Prva moneta nastaje po ugledu na Vizantijsku.u srbiji do kovanja novca dolazi naglo ali se brzo i prekida. Srpski novac je ponikao na reformama Karla Velikog i to je bio dinar koji je pratio sudbinu srpske države do njenog kraja. Početak se vezuje za kralja Radoslava 1228-1234. On je duhovno i politički težio ka grčkom svetu. Novacsu pored ekonomske potrebe proizvodile države i u cilju da naslede carstvo u tom pogledu koje je doživelo pad 1204 godine. U severnim oblastima, podunavlju vizantijski novac zamenjuje evropski i ugarski.

Novčani sistem Radoslava počivao je na bimetalizmu. Emitovani su dva tipa: elektron tj srebrni aspron, trahej i bilon, i bakarni aspron trahej. Nalazi ovog novca su retki, i samo unutar srpske države su cirkuliali. Glavni opticaj novca je bio u Rasu. Moglo je imati širi značaj o čemu svedoči nalaz iz Sarda kod Skadra. Njegovi sinovi nisu kovali novac. Novac se ponovo emituje 1276. Godine. U tom razdoblju kad srbija nije proizvodila novac dolazi do promena i sve stabilniji je venecijanski groš. On je bio glavno platno sredstvo u Dubrovniku odakle se brzo proširio na unutrašnjost.

Dragutin za svoj monetarni sistem kao osnovu uzima venecijanski groš a njegov novac je dobijan iz ruda srebra kao i pretapanja materijala. Njegov dinar se od groša razlikovao samo po reversu. Nakon toga dinar doživljava konstanti pad u težini a i u finoći u odnosu na groš. Imitacija groša traje do 1310. Godine kad će zastavu zameniti dvostruki krst, i kasnije se dodaje kruna na glavu vladara. Stepen novčane razmere bio je najrazvijeniji na primorju u odnosu na unutrašnjost.

Prvi centar je svakako Brskovo u južnom delu zemlje koje se prvi put pominje u izvorima 1254. Godine. Tu je otovren prvi rudnik. Kasnije se broj rudnika povećava i prema izovrima kralj Milutin je imao 7 rudnika na raspolaganju 1308. Godine. Medju tim novim rudnicima najznačajniji je Rudnik na severu. Nakon 1282. Godine postojale su emisije novca sa dragutinom i Milutinom sa predstavom hrista na aversu i na reversu predstava Sv.Stefana kako vladaru predaje zastvu. Kovanje se razlikovalo u natpisima. Ovo je postojalo do sukoba braće što se desilo najkasnije 1301. Godine.

Srebro je bilo veoma značajno u evropi. U arhivu Mletačke republike od 1280 pa do 1320tih godina postoje važne informacije o srpskom novcu, najčešće o njegovoj vrednosti. To sve proističe iz venecijanske potrebe da sačuvaju svoj monetarni sistem jer je dinar bio u velikom opticaju. Vrednost mu je bila 28 pikolija a vrednost venecijanskog groša 32. Na prostoru Italije nadjene su ostave koje su sadržale i srpske dinare uglavno kralja Milutina. U depou iz Verone iz 1284 ima 37 dinara, depo iz Rosole 117, a iz Karibola 240. Oblast severne italije je glavna zona opticaja gde je dinar pretapan ili slan na sever, tako da postoji novac Milutinov koji je nadjen u francuskoj, Austriji, Češkoj. Srpski novac je takođe bio izvožen i prema Dubrovniku, Kotoru, Crnom moru, Apuliji, Draču. Na prostoru Grčke takođe, sve ostave na Delfima. Najudaljeniji nalaz je na obali Crnog Mora u Maloj Aziji.

Do promene dolazi 1310. Godine kad se napušta emitovanje sa zastavom a javlja se dinar sa krstom. Kraj Milutin kuje ovakav novac do kraja svoje vladavine a Dragutin započinje kovanje dunara sa mačetom. Ovim činom novac je razdvojen na Raški i Srpski. Raški je ograničen ja južne i centralne delove zemlje sa Breskovom a Srpski na severne oblast sa Rudnikom. Težina Milutinovog novca bila je 1,93 g. Za razliku od dinara Dragutin je uveo novu vrstu sa vladarom koji stoji i drži skiptar sa krstom i legendom ispisanom ćiriličnim pismom. Njihova težina je bila 2,18 g.

Novčani sistem posle smrti Milutina idalje se razvija u dva odvojena pravca. Sistem nije postao jedinstven ni kad je Stefan Uroš III Dečanski objedinio srpske države. Promenjen je tip predstave, kralj sedi na prestolu i drži mač položen preko krila, a pored ćiriliče uvedena je i latinična legenda. Novac Stefana Dušana se oslanja na ovaj. Ali svo vreme idalje postoji razlika između raških i srpskih dinara. Nakon 1310 i 1320 godine dolazi do smanjenog areala opticaja srpskog novca. Ovaj novac je bio glavni u primoriju, i retko je nalažen izvan matičnih oblasti. Do smanjenog opticaja dolazi i zbog pojave zlatnog novca u XIV veku, i 1328. Godine u Veneciji se zvanično prelazi sa srebrnog na zlatni standard, odnosno groš zamenjuje dukat. U isto vreme 1320. Godine dolazido otkrića rudnika zlata kod Kremnice i u ugarskoj počinje da se kuje zlatni novac. Njegova težina je bila ista kao i venecijanski dukat i firentinski florin 3,56g a finoća 23 karate. Srebrni novac ovim gubi na značaju.

U Skoplju postoji ostava novca koja je imala razne srpske novčiće i govori nam da okvirnu granicu dve vrste novca možemo povući duž reke Velike Morave. Kraj Dušan unosi reformu i dinar na sebi ima predstavu šlema umsto vladara ne prestolu, i kuje novac po nižoj stopi.

Organizacija kovanja-kralj Radoslav je electron kovao za širu upotrebu a bilon za lokalnu upotrebu I zasnivalo se na bimetalizmu. Krajem XIII veka uveden je monometalizam. Znatna količina srebra a slabo tržište uslovilo je stvaranje teškog groša odnosno dinara koji će se proizvoditi do 1458. Godine, do kraja srpske države. Dolazi do stvaranja poludinara ali psotoje samo dva otkrivna primerka Milutina I Vladislava II.

Kovanje kralja Vladislava imalo je za podlogu novac Solunskog carstva, tako da se I težina kretala u okvirima emisije Teodora I Anđela I Manojla Anđela. Prvo razdoblje novčarstva kod nas belaži jasnu disproporciju u težini gde je bilon mogao da iznosi os 4,68 do 1,99g. za vreme obnove kralja Dragutina on se oslanja na stabilni venecijanski groš koji je široko prihvaćen I time se izbacuje vizantijski novac. I oko 1280. Godine vrednost dinara je bila slična grošu. Ubrzo dolazi do pada dinara. Najveću emisiju dinar ima za vreme kralja Milutina.

Ikonografija

Radoslav- preuzima slounski sistem I na novcu su predstavljeni Sv.Konstantin I kralj Radoslav što je preslikano sa novca Manojla Anđela. Odnova kovanja pred kraj XIII veka I predstava Hrista na

aversu I Sv.Stefana koji predaje zastavu kralju na reversu. Ovo postaje uzor za kasnije emisije. Ova predstava je preuzeta sa venecijanskog groša a oni je preuzimaju od Vizantije. Prvi put se javlja za vreme Vasilija I slika hrista na prestolu I Mihalja IV predstava arhanđela Mihajla kako predaje labarum caru. Predstava prestola sa visokim naslonom ima korene još u antičkom svetu, I odredjena je samo za bogove, tako da srpski kraljevi I vastele su uvek prikazani kako sede na prestolu bez naslona jer je takav presto za ljude.

Sasvim često se javlja I slika Bogorodice na visokom prestolu kako drži ljiljan, I ima krunu na glavi. Ovo je direktno preuzeto iz zapadnih izvora. Druga strana ikonografije su predstave vladara. U početki vladar prima zastavu a kasnije prima krst od Sv.Stefana zaštitinika svih Nemanjića. Uzor ovoga je u Vizatniji. Drugu predstavu čini vladar koji sedi na prestolu I drži skiptar I glob sa krstom, uzor ovoga je u zapadnom svetu. Ovde pripadaju I predstave vladara koji drži samo skriptar, skiptar I mač položeni preko krila, uspravljen mač I koplje sa zastavom. Mač je simbolizovao nebesku pravdu koju je kralj delio na zemlji ali I njegovew pobede. Ovo je standardno u zapadnim zemljama. Iz vizantije je utcaj da vladar stoji I drži skiptar, kovano za vreme Dragutina I Vladislava II. Pojava šlema na novcu umest vladara je prekid stare tradicije I dešava se za vreme Dušana. U ovom period postoji I predstava šlema kao heraldičkog simbola.

Srpski uticaji- novac srbije najviše ostvaruje uticaj na susednu Bosnu. Kod njih kovanje novca počine sredinom XIV veka. Srpski novac je bio I uzor za težinu.

STEFAN RADOSLAV 1228-1234

On je kovao jedan tip elektrona I tri tipa bilona-bakarni trajhej.

Prva vrsta elektrona- arhanđel Mihajlo na aversu I Hrist kako blagosilja kralja na reversu. Uzor za ovo je kovanje Mihajla Anđela njegov bilon tipa D.

Prvi bilon- ima samo iskovan revers, hristo koji blagosilja kralja.

Drugi bilon- avers je poprsje Hrista Emanuela, a na reversu Bogordica blagosilja kralja

Treći bilon- predstava Sv.Kontantina sa kraljem, avers je sa hristom koji sedi na prestolu.

Kovanje novca je započeto 1230 godine kada nestaje Solunsko carstvo. Novac je proizveden u srbiji najverovatnije od stane solunskih majistora. Novac je kovan na Rasu jer je otkriven jedan kalup revesa prvog biona. Da je tu bila kovnica upućuje I 10 pločica spremnih za kovanje, 9 nedoradjenih poluga.

STEFAN DRAGUTIN 1276-1282/1316

Deli se na tri perioda. Od 1276-1282 godine kada je na prestolu Raške I tad su kovane 4 vrste novca. Drugi period od njegove abdikcije 1282 godine kada nastavlja kovanje u dve emisije

paraleleno sa MIlutinovm novcem, 1301 dolazi do njihovg sukoba gde on gubi rudnik I dolazi do smanjenog emitovanja ili I prestanka. Treći period je oko 1311 godine u vreme pomirenja I nove emisjie dva tipa.

Glavno kovanje je dinar sa zastavom koji je emitovan dug niz godina I to njaviše u drugom periodu. Drugi dinar sa dosta emisija je sa vladarom koji stoji I drži skiptar sa krstom, I treći je sa vladarom koji sedi na tronu I drži skiptar sa krstom I mačem položenim preko krila.

Emisija gde je vladar predstavljen sa dugom kosom vez brade I sa krstom na grudima je retka emisija I nađena je u ostavi iz Verone pohranjenu 1284. Ova emisija kovana je verovatno u Brskovom. Nije bio zajednički novac dva vladara jer nikad nisu predstavljana sva vladara zajedno. Poslednje kovanje Dragutinovo je dinar sa predstavom vladara koji stoji I drži skiptar sa krstom u jednoj ruci a druga ruka mu je na grudima. Obu emisjiu sigurno možemo opredeliti kao rudničko kovanjei nalažen je iključivo u ostavama.

STEFAN UROŠ II MILUTIN 1282-1321

Kralj Milutni je znatno ojačao srpsku državu, porširio je granice na jugu osvojivši Makedoniju. Srbija je doživela preivredni polet, I velike građevinske delanosti I to ne samo u Srbiji. Bio je ktitor u Hilandaru, Carigradu, Solunu, Jerusalimu. Za vreme njegove vladavine kovano je 10 osnovnih vrsta novca. Deli se na dva razdoblja:

-Vreme dinara sa zastavom od 1282-1310

-dinar sa krstom od 1310 do 1321.

U oviom period otvoreni su novi rudnici I nove kovnice. Najbrojniji su dinari sa zastavom, zatim dinar sa krstom, zatim rudnički krstasti dinar, dinari sa kraljem koji sedi na tronu imali su veoma malo primeraka. Na prosotru makedonije kovane su kopije venecijanskog groša.

STEFAN VLADISLAV II 1316/1321- 1325

Bio je Dragutinov sin koji zauzima njegove oblasti nakon očeve smrti. Njegov stric Milutin ga stavlja u ropstvo iz kojeg se oslobadja nakon njegove smrti 1321., nakon čega je zavldao očevim oblastima. Vladao je kratko do 1325 nakon čega mu se gubi trag. On je kovao četiri novčane vrste: tri dinrske I jednu poludinarsku I sve su retke emisije novca. Prve dve su radjene po uzoru na očev novac gde vladar stoji I drži skiptar sa krstom. Treća vrsta je vladar koji sedi I drži skiptar sa krstom, a poludinar je sa kraljem koji sedi I drži uspravljen mač. Poludinar je poznat na osnovu samo jednog primera. Njegovi dinari nalaženi su u severnim delovima zemlje u ostvama u Šaapcu, kragujevac I Vinča. Treći tip dinara na njemu je natpis ispisan latinicom to je emislija koja verovatno nastaje posle gubitka Rudnika 1324/5.

STEFAN UROŠ III DEČANSKI 1321-1331

Objedinio je srpske zemlje. U novcu je pratio svoje prethodnike, prihvatio je dve monetarne stope, Rašku sa krstastim dinarom I srpsku kju čini rudnički dinar sa mačem. Ova podela je jasna u pisanim dokumentima. 104 strana