneer klachtenhebben

overhetfunctionerenvandeNOM,wordtperindividueelgevalgereageerd.

Inhetafgelopenjaarhebbenwijéénklachtontvangen.Dezeklachtontvingenweeinddecemberenisbegin

2016metdebetreffendepartijbesprokenenafgehandeld.

stakeholders

25

Risicobeheersing

KampenIndustrialCareB.V.

26

Interneorganisatie

ITbeheer

archivering

integriteit

calamiteiten

Financieel

waarderingparticipaties

liquiditeit

fiscalerisico's

Strategisch

politiekerisico’s

wet-enregelgeving

concurrentie

imago

Operationeel

operationeledoelstellingen

interneprocedures

personeel

financieringvandeactiviteiten

Internebedrijfsvoering

Omderealisatievanonzedoelstellingentewaarborgen,heeftdeNOMeenmanagementbeheerssysteem

ingerichtgerichtopdekernprocessen.Daardemaatschappelijkeaspectenvanondernemenintegraaldeel

uitmakenvandezeprocessen,wordendedoelstellingenhieropgemonitordviahetalgemene

managementbeheerssysteem.

DitsysteemisingerichtopbasisvandedoordeNOMuitgevoerderisico-analyse.Wevolgenrisico'sdoorhet

jaarheenennemenwaarnodigmaatregelen.Debelangrijksterisico'skunnenwordenonderscheidenmet

betrekkingtotdevolgendeaspecten:

27

Risico'senbeheersmaatregelen

Degeïnventariseerderisico'smetbetrekkingtotdezeaspectenzijnin2015geëvalueerd.Hierbijis

geconstateerddatdekansdatderisico'szichvoordoen,endeimpactindienditgebeurt,nogactueelzijn.

Wanneerzoweldekansdathetrisicozichvoordoet,alsdeimpactwanneerditgebeurt,laagis,danaccepteert

deNOMhetrisico.Wanneerdekanslaagis,maardeimpacthoog,wordthetrisicoverzekerd.Bijeenhoge

kansdateenrisicozichvoordoet,onafhankelijkvandeimpact,zijnbeheersmaatregelengedefinieerdwelke

onderdeeluitmakenvandebedrijfsprocessen.

Zozijnonderanderebeheersmaatregelengetroffenvoordevolgendegeïdentificeerderisico's:

Risico Beheersmaatregel

IT-beheer/cybercrime InhetIT-beleidisvastgelegdhoeommoetwordengegaanmetIT-middelenensystemenwaarmee

wordtgewerktzodatveiligheidencontinuiteitkanwordengegarandeerd.Periodiekvindtereen

inventarisatieplaatsm.b.t.deinformatieencontinuïteitrisico’svoordeNOM.

Veranderingenwet-en

regelgeving

Screenenenaanpassenarbeidsovereenkomstennaaraanleidingvanveranderdewet-en

regelgeving(zieookEthiekenintegriteit).

Interneprocedures Geletopdeomvangvandeorganisatieisnietoveralfunctiescheidingmogelijk.Inoverlegmetde

externeaccountantwordtjaarlijksgetoetstofderisico’svoldoendebeheersbaarzijn.

Participaties/imago Screenenenbeoordelenvanactiviteitenvanparticipatiesopschendingmensenrechten,naleving

wet-enregelgevingengrotemilieurisico’s.

Waarderingparticipaties Iederhalfjaarwordenparticipatiesgewaardeerdenopbasisdaarvanhetvoorzieningenniveau

bepaald.

Imago Doorproactievecommunicatiesturenweophetbeelddatdebuitenwereldvanonsheeft.Ditdoen

wedoorveelvuldigcontactmetdeaandeelhoudersenviarelatiemanagementenperscontacten.

Daarnaastzijnwein2015gestartmetinternesocialmediatrainingen,waarmeeweonsimagozo

goedmogelijkproberenneertezetten.

Tabel4:Geïdentificeerderisico’senbeheersmaatregelen

Daarnaastzijnmaatregelengetroffentenaanzienvanrisico’smetbetrekkingtothetaspectfinanciering.Eind

2015iseenakkoordtotstandgekomentussenaandeelhouders.Indegemaakteafsprakenisde

basisfinancieringvoordekomendejarenveiliggesteld.DecontinuïteitvandeNOMophaarkerntakenis

daarmeegeborgd.

Desystemen,dietotdoelhebbendegeïnventariseerdesignificanterisico’swaaraandeondernemingis

blootgesteldoptimaaltebeheersen,zijnoporde.Zijkunnenechtergeenabsolutezekerheidbiedentegenhet

nietrealiserenvanondernemingsdoelstellingen,nochkunnenzijalleonjuistheden,verlies,fraudeen

overtredingenvanwettenofregelsgeheelvoorkomen.

Metde vanCommissarissenisafgesprokenomdewerkzaamhedeninzakederisicobeheersinginzijn

geheelteevalueren.In2015zijnwedaarmeegestart,inhetvoorjaarvan2016zalditmetde van

Commissarissenwordenbesproken.

Raad

Raad

28

Waardeketen

VCNMassTurningB.V.

29

DeketenverantwoordelijkheidvandeNOMligtvanuithaarstrategischedoelstellingenenkernactiviteiten,het

tijdelijkverstrekkenvanrisicodragendkapitaal,acquisitieenretentievanbedrijveneninnovatie,voornamelijk

inderegio.Onzeactiviteitendragenbijaaneconomische,socialeenmilieu-aspectenvanduurzame

ontwikkeling.

Deafdelingen ,NOMForeignDirectInvestmentenNOMBusinessDevelopmenthebbenieder

eenandere ,vanwaaruitzeelkaaroptalvanmanierenversterkenenzeactiefkansenvoorelkaar

genereren.Indevolgendeparagrafenwordtde perafdelingbeschreven.

DeketenwaardeNOMonderdeelvanuitmaakt,looptvanafhet waardeNOMinkoopt,totenmethet

waarindeNOMinvesteert,aanadviseertenmeesamenwerktinacquisitie-eninnovatieprojecten.De

NOMkooptdienstenenkantoorartikelenenmaaktgebruikvanleaseauto’s.Indiezinhebbenweeenbeperkte

impactopeconomische-,sociale-enmilieuaspectenindeinkoopketen.OmdatdeNOMbinnende

inkoopketengeenactieverolals speelt,wordtditonderdeelvandeketenalsnietmaterieel

beschouwdennietbeschreven.DeNOMisnietbetrokkenbijexternecontroleopketenbeheer.

Waardeketen

NOMFinance

waardeketen

waardeketen

MKB

MKB

ketenpartner

30

verstrektrisicodragendkapitaalaankansrijke -ondernemingeninNoord-Nederlandinde

vormvanaandelenkapitaalen/ofachtergesteldeleningen.Hiermeekunnenondernemingenstartenof

groeien.Eenaanzienlijkdeelvandedoelgroepwordtgevormddoorstarters,technologie-gedrevenen

innovatieveondernemingen.Ookhetbestaandebedrijfsleven,groeiendebedrijvenenbedrijvenwaar

overnameofbedrijfsopvolgingaandeordeis,zijneenbelangrijkdeelvandedoelgroep.Departicipatiesen

leningenliggenineensegmentmethogererisico’s.Hetgaatechterwelomindekerngezondebedrijvenen

businesscasesmetgoederendementsperspectieven.Zowordthetfondsrevolverendgehoudenenkanaan

derendementseisenvandeaandeelhouderswordenvoldaan.

DeaandeelhoudersvandeNOMhebbenbijdeoprichtingvandeNOMkapitaalingebracht.Metde

opbrengstenvandefinancieringsactiviteitenfinanciert haareigenactiviteiten,inclusief

personeelskosten.Daarnaastmoetdekoopkrachtvanhetbeschikbaargesteldevermogeninstandgehouden

wordenzodatweindetoekomstrisicodragendkapitaalkunnenblijvenverstrekken.Datwilzeggendathet

financieringsbedrijfnaaftrekvankosten,invijfjarigperspectiefeenrendementboektdattenminstegelijkis

aanhetinflatiepercentage.

werktbijdetotstandkomingvaneenfinancieringsamenmetdeonderneming,adviseurs,

banken,privateinvesteerdersen/ofparticipatiemaatschappijen.Ookwordtdesamenwerkinggezochtmet

partijendienieuwevormenvanfinancieringaanbieden,zoalskredietuniesencrowdfundingplatforms.De

financiëlebetrokkenheidvan isaltijdvooreenbepaaldeperiode.Daarnawordendeaandelen

(terug)verkocht,wordtdeeventueleleningafgelostenwordtdeopbrengstweereldersgeïnvesteerd.

onderscheidtzichvanandere(private)participatiemaatschappijendooreenlangeretermijn

focus.Wezijneenactieveaandeelhouderendenkenmeemetdeondernemerbijhetrealiserenvanplannen.

Onsuitgangspuntishetaangaanvaneenduurzamesamenwerkingmetdebedrijvenwaarmeewijeen

financieringsrelatiehebben.Snellewinstisgeendoel: richtzichopactieveparticipatieeneen

bedrijfsspecifiekeaanpakwaarmeepositiefrendementoptermijnwordtgecreëerd.Datiseenduurzamebasis

voorcontinuïteitvandeonderneming.

biedtnaastkapitaalingeldookmenselijkkapitaalindevormvandenkkracht,adviesen

begeleiding.Hetdoel:groeivanomzet,winstenduurzamewerkgelegenheid.Daarvoorwordtnaastdeeigen

deskundigheidgebruikgemaaktvandedeskundigheidvandeandereafdelingenvandeNOMen,waarnodig,

vanexternespecifiekedeskundigheid.DeNOMvoerthetbeheervandezelfstandigeprovinciale

investeringsfondsenDoefondsFryslânen -FondsDrentheenInvesteringsfondsGroningen(IFG)uit.De

Provincieshebbendezefondseninzelfstandigebv’sondergebracht.Hiermeewordtdemogelijkheidgecreëerd

om,inaanvullingopinvesteringenuithet ,bedrijveninderegiotefinancieren.

NOMFinance

NOMFinance MKB

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

MKB

NOMfonds

31

Afbeelding5: Waardeketen NOMFinance

32

NOMForeignDirectInvestment

Het teamrichtzichophetacquirerenenbegeleidenvannieuwe

(buitenlandse)investeerdersinNoord-Nederland.Wegevenadviesovervestigingslocaties,zijnopdehoogte

vanaanwezigebedrijventerreinen,enhebbendejuistecontactenmetvergunningverstrekkers,

energieleveranciersenwerkgelegenheidsinstanties.

OokneemtNOMFDIzelfinitiatiefomondernemersteinteresserenvoorinvesteringeninhetNoorden.Inde

afgelopenvijfjaarhebbenzichmededaardoorbijna50bedrijveninhetNoordengevestigdofuitgebreid.Ditis

goedvoormeerdan1600nieuwebanen.DeNOMwerktnauwsamenmethetNetherlandsForeign

InvestmentAgency( ),eenagentschapdatonderhetMinisterievanEconomischeZakenvalt.NOMFDI

richtzichoptweesub-taken:acquisitieenretentie.

Acquisitie

Hetacquirerenvanbedrijveniszoveelmogelijkgeorganiseerdlangsdelijnenvande .Omnieuwe

investeerdersaantetrekkenishetvanbelangeengoedbeeldvanhetvestigingsklimaatteschetsen.Voor

NOMFDIzijnkennisvanderegioenhetnetwerkdebelangrijksteassets.Daarinziteenbelangrijkdeelvan

onze .Viaonsnetwerkdoenwekennisopdienoodzakelijkisomgoedepropositiesper

sectorteontwikkelen.Ditdoenwealtijdinsamenwerkingmetéénofmeerdereregio'sinhetNoorden.

OokdenauwesamenwerkingmetdeafdelingBusinessDevelopmentisvanbelang.Eenomvangrijkdeelvan

onsnetwerkwordtookdoordieafdelingbediend.VoordeuitvoeringvandeactiviteitenontvangtNOMFDI

subsidiesenbijdragenvandedrienoordelijkeprovincies,hetministerievanEconomischeZakenen

verschillendegemeentenuitderegio.

LeadsvoornieuwebuitenlandseinvesteringenwordengegenereerddoormedewerkersvandeNOM,

doorhet ofviaondermeerlocatieadviesbureaus,accountants,advocaten,makelaars,gemeentenen

provincies.NOMFDIbegeleidtvanafdatmomentdeinvesteerderbijhetgeheleprocesomtekomentoteen

besluittotvestiging.Wanneerwordtbeslotentotvestiging,draagtNOMFDIderegieoveraandebetrokken

gemeente.DeNOMneemtdeklantopinhetInvestorRelationsprogrammaenblijftopafstandbetrokken.

Retentie

Naastacquisitieishetbelangrijkomdecontactenmetgevestigdebedrijventeversterkenenverderte

ontwikkelen.Samenmethet ishiervoorhetInvestorRelations( )programmaontwikkeld.Indit

programmawordenjaarlijksdereedsgevestigde(buitenlandse)bedrijvenbezocht.Methetlokale

managementwordtgesprokenoverdestrategievandeondernemingenderesultatenhiervan.

Het heeftwaardevollecontactenmethetinternationalebedrijfsleven.ZelevertleadswaarNOMFDIactief

werkvanmaakt.Doormeetedenkenmetbedrijven,slimmeoplossingentebiedenensamentewerkenmet

gemeenten,zorgtdeNOMervoordatgevestigdebedrijvendietegenvestigingsmoeilijkhedenof-uitdagingen

aanlopeninNoord-Nederland,tochinderegio(kunnen)blijven.DeNOMtreedthierbijopalsadviseurof

bemiddelaartenbehoevevande vandevestigingen.

NOMForeignDirectInvestment(FDI)

NFIA

topsectoren

toegevoegdewaarde

NFIA

NFIA IR

NFIA

verankering

33

VoorzowelacquisitiealsretentieisdeNOMonderdeelvanhet netwerk.Ditnetwerkbestaat

uithet enalleregionaleacquisitiepartijen,waaronderderegionaleontwikkelingsmaatschappijen(ROM's)

enstedelijkeenprovincialeorganisaties.

Afbeelding6: NOMForeignDirectInvestment

NFIA

Waardeketen

34

NOMBusinessDevelopment

NOMBusinessDevelopment(NOMBD)ontwikkeltsamenmetbedrijveninderegioinnovatieveprojectendie

depotentiehebbenoptermijnteleidentot voordenoordelijkeeconomieenvoorde

deelnemendebedrijven.Doorhunomvangeninnovatievekarakterdragendeprojectenbijaandeversterking

vandestructuurendeconcurrentiekrachtvandeeconomievanNoord-Nederland.EigenlijkisNOMBDde

kraamkamervannieuweideeën,meteenslagvaardigteamdatkansenentrendsprobeertomtezettenin

vernieuwingvoorhetNoord-Nederlandsebedrijfsleven.VoordeuitvoeringvandezeactiviteitenontvangtNOM

BusinessDevelopmentsubsidievandedrienoordelijkeprovinciesenhetMinisterievanEconomischeZaken.

Vanuiteenprojectideewordteenprojectgroepgeformeerdmetdaarinondernemersenkennisinstellingen.BD

begeleidthetprocesenondersteuntmetkennisenexpertise.Omdezeroltekunnenvervullenzijnonze

medewerkersvoortdurendingesprekmetondernemingen,kennisinstellingenenoverheden.Zoblijvenzeop

dehoogtevannieuwetechnologischeontwikkelingenzodatzedevertaalslagkunnenmakennaarideeënvoor

innovatie.Deinbrengvanonzemensenvormthierde .

Veelprojectenbetreffeninitiatievenwaarbedrijvenuitverschillendesectorenbijbetrokkenzijn.Zokomen

verschillendeimpulsenenopvattingenbijelkaarenontstaateenkruisbestuivingwaaruitnieuweproductenen

dienstenkunnenvoortkomen.Wijfaciliterenhetsamenwerkentussendeverschillendepartijenomeenidee

naareenproductofmarktrijpetechnologieteontwikkelen.

OokhelptNOMBDmetdetotstandkomingvandefinanciering.Vaakwordteengrootdeeldoordebetrokken

partijenzelfgefinancierd,aangevuldmetkapitaalvanbijvoorbeeldkennisinstellingenensubsidies.Tenslotte

dragenwijbijdoorconstantdevraagteblijvenstellenofdeontwikkelingnogsteedsrelevantis.Waarnodig

sturenwebij.

toegevoegdewaarde

toegevoegdewaarde

35

Afbeelding7: NOMBusinessDevelopmentWaardeketen

36

Onzestakeholders

NedmagIndustriesMining&ManufacturingB.V.

37

Wiezijnonze

Voorhetidentificerenenselecterenvan gaatdeNOMuitvandewaardeketensvande

afdelingen.Dezeketensbeschrijvenhoede vandeNOMtotstandkomtenwelke

middelenenpartijendaarbijbetrokkenzijn.DeNOMisafhankelijkvanhaaraandeelhouders,

subsidieverstrekkersenopdrachtgevers.DebelangrijkstetaakvandeNOMishetaanelkaarverbindenvande

partijen.ZowelfinanciersalsdebetrokkenpartijenmerktdeNOMaanalsstakeholder.

In2015is beheerdergewordenvaneenderdeprovinciaalinvesteringsfonds,hetprovinciaal

InvesteringsfondsGroningen(IFG),opgerichtdoordeprovincieGroningen.Ditinaanvullingopdealinbeheer

zijndefondsenvandeprovinciesFryslân(Doefonds)enDrenthe( -fonds).Metdrieprovinciesals

opdrachtgevervan voorfondsbeheer,onderscheidtdeNOM“overhedenalsopdrachtgever”als

noemenswaardige .HierondervallenookdegemeentenalsopdrachtgevervanNOMFDIvoorhet

genererenvanleadsvooracquisitie.

Dedirecteurenhetmanagementzijninwisselendesamenstellinggesprekspartnerindeformeleeninformele

overleggenmetaandeelhouders,subsidieverstrekkersenlokaleoverheden.Daarnaastzijnzijregelmatigin

gesprekmetwerknemers,ondernemingeninderegioendekennisinstellingen.Deuitkomstenvandedialogen

zijnbelangrijkeinputvoorhetaanscherpenvanonsbeleidenonzestrategie.Onderstaandetabelgeeftinzicht

indebelangrijkstestakeholdergroepenenhunverwachtingentenaanzienvandeNOM.

Stakeholder Contactmomenten Verwachtingen

stakeholder

AmbitieNOM

Ondernemingenin

deregio

-Bijeenkomsten(>10xper

jaar)

-Eénopéénafspraken

(>1000xperjaar)

-DeNOMalsfinancier

-DeNOMalskennispartner

-DeNOMalsschakeltussen

instellingen

-Financierenstuwende

bedrijven

-Kennisbankzijnvoor

ondernemingen

-Schakeltussenbedrijven

-Schakeltussenderegioenhet

buitenland

Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

-AvA(1xperjaar)

-Tussentijdseformeleen

informeleoverleggen(>100

xperjaar)

-Periodiekeverslaglegging

(4xperjaar)

-Bijeenkomsten

aandeelhouders(3)

-

-Uitvoeringregionaalbeleid

-Aansluitingrijksbeleid

-InformatieverstrekkingrolNOM

-Hetfondsinstandhouden

-DoelenNOMbehalen,

gemetenin

prestatieindicatoren

-Draagvlakenbetrokkenheid

vanProvincialeStatenleden

Lokaleoverheden -Individueleen

gezamenlijkeoverleggen

metGedeputeerdenen/of

wethouders(>50xperjaar)

-Overleggenmet

ambtenaren(>100xper

jaar)

-Financierenvanstuwende

bedrijven

-Uitvoeringregionaalbeleid

-Bedrijvenbegeleidenbij

vestiginginderegio

-Financierenstuwende

bedrijven

-Werkgelegenheid

creëren/behoudeninderegio

-Bedrijvennaarderegiohalen

stakeholders

stakeholders

toegevoegdewaarde

NOMFinance

MKB

NOMFinance

stakeholders

Revolverendheidfonds

38

Overheidals

opdrachtgever

ProvinciesvanuitFinance:

Bijtotstandkomingvande

:

-Overleggenambtelijk

apparaatenbestuurders

(GedeputeerdenEZ).

Natotstandkomingvande

:

-Contactmet

accountmanagervanuit

provincies.

-Overlegmetgedeputeerde

tijdens

aandeelhoudersvergadering

(1x)

-Verslagleggingmiddels

kwartaaleneindejaar

rapportages

ProvinciesvanuitFinance:

-Adequaatenprofessioneel

beheervan

-Volgensdoelstellingvanhet

specifiekefondsinvesteringen

realiseren.

-Zorgenvoorbekendheidvan

hetfondsindeprovinciebij

ondernemersenfinanciers.

ProvinciesvanuitFinance:

-Financieringvooreenzobreed

mogelijkedoelgroep

beschikbaarmakenopeen

professioneleen

bedrijfseconomische

verantwoordewijze.

-Succesmakenvanhetfonds

d.m.v.maximalebenuttingmet

eenmaximaalrevolverend

effect.

GemeentenvanuitFDI:

-4keerperjaarinformeel

informerenovervoortgang

GemeentenvanuitFDI:

-Leadsgenererenvoor

acquisitievanbuitenlandse

bedrijven

GemeentenvanuitFDI:

-Actiefleadsgenererenvoor

acquisitiet.b.v.vestiginginde

regio

Werknemers -Bijeenkomstengehele

organisatie(10xperjaar)

-Afdelingsoverleggen

(1xper1-2weken)

-Bilateraleoverleggen

(1xper1-2weken)

-Beoordelingscyclus

(jaarlijks)

-Directeonderlinge

contacten(dagelijks)

-Gezondeinspirerende

werkomgeving

-AlsNOMenalswerknemereen

bijdrageleverenaanNoord-

Nederland

-Eengoedewerkgeverzijn

-Bijdragenaandepersoonlijke

ontwikkelingvanwerknemers

Burgersinderegio -Geenformeel

georganiseerdecontacten

-Werkgelegenheid -Creërenenbehoudenvan

directeenindirecte

werkgelegenheid

Leveranciers -Eénopééncontacten

(>100xperjaar)

-DeNOMalsklant -Inkopenvoorgoede

prijs/kwaliteitverhouding

-Duurzaaminkopen

Kennisinstellingen -Overleggeninzake

ontwikkelenofuitvoerenvan

projecten(wekelijks)

-Gezamenlijkprojecten

ontwikkelenen/ofuitvoeren

-Realiserenvaninnovatiedoor

verbindenvankennisen

bedrijfsleven

Niet-

Gouvernementele

Organisaties

-Bijeenkomstenmet

belanghebbendenin

projecten(>12xperjaar)

-Aandachtvoorduurzaamheid

enandereonderdelenvan

-Optimaleafwegingvande

belangenvanverschillende

Tabel5:

Inonderstaandetabelzijndespecifiekein2015besprokenvraagstukkenweergegevenindetweedekolom.In

dederdekolomispervraagstukdereactievandeNOMzichtbaar.

provincialefondsen

provincialefondsen

provincialefondsen

MVO

stakeholders

Stakeholders

39

Stakeholder Vraagstukken ReactieNOM

Ondernemingenin

deregio

Financieringzonderdeelnamein

aandelenkapitaal

Introductieaanvullendeproductvariant:de

Waaromnietinvesteren Overwegingentoelichten

Financieringbijontwikkelingvaninnovatieve

ideeëntotvermarktbaarproduct

Oprichting

Inpassingvanondernemingenindesupplychain Onderzoekuitvoereneninvesterenin

aantrekkelijkheidNoordelijkeregio

Beschikbaretechnologieën Incontactbrengenmetkennisinstellingenen/of

bedrijvenmetdezetechnologieën

Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

Waaromnietinvesteren Overwegingentoelichten

Staatssteunvoorkomen Toetsennieuweproductenaanstaatssteunregels

entoetsenrentepercentages

Terugdringenalgemenesubsidie Projectgefinancierdwerken(bijv.BBE, )

Beëindigingkruisfinanciering

Financieringbrederedoelgroepdanopbasisvan

aandeelhoudersinstructie

Beheer

Dividenduitkering DividenduitkeringaanhetRijkregionaalinte

zettenvoorontwikkelingindeNoordelijke

provincies

Toekomstbestendigeuitvoeringsorganisatievoor

regionaalbeleid

AkkoordoprolNOMbijuitvoeringregionaal

economischbeleid

Lokaleoverheden Waaromnietinvesteren Toelichtenoverwegingen

OnduidelijkeacquisitiestructuurinNoord-

Nederland

Acquisitieafsprakenmetgemeenten

Overhedenals

opdrachtgever

Geenspecifiekevraagstukkenandersdan

voortgangenstrategie

Informerenviavoortgangsrapportagesper

kwartaaleneindejaar

Werknemers Zekerheidoverwerkgelegenheid -Ingesprekblijvenmetaandeelhouders/

subsidieverstrekkersenlokaleoverhedenover

uitvoeringregionaaleconomischbeleid

-Werknemersbetrekkeneninformerenoverde

ontwikkelingen

Leveranciers LeverancierwordenvandeNOM Bijaflopendecontractenbeoordelenvan

alternatieven

Niet-

Gouvernementele

Organisaties

Geenspecifiekevraagstukken Informatieopverzoekmetinachtnamevan

vertrouwelijkheid

Burgersinderegio Waaromnietinvesteren Gegevendevertrouwelijkheidreagerenwijniet

publiekelijk

Hoewewaardecreëren Voortdurendrechtstreeksofviapersensocial

mediatoelichtinggeven

Tabel6:Stakeholderdialoogin2015

Ingesprekmetonzemedewerkers

Vooronzemedewerkerszijnin2015tweepersoneelsbijeenkomstengeorganiseerd.Daarinisindeeerste

plaatsdealgemenegangvanzakenbesproken.Specifiekeagendapuntenbetroffenonderanderehet

EigenRisicodragerschapvoordeZiektewet,degewijzigdeaandeelhoudersverhoudingenen

governancestructuur,deloonafspraken2015en2016,denieuweArbodienstenhetExpertiseCentrum

Finance.

mezzaninelening

Innovatiefonds

FlincNXT

provincialefondsen

40

Dilemma's

Meerderebelangensamenbrengen

Alsprivateondernemingmetpubliekeaandeelhoudersisereenvoortdurendspanningsveldtussenhetals

privateondernemingopererenendemaatschappelijkewensenenopgavenvandeaandeelhouders.Bijhet

financierenvanbedrijvenisdebeoordelinggebaseerdophetlangetermijnperspectiefvancontinuïteitvande

onderneming.Ookinhetjaar2015speeldebijhetbeoordelenvaneenaantalaanvragenhetspanningsveld

tussendiebeoordelingendewensomopkortetermijnarbeidsplaatsentecreërenoftebehoudeneenrol.

Hetmaatschappelijkebelangvanuitdeoverhedenisdaarbijevident.Alsorganisatiehebbenwijonsdaarook

voortdurendrekenschapvangegevenbijdebeoordelingen,maartochheeftdatnietinallegevallengeleidtot

eenfinancieringdoordeNOM.Hierbijistelkensdezorgvuldigheidvanhetprocesdoorslaggevendgeweest.

Ditdilemmaiswelmetdepubliekeaandeelhoudersbesprokenomelkaarspositiegoedvoorogentehebben.

Vanwegevertrouwelijkheidbrengenwijdezevoorbeeldennietnaarbuiten.

Eenanderdilemmabetreftdediscussiesdiewevoerenoveronzetaakmetbetrekkingtothetvergrotenvan

groeienhetstimulerenvandeontwikkelinginderegioNoord-Nederland.Ditdoetzichvoorwanneerwe

besluiteneendoorstartofherstructureringvaneenlokaalofregionaalverzorgendeondernemingniette

financieren.Bijnaaltijdkunnenandereregionalepartijenhetwegvallenvandebedrijvigheidbinnenderegio

Noord-NederlandopvangenofcompenserenenisditredenvoordeNOMomnietovertegaanop

financiering.Ditheefterin2015toegeleiddatweinenkelegevallendekeuzehebbenmoetenmakenom

bedrijvenniettefinancieren.Hetbesefdatonzedoelstellingennietaltijdteverenigenzijnmetde

doelstellingenvandeindividuelebedrijveninderegioisaanwezigenheeftvanzelfsprekenddeaandachtvan

dedirectie.

Wanneerwijdeafwegingmakenbedrijvenaldanniettefinancieren,doetzichinhetkadervanduurzaamheid

en hetdilemmavoorwaarbijverschillendeaspectenvanduurzaamheidomvoorrang

streven.Duurzaamheidbeschouwenwijindebredezinvanhetwoordwaarbijhetwaarborgenvan

economischecontinuïteitinderegio,gezienonzetaak,eenbelangrijkepijleris.

Perspectiefvoormensen

Bijdegenoemdedilemma’sstaathetkortetermijnperspectiefsomsopgespannenvoetmethetlangere

termijnperspectief.Ookhethebbenvanregionaledoelstellingenmaaktdatwenietaltijdtegemoetkunnen

komenaandebelangenvanlokaleondernemersenbedrijven.TochbenadrukkenwijvanuitdeNOMindit

jaarverslagjuistdekansendiewijvoordetoekomstvanNoord-Nederlandzien.Nieuweproductenendiensten

geveneenantwoordopdehedendaagseuitdagingenenvragenvoordetoekomst.Dezeontwikkelingen

brengenkansenmetzichmeedieresultereninstructurelewerkgelegenheidinderegio.Zowordener

BusinessDevelopmentprojectenontwikkeldmethetoogopdelangeretermijn.

EenvoorbeeldishetprojectWorldClassCompositeSolutions(WCCS)datenkelejarengeledenvanstartis

gegaan.Naeenintensievevoorbereiding,waarinderolvandeNOMbestonduithetmedebedenkenvande

opzet,anderepartijenvoorhetprojectinteresserenendefinancieringrealiseren,ishetprojectmeteengroot

aantalondernemingenvanstartgegaan.Deeersteresultatenzijninfebruari2016gepresenteerd.Hetdoelis

samensliminnoveren.AanjagerenspininhetWCCS-webisFokkerAerostructuresinHoogeveen.Partnerszijn

circulaireeconomie

41

innovatieve -entoeleveringsbedrijven,hogescholenenuniversiteitendeoverheid.Deze‘handson’-

samenwerkingiseenbelangrijkestapopdewegnaareenregionaalkennissysteemrondomdeontwikkeling

endeproductievancomposietmaterialen.

WCCSzetinopmateriaalinnovatieenprocesoptimalisatie(kwaliteitenkosten).Datdoenweaandehandvan

concreteprojecten.Deproductieenwerkgelegenheiddieditoplevert,willenwevasthoudeninderegio.Dat

kanalleenalsweslimenefficiënt(betaalbaar)produceren.Ookmoetenweinvestereninspecialistischekennis

enkundevanwerknemersentoeleveranciers.Eenhoogwaardigkennissysteeminderegioisdanook

voorwaardevoorsucces.

EenandervoorbeeldishetopinitiatiefvandeNOMin2014gevormdeconsortiumvanbedrijvenen

kennisinstellingenonderdenaamRegionofSmartFactories.Ditconsortiumisopgezetrondomeen

aantalbelangrijkeOEM-bedrijveninderegio(waaronderPhilipsenFokker)enisinmiddelsuitgegroeidtoteen

groepvan35partners,bestaandeuitgroteenkleinebedrijven,kennisinstellingenenhetcomplete

onderwijsveld.DefocusvanRoSFligtophetontwikkelenvan‘SmartFactories’enverwachtwordtdatmetdit

projectmeerdan600nieuwearbeidsplaatsengecreëerdzullenworden.Inmiddelsisdefinancieringvoordit

projectvanruim20miljoeneuroveiliggesteldendeuitrolbegonnen.

Wijmenendatonzebelangrijkstedoelenwordenbereiktmetinachtnemingvanprincipesvoorduurzame

ontwikkelingoplangetermijn.Wesprekendanookoverwerkgelegenheidvoordetoekomst.Hetrealiseren

hiervangaatechternietovereennachtijs.

MKB

42

Realisatie

FrisianMotorsB.V.

43

FinanciëlepositieNOM

Resultaatontwikkeling

Derenteopbrengsten,dividendenenoverigeresultatenopparticipatiesvanhetFinancieringsbedrijfhebben

geleidtoteenpositiefresultaatvoorhetboekjaar2015.Het vandeNOMheefthaar

activiteitenmetverliesuitgevoerd.

DeweergegeventendensweerspiegelthetkaraktervandeNOM,datgekenmerktwordtdoor

onvoorspelbaarheidvandedividendenvanparticipaties.Gegevenhettypebedrijvenwaarin

investeert,laathetrendementopinvesteringenzichvaakpasnaeenaantaljaarzien.Onzeprestaties

zijnhierdoorbeterzichtbaarvanuitmeerjarigperspectief.

Resultaat 2011 2012 2013 2014 2015

Finance 0,1 5,2 2,5 9,5 3,2

‑1,4 ‑1 ‑0,1 ‑0,5 ‑0,4

NOM ‑1,3 4,2 2,4 9 2,8

Tabel7:ResultaatontwikkelingNOM(in€miljoen)

Vermogensontwikkeling

Omrisicodragendkapitaaltekunnenverstrekkenisdoordeaandeelhouderskapitaalingebracht.De

aandeelhoudersstellenalseisaan datdekoopkrachtvanhetdoorhenbeschikbaargestelde

vermogeninstandblijft.Datwilzeggendat naaftrekvanhaarkosteninvijfjarigperspectiefeen

rendementboektdattenminstegelijkisaanhetinflatiepercentage.

Ontwikkelingsbedrijf

NOM

Finance

Ontwikkelingsbedrijf

NOMFinance

NOMFinance

Figuur2:ResultaatontwikkelingNOM(in€miljoen)

2011 2012 2013 2014 2015-5

5

15

in€miljoen

Finance Ontwikkelingsbedrijf

NOM

44

Hetbeschikbaargesteldevermogenverhoogdmetdeinflatiecorrectiewordtaangemerktalsdoelvermogen.

De5-jaarsperiodeliepvan1januari2011totenmetdecember2015.Hetkapitaalwasbijaanvangvande

periode€85,2miljoen.Ultimo2012ishetdoelvermogengecorrigeerdvoordekostenvandereorganisatieen

ultimo2013en2015vooreendividenduitkering.DoorhetpositieveresultaatishetvermogenvandeNOM

desondanksultimo2015groterdanhetdoelvermogen,waarmeeaandedoelstellingvandeaandeelhouders

wordtvoldaan.

2011 2012 2013 2014 2015

vermogen 85,4 88,0 70,5 79,5 72,3

doelvermogen 87,2 88,1 70,3 71,1 61,5

Tabel8:Vermogensontwikkeling(in€miljoen)

Figuur3:Vermogensontwikkeling(in€miljoen)

2011 2012 2013 2014 201560

80

vermogen doelvermogen

45

Liquiditeitsontwikkeling

Deliquiditeitspositieisin2015afgenomenalsgevolgvandegerealiseerde€12,1miljoenaanuitzettingen

enhetuitblijvenvanopbrengstenuitdeverkoopvanparticipaties.Daarnaastisaanheteindvan2015

dividenduitgekeerdaandeaandeelhouders.

2011 2012 2013 2014 2015

7,3 5,1 4,3 6,3 10,9

Beschikbaarvoorfinanciering 43,8 63,8 46,9 52,6 30,3

Tabel9:Liquiditeitsontwikkeling(in€miljoen)

Aangeganeverplichtingen

Figuur4:Liquiditeitsontwikkeling

2011 2012 2013 2014 20150

40

80

in€miljoen

Aangeganeverplichtingen Beschikbaarvoorfinanciering

46

Duurzaamheidsresultaten

Onzeduurzaamheidsverslaglegginggaatinopde3categorieënaspectenvanduurzaamondernemen:

ditzijneconomische,socialeenmilieuaspecten.Vooralledriedeaspectengeldtdatdeinterneorganisatie

vanbelangis,maardatwehetgrootsteeffecthebbeninderegio.Denadrukzalbijderesultaten

daaromwordengelegdopdeexterneindicatoren.

Economisch

HetbeleidvandeNOMmetbetrekkingtotdeeconomischeeffectenisgebaseerdophetnationale

enhetregionaaleconomischbeleidzoalsbepaalddoordeprovincies.

Effecteninderegio

DeeffecteninderegiovanhetbeleidvandeNOMwordeninonderstaandetabelweergegeven.Inde

hoofdstukken ,NOMForeignDirectInvestmentenNOMBusinessDevelopmentgaanwehier

naderopin.

Realisatie2014 Doel2015 Realisatie2015

FDI:Investeringen €831mln €100mln €46,1mln

FDI:Arbeidsplaatsen(incl.behouden ) 393 200 455

BD:Innovatieimpuls(financierbareprojecten) €20,5mln €6mln €23,8mln

F:Uitzettingen 9,2 €8-12mln €12,1mln

F:UitzettingenviaDoefonds, FondsenIFG €1,1mln - €4,8mln

Flinc:Directeenindirecteinvesteringen(doelvoor2jaar) €4,5mln €3mln €7,4mln

Flinc:Aantalarbeidsplaatsen(doelvoor2jaar) 133 36 185

Tabel10:Effecteninderegio

Eigeneconomischeprestaties

Onzefinanciëleprestatiesin2015endeeconomischewaardediehiermeegegenereerdwordt,waaronder

inkomsten,operationelekosten,personeelsvergoedingen,overigemaatschappelijkeinvesteringen,

ingehoudenwinstenbetalingenaankapitaalverstrekkersenoverhedenzijnweergegevenindejaarrekening.

DeinvesteringendiedeNOMdoetdienendemaatschappelijkedoelstellingendiesamenhangenmetdemissie

vandeNOM.DemateriëlebelastingendiedeNOMmoetbetalen,beperkenzichtotdeloonbelastingenOZB

inNederland.

Sociaal

Desocialeaspectenvanduurzaamondernemengaanoverwerkgelegenheid.Wemakenonderscheidtussen

heteffectvanonzeactiviteiteninderegioendearbeidsomstandighedenineigenhuis.DeNOMhechtbelang

aaneenoptimaleinrichtingvandeorganisatievoordeeigenwerknemers.Hunwelzijnisvaninvloedopde

uitvoeringvanhunwerk:tevredenwerknemerszullenhunwerkzoeffectiefenoptimaalmogelijkuitvoeren.

Datvertaaltzichdoornaarpositieveeffectenopderegio.

topsectorenbeleid

NOMFinance

IR

MKB

47

Voordeexterneaspectenzijndoelengeformuleerd.Voordeinternesocialeaspectenwaarovergerapporteerd

wordtisdatniethetgeval.

Werkgelegenheidinderegio

DoormiddelvanFDIcreëertenbehoudtdeNOMarbeidsplaatseninNoord-Nederland.Daarnaastzijn

weactiefbetrokkenbijeengrootaantalbedrijveninderegiodoormiddelvanfinancieringen( )en

ontwikkelprojecten(NOMBusinessDevelopment).

Dezefinancieringenenprojectenleidennietalleentotbehoudvanwerkgelegenheid,maarooktotgroei.De

doelstellingvoor2015tenaanzienvannieuwearbeidsplaatsendoormiddelvanFDIwas150.Opdeindicator

arbeidsplaatsenbijgefinancierdebedrijvenenontwikkelprojectenzijngeendoelengesteld.

Heteffectvanhetversterkenvandepositievanstuwendebedrijvenopdeomgeving,ofdegroeiin

arbeidsplaatsennafinancieringdoor ,kunnenwenietinzichtelijkmaken.Ditindirecteeffect

rapporterenwedaaromniet.Onderstaandetabelbevatalleendedirectearbeidsplaatsen.Datzijnde

arbeidsplaatsenbijdebedrijvenwaarsprakeisvaneensamenwerkingsverband.

2014 2015

AantalgecreëerdeenbehoudenarbeidsplaatsendoorFDI 388 455

AantalarbeidsplaatsenbijNOM-deelnemingen 2.774 3.021

AantalmanjarenarbeidinOntwikkelprojecten(BD) 109 126

AantalgecreëerdeenbehoudenarbeidsplaatsendoorFlinc 133 185

Tabel11:WerkgelegenheidinregiouitNOMactiviteiten

Werkgelegenheidineigenhuis

BijdeNOMhechtenweveelbelangaanpersoonlijkeontwikkeling.Hetopleidingsbudgetenanderefaciliteiten

dieditmogelijkmakenzijndeafgelopenjarendanookophetzelfdeniveaubehouden.In2015iseen

medewerkersonderzoekuitgevoerdwaaruitblijktdatNOMmedewerkersderuimemogelijkhedenqua

loopbaanontwikkelingenscholingwaarderen.Ookderuimteomwerknaareigeninzichtinterichtenenals

onafhankelijkeprofessionaltefunctionerenwordtpositiefbeoordeeld.DewaarderingvandeNOMals

werkgeverblijktuitderelatieflangedienstverbanden.

Leeftijdscategorie Aantalm Aantalv

Instroom 20-35 0 2

36-45 1 0

46-60 1 1

Totaalinstroom 2 3

Uitstroom 20-35 0 0

36-45 0 2

46-60 2 2

>60 0 1

Totaaluitstroom 2 5

Tabel12:Personeelsverloop

NOMFinance

NOMFinance

48

Opleidingenscholing

Hetbudgetvooropleidingwasdeafgelopentweejaar4%vandeloonsom.In2015hebbenbijnadubbel

zoveelwerknemerseenopleidinggevolgddanin2014.Zoweldetotaleopleidingskostenalsdekostenper

medewerkerwarenin2015gemiddeldhogerdanin2014.

Detoenameistendelehetgevolgvansinds2014nieuwbinnengekomenmedewerkers.Dezegroeprichtzich

metnadrukopdeeigenontwikkeling,enheeftbijdestarteenassessmentgehadmeteendaaraangekoppeld

ontwikkeltraject.ZokunnenzijzogoedmogelijkbegeleidwordeninhunloopbaanbijdeNOM.

Daarnaasthebben20medewerkerseenAED-cursusgevolgdvan3uurperpersoon.Dezedatazijngeen

onderdeelvanbovenstaandegegevens,daarditeenverplichtecursusis.

2011 2012 2013 2014 2015

Uitgavenin€x1.000 93 57 47 55 96

Opleidingskosten(gemiddeldper ) 855 1.140 2.022 1.495 2.474

Tabel13:Opleiding-enscholingsuitgaven

Degerealiseerdeopleidingskostenbedroegen3,50%vandeloonsom(2014:2,04%).Deopleidingskosten

warenin2015gemiddeldpermedewerker€2.474(2014:€1.495).Hierbijwordtgeenonderscheidgemaakt

tussendewerknemerscategorieën.

Detijdsbestedingaanopleidingenscholingwordtalsvolgtingeschat:

2014 2015

Aantalmedewerkers 13 28

Aantaluren 27 20

Totaaluren 351 560

Tabel14:Tijdsbestedingopleidingenscholing(inuren)

Loopbaanontwikkeling

DevastegesprekscyclusvandeNOMbestaatuiteenjaarlijksecyclusvandeonderdelenontwikkeling,

functioneringenbeoordeling.Optweeformelegespreksmomentenperjaarkomendezeaandeorde.De

hoofddoelstellingishetoptimaliserenvanhetfunctionerenvandeindividuelewerknemerenvande

organisatie.Dankzijdezegesprekkenwordtdekwaliteitvanhetwerkgehandhaafdenverbeterd.Ookdragen

zebijaandemotivatieenontplooiingskansenvanonzewerknemers.

Halverwegehetjaarwordthetfunctioneringsgesprekgevoerd.Hiermeekunnenwevaststellenhoehetgaaten

waareventueelbijgestuurdmoetworden.Inditgesprekkomtookhetpersoonlijkeontwikkelingsplanaande

orde.Erwordenafsprakengemaaktoverteontwikkelencompetenties,televerenprestatiesen

randvoorwaardenzoalsbegeleiding‘onthejob’,ofhetvolgenvantrainingen,cursussenofopleidingen.

Totslotwordtdemedewerkeraanheteindevanhetjaarbeoordeeld.Debeloningisopeenvoorde

medewerkerinzichtelijkemanieraandezebeoordelinggekoppeld.Ookwordendeindividuele

resultaatafsprakenvoorhetkomendejaarvastgelegdtijdensditgesprek.Debeoordelingscyclusisvooralle

medewerkersvantoepassing.

fte

49

Levensfasebewustpersoneelsbeleid

Inhetkadervanhetlevensfasebewustpersoneelsbeleidmaakteniemandgebruikvandegeboden

mogelijkheidomindeperiodevandriejaarvoorafgaandaanhetpensioenindeeltijdtegaanwerkenmet

behoudvanpensioenopbouw.

Ziekteverzuim

Dooreentoegenomenaantalverzuimmeldingenishetziekteverzuimpercentagemet0,4%gestegen.Ookde

meldingsfrequentiepermedewerkersteeg,van0,71in2014naar1,17.Degemiddeldeverzuimduurnam

echterafmet53%.Dezetrendismetnamehetgevolgvanveelalkortdurendverzuim.

2012 2013 2014 2015

Ziekteverzuim% 3,9 4,6 1,9 2,3

CBSlandelijkgemiddelde* 4 3,9 3,7 3,9

Tabel15:Ziekteverzuim

Figuur5:Ziekteverzuim

2012 2013 2014 20150

2

4

ZiekteverzuimNOM% CBSlandelijkgemiddelde%*

50

Milieu

DeNOMdraagtoppositievemanierbijaanverschillendemilieu-gerelateerdeaspectenviadeontwikkeling

vaninnovatieprojecten.Ditwordtgemetenmetdeindicatorinnovatie-impuls.Hetdoelvoor2015waseen

innovatie-impulsvan€20miljoen,watruimschootsbehaaldis.DeinnovatieprojectenwaarindeNOM

deelneemtwordenbeschreveninNOMBusinessDevelopment.

Deinternemilieu-impactvandeNOMalsdienstverlenerisbeperkt.Daarommetenwijeenaantalaspecten,

maarhebbenwijnoggeendoelengesteldmetbetrekkingtotinternemilieuaspecten.

Voorinternverbruikzijndevolgendeindicatorenvastgesteld:

Indicatoren Eenheid 2013 2014 2015

Drukwerk aantalpagina's 209.600 208.100 234.000

Papierverbruik aantalzwart-witkopieën 131.176 154.402 129.063

aantalkleurkopieën 112.189 131.461 119.255

Tonerverbruik gramzwart 3.766 4.329 3.095

gramkleur 10.397 3.470 2.472

Elektriciteit kWh 182.434 182.989 25.477*

Gasverbruik m3 28.719 27.219 11.446**

Energieverbruikper GJ/ 39,84 41,31 2,33

Geredendoorwagenpark km 538.950 575.653 357.211

Zakelijkeritteneigenvervoer km 92.348 175.831***

CO2uitstoot(inCO2kg)

Scope1:Gasverbruik 51.356 48.674 20.465

Scope2:Elektriciteit 89.435 89.707 12.489

Scope3:Wagenparkenzakelijkeigenvervoer 89.169 120.487 115.555

TotaalCO2 229.960 258.868 148.509

Tabel16:Internverbruik

FTE fte

51

Toelichtingopdemilieu-data

Dehoeveelheiddrukwerklagin2015hogerdaninvoorgaandejaren.Ditkomtdoorhet

toegenomenaantalabonneesopdeNOMmer,onskwartaalmagazine.In2016wordtmeergestuurd

opdigitaleabonnees.

*Hetenergiecontractlooptsinds2013viadeverhuurdervanhetbedrijfspandwaarindeNOM

gevestigdis.Dehuidigeleverancier,MAINEnergie,levertgroenestroom.In2015isereenslimme

meterinhetpandgeïnstalleerdwaarmeewijhetverbruikvandeNOMkunnenuitgelezeninplaats

vanhethelepand.Ditisterugtezienindeelektriciteitsverbruikgegevens.Ookvaninvloedhieropis

dezuinigereLEDverlichtingdieweeind2014indoordeNOMgehuurderuimteshebbenlaten

installeren.

**Ditjaarishetgasverbruikandersgerapporteerddanin2014.Voorheenwerdhetvolledige

gasverbruikvanhetbedrijfspandopgegeven.DaardeNOMvan47%vanhetpandgebruikmaakt,is

over201547%vanhettotaalverbruikvan24.414m3gerapporteerd.Dedatavanvoorgaandejaren

hebbenbetrekkingophetgehelepand.

***Voorhetzakelijkvervoerisin2015eennieuwemobiliteitsregelinggeëffectueerdalsvervanging

vandeleaseregelingdiewordtafgebouwd.Per2016zalhetwagenparkgeenleaseauto’smeer

bevatten.Omdezeredenzijnwevanaf2014begonnenallezakelijkerittenmeteigenvervoerte

registrerenenterapporteren.Omdatdezepost(zakelijkerittenmeteigenvervoer)alletransportzal

vervangen,zaldezepostkomendejarenhogerworden,watzichtbaarisinbovenstaandedata.De

post'geredendoorwagenpark'zalafnemen,watblijktuitde2015gegevens.Deverwachtingisdat

dezeregelingookzalleidentothetmakenvanbewusterevervoerkeuzes.

Figuur6:CO2emissiesnaarscope

Gasverbruik 14,00%

Electriciteit 8,00%

Zakelijkvervoer 78,00%

52

heeftin2015eenpositiefbedrijfsresultaatvan€3,2miljoenbehaald.Ditresultaatisopgebouwd

uitrentebaten,ontvangendividenden,afboekingen,voorzieningenenresultatenuitdeverkoopvan

participaties.

Ookin2015mochtenwijonsverheugenineengrootaantalaanvragenvoorfinancieringdoordeNOM.Het

aantalaanvragenbleefopniveaumet343leadsen43onderzoeken,endekwaliteitvandeontvangen

businessplannennamtoe.Met€12,1miljoenaanuitgezettefinancieringenheeft een

investeringsresultaatbovenverwachtingbehaald.Daarnaastkunnenweover2015vaststellendateen

aanzienlijkaantalvanonzeportefeuillebedrijvengoedtotuitstekendheeftgepresteerd.

Detotalewerkgelegenheidvanonzeportefeuillegroeidein2015naar3.021 (2014:2.774 ).

Inkomsten 2011 2012 2013 2014 2015

Dividend,rente,provisies,commissariaten 10,1 9,2 7,6 13,5 6,4

Resultaatbijverkoopparticipaties 1,3 3,8 0,5 5,2 0,3

BijdrageProvincieDrenthe 0,1 - - - -

ResultaatOntwikkelingsfinanciering* ‑0,6 0,2 0,0 0,0 -

ResultaatPSC* ‑0,3 0,5 0,0 0,0 -

Beheerfondsen - - - 0,3 0,6

10,6 13,7 8,1 19,0 7,3

Kosten 3,0 2,6 2,2 2,6 2,8

Voorzieningen 7,5 6,0 3,4 6,9 1,3

10,5 8,6 5,6 9,5 4,1

Resultaat 0,1 5,1 2,5 9,5 3,2

Tabel17:Hetfinanciëleresultaatvanhet (in€miljoen)

Investeringsniveau

In2015hebbenweonzeinvesteringsambitiemet€12,1miljoenbovenverwachtingkunnenrealiseren.

Aangevuldmetdeinvesteringenviade (DoefondsFryslân, FondsDrentheen

InvesteringsfondsGroningenIFG)diesindsmedio2014en2015inbeheerzijngenomen,komthettotale

investeringsniveaudoorenvia uitopruim€16,8miljoen.Weverwachtendatdezeontwikkeling

zichin2016zalvoortzetten.Hetaantalaanvragenwasvergelijkbaarmet2014met343leadsintotaal.Het

aantalinhoudelijkeonderzoekenenfinancieringennamechtertoemet14daadwerkelijke

investeringenbijnieuweportefeuillebedrijvenen14additionele-ofherfinancieringenbijbestaanderelaties.

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

fte fte

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

Provincialefondsen MKB

NOMFinance

53

Simplicate:innovatieveonlinebedrijfssoftware

DeGroningsestart-upSimplicateheeftgroteplannenmethaarinnovatieveonlinebedrijfssoftware.

‘Hetmoetdebesteoplossingzijn,eenvoudigenlogischingebruikenklantenmoetenerblijvan

worden.’zegtPeterHager.SamenmetzijncompagnonGerardLooderichttehijSimplicateop,een

start-updiecloud-basedsoftwareontwikkeltwaarmeebedrijvenhunkernprocesvanuitéénsysteem

kunnenorganiseren.Vandeeerstekennismakingmetdepotentiëleklanttotaandefactuur.

‘Alsconsumentkunjetegenwoordigallesonlineenzonderalteveelgedoeinstalleren,maarvoorde

zakelijkemarktiseenvoudenplezierhelaasnooithetuitgangspunt’,betoogtPeter.’Natuurlijk,allesis

mogelijk,maareigenlijkwiljehelemaalnietdatalleskan.Alsbedrijfzoekjeeenoplossingdiezichécht

richtopjeprimaireprocesenwaarjedirectmeeaandeslagkunt.Bovenalmoethetjeookveel

plezierbrengen.VanuitdiegedachtehebbenweSimplicateontwikkeld.Hetmoetdebesteoplossing

zijn,eenvoudigenlogischingebruikenklantenmoetenerblijvanworden.Daarwordtbijonsalles

aangetoetst.’

Omdeverderegroeitefinanciereneneeninternationaalnetwerkoptebouwenwerdcontact

gezochtmetdeNOM.Erwerdondermeergekekennaardemarktbehoefte,afnemersen

concurrentenvanhetbedrijf.EnuiteraardwerddesoftwaredoordeNOMuitgebreidgetest.Na

positieveafrondingvandeduediligencewerdbeslotenSimplicateeenfinancieringteverstrekken.

SimplicateheeftindeogenvandeNOMeenindrukwekkendeontwikkelingdoorgemaaktenisin

staatommetdezeinvesteringsrondeeenvolgendegrotestaptezetten.’

54

Ontwikkelingeninhetfinancieringslandschap

2015wasnietalleenininvesteringsbedragenmaarookinhetaantalgerealiseerdefinancieringeneen

aanzienlijkbeterjaardan2014.Ditwasmedehetgevolgvaneentoegenomenkwaliteitvande

ontvangenbusinessplannen.Inbredezinblijftditweleenaandachtspunt.Verschillendepartijenin

definancieringsmarkthebbeneigenbeleidsuitgangspuntenenvereisten,waardoor

ondernemersuitgebreideinformatiedienenteverstrekken.Daarnaastblijftdefinancieringsmarktin

hetalgemeeneenbeperkendefactorinhetrealiserenvaninvesteringendoor .Bijalle

propositieszijnwij,onafhankelijkvanonzeeigenbeoordelingvanhetplan,afhankelijkvan

cofinancieringdooranderepartijen.Conventionelepartijenbehoudenechtereenrisicomijdende

positie,dienietgoedaansluitmethetrisicoprofielwaarbinnen opereert.

Daartegenoverstaatdeopkomstvanalternatievefinanciers,zoalskredietuniesencrowdfunding

platforms.Zijkunnenfinancieringsaanvragenvaakgrotendeelsinvullen.Ditzienwijalseengoede

ontwikkeling.Ondernemerswordeninstaatgestelddetotalefinancieringsvraagvanuitmeerdere

bronnenterealiseren,hetzogenaamde'gestapeldfinancieren’.

Tegelijkertijdmaaktdezeontwikkelinghetfinancieringslandschapcomplexer.Alternatievefinanciers

hanterenverschillendevoorwaardenenuitgangspunten.Ditmaaktdatermeervandeondernemer

wordtgevraagdindezinvanhetgoedvoorbereidenenonderbouwenvanzijnofhaar

financieringsvraag.Inveelgevallenleidtdittotlangedoorlooptijdenvanhetfinancieringsprocesofhet

uiteindelijknietkunnenrealiserenvandefinanciering.

OndersteuningvanuitinitiatievenzoalsFlincisdaarmeesteedsnoodzakelijker,ookvoorhetallanger

bestaandebedrijfsleven.MetFlincbeogenwijjongeondernemerstebegeleideninditproces.Wij

helpenhenommeteengoedbusinessplantoteenpassendevormvanfinancieringtekomen.Ook

werkt actiefmeeaaninitiatievenvoorondernemers,waaronderde‘Financieringswijzer

voorNoord-Nederland’,eendigitaletoolomondernemersgerichtopwegtehelpenindezoektocht

naarfinanciering.

aantalbedrijven01-01-2015:84-aantalbedrijven31-12-2015:87

Bij: 7>€200.000

7≤€200.000

Af: 4>€200.000

7≤€200.000

Tabel18:Verloopvandeportefeuille(excl.persoonlijkeleningen)

In2015werdenintotaal14ondernemingenaandeportefeuilletoegevoegd.Daarnaastwerdaan11

ondernemingenbinnendebestaandeportefeuilleaanvullendefinancieringenverstrekt.Van11bedrijvenisin

2015afscheidgenomen.Voor5vandezebedrijvenwasdeaanleidinghiervooreenfaillissement,liquidatieof

oninbaarheid.Vandeoverige6bedrijvenisafscheidgenomenvanwegedevolledigeaflossingvandelening.

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

55

Nieuwebedrijven 2014 2015 2014 2015

NOM 11 14 7.797 5.767

POG - - - -

DPM - - - -

11 14 7.797 5.767

Uitbreidingen - - - -

NOM 5 11 1.426 6.313

DPM - - - -

5 11 1.426 6.313

PSCfaciliteit - - - -

Totaal 16 25 9.223 12.080

Tabel19:Uitzettingen2014en2015(bedragenx€1.000)

NOMtiltActive4Carenaarnieuwefase

Eentillift,voorzienvanwieltjesendusverrijdbaar,helptmensenmetlichamelijkebeperkingenom

zicheenvoudigenveiligtekunnenverplaatsen.Hetduwenoftrekkenhiervanvraagtvan

verzorgendendoorgaansveelkracht.Ditleidtnogaleenstotnek-,rug-enschouderklachten.

HetDrentsebedrijfActive4Care,opgerichtdoorJosHuizingaenHenkJanssen,bedachteenoplossing

omhetgebruiksgemakteverbeteren:eenelektrischaangedreventillift.Eenliftmeteenzelfrijdend

onderstel,grotendeelsgebaseerdopdeprincipesvaneenelektrischefiets.Eeninnovatiedieinspeelt

opeengroeiendebehoeftevanpatiënten,verzorgendenenzorginstanties.

DetilliftvanActive4Carekanmetminimalefysiekeinspanningbediendworden.Ookdepatiëntwordt

meercomfortgeboden.Bovendienwordtdeliftopafstandgemonitord.Bijeenstoringofeendefect

kanrazendsneleendiagnosewordengesteldwaarnahetprobleemmeteenkanwordenverholpen.

Voordevermarktingwasaanvullendkapitaalnodig.SamenmetdeRabobankwerdhierinvoorzien

doormiddelvaneenachtergesteldeleninguithet vandeNOM.Dezerisicodragende

financieringwasvoordebankvoorwaardeomooktotfinancieringtebesluiten.Doordeze

gezamenlijkefinancieringkanActive4Caregroeienenhaarmarktambitiesverderuitrollen.

Nieuweuitzettingenenuitbreidingenwordeninaansluitingbijhet ingedeeldnaarde9

gedefinieerde .Investeringeninnieuwebedrijvenenuitbreidingenzijnalsvolgtingedeeld:

Aanjaagfonds

Topsectoren

topsectorenbeleid

topsectoren

56

Nieuw

2015

Uitbreiding

2015

Totaalv.a.

2012

Aantal €x1000,- Aantal €x1000,- Aantal €x1000,-

HighTech 5 1.937 2 3.050 19 7.590

Energie 1 175 2 115 6 1.063

Water 1 150 0 0 3 1.065

LifeSciences&Health 4 1.405 2 1.288 10 4.958

Chemie 0 0 1 650 3 800

Agri&Food 1 800 1 250 8 4.100

Tuinbouw-en

uitgangsmaterialen

0 0 0 0 2 725

Logistiek 0 0 0 0 1 65

Creatieveindustrie 1 500 1 10 2 510

Overig 1 800 2 950 17 4.809

Totaal 14 5.767 11 6.313 71 25.685

Tabel20:Aantalnieuweuitzettingenenuitbreidingeninde in2015

Vandetotaleuitzettingenin2015is86%uitgezetinde .Vandenieuweuitzettingenisdit

eveneens86%envandeuitbreidingen85%.Vandetotaleuitzettingenvanaf2012is81%uitgezetinde

.

topsectoren

topsectoren

topsectoren

Figuur7:Uitgezettebedragenin2010t/m2015

2010 2011 2012 2013 2014 20150

10

20

Uitgezetbedrag Streefwaarde

57

Degemiddeldeduurvanparticipatiesenleningenisruim8,2jaar(2014:7,4jaar).Hetgemiddeldevan2015is

hogerdanhetjaarervoor.Dezestijgingishetgevolgvanhettoenemenvanhetaantalparticipatiesmeteen

investeringsduurvan9tot11jaar.Deexitsdiehebbenplaatsgevonden,betreffenmetnameparticipaties

waarbijNOMnietlangbetrokkenisgeweest.

Hetstrevenblijftomdeduurvanparticipatiesindetijdtebeperkenzonderdatdaarbijeenopvoorhand(en

daarmeevaakgeforceerd)exitmomentvanuitdeNOMwordtvastgelegd.Desondanksdientookvastgesteldte

wordendat,behoudensdedeelnemingendieeengoeddividendrendementopleveren,hetveelalnietinhet

Figuur8:Omvangvandeverstrekkingenin2015

100.000tot300.000 300.000tot1mln. >1mln.

OmvanginEUR

0

4

8

Aantal

Figuur9:Duurvanparticipatiesenleningenboven€200.000

<1 1tot3 3tot5 5tot7 7tot9 9tot11 11tot13 13tot17 17tot19 >20

jaar

0

4

8

aantal

58

belangvanhetrendementvoor is,endusvoorhetrevolverendkaraktervanhetfonds,ommeer

dan8jaarbetrokkentezijnbijeenparticipatie.Eventueleexitmogelijkhedenwordendaaromgedurendede

looptijdvandeinvesteringactiefgevolgd.Daarwaareenreëlemogelijkheidzichvoordoetwordtdezeactief

opgevolgdenbespreekbaargemaaktmetdeandereaandeelhoudersenbestuurder(s)vandeonderneming.

Doelgroep Nieuw2015 % Totaal2015 %

(Door)starter 4 29 37 42,5

Expansie 8 57 37 43

MBO/MBI 1 7 8 9,2

Turnaround 1 7 5 5,7

Totaal 14 100 87 100

Tabel21:Participatiesnaardoelgroep

OrganAssistklaarvoorinternationaleuitrol

Donororganenbeterbewaren,dekwaliteitervanverbeterenenwachtlijstenvoortransplantaties

verkorten.HetwordtmogelijkgemaaktdoordeorgaanperfusiesystemenvanOrganAssist.Het

Groningsebedrijfheeftapparatuurontwikkeldvoorhetbeterbewarenenhetverbeterenvande

kwaliteitvandonororganen.Indezezogehetenperfusiesystemenwordendonororganencontinu

gespoeldmetzuurstofrijkevloeistofenvoedingsstoffen.Hierdoorkunnenmeerorganenvoor

transplantatiegeschiktwordengemaaktenwordendewachtlijstenverkort.Ookwordtde

slagingskansvaneentransplantatieaanzienlijkvergroot.Denieuwetechnologiebetekenteen

doorbraakvoororgaantransplantaties.

DankzijontwikkelingenindemarktendedoorontwikkelingvandeperfusiesystemenisOrganAssist

klaarvooreeninternationaleuitrol.HetUMCGroningenTransplantatieCentrumheeftonlangseen

orgaanperfusiekamergeopend,uitgerustmetdeapparatuurvanOrganAssist.Hetisdaarmeehet

eerstetransplantatiecentruminNederlandenéénvandeeersteindewereldmetdezevoorziening.

Wereldwijdziensteedsmeertransplantatiecentrademeerwaardevandeperfusiesystemenvan

OrganAssist.DoordekapitaalinvesteringvandeNOM,samenmetdebestaandeaandeelhouders

vanOrganAssistiseenrobuustfundamentgelegdvoordesuccesvolletoekomstvanOrganAssist.

ManagementBuy-Out/Buy-Inenbedrijfsovernames

Naasteenactievemarktbenaderingvanbedrijvendieactiefzijninéénvande ,isookin

2015ingezetopManagementBuy-OutenManagementBuy-In(MBOenMBI)trajectenenbedrijfsovernames

binnenhetbestaande inNoord-Nederland.DeNOMishiervoorinhetnoordendeaangewezenpartner,

voorzowelkopendealsverkopendepartijen.EénvandedoelstellingenvandeNOMisgezondebedrijven

binnenderegioeencontinuïteitsbasistegevenendaarmeedeondernemingendewerkgelegenheidvoorde

regiotebehouden.Ingevalvanovernametrajectenneemt eenactieverolinzowelde

financiering,MBIalshetbenaderenvanovernamekandidaten.Dezetrajectenkrijgenextraaandacht,omdat

hiermeeonzerendementsdoelstellingingevuldkanworden.

NOMFinance

topsectoren

MKB

NOMFinance

59

Bijinnovatievebedrijven(inde )zijndetechnologieën,endaarmeedeondernemingalsgeheel,

noginontwikkeling.Deinvesteringendrageneenhoogrisicoprofielmetzichmee,waardoorhetreëelisook

rekeningtehoudenmeteenminimaalrendementofzelfsafboekingenopdeinvesteringen.Metde

(toekomstige)rendementenvanMBO’senMBI’senbedrijfsovernameskandatgecompenseerdworden.

Opbasisvandezestrategiecreëertenhoudt eenuitgebalanceerdeportefeuillevanstartende,

jongeenbestaande(groeiende)bedrijven.

Marktpositieeninvesteringsdilemma’s

Ookin2015isactiefgestuurdophetvergrotenvandenaamsbekendheidvan .Wewerken

continueaancommunicatieviaonzewebsitewww.nom.nl.OokhebbenweNOM-breedstappengemaaktop

hetgebiedvansocialmedia,onderanderedoorhetvanuitdeNOMenvanuitdeindividuelemedewerkers

delenvanberichtenoverdeNOM.Ditisgerichtopdedoelstellingomviasocialmedialeadstegenereren.

Wehebbenweereigenbijeenkomstengeorganiseerd,waaronderhetjaarlijkseNOMMidzomerfeest,NOMon

Tour,hetNOMBankingEventenmasterclassesbinnenhet .Vanuit wordtveelaan

voorlichtinggedaanbijbankenenandere ,waarmeewehetfinancieringsonderwerpopdekaart

blijvenzetten.Ookzorgenwijvooraanwezigheidopverschillendenetwerkbijeenkomsten.

bevestigthiermeehaarpositieindemarktalslaagdrempelige,betrouwbareengedegeninvesteerderen

financier.

In2015hebbenopnieuwveelbedrijvenzichbijdeNOMgemeldmeteenverzoekomfinanciering.Gegevende

stijgendelijnzichtbaarindeafgelopenjaren,verwachtenwedatdezetrendzichvoortzalzetten.Nude

financierbaarheidvanstartendeengroeiendebedrijvengecompliceerdisenzalblijven,blijfternadrukkelijk

eenrolvoordeNOMalsrisicofinancier.

Wezijneenpartijdiebereidisstevigerisico’stenemen,inveelgevallenmeerdandecommerciële

marktpartijen.Erzijnechteraanvullendepartijenalsbankenenanderemedefinanciersnodigomdetotale

financieringsvraagvaneenondernemingterealiseren.Hetaantalalternatievefinancieringsvormenblijft

hierdoorgroeien.Hoeweldecomplexiteitvanhetfinancieringslandschapenerzijds,enhetaantalaanbieders

vangeldanderzijds,toeneemt,is blijmetdezeontwikkeling.DeNOMkaneenstukjemarkt

invullenwatdoorconcurrentenonbediendblijft.Onsuniquesellingpoint;hetverstrekkenvanrisicodragend

kapitaalondergoedebegeleiding,passendbijdesociaal-economischedoelstelling,wordtdaarmeezichtbaar.

Depositiefkritischeopstellingtenopzichtevanfinancieringsaanvragenvandeondernemingenhaar

ondernemerleverenechterafentoespanningenendilemma’sop. kiestvoordezekritische

houdingindebeoordelingvanfinancieringspropositiesvanuitdeovertuigingdatditvanuithetlange

termijnperspectiefdebestebenaderingis.Wijvindenhetnietalleenonverstandigmaarookonjuistommet

publiekemiddelenondernemingentelatenstartenofinstandtehoudenzonderlangetermijn

toekomstperspectief.

topsectoren

NOMFinance

NOMFinance

Aanjaagfonds NOMFinance

stakeholders

NOMFinance

NOMFinance

NOMFinance

60

Prestarters

BijdestartvanhetFlincprojectwerdtot1april2011ookgeïnvesteerdvanuitdePSCfaciliteit.Hetverloopvan

ditfondswordtinonderstaandetabelweergegeven.Wegenshetbeëindigenvandeprojectperiodeper1april

2011zijnenwordenergeeninvesteringenmeergedaanvanuitditfonds.

2015 2014

AantalFinancieringenPSC-Flinc1/1 16 23

Af:Aandelenverkoop 0 0

Af:Aflossing-beëindiging 3 2

Af:Faillissement-oninbaar 0 5

AantalFinancieringenPSC-Flinc31/12 13 16

Tabel22:VerloopportefeuilleFlinc-PSCin2015

Toekomst

Deinvesteringsfondsen FondsDrenthe,DoefondsFryslânenIFGzijngerichtophetgevenvaneen

economischeimpulsaanderegiodoormiddelvanrisicodragendefinanciering.In2015ontvingendefondsen

veelaanvragenenwerden20investeringengedaan.

HetDoefondsen Fondsrichtenzich,binnenhet vandebeideprovincies,gedeeltelijkopeen

brederedoelgroepeneenanderelevensfasevanondernemingendan .Zowordtrisicodragende

financieringbereikbaarvooreengroteregroep -ondernemingen.Datiseengoedeontwikkeling.De

positievestartin2015geeftdedaadwerkelijkebehoefteindemarktweervoordezefondsen.

OokhetInvesteringsfondsGroningen,datwerktvanuiteenfund-in-fundprincipe,issuccesvolopgestart.

Afgelopenjaarkondenervanuitditfonds2investeringenwordengedaan.

MKB

MKB MKB

NOMFinance

MKB

61

NOMForeignDirectInvestment

In2015wasNOMFDIbij10succesvolleprojectenbetrokkenwaarinvoorruim46miljoeneuroinNoord-

Nederlandwordtgeinvesteerd.Hiermeeworden185nieuwearbeidsplaatsengecreëerden270banen

behouden.

Hetaantalgerealiseerdearbeidsplaatsenlagin2015opeengoedniveau.Deinvesteringsdoelstellingen

werdenechternietbehaald.Ditismedetoeteschrijvenaantweegroteprojectenwaarbijuiteindelijkdekeuze

isgevallenopeenandereregio.Daarnaastisin2015metde partnersafgesproken

alleenmeetetellendieinhetzelfdeboekjaarzijnbinnengekomen.Invoorgaandejaren

werdenookprojectenmeegeteldwaarvandezetoezeggingpasindeeerstemaandenvanheteropvolgende

jaarwerdenontvangen.Alsgevolghiervanisin2015gewerktaanvierprojectendiemeegeteldwordeninde

investeringsdoelstellingvan2016.Inhetalgemeenwarendein2015afgerondeprojectengemiddeldkleiner

vanomvangdaninvoorgaandejaren.

Afbeelding8:AantalgevestigdebedrijveninNoord-Nederland

Realisatie2014 Realisatie2015 Doel2015 Verschil

Aantalexterneleads 78 79 80 ‑1Aantalprojecten 10 10 8 2

Investeringen(in€miljoen) 831 46,1 100 ‑53,9Aantalarbeidsplaatsen 393 455 150 305

Tabel23:OverzichtprojectenNOMFDI

ConfirmationLetters

62

DeproactievemanierwaaropNOMFDIdeacquisitievoornieuweprojectenin2015heeftopgezet,heeftgeleid

tot79nieuweleads.Hiermeewordthetniveauvandeafgelopenjarenvastgehouden.Onderstaande

tabelgeefteenuitsplitsingvanderesultatenvannieuweprojectennaar weer.

Arbeidsplaatsennieuw Arbeidsplaatsenbehoud Investering(€x1000)

ICT 30 0 2.500

Water 20 0 3.600

Lifesciences 65 250 22.000

Agrofood 35 20 6.000

Overig 35 0 12.000

Totaal 185 270 46.100

Tabel24:Resultatennaar

NOMFDIgeeftnieuweinvesteerdersadviesovervestigingslocaties,legtcontactenmetanderedienstverleners

enleveranciersenbiedthulpbijhetaanvragenenverkrijgenvanvergunningen.Ditzijnessentiëleonderdelen

vaneenacquisitietraject.

DemetacquisitievergaardekennisiszeerwaardevolvoorNOMFDI,omdatditwordtgebruiktomde

propositiesvoortdurendaantescherpen.Ookisditeenbelangrijkebronvanleadsvoor ende

programma’svanNOMBusinessDevelopment.

Arbeidsplaatsennieuw Arbeidsplaatsenbehoud Investering(€x1000)

Nieuw 125 0 27.100

Behoud 50 270 17.000

Jointventure 0 0 0

Uitbreiding 10 0 2.000

Totaal 185 270 46.100

Tabel25:Resultatennaarsoortproject

ActieveAcquisitie

In2015isdeNOMdoorgegaanmetdesectorspecifiekeacquisitievaninternationalebedrijven.Naasthet

verdereuitbouwenvande Water,Energie,Chemie,AgriFoodenLifeScience,hebbenwijons

afgelopenjaargerichtophetsterkprofilerenvanNoord-Nederlandalsvestigingsplaatsvoordatacenters.

DemedewerkersvanNOMFDIontwikkeleneennetwerkvanbedrijvenenkennisinstellingenenvoeren

gesprekkenmetbedrijvenopstrategischniveau.Omdezebedrijvengoedtekunnenbegeleidenanalyseertde

NOMcontinudeontwikkelingeninde(top)sectoren.Wekijkennaardecombinatievanfactoren,de

,diederegioaantrekkelijkmaaktenaanleidingvormtvooraanwezigheidvansectoreninde

regio.Tevensonderzoekenwemogelijkhedenvoorsupplychainoptimalisatie.

topsectoren

Topsectoren

NOMFinance

topsectoren

63

Samenwerking

Sinds2013werktdeNOMsamenmetdeNetherlandsForeignInvestmentAgency( ).Dezeorganisatie

ondersteuntbuitenlandsebedrijvendievestigingofuitbreidinginNederlandoverwegen.De promoot

Nederlandalslandmeteengoedenaantrekkelijkinvesterings-envestigingsklimaat.Sinds2014doetzijdit

samenmethaarpartnersonderhetlabel .

NaasteensteedsintensieveresamenwerkingtenbehoevevanhetvermarktenvandeHollandpropositie,is

hetdoelgesteldombinneneenaantaljaardewerkwijzebinnenhet teprofessionaliseren.Onderdeel

hiervanishetontwikkelenvaneengezamenlijkopleidingsprogrammavoorwerknemersvandeNOMen

collega-bedrijvenophetvlakvan .

DeNoord-NederlandsepropositieswordenopgenomenindeHolland-proposities.NationaleAcquisitieTeams,

gevormddoorpartnersuitdeverschillenderegio'sengecoördineerddoorde ,zijnverantwoordelijkvoor

dezeproposities.Ookstellenzijlonglistsvanbedrijvensamen.De heeftruim20kantoreninhet

buitenlandvanwaaruitcontactenwordengelegdmetdezebedrijven.

ParallelhieraanleggenmedewerkersvandeNOMopcongressenenbeurzen,veelalinhetbuitenland,

gerichtcontactmetondernemingendiepassenbijdepropositie.Depropositieswordendaarnaastverspreid

viaonderanderewhitepapers,socialmediaenwebsites.Viabeidewegenbeogenweeenrelatieoptebouwen

metbeslissers,zodatdeNOMophetmomentvaneenmogelijkeuitbreidingnaarEuropaalseerste

contactpuntwordtgezien.

EColoROmaaktwatercirculair

Indetextielindustriewordengigantischehoeveelhedenwatergebruikt.Ditzwaarvervuildewateris

moeilijkschoontekrijgenenwordtdaaromvaakgeloosd.InTurkijeishetprobleemextragroot.De

bedrijvendaarverbruikendusdanigveelgrondwaterdathetsteedsdieperuitdebodemmoet

wordengehaald,metstijgendekostenalsgevolg.

HetbedrijfEColoROkreeghetvoorelkaaromhetafvalwaterzogoedtereinigendattextielfabrieken

hetnogmaalskunnengebruiken.Metdedoorhenontwikkeldeinstallatie,dieindriezeecontainers

past,kunnengrotehoeveelhedenafvalwatersnelgezuiverdworden.Daarnawordthetopnieuw

gebruiktinhetproductieproces.ZopakthetFriesebedrijfnietalleendevervuilingaan,maarlosthet

tevenshetwatertekortop.HeteersteprojectinTurkijeleverdedetextielproducenteenbesparing

van60procentopdewaterrekeningop.

DeondernemersachterEcolorozochtenvoorhetbedrijfeengoedelocatievoordeverdere

ontwikkeling,productinnovatieensamenwerkingmetanderepartijen.NOMFDIheefthetbedrijf

begeleidnaareeneigenvestigingopdewatercampusinLeeuwarden.Dezelocatiebleekideaal

vanwegehetoptimaleklimaatvoorinnovatievewatertechnologiebedrijven.Ookhebbenwij

ondersteuninggebodenophetgebiedvanHR,enkondenverbindingenwordengelegdbinnenhet

watertechnologienetwerk.Voordenoodzakelijkegroeiwasookadditionelefinancieringvereist.In

samenwerkingmethetDoefonds, engemeenteLeeuwardenwerddaarvoorinvulling

gevonden.InmiddelsishetbedrijfvanuitLeeuwardenvolopenmetsuccesactiefopdemarkt.

NFIA

NFIA

NFIA

NFIA

investeringsbevordering

NFIA

NFIA

Aanjaagfonds

64

Retentie

NaastacquisitierichtNOMFDIzichophetblijvenversterkenenontwikkelenvandecontactenmetgevestigde

bedrijven.Doorhenactieftebetrekkeninregionaleprogramma’seneengoedebandoptebouwen,wordtde

NOMvaakineenvroegstadiumbetrokkenbijobstakelswaarzijtegenaanlopen.Ookhierinishet een

belangrijkepartner.MethetInvestorRelationsprogramma,ontwikkeldvanuithet ,zorgtdeNOMdat

bedrijvendieplannenhebbenomeenvestigingtesluitenofteverplaatsennaareenandereregio,tochin

NoordNederlandblijven.

HetafgelopenjaarheeftdeNOMinsamenwerkingmethet 59buitenlandsebedrijveninverschillende

bezocht.Methetlokalemanagementhebbenwijgesprokenoverissuesdiedezebedrijveninde

wegstonden.Ditvariëertvanproblemenmetwerkvergunningen,hetvindenvandejuistemensen,of

obstakelsmetoverheidsinstanties.WanneerdithetvestigingsklimaatinNederlandinbrederezinraakt,is

de betrokken.Daarnaastzijnvijfnieuweprojectengestartnaaraanleidingvan bezoeken.

DeNOMheeftalsmediatorofadviseurobstakelsvoorondernemeninderegioweggenomen.Ineenaantal

gevallenishetgeluktommethulpvangemeenteenprovincieeenvoorgenomensluitingaftewenden.In

anderegevallenwashetmogelijkdevestigingopentehoudendooreenovernameofdooreennieuwe

productfocus.Ookhebbenwijgevestigdebedrijvensuccesvolbijgestaaninhetrealiserenvanuitbreidingdoor

hulptebiedenbijhetopstellenvandiversebusinesscases.

BuitenlandsebedrijvenwordenregelmatiguitgenodigdvoordeelnameaandoordeNOMgeorganiseerde

evenementen,zoalshetMidzomerfeest.

Soort Omschrijving Aantal

Strategischeplanvorming Deondernemingberaadtzichoverdetoekomst.Gedachtkanworden

aaneenexitdoordemoeder,herpositionering,mogelijkesluitingen

nieuweproductmarktcombinaties

28

Netwerkprogramma DeondernemingwilgraagdeelnemenaandoordeNOMontwikkelde

netwerkprogramma’s,bijvoorbeeldophetgebiedvanlean

manufacturing

4

Uitbreiding Deondernemingplantofisbezigmetuitbreidingof

uitbreidingsinvesteringen

9

Behoud Deondernemingwordtdoordemoedergeslotenofgaatfailliet 1

Geen ErspelengeenissueswaarindeNOMeenrolkanspelen 17

Totaal 59

Tabel26:InvestorRelations2015

Bovenstaandoverzichtvanuitgevoerde bezoekenlaatziendatdeNOM levertinveel

issueswaarbedrijventegenaanlopen.

NFIA

NFIA

NFIA

topsectoren

NFIA IR

IR toegevoegdewaarde

65

NOMBusinessDevelopment

NOMBusinessDevelopmenthelptondernemersmetdeontwikkelingvanhunplannenenideeën.Wijbrengen

bedrijvenenkennisinstellingenmetdejuistecompetentiesbijelkaar,zijnbetrokkenbijhetmakenvanhet

projectplanenhetrealiserenvandefinanciering.Zowordenideeënontwikkeldtotinnovatieveproducten,

dienstenenmethodiekendieopdemarktgebrachtkunnenworden.

MetdezeactiviteitenheeftNOMBusinessDevelopmentin2015haardoelstellingvoordeinnovatieimpulsvan

€6miljoenruimschootsgerealiseerd.Inveelgevallenspelenprojectenzichafophetsnijvlakvanmeerdere

.Dezewordeninonderstaandetabelgerapporteerdonderdesectordieinhetprojectleidend

was.

2015 2014

Energie 0,0 0,0

Agri&Food 3,1 8,8

Water 0,0 0,0

HighTech 20,7 11,7

Totaal 23,8 20,5

Tabel27:Realisatieinnovatieimpuls(in€miljoen)

RegionofSmartFactories

Eenhighlightin2015wasdetotstandkomingvanhet

(RoSF)project.Eenprojectmeteenomvangvan

€20,7miljoen,grotendeelsdoordebetrokkenbedrijven

opgebracht.OokdeNoordelijkeoverhedenenhetMinisterie

vanEZhebbenhiereenbelangrijkebijdrageaangeleverd.Het

consortiumisinmiddelsuitgegroeidtoteengroepvan35

partners,bestaandeuitgroteenkleinebedrijven,kennisinstellingenenhetcompleteonderwijsveld.

DefocusvanRoSFligtophetontwikkelenvan'SmartFactories'.Deindustriestaataandevooravond

vaneeningrijpendprocesvandigitalisering.InDuitslandwordtdezeontwikkelingaangeduidalsde

vierdeindustriëlerevolutie.Productenwordenintelligentenproductieprocessenwordenzelf-lerend,

waardoorfoutloosproducerenmogelijkwordt.Allespelersuitdemaakindustrie,inclusief

consumenten,wordenviahet'InternetofThings'metelkaarverbonden.Ditmaaktnieuwe

verdienmodellenmogelijk.

Deopkomstvandedigitalemaakindustriekomtopeeninteressantmomentvoordenoordelijke

regio.Hetnoordenheefteenaantalbelangrijketroeveninhandenomvolopteprofiteren:kennisvan

BigData,ICTensensorsystemen,opvallendveelkennisovermateriaaltechnologie(essentieelvoorde

overstapnaarintelligentefabrieken)énderegioheeftnogeenechtemaakindustrie.

HetRoSFconsortiumwilNoord-NederlanduitbouwentoteeninternationalehotspotvoorSmart

Factories,endaarmeeeenbijdrageleverenaanvernieuwingvandenoordelijkemaakindustrieen

uitbreidingvanwerkgelegenheidopallescholingsniveaus.SmartFactorybiedtdekansomweerte

topsectoren

66

gaanproducereninregio’smethogereloonkosten,hetzogenaamde'reshoring'.Noord-Nederlandis

alhardopwegomeenechteRegionofSmartFactoriesteworden:

RoSFishetgrootste'Fieldlab'opdelandelijkeActieagendaSmartIndustryvanhetTeamSmart

IndustryonderleidingvanInekeDezentjé-Hamming(www.smartindustry.nl).

Inapril2015presenteerdehetRoSFzichmetveelsuccesopdeHannoverMesse(april2015)

waarministerKamphetconsortiumformeelheeftgelanceerd.

RoSFstaatprominentopdeNoordelijkeInnovatieAgenda(deNIA)enisdoordeSERNoord-

NederlandéndenieuweTaskforceHTSMNoord-NederlanderkendalsIkoonprojectvoorhet

Noorden.

67

Energie

NorthernNetherlandsOffshoreWind

EenbelangrijkprojectindesectorEnergieisNorthernNetherlands

OffshoreWind(NNOW)datsamenmetEnergyValleyendeKamervan

Koophandelwordtuitgevoerd.InditprojectwordenNoord-Nederlandse

enNoord-Hollandsebedrijvenbetrokkenbijdeaanlegvanwindparken

opzee.

NNOWspeeltdekomendejareninopdeaanlegvanwindparkeninhetNederlandseenDuitsedeelvande

Noordzee.Zoweldeinstallatiefasealsdedaaropvolgendelangjarigefasevanonderhouden

reparatiewerkzaamhedenaandewindparkenzalleidentotadditioneleomzetbijNoord-Nederlandse

bedrijven.Daarnaastwordenbinnenhetprojectinnovatieensamenwerkingnagestreefd,waarmeeeen

verlagingvandekostprijsvanwindenergieopzeemoetwordengerealiseerd.Het wordtookgebruiktin

deregioprofileringtenbehoevevanhetaantrekkenvannieuwebedrijven.

MededoordesuccesvolleNNOWsupplychainmeetingsengezamenlijkedeelnameaaninternationale

beurzengeorganiseerddoordeNOMishetaantalbetalendeledenin2015gegroeidvan75naar87.In2016

zalalleseropgerichtNNOWteontwikkelentoteenonafhankelijkeorganisatiezonderoverheidsfinanciering.

Cluster

cluster

68

Agri&Food

Noord-NederlandiskansrijkvoordeAgriFooden

sectoren.Deaanwezigheidvangoedezeehavens,eenchemie-en

kunststoffenclusterenveelgrondstoffenzorgenervoordathetNoorden

eengrootschaligeproducentenleverancierkanwordenvan

hernieuwbaregrondstoffenvoorderegionaleproductievan‘groene’

chemicaliën,kunststoffenenveevoeder-eiwit.

Ookteltdenoordelijkeregioveellandbouwbedrijvenenondernemingendieland-entuinbouwproducten

verwerken.Omzowelnationaalalsinternationaldezepositieteversterkenisin2013declusterorganisatie

opgestart. isdespilinhetnetwerkvanbedrijvenenkennisinstellingeninNoord-

Nederland.

Deambitieisom teontwikkelentothétgezichtvandeNoordelijkeAgriFoodenBiobasedEconomy.

Binnen wordtlangseenaantallijnengewerkt:

Interregprojectenrichtenzichdirectophet .In2015zijntweeprojectenafgerond:Food

FutureenAgrobiopolymeren.Bijbeideprojectenzijndedoelstellingenruimschootsgehaald.

Ookiseentweetalnieuweprojecteninmiddelsvoorbereidengoedgekeurd.Food2020isdaarin

deopvolgervanFoodFuture.Eenbelangrijkdeelvanhetprogrammabestaatuithet

verstrekkenvanprojectsubsidiesaanondernemingenindefood-sectordiedaarmeeR&D

kunnenuitvoeren.Eenanderprogrammarichtzichopbio-economienon-food.Eendeelhiervan

isgerichtophetuitvoerenvanhaalbaarheidsstudies.

MetNorth4Biowerkt aanBiobasedEconomy.Inditprogrammawerkteenaantal

grotereenmiddelgroteondernemingennauwsamenomtekomentoteenvergroeningvande

grondstofstromenvandechemie.Ditmoetindekomendejarenleidentotinvesteringendoor

debetrokkenbedrijven,zowelmiddelsR&Dalsuitbreidingen.

Eenderdeaandachtsgebiedrichtzichophetverbeterenvandeefficiëntievanlandbouwen

veeteeltdoordetoepassingvan‘preciesproduceren’enSmartDairyFarming.

AgroAgendaNoord-Nederland

Ookis sterkbetrokkenbijdeAgroAgenda,eeninitiatiefwaarinhetagro-bedrijfsleven,LTO-Noord,

natuur-enmilieuorganisaties,kennisinstellingenendedrienoordelijkeprovinciessamenwerkenaan

vernieuwendeenaansprekendeprojectenenhetprofilerenvandesectoralsgeheel.Erwordtgewerktaan

Noord-NederlandseicoonprojectenzoalshetprogrammaInnovatieLandbouwVeenkoloniën;de

versnellingsagendavoordemelkveehouderijendeinvesteringinduurzamepootaardappelrassen.

Cluster

Greenlincs

BiobasedEconomy

(BBE)

Greenlincs Greenlincs

Greenlincs

Greenlincs

MKB

Greenlincs

Greenlincs

69

Water

Water

Hetwatertechnologieclusterontwikkeltzichsteedsverderenwordt

belangrijkervoorderegio.BusinessDevelopmentbinnendit

bestaatvooreenbelangrijkdeeluithetbijelkaarbrengenvanbedrijven

omgezamenlijkinnovatiesteontwikkelen.Ookrichtenwijonsophet

oplossenvanwatertechnologievraagstukkenvanklanten.

Hiervoorwordtde“Waterplein”benaderinggebruikt,waarineenondernemingofoverheideencasus

presenteert.Deelnemendebedrijvenontwikkelenvervolgensgezamenlijkofalleeneenoplossing.Opdeze

wijzekunnenideeëndoorontwikkeldwordenomtoteenvermarktbaarproducttekomen.

NaastdeWaterpleinendieinNederlandplaatsvinden,werdafgelopenjaareenbijeenkomstrondomeencasus

uitAkron,Ohio,georganiseerd.Hierinstonddeuitdagingvanalgengroeiineenlokaalmeercentraal.Als

resultaatiseenaantalNederlandsebedrijvenhuntechnologieëngaancombinerenomeenoplossingte

bieden.

Cluster

cluster

70

HighTech

HTSMNoord-Nederland

OpinitiatiefenonderregievandeNOMisin2014deTaskforceHigh

TechSystemenenMaterialen(HTSM)vanstartgegaan.Ditishet

resultaatvandekrachtenbundelingvandeNOMeneenaantalgrote

bedrijven,waaronderPhilipsenFokker.Hetdoelisomnaastde

traditioneleNoordelijke meeraandachttebestedenaande

Hightechsector.HTSM,feitelijkde‘maakindustrie’,iszowelregionaalals

nationaaldegrootstetopsectordiewerkgelegenheidopalleopleidingsniveausbiedt.

DeTaskforceHTSMheeftvierspeerpuntenvastgesteld:EmbeddedIntelligence,AdvancedMaterials,Adaptive

Manufacturingen‘BigScience'.Hetplatformheeftdeambitieomdekomendejarendoorbraakprojectente

organiserengerichtophetontwikkelenvanHTSM-bedrijvigheidennieuwewerkgelegenheid.DeNOMvoert

hetsecretariaatvandeTaskforceHTSMenneemteenbelangrijketaakindeuitvoeringvanwerkzaamheden

opzich.

DoordeactiviteitenrondomdeTaskforceheeftNoord-Nederlandzichsterkgeprofileerdalskansrijkehightech

regio.DitheeftertoegeleiddatHTSMistoegevoegdaandeNoordelijkeInnovatieAgenda(NIA).Ookismeer

landelijkeaandachtvoormogelijkhedenindezesectorgerealiseerd.

WorldClassCompositesSolutions

AfgelopenjaarisgewerktaanhetprogrammaWorldClassComposites

Solutions(WCCS),gerichtopdeontwikkelingvaninnovatieve

composietoplossingen.Dekomendejareninvesterendertienpartijen

€12miljoeneuro.HetWCCS-programmaisgestartrondomFokker

AerostructuresinHoogeveenenheeftalsambitieNoord-Nederlandeen

internationalekoploperindeproductieenbewerkingvanlichtgewicht

composietmaterialentemaken.Daarnaaststaatdeoptimalisatievanproductieprocessencentraal.De

initiatiefnemerswillenopdiemaniereenstructurelebijdrageleverenaandegroeivande(groene)economie

eneengezondearbeidsmarktinderegio.

NOMBusinessDevelopmentrichtzichbinnenditprojectophetopbouwenvaneennetwerkvan -

bedrijvendiebetrokkenkunnenworden.Ookwordtgezochtnaarondernemingendiedeinhetproject

ontwikkeldetechnologiekunnentoepasseninhunproductenenprocessen.

Cluster

topsectoren

MKB

71

Flincishetportaalvoorinnovatieveondernemersdievastlopeninhun

wegnaarfinanciering,startengroei.Innovatieenondernemerschap

zijnnogaltijdbelangrijkvoorderegionaleeconomie.Veel,metname

startende,bedrijvenstrandenechterindezoektochtnaarkapitaal.

DaaromheeftFlincookin2015veelondernemersgoedopwegkunnen

helpen.

Tochwas2015voorFlincookeenbewogenjaar.Hetproject liepformeelvanmaart2013totenmet

maart2015waardoordevoortzettingvanhetprojectnietzekerwas.Doorfinanciëlemeevallersenminder

bestedingenaanPR,CommunicatieenEventskon verlengdwordentot1augustus2015.Hieronder

staanderesultatenvan overdeperiode1maart2013t/m31juni2015.

Doel Realisatie

Contactenmetondernemers(leads) 200 379

Adviestrajecten 40 117

Financieringen 30 50

Gefinancierdebedrijven 0 29

Uitgelokteinvesteringen(in€mln.) 3 7.4

Arbeidsplaatsen(potentieel) 36 185

Tabel28:ResultatenFlinc2013-2015

In2015heeftFlinccontactgehadmet196ondernemingen.Hiervanzijn48ondernemingendoorFlincals

innovatief,kansrijkenschaalbaarbestempeld.Dezebedrijvenhebbengebruikkunnenmakenvanadvies,een

netwerkeninvesteerdersvanFlinc.Samenmetdeondernemerwordtgekekenwelkinstrumentenwelke

financieringsbronhetbestepastbijhettypeendefasevandeonderneming.Intotaalzijn25financieringen

verstrektaan15ondernemingenmeteentotaalgeïnvesteerdkapitaalvan€6miljoeneneen

arbeidspotentieelvan70arbeidsplaatsen.

Flincisdirectvanafhetbegininstaatgeweestomaansluitingtevindenbijregionaleinitiatievenenpartijenuit

haarnetwerk.BinnenditnetwerkheeftFlincdetaakompartijenteverbindenenondernemersnaarhetjuiste

‘loket’teverwijzen.DesamenwerkingmethetNoord-Nederlandsenetwerkheeftmooieresultatenopgeleverd.

Ditisterugtezienindoorverwijzingen,waardevolleconnecties,gezamenlijkeorganisatievanevenementenen

deoptimalisatievanhetecosysteemrondomondernemerschapeninnovatie.Hetiszaakomditdoortezetten

enwaarnodigteverbeteren.

Realisatie

Contactenmetondernemers(leads) 196

Adviestrajecten 48

Financieringen 25

Gefinancierdebedrijven 15

Uitgelokteinvesteringen(in€mln.) 6

Arbeidsplaatsen(potentieel) 70

Tabel29:ResultatenFlinc2015

FlincNXT

FlincNXT

FlincNXT

FlincNXT

72

Toekomst

DecontinuïteitvanFlincisinmiddelsgewaarborgd,daarhetprojectvastonderdeelvandeNOMwordt.De

afgelopenmaandenheefthetteamvanFlincdepropositiegeanalyseerd.Ditheeftgeresulteerdineenaantal

veranderingen:

Wevrageneenvastebijdragevan€250aanondernemersdieeenadviestrajectvolgen.

Ookisgewerktaaneennieuwewebsiteeniseeninvesteerdersplatformgelanceerdwaarondernemers

eninvesteerderselkaarmakkelijkkunnenvinden,gerichtopinteractieenkennisdeling.Hiermeerichten

weonsopeentoenemendaantalfinancieringen.

Voorondernemerszullentevensworkshopsgeorganiseerdwordeninsamenwerkingmetandere

partijen.Daarwordtingegaanopthema'sdiespelenbijdedoelgroep.

DaarnaastwordendecriteriavoordeelnameaanFlincaangescherpt.Zowelstartersalsbestaande -

bedrijvenkunnendeelnemen.Hierbijwordtkritischergekekennaarhaalbaarheid,innovativiteiten

schaalbaarheid.OpdezemanierwilFlincinvesteerdersbetereinvesteringskansenbiedenenhetaantal

succesvollebedrijveninNoord-Nederlandverhogen.

DoordeRijksdienstvoorOndernemendNederland(RVO)isFlincaangewezenalsderegionalecoördinatorvan

deregelingVroegeFaseFinanciering(VFF).DitmoetenerzijdsleidentotmeerenbetereaanvragenvoorRVO

enanderzijdstotmeerfinancieringenvanuitVFFaanNoord-Nederlandseondernemers.Eenanderewensis

omvouchersbeschikbaartestellenaanondernemersomexpertisescherpintekopenbijmarktpartijen.In

2016zalditverderbekekenwordenmetanderepartners.

Flinczalin2016ambitieusenvooruitstrevendzijnmetdevolgendedoelstellingen:

Doel

Leads 100

Adviestrajecten 40

Gefinancierdebedrijven(Indirect/Direct) 15(5/10)

Aantalfinancieringen 22

Totaalgeïnvesteerdkapitaal(in€mln.) 2

Arbeidsplaatsen(in ) 80

Tabel30:DoelstellingenFlinc2016

MKB

FTE

73

Noord-Nederland

Kenniseninnovatiezijnbelangrijkvooreconomischeontwikkelingenhet

concurrentievermogenvanNoord-Nederland.Daaromstimulerendedrie

Provincies,insamenwerkingmetdeNOMenhetministerievan

EconomischeZaken,kennisontwikkelingeninnovatiemethet

.Ditfondssteltondernemersinstaatomvaninnovatief

ideenaarvermarktbaarproducttekomen.Hetvindenvanfinanciering

blijfteenuitdaging,eenmarktbehoeftediehet invult.

Hetfondsis1,5jaaroperationeelenbegintzijnvruchtenaftewerpen.Afgelopenjaarisveeltijdgestokenin

hetstructurerenvanhetfondsenhetgenererenvanbekendheid.Ookisaandachtbesteedaandeaansluiting

metbestaandeinstrumentenenfondsengerichtopinnovatieenkennisontwikkeling.Hierdoorkunnen

organisatiesenondernemersdewegnaarhetInnovatiefondssteedsbetervinden.

Doordathet zichrichtop‘vroegefase’financieringzijndedoorlooptijdenlang.Deideeënzijn

er,maardebusinessplannenzijnnietcompleetuitgewerkt.Tochzijnerin2015drienieuweparticipaties

geworven,waarmeehetfondseind2015vierparticipatiesinportefeuilleheeft,goedvooreentoegezegd

kapitaalvan€550.000.Voorhet isditeengoedbegin.Meteengoedgevuldepijplijnzijnde

verwachtingenvoor2016positief.Naarverwachtingzullenvijfnieuweparticipatiesgerealiseerdwordenmet

eentotaleinvesteringvan€1miljoen.

Innovatiefonds

Innovatiefonds

Innovatiefonds

Innovatiefonds

Innovatiefonds

74

Governance

SmitKwekerijenB.V.

75

Governance

Dedirectieen vanCommissarissenvandeNOMlatenzich,hoeweldeNOMinformelezingeen

structuurvennootschapis,inhetalgemeenindeverhoudingentussenbestuur, vanCommissarissenen

(algemenevergaderingvan)aandeelhoudersleidendoordeNederlandse codezoals

diein2009isherziendoordecommissieFrijns.

Hetbestuur

HetbestuurvandeNOMwordtstatutairuitgeoefenddoordedirecteurdiedevennootschapinrechte

vertegenwoordigt.Dedirecteurconformeertzichvolledigaanhetprincipeterzakevanzijn

verantwoordelijkheidenzijnverantwoordingsplichtvoorhetnalevenvanwetenregelgeving,hetbeheersen

vanrisico’sendegeïdentificeerdemateriëleonderwerpen.Aandedaaropbetrekkinghebbendebestpractice

bepalingenwordtvoldaan.Voordewijzevanrisicobeheersingwordtverwezennaarhoofdstuk3,

onderAlgemeen.

Denevenfunctiesvandedirecteurenvandiensplaatsvervangerwordenvermeldinbijlage3

Remuneratie

Debeloningwordtvastgesteldopvoorstelvanderemuneratiecommissiedoorde vanCommissarissen.

DerolvanvoorzitterisnahetterugtredenvandeheerBosmain2015overgenomendoordeheerKruse.De

remuneratiecommissiebestaattevensuitProf.Dr. .R.Rabbinge.

Hetremuneratieprocesisgerichtophetaantrekken,motiverenenvasthoudenvaneenbestuurmetdejuiste

kwaliteitenervaring.Ditbestuurlijketalentisnoodzakelijkvoorhetrealiserenvandeessentiëledoelstellingen

vandestrategievandeNOM.Debezoldigingvandedirecteurisvermeldindejaarrekening.Debezoldiging

pastbinnendegrenzendiedeaandeelhoudershebbengesteld.Dedirecteurontvangtgeenbeloninginde

vormvanaandelenofopties.Erzijngeenaspectenvanmaatschappelijkverantwoordondernemen

opgenomenindebeloningsstructuur.Daarnaastzijnergeendoelstellingengestelddiebepalendzijnvoorde

toekenningvanprestatietoeslagen.Debeloningvandedirectiebestaatuiteenvastinkomenmetsecundaire

arbeidsvoorwaarden(onkostenvergoeding,pensioen).

vanCommissarissen

Deprincipesophetgebiedvantoezicht, ,belangvandevennootschap,maatschappelijkeaspectenen

kwaliteitvaneigenfunctionerenwordendoorde onderschreven.

DeCommissarissenzijnenhandelenvolledigonafhankelijk;tenopzichtevandebestuurder,alsookten

opzichtevanelkaar.DeCommissarissenontvangenrechtstreeksnochindirectpersoonlijkefinanciële

vergoedingenvoorverrichtewerkzaamhedenvoordeNOM,andersdandevastevergoedinginhunrolvan

commissarisendeaandiewerkzaamhedenverbondenreis-enverblijfskosten.Devergoedingisvastgesteld

doordeAlgemenevergaderingvanAandeelhouders.Devergoedingisnietafhankelijkvandebehaalde

resultaten.

Raad

Raad

CorporateGovernance

Raad

Ir

Raad

Raad

Raad

76

De iszodanigsamengestelddatopalleterreinendiedeNOMbestrijktvoldoendedeskundigheid

aanwezigisomdetakenvande tekunnenvervullen.Erisechtergeensprakevaneenevenwichtige

verdelingvandezetelstussenmannenenvrouwen.Hetprofielvandeledenvande isvermeldinbijlage

4.

Bijmutatiesindesamenstellingenbijherbenoemingenwordtaanhetaspectdeskundigheidende

evenwichtigeverdelingtussenmannenenvrouwenaandachtbesteed.Tervervangingvandevoorzitter,nahet

aftredenvandeheerR.P.Prinsinapril2014,isexplicietnaareenvrouwelijkekandidaatgezocht.Erwaren

echtergeenkandidatenmetdegewenstedeskundigheidbeschikbaar.Tervervangingvantweeafgetreden

commissarissenin2015isopnieuwexplicietgezochtnaareenvrouwelijkekandidaat.Aande

benoemingstermijnenwordtdehandgehouden.

Decodeschrijftvoordatde driekerncommissiesinhetlevenroept.De heeftdezebepalingals

volgtingevuld:

Erisééngecombineerdeselectie-enbenoemingscommissieeneenremuneratiecommissie.Devoorzittervan

dezecommissieiseenanderliddandevoorzittervande vanCommissarissen.De achtde

betrokkenheidvanalleCommissarissenbijdetakenvaneenauditcommissiezoessentieeldat,medegezien

debetrekkelijkgeringeomvangvande ,alleledengeachtwordendeeluittemakenvande

auditcommissie.Deinstellingvandezecommissieisdaardooroverbodig.Ditbetekentdatnietwordtvoldaan

aandebepalingdatdevoorzittervandeauditcommissieniettevensvoorzitterisvande van

Commissarissen.Debepalingenmetbetrekkingtoteen zijnnietvantoepassing

aangeziendeNOMgeen kent.Dedirecteurende vanCommissarissenachten

datooknietwenselijk.

AlgemenevergaderingvanAandeelhouders

DeAlgemenevergaderingvanAandeelhouders(AvA)maaktvollediggebruikvanhaarbevoegdheden,zoalsdie

indecodewordtomschreven.Destatutenvandevennootschapzijninlijnmetdecode.DeAvAwordtqua

informatievoorzieningvanuitdedirectienaarbesteweteninstaatgesteldomvanhaarbevoegdhedengebruik

temaken.DestelregelisdaarbijdatdeAvAgeeninformatieontvangtdiedoorindividueleondernemingen

vertrouwelijkaandeNOMterhandisgesteld.

Dedirectieen vanCommissarissenstreveneenoptimaaloverlegmetdeaandeelhoudersna.Overleg

metdedirectievindtzeerregelmatigplaats,ookbuitendeformeleAvA.

Raad

Raad

Raad

Raad Raad

Raad Raad

Raad

Raad

one-tierbestuursstructuur

one-tierbestuursstructuur Raad

Raad

77

Audit

Hetjaarverslagendejaarrekeningwordenopgesteldonderdedirecteverantwoordelijkheidvandedirecteur.

De vanCommissarissenzieteroptoedatdedirecteurdezeverantwoordelijkheidnaarbehorenvervult.

DedoordeAvAbenoemdeonafhankelijkeaccountantbrengtverslaguitaande vanCommissarissen.Dit

verslagwordtinaanwezigheidvandeaccountantbesprokenmetdevoltallige vanCommissarissen.De

externeaccountantisaanwezigbijdejaarlijkseAvAzodatdezedoordeaandeelhoudersrechtstreekskan

wordenbevraagd.

Erisgeeninterneauditor.Decontrollerendeexterneaccountanthebbenrechtstreekstoegangtotelkaar,

evenalsdecontrollerendeledenvandeRvC.

Derollenenverantwoordelijkhedenvoorduurzaamheid

OmdatdeNOMhetgoeduitvoerenvandekerntakenbeschouwtalsduurzaamondernemen,ligtdeze

verantwoordelijkheidbijmanagersvandedrieafdelingen.Iedereafdelingheeftcoördinatorenaangewezen

voorhetverzamelen,consoliderenenvaliderenvandevoordeduurzaamheidsaspectenrelevantedata.Het

validerenvandatagebeurtopbasisvanvergelijkingmetdatavanvoorgaandejarenentoetsingaande

definities.

DeeindverantwoordelijkheidvoordevoordeNOMrelevanteduurzaamheidsaspectenvanondernemenligtbij

dedirecteur.Dedirecteurlegthieroververantwoordingafaande vanCommissarissenendeAvA.De

vanCommissarissenhoudttoezichtenstaatdedirectiemet terzijde.

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad raad

78

Toelichtingjaarverslag

KaloogaB.V.

79

Doelverslag

HetjaarverslagvandeNOMwordtopgesteldom teinformerenoveronzeprestatiesinhet

afgelopenjaar.DeNOMdefinieerthaar alsdepartijendiedeeluitmakenvandewaardeketens

(zie )endepartijenwaarvoorde vandeNOMvanbelangis.

De zijninvoorgaandhoofdstuknadergedefinieerd.Hierondervallenaandeelhoudersen

subsidieverstrekkers,lokaleoverheden,ondernemingeninderegio,werknemers,leveranciers,

kennisinstellingen,nietgouvernementeleorganisatiesenburgersinderegio.

stakeholders

stakeholders

Waardeketen toegevoegdewaarde

stakeholders

80

Procesterbepalinginhoud

DeNOMlegtverslagoverhaarprestatiesaandehandvandemateriëleduurzaamheidsaspecten.Dezezijn

ingedeeldnaareconomische,socialeenmilieu-aspecten,dedriecategorieëndieinde richtlijnen

onderscheidenworden.DemateriëleonderwerpenzijnbepaaldaandehandvanhunbelangvoordeNOM

alsorganisatie,enaandehandvandematevanbelangdie hieraanhechten.

Gebruikmakendvandedriewaardeketensiseen gemaakt.Ditiseenvisuelerepresentatie

vanhetrelatievebelangvandemateriëleonderwerpen.

Managementbenadering

Hetmanagementbenadertdecategorieënvandemateriëleduurzaamheidsaspectenalsvolgt:

Economisch

DeNOMheeftalsprimairefunctiehetversterkenvandeeconomischegroei-eninnovatiekrachtvan

Noord-Nederland.Namensdeaandeelhouders(hetMinisterievanEconomischeZakenende

provinciesGroningen,DrentheenFryslân)heeftdeNOMdeafgelopendecenniadezetaak

uitgevoerd.Doorintezettenopfinancieringen,acquisitie,retentieeninnovatievoertdeNOMhaar

functiezoeffectiefmogelijkuit.ZieookVerslagvandedirectieen .

Arbeidsomstandigheden

DeimpactdiedeNOMheeftoparbeidsomstandighedenenwerkgelegenheidismetnameterugte

voerenopdeuitvoeringvandekernprocessen.ZoiséénvandeprimairetakenvandeNOMom

arbeidsplaatsentecreërenentebehoudeninderegiodoorhetbevorderenvan(buitenlandse)

investeringen.Zieookde endebehaalderesultatenvanNOMForeignDirect

Investment.DewerknemersvandeNOMzijndebelangrijkste inrelatietotdeinterne

organisatievandeNOM,waardoordeinternearbeidsomstandighedenalsbelangrijkworden

aangemerkt.ZiehiervoordeparagrafenPersoneelenDuurzaamheidsresultaten.

GRI

stakeholders

materialiteitsmatrix

Waardeketen

waardeketen

stakeholders

81

Mensenrechten

AlswesterseondernemingactiefinNoord-NederlandisbijdeNOMhetaspectmensenrechtenin

bredezinminderrelevant.Activiteitenomdiscriminatietegentegaanenduurzaamintekopenzijn

welgeïmplementeerd.ZiehiervoorhetonderdeelEthiekenintegriteit,de Index,enAfbakening.

Maatschappij

DebijdragediedeNOMlevertaandemaatschappijhangtsamenmetonzesociaal-economische

doelstelling.Viahetuitvoerenvandekernprocessenfinanciering,acquisitieenretentie,en

innovatie,wordteenpositievemaatschappelijkeontwikkelingnagestreefdvoorderegio.Ditkomttot

uitdrukkingindeindicatorengecreëerde/behoudenarbeidsplaatsen,investeringeneninnovatie

impulsinderegio.

ZieVerslagvandedirectie, enRealisatie.

Productverantwoordelijkheid

DeNOMheeftalsprimairefunctiehetversterkenvandeeconomischegroei-eninnovatiekrachtvan

Noord-Nederland.Namensdeaandeelhouders(hetMinisterievanEconomischeZakenende

provinciesGroningen,DrentheenFryslân)heeftdeNOMdeafgelopendecenniadezetaak

uitgevoerd.Doorintezettenopfinancieringen,acquisitie,retentieeninnovatieprobeertdeNOM

haarfunctiezoeffectiefmogelijkuittevoeren.

DeproductverantwoordelijkheidvandeNOMismetnameterugtevoerenopdeuitvoeringvandeze

kernprocessen.ZiehiervoorVerslagvandedirectieen .

GRI

Waardeketen

Waardeketen

82

Milieu

Dedirectemilieu-effectenalsgevolgvandebedrijfsvoeringvandeNOMzijnminimaal.Alsregionale

ontwikkelingsmaatschappijhebbenwijindirecteenpositieveinvloedopmilieu-aspectenviabedrijven

enanderepartijenwaarwemeesamenwerkenvanuitmetnamedeafdelingenFDIenBusiness

Development.

Omdezeredenisbeslotenomintezettenopeenaantalduurzamethema’swaaronder

ende‘BiobasedEconomy’.Daarnaastiserookeenaantalmaatregelengenomendie

gerichtzijnopdeinternebedrijfsvoering.

ZieookDuurzameOntwikkelinginhetVerslagvandeDirectieenonzeDuurzaamheidsresultaten,

Circulaire

Economie

83

Opbasisvandemanagementbenaderingzijndevolgendemateriëleaspectenendeindicatorendiehierbij

horenbepaald,alsmedevoorwiedezevanbelangzijn.Voordeaspectenisaangegevenwaarindeorganisatie

detakenenverantwoordelijkhedenprimairzijnbelegdtenbehoevevandesturing.Deprimaire

verantwoordelijkheidisbelegdbijdemanagersvandeafdelingenofbijAlgemeneZaken(stafafdeling).

DedirectievandeNOMdraagtdeeindverantwoordelijkheidvooralleaspecten.

Aspect Indicator Primaire

verantwoordelijkheid

Economischeperformance •Economischewaarde

creatie(opbrengsten,

kosten,resultaat)

•Hetfondsinstandhouden

•Financierenstuwende

bedrijven

•Risico’senkansenals

gevolgvan

klimaatverandering

•Dekking

pensioenverplichting

•Significantefinanciële

steunvanoverheid

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Werknemers

•Ondernemingen

inderegio

•Lokaleoverheden

ManagerFinance

Indirecteeconomischeimpact •Economischewaarde

creatievandebedrijven

waaraandeNOMkapitaal

verstrekt(omzet,winst)

•InvesteringeninNoord-

Nederland

•Innovatie-impuls

•Ondernemingen

inderegio

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Lokaleoverheden

•Werknemers

•Burgersinde

regio

ManagerFinance

Personeel/Arbeidsomstandigheden

Werkgelegenheidinderegio •Creërenenbehoudenvan

directeenindirectewerk-

gelegenheidinderegio

•Burgersinde

regio

•Ondernemingen

inderegio

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Lokaleoverheden

•Werknemers

ManagerFinance/manager

FDI/BD

WerkgelegenheiduitNOMactiviteiten •Personeelsbestandenhet

verloophierin

•Samenstelling

bestuurslichamenen

onderverdeling

medewerkers

•Arbeidsvoorwaarden

•Werknemers

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

Staf/AlgemeneZaken

Trainingenopleidingeigenpersoneel •Loopbaanontwikkeling

•Opleiding&

scholingsuitgaven

•Tijdsbestedingaanscholing

•Werknemers Staf/AlgemeneZaken

Materiëleaspecten

Stakeholders

84

Gezondheidenveiligheideigen

personeel

•Levensfasebewust

personeelsbeleid

•Ziekteverzuim

•Werknemers Staf/AlgemeneZaken

Mensenrechten

Discriminatieineigenorganisatie •Voorkomenvan

discriminatie

•Werknemers Staf/AlgemeneZaken

Maatschappij

Bijdragenaanpolitiek •Bijdragenaanpolitieke

partijen,politicien

gerelateerdeinstellingenper

land

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Gemeenten

ManagerFinance/Manager

FDI/BD

Voldoenaanwet-enregelgeving •Gevolgennietnalevenwet-

enregelgeving

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Gemeenten

Staf/AlgemeneZaken

Productverantwoordelijkheid

Klanttevredenheid •Onderzoeknaar

klanttevredenheid

•Gevolgennietnalevenwet-

enregelgevingbetreffende

leveringvan

producten/diensten

•Ondernemingen

inderegio

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Gemeenten

•Werknemers

Staf/AlgemeneZaken

Compliance

Voldoenaanwet-enregelgeving •Boetesvoornietnaleven

wet-enregelgeving

•Aandeelhouder/

subsidieverstrekker

•Gemeenten

Staf/AlgemeneZaken

Energieenmaterialen

Verbruik •Energieverbruikin

organisatie

•Materiaalverbruikin

organisatie

•Werknemers

•Aandeelhouders

Staf/AlgemeneZaken

Emissies

CO2uitstoot •CO2uitstootScope1,2en

3

•Werknemers

•Aandeelhouders

Staf/AlgemeneZaken

Tabel31:

Demateriëleonderwerpenwordenaandehandvandeinterneenexterneprioriteringbepaald.Deexterne

prioriteringvindtplaatsaandehandvandeStakeholderdialoog(zieooktabelMateriëleaspecten).Ommeer

inzichttegeveninhetrelatievebelangvandegeïdentificeerdemateriëleaspectenwordtdeimpactopde

belanghebbendenenorganisatieinonderstaandematrixweergegeven:

Materiëleaspecten

85

Afbeelding9:

OverdemateriëleaspectenrapporterenweinOrganisatieprofielenRealisatie.Opdemateriëleaspectenmet

eenhogeimpactopzoweldeorganisatiealsdebelanghebbenden(werkgelegenheidinderegioenindirecte

economischeimpact)hebbenwedoelstellingengeformuleerd(zietabel1-Resultatenop

hoofdlijnen)waaroverweookrapporteren.

Hetinzichtinmaterialiteitwordtookgebruiktomhetbeleidendedoelstellingentetoetsenenindiennodig

aantescherpen,endeafbakeninginreikwijdtevanonderwerpenzotekiezendatdezeaansluitopde

informatiebehoeftenonze .

Materialiteitsmatrix

stakeholders

86

Afbakening

Extern

DeNOMheeftsamenmethaaraandeelhoudersensubsidiegeversde vastgesteld,

waaruitderealisatievandedoelenkanwordenafgeleid.Afgesprokenishoedezeindicatorenmeetbaar

kunnenwordengemaakt.Dezeindicatorenkomennietuitdedoorde vastgesteldelijst.Deexterne

zijn:

Uitzettingen

Gecreëerdeenbehoudenarbeidsplaatsen

Investeringeninderegio

Innovatie-impuls(investeringenininnovatieveprojecten)

DeNOMneemthaarverantwoordelijkheidals metbetrekkingtotinvesteringeninbedrijvenen

deelnameaanacquisitie-eninnovatieprojectenvoorzoverzijzelfinvloedheeftophetbeleid.Ditbetekentdat

deNOMkeuzesmaaktofzijwelofnietinvesteertineenbedrijfofdeelneemtineenproject,maardatzijgeen

verantwoordelijkheidneemtvoorhetduurzaamheidsbeleidvandeparticipatiesofdeelnemersineenproject.

DeNOMstelthierdoorslechtsbeperktevoorwaardenaanhetduurzaamheidsbeleidvanpartnersbij

investeringenenontwikkelingsprojecten.

IndienhetdeNOMbekendisdatbijpotentiëledeelnemingenofpartnersinprojectensprakeisvan

bijvoorbeeldschendingvandemensenrechten,omkopingencorruptie,nietnalevenvanwet-enregelgeving

ofgrotemilieurisico’s,heeftdattotgevolgdatdeNOMnietzalinvestereninhetbedrijfofnietzal

samenwerkenineenproject.

Deimpactvandeinkopenhebbenbeperkteinvloedopeconomische,milieuensocialeaspecten.Uiteraard

probeertdeNOMbijdeinkoopvanproductenendienstendeprincipesvanduurzaaminkopenmaximaaltoe

tepassen.Geziendebeperkterolals inhetgevalvaninkopenheeftdeNOMnoggeen

duurzaamheidsbeleidgeformuleerdmetbetrekkingtottoeleveranciers.Inhetinkoopproceszijngeen

waarborgeningebouwdomtoeleveranciersmeteenverhoogdrisicoprofielteidentificerenenerisniet

vastgesteldhoetehandelenindientoeleverancierszichniethoudenaaninterneofexternecodes.

Intern

Voordeinterneorganisatieisvastgestelddathetaspectarbeidsomstandighedendemeesteimpactheeft.Aan

dehandvandedoorde vastgesteldelijstvanindicatorenisvastgesteldwelkeindicatorenhetmeest

relevantzijnenoverwelkeonderwerpenmeetbaarencontroleerbaarkanwordengerapporteerddoorde

NOM.DedaaruitvoortgekomenselectieisdoorhetManagementteambeoordeeldenvervolgensvastgesteld.

Inhetkadervandedialoogmetde isdekeuzevoorgelegdaandeaandeelhoudersen

subsidiegevers,diemetdekeuzekondeninstemmen.

prestatie-indicatoren

GRI

prestatie-indicatoren

ketenpartner

ketenpartner

GRI

stakeholders

87

Verslaggevingsbeleid

Verslaggevingsperiode

Hetjaarverslag,inclusiefduurzaamheidsverslaggevingwordtjaarlijksopgestelduitgaandevaneen

verslaggevingsperiodevaneenkalenderjaar.Ditverslagbeslaatdeperiode1januari2015t/m31december

2015.Depublicatiedatumis30juni2016.Hetvorigeverslagd.d.19juni2015hadbetrekkingophet

kalenderjaar2014.Voornadereinformatieoverhetjaarverslagkuntucontactopnemenviainfo@nom.nl.De

NOMsteltfeedbackophetjaarverslagopprijs.

Toegepastestandaarden

Deduurzaamheidsverslaggeving,dieonderdeeluitmaaktvanhetjaarverslagvandeNOM,isopgesteldaande

handvande G4-richtlijnenopcoreniveau.Derichtlijnenvanhet zijnwereldwijddemeest

geaccepteerderichtlijnenvoorhetopstellenvan(maatschappelijke)verslaggeving.DeG4-richtlijnenzijnde

nieuwstegeneratierapportagerichtlijnenenvolgenhiermeedeG3-richtlijnenop.Derichtlijnenzijntevinden

opde website(www.globalreporting.org).Bijlage2vanhetjaarverslaggeeftde tabelweer,waarin

staatwaarinhetverslagdestandaardonderdelenvandeinformatievoorzieningtevindenzijn.

Afbakening

HetjaarverslagheeftevenalsdejaarrekeningbetrekkingopdeNOMenhaar100%dochterondernemingen

(zieParticipatiesenleningen)alsgeheel.Hetverslagheeftgeenbetrekkingop(deduurzaamheidsaspecten

van)haarparticipaties,omdatditminderheidsbelangenbetreffenendeNOMbeperktinvloedheeftophun

(duurzaamheids)beleid.

Bijhetbepalenvandeinhoudendeafbakeningvanhetverslagisrekeninggehoudenmetdeonderwerpen

diedoorbelanghebbendenzijnaangedragen.Ditkomttotuitinginde endeaanvullende

toelichtingdaarop.OpdezewijzekomtdeNOMdeinformatiewensenvanbelanghebbendenzoveelmogelijk

tegemoet.Hetverslaggaatinopderesultateninde metbetrekkingtotuitzettingen,

arbeidsplaatsen,investeringeneninnovatieimpulsinderegio,voorzoverdeNOMheeftbijgedragenaande

realisatiehiervan.

Reikwijdte

DeNOMlegtverslagoverdeonderwerpendiezijalsmaterieelheeftaangemerktopbasisvande

.DezesluitenaanophetdoelvandeNOM.Hetverslaggaatdaaromvooralinop

economischeensocialeonderwerpenenindicatorenbinnendeorganisatieenmetbetrekkingtotNoord-

Nederland.Milieugerelateerdeonderwerpenkomenvooraltotuitingindeinnovatieprojecten.Het

toepassingsniveauvande G4richtlijneniscore,watbetekentdatinformatieopbasisvanderichtlijnenG2,

G35-G55enG57-58nietisopgenomen.

DeNOMstreeftnaarhetverbeterenvanhaarverslaggeving,passendbijdeaard,risico’s,enkansenvande

organisatie.Hetisonzeambitieomdekomendejarenonzeverslaggevingverderteprofessionaliserenende

integratievanonzefinanciëleenniet-financiëleprestatiesteverfijnen.

GRI GRI

GRI GRI

materialiteitsmatrix

waardeketen

materialiteitsmatrix

GRI

88

HetMinisterievanEconomischeZakenbeoordeeltdetransparantieovermaatschappelijkeprestatiesvan

ondernemingendoormiddelvandetransparantiebenchmark.Methetjaarverslagover2014heeftdeNOM

171vande200puntenbehaald.

Vergelijkingmetvoorgaandjaar

Detoegepastestandaardenzijnnietgewijzigd.DeNOMrapporteertsinds2013aandehandvande G4

richtlijnenopcoreniveau.Deafbakeningisnietgewijzigdtenopzichtevanvoorgaandjaar.Erhebbenzich

geenherformuleringenvaneerderverstrekteinformatieofwijzigingenindefinitiesenmeetmethodes

voorgedaan.

Effectwijzigingenindeorganisatie

Erzijngeenwijzigingeninbeleiden/ofdoelstellingentenaanzienvanmaatschappelijkeaspectenvan

ondernementenopzichtevanvorigjaar.Deorganisatorischewijzigingenendewijzigingeninde

welkebeschrevenzijninOrganisatieprofielen hebbengeeneffectophetverslaggevingsbeleid.

Consolidatiegrondslagen

Voorhetjaarverslag,inclusiefduurzaamheidsverslagleggingenjaarrekening,geldendezelfde

consolidatiegrondslagenalsvoorgaandejaren.VoordegrondslagenwordtderhalveverwezennaarToelichting

opgeconsolideerdebalans.Degegevensvoorhetverslagwordencentraalverzameldengeconsolideerd.

TechniekenenBerekeningsgrondslagen

Dehoogtevandeprestatie-indicatoruitzettingenwordtbepaaldopbasisvandefeitelijkeuitstroomvan

middelen.MaandelijkswordtoverhetuitzettingenniveaugerapporteerddoordeafdelingFinanceenper

kwartaalwordtditafgestemdmetdeadministratie.

De investeringenengecreëerde/behoudenarbeidsplaatseninderegiowordenbepaald

aandehandvan vandebetreffendeondernemingen.Daarmeeverklarendebedrijvendat

zijonderanderedoorsamenwerkingmetdeNOMinderegiohebbengeïnvesteerd,arbeidsplaatsenhebben

gecreëerdofbehouden.Bijdeverantwoordingvandegecreëerdearbeidsplaatsenwordtuitgegaanvaneen

tijdspannevan3jaar.Dedatawordengedurendehetboekjaarverzameld.Prestatieswaarvangeen

zijnontvangenwordennietmeegenomeninderesultaten.

Deprestatie-indicatorinnovatie-impulsgeeftinzichtindetotaleprojectkostenvangefinancierdeprojectenen

isgebaseerdopprojectvoorstellen,subsidiebeschikkingenen/of vanbetrokkenpartijen.

Dedatawordennaafloopvanhetboekjaarverzameld.Prestatiesdienietverifieerbaarzijn,wordenniet

meegenomeninderesultaten.

Dedataverzamelingmetbetrekkingtotdeoverigeaspectenwaaroververslaggelegdwordt,vindtjaarlijksna

afloopvanhetboekjaarplaats.

Schattingen

Voorzoversprakeisvanschattingendoordedirectieisdittoegelichtbijhetgeschatteresultaat.

GRI

waardeketen

Waardeketen

prestatie-indicatoren

confirmationletters

confirmationletters

confirmationletters

89

Assurance

Demaatschappelijkeresultatenwordengedurendehetjaardoordedaarvoorinternaangewezen

functionarissengemonitordenbijgehouden.Voorafgaandaandemaatschappelijkeverslagleggingwordende

jaargegevensdooreenexterneadviseurgeverifieerd.Deaccountantkeurtdejaarrekeninggoedensteltvast

ofhetdirectieverslagnietintegenspraakismetdejaarrekening.Demaatschappelijkeresultatenzijn

vooralsnoggeenonderdeelvanexterneverificatie.DeNOMheeftzichnoggeendoelgesteldomhet

duurzaamheidsverslagtelatenbeoordelendooreenexternedeskundige.

90

Jaarrekening

Catawiki

91

Jaarrekening

Geconsolideerdebalans

Voorverwerkingresultaat(bedragenx€1.000)

2015 2014

Activa

Materiëlevasteactiva

Inventaris1 123 146

123 146

Financiëlevasteactiva

Participaties2 19.552 11.063

Vorderingenopparticipaties3 9.388 8.073

Overigeleningenu/g4 304 1.069

5 1.432 1.438

Faciliteit6 129 270

30.805 21.913

Vlottendeactiva

Vorderingenenoverlopendeactiva7 1.931 1.925

Liquidemiddelen8 40.948 58.841

42.879 60.766

73.807 82.825

Passiva

Groepsvermogen9 72.279 79.466

Voorzieningen10 81 82

Kortlopendeschulden11 1.447 3.277

73.807 82.825

Aanjaagfonds

PreSeedCapital

92

Geconsolideerdewinst-enverliesrekening

2015 2014

Financieringsbedrijf

Opbrengsten

Rente-enprovisiebaten12 2.401 3.376

Ontvangendividenden13 3.904 10.106

Opbrengstcommissariaten14 56 40

Resultaatverkopen

participaties15 274 5.251

Beheerfondsen16 617 264

7.252 19.037

Kosten

Personeelskosten22 1.810 1.537

Overigekosten23 944 1.044

Saldovandotatiesaande

voorzieningvoorfinanciëlevasteactiva24 1.294 6.962

4.048 9.543

ResultaatFinancieringsbedrijf 3.204 9.494

Opbrengsten/vergoedingen

MinisterievanEconomische

Zaken17 1.004 1.004

BijdrageProvincies18 568 556

BijdrageacquisitieProvincies18 180 116

BijdrageacquisitieGemeenten18 234 160

Projectfinanciering19 702 751

OpbrengstDetachering20 238 433

Dienstenaanderden21 6 6

2.932 3.026

Kosten

Personeelskosten22 2.161 2.082

Overigekosten23 1.160 1.428

3.321 3.510

Resultaat ‑389 ‑484

Resultaatvoorennabelasting 2.815 9.010

Ontwikkelingsbedrijf

Ontwikkelingsbedrijf

93

Geconsolideerdkasstroomoverzicht

2015 2014

Kasstroomuitoperationeleactiviteiten

Bedrijfsresultaat 2.815 9.010

Aanpassingenvoor:

Afschrijvingenmateriëlevasteactiva 23 -

Mutatievoorzieningen ‑1 7

Mutatievoorzieningen

waarderingfinanciëlevasteactiva 1.504 1.389

Veranderinginwerkkapitaal:

Mutatievorderingen ‑6 260

Mutatiekortlopendeschulden ‑1.830 1.544

‑310 3.200

Kasstroomuitbedrijfsoperaties 2.505 12.210

Kasstroomuitinvesteringsactiviteiten

Investeringeninparticipaties ‑14.763 ‑11.086

Investeringeninduurzameactiva - ‑146

Ontvangsteninzakedeverkoopvan

participatiesenaflossingleningen 4.367 7.991

‑10.396 ‑3.241

‑10.396 ‑3.241Kasstroomuitfinancieringsactiviteiten

DividenduitkeringNOM ‑10.002 -

MutatieleningTAFF - ‑1.500

‑10.002 ‑1.500

Nettokasstroom ‑17.893 7.469

Saldoliquidemiddelenbeginboekjaar 58.841 51.372

Saldoliquidemiddeleneindeboekjaar 40.948 58.841

Mutatieliquidemiddelen ‑17.893 7.469

94

Toelichtingbehorendetotdegeconsolideerdejaarrekening2015

Algemeen

Deonderneming,gevestigdteGroningenaandePaterswoldseweg810,iseennaamlozevennootschap,

waarvandeaandelenvoor99,97%inhetbezitzijnvandeStaatderNederlanden.Deresterende0,03%isin

hetbezitvandeprovinciesGroningen,FryslânenDrenthe.

UitgangspuntbijparticipatiedoordeN.V.NOMInvesterings-enOntwikkelingsmaatschappijvoorNoord-

Nederland(statutairgevestigdteGroningen)inondernemingen,ishetinprincipetijdelijkverstrekkenvan

risicodragendkapitaalmetalsdoelnieuweactiviteitenoptestartenofbestaandeactiviteitenteversterken.

Behoudensbijzondereomstandighedenwordtdaarbijgestreefdnaarminderheidsbelangen.

Verslagleggingsperiode

Dezejaarrekeningisopgestelduitgaandevaneenverslaggevingsperiodevaneenkalenderjaar.

Toegepastestandaarden

DegeconsolideerdejaarrekeningisopgesteldinovereenstemmingmetdewettelijkebepalingenvanTitel9

Boek2BWendestelligeuitsprakenvandeRichtlijnenvoordejaarverslaggeving,dieuitgegevenzijndoorde

voordeJaarverslaggeving.Devennootschappelijkewinst-enverliesrekeningisopgesteldmet

inachtnemingvanart.2:402BW.

Degrondslagendiewordentoegepastvoordewaarderingvanactivaenpassivaenderesultaatbepalingzijn

gebaseerdophistorischekosten.

Vergelijkingmetvoorgaandjaar

Degehanteerdegrondslagenvanwaarderingenvanresultaatbepalingzijnongewijzigdtenopzichtevanhet

voorgaandejaar.

Stelselwijziging

In2015isbeslotenhetresultaatvanPSCen anderstepresenteren.DerentebatenvanPSCen

wordenvanaf2015verantwoordalsrente-enprovisiebatenendegetroffenvoorzieningen

wordenverantwoordonderdedotatiesaandevoorzieningvoorfinanciëlevasteactiva.Decijfers2014zijn

conformaangepast.Dewijzigingheeftgeengevolgenvoorheteigenvermogenenresultaatin2015en2014.

Voorhetoverigehebbenzichin2015geenstelselwijzigingenvoorgedaan.

Schattingswijziging

In2014isdetotstandkomingvandemarktwaardeopdefinanciëlevasteactivagewijzigd.Hetimplementeren

vaneen,ineigenbeheerontwikkeld,portefeuillebeheermodel(Fista)heeftgeleidtoteen

professionaliseringsslag.Waarvoorheendeindelinginrisicocategorieënplaatsvondopbasisvanvastgestelde

percentages,wordtermetFistaeencijfermatigebenaderingvandemarktwaardegevolgd.Doormiddel

vanhetmodelisersprakevaninzichtinmeerderefinanciëlewaarderingsmethodieken,waardoordekwaliteit

Raad

aanjaagfonds

aanjaagfonds

95

vandewaardeinschatting(voorziening)verbeterd.Dezenieuwemethodiekisin2015ook(voorhet

eerst)toegepastophet .HetGroei-enOvernamefondsisreedsin2014overgestaptopdeze

methodiek.

Continuïteit

Dezejaarrekeningisopgestelduitgaandevandecontinuïteitsveronderstelling.

Grondslagenvoorwaardering

Activaenverplichtingenwordeninhetalgemeengewaardeerdtegendeverkrijgings-ofvervaardigingsprijsof

deactuelewaarde.Indiengeenspecifiekewaarderingsgrondslagisvermeldvindtwaarderingplaatstegende

verkrijgingsprijs.Indebalans,dewinst-enverliesrekeningenhetkasstroomoverzichtzijnreferenties

opgenomen.Metdezereferentieswordtverwezennaardetoelichting.

Eenactiefwordtindebalansopgenomenwanneerhetwaarschijnlijkisdatdetoekomstigeeconomische

voordelennaardeondernemingzullentoevloeienendewaardedaarvanbetrouwbaarkanworden

vastgesteld.Eenverplichtingwordtindebalansopgenomenwanneerhetwaarschijnlijkisdatdeafwikkeling

daarvangepaardzalgaanmeteenuitstroomvanmiddelendieeconomischevoordeleninzichbergenende

omvangvanhetbedragdaarvanbetrouwbaarkanwordenvastgesteld.

Batenwordenindewinst-enverliesrekeningopgenomenwanneereenvermeerderingvanheteconomisch

potentieel,samenhangendmeteenvermeerderingvaneenactiefofeenverminderingvaneenverplichting,

heeftplaatsgevonden,waarvandeomvangbetrouwbaarkanwordenvastgesteld.Lastenwordenverwerkt

wanneereenverminderingvanheteconomischpotentieel,samenhangendmeteenverminderingvaneen

actiefofeenvermeerderingvaneenverplichting,heeftplaatsgevonden,waarvandeomvangbetrouwbaarkan

wordenvastgesteld.

Indieneentransactieertoeleidtdatnagenoegalleofalletoekomstigeeconomischevoordelenenalleof

nagenoegallerisico’smetbetrekkingtoteenactiefofverplichtingaaneenderdezijnovergedragen,wordthet

actiefofdeverplichtingnietlangerindebalansopgenomen.Verderwordenactivaenverplichtingennietmeer

indebalansopgenomenvanafhettijdstipwaaropnietmeerwordtvoldaanaandevoorwaardenvan

waarschijnlijkheidvandetoekomstigeeconomischevoordelenenbetrouwbaarheidvandebepalingvande

waarde.

Deopbrengstenenkostenwordentoegerekendaandeperiodewaaropzijbetrekkinghebben.Opbrengsten

uitverkoopvanparticipatieswordenverantwoordindienallebelangrijkerisico’smetbetrekkingtotde

participatieszijnovergedragenaandekoper.

Dejaarrekeningwordtgepresenteerdineuro’s,defunctionelevalutavandeonderneming.Allefinanciële

informatieineuro’sisafgerondophetdichtstbijzijndeduizendtal.

Deopstellingvandejaarrekeningvereistdathetmanagementoordelenvormtenschattingenen

veronderstellingenmaaktdievaninvloedzijnopdetoepassingvandegrondslagenendegerapporteerde

waardevanactivaenverplichtingen,envanbatenenlasten.Dedaadwerkelijkeuitkomstenkunnenafwijken

vandezeschattingen.

Aanjaagfonds

96

Deschattingenenonderliggendeveronderstellingenwordenvoortdurendbeoordeeld.Herzieningenvan

schattingenwordenopgenomenindeperiodewaarindeschattingwordtherzienenindetoekomstige

periodenwaarvoordeherzieninggevolgenheeft.

Voorzieningenwordenopgenomentegencontantewaarde.

Grondslagenvoorconsolidatie

Degeconsolideerdejaarrekeningomvatdefinanciëlegegevensvandeondernemingenhaar

groepsmaatschappijenenandererechtspersonenwaaropoverheersendezeggenschapkanworden

uitgeoefend,danwelwaaroverdecentraleleidingbestaat.Groepsmaatschappijenzijndeelnemingenwaarin

deondernemingeenmeerderheidsbelangheeft,ofwaarinop

eenanderewijzeeenbeleidsbepalendeinvloedkanwordenuitgeoefend.Bijdebepalingofbeleidsbepalende

invloedkanwordenuitgeoefend,wordenfinanciëleinstrumentendiepotentiëlestemrechtenbevattenen

directkunnenwordenuitgeoefend,betrokken.Participatiesdiewordenaangehoudenomtevervreemden

wordennietgeconsolideerd.

Nieuwverworvendeelnemingenwordenindeconsolidatiebetrokkenvanafhettijdstipwaarop

beleidsbepalendeinvloedkanwordenuitgeoefend.Afgestotendeelnemingenwordenindeconsolidatie

betrokkentothettijdstipvanbeëindigingvandezeinvloed.

Indegeconsolideerdejaarrekeningzijndeonderlingeschulden,vorderingenentransactiesgeëlimineerd,

evenalsdebinnendeGroepgemaaktewinsten.Degroepsmaatschappijenzijnintegraalgeconsolideerd,

waarbijhetminderheidsbelangvanderdenafzonderlijktotuitdrukkingisgebracht.

Geconsolideerdedeelnemingen % Plaats

VentureKapitaalFondsIIIB.V. 100% Groningen

B.V.DrentseParticipatieMaatschappij 100% Groningen

ParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. 100% Groningen

InnovatieFondsNoord-Nederland 100% Groningen

Tabel33:Geconsolideerdedeelnemingen

Hetvolgendemeerderheidsbelangwordt,omdatergeensprakeisvaneenduurzaamkarakter,niet

geconsolideerd:

PrinsHoldingB.V. 79,2% Dokkum

isstatutairdirecteurvanhetDoefondsFryslânB.V.,DrentseHoldingB.V.enhetInvesteringsfonds

GroningenB.V.AangeziendeNOMgeenbeleidsbepalendeinvloedheeftopdezefondsen,wordendezeniet

meegeconsolideerd.

NVNOM

97

Grondslagenvooromrekeningvreemdevaluta

Transactiesinvreemdevaluta

Transactiesluidendinvreemdevalutawordenindebetreffendefunctionelevalutavande

groepsmaatschappijenomgerekendtegendegeldendewisselkoersopdetransactiedatum.Invreemdevaluta

luidendemonetaireactivaenverplichtingenwordenperbalansdatumindefunctionelevalutaomgerekend

tegendeopdiedatumgeldendewisselkoers.Niet-monetaireactivaenpassivainvreemdevaluta’sdietegen

historischekostprijswordenopgenomen,wordennaareuro’somgerekendtegendegeldendewisselkoersen

pertransactiedatum.Debijomrekeningoptredendevalutakoersverschillenwordenalslastindewinst-en

verliesrekeningopgenomen.

Materiëlevasteactiva

Overigemateriëlevasteactivawordengewaardeerdtegenverkrijgings-ofvervaardigingsprijsinclusiefdirect

toerekenbarekosten,onderaftrekvanlineaireafschrijvingengedurendedeverwachtetoekomstige

gebruiksduurenbijzonderewaardeverminderingen.

Subsidiesopinvesteringenwordeninminderinggebrachtopdeverkrijgings-ofvervaardingsprijsvandeactiva

waaropdesubsidiesbetrekkinghebben.

Grondslagenvoorwaardering

Financiëlevasteactiva

Aandelenparticipatieswordengewaardeerdtegenkostprijs,onderaftrekvanvoorzieningendieworden

gevormdalsdesituatiebijdebetrokkenondernemingendaartoeaanleidinggeeft.

Dezewaarderingtegenkostprijsheefttotgevolgdatwaardestijgingenvanparticipatiesnietindecijferstot

uitdrukkingkomen.Omeennaderinzichttegevenindeveranderingvandewaardevande

participatieportefeuillewordtindetoelichtingopdebalansdebenaderdeactuelewaardevermeld.

Deinschattingvandemarktwaardevandeaandelenparticipatiesisopgenomenindetoelichtingvande

jaarrekening.Debenaderdemarktwaardevandeaandelenparticipatieskomttotstandmiddelshet

portefeuillebeheermodel(Fista).MiddelsFistawordteencijfermatigebenaderingvandemarktwaardegevolgd

enissprakevanmeerderefinanciëlewaarderingsmethodieken.HetmodelgaatuitvandeEVCA(European

privateequityandVentureCapitalAssociation)uitgangspunten.Dewaarderingvindtplaatsopbasisvande

meestobjectiefmogelijkeinschatting(zoalsrecentetransacties).Indiendeinformatienietvoorhandenis,vindt

dewaarderingplaatsopbasisvaneenmultiple-benadering,danwelopbasisvanintrinsiekewaardevande

participaties.Dewaarderingkomtgestandaardiseerdenconsistenttotstand.

DeleningenbetreffenzowelleningenaanparticipatiesalsleningenaanondernemingenwaarindeNOMniet

participeert.Hetbetrefthier,behoudensuitzonderingsgevallen,(converteerbare)achtergesteldeleningen.De

leningenzijnopgenomentegennominalewaardeonderaftrekvaneventueelnoodzakelijkgeachte

voorzieningenvooroninbaarheid.

Deelnemingenwaarininvloedvanbetekenisophetzakelijkeenfinanciëlebeleidkanwordenuitgeoefend,

wordengewaardeerdvolgensdevermogensmutatiemethodeopbasisvan

denettovermogenswaarde.Bijdebepalingvandenettovermogenswaardewordende

waarderingsgrondslagenvandeonderneminggehanteerd.Deelnemingenmeteennegatieve

nettovermogenswaardewordenopnihilgewaardeerd.Wanneerdeonderneminggarantstaatvoorde

schuldenvandebetreffendedeelnemingwordteenvoorzieninggevormd.

98

Voorzieningenfinanciëlevasteactiva

Vasteactivameteenlangelevensduurdienentewordenbeoordeeldopbijzonderewaardeverminderingen

wanneerwijzigingenofomstandighedenzichvoordoendiedoenvermoedendatdeboekwaardevaneen

actiefnietterugverdiendzalworden.Deterugverdienmogelijkheidvanactivadieingebruikzijn,wordtbepaald

opbasisvaneenbeoordelingvanderesultateninhetverleden,deteverwachtentoekomstigeresultaten,het

management,deorganisatie,deuniekheidvanhetproducten/ofdeproductontwikkeling,demarktpositieen

deontwikkelingenindeze.

Wanneerdeboekwaardevaneenactiefnaarverwachtingnietterugverdiendkanworden,zalereen

voorzieningwordengevormdvoorhetverschiltussendeboekwaardeendeteverwachtenrealiseerbare

waarde.

Voorzieningdeelnemingen

Devoorzieningdeelnemingenwordtprimairtenlastevandevorderingenopdezedeelneminggevormden

voorhetoverigeonderdevoorzieningentergroottevanhetaandeelindedoordedeelneminggeleden

verliezen,danwelvoordeverwachtebetalingendoordeondernemingtenbehoevevandezedeelneming.

Vorderingen

Vorderingenwordenbijeersteverwerkinggewaardeerdtegendereëlewaardevandetegenprestatie.

Vorderingenwordennaeersteverwerkinggewaardeerdtegendegeamortiseerdekostprijs.Alsdeontvangst

vandevorderingisuitgesteldopgrondvaneenverlengdeovereengekomenbetalingstermijnwordtdereële

waardebepaaldaandehandvandecontantewaardevandeverwachteontvangstenenwordeneropbasis

vandeeffectieverenterente-inkomstentengunstevandewinst-enverliesrekeninggebracht.Voorzieningen

wegensoninbaarheidwordeninminderinggebrachtopdeboekwaardevandevordering.

Projecten

Projectenmetmeerderedeelnemers,diedeNOMalssubsidieaanvragercoördineert,wordenindebalans

verantwoord.Debalanspostishetsaldovandegemaakteprojectkostenendeontvangenbijdragen.Personele

kostendiesubsidiabelzijnwordenaanhetprojecttoegerekendeninminderinggebrachtopdepersonele

kostenvandeNOM.EeneventueleeigenbijdragevandeNOMwordttenlastevanhetresultaatgebracht.

Indienultimohetboekjaardeprojectkostenhogerzijndandeontvangenbijdragen,wordthetsaldo

gepresenteerdonderoverigevorderingen.Indiendeontvangenbijdragenhogerzijndeprojectkosten,wordt

hetsaldoonderkortlopendeschuldengepresenteerd.

KostenenopbrengstenmetbetrekkingtotopprojectbasisgefinancierdewerkzaamhedenvandeNOM,dieop

verzoekvanderdenwordenuitgevoerd,wordenindewinst-enverliesrekeningverantwoord.

Liquidemiddelen

Liquidemiddelenbestaanuitkas,banktegoedenen(directopeisbare)deposito’smeteenlooptijdkorterdan

éénjaar.Rekening-courantschuldenbijbankenzijnopgenomenonderschuldenaankredietinstellingenonder

kortlopendeschulden.Liquidemiddelenwordengewaardeerdtegendenominalewaarde.

Voorzieningen

Voorzieningenwordengewaardeerdtegen,hetzijdenominalewaardevandeuitgavendienaarverwachting

noodzakelijkzijnomdeverplichtingenenverliezenaftewikkelen,hetzijdecontantewaardevandieuitgaven.

99

Eenvoorzieningwordtindebalansopgenomen,wanneerersprakeisvan:

•eeninrechteafdwingbareoffeitelijkeverplichtingdiehetgevolgisvaneengebeurtenisinhetverleden;en

•waarvaneenbetrouwbareschattingkanwordengemaakt;en

•hetwaarschijnlijkisdatvoorafwikkelingvandieverplichtingeenuitstroomvanmiddelennodigis.

Schulden

Schuldenwordenbijdeeersteverwerkinggewaardeerdtegenreëlewaarde.Transactiekostendiedirectzijn

toeterekenenaandeverwervingvandeschuldenwordenindewaarderingbijeersteverwerkingopgenomen.

Schuldenwordennaeersteverwerkinggewaardeerdtegengeamortiseerdekostprijs,zijndehetontvangen

bedragrekeninghoudendmetagioofdisagioenonderaftrekvantransactiekosten.

Hetverschiltussendebepaaldeboekwaardeendeuiteindelijkeaflossingswaardewordtopbasisvande

effectieverentegedurendedegeschattelooptijdvandeschuldenindewinst-enverliesrekeningals

interestlastverwerkt.

Personeelsbeloningen

Periodiekbetaalbarebeloningen

Lonen,salarissenensocialelastenwordenopgrondvandearbeidsvoorwaardenverwerktindewinst-en-

verliesrekeningvoorzoverzeverschuldigdzijnaanwerknemers.

Pensioenen

Toegekendepensioenaansprakenzijngebaseerdophetsalarisvandewerknemer,onderaftrekvaneenAOW-

franchise,rekeninghoudendmetdeleeftijdvaneenwerknemer.Jaarlijkswordtgeïndexeerdopbasisvande

consumentenprijsindex,meteenmaximumvan1,5%.

Toegekendepensioenaansprakenwordendoormiddelvanperiodiekepremiebetalingaande

pensioenverzekeraarafgefinancierd.Uitgangspuntisdatdeindeverslagperiodeteverwerkenpensioenlast

gelijkisaandeoverdieperiodeaanhetpensioenverzekeraarverschuldigdepensioenpremies.Voorzoverde

verschuldigdepremiesopbalansdatumnognietzijnvoldaan,wordthiervooreenverplichtingopgenomen.Als

deopbalansdatumreedsbetaaldepremiesdeverschuldigdepremiesovertreffen,wordteenoverlopende

actiefpostopgenomenvoorzoversprakezalzijnvanterugbetalingdoordeverzekeraarofvanverrekeningmet

indetoekomstverschuldigdepremies.

OperationeleLeasing

Bijdevennootschapkunnenerleasecontractenbestaanwaarbijeengrootdeelvandevoor-ennadelendie

aanheteigendomverbondenzijn,nietbijdevennootschapligt.Dezeleasecontractenwordenverantwoordals

operationeleleasing.Verplichtingenuithoofdevanoperationeleleasingworden,rekeninghoudendmet

ontvangenvergoedingenvandelessor,oplineairebasisverwerktindewinst-enverliesrekeningoverde

looptijdvanhetcontract.

Grondslagenvoorresultaatbepaling

Opbrengstverantwoording

Opbrengstenwordenalleenverantwoordalsereenredelijkezekerheidbestaatdattoekomstigevoordelen

naardeondernemingzullentoevloeienendatdezevoordelenbetrouwbaarkunnenwordengeschat.

Rente-enprovisiebaten

Rentebatenwordentijdsevenredigverwerkt,rekeninghoudendmetdeeffectieverentevoetvande

betreffendeactiva.Derentebatenwordenalleenverantwoordindienhetwaarschijnlijkisdatdeeconomische

voordelenmetbetrekkingtotdetransactienaardeondernemingzullentoevloeien.

100

Dividenden

Dividendenvannietopnettovermogenswaardegewaardeerdedeelnemingen,wordenverantwoordinhetjaar

vanontvangst.

Verkoopvanparticipaties

Opbrengstenuitdeverkoopvanparticipatieswordenopgenomenindeopbrengstentegendereëlewaarde

vandeontvangenofteontvangenvergoeding,naaftrekvandeboekwaardevandeparticipatie.Opbrengsten

uitdeverkoopvanparticipatieswordenindewinst-enverliesrekeningverwerktwanneerdebelangrijkste

risico’senvoordelenvaneigendomaandekoperzijnovergedragen,deinningvandeverschuldigde

vergoedingwaarschijnlijkis,dehiermeeverbandhoudendekostenbetrouwbaarkunnenwordeningeschaten

ergeensprakeisvanaanhoudendemanagementbetrokkenheidbijdeparticipaties.

Deoverdrachtvanrisico’senvoordelenvarieertnaargelangdevoorwaardenvandebetreffende

verkoopovereenkomst.

Diensten

Opbrengstenvanverleendedienstenwordenindewinst-enverliesrekeningalsnetto-omzetopgenomennaar

ratovanhetstadiumvanvoltooiingvandetransactieopverslagdatum.

Hetstadiumvanvoltooiingwordtbepaaldaandehandvanbeoordelingenvandeverrichtewerkzaamheden.

Deopbrengstenvandienstenwordenverantwoordinhetjaarwaarinzijzijnverricht.

Overheidssubsidies

Overheidssubsidieswordenaanvankelijkindebalansopgenomenalsvooruitontvangenbatenzodraer

redelijkezekerheidbestaatdatzijzullenwordenontvangenendatzalwordenvoldaanaandedaaraan

verbondenvoorwaarden.Subsidiestercompensatievangemaaktekostenwordensystematischals

opbrengstenindewinst-enverliesrekeningopgenomenindezelfdeperiodealsdiewaarindekostenworden

gemaakt.

Projectfinanciering

Deopbrengstenvanopprojectbasisgefinancierdeprojectenwordenindewinst-enverliesrekening

opgenomenindeperiodewaardeopbrengstenbetrekkingophebben.

Opbrengstdetachering

Detacheringsopbrengstenwordensystematischalsnetto-omzetindewinst-enverliesrekeningopgenomenin

dezelfdeperiode,alsdiewaarindekostenwordengemaakt.

Resultaatdeelneming

Deresultatenvandeelnemingendiegedurendehetboekjaarzijnverworvenofafgestoten,wordenvanafhet

verwervingsmomentrespectievelijktothetmomentvanafstotingverwerktinhetresultaat.

Kosten

Dekostenwordenverantwoordinhetjaarwaaropzijbetrekkinghebben.Dekostenwordenverantwoordin

hetjaarwaaropzijbetrekkinghebbendanwelwanneerdeexterneverplichtingisaangegaan.

Saldodotatiesaandevoorzieningvoorfinanciëlevasteactiva

Verliezenbijafstotingvanparticipatiesofbijoninbaarheidvanleningenwordenafgeboektopdedaarvoor

gevormdevoorziening.Toevoegingenaandezevoorzieningkomentenlastevanhetresultaatvanhet

Financieringsbedrijf.

101

Rentelasten

Rentelastenwordentijdsevenredigverwerkt,rekeninghoudendmetdeeffectieverentevoetvande

betreffendepassiva.Bijdeverwerkingvanderentelastenwordtrekeninggehoudenmetdeverantwoorde

transactiekostenopdeontvangenleningendiealsonderdeelvandeberekeningvandeeffectieverente

wordenmeegenomen.

Grondslagenvoorhetkasstroomoverzicht

Belastingen

OmdatalleenpubliekrechtelijkeorganisatiesaandeelhoudervandeN.V.NOMkunnenzijnendeN.V.NOM

geenbedrijfuitoefentalsbedoeldinhet3elidvanartikel2vandeWetopdeVennootschapsbelasting1969is

deN.V.NOM,evenalsVentureKapitaalFondsIIIB.V.,B.V.DrentseParticipatieMaatschappijen

ParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V.nietbelastingplichtigvoordevennootschapsbelasting.

Hetkasstroomoverzichtisopgesteldvolgensdeindirectemethode.Degeldmiddeleninhet

kasstroomoverzichtbestaanuitdeliquidemiddelen.Ontvangstenenuitgavenuithoofdevaninteresten

ontvangendividendenzijnopgenomenonderdekasstroomuitoperationeleactiviteiten.Betaaldedividenden

wordenopgenomenonderdekasstroomuitfinancierings-activiteiten.

Bepalingactuelewaarde

Eenaantalgrondslagenendetoelichtingenindejaarrekeningvereisendebepalingvandeactuelewaardevan

zowelfinanciëlealsniet-financiëleactivaenverplichtingen.Tenbehoevevanwaarderingen

informatieverschaffingisdeactuelewaardeopbasisvandiversemethodenbepaald.Indienvantoepassing

wordtnadereinformatieoverdeuitgangspuntenvoordebepalingvandeactuelewaardevermeldbijhet

onderdeelvandezetoelichtingdatspecifiekophetbetreffendeactiefofdebetreffendeverplichtingvan

toepassingis.

102

Toelichtingopgeconsolideerdebalans

Voorverwerkingresultaat

Bedragenx€1.000

Materiëlevasteactiva

1.Materiëlevasteactiva

Demutatiesindemateriëlevasteactivawordenalsvolgtweergegeven:

Activa 2015 2014

Standper1januari 146 -

146 -

Investeringen - 146

Desinvesteringen - -

Afschrijvingenmateriëlevasteactiva ‑23 -

Afschrijvingendesinvesteringen - -

‑23 146

Standper31december 123 146

103

Financiëlevasteactiva

2.Participaties

Hetverloopvandeparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Verkrijgingswaarde

per1januari 42.864 40.993

Bij: Nieuweparticipaties 2.954 4.301

Uitbreidingen/conversies 3.538 624

6.492 4.925

Af: Faillissementen/

liquidaties 819 1.801

Afgestotenparticipaties 200 1.253

1.019 3.054

5.473 1.871

Nominaalbedrag

per31december 48.337 42.864

Af: Voorziening 28.785 31.801

19.552 11.063

Debenaderdemarktwaardevandeparticipatiesbedroegultimo2015circa€96miljoen(2014:€47miljoen).

Hetverloopvandevoorzieningopdeparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 31.801 29.312

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen ‑2.197 5.336

‑2.197 5.336

Af: Vrijvaldoordesinvestering/

afboekingen/faillissementen 819 2.847

819 2.847

‑3.016 2.489

Voorzieningper31december 28.785 31.801

3.Vorderingenopparticipaties

104

3.Vorderingenopparticipaties

Ditbetreffenconverteerbareachtergesteldeleningenverstrektincombinatiemeteenparticipatieinhet

aandelenkapitaal.

2015 2014

Nominaalbedrag

per1januari 16.891 15.352

Bij: Nieuweleningen 2.363 2.896

Uitbreidingleningen 2.998 776

Bijgeschrevenrente 601 725

5.962 4.397

Af: Aflossingen 2.711 1.282

Herrubriceringlening - -

Conversie - -

Afboekingen/

faillissementen - 1.576

2.711 2.858

3.251 1.539

Nominaalbedrag

per31december 20.142 16.891

Af: Voorziening 10.754 8.818

9.388 8.073

Hetverloopvandevoorzieningopdevorderingenopparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 8.818 9.344

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

1.936 1.050

1.936 1.050

Af: Vrijvaldoordesinvestering/afboekingen

/

faillissementen - 1.576

- 1.576

1.936 ‑526

Voorziening

per31december 10.754 8.818

4.Overigenleningenu/g

105

4.Overigenleningenu/g

Ditbetreft(achtergestelde)leningenaanbedrijvenwaarindeNOMnietparticipeertinhetaandelenkapitaal.

2015 2014

Nominaalbedragper

1januari 6.918 6.728

Bij: Nieuweleningen - -

Uitbreidingleningen - 10

Bijgeschrevenrente 72 1.080

72 1.090

Af: Aflossingen 220 508

Conversie

Afboekingen/

faillissementen 28 392

248 900

‑176 190

Saldoper31december 6.742 6.918

Af: Voorziening 6.438 5.849

304 1.069

Hetverloopvandevoorzieningopdeoverigeleningenu/gwasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 5.849 6.056

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

617 186

617 186

Af: Vrijvaldoor

desinvesteringen/

afboekingen/

faillissementen 28 393

28 393

589 ‑207

Saldoper31december 6.438 5.849

5.

Ditbetreffenachtergesteldeleningenaanbedrijvenmeteenmaximumvan€200.000

2015 2014

Nominaalbedragper1januari 1.912 2.027

Bij: Nieuweleningen 800 600

Uitbreidingleningen 165 25

Bijgeschrevenrente 39 35

1.004 660

Af: Aflossingen 175 267

Afboekingen/

faillissementen 158 508

333 775

671 ‑115

Saldoper31december 2.583 1.912

Af: Voorziening 1.151 474

1.432 1.438

Aanjaagfonds

106

Hetverloopvandevoorzieningophet wasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 474 672

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

835 310

835 310

Af: Vrijvaldoor

desinvesteringen/

afboekingen/

faillissementen 158 508

158 508

677 ‑198

Saldoper31december 1.151 474

Aanjaagfonds

107

6. Faciliteit(PSC)

Ditbetreffenfinancieringenaaninnovatievestartersmiddelsparticipaties,leningenaanbedrijvenen

persoonlijkeleningen

2015 2014

PSCParticipaties 1 67

PSCLeningen 128 203

TotaalPreSeedFaciliteit 129 270

PSCParticipaties

Hetverloopvandezepostwasinhetverslagjaaralsvolgt:

2015 2014

Nominaalbedragper1januari 121 121

Bij: Uitbreidingparticipaties - -

- -

Af: Afboekingen/

Faillissementen - -

- -

- -

Saldoper31december 121 121

Af: Voorziening 120 54

1 67

HetverloopvandezevoorzieningopdePSCparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 54 21

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

66 33

66 33

Af: Vrijvaldoordesinvesteringen/

afboekingen/faillissementen

- -

- -

66 33

Saldoper31december 120 54

PSCLeningen

PreSeedCapital

108

PSCLeningen

Hetverloopvandezepostwasinhetverslagjaaralsvolgt:

2015 2014

Nominaalbedragper1januari 432 822

Bij: Nieuweleningen - -

Bijgeschrevenrente 21 13

21 13

Af: Aflossingen 58 154

Afboekingen/

faillissementen - 249

58 403

‑37 ‑390

Saldoper31december 395 432

Af: Voorziening 267 229

128 203

HetverloopvandevoorzieningopdePSCleningwasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 229 431

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

38 47

38 47

Af: Vrijvaldoordesinvesteringen/

afboekingen/faillissementen

- 249

- 249

38 ‑202

Saldoper31december 267 229

Eenoverzichtvandeparticipatiesenleningenu/gper31december2015isvermeldindebijlagen.

109

Vlottendeactiva

7.Vorderingenenoverlopendeactiva

2015 2014

Tevorderensubsidieinzake

apparaatskosten 138 120

Debiteuren 466 456

Projecten 506 793

Pensioenen 45 1

Teontvangeninterestopliquidemiddelen 400 441

Overigevorderingen 376 114

1.931 1.925

Debiteuren

2015 2014

Nominalewaarde

uitstaandevorderingen 466 456

Voorzieningoninbaarheid - -

Standper31december 466 456

Projecten

2015 2014

FoodFuture - 138

AOP 447 447

EuropeanRegionsfor

InnovativeProductivity - 144

NSSC - 54

Food2020 26

Agrobiopolymeren 20

Biobasednon-food 13

Overigeprojecten - 10

Standper31december 506 793

8.Liquidemiddelen

110

8.Liquidemiddelen

Vooreenverklaringvandemutatievanhetsaldoliquidemiddelenwordtverwezennaarhetgeconsolideerd

kasstroomoverzicht.Indeliquidemiddelenzijndevolgendedeposito’sbegrepen:

Looptijdtot 2015 2014

31december2015 €2,3miljoen €9,2miljoen

31december2015 - €10,0miljoen

31december2015 €2,5miljoen €2,5miljoen

31december2015 - €1,6miljoen

31december2015 - €2,5miljoen

31december2015 €4,2miljoen

31december2015 - €5,1miljoen

31december2015 - €5,0miljoen

31december2015 - €5,1miljoen

31december2015 €15,2miljoen

17januari2017 €4,8miljoen €4,8miljoen

17februari2017 €4,3miljoen €4,3miljoen

11september2017 €5,2miljoen €5,2miljoen

€38,5miljoen €55,3miljoen

Dedeposito’szijndirectopeisbaar,evenalsdeliquidemiddelen.

Hetgemiddelderendementopdeliquidemiddelenbedraagt1,0%(2014:1,2%).

9.Groepsvermogen

Vooreentoelichtingwordtverwezennaardetoelichtingopdevennootschappelijkebalans.

10.Voorzieningen

Hetverloopvandevoorzieningdienstjubileainhetverslagjaarwasalsvolgt:

2015 2014

Standper1januari 82 75

Dotatietenlastevanwinst-enverliesrekening 3 7

Correctiedotatie2014 ‑3

Jubileumuitkeringen 1 -

‑1 7

Standper31december 81 82

Devoorzieningdienstjubileaisgevormdtenbehoevevantoekomstigeuitkeringeninzake10-en20-jarige

dienstjubilea.Devoorzieningisopgenomenvoordepersoneelsleden,welkevoordepensioendatumhet

jubileumkunnenhalen.Daarbijisopbasisvandeleeftijdvandewerknemersrekeninggehoudenmetdekans

dathetdienstverbandvoorhetbereikenvan10-en20jarigejubileumwordtbeëindigd.Devoorzieningis

opgenomenvoorhetaandeverstrekendienstjarentoeterekenenverplichting.Vandevoorzieningiseen

bedragvan€5.768alskortlopend(korterdan1jaar)aantemerken.

11.Kortlopendeschulden

111

11.Kortlopendeschulden

2015 2014

Belastingenensociale

verzekeringen 346 336

Reserveringvakantietoeslag 103 102

Reserveringvakantiedagen 99 100

Nogtebetalenkosten 85 282

Projecten 357 376

Crediteuren 149 288

Pensioenen - 1

Vooruitontvangensubsidie

ProvincieDrenthe 170 170

Overigeschulden 138 122

TAFFleningProvincieDrenthe - 1.500

1.447 3.277

Indekortlopendeschuldeniseenbedragvan€356.895(2014:€376.000)begrepen,zijndedeprojecten,die,

indemeestegevallen,eenlooptijdvanlangerdan1jaarhebben.

112

Financiëleinstrumenten

Algemeen

DeNOMmaaktindenormalebedrijfsuitoefeninggebruikvanfinanciëleinstrumentendieindebalanszijn

opgenomen.DeNOMhandeltnietindezefinanciëleinstrumentenenheeftproceduresengedragslijnenom

deomvangvanhetkredietrisicobijelketegenpartijofmarkttebeperken.Bijhetniet-nakomendooreen

tegenpartijvanaandeNOMverschuldigdebetalingenblijveneventueledaaruitvoortvloeiendeverliezen

beperkttotdewaardevandedesbetreffendeposten.

Kredietrisico

Devorderingenuithoofdevanleningenzijnnietinoverwegendemategeconcentreerdbijéénofenkele

participatiesenoverigeondernemingen.Bijdezeleningenissprakevaneenvastrentepercentageoverde

gehelelooptijd.Deleningenwordenaangehoudentotheteindevandelooptijd.Deondernemingheeft

derhalvealsbeleidomgeenafgeleidefinanciëleinstrumententegebruikenom(tussentijdse)rentefluctuaties

tebeheersen.

Renterisico

Hetrenterisicoisbeperkttoteventueleveranderingenindemarktwaardevanopgenomenenuitgegeven

leningen.

Marktwaarde

Demarktwaardevandeindebalansverantwoordefinanciëleinstrumenten,waaronderleningen,liquide

middelenenkortlopendeschulden,benadertdeboekwaardeervan.

113

Nietindebalansopgenomenactivaenverplichtingen

Claims

Tegendeondernemingen/ofgroepsmaatschappijeniseenclaimingedienddiedoorhaar/henwordenbetwist.

Hoeweldeafloopvandezegeschillennietmetzekerheidkanwordenvoorspeld,wordt–medeopgrondvan

ingewonnenjuridischadvies–aangenomendatdezegeennadeligeinvloedvanbetekeniszalhebbenopde

geconsolideerdefinanciëlepositie,andersdanwaarvooreenvoorzieningisgevormd.

Optierechten

BijeenaantalparticipatiesheeftdeNOMaanmedeaandeelhoudershetrechtvanaankoopopdedoorde

NOMgehoudenaandelenverleend(calloptie).TevensheeftdeNOMinsommigegeval-lenhetrecht

bedongenhaaraandelenaanmedeaandeelhouderstekunnenverkopen(putoptie).Hettotaalbedragvan

dezeoptiesbedraagtca.€3,3miljoen(2014:€3,1miljoen).DeNOMheeftin2015geenverplichtingenbij

verkoopvanaandelen(2014:geenverplichtingen).

Garanties

Erzijnultimo2015geenopenstaandegaranties.

Lease

Ultimo2015zijnergeenleasecontracten.

Huur

VoorhetkantoorpandaandePaterswoldseweg810teGroningenisper1november2014een

huurovereenkomstaangegaanvoordeduurvan5jaar.Derestantverplichtingopbalansdatumbedraagtca.€

0,8miljoen,waarvanca.€0,2miljoenbetrekkingheeftophetvolgendeboekjaar.

Stortingsverplichtingen

Ultimo2015staatereenbedragvan€10,9miljoenaanstortingsverplichtingengereserveerd

114

Toelichtingopdegeconsolideerdewinst-enverliesrekening

Voorverwerkingresultaat

Bedragenx€1.000

12.Rente-enprovisiebaten

2015 2014

Renteleningenu/g 1.563 2.441

Renteleningen 172 167

Renteleningen 35 50

Renteopliquidemiddelen 513 648

Provisies 102 58

Provisies 16 12

Provisies - -

2.401 3.376

13.Ontvangendividenden

Gedurendehetverslagjaaris€3.903.826aandividenduitkeringenontvangen(2014:€10.106.336).

14.Opbrengstcommissariaten

In2015haddeNOMbij9participatieseenzetelinde vanCommissarissenwaarvooreenvergoedingin

rekeningisgebracht(2014:9).

15.Resultaatverkopenparticipaties

2015 2014

Gerealiseerdeopbrengst

verkopenparticipaties 274 5.458

Af: Aanschafwaarde

participaties - 1.253

274 4.205

Bij: Vrijvalvoorziening 1.046

274 5.251

Aanjaagfonds

PreSeedCapital

Aanjaagfonds

PreSeedCapital

Raad

115

16.Beheerfondsen

DeNOMontvangteenvergoedingvoorhetbeheervanhetDoefonds,Fryslân, FondsDrentheenhet

InvesteringsfondsGroningen.Sinds2015wordtdeontvangenbeheervergoedingseparaatopgenomeninde

geconsolideerdewinst-enverliesrekening.Debeheervergoedingisin2015uitgekomenop€617.066(2014:€

263.750).

17.MinisterievanEconomischeZaken

DebijdragevanhetMinisterievanEconomischeZakeniseenbijdrageindeexploitatievanhet

enbedraagtmaximaal€1.004.000in2015.

18.BijdrageProvinciesenGemeenten

DeprovinciesGroningen,FryslânenDrenthedragenintotaal€568.000bijindeexploitatievanhet

.Daarnaastdragendeprovinciesengemeenten€414.000bijindekostendieworden

gemaaktvooracquisitie.

19.Projectfinanciering

Deprojectfinancieringbestaatuitdebijdrage(incl.afrekeningover2014)vandeprovinciesGroningen,Fryslân

enDrentheinhetproject (€600.201)en (€46.017).Daarnaastisereenbijdragevande

provicieDrentheinhet -actieprogramma(€55.991)ontvangen.

20.OpbrengstDetachering

In2015zijntweewerknemersvollediggedetacheerdaanrespectievelijkTCNNenhetMinisterievan

EconomischeZaken(t/m15november2015).Deopbrengstvandezedetacheringbedraagtintotaal

€238.171.

21.Dienstenaanderden

Dedienstenaanderdenbestaanvoornamelijkuitverrichtprojectmanagementvoorderden.

22.Personeelskosten

In2015warengemiddeld38,8 indienstvandeNOM,in2014warendatgemiddeld36,8 .Alle

personeelsledenwarenwerkzaaminNederland.Depersoneelsomvangisalsvolgtteverdelenoverde

afdelingen:

2015 2014

Finance 12,7 11,3

Ontwikkelbedrijf 10,9 10,1

Projecten 6,2 6,6

Overhead(incl.administratieencommunicatie) 9,0 8,8

38,8 36,8

MKB

Ontwikkelingsbedrijf

Ontwikkelingsbedrijf

Greenlincs FlincNXT

MKB

FTE FTE

116

Depersoneelskostenzijnalsvolgttespecificeren:

2015 2014

Salarissen 3.067 2.792

Doorbelaste

personeelskosten ‑450 ‑369

Socialelasten 474 427

Pensioenlasten 459 438

Uitzendkrachten 50 101

Vergoedingwoon-werk 26 30

Overigepersoneelskosten 345 200

3.971 3.619

Vanhettotaalaanpersoneelskostenheeft€598.393betrekkingopdegesubsidieerdeprojecten

en .

Bezoldigingbestuurderen vanCommissarissen

Bezoldigingbestuurder

Inonderstaandetabelisdebezoldiging(in€)vandebestuurderweergegeven:

2015 2014

Belastbaarloon,

incl.socialepremies* 174.658 170.113

Pensioenbijdrage** 29.679 42.430

Totaal 204.337 212.543

*Inclusief100+compensatieregeling.

**Depensioenregelingbetrefteenmiddelloonregeling,uitgaandevanpensioneringopdeAOW-

gerechtigdeleeftijd.Erisgeensysteemvanprestatiebonussenvankracht.

Bezoldigingcommissarissen

Debezoldigingvandecommissarissenbedroegin2015€72.728(2014:€69.087).

Ultimo2015waren5commissarissenaandevennootschapverbonden(2014:4).

23.Overigekosten

2015 2014

Algemenekosten 932 1.349

Projectkosten 1.153 1.110

Overigekosten 19 13

2.104 2.472

Greenlincs

FlincNXT

Raad

117

Onderdealgemenekostenwordenondermeerdekostenvanhuisvesting,automatiseringenpublicrelations

verantwoord.Deprojectkostenbestaanuitdeonderzoeks-enbeheerkostenvanhetFinancieringsbedrijf,de

acquisitiekostenvanForeignDirectInvestmentendekostenvanBusinessDevelopment.Deoverigekosten

bestaanvoornamelijkuitkostenvoorVKFIIIenDPM.Vanhettotaalaanoverigekostenheeft€299.837

betrekkingopdegesubsidieerdeprojecten en .

24.Saldovandotatiesaandevoorzieningvoorfinanciëlevasteactiva

2015 2014

Dotatieaanvoorzieningvoorparticipaties ‑2.197 5.336

Dotatieaanvoorzieningvoorvorderingenop

participaties 1.936 1.050

Dotatieaanvoorzieningvooroverige

vorderingen 617 186

Dotatieaanvoorziening 835 310

Dotatieaanvoorziening 104 80

Dotatievoorzieningdubieuzedebiteuren

m.b.t.participaties - -

1.295 6.962

Transactiesmetverbondenpartijen

Vantransactiesmetverbondenpartijenissprakewanneereenrelatiebestaattussendeonderneming,haar

deelnemingenenhunbestuurdersenleidinggevendefunctionarissen.

Erhebbenzichgeentransactiesmetverbondenpartijenvoorgedaanopnietzakelijkegrondslag.

Toelichtingophetgeconsolideerdkasstroomoverzicht

Toelichtingopdekasstromen

HetsaldoliquidemiddelenvandeNOMisgedurendehetboekjaar2015met€17,9miljoengedaald,tot€40,9

miljoen,metnamealsgevolgvaneendividenduitkeringaandeaandeelhouderseneengestegen

uitzettingenniveau.Deoperationeleactiviteitenlateneenpositievekasstroomzienvan€2,7miljoen.

Greenlincs FlincNXT

Aanjaagfonds

PreSeedCapital

118

Enkelvoudigebalans

2015 2014

Activa

Materiëlevasteactiva

Inventaris26 123 146

123 146

Financiëlevasteactiva

Participaties27 18.689 10.496

Vorderingenopparticipaties28 9.373 8.037

Overigeleningenu/g29 - 640

30 1.432 1.438

Faciliteit31 129 270

Deelnemingen32 19.682 19.624

49.305 40.505

Vlottendeactiva

Vorderingenenoverlopendeactiva33 2.257 1.883

Liquidemiddelen34 36.642 43.299

38.899 45.182

88.327 85.833

Passiva

EigenVermogen

Gestortenopgevraagdkapitaal35 51.899 51.899

Overigereserves36 17.565 18.557

Onverdeeldewinst37 2.815 9.010

72.279 79.466

Voorzieningen

Personeelsvoorzieningen38 81 81

Kortlopendeschulden39 15.967 6.286

88.327 85.833

Aanjaagfonds

PreSeedCapital

119

Enkelvoudigewinst-enverliesrekening

2015 2014

Resultaatuitdeelnemingen 58 628

Overigebatenenlasten 2.757 8.382

Resultaatvoorennabelasting 2.815 9.010

120

Toelichtingbehorendetotdeenkelvoudigejaarrekening2015

Deenkelvoudigejaarrekeningmaaktdeeluitvandejaarrekening2015vandeonderneming.Tenaanzienvan

deenkelvoudigewinst-enverliesrekeningvandeondernemingisgebruikgemaaktvandevrijstellingingevolge

artikel2:402BW.

Voorzoverpostenuitdeenkelvoudigebalansenenkelvoudigewinst-enverliesrekeninghiernanietnaderzijn

toegelicht,wordtverwezennaardetoelichtingopdegeconsolideerdebalansenwinst-enverliesrekening.

Vergelijkingmetvoorgaandjaar

Degehanteerdegrondslagenvanwaardering,vanresultaatbepalingenvanpresentatiezijnongewijzigdten

opzichtevanvorigjaar,zoalsopgenomenindetoelichtingbehorendetotdegeconsolideerdejaarrekening.

Grondslagenvoordewaardering

Grondslagenvoordewaarderingvanactivaenpassivaenderesultaatbepaling

Degrondslagenvoordewaarderingvanactivaenpassivaenderesultaatbepalingzijngelijkaandievoorde

geconsolideerdebalansenwinst-enverliesrekening,metuitzonderingvanhetvolgende:

Grondslagenvoordewaardering

Resultaatdeelnemingen

Hetaandeelinhetresultaatvanondernemingenwaarinwordtdeelgenomenomvathetaandeelvande

onderneminginderesultatenvandezedeelnemingen.

121

Toelichtingopdeenkelvoudigebalans

26.Inventaris

Vooreentoelichtingwordtverwezennaardetoelichtingopdegeconsolideerdebalans.

27.Participaties

Hetverloopvandeparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Verkrijgingswaardeper

1januari 40.907 39.036

Bij: Nieuweparticipaties 2.993 4.301

Uitbreidingen/conversies 3.150 625

6.143 4.926

Af: Faillissementen/

afboekingen 819 1.802

Vervreemdeparticipaties 200 1.253

1.019 3.055

5.124 1.871

Nominaalbedrag

per31december 46.031 40.907

Af: Voorziening 27.342 30.411

18.689 10.496

Hetverloopvandevoorzieningopdeparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 30.411 27.718

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

‑2.250 5.540

‑2.250 5.540

Af: Vrijvaldoor

desinvesteringen/

afboekingen/

faillissementen 819 2.847

819 2.847

‑3.069 2.693

Voorziening

per31december 27.342 30.411

28.Vorderingenopparticipaties

122

28.Vorderingenopparticipaties

Ditbetreffenconverteerbareachtergesteldeleningenverstrektincombinatiemeteenparticipatieinhet

aandelenkapitaal.Hetverloopvandezepostwasinhetverslagjaaralsvolgt:

2015 2014

Nominaalbedrag

per1januari 16.856 15.302

Bij: Nieuweleningen 2.363 2.896

Uitbreidingleningen 2.998 776

Bijgeschrevenrente 776 724

6.137 4.396

Af: Aflossingen 2.303 1.266

Herrubriceringlening - -

Doorplaatsing/conversie - -

Afboekingen/

faillissementen 388 1.576

2.691 2.842

3.446 1.554

Nominaalbedrag

per31december 20.302 16.856

Af: Voorziening 10.929 8.819

9.373 8.037

Hetverloopvandevoorzieningopdevorderingenwasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 8.819 9.328

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

2.110 1.056

2.110 1.056

Af: Vrijvaldoor

desinvesteringen/

afboekingen/

faillissementen - 1.565

- 1.565

2.110 ‑509

Voorziening

per31december 10.929 8.819

29.Overigeleningenu/g

123

29.Overigeleningenu/g

Hetverloopvandeparticipatieswasalsvolgt:

2015 2014

Nominaalbedragper

1januari 6.188 5.179

Bij: Nieuweleningen - -

Uitbreidingleningen - 10

Bijgeschrevenrente 1.261 1.024

1.261 1.034

Af: Aflossingen 75 25

Afboekingen/

faillisementen - -

75 25

1.186 1.009

Saldoper31december 7.374 6.188

Af: Voorziening 7.374 5.548

- 640

DitbetreftachtergesteldeleningenaanbedrijvenwaarindeNOMnietparticipeertinhetaandelenkapitaal.

Hetverloopvandevoorzieningopdeoverigeleningenu/gwasalsvolgt:

2015 2014

Voorzieningper1januari 5.548 5.145

Bij: Dotatiet.l.v.resultaati.v.m.

waardeveranderingen

1.826 403

1.826 403

Af: Vrijvaldoor

desinvesteringen/

afboekingen/

faillissementen - -

- -

1.826 403

Saldoper31december 7.374 5.548

Eenoverzichtvandeparticipatiesenleningenu/gper31december2015isvermeldindebijlagen.

30.

Vooreentoelichtingwordtverwezennaardetoelichtingopdegeconsolideerdebalans.

31. Faciliteit

Vooreentoelichtingwordtverwezennaardetoelichtingopdegeconsolideerdebalans.

32.Deelnemingen

Aanjaagfonds

PreSeedCapital

124

32.Deelnemingen

DedeelnemingeninVKFIIIB.V.,DPMB.V.,POGB.V.enhetIFNNB.V.wordengewaardeerdtegennetto

vermogenswaarde.Hetverloopgedurendehetboekjaarwasalsvolgt:

2015 2014

Standper1januari 19.624 22.477

Bij: Resultaatdeelnemingen 58 628

LiquidatieVKFII - ‑3.481

Saldoper31december 19.682 19.624

33.Vorderingenenoverlopendeactiva

2015 2014

Tevorderenvan

subsidiënteninzake

apparaatskosten 138 120

Debiteuren 459 456

Projecten 507 794

Pensioenen 45 -

Teontvangeninterestopliquidemiddelen 379 399

VorderingopIFNN 354

Overigevorderingen 375 114

2.257 1.883

34.Liquidemiddelen

Vooreenverklaringvandemutatievanhetsaldoliquidemiddelenwordtverwezennaarhetgeconsolideerd

kasstroomoverzicht.Indeliquidemiddelenzijndevolgendedeposito’sbegrepen:

Looptijdtot 2015 2014

31december2015 €2,3miljoen €9,2miljoen

31december2015 €2,5miljoen

31december2015 €1,6miljoen

31december2015 €4,2miljoen

31december2015 - €5,1miljoen

31december2015 - €5,0miljoen

31december2015 - €5,1miljoen

31december2015 €15,2miljoen

17januari2017 €4,8miljoen €4,8miljoen

17februari2017 €4,3miljoen €4,3miljoen

11september2017 €5,2miljoen €5,2miljoen

€36,0miljoen €42,8miljoen

Dedeposito’szijndirectopeisbaarevenalsdeoverigeliquidemiddelen.

Hetgemiddelderendementopdeliquidemiddelenbedraagt1,0%(2014:1,2%).

125

Passiva

35.Gestortenopgevraagdkapitaal

AandelenAnominaal€453,78 39.941

PreferenteaandelenBnominaal€453,78 11.958

51.899

Deverdelingvanhetaandelenkapitaalper31december2015isalsvolgt:StaatderNederlanden 99,97%

ProvincieGroningen 0,01%

ProvincieFryslân 0,01%

ProvincieDrenthe 0,01%

100,00%

36.Overigereserves

2015 2014

Saldobeginboekjaar 18.557 16.161

Bij: Winstbestemming:resultaat

voorgaandjaar 9.010 2.396

9.010 2.396

Af: Dividenduitkering 10.002 -

10.002 -

Saldoper31december 17.565 18.557

37.Onverdeeldewinst

Hetverloopinhetverslagjaarisalsvolgt:

2015 2014

Standper1januari 9.010 2.396

Af: Winstbestemming 9.010 2.396

Bij: Resultaatboekjaar 3.129 9.010

‑5.881 6.614

Saldoper31december 3.129 9.010

38.Personeelsvoorzieningen

Vooreentoelichtingwordtverwezennaardetoelichtingopdegeconsolideerdebalans.

39.Kortlopendeschulden

126

39.Kortlopendeschulden

2015 2014

Belastingenensociale

verzekeringen 346 336

Reserveringvakantietoeslag 103 102

Reserveringvakantiedagen 99 100

Nogtebetalenkosten 85 282

Projecten 357 376

Crediteuren 149 253

Overigeschulden 5 12

Pensioenen - 1

RekeningcourantVKFIII 14.823 4.824

15.967 6.286

127

Nietindebalansopgenomenactivaenverplichtingen

Claims

Tegendeondernemingen/ofgroepsmaatschappijeniseenclaimingedienddiedoorhaar/henwordenbetwist.

Hoeweldeafloopvandezegeschillennietmetzekerheidkanwordenvoorspeld,wordt–medeopgrondvan

ingewonnenjuridischadvies–aangenomendatdezegeennadeligeinvloedvanbetekeniszalhebbenopde

geconsolideerdefinanciëlepositie,andersdanwaarvooreenvoorzieningisgevormd.

Optierechten

BijeenaantalparticipatiesheeftdeNOMaanmedeaandeelhoudershetrechtvanaankoopopdedoorde

NOMgehoudenaandelenverleend(calloptie).TevensheeftdeNOMinsommigegevallenhetrechtbedongen

haaraandelenaanmedeaandeelhouderstekunnenverkopen(putoptie).Hettotaalbedragvandezeopties

bedraagtca.€3,2miljoen(2014:€3,0miljoen).DeNOMheeftin2015geenverplichtingenbijverkoopvan

aandelen(2014:geenverplichtingen).

Garanties

Erzijnultimo2015geenopenstaandegaranties.

Lease

Ultimo2015zijnergeenleasecontracten.

Huur

VoorhetkantoorpandaandePaterswoldseweg810teGroningenisper1november2014een

huurovereenkomstaangegaanvoordeduurvan5jaar.Derestantverplichtingopbalansdatumbedraagtca.€

0,8miljoen,waarvanca.€0,2miljoenbetrekkingheeftophetvolgendeboekjaar.

403-verklaring

Inzakealle100%geconsolideerdedeelnemingeniseen403-verklaringafgegeven.

Stortingsverplichtingen

Ultimo2015staatereenbedragvan€10,9miljoenaanstortingsverplichtingengereserveerd.

128

Directie

Drs.S.Jansen

vanCommissarissen

Prof.dr. .R.Rabbinge(voorzitter)

J.E.deVries

Drs.J.Kruse

B.P.Woldring

Mr.S.E.Korthuis

Toelichtingopdevennootschappelijkewinst-enverliesrekening

Gemiddeldaantalwerknemers

Gedurendehetjaar2015warenergemiddeld40medewerkersindienst(2014:43,5).

HetresultaatuitdeelnemingenbetrefthetsaldovanderesultatenvanVentureKapitaal

FondsIIIB.V.,B.V.DrentseParticipatiemaatschappij,ParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V.

en Noord-NederlandB.V.

InnovatieFonds

Raad

ir

129

Overigegegevens

AutotrustEuropeB.V.

130

Overigegegevens

Aan:deAlgemeneVergaderingvanAandeelhoudersvanN.V.NOM,Investerings-en

OntwikkelingsmaatschappijvoorNoord-Nederland

Controleverklaringvandeonafhankelijkeaccountant

Naaronsoordeelgeeftdeinditjaarrapportopgenomenjaarrekeningeengetrouwbeeldvandegrootteende

samenstellingvanhetvermogenvanN.V.NOM,Investerings-enOntwikkelingsmaatschappijvoorNederland

(hierna:N.V.NOM)op31december2015envanhetresultaatover2015inovereenstemmingmetTitel9Boek

2vanhetinNederlandgeldendeBurgerlijkWetboek(BW).

Wijhebbendeinditjaarrapportopgenomenjaarrekening2015vanN.V.NOMteGroningen(‘de

vennootschap’)gecontroleerd.DejaarrekeningomvatdegeconsolideerdejaarrekeningvanN.V.NOMen

dochtermaatschappijen(samen:‘degroep’)endeenkelvoudigejaarrekening.Dejaarrekeningbestaatuit:

degeconsolideerdeenenkelvoudigebalansper31december2015;

degeconsolideerdeenenkelvoudigewinst-en-verliesrekeningover2015;en

detoelichtingmeteenoverzichtvandegehanteerdegrondslagenvoorfinanciëleverslaggevingen

overigetoelichtingen.

HetstelselvoorfinanciëleverslaggevingdatisgebruiktvoorhetopmakenvandejaarrekeningisTitel9Boek2

vanhetinNederlandgeldendeBurgerlijkWetboek(BW).

WijhebbenonzecontroleuitgevoerdvolgenshetNederlandsrecht,waaronderookdeNederlandse

controlestandaardenvallen.Onzeverantwoordelijkhedenopgrondhiervanzijnbeschrevenindesectie‘Onze

verantwoordelijkhedenvoordecontrolevandejaarrekening’.

WijzijnonafhankelijkvanN.V.NOMzoalsvereistindeVerordeninginzakedeonafhankelijkheidvan

accountantsbijassuranceopdrachten(ViO)enanderevoordeopdrachtrelevanteonafhankelijkheidsregelsin

Nederland.VerderhebbenwijvoldaanaandeVerordeninggedrags-enberoepsregelsaccountants(VGBA).

Wijvindendatdedooronsverkregencontrole-informatievoldoendeengeschiktisalsbasisvooronsoordeel.

Dedirectieisverantwoordelijkvoor:

hetopmakenenhetgetrouwweergevenvandejaarrekeningenvoorhetopstellenvanhetjaarverslag,

beideinovereenstemmingmetTitel9Boek2BW,envoor

eenzodanigeinternebeheersingdiededirectienoodzakelijkachtomhetopmakenvandejaarrekening

mogelijktemakenzonderafwijkingenvanmaterieelbelangalsgevolgvanfoutenoffraude.

131

Bijhetopmakenvandejaarrekeningmoetdedirectieafwegenofdevennootschapinstaatisomhaar

werkzaamhedenincontinuïteitvoorttezetten.Opgrondvanhetgenoemdeverslaggevingsstelselmoetde

directiedejaarrekeningopmakenopbasisvandecontinuïteitsveronderstelling,tenzijdedirectiehet

voornemenheeftomdevennootschapteliquiderenofdebedrijfsactiviteitentebeëindigenofalsbeëindiging

hetenigerealistischealternatiefis.Dedirectiemoetgebeurtenissenenomstandighedenwaardoorgerede

twijfelzoukunnenbestaanofdevennootschaphaarbedrijfsactiviteitenkanvoortzetten,toelichteninde

jaarrekening.

De vancommissarissenisverantwoordelijkvoorhetuitoefenenvantoezichtophetprocesvanfinanciële

verslaggevingvandevennootschap.

Onzeverantwoordelijkheidishetzodanigplannenenuitvoerenvaneencontroleopdrachtdatwijdaarmee

voldoendeengeschiktecontrole-informatieverkrijgenvoorhetdooronsaftegevenoordeel.Ons

controleoordeelbeoogteenredelijkematevanzekerheidtegevendatdejaarrekeninggeenafwijkingenvan

materieelbelangbevat.Eenredelijkematevanzekerheidiseenhogematemaargeenabsolutematevan

zekerheidwaardoorhetmogelijkisdatwijtijdensonzecontrolenietalleafwijkingenontdekken.Afwijkingen

kunnenontstaanalsgevolgvanfraudeoffoutenenzijnmaterieelindienredelijkerwijskanwordenverwacht

datdeze,afzonderlijkofgezamenlijk,vaninvloedkunnenzijnopdeeconomischebeslissingendiegebruikers

opbasisvandezejaarrekeningnemen.

Eenmeergedetailleerdebeschrijvingvanonzeverantwoordelijkhedenisopgenomenindebijlagebijonze

controleverklaring.

WijvermeldenopbasisvandewettelijkeverplichtingenonderTitel9Boek2BW(betreffendeonze

verantwoordelijkheidomterapporterenoverhetjaarverslagendeoverigegegevens):

datwijgeentekortkomingenhebbengeconstateerdnaaraanleidingvanhetonderzoekofhetjaarverslag,

voorzoverwijdatkunnenbeoordelen,overeenkomstigTitel9Boek2BWisopgesteld,enofdedoorTitel

9Boek2BWvereisteoverigegegevenszijntoegevoegd.

dathetjaarverslag,voorzoverwijdatkunnenbeoordelen,verenigbaarismetdejaarrekening.

Groningen,27mei2016

PricewaterhouseCoopersAccountantsN.V.

A.L.Koops-AukesRA

Bijlagebijonzecontroleverklaringoverdejaarrekening2015vanN.V.NOM

Inaanvullingopwatisvermeldinonzecontroleverklaringhebbenwijindezebijlageonze

verantwoordelijkhedenvoordecontrolevandejaarrekeningnaderuiteengezetentoegelichtwateencontrole

inhoudt.

raad

132

Wijhebbendezeaccountantscontroleprofessioneelkritischuitgevoerdenhebbenwaarrelevantprofessionele

oordeelsvormingtoegepastinovereenstemmingmetdeNederlandsecontrolestandaarden,ethische

voorschriftenendeonafhankelijkheidseisen.Onzedoelstellingisomeenredelijkematevanzekerheidte

verkrijgendatdejaarrekeningvrijvanmateriëleafwijkingenalsgevolgvanfoutenoffraudeis.Onzecontrole

bestondonderandereuit:

hetidentificereneninschattenvanderisico’sdatdejaarrekeningafwijkingenvanmaterieelbelangbevat

alsgevolgvanfoutenoffraude,hetinreactieopdezerisico’sbepalenenuitvoerenvan

controlewerkzaamhedenenhetverkrijgenvancontrole-informatiedievoldoendeengeschiktisalsbasis

vooronsoordeel.Bijfraudeishetrisicodateenafwijkingvanmaterieelbelangnietontdektwordtgroter

danbijfouten.Bijfraudekansprakezijnvansamenspanning,valsheidingeschrifte,hetopzettelijk

nalatentransactiesvastteleggen,hetopzettelijkverkeerdvoorstellenvanzakenofhetdoorbrekenvan

deinternebeheersing;

hetverkrijgenvaninzichtindeinternebeheersingdierelevantisvoordecontrolemetalsdoel

controlewerkzaamhedenteselecterendiepassendzijnindeomstandigheden.Dezewerkzaamheden

hebbennietalsdoelomeenoordeeluittesprekenoverdeeffectiviteitvandeinternebeheersingvande

entiteit;

hetevaluerenvandegeschiktheidvandegebruiktegrondslagenvoorfinanciëleverslaggevingenhet

evaluerenvanderedelijkheidvanschattingendoordedirectieendetoelichtingendiedaaroverinde

jaarrekeningstaan;

hetevaluerenvandepresentatie,structuureninhoudvandejaarrekeningendedaarinopgenomen

toelichtingenenhetevaluerenofdejaarrekeningeengetrouwbeeldgeeftvandeonderliggende

transactiesengebeurtenissen.

hetvaststellendatdedoordedirectiegehanteerdecontinuïteitsveronderstellingaanvaardbaaris.Tevens

opbasisvandeverkregencontrole-informatievaststellenofergebeurtenissenenomstandighedenzijn

waardoorgeredetwijfelzoukunnenbestaanofdeentiteitzijnbedrijfsactiviteitenincontinuïteitkan

voortzetten.Alswijconcluderendatereenonzekerheidvanmaterieelbelangbestaat,zijnwijverplicht

omaandachtinonzecontroleverklaringtevestigenopderelevantegerelateerdetoelichtingeninde

jaarrekening.Alsdetoelichtingeninadequaatzijn,moetenwijonzeverklaringaanpassen.Onze

conclusieszijngebaseerdopdecontrole-informatiedieverkregenistotdedatumvanonze

controleverklaring.Toekomstigegebeurtenissenofomstandighedenkunnenerechtertoeleidendateen

onderneminghaarcontinuïteitnietlangerkanhandhaven;

Gegevenonzeeindverantwoordelijkheidvoorhetoordeelzijnwijverantwoordelijkvoordeaansturingvan,het

toezichtopendeuitvoeringvandegroepscontrole.Inditkaderhebbenwijdeaardenomvangvandeuitte

voerenwerkzaamhedenvoordegroepsonderdelenbepaaldomtewaarborgendatwevoldoende

controlewerkzaamhedenverrichtenominstaattezijneenoordeeltegevenoverdejaarrekeningalsgeheel.

Bepalendhierbijzijndeomvangen/ofhetrisicoprofielvandegroepsonderdelenofdeactiviteiten,de

bedrijfsprocesseneninternebeheersingsmaatregelenendebedrijfstakwaarindevennootschapopereert.Op

grondhiervanhebbenwijdegroepsonderdelengeselecteerdwaarbijeencontroleofbeoordelingvande

financiëleinformatieofspecifiekepostennoodzakelijkwas.

Wijcommunicerenmetde vancommissarissenonderandereoverdegeplandereikwijdteentimingvan

decontroleenoverdesignificantebevindingendieuitonzecontrolenaarvorenzijngekomen,waaronder

eventuelesignificantetekortkomingenindeinternebeheersing.

raad

133

Statutairewinst-bestemmingsregelingenwinstbestemming2015

Dedirectiesteltvoorom,inovereenstemmingmetdewinstbestemmingsregelingopgenomeninartikel24van

destatuten,dewinstvan2015ad€2.814.872toetevoegenaandeoverigereserves.

134

Bijlagen

StabiAlert

135

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Bijlage1-Participatiesenleningen

Participatiesenleningentabel

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2009 1 &TalentB.V.,GroningenAchtergesteldelening

Hetaanbiedenvanproductenendienstenvoortalentontwikkelingwww.entalent.nl

8

2015 2 Active4CareB.V.,DrachtenAchtergesteldelening

Ontwikkeling,productieenverkoopvaninnovatievezorgproductenwww.active4care.com

5

2015 3 AgrilinqHoldingB.V.,LeeuwardenAandelen

Onlineplatformvoormelkveehouders,handelarenenslachterijenwww.cowlinq.com

25,0% 7

2007 4 Alu-BouwHoldingB.V.,FranekerAchtergesteldelening

Productieenverkoopvanaluminiumdelenvoorgroteluxepleziervaartuigenwww.alubouwfryslan.nl

12

2009 5 AnomeB.V.,NoordlarenAandelen

Hetvaloriserenvanhetoctrooidatgebruiktwordtbijelementenvoorbijvoorbeelddijkaanlegen-verzwaringwww.anome.nl

6,0% 1

2009 6 AnomeProjectsB.V.,NoordlarenAandelenAchtergesteldelening

Hetengineerenvan,endehandelinelementendiegebruiktwordenbijdijkaanlegen-verzwaring.DezezogenaamdeGroundConsolidatorelementenwordeningezetbijhetuitvoerenvaninnovatieveprojectenindezesectorwww.anomeprojects.nl

6,0% 3

PreSeedCapital

InnovatieFonds

136

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2008 7 ASPolB.V.,BruntingeAchtergesteldelening

Ontwikkeling,productieenverkoopvaneenportaalrotatiesysteemwww.polbv.nl

1

2014 8 AttachingITHoldingB.V.,GroningenAchtergesteldelening

Ontwikkelenenverkopenvansystemenendienstenophetgebiedvanbeveiligdversturenvangrotehoeveelhedendatawww.attachingit.com

6

2009 9 AutotrustEuropeB.V.,AssenAandelenAchtergesteldelening

Verstrekkervangarantiesopgebruikteauto’swww.autotrust.nl

30,0% 23

2008 10 Baron-deBoerBeheerB.V.,MarumAandelenAchtergesteldelening

Teeltenverkoopvanchampignonswww.baronchampignons.nl

35,0% 1

2010 11 BenaulimB.V.,AssenAandelen

Onlineveilingplatformvooruniekeobjecten.Tevensonlinetoolsvoorverzamelaarswww.catawiki.com

11,7% 318

2004 12 BioclearHoldingB.V.,GroningenAchtergesteldelening

Adviesbureauophetgebiedvanmilieuenduurzamebiotechno-logiedattechnologischadviescombineertmetimplementatiewww.bioclear.nl

32

2006 13 BioMethanolChemieHoldingB.V.,FarmsumAandelenAchtergesteldelening

Productievanenhandelin(bio)methanolwww.biomcn.eu

24,9% 99

PreSeedCapital

InnovatieFonds

137

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2013 14 BosmaTransport&OpslagB.V.,HeerenveenAchtergesteldelening

Specialistophetgebiedvantransport,op-enoverslagvangevaarlijkestoffenwww.bosma-logistiek.nl

21

2015 15 BronboringenNoordB.V.,WolvegaAchtergesteldelening

Machinaleboringenvoorhetaanleggenvanbodemenergiesystemenvoorwoningbouwenutiliteitwww.bronboringennoord.nl

6

2015 16 CardusoCapitalB.V.,GroningenAandelen

FondsdatzichrichtoptechnologiebedrijvendiegebaseerdzijnopkennisaanwezigofafkomstiguithetwetenschapsclusterinenrondomUMCGenRUGwww.cardusocapital.com

30,9% 3

2009 17 ConoshipInternationalB.V.,GroningenAandelen

Ingenieursbureauvoorscheeps-ontwerpenen-aanpassingen.Brokervoorredersenwervenwww.conoship.com

1,0% 16

2014 18 CorvusHollandB.V.,EmmenAchtergesteldelening

Ontwikkelingenverkoopvanhightechsystemenaandeinternationalegeld-enverpakkingsindustriewww.pro-vision-engineering.nl

5

2010 19 DairyTunerB.V.,WeerseloAchtergesteldelening

Hetleverenvanmeetsystement.b.v.hetmetenenverwerkenvandatavanaan-enafvoervanvoerenanderestromenindedierhouderijwww.dairytuner.com

3

2004 20 DataB.MailserviceHoldingB.V.,LeekAandelen

Printen,couverterenenver-zendenvanmailingeni.c.m.dienstverleningophetgebiedvandigitaledatabewerkingen-beheerwww.datab.nl

31,0% 54

PreSeedCapital

InnovatieFonds

138

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2015 21 DatabankKennis=MarktB.V.,MeppelAchtergesteldelening

Hetadviseren,ontwerpen,realiserenenonderhoudenvaninfrastructurelebouwwerken(bruggen,viaducten,tunnelsensluizen)www.vanspijkerinfrabouw.nl

91

2015 22 DetactDiagnosticsB.V.,DelfzijlAchtergesteldelening

Hetverstrekkenvanadviezen,metnameophetgebiedvandiagnostische,analytischeentherapeutischeonderzoekeninde(geprotocolleerde)geneeskundewww.detactdiagnostics.com

5

2004 23 DewulfNetherlandsB.V.,Winsum(FR)Achtergesteldelening

Hetontwikkelen,producerenenverkopenvanmachinesgerichtophetplanten,hettransportenhetinschurenvanaardappelswww.miedema.com

110

2013 24 DonkerHoldingB.V.,SneekAchtergesteldelening

Landelijkopererendhoveniersbedrijfwww.donkergroen.nl

559

2011 25 DrentheToursHoldingB.V.,AssenAchtergesteldelening

(Bemiddelingbij)verhuurvanautobussenentouringcarsengeorganiseerdereizenwww.drenthetours.nl

46

2009 26 DutchTheatreSystems&ServicesB.V.,GroningenAandelenAchtergesteldelening

Hetontwikkelen,leveren,installeren,inspecterenenonderhoudenvanmachines,constructiesenbesturings-systemenvoorpodiaentheatertoepassingenwww.dts-2.com

45,0% 23

2011 27 DynaplakAdhesiveandStarchesB.V.,VeendamAchtergesteldelening

Ontwikkelingenproductievankleefstoffenenzetmeelderivatenvoorindustriëletoepassingenwww.dynaplak.nl

10

PreSeedCapital

InnovatieFonds

139

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2011 28 EmbraceSBSB.V.,GroningenAchtergesteldelening

OntwikkelenenleverenvanSocialBusinessSoftwareenhetbegeleidenvanbedrijvendiem.b.v.dezesoftwaredetransitiewillenmakennaareeneigen-tijdsevormvansamenwerkingwww.embracesbs.com

13

2010 29 EnergyDevelopmentsHoldingB.V.,GroningenAchtergesteldelening

EnerGQiseensysteemdatinstaatisom,opbasisvanrealtimeanalyse,hetenergieverbruikindebedrijfsvoeringtesignalerenentecommunicerenwww.energq.com

5

2015 30 FlexhydroWinschotenB.V.,WinschotenAchtergesteldelening

Ontwerpen,fabriceren,verkopenenreviserenvanhydraulischecilinderswww.flexhydro.com

20

2014 31 FrisianMotorsB.V.,BakkeveenAchtergesteldelening

Ontwikkelingenassemblagevanelektrischaangedrevenvoertuigenwww.frisianmotors.nl

7

2010 32 G.H.WellesHoldingB.V.,AppelschaAchtergesteldelening

Deproductieenverkoopvanhoutenhoutproductenwww.welleshout.nl

1

2011 33 GeoPlusHoldingB.V.,ScheemdaAandelen

Bureauvoorhydrografieenverhuurvansurveyschepen(zeebodemonderzoek)www.geoplus.nl

37,5% 30

2002 34 GVZEuroparkCoevorden-EmlichheimGmbH,CoevordenAandelen

OntwikkelingenexploitatievanhetgrensoverschrijdendbedrijventerreinEuroparkCoevorden-Emlichheimwww.gvz-europark.eu

41,3% 1

PreSeedCapital

InnovatieFonds

140

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2005 35 GlobalEnvironmentalSolutionsB.V.,JoureAandelenAchtergesteldelening

Ingenieursbureauenprojectrealisatievanbiogas-,water-enluchtreinigingssystemenwww.dirkse-milieutechniek.com

13,3% 55

2010 36 HanggoB.V.,TynaarloAchtergesteldelening

Productontwikkeling,productieenvermarktingvaneeninnovatiefophangsysteemwww.hanggo.eu

1

2015 37 Heeren-3BeheerB.V.,LeeuwardenAchtergesteldelening

Hetontwikkelenenverkopenvanprojectmanagementsoftwarewww.process2view.nl

3

2013 38 Hei-TechB.V.,EmmenAchtergesteldelening

Ontwikkeling,productie,assemblageenverkoopvansystemenwaarbijwarmafvalwaterwordtgebruiktomversaantevoerenwatervoorteverwarmenwww.hei-tech.nl

9

2008 39 HennepverwerkingsbedrijfDunAgroB.V.,OudePekelaAandelen

Verwerkingvanhennepstrototnatuurvezelsenhennephoutwaarbijgebruikwordtgemaaktvaneennieuwegeneratiescheidingstechniekenwww.dunagro.nl

9,0% 20

2013 40 HoitsemaBeheerB.V.,GroningenAandelenAchtergesteldelening

Etikettendrukkerijwww.hoitsema.nl

49,0% 94

2005 41 InterwellHoldingB.V.,EmmenAandelenAchtergesteldelening

Beheermaatschappij

45,9% 1

PreSeedCapital

InnovatieFonds

141

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2007 42 KaloogaB.V.,GroningenAandelenAchtergesteldelening

Technologieleveranciervoorhetontsluitenvandatabasesmetafbeeldingenvoornieuwswebsites,enhetdoorzoekenvaninternetvoorspecifiekedoeleindenwww.kalooga.nl

35,2% 9

2013 43 KampenMechanicalGroupB.V.,HoogezandAandelenAchtergesteldelening

Specialistophetgebiedvanleidingsystemenenalletoebe-horenrondomleidingsystemenzoalspompenenandereinstal-latieswww.kampencare.com

45,0% 93

2015 44 KastielGroepB.V.,DrachtenAchtergesteldelening

Ontwikkeling,assemblageenverkoopvanlockers,garderobesystemenenuitgiftesystemenwww.sonesto.nl

17

2004 45 KiadisPharmaB.V.,GroningenAandelen

Eenpharmaceutischproduct-meteen

focusopkankerdieeenbredeproductportfolioheeftmetproducteninverschillendefasenvanklinischeontwikkeling.HethoofdproductvanKiadisPharmaisinontwikkelingomhetuitvoerenvan‘mismatched’beenmergtransplantatiesmoge-lijktemakenvoorbloedkanker-patiëntenwww.kiadis.com

3,0% 27

2010 46 Km-Engineering/LiquidFiltrationSystemsV.o.F.,KlazienaveenAchtergesteldelening

Ontwikkeling,productieenverkoopvanfiltersenfilter-apparatuurvoorindustriëletoepassingenwww.lfs-kme.com

15

2010 47 KWICHoldingB.V.,ZuidbroekAchtergesteldelening

Verbeterenkwaliteitvandezorgm.b.v.ICT,gerichtoppatiënt-veiligheidgecombineerdmetsensortechnologiewww.kwic.nl

2

2013 48 LedLightEuropeB.V.,SneekAchtergesteldelening

HandelinenontwikkelingenverkoopvanLedproductenwww.ledlighteurope.com

1

PreSeedCapital

InnovatieFonds

ontwikkelingsbedrijf

142

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2012 49 LongbloomB.V.,ZuidlarenAchtergesteldelening

Ontwikkelingenproductievanboekettenvangestabiliseerdebloemenwww.longbloom.com

1

2007 50 MucosisB.V.,GroningenAandelenAchtergesteldelening

Ontwikkelingvaninnovatievevaccinsdiemucosaal(viadeneusofdemond)toegediendkunnenwordenwww.mucosis.com

17,0% 17

2012 51 MXRPodoblockB.V.,MidlarenAchtergesteldelening

Ontwikkeling,productieenverkoopvanvernieuwdeengeavanceerdelijnröntgen-accessoiresvoorpaardendieren-artsenwww.mxr.nl

4

1994 52 NedmagIndustriesMiningandManufacturingHoldingB.V.,VeendamAandelen

Productievandeadburnedmagnesiaenandereproductenopbasisvanmagnesiumhoudendzoutwww.nedmag.nl

50,0% 145

2007 53 NoNoisesHoldingB.V.,SneekAandelenAchtergesteldelening

Producentvanakoestischematerialenwww.cellisolatie.nl

20,0% 1

2014 54 NoordleaseHoldingB.V.,GroningenAandelen

Autolease,zakelijkenparticulierwww.noordlease.nl

25,1% 49

2010 55 NovaTradeB.V.,GroningenAchtergesteldelening

Inkoop,productieenverkoopvaninsectenweringwww.novatrade.nl

10

PreSeedCapital

InnovatieFonds

143

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2015 56 OrganAssistB.V.,GroningenAandelen

Verkoopvanapparatenwaarmeeorganenovereenlangereperiodevantijdbehoudenblijvenenwaardoordeslaagkansvaneentransplantatieprocedurewordtverhoogdwww.organ-assist.nl

10,0% 11

2008 57 OrteqLtd.,LondenAandelen

Ontwikkeling,productieenvermarktingvanbioafbreekbaarmeniscusmateriaal,datzowelstevigalsporeusiswww.orteq.com

4,2% 6

2011 58 ParagonProductsHoldingB.V.,VeendamAandelenAchtergesteldelening

Productieenverkoopvanhondensnackswww.paragondogchews.com

25,0% 42

2014 59 PendraCareHoldingB.V.,LeekAchtergesteldelening

Ontwikkelen,producerenenverkopenvanhoogkwalita-tievediagnostische-enguidingkathetersenspecialistischekathetersmetmeetsystemenwww.pendracare.com

125

2011 60 PipeProteqB.V.,EmmenAchtergesteldelening

OntwikkelingenproductievanThreadprotector,waarmeedeschroefdraadvanboorpijpenwordtbeschermd.MetdeThread-protectorkanhetbevestigenenontkoppelensneller,milieu-vriendelijkerenveiligergebeurenwww.pipeproteq.nl

2

2011 61 PolyganicsHoldingB.V.,GroningenAandelen

Ontwikkelingvanmedischeproductenopbasisvaneigenpolymeerpatentpositiewww.polyganics.nl

37

1976 62 PrinsHoldingN.V.,DokkumAandelenAchtergesteldelening

Beheermaatschappij 79,2% 1

PreSeedCapital

InnovatieFonds

144

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2008 63 ProfessioneleDistributiegroepB.V.,LeeuwardenAchtergesteldelening

Hetontwikkelenenleverenvancomputersoftwarewww.prodist.nl

19

2009 64 ProflexContainermetenB.V.,GroningenAchtergesteldelening

Hetgasmetenengasvrijmakenvanimportzeecontainerswww.containermeten.nl

3

2014 65 ProStairHoldingB.V.,HeerenveenAandelenAchtergesteldelening

Productie,verkoopenmontagevantrappenwww.devriestrappen.nl

40,0% 76

2015 66 SievecorpEuropeB.V.,LeekAchtergesteldelening

Filtratietechnologie,waarmeebacteriënensporenvanbacteriënuitvloeistoffenkunnenwordenontdaanwww.sievecorp.com

10

2015 67 SimplicateHoldingB.V.,GroningenAandelen

Onlinebedrijfssoftwarewaarmeedekernprocessenbinneneenorganisatiekunnenwordenbeheerdwww.simplicate.nl

25,0% 9

2002 68 SmitSappemeerBeheerB.V.,SappemeerAandelenAchtergesteldelening

Hetkweken,veredelenenver-handelenvansierteelt-productenwww.smitkwekerijen.nl

37,7% 185

2006 69 SolenneB.V.,GroningenAandelen

Eenchemie-gebaseerdbedrijf,datzichrichtopdeontwikkeling,productieenverkoopvaneenfamiliemoleculendiehuntoepassingvindenalssemi-conductorinplasticzonnecellenenandereplasticelektronicatoepassingenenalsantioxidantinhuidverzorgingsproductenwww.solennebv.com

9,7% 7

PreSeedCapital

InnovatieFonds

145

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2009 70 StabiAlertB.V.,GroningenAchtergesteldelening

Ontwikkelenenvermarktenvanhoekmetingentrilllingsapparatuurwww.stabialert.nl

8

2014 71 StoreContrlInternationalB.V.,AssenAchtergesteldelening

Ontwikkelingenvermarktenvangeïntegreerdekassasystemenwww.storecontrl.nl

5

1995 72 StratingBeheerB.V.,OudePekelaAchtergesteldelening

Producentvangebakkenstreng-perssteenindiversematenenkleurnuanceringenwww.strating.nl

18

2009 73 SupermailserviceV.o.F.,HoogeveenAchtergesteldelening

Verzorgenvanpost-enpak-ketbezorging,aangevuldmetoptimaledienstverleningwww.supermailservice.nl

4

2010 74 SyntriB.V.,HoogeveenAchtergesteldelening

Leveranciervan -bedrijfssoftwarewww.syntri.nl

7

2007 75 TCNSIGTelehousingB.V.,GroningenAchtergesteldelening

DatacentersEemshavenenZernikewww.tcndatahotels.com

8

2008 76 ThazzaB.V.,HaulerwijkAandelen

Hetaanbiedenvanoplossingenvoordeverkrijgingvanticketsenandereproductenendienstenvoormobieletelefoonswww.thazza.mobi

45,0% 1

PreSeedCapital

InnovatieFonds

MKB

146

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

1994 77 TjaardaOranjewoudB.V.,OranjewoudAandelen

4-sterrenhotel/restaurantmetvergader-encongresfaciliteitwww.tjaarda.nl

39,1% 82

2011 78 VCNB.V.,LeekAchtergesteldelening

Hetverspanenvansoortenstaal,roestvaststaal,aluminium,koperenmessing,gespecialiseerdincomplexeredelenmetnauwetolerantieswww.vcnbv.nl

58

2015 79 VIADrupsteenHoldingB.V.,SneekAchtergesteldelening

Omgevingsvisualisatiewww.viadrupsteen.nl

18

2014 80 VitaSquareB.V.,WolvegaAandelenAchtergesteldelening

Exploitatievaneenkleinschaligedrooginstallatievoordeproductievanpoedersvoordevoedingsmiddelenindustriewww.vitasquare.eu

33,3% 2

2010 81 VleemsHoldingB.V.,EmmenAchtergesteldelening

Exploitatievaneenbakkerijendeproductieenhandelvangemaksvoedingsproductenwww.vleemsfood.nl

72

2010 82 Web-BasedEntertainmentMediaB.V.,GroningenAandelen

DewebsiteSongamaaktgebruikvaneentechniekdiehetmogelijkmaaktombepaaldeonderdelenbinnendewebpaginavancontentteveranderen,terwijlanderedelenactiefblijvenwww.songa.nl

7,5% 3

2015 83 Web-IQB.V.,GroningenAandelenAchtergesteldelening

ITbedrijfdatinopdrachtspecialezoekopdrachtenophetinternetuitvoert.HetbetrefthieropdrachtenwaarbijdevastleggingendeinformatiefilteringzoalszoekmachinesalsGoogledatdoet,nietgewenstzijn.www.web-iq.eu

36,4% 12

PreSeedCapital

InnovatieFonds

147

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2005 84 WirelessValueBeheerB.V.,EmmenAandelen

HetontwikkelenenproducerenvandraadlozesensorsystemeninRFnetwerkenmetcentraledatabewerkingenontsluitingopafstandwww.wirelessvalue.nl

7,9% 8

2012 85 WSKalsbeekHoldingB.V.,TynaarloAandelenAchtergesteldelening

Dienstverlenerophetgebiedvanwaterenlucht,onderteverdelenindriekernactiviteiten:Waterbehandeling,LegionellaenVGM(Veiligheid,GezondheidenMilieu).www.kalsbeek.net

49,1% 50

2014 86 ZonderlandHoldingB.V.,JoureAchtergesteldelening

Ontwikkeling,productieenverkoopvanlandbouwwerktuigenalsmedehandelinlandbouwwerktuigenwww.zonderland-machinehandel.nl

13

2011 87 ZorgOfficeNederlandB.V.,StadskanaalAchtergesteldelening

Ondersteuningbijadministra-tieveprocessenindezorgsectorwww.zorgofficenederland.nl

5

2015 88 BrainAssistB.V.,BedumAandelen

OntwikkelingenverkoopvanMindMate.Ditiseenhulpmiddelvoordementerendemensen.www.mindmate-app.com

25,1% 1

2015 89 Catch-UpB.V.,GroningenAandelen

Ontwikkeling,productieenuitgavevaninternetzoekapplicatiesvoormediacontent.

10% 1

2013 90 CO2DryB.V.,LeeuwardenAandelen

CO2Drybiedttechnologieenapparatuuraanomgedroogdeingrediëntenvoorlevensmiddelentecreërenwww.co2dry.com

14,1% 3

PreSeedCapital

InnovatieFonds

148

ParticipatiesNOM ParticipatiesVentureKapitaalFondsIIIB.V.

ParticipatiesParticipatiemaatschappijOndernemendGroningenB.V. ParticipatiesB.V.DrentseParticipatieMaatschappij

Noord-NederlandB.V.

Sinds # Naamenvestigingsplaats

Aardvanhetbedrijf % Aantalwerknemers

Meerinfo

2015 91 MedwearB.V.,GroningenAandelen

OntwikkelingvaneenSmartCareShirtvoorCOPD-patiëntendatzeernauwkeurigdynamischehyperinflatiekanmeten.www.lavoisier.nl/medwear

15% 1

Hetaantalpersoonlijkeleningenper31december2015bedraagt:3.

PreSeedCapital

InnovatieFonds

149

Bijlage2-Profielschetsvandeledenvande vanCommissarissen

Samenstelling vanCommissarissen

Indesamenstellingvande vanCommissarissenwordtaansluitinggezochtbijhetpubliek-private

werkterreinvandeNOM.Deledendienentebezittenoverspecifiekeervaring,kennisencompetentieszodat

zijdekwaliteitvandedirectieinalleopzichtenkunnenbeoordelen.De werktalsteamwaarbijalleleden

zichlatenleidendoordebelangenvandeonderneming.Ookdientde tebestaanuitpersonenmet

waarderingvoordisciplinesandersdanhuneigen.

Erwordtgestreefdnaareenevenwichtigeverdelingvandezetelstussenmannenenvrouweninde

(minimaal30%vandezetelsbezetdoormannenenminimaal30%bezetdoorvrouwen).Voorde

samenstellingiseenprofielschetsopgesteld,welketijdensdeAvAinjuni2015herzienis.Ledenvande

wordenbenoemdopbasisvandehierinuiteengezettecriteria.Desamenstellingvande wordtineerste

instantiebepaaldopbasisvanbenodigdeexpertiseenervaring.Devolgendeprofielenenbijbehorende

competenties,kennisenervaringzijngeformuleerd:

ProfielPresident-Commissaris(voorzitter)

DePresident-CommissarisisverantwoordelijkvoorhetcollegiaalfunctionerenvandeRvC.Hijvervulteen

proactieverolinzijnadviserendeenondersteundetaakrichtingdeDirectieengeeftleidingaande

vergaderingenvandeRvCendeAvA.Tevensvervulthij–indiengewenst–eenintermediaireroltussendeNOM

enhaaraandeelhoudersensubsidiënten/participanten.HijinitieertdejaarlijkseevaluatievandeRvCende

Directie.

Depresident-commissarisiseenvooraanstaand(ex)ondernemerdiemetcharismaenvanuitnatuurlijkgezag

partijenenpubliekebelangenweetteverbinden.Hijbeschiktovereenalgemeenmanagementen

bedrijfsmatigprofielmetnadrukopfinancieel-economischedisciplines.Inzijnervaringsprofielkomen

meerdereveldensamen:ondernemerschap,(internationale)ervaringmeteconomischeontwikkelingen,

ervaringmetbedrijfsfinanciering,innovatie,marketing,commercie,maarookbekendheidmetgemeentenen

provincieenpubliek-privatesamenwerkingen.

ProfielInnovatie&BusinessDevelopment

Ditprofielvraagtvandekandidaatkennisvanregionale,nationaleeninternationaleeconomische

ontwikkelingen,meerspecifiekrondom(cross-sectorale)innovatiesinhetbedrijfsleven,clustervormingen

valorisatievankennisenonderzoeksresultaten(vankennisnaarkundenaarkassa).

ProfielBedrijfsfinancieringen&VentureCapital

Ditprofielvraagtvandekandidaatkennisenervaringophetgebiedvanfinanciëninhetalgemeenenvan

bedrijfsfinancieringenenhetfunctionerenvandeprivatekapitaalmarkt(w.o.venturecapital,fondsen)inhet

bijzonder.

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

150

ProfielOpenbaarbestuur

Ditprofielvraagtvandekandidaatkennisenervaringophetgebiedvanopenbaarbestuurinhetbijzonderop

hetgebiedvanregionaleennationaleoverheden.Bijvoorkeurisdebetreffendekandidaatactiefgeweestin

hetopenbaarbestuurd.m.v.eenvertegenwoordigendefunctie.

Samenvattenddientde ,gespreidoverzijnleden,tebeschikkenoverkennis,vaardighedenen

(internationale)ervaringbetreffende:

hetfunctionerenvandeprivatekapitaalmarkt(w.o.venturecapital,fondsen)envan(complexe)financiële

processeninhetalgemeen;

regionale,nationaleenEuropeseeconomischeontwikkelingen,meerspecifiekrondom(cross-sectorale)

innovatiesinhetbedrijfsleven,valorisatievankennisenhetontwikkelenvanbusinesskansen,alsmede

vanmarketing&acquisitie(inclusief vanbuitenlandseondernemingen);

alleaspectenvanmodernebedrijfsvoeringvannot-for-profit-organisatiesophetgrens-vlakvanoverheid

enbedrijfsleven(w.o.strategievorming,leidinggeven,businesscontrol,ICT,HRM,medezeggenschap);en

goedbekendtezijnmet:

hetfunctionerenvanregionale,rijks-enEuropeseoverheidsorganisaties,alsmedevanonderwijs-en

kennisinstellingen.

DaarnaastisbelangrijkdatCommissarissenovereenrelevantnetwerkbeschikkenenvertrouwdzijnmetde

kerntakenvanNOMN.V.enhetbedrijfsleveninNoord-Nederland.Tevensisvanbelangdatde beschikt

overinzichtindepositievanoverheidsdeelnemingeninbredezinenindaaraangerelateerdejuridische

aangelegenheden.

Hieronderzijndeindividueleprofielschetsenweergegeven:

Leden

Prof.dr. .R.Rabbinge(1946)

VoorzitterRvCenlidbenoemings-enremuneratiecommissie.

Benoemdtotlidin2011opaanbevelingvandeprovincieDrenthe,benoemdtotVoorzittervandeRvCin

2014;Eindetermijn:2016

Overige(bestuurs)functies:PlaatsvervangendvoorzittercommissievoordeMilieuEffect

Rapportage,EmeritushoogleraarDuurzameOntwikkelingenVoedselzekerheidenadviseurRvB,

AdviseurSamenwerkendeNoord-NederlandseprovinciesvoorAgribusiness,SpecialEnvoyFoodSecurity

MinisterievanEZ,LidCvTSamenwerkingsverbandNoord-Nederland,LidKoninklijkeNederlandse

AkademievanWetenschappen,LidvanRvAPlanbureauvoordeLeefomgeving,VoorzitterBestuur

CarbohydrateCompetenceCenter,directeurKoninklijkeHollandscheMaatschappijderWetenschappen,

LidvanCvTRijksinstituutvoorVolksgezondheidenMilieu,LidvanBestuurSERNoordNederland,LidRvB

AllianceforaGreenRevolutioninAfrica,VicePresidentInternationalSoilFertilityDevelopmentCentre,

VoorzitterStichtingOnderzoekWereldvoedselvoorziening,PresidentVirtualFertilizerResearchCentre,

VoorzitterInternationalAdvisoryBoardChineseAcademyofAgriculturalSciences,ErelidBoard

BibliothecaAlexandriaEgypte,VoorzitterGlobalResearchAllianceonAgriculturalGreenhouseGases

Raad

verankering

Raad

ir

151

J.E.deVries(1956)

LidRvC:PrimairverantwoordelijkvoorvraagstukkenomtrentBedrijfsfinancieringenenVentureCapital

Benoemdin2007opaanbevelingvandeprovincieFryslân,herbenoemdinapril2012.Einde

termijn:2016

Overige(bestuurs)functies:DirecteurInvesteringsmaatschappijSchansborgB.V,Lid van

CommissarissenKoninklijkeOosterhofHolmanBeheerB.V.,Lid vanCommissarissenenLidvande

strategischecommissieTBIHoldings

Drs.J.Kruse(1955)

LidRvC:PrimairverantwoordelijkvoorInnovatie&BusinessDevelopment,enBedrijfsfinancieringen&

VentureCapitalininternationaalverband

VoorzitterBenoemings-enRemuneratiecommisse;

Benoemdin2015.Eindetermijn:2019

Overige(bestuurs)functies:GlobalM&AMexichemSABdeCV,CorporateDirectorStrategy/M&AWavin

BVteZwolle,VoorzitterRvCStorkPlasticsMachineryBV

B.PWoldring(1985)

LidRvC:PrimairverantwoordelijkvoordeprofielenInnovatie&BusinessDevelopment,en

Bedrijfsfinancieringen&VentureCapital

Benoemdin2015.Eindetermijn:2019

Overige(bestuurs)functies:CEOenoprichtervanBencomBV,CEOenoprichterBENERGYBV;CEOen

oprichterLOOKINGFORBOOKINGBV,CEOenoprichterBENSUREBV,bestuurslidStichting

Koningsspelen,commissielidTopteamICTInnovatieMinisterievanEZ,lid vanAdviesECP

S.E.Korthuis(1959)

LidRvC:Primairverantwoordelijkvoorvraagstukkenrondomopenbaarbestuur

Benoemdin2015.Eindetermijn2019

Overige(bestuurs)functies:Directeur-bestuurderStichtingWoonconcept(t/m15april2015),DGA

KorthuisConsultancyBV,Vice-voorzitter vanToezichtStichtingAveleijn,voorzitter

remuneratiecommissie,Lid vanCommissarissenNVROVAHolding,lidauditcommissie,lidvanhet

bestuurvanAedes(t/m15april2015)

AlleCommissarissenhebbendeNederlandsenationaliteit.

Raad

Raad

Raad

Raad

Raad

152

Bijlage3-Profielschetsvandedirectie

Drs.S.Jansen(1957)

Functie:AlgemeenDirecteur(per1maart2007).Herbenoemingper1maart2015;isverantwoordelijkvoorhet

algemeenmanagementvandeorganisatie.

Bestuursfuncties:VoorzitterStichtingStadsschouwburgdeHarmonie,VoorzitterRVTLIMIS,VoorzitterRVT

Zienn.

Mr.G.Buiter(1962)

Functie:PlaatsvervangenddirecteurenManagerFinancieringen(per1september2009);geeftleidingaande

afdelingFinance.Bijafwezigheidvandedirecteurzijndeverantwoordelijkheden/bevoegdhedengedelegeerd.

Bestuursfuncties:Lid vanToezichtStichtingBMDAdviesNoord-NederlandLeek,Voorzitterstichting

AssagioliHaren,voorzitterstichtingVriendenvanhetBehoudenHuys.

BeidedirectieledenhebbendeNederlandsenationaliteit.

Raad

153

Contact

Heeftunaaraanleidingvanditjaarverslagvragenofopmerkingen?Dezeontvangenwijgraagopinfo@nom.nl.

Ukuntooktelefonischcontactopnemendoortebellennaar(050)5214444.

154

Persinformatie

VoorinhoudelijkevragenoverditjaarverslagkuntucontactopnemenmetAnnemarieAtema,

communicatiemanager.Ditkanviaatema@nom.nlof0646430954.

HetlogovandeNOMistedownloadenviadedezelink.

155

Begrippenlijst

AangeganeverplichtingenVoorstellentotfinancieringdiezijngoedgekeurd,maarwaarvanhetaandelenkapitaalen/ofdeleningnognietisuitgezet.

AanjaagfondsFondswaaruitzakelijkeachtergesteldeleningentussende€50.000en€200.000wordenverstrektaankansrijke,jonge

bedrijvenopererendbinnendetopsectorenofprovincialespeerpunten(chemie,creatieveindustrie,energie,hightech

systems,logistiek,lifesciences,tuinbouw,agrifood,water,biobasedeconomy,sensortechnologieenhealthyageing).

Agrifood/BBEClusterorganisatieAgrifoodennetwerkorganisatieBiobasedEconomy.InmiddelswordtdaarvoordenaamGreenlincs

gebruikt.

BiobasedEconomy(BBE)Deovergangvaneeneconomiediedraaitopfossielegrondstoffennaareeneconomiediedraaitopbiomassaalsgrondstof;

hetgebruikvanbiomassavoorniet-voedseltoepassingen.

CirculaireEconomieEeneconomischsysteemdatbedoeldisomherbruikbaarheidvanproductenengrondstoffentemaximaliserenenverlies

vanwaardeteminimaliseren.

ClusterEenclusteriseennieuwe,niet–traditionelestructuurbenadering,waarbijclusterseengroteverwantschaphebbenmet

projectgroepen.

ConfirmationlettersVerklaringenvanondernemingendatdeNOMheeftbijgedragenaanhetrealiserenvanarbeidsplaatsen,investeringenen/of

innovatieveprojecten.

CorporateGovernanceAanduidingvanhoeeenonderneminggoed,efficiëntenverantwoordgeleidmoetwordenenhoeverantwoordingwordt

afgelegdoverhetgevoerdebeleidrichtingstakeholders,waaronderaandeelhouders,werknemers,afnemersende

samenlevingalsgeheel.

Cross-overDesamenwerkingenraakvlakkentussenverschillendeclustersentopsectoren.

ECSPPEuropeanChemicalSitePromotionPlatform.

Financieringsketen

156

FinancieringsketenFinancieringvanafvroegefasefinancieringenaanjaagfinancieringtotgroei-enovernamefinanciering.

FlincNXTEenprojectmetalsdoelhetactiefspeurennaarinnovatievestartupsinhunvroegefaseomhentehelpenbijhet

vervolmakenvanhunondernemingsplanenhetleggenvandejuistecontacten,waarondermetpotentiëleinvesteerders.

FTEFull-timeequivalent.

GreenlincsDeclusterorganisatieAgri&Food/BBE.GreenlincsheeftalsdoelomalleketenpartijenuitNoord-Nederlandindeagro&

foodsectortehelpeninnoveren,tenbehoevevandeontwikkelingvaneensterkebiobasedregio.

GRIGlobalReportingInitiative.

Groei&OvernamefondsFondswaaruiteenfinancieringwordtverstrektvooreenbedragvantussende€200.000,-en€2.500.000,-.Dezebestaatuit

eencombinatievanaandelenkapitaalenachtergesteldelening.

InnovatiefondsFondsvoordefinancieringvaninnovatieveideeënleidendtoteenvermarktbaarproduct.

InvesteringsbevorderingHetacquirerenvan(buitenlandse)bedrijventervestiginginNoord-Nederland,enhetvoorderegiobehoudenvan

gevestigdebedrijven.

IRHetInvestorRelations(IR)-programmarichtzichopbuitenlandsebedrijvendiealinNoord-Nederlandgevestigdzijn.

KetenpartnerEenorganisatiedieonderdeeluitmaaktvaneenaaneenschakelingvanopeenvolgendeactiviteitenvanverschillende

organisaties,vanaf‘grondstof’tot‘eindproduct’,waarbijdealleorganisatieswaardetoevoegen.

ManagementBuy-In(MBI)Eenvormvanbedrijfsovernamewaarbijeenbedrijfofunitwordtgekochtdoormanagersvanbuitendeonderneming,die

vervolgenszelfdeleidingoverdeondernemingnemen.

ManagementBuy-Out(MBO)Eenvormvanbedrijfsovernamewaarbijeenbedrijfofunitwordtuitgekochtdoorhetzittendemanagement.

Materialiteitsmatrix

157

MaterialiteitsmatrixDe‘materialiteitsmatrix’geeftdevoordeNOMmateriëleonderwerpenvisueelweer.Indematrixwordthetbelangdat

externestakeholdersaandezeaspectenhechtenafgezettegendeimpactvandezeonderwerpenopdeorganisatie.Zo

wordthetrelatievebelangvooriedermaterieelaspectinzichtelijk.

MateriëleaspectenDeaspectendiedeeconomische,socialeenmilieuimpactvandeorganisatiebetreffen,danweldiedebeoordelingen

beslissingvanstakeholdersbeïnvloeden.

MezzanineleningEenachtergesteldeleningvanmaximaal€1,5miljoen,dieverstrektkanwordenvoornieuweinvesteringenofgroei,in

samenwerkingmetanderefinanciersenbanken.

MKBMidden-enKleinbedrijf.

MVOMaatschappelijkVerantwoordOndernemen.

NFIANetherlandsForeignInvestmentAgency.

Nietgouvernementeleorganisaties(NGOs)Eenorganisatiedieonafhankelijkisvandeoverheidenzichrichtopeenverondersteldmaatschappelijkbelang.Overhet

algemeengaathetomorganisatiesdiewerkenaanhetbevorderenvanmilieubescherming,gezondheid,ontwikkelingswerk

ofhetbevorderenvanmensenrechten.

NOMBusinessDevelopment(BD)DeNOMafdelingdiebedrijvenenkennisinstellingenmetdejuistecompetentiesbijelkaarbrengtomprojectenuittevoeren

metalsdoelhetomzettenvanplannenofideeënininnovatieveproducten,dienstenofIP.

NOMFinanceDeNOMafdelingdiefinancieringverstrektaankansrijkebedrijveninNoord-Nederlandindevormvanaandelenkapitaal

en/ofachtergesteldeleningen.

NOMfondsTotalefondsvandeNOM,bestaandeuithetaanjaagfondsenhetgroei-enovernamefonds.

NOMForeignDirectInvestment(FDI)DeNOMafdelingdiezichrichtopinvesteringsbevordering.DekerntaakvanNOMFDIbestaatuithetacquirerenen

begeleidenvannieuweenbestaande(buitenlandse)investeerdersinNoord-Nederland.

NVNOM

158

NVNOMInvesterings-enOntwikkelingsmaatschappijvoorNoord-Nederland.

NVPNederlandseVerenigingenvanParticipatiemaatschappijen.

One-tierbestuursstructuurEenbestuursstructuurwaarindeleidingvandeorganisatie,inhandenvanuitvoerendebestuurders,enhettoezichthierop

doornietuitvoerendebestuurders,verenigdzijninéénorgaan.

OntwikkelingsbedrijfHetontwikkelingsbedrijfbestaatuitdeafdelingenForeignDirectInvestmentenBusinessDevelopment.

PreSeedCapitalPreSeedCapital(PSC)iskapitaalgerichtopdefinancieringvandeidee-enplanfasevanstarters,dezogenaamde

vroegefasefinanciering(VFF).

Prestatie-indicatorenEenprestatie-indicatoriseenmeetlatwaarmeedeprestatiesvanondernemingengeanalyseerdkunnenworden.

ProvincialefondsenFondsen,gefinancierddoordeprovincies,waaruitfinancieringenwordenverstrektaanbedrijvenindebetreffende

provincie.

RaadRaadvanCommissarissen.

RevolverendheidfondsHetinstandhoudenvandekoopkrachtvanhetfonds.

RISResearchandInnovationStrategy.

StakeholdersFinanciers,medewerkersenanderepartijenbetrokkeninhetbedrijfsmodel,enpartijenwaarvooronzetoegevoegdewaarde

vanbelangis.

ToegevoegdewaardeDeuiteindelijkedoelstellingvaneeninvesteringofeenprojectindevormvanbijvoorbeeldadditioneleomzetvande

betrokkenondernemingen.

Topsectoren

159

TopsectorenDetopsectorenzijnde9sectorenwaarNederlandopwilexcellerenendienogsterkergemaaktkunnenworden.Ditzijnde

sectorenwater,agrifood,tuinbouw,hightechsystems,lifesciences,chemie,energie,logistiekencreatieveindustrie.

TopsectorenbeleidHetbeleidvandeoverheiddateropgerichtisomdenegentopsectorenwaarinNederlandwereldwijdwiluitblinken,nog

sterkertemaken.Omdattebereikenwerkenoverheid,bedrijfsleven,universiteitenenonderzoekscentrasamenaan

kennisontwikkelingeninnovatie.

UitbreidingsvoorstellenVoorstelvooraanvullendefinancieringvaneenbedrijfwaaraandeNOMalfinancieringheeftverstrekt.

VerankeringRetentie-activiteitenvandeNOM,dieer,insamenwerkingmetgemeenten,voorzorgendatbedrijvendieplannenhebben

omeenvestigingtesluitenofactiviteitenteverplaatstennaarvestigingenbuitenderegio,tochinderegioblijven.

VNO-NCWVerbondvanNederlandseOndernemingen-NederlandsChristelijkWerkgeversverbond.

VroegefasefinancieringVFFfinancieringvandeidee-enplanfasevanstarters.

WaardeketenEenaaneenschakelingvanopeenvolgendeactiviteitenvanverschillendeorganisaties,vanaf‘grondstof’tot‘eindproduct’,

waarbijdealleorganisatieswaardetoevoegen.

Werkgelegenheid-directWerkgelegenheidbijbedrijvendiezichmededankzijdeNOMinNoordNederlandhebbengevestigd.

160

BelangrijksteIndicatoren

Arbeidsplaatsen,

nieuw/gecreëerd

Arbeidsplaatsendiezijngecreëerddoordatbedrijveninderegiozijnuitgebreid,danweldoordatbedrijven

zichinderegiohebbengevestigd,doorsamenwerkingmetonderanderedeNOM.Ditwordtvastgesteldop

basisvanconfirmationlettersvandebetreffendeondernemingenwaarinzijditverklaren.Bijdegecreëerde

arbeidsplaatsenwordtuitgegaanvaneentijdspannevan3jaar.

Arbeidsplaatsen,

behouden

Arbeidsplaatsendiezijnbehoudenbijbedrijveninderegio,doorsamenwerkingmetonderanderedeNOM.

Ditwordtvastgesteldopbasisvanconfirmationlettersvandebetreffendeondernemingenwaarinzijdit

verklaren.

Innovatieimpuls Detotaleprojectkostenvangefinancierdeprojecten,gebaseerdopprojectvoorstellen,

subsidiebeschikkingenen/ofconfirmationlettersvanbetrokkenpartijen.

Investeringen,

direct

Investeringendoorbedrijventerhoogtevanhetgefinancierdebedrag,waarbijFlincheeftmeegewerktaan

detotstandkomingvandefinanciering.

Investeringen,

indirect

Investeringenterhoogtevandeaanvullendefinanciering,dieindezelfdefinancieringsrondeisgerealiseerd

alsdedirecteinvesteringen.

Manjarenarbeidin

ontwikkelprojecten

Eeninschattingdiegebaseerdisopuitgangspuntendatdeprojectkostenuit80%personelekostenbestaan

endekosten(incl.opslagen)vaneenFTE€150.000perjaarbedragen.(Berekening:80%vandetotale

projectkosten/€150.000=aantalmanjaren).

Uitzettingen Uitstroomvankasmiddelenalsgevolgvanverstrekkenleningen/ofdeelnameinaandelenkapitaal.

161

Index

GeneralDisclosures

Code Strategieenanalyse Onderdeel DirecteToelichting

G4-1 Verklaringdirectieoverde

relevantievanduurzame

ontwikkelingvoordeorganisatieen

haarstrategie

Verslagvandedirectie

Organisatieprofiel

G4-3 Naamorganisatie -Investerings-en

Ontwikkelingsmaatschappij

voorNoord-Nederland

G4-4 Productenendiensten Organisatieprofiel-

Algemeen-

G4-5 Locatiehoofdkantoor Paterswoldseweg810,9728BMGroningen

G4-6 Landenwaarinactief Algemeen

G4-7 Eigendomsstructuurenrechtsvorm Organisatieprofiel-

Organisatiestructuur

G4-8 Afzetmarkten Organisatieprofiel-

Organisatiestructuur

G4-9 Omvangorganisatie Organisatieprofiel-

Jaarrekening

G4-10 Samenstellingpersoneelsbestand Organisatieprofiel-

Personeel

G4-11 Percentagemedewerkersdatonder

CAOvalt

100%

G4-12

G4-13 Significanteorganisatorische

wijzigingen

De vanvan isin

2015gewijzigdmetdetoevoegingvaneen

derdeprovinciaalfonds(Groningen)aan

taakdiedeNOMalsfondsenbeheerderin

opdrachtvanoverhedenuitvoert,ende

inkomstendiehieruitwordenontvangen.Dit

heeftechtergeensignificanteinvloedopde

alszodanig.Detrendsten

aanzienvande ende

terugkerendeinvesteringsbereidheidvan

bedrijvenhebbengeeninvloedoponze

.Welwordterspecifiekekennis

gevraagdom te

kunnenrealiseren.

G4-14 ToepassingVoorzorgsprincipe DeNOMiszichbewustvanhetfeitdat

bepaaldebeslissingeneenmogelijknegatief

effecthebbenopmensen/ofhetmilieu.Bij

twijfelofwetenschappelijkeonduidelijkheid

kiestdeNOMuitvoorzorgvooreen

beproefdemethode.

GRI

NVNOM

Waardeketen

Waardeketen Waardeketen

waardeketen NOMFinance

waardeketen

circulaireeconomie

waardeketen

toegevoegdewaarde

162

G4-15 Externgeformuleerde

duurzaamheidsprincipesen

initiatievendiedeorganisatie

onderschrijft/toepast

Hetthemaduurzaamheidheeftinvloedop

investeringsbeslissingen.HoeweldeNOM

noggeenexplicieteeisenheeftgesteldaan

hetduurzaamheidsbeleidvanparticipaties

waarinwordtgeïnvesteerd,beoordeeltzij

weldeactiviteitenvandeparticipaties.De

NOMneemtbijvoorbeeldgeendeelin

bedrijvenwaarvanbekendisdatzij

mensenrechtenschenden,wet-en

regelgevingnietnalevenofgrote

milieurisico’saangaan.DeNOM

onderschrijftdeILOenOESOrichtlijnen

voor .

G4-16 Lidmaatschapvanverenigingen

(zoalsbrancheverenigingenof

(inter)nationale

belangenorganisaties

DeNOMwasin2015lidvandevolgende

brancheverenigingenen/of

belangenorganisaties:Eurada,Noorderlink,

, ,AmericanChamberof

Commerce,BIOFarmind,AWVN, ,

DuurzaamNoord,Clubdiplomatique

Fryslân,AmbassadeursvanGroningenDe

NOMheeftgeenbelanginhetbestuuren

draagtnietbijaandefundingvande

organisaties,behalvecontributiebetaling

gekoppeldaanregulierlidmaatschap.Ook

zijnindividuelemanagementleden

betrokkenbijdevolgendeverenigingen

ofnetwerken:VereenigingvanHandelaren,

DeVerbinding,Ambassadeursvan

Groningen,EcologieenEconomieinbalans,

Nederlandseverenigingvoor

CommissarissenenDirecteuren(NCD),

RotaryGroningenCentrum.Voordeze

betrokkenheidgeldtdaterdoorde

managementledengeenspecifieke

activiteitenwordenverricht,andersdanhet

bijwonenvanbijeenkomsten.

MaterialiteitenAfbakening

G4-17 Basisverslaggeving

dochters/samenwerkingsverbanden

Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-18 Procesbepalinginhouden

afbakeningverslag

Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-19 Identificatiematerieleaspecten

vanuitprocesbepalinginhoudvan

hetverslag

Toelichtingjaarverslag-

G4-20 Materieleaspectenvoorde

organisatie

Toelichtingjaarverslag-

G4-21 Materieleaspectenvoorde

omgeving

Toelichtingjaarverslag-

G4-22 Gevolgenherformuleringen Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-23 Significantewijzigingent.a.v.

reikwijdteenafbakeningt.o.v.vorige

verslagperiodes

Erhebbenzichgeenwijzigingen

voorgedaan.

Betrokkenheid

belanghebbenden

G4-24 Lijstvanbetrokken

belanghebbenden

Wiezijnonze

MVO

NVP ECSPP

VNO-NCW

Materiëleaspecten

Materiëleaspecten

Materiëleaspecten

stakeholders

163

G4-25 Selectievanbelanghebbenden Wiezijnonze

G4-26 Benaderingvanbelanghebbenden Wiezijnonze

G4-27 Reactieorganisatieop

onderwerpen/vraagstukkendienaar

vorenzijngekomendoor

betrokkenheidbelanghebbenden

Wiezijnonze

Grondslagenvoorverslaggeving

G4-28 Verslagleggingsperiode Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-29 Datumvoorgaandeverslag Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-30 Verslaggevingscyclus Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-31 Contactgegevens Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

G4-32 tabel -tabel

G4-33 Beleidenhuidigepraktijkm.b.t.

externeAssurance

Toelichtingjaarverslag-

Verslaggevingsbeleid

Governance

G4-34 Governancestructuur Governance

EthiekenIntegriteit

G4-56 Waardenennormenvande

organisatie

EthiekenIntegriteit

SpecificStandardDisclosures

Onderdeel DirecteToelichting

Economisch

DMA Managementbenadering Toelichtingjaarverslag-

Procesterbepalinginhoud

EC-1 Economischewaardedie

gegenereerdengedistribueerd

is

NOMAlgemeen-Financiële

positieNOM

DaardeNOMeenexploitatiesubsidieontvangt,

achtzijhetnietopportuunomdonatiestedoen.

EC-2 Risico'senkansenalsgevolgvan

klimaatverandering

Verslagvandedirectie-

Duurzaamheid

EC-3 Dekkingpensioenverplichting DepensioenverplichtingenvandeNOMzijn

vollediggedektdoorhetafsluitenvaneen

verzekeringbijAvero/Achmea.De

wetswijzigingenmetbetrekkingtotde

pensioenenzijndoorgevoerdinderegeling.

EC-4 Significantefinanciëlesteunvan

eenoverheid

DeaandeelhoudersvandeNOMzijnhet

MinisterievanEconomischeZakenendedrie

noordelijkeprovincies.Deaandeelhouders

hebbentenbehoevevande

financieringsactiviteitenkapitaalingebracht.Dit

moetdoormiddelvanderesultatenvande

NOMquakoopkrachtinstandgehouden

worden.DaarnaastontvangtdeNOMjaarlijks

eenexploitatiesubsidietenbehoevevande

uitvoeringvandekerntakenForeignDirect

InvestmentenBusinessDevelopment.

EC-8 Significanteindirecte

economischeimpact

Duurzaamheidsresultaten-

Werkgelegenheidinde

regio

Sociaal:

Arbeidsomstandigheden

stakeholders

stakeholders

stakeholders

GRI GRI

164

DMA Managementbenadering Toelichtingjaarverslag-

Procesterbepalinginhoud

LA-1 Totalepersoneelsbestanden

verloop

Organisatieprofiel-

Personeel-

Duurzaamheidsresultaten

LA-4 Arbeidsvoorwaarden Metdemedewerkerszijnindividuele

arbeidsovereenkomstenaangegaan.Opalle

medewerkers,inclusiefdedirecteur,zijn

algemenearbeidsvoorwaardenvantoepassing.

Erisgeensprakevaneencollectieve

arbeidsovereenkomst.Degehanteerde

opzegtermijnenzijnovereenkomstigde

geldendewetgeving.Bijcontractenvan

bepaaldetijdgeldteenopzegtermijn,die

conformwetgevingvoordewerkgeverhet

dubbelebedraagtvandievandewerknemer.

Deminimaleopzegtermijnvoordewerkgeverbij

eenvastcontractbedraagtbijeenarbeidsduur

vankorterdan5jaar1maand,5-10jaar2

maanden,10-15jaar3maanden,enbijmeer

dan15jaar4maanden.Dezeopzegtermijnen

zijnookvantoepassingbijbeëindigingvan

arbeidscontractenalsgevolgvan

organisatiewijzigingen.Aande

contractbeëindigingzaleenperiodevan

onderlingoverlegvoorafgaan.Dezeperiodeis

nietaaneentermijngebonden.

LA-6 Letsel,beroepsziekten,

uitvaldagenenverzuimcijfers

Duurzaamheidsresultaten Dekostenvanonzeziekteverzuimcijferskunnen

wordenberekendmetbehulpvanerkende

rekenmodellen.Dezezijngebaseerdop

kerncijfersvanTNOenhetCBS.Voor2015is

hebbenwijdekostenberekendop€82.268.Dit

bedragiseenweergavevandekostendie

kunnenwordengeassocieerdmet

productieverliesalsgevolgvanhetverzuim.De

belangrijkstekostenpostenzijnhierbijdekosten

vanvervangingenomzetverlies.Hierbijworden

zoweleigenkostenmeegenomen,alsde

brederemaatschappelijkekosten.

LA-9 Gemiddeldaantalurendateen

medewerkerbesteedaan

opleidingen

Duurzaamheidsresultaten

LA-11 Percentagemedewerkersdat

wordtingelichtomtrent

prestatie-en

loopbaanontwikkeling

Duurzaamheidsresultaten

LA-12 Samenstellingvan

bestuurslichamenen

onderverdelingmedewerkers

percategorie,geslacht,

leeftijdsgroep,hetbehorentot

eenbepaaldeminderheidsgroep

Organisatieprofiel-

Personeel

Sociaal:Mensenrechten

DMA Managementbenadering Toelichtingjaarverslag-

Procesterbepalinginhoud

165

HR-3 Totaalaantalgevallenvan

discriminatiebinnende

organisatieengetroffen

maatregelen

Erzijnin2015geengevallenvandiscriminatie

gemeld.

Sociaal:Maatschappij

DMA Managementbenadering Toelichtingjaarverslag-

Procesterbepalinginhoud

SO-6 Totalewaardevanfinancieleen

in-naturabijdragenaanpolitieke

partijen,politiciengerelateerde

instellingenperland

Geen

SO-8 Monetairewaardevan

significanteboetesentotaal

aantalniet-monetairesancties

wegenshetnietnalevenvanwet-

enregelgeving

Geen

Sociaal:

productverantwoordelijkheid

DMA Managementbenadering Toelichtingjaarverslag-

Procesterbepalinginhoud

PR-3 Beleidtenaanzienvan

klanttevredenheid,metinbegrip

vanresultatenvanonderzoeken

naarklanttevredenheid

DeNOMstreefternaaréénkeerindedriejaar

eenklanttevredenheidsonderzoektehouden.

Hetlaatsteonderzoekheeftplaatsgevondenin

2010.

PR-9 Monetairewaardevan

significanteboeteswegenshet

nietnalevenvanwet-en

regelgevingbetreffendede

leveringenhetgebruikvan

productenendiensten

Milieu

DMA Managementbenadering Toelichtingjaarverslag-

Procesterbepalinginhoud

EN-1 Gebruikmaterialen Duurzaamheidsresultaten

EN-3 Energieverbruikindeorganisatie Duurzaamheidsresultaten

EN-15 Indirecteemissies(Scope2)van

broeikasgassennaargewicht

Duurzaamheidsresultaten OmdeeffectenvanCO2emissieste

ondervangen,wordenkostengemaaktdie

wordengedragendoordemaatschappij.Deze

maatschappelijkekostenvanCO2uitstoot

kunnenwordenberekendaandehandvan

factorendiezijnbepaalddoorCEDelft.DeCO2

uitstootalsgevolgvanonzeactiviteitenheeftin

2015€3712,73aanschaduwkostenveroorzaakt

voordemaatschappij.

EN-16 Indirecteemissievan

broeikasgassennaargewicht

Duurzaamheidsresultaten

EN-17 Andereindirecteemissievan

broeikasgassennaargewicht

(CO2wagenpark)

Duurzaamheidsresultaten

EN-29 Monetairewaardevan

significanteboetes;enniet-

monetairesanctieswegenshet

nietnalevenvanmilieuweten-

regelgeving

Geen