Novi aktivnosti vo dnevniot XXV centar - PORAKA …poraka.org.mk/wp-content/uploads/2012/07/Glasilo-PORAKA...Vtoro, ja sodr`i porakata deka merkite za {tedewe negativno vlijaat vrz

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost Broj 1 godina XXVNovi aktivnosti vo dnevniotcentar - PORAKA Skopje

Novi aktivnosti vo dnevniotcentar - PORAKA Skopje

Skopje, mart 2012 g.Skopje, mart 2012 g.

2

Glasilo na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost - PORAKA -

“PORAKA”Glasilo na Republi~kiot centar zapoddr{ka na lica so intelektualnapopre~enost - PORAKAGlasiloto izleguva sekoi 3 meseci

Glaven i odgovoren urednik:Violeta Dimoska

Ureduva~ki odbor:Vasilka DimoskaVlado KrstovskiMaja Gacoska

Grafi~ko oblikuvawe i pe~at:Data Pons, SkopjeTira` 1.000 primerociMart 2012 god. Broj 1, god. XXV

Adresa na RCPLIP - PORAKA:”Orce Nikolov” br. 122, 1000 Skopje;tel.: 329 69 61; faks: 329 69 60E-mail: [email protected]: www.poraka.org.mk

Spored Ministerstvoto za kulturana RM, so odluka 07-2613/2, zaglasiloto PORAKA se pla}apovlastena dano~na stapka od 5%.

Dadenite sogleduvawa i upotrebu-vanata terminologija vo odredeninapisi od odredeni avtori ne goodrazuvaat oficijalnoto misle-we i stavovi na RCPLIP - PORAKA.

Politikite za {tedewe na EU gopotkopuvaat ìvotot na licata so

popre~enost

Na 9-ti fevruari 2012 godina, Evropskata asocijacija naobezbeduv~i na servisni slu`bi za lica so popre~enost - EASPDu~estvuva{e na javnata rasprava vo Evropskiot parlamentorganizirana od ENIL (Evropska mreà za samostojno ìveewe) iEvropskata parlamentarna grupa GUE/NGL (Evropska obedinetalevica/Nordiska zelena levica).

Fokusot na raspravata be{e da se pokaè negativnotovlijanie na aktuelnite politiki za {tedewe na Evropskataunija vo odnos na licata so popre~enost. Trojca ~lenovi naparlamentot u~estvuvaa vo raspravata. Raspravata be{e podele-na na dva razli~ni paneli. Na prviot panel se razgleduva{evlijanieto na merkite za {tedewe vrz licata so popre~enost.Od panelot proizlegoa ~etiri temi: popre~enost i politika,deinstitucionalizacija, popre~enost i mediumite i indivi-dualni buxeti.

Vo vtoriot panel se opfati zakanata od uskratuvawa naprava na licata so popre~enost na nivo na EU. Se identifikuvaaakcii za da se razgleda aktuelnata situacija i da se obezbedipoddr{ka za pravata na licata so popre~enost vo EU. SimonaGiarrantano (Evropski forum za popre~enost) objasni kakonamaluvawata vo finansiraweto od strana na lokalnite vlastiimaat udar vrz efektite na drugite socijalni servisni slu`bi.Na op{testveno nivo, potrebno e da se investira vo licata ivo kvalitetot na servisnite slu`bi za Evropa poslefinansiskata kriza. Peter Lambreghts (ENIL i Onafhankelijk leven) jaizrazi potrebata za promena na pristapot {to politi~kitelideri go imaat vo odnos na popre~enosta. Toj istakna dekapromoviraweto na socijalnata inkluzija i namaluvaweto nasiroma{tijata treba da bide vo srceto na agendata naEvropskiot parlament.

Raspravata vo Evropskiot parlament be{e zna~ajna odmnogu pri~ini. Prvo, ja podigna svesnosta za pra{awata so koilicata so popre~enost se soo~uvaat vo sega{nata finansiskaklima. Vtoro, ja sodrì porakata deka merkite za {tedewenegativno vlijaat vrz ìvotot na licata so popre~enost napove}e na~ini. Ovie pra{awa i kako tie da se re{at treba da sevo sr`ta na proektot na Evropskata unija. Na kraj, se razgledaa ipredlozi za prezemawe na ponatamo{ni akcii za da se osiguraatpravata na licata so popre~enost kako gra|ani na EU.

Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualnapopre~enost - PORAKA, kako ~lenka na EASPD, aktivno e vklu~envo aktivnostite koi ovaa asocijacija gi prezema na evropsko nivo,a se naso~eni kon namaluvaweto na efektite na krizata vrzìvotot na licata so popre~enost. Vo momentov, vo tek eistraùvawe ~ija cel e da sozdade slika za aktuelniteslu~uvawa vo odnos na kratewata na socijalnite buxeti koi senameneti za lica so popre~enost na nacionalno, regionalno ilokalno nivo.

Rasprava vo Evropskiot parlament

VovedSODR@INA

2 stranaPolitikite za {tedewe na EU

3 stranaProgramski aktivnosti naRCPLIP - PORAKA vo 2012 g.

4 i 5 stranaAnaliza so predlozi zaunapreduvawe na socijalnaza{tita

6, 7 i 8 stranaDeklaracija od konferencija“Stari, pa {to?” na EASPD

9 stranaVeb-napis za kampawata naRCPLIP - PORAKA

10 stranaPreporaki od Sovetot na Evropado dràvite ~lenki

11 stranaPORAKA: otvorete gi prozorcitekon op{tina bez diskriminacija

12 i 13 stranaOdbeleùvawe na Svetskiot denna Daunoviot sindrom

14 i 15 stranaAktivnosti na dnevnite centri naRCPLIP - PORAKA

16 stranaNa{a stranicaNova programska aktivnost vodnevniot centar - PORAKA Skopje

3


Aktivnosti na RCPLIP - PORAKA

êdomirTrajkovski

Pretsedatel naRCPLIP - PORAKA

Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost – PORAKAvo 2012 godina prodolùva so realizacija na aktivnostite koi proizleguvaat odpostavenite celi i principi na deluvawe.

Edna od osnovnite oblasti na deluvawe na RCPLIP – PORAKA e odrùvawe irazvivawe na mreà od socijalni servisni slu`bi vo mestoto na ìveewe. Aktivnostitevo ovaa oblast se naso~eni vo dva pravci: kon odrùvawe na kontinuitet vo rabotata naoformenite socijalni servisni slu`bi (dnevni centri) i kon sozdavawe na uslovi zapromovirawe na drugi vidovi na servisni slu`bi.

RCPLIP – PORAKA i vo 2012 godina }e prodolìda lobira za voveduvawe na soodvetnite regulatornimehanizmi vo RM koi }e obezbedat ednakov pristap naNVO sektorot vo oblasta na pruàwe na uslugi odsocijalna za{tita, preku licencirawe i sklu~uvawe nadogovor za partnerski odnosi i finansirawe naaktivnostite vo dnevnite centri. Istovremeno }eprodolì so inicirawe na lokalnata samouprava, so celaktivno da u~estvuva vo procesot na odr`livost iotvorawe na novi servisni slu`bi vo op{tinite,soglasno Zakonot za lokalna samouprava.

Unapreduvaweto na zakonskite mo`nosti vo odnosna pravata na licata so intelektualna popre~enost voRM e redovna kontinuirana aktivnost na RCPLIP –PORAKA u{te od nejzinoto formirawe. Vo 2012 godina,osobeno vnimanie }e se posveti na implementacija naKonvencijata na ON za pravata na lica so popre~enost.Del od aktivnostite koi }e bidat sproveduvani vo tekotna 2012 godina se prodolènie na kampawite koiRCPLIP – PORAKA gi vodi izminatite godini. Voedno,}e prodolì so redovnite aktivnosti za unapreduvawena zakonskata ramka vo oblastite na socijalna za{tita,obrazovanie, zdravstvena za{tita i zdravstvenoosiguruvawe, vrabotuvawe nametnuvaj}i gi usvoeniteprioriteti na svoeto ~lenstvo kako neophodni promeniza unapreduvawe na pravata na licata so intelektualnapopre~enost.

RCPLIP – PORAKA }e prodolì so sproveduva-we na aktivnosti za podignuvawe na javnata svest voodnos na potrebite i pravata na licata so intelektualnapopre~enost i nivnite semejstva. Vo 2012 godina }e bideobezbeden kontinuitet na ovie aktivnosti kako osnovenpreduslov za razbivawe i nadminuvawe na predrasuditei barierite, osobeno vo onie oblasti koi senajalarmantni, trgnuvaj}i od se u{te visokiot stepenna predrasudi i zloupotrebi so koi se soo~uvaat licataso intelektualna popre~enost.

Vo tekot na 2012 godina, RCPLIP – PORAKA}e prodolì so aktivnosti vo odnos na lokalnite akcioniplanovi za unapreduvawe na polo`bata na licata sopopre~enost vo Ohrid, Kumanovo, Vinica i Radovi{ kadefokus }e bide staven na poddr{ka na koordinativnitetela vo op{tinite za efektivno implementirawe nalokalnite akcioni planovi. Istovremeno }e prodolìso aktivnosti za podgotovka na programa koja }e zna~ikreirawe na lokalni akcioni planovi i vo drugi op{tinipo lokalnite izbori vo 2013 godina.

Kontinuirani programski aktivnosti naRCPLIP – PORAKA vo 2012 godina

Druga kontinuirana aktivnost na RCPLIP –PORAKA, koja }e se realizira i ovaa godina ekoordinacija, stru~no-metodolo{ka pomo{ i poddr{kana lokalnite organizacii. Toa podrazbira deka i ovaagodina }e se deluva na zajaknuvaweto na kapacitetot nalokalnite organizacii na RCPLIP – PORAKA so celpoefektivno ostvaruvawe na nivnite programski zada~i.

Prepoznatlivosta na RCPLIP – PORAKA kakolider vo oblasta na pravata za lica so intelektualnapopre~enost rezultira{e so novi partnerstva vo 2011koi se vospostavija so H.E.R.A vo programata“Seksualnost, seksualno i reporduktivno zdravje i pravana lica so popre~enost”, i so Britanskiot Sovet vo RMvo ramkite na programata “Aktivni gra|ani”. Vo 2012godina RCPLIP – PORAKA }e prodolì so zapo~natiteaktivnosti koi proizleguvaat od ovie partnerstva.Partnerstvoto so H.E.R.A }e bide naso~eno kon {irewei sodrìnsko dopolnuvawe na programata na nivo na RM.Aktivnostite, pak, vo ramkite na programata “Aktivnigra|ani” }e bidat naso~eni kon istaknuvawe nadiskriminacijata {to licata so popre~enost i nivnitesemejstva ja iskusuvaat vo sekojdnevniot ìvot.

Uspe{nata realizacija na sportsko-rekreativniaktivnosti za korisnicite na dnevnite centri naRCPLIP – PORAKA vo izminatite godini, pottiknuva-at na nivno organizirawe i vo idnina. Za taa celRCPLIP – PORAKA }e prodolì so organizirawe naovie aktivnosti vo 2012 godina vo sorabotka solokalnite organizacii i servisnite slu`bi.

Kako i vo izminatite godini taka i vo 2012 godina,RCPLIP – PORAKA }e prodolì so sorabotkata {toja ima vospostaveno na me|unarodno nivo i }e zemeu~estvo vo realizacijata na zaedni~ki inicijativi,aktivnosti i proekti koi }e proizlezat od ~lenuvawetovo asocijaciite. ^lenstvoto na d-r Vasilka Dimoska,program menaxer vo RCPLIP – PORAKA, vo Bordot naEASPD, e osnova za mnogu poaktivna i podetalnasorabotka na RCPLIP – PORAKA na me|unarodno nivo.

U{te edna kontinuirana aktivnost koja }e sesproveduva vo 2012 godina e izdava~kata dejnost, odnosnoi ovaa godina }e se pe~ati glasiloto “PORAKA”, kako iprira~nici, bro{uri, promotivni materijali, vosoglasnost so programskite aktivnosti.

Programata za rabota na RCPLIP – PORAKA za2012 godina e otvorena i moè da se nadopolnuva vo tekotna nejzinata realizacija.

4


Aktivnosti na RCPLIP - PORAKA

Vo periodot septemvri – noemvri 2010 godina,Republi~kiot centar za poddr{ka na lica sointelektualna popre~enost – PORAKA vo sorabotka sosvoite lokalni organizacii sprovede istraùvawe zasostojbata na licata so intelektualna popre~enost voRepublika Makedonija, vo koe bea opfateni 266 roditelina lica so intelektualna popre~enost od 14 op{tini voRepublika Makedonija. Istraùvaweto ima{e za cel dase sogleda sostojbata i uslovite vo koi ìveat licataso intelektualna popre~enost i nivnite semejstva voRepublika Makedonija. Preku analiza na sobranitepodatoci i informacii, dobieni se slednite osnovnizaklu~oci: • Griàta za licata so intelektualna popre~enost e

osnovna zada~a za roditelite i semejstvoto,ograni~uvaj}i gi mo`nostite za zasnovawe na rabotenodnos i u~estvo vo javniot, op{testveniot ipoliti~kiot ̀ ivot;

• 93% od intervjuiranite roditeli poso~ile dekasekojdnevno vodat celosna grià za svoeto dete, {toopfa}a golem broj razli~ni aktivnosti, po~nuvaj}iod zadovoluvawe na osnovni fiziolo{ki potrebi,postojana pridru`ba i nadzor, do razvivawe nasocijalni ve{tini;

• 81% od intervjuiranite roditeli na lica sointelektualna popre~enost ukaàle deka sekojdnevnose soo~uvaat so raznovidni problemi i pote{kotiivo golem broj oblasti, a najgolemiot del od niv japotencirale nepovolnata finansiska sostojba;

• Vodeweto grià za lice so intelektualna popre~enostdoveduva do nemo`nost za ostvaruvawe rabotenanga`man i gradewe na kariera za 73% odintervjuiranite roditeli;

• 90% procenti od intervjuiranite roditeli izjaviledeka ne se zadovolni od poddr{kata od dràvata.

Vrz osnova na rezultatite od istraùvaweto, voovaa analiza ukaùvame na glavnite tri grupi naprioriteti za licata so intelektualna popre~enost inivnite semejstva vo oblasta na socijalnata za{tita:1. Unapreduvawe na socijalnata za{tita preku pari~ni

nadomestoci za licata so popre~enost;2. Podobruvawe na polo`bata na biolo{kite semejstva

na licata so intelektualna popre~enost, preku nivnoizedna~uvawe so zgriùva~kite semejstva;

3. Razvivawe i zajaknuvawe na mreàta na socijalniservisni slu`bi za poddr{ka na licata sointelektualna popre~enost i nivnite semejstva.

Analiza so predlozi za unapreduvawe na socijalnataza{tita za lica so intelektualna popre~enost

vo Republika Makedonija

DEL 1. Unapreduvawe na socijalnata za{tita prekupari~ni nadomestoci za licata so popre~enost

Vo Zakonot za socijalna za{tita ne postoi odredbaso koja licata so intelekualna popre~enost vo RepublikaMakedonija }e dobijat mo`nost da ostvaruvaat li~nopravo (pari~en nadomestok) po osnov na nivnatapopre~enost i nesposobnost za rabota. Edinstvenatapoddr{ka doa|a preku Posebniot dodatok za deca sointelektualna popre~enost do 26-godi{na vozrast iPari~niot nadomestok za pomo{ i nega od drugo lice zalica so intelektualna popre~enost nad 26-godi{navozrast, no ovie nadomestoci ne se li~ni prava.

Vo izminatite nekolku godini, RCPLIP –PORAKA bara menuvawe na vakvata sostojba, a mo`nitere{enija se sodràni vo slednite dva predlozi:

1. Ostvaruvawe na pravo na postojana pari~na pomo{(~len 57 – ~len 67 od Zakonot za socijalna za{tita )

Licata so umerena, te{ka i dlabokaintelektualna popre~enost, treba da go ostvaruvaatpravoto na postojana pari~na pomo{ kako li~no pravopo osnov na nivnata popre~enost, pri {to ne treba da sezemaat vo predvid prihodite i socio-ekonomskiot statusna semejstvoto. Licata so umerena, te{ka i dlabokaintelektualna popre~enost poradi stepenot napopre~enost ne se vo mo`nost da ostvaruvaat prihodi.Ostvaruvaweto na postojana pari~na pomo{ za ovaagrupa na gra|ani mora da ima tretman na li~en buxet,bazirano vrz seopfatna procenka na potrebite imo`nostite, a }e bide vo funkcija na zadovoluvawe naosnovnite egzistencijalni potrebi.

2. Ostvaruvawe na pravo na dodatok za slepilo imobilnost (~len 84-a od Zakonot za socijalna za{tita )

Ostvaruvawe na pravoto na dodatok za mobilnostda bide dostapen za licata so te{ka i dlabokaintelektualna popre~enost bez postoewe na uslov da sedviì so pomo{ na invalidska koli~ka kako {to toa vomomentot se obezbeduva so izmenite i dopolnuvawatana Zakonot za socijalna za{tita. Licata so te{ka idlaboka intelektualna popre~enost ne moàtsamostojno da se dviàt i da se orientiraat voprostorot. No, koristeweto na ova pravo ne treba da seuslovuva so koristewe na invalidska koli~ka zatoa {tolicata so te{ka i dlaboka intelektualna popre~enostnemaat potreba od dvièwe so pomo{ na invalidskakoli~ka.

Unapreduvaweto na pravata na lica so intelektualna popre~enost i nivnite semejstva e osnovnaprogramska aktivnost na Republi~kiot centar za poddr{ka na lica so intelektualna popre~enost– PORAKA. So ogled na toa {to licata so intelektualna popre~enost i nivnite semejstva se edna odsocijalno najzagrozenite grupi gra|ani vo na{eto op{testvo, neophodni se itni promeni vo oblastana socijalnata za{tita.

5


Analiza i predlozi za unapreduvawe na socijalnata za{tita

DEL 3. Razvivawe i zajaknuvawe na mreàta nasocijalni servisni slu`bi za poddr{ka na licataso intelektualna popre~enost

Socijalnite servisni slu`bi se od golemo zna~eweza licata so popre~enost i nivnite semejstva. Reform-skiot proces za deinstitucionalizacija i prevencija odinstitucionalizacija, koj zapo~na vo 2000 godina voRepublika Makedonija, rezultira so oformuvawe nainicijalna mreà od socijalni servisni slu`bi (dnevnicentri i stanbeni zaednici), no za efektivna poddr{kana sekojdnevnoto ìveewe na licata so intelektualnapopre~enost potrebno e zasilena rabota i vloùvawe vo{iroka lepeza na dostapni i kvalitetni servisni slu`-bi: mali grupni domovi, servisni slu`bi za samostojnoìveewe, centri za vremeno opfa}awe, li~ni asistenti,resursni centri, slu`bi za poddràno vrabotuvawe...

Vo procesot na obezbeduvawe na socijalni servisnislu`bi potrebno e razrabotuvawe na regulatorni meha-nizmi, trgnuvaj}i od mapirawe na potrebite na nacional-no i lokalno nivo, razvivawe na proceduri za orientacijana korisnicite vo servisni slu`bi, licencirawe iakreditacija na obezbeduva~ite na servisnite slu`bi,razvivawe na standardi za kvalitet i proceduri zafinansirawe na servisnite slu`bi.

Zdruènijata na gra|ani koi obezbeduvaat servis-ni slu`bi za lica so intelektualna popre~enost trebada bidat prifateni kako ramnopravni partneri na drà-vata, preku licencirawe i sklu~uvawe na dogovori zacelosno finansirawe na servisnite slu`bi na zdruè-nijata na gra|ani.

Sega{noto re{enie koe go regulira vr{eweto naraboti od oblasta na socijalna za{tita od strana na zdru-ènija na gra|ani, ne obezbeduva kontinuitet i odr`li-vost na servisnite slu`bi na zdruènijata na gra|ani idoveduva do neramnopraven tretman pome|u servisniteslu`bi koi gi obezbeduva dràvata i servisnite slu`bikoi gi obezbeduva nevladiniot sektor. Vr{eweto naraboti od socijalna za{tita od strana na zdruènie nagra|ani vo Zakonot za socijalna za{tita e definiranokako proekt: “Ministerstvoto u~estvuva vo obezbe-duvawe del od sredstvata za vr{eweto na odredeniraboti od socijalna za{tita na zdruènieto…”

Vakvoto re{enie e neprifatlivo koga stanuvazbor za servisni slu`bi za lica so intelektualna popre-~enost (dnevni centri, mali grupni domovi, servisnislu`bi za samostojno ̀ iveewe, centri za vremeno opfa-}awe i drugo). Ovie servisni slu`bi ne smeat da imaatvremen karakter, a nivnata odr`livost mora da bideobezbedena od strana na dràvata. Toa zna~i celosnofinansirawe na site tro{oci za funkcionirawe naservisnata slu`ba na zdruènieto na gra|ani, odnosnoednakov tretman so dràvnite servisni slu`bi vo koiMinisterstvoto gi pokriva site tro{oci.

DEL 2. Podobruvawe na polo`bata na biolo{kitesemejstva koi imaat ~len so intelektualnapopre~enost

Ostvaruvaweto na poseben dodatok ili pari~ennadomestok za pomo{ i nega od drugo lice, vo iznositekoi se predvideni so Zakonot za za{tita na decata i soZakonot za socijalna za{tita, voop{to ne gi zadovoluvapotrebite koga stanuva zbor za grià i nega za deca/lica so intelektualna popre~enost.

Roditelite, koi zaradi potrebata od 24-~asovnagrià za svoeto dete/lice so intelektualna popre~enostne se vo mo`nost da zasnivaat raboten odnos, se nao|aatvo nepovolna sostojba. Sostojbata na socijalen rizik seprodlabo~uva, bidej}i pokraj nemo`nosta da zasnovaatraboten odnos, tie ne dobivaat dovolna poddr{ka oddràvata.

Od druga strana, Zakonot za socijalna za{titaovozmoùva smestuvawe i zgriùvawe na deca/lica sointelektualna popre~enost vo zgriùva~ki semejstvakoi dopolnitelno dobivaat mese~en nadomestok natro{ocite za smesteno lice i mese~en nadomestok zazgriùvawe. Vakviot neramnopraven tretman prediz-vikuva golem revolt i nezadovolstvo kaj biolo{kitesemejstva.

Vo ovoj del, RCPLIP – PORAKA gi predlagaslednite dve mo`ni re{enija:

1. Zgolemuvawe na iznosot na posebniot dodatok i napari~niot nadomestok za pomo{ i nega od drugo lice koise koristat od strana na roditel na dete/lice sointelektualna popre~enost. Isto taka, koga stanuva zborza lica so umerena intelektualna popre~enost potrebnoe ostvaruvawe na nadomestokot za pomo{ i nega od drugolice vo pogolem obem, namesto vo pomal obem kako {to emomentalnoto re{enie. So navr{uvaweto na 26 godi{navozrast, potrebite na licata so umerena intelektualnapopre~enost od pomo{ i nega od drugo lice ne senamaluvaat, tuku naprotiv se zgolemuvaat.

2. Nadomestocite koi gi koristat zgriùva~kitesemejstva da bidat dostapni i za semejstva vo koi i dvataroditeli nemaat zasnovano raboten odnos, kako isemejstva so samohrani roditeli koi imaat dete/decaso intelektualna popre~enost.Ovoj predlog }e ovozmoì izedna~uvawe na pravata nabiolo{kite roditeli, so pravata na zgriùva~kitesemejstva i prevencija od institucionalizacija.Osobeno ranlivi se nevrabotenite roditeli isamohranite roditeli koi ne moàt da obezbedatosnovna egzistencija, kako za sebe taka i za svojot ~lenso intelektualna popre~enost. Brojot na ovie roditelikoi bi gi koristele nadomestocite za smestuvawe izgriùvawe iznesuva okolu 1000.

Vo izminatiot period, predlozite na RCPLIP - PORAKA za unapreduvawe na socijalnata za{titaza licata so intelektualna popre~enost i nivnite semejstva vo nekolku navrati se prezentirani idiskutirani so Ministerot za trud i socijalna politika, g-din Spiro Ristovski i ~lenovi na negoviotkabinet. Dobiena e pozitivna povratna informacija deka Ministerstvoto za trud i socijalna politikaseriozno razmisluva za implementirawe na merki koi bi ja podobrile socijalnata za{tita na licataso intelektualna popre~enost i nivnite semejstva.

6


Zaklu~oci i preporaki od Evropskata konferencija“Stari, pa {to? Samostojno ìveewe za stari lica so

popre~enost”

Od ~lenstvoto na RCPLIP - PORAKA vo EASPD

Kako pridones na Evropskata godina za aktivnostareewe i solidarnost me|u generaciite, EASPDobjavuva preporaki za vklu~uvawe na starite lica sopopre~enost.

Licata so popre~enost vo Evropa denes ìveatpodolgo i vo podobri zdravstveni uslovi blagodareniena pozitivnite slu~uvawa vo medicinskiot tretman iop{testvenite postignuvawa. Vo prilog na toa, licata,op{to zemeno, ̀ iveat podolgo i mnogu od niv }e steknatpopre~enosti kako del od taa dolgove~nost. Kakorezultat, op{testvoto se pove}e go ceni pridonesot kojmoàt da go dadat postarite lica so popre~enost. Ovieslu~uvawa vo dolgove~nosta, dobredojdeni kako {to se,nosat novi predizvici za licata so popre~enost,obezbeduva~ite na socijalni i zdravstveni servisnislu`bi, kako i na semejstvata i kreatorite na politikina nacionalno i na evropsko nivo.

Poradi toa, EASPD, neodamna ja objavi“Deklaracijata od Linc” za vklu~uvawe na postaritelica so popre~enost vo op{testvoto kako del od svojotpridones vo slu~uvawata na Evropskata godina zaaktivno stareewe i solidarnost me|u generaciite.Deklaracijata pravi rezime od najva`nite politi~kipreporaki koi se potrebni za efektivno implementi-rawe na Konvencijata na ON za pravata na lica sopopre~enost. Isto taka, se naveduvaat politikite {tose potrebni pri razvivawe na poinkluzivno op{testvo isistemi za poddr{ka so visok kvalitet za stari lica sopopre~enost. Deklaracijata se bazira vrz ishodite naKonferencijata na EASPD “Stari? Pa {to? Samostojnoìveewe za stari lica so popre~enost” koja se odrà vojuli 2011 godina vo Linc, Avstrija.

Franz Wolfmayr, Pretsedatel na EASPD izjavi:“EASPD e aktivno vklu~ena vo diskusiite za Aktivnostareewe i solidarnost pome|u generaciite ve}e nekolkugodini. Imame organizirano tri me|unarodnikonferencii na ovaa tema. Glavnite ishodi se deka, odedna strana, treba da go slavime faktot {to ìveemepodolgo i moème da bideme aktivni i vo postaritegodini, i od druga strana, treba da se spravuvame sovistinskite predizvici {to stojat pred nas. Ne e lesenpatot kon ostvaruvawe na celosnoto uìvawe na pravataod strana na starite lica vrz osnova na po~it zaindividualnite izbori i vrednosta na individualniterazliki. Vlastite treba da go olesnat osposobuvawetona licata i da promoviraat razvivawe na soodvetniservisni slu`bi za stari lica. Kako najgolema Evropskamreà na obezbeduva~i na servisni slu`bi, nie voEASPD sme podgotveni da rabotime so site relevantnipartneri za da se obezbedi visok kvalitet na ìveeweza starite lica so popre~enost”.

Deklaracija od Linc

Voved

Licata so popre~enost vo Evropa denes ìveatpodolgo i vo podobri zdravstveni uslovi blagodareniena pozitivnite slu~uvawa vo medicinskite tretmani iop{testvenite postignuvawa.

Ovie razvitoci vo dolgove~nosta sedobredojdeni, no nosat novi predizvici za socijalnite izdravstvenite obezbeduva~i na servisni slu`bi, kako ina semejstvata i kreatorite na politiki na nacionalnoi na evropskpo nivo. Usvojuvaweto na Konvencijata naON za pravata na lica so popre~enost vo 2006 godina,koja promovira kvalitet na ̀ iveewe, izbor i vklu~uvawevo op{testvoto za licata so popre~enost, ve}e napravigolem ~ekor nanapred vo zapo~nuvaweto na diskusii isozdavawe svesnost na politi~ko nivo. Sepak, se u{te edolg patot do ispolnuvawe na potrebite na postaritelica so popre~enost i nivnoto vklu~uvawe voop{testvoto.

Vo ramkite na istraùvaweto sprovedeno zaEvropskata platforma protiv siroma{tija i socijalnoisklu~uvawe, zapo~nato vo dekemvri 2010 godina,Evropskata komisija gi identifikuva{e licata sopopre~enost i postarite lica kako grupa so golem rizikda padnat vo siroma{tija i socijalno isklu~uvawe. Toazna~i deka starite lica so popre~enost se soo~uvaat somnogu nepovolnosti i rizici vo op{testvoto. Za staritelica isto taka e poverojatno deka }e ìveat vorezidenciska institucija, a ~estopati i nemaat mo`nostda izbiraat kade }e ìveat i so kogo sakaat da ìveat.Ova se slu~uva i pokraj ~lenot 19 od Konvencijata naON za pravata na lica so popre~enost, kade jasno senaveduva pravoto na site lica so popre~enost da iskusat“samostojno ̀ iveewe i da bidat vklu~eni vo zaednicata”.

7


prodolùva

Vo juni 2006 godina, EASPD ja vklu~idiskusijata za posebnite potrebi na starite lica sopopre~enost na politi~kata agenda preku organizirawena evropska konferencija za “Stareeweto ipopre~enosta” vo Grac, Avstrija. Vo mart 2009 godina,EASPD be{e ko-organizator na evropska konferencijaza “Novi znaewa vo dolgoro~nata grià i poddr{ka –preminuvawe na granicite pome|u stareeweto ipopre~enosta” vo Barselona.

Konferencijata {to se organizira{e vo Lincsoedini na edno mesto va`ni ~initeli i eksperti od celaEvropa so cel da se diskutira za samostojnoto ìveewei individualnata poddr{ka vo redovnite servisnislu`bi za starite lica so popre~enost.

Ovaa deklaracija gi rezimira najva`nitepoliti~ki preporaki {to se potrebni za pravilno da seimplementira Konvencijata na ON i potrebnitepolitiki pri razvivawe na poinkluzivno op{testvo isistemi za poddr{ka so visok kvalitet.

Deklaracii:

DelegatiteNa evropskata konferencija “Stari, pa {to?

Samostojno ìveewe za stari lica so popre~enost”,odràna vo Linc, Avstrija, me|u koi i razli~ni ~initeliod oblastite na popre~enost i stareewe:

- Lica so fizi~ka, senzorna i intelektualnapopre~enost,

- Stari lica,- Semejstva i profesionalni zgriùva~i,- Obezbeduva~i na servisni slu`bi,- Vlasti,- Politi~ari i kreatori na politiki na

regionalno, nacionalno i evropsko nivo,- Akademici i istraùva~i,

1. Izjavuvaat:a) deka site stari lica so popre~enost se polnopravni

gra|ani koi imaat pravo da gi praktikuvaat svoiteprava vrz osnova na po~it za nivnite individualniizbori i razliki.

b) deka site stari lica so popre~enost go imaat istotopravo kako i ostanatite da nosat odluki za toa kakoi so kogo sakaat da ìveat;

v) deka treba da postoi prezumpcija na sposobnost dase nosat odluki i izbori.

g) deka moè da e potrebna poddr{ka za onie koi imaatograni~ena sposobnost da gi izrazat svoite izborii odluki, da se osposobat za toa da go pravat.Neophodno e vakviot vid na poddr{ka da ja po~ituvavoljata i preferencite na liceto i e oslobodena odnesoodvetno vlijanie.

d) Deka e neprifatlivo starite lica so popre~enostda prodolàt da se soo~uvaat so barieri vo odnos naìveeweto i celosnoto u~estvo vo op{testvoto.

|) Deka e neprifatlivo golem broj na stari lica sopopre~enost da ìveat bez dostoinstvo vo nesood-vetni, restriktivni, izolirani uslovi bez ogled nanivnata volja, preferenci, barawa i prava.

e) Deka e neophodno da se po~ituvaat ~ovekovite igra|anskite prava vo sekojdnevniot ìvot nastarite lica so popre~enost.

)̀ Deka treba da se promoviraat merki za doma{nagrià i samostojno ìveewe, a segregira~kiterezidenciski mesta za ìveewe treba da setransformiraat vo objekti za poddr{ka od malkapacitet vo mestoto na ìveewe koi seorientirani kon licata.

2. Se soglasuvaat:a) da pobaraat raspolo`livosta i dostapnosta na

servisnite slu`bi vo mestoto na ̀ iveewe i ̀ ivototvo zaednicata da gi zamenat site vidovi na segregi-ra~ki sredini.

b) da gi promoviraat potrebite na starite lica sopopre~enost vo ramkite na redovnite tekovi napolitikite.

v) da se zajakne socijalnata inkluzija, integracijata iu~estvoto, kako i da se dava poddr{ka na postoe~kitesocijalni, semejni i vo mestoto na ìveewe mreìza stari lica so popre~enost.

g) da se poddrùvaat ~ovekovite prava i pristapiteorientirani kon liceto.

d) da se razviva sorabotkata vo istràuvawata vooblasta na samostojnoto ìveewe za starite licaso popre~enost.

|) da se promovira razmena na idei i modeli na dobripraktiki za re{enija za samostojnoto ìveewe nastarite lica so popre~enost.

e) da se promovira doìvotna prespektiva voodbeleùvaweto i pottiknuvaweto na kreativniotpotencijal kaj starite lica so popre~enost.

3. Prepora~uvaat do:

3.1. Evropskata komisijaa) da prodolì so finansirawe na istraùvawa koi

obezbeduvaat sporedbi pome|u institucionalnatagrià i griàta vo mestoto na ̀ iveewe, vo odnos nakvalitetot i tro{ocite.

b) da obezbeduva nasoki za koristewe na Strukturnitefondovi i drugi instrumenti na EU za finansirawenameneti za deinstitucionalicija i samostojnoìveewe.

“Stari, pa {to? Samostojno ̀ iveewe za stari lica so popre~enost”

8


v) da promovira i da ovozmoùva razmena na modelina dobra praktika vo odnos na obezbeduvawe naservisni slu`bi i poddr{ka za starite lica sopopre~enost.

g) da deluva za podignuvawe na svesta vo ramkite naevropskite institucii za pra{aweto okolu samo-stojnoto ìveewe na starite lica so popre~enost.

3.2. Dràvite ~lenkia) da vr{at pregled na zakonskite i administrativ-

nite pravila i da gi menuvaat so cel da garantiraataktivno vklu~uvawe na korisnicite na servisniteslu`bi vo procesite na donesuvawe odluki.

b) deka strukturnite fondovi treba vo golema merada se koristat za tranzicija od institucionalnagrià vo servisni slu`bi za grià vo mestoto naìveewe i samostojno ìveewe.

v) deka treba da se vospostavat sistemi na zadolì-telno sledewe na kvalitetot povrzano sokvalitetot na ìveewe na licata so popre~enost.

g) deka temite za pristapnost treba da se zadolìtel-ni vo nastavnite planovi na studiite za arhi-tektura i turizam, kako i za grade`niot sektor i zasektorot za socijalno domuvawe.

d) deka temata za stareewe i palijativna grià,osobeno za licata so intelektualna popre~enost,treba da e stavena na politi~kata agenda na sitedràvi ~lenki.

|) deka tie treba da investiraat vo razvojot na novitehnologii so cel licata da imaat kontrola vrzsvojot ìvot i da ostanat samostojni {to e mo`nopodolgo.

e) deka licata so popre~enost treba da imaat mo`nostda go izbiraat nivniot vid na servisna slu`ba.

)̀ deka treba da se obezbedi holisti~ka struktura zapalijativna grià za licata so popre~enost.

3.3. îniteli i obezbeduva~i na servisni slu`bia) deka starite lica so popre~enost treba da bidat

vklu~eni vo razvojot i dizajnot na novite servisnislu`bi i treba da se vo mo`nost da gi iskaàt svoiteèlbi i mislewa za toa kako tie sakaat da ìveat.

b) deka sorabotkata pome|u site vklu~eni ~initeli eneophodna.

v) deka e potrebna pogolema individualizacija vo odnosna planirawe na servisnite slu`bi so jasen fokusna tranziciite osobeno od institucionalna griàvo grià i poddr{ka vo mestoto na ìvewe isemejstvoto.

g) deka mre`noto rabotewe i obuka za pristapnost epotrebna.

d) deka su{tinska e postojanata obuka na personalotkoj raboti so stari lica so popre~enost.

|) deka se primenuva holisti~ki i profesionalenpristap vo griàta do krajot na ̀ ivotot koj opfa}aobuka, pravni pra{awa i, kade e potrebno,sovetuvawe.

e) Deka e va`no da se poddràt licata so popre~enostso {to }e im se ovozmoì da go iskusuvaatkontinuitetot vo nivnite socijalni mreì osobenokoga tie ìveat samostojno.

)̀ Obezbeduva~ite na specijalizirana grià ipoddr{ka treba da razvijat sistemi, metodologii imreì so {to }e go olesnat transferot na knowhowi znaewe do ~initelite od redovnite tekovi.

4. Zaklu~oci

Ovaa deklaracija e rezultat na tri razli~nime|unarodni konferencii organizirani od EASPD nakoi debatite i sostanocite so eksperti go pokaàa patotza idnite politiki i strategii za spravuvawe sopra{awata na Evropa koja staree. Preporakite trebavnimatelno da se zemat vo predvid i da seimplementiraat, osobeno vo kontekst na slednataEvropska godina na aktivno stareewe i solidarnost me|ugeneraciite, 2012. So toa, EASPD se nadeva deka }epridonese za pozitiven i proaktiven pristap konstareeweto vo na{eto op{testvo denes.

Na{ite op{testva se vo mo`nost da gi raz-vijat potrebnite strukturi i mehanizmi koi ovozmo-ùvaat licata so popre~enost vo celost da goìveat svojot ̀ ivot kako vrednuvani i po~ituvanigra|ani. Klu~nite uslovi za poinkluzivno, prija-telski nastroeno op{testvo kon popre~enosta istareeweto se navedeni vo ovaa deklaracija. Me|uostanatoto, najsu{tinskite barawa se vo odnos napristapnosta na izgradenata sredina i celosnataimplementacija na konceptot Dizajn za site.

Obezbeduva~ite na specijalizirana poddr{-ka, knowhow i razbirawe na specifi~nite potrebina lice so popre~enost se osnovni. Sepak, na~inotna koj se dava i se koristi poddr{kata treba da semenuva vo idnina. Poddr{kata treba da e indivi-dualizirana, orientirana kon liceto i da se obez-beduva i vo doma{ni uslovi. Poradi toa, od golemava`nost }e bide zgolemenata sorabotka i prene-suvawata na znaewe za nositelite na akcii odredovnite tekovi.

“Stari, pa {to?” e poraka na nade` za siteEvropejci koi moè, porano ili podocna, kako {tostareat, da imaat potreba od poddr{ka za da ̀ iveatudoben i dostoinstven ìvot.

Me|unarodna konferencija na EASPD

9


Veb-napis za kampawata na RCPLIP - PORAKA (prezemeno od www.ndi.org)

Potrebni bea mnogu godini, no gra|anite sopopre~enost vo Makedonija sega zakonski imaat pravona ednakov tretman pred zakonot.

Promenata se slu~i kon krajot na minatata godi-na koga Sobranieto na Republika Makedonija ja ratifi-kuva{e Konvencijata na ON za pravata na lica so popre-~enost, zbir na vladini zalo`bi i obvrski za ovozmoùva-we na celosni prava za licata so popre~enost namestotie da se tretiraat kako objekti na milostina i institu-cionalizacija. Makedonskata ratifikacija na konven-cijata be{e rezultat na dolgoro~na kampawa {to javode{e organizacija koja gi zastapuva pravata na licataso intelektualna popre~enost, i koja vo tekot na tojproces nadmina golemi politi~ki i institucionalnipre~ki za da gi realizira svoite celi.

Istoriski gledano, pristapot na Makedonija konpopre~enosta ja naglasuva{e segregacijata na decata sopopre~enost, ednostavni rabotni mesta za vozrasnite sopopre~enost, i sproveduva{e malku, dokolku voop{to,alatki so politiki za integrirawe na licata so popre~e-nost vo redovnite tekovi na op{testvoto. Ostaveni somnogu malku opcii i ~estite soo~uvawa so socijalnatastigma, mnogu semejstva gi institucionalizirale nivni-te ~lenovi so popre~enost. Ratifikacijata na Konvenci-jata na ON podrazbira, vo po{iroka smisla, po~etok voispravawe na gre{kite od minatoto i zna~ajna integra-cija na gra|anite so popre~enost vo socijalniot iekonomskiot ìvot na zemjata.

Predvodnik vo naporite za ratifikacija be{eRepubli~kiot centar za poddr{ka na lica so intelek-tualna popre~enost – PORAKA, nacionalna, nevladinaorganizacija koja gi zastapuva pravata i interesite napove}e od 20.000 makedonski gra|ani so intelektualnapopre~enost. RCPLIP - PORAKA vklu~i ~lenovi nasobranieto i na javnosta vo {irokata kampawa kojaopfati lobirawe kaj lideri na partii, izdavawe namislewa i organizirawe na me|unarodni konferenciiso cel da se dobie parlamentarnata poddr{ka potrebnaza ratifikacija na konvencijata {to Vladata ja potpi{avo 2007 godina.

Ovie napori so seriozen intenzitet zapo~naa vo2009 godina, koga RCPLIP - PORAKA odlu~i deka imapotreba od poddr{ka vo naso~uvaweto na politi~kiot izakonodaven proces vo Makedonija, pa se obrati za pomo{kaj Nacionalniot demokratski institut. Institutotbe{e vklu~en vo pove}egodi{na programa finansiranaod Nacionalniot fond za demokratija so cel poddr{kana naporite za lobirawe vo odnos na zakonodavstvoto odstrana na makedonskite gra|anski grupi. So obukaovozmoèna od NDI vo odnos na informirawe najavnosta, odnosi so mediumi i procenki na politikite,RCPLIP – PORAKA razvi zakonska strategija ikampawa za podignuvawe na javnata svest {to dovedoado ratifikacija. Za vreme na kampawata, RCPLIP –PORAKA izgradi model na zastapuvawe koj moè da sekoristi i od drugi gra|anski aktivisti vo zemjata.

Upornosta na organizacija vo Makedonija vodi konzna~ajna pobeda za licata so popre~enost

“Ovaa kampawa se podgotvuva{e dolgo vreme inavistina sme zadovolni {to na{ata naporna rabotavrodi so uspeh”, re~e Vasilka Dimoska, Programskimenaxer na RCPLIP – PORAKA. “Iskustvoto navis-tina go preobrazi na~inot na koj nie kako organizacijarazmisluvame vo odnos na lobiraweto za zakonodavstvotoi za na{ata uloga vo demokratskiot proces. ]e gi prime-nuvame nau~enite lekcii kako {to }e zapo~neme so sle-dewe na implementacijata na konvencijata.” Kampawatana RCPLIP – PORAKA zapo~na so kolumna vo eden odnajtira`nite dnevni vesnici, Dnevnik, vo koja se davaatargumenti za itna ratifikacija. Istovremeno, RCPLIP– PORAKA kreira{e i publikuva{e materijali za kam-pawata, posteri, flaeri i informativna bro{ura podmototo “Za pravata da stanat realnost!”. Liderite voRCPLIP - PORAKA gi informiraa svoite lokalniorganizacii niz celata zemja za inicijativite i strate-giite kako da se lobira kaj ~lenovite na Sobranieto vonivnite izborni edinici. Pretstavnicite na RCPLIP– PORAKA se sostanaa so ~lenovi na Sobranieto vo 20izborni edinici kade NDI pomogna da se razvijatkancelarii pred pet godini. Tie lobiraa i kaj Pretseda-telot na Sobranieto, g-din Trajko Veljanovski, za vremena posetata na zakonodavniot dom. I pokraj golemitenapori na RCPLIP- PORAKA, politi~arite gipropu{tija vetenite krajni rokovi za ratifikacija,vku~uvaj}i go i Me|unarodniot den na licata so popre~e-nost vo 2010 godina. prodolùva

10


Veb-napis za kampawata na RCPLIP - PORAKA (prezemeno od www.ndi.org)

Preporaka do dràvite ~lenki za u~estvo na licata sopopre~enost vo politi~kiot i vo javniot ìvot

Na 16-ti noemvri 2011 godina, Komitetot naministri pri Sovetot na Evropa usvoi preporaka zau~estvoto na licata so popre~enost vo politi~kiot ijavniot ìvot. Celta na preporakata e da im predloìna dràvite ~lenki na~ela i merki, koi }e go zgolematu~estvoto na licata so popre~enost vo politikata i vojavniot ìvot na lokalno, regionalno, nacionalno ime|unarodno nivo.

Vo ovie uslovi, preporakata ima za cel da ja otstra-ni diskriminacijata i barierite koi im uskratuvaat naranlivite grupi lica, kako onie so popre~enost, dauìvaat vo aktivnoto gra|anstvo. Istovremeno, taa imaza cel da go ovozmoì izrazuvaweto na nivnite mislewa,kako i nivnoto pravo da glasaat i da u~estvuvaat naizbori vrz osnova na popre~enost.

Poto~no, “Komitetot na Ministri predlagavladite na dràvite ~lenki:1. da prodolàt so naporite za postignuvawe na celite

vo Akcioniot plan za popre~enost na Sovetot naEvropa koi se odnesuvaat na u~estvoto na licata sopopre~enost vo politi~kiot i vo javniot ̀ ivot. Tie,isto taka, treba da go sledat i da go ocenuvaat sprove-duvaweto na odredbite vo akcioniot plan;

2. da prezemat zakonski merki so cel da se ovozmoìrazvojot na soodvetni servisi za poddr{ka koi }e giohrabrat licata so popre~enost da zemat u~estvo vopoliti~kiot i vo javniot ìvot kako gra|ani koiimaat ednakvi politi~ki prava i obvrski. Toa trebada se slu~i so po~it kon na~elata i merkite za:ednakvi mo`nosti, pristapnost, ne-diskriminacija vopraktikuvaweto na delovnata sposobnost, edukacii iobuka vo demokratskoto u~estvo, vklu~itelno ilicata so popre~enost vo procesite na donesuvaweodluki, itn.

3. da iniciraat ili da prodolàt da rabotat naocenuvaweto na demokratskoto u~estvo na licata so

popre~enost i vlijanieto na nacionalno, regionalnoi na lokalno nivo, za da se konsolidira sorabotkatapome|u donesuva~ite na odluki, telata za rakovodeweso izbori, istraùva~i akademski institucii i NVOivo nivnite soodvetni zemji so cel da se obezbedatinformacii i statisti~ki podatoci kako i da sesoberat dobri praktiki;

4. da ja zajaknat nivnata sorabotka so Sovetot na Evropapreku razmena na dobri praktiki i razvivawe name|uvladini aktivnosti i mreì. Toa }e pridoneseza kreirawe na uslovi za vklu~uvawe na lica sopopre~enost vo politi~kiot i javniot ̀ ivot;

5. da ja integriraat ovaa preporaka vo nivnitenacionalni strategii, politiki i programi zapopre~enost, da ja prevedat na nivnite oficijalnijazici i da ja pro{irat {to e mo`no pove}e;

6. da gi vklu~at licata so popre~enost, vklu~itelno idecata i mladite lica, preku nivnite organizacii,vo {ireweto i sproveduvaweto na ovaa preporaka.”

Me|u licata so popre~enost, onie so inte-lektualna popre~enost moèbi imaat najmalku ednakvimo`nosti za u~estvo vo izbori, bez razlika dali kakoglasa~i ili kako kandidati. Nedostatokot od pristapniinformacii za lica so intelektualna popre~enost,nemawe pristap do glasa~kite mesta, namalena svesnostme|u politi~kite partii i izbornite komisii na samiteglasa~ki mesta, kako i predrasudi za sposobnosta na ovielica da nosat odluki se samo nekoi od osnovnite faktorikoi moàt da gi dràt licata so popre~enost daleku odnivnite prava koi gi imaat kako aktivni gra|ani. ZaEvropskata Inkluzija, u~estvuvaweto vo politi~kioti vo javniot ìvot se odnesuva na vklu~uvawe voop{testvoto i da se slu{nat glasovite na licata sointelektualna popre~enost i nivnite semejstva.

Aktivnosti na Sovetot na Evropa

No, so razo~aruvawata samo se zgolemuva{eodlu~nosta za stavawe pogolem pritisok vrz vladata.Politi~kata kriza minatata godina, {to donese ipredvremeni izbori vo juni, i ovozmoì na RCPLIP –PORAKA u{te edna mo`nost – ovoj pat vo tekot nasamata izborna kampawa. Poddràna od NDI, RCPLIP– PORAKA kreira{e izborna strategija koja vklu~isobirawe na karti~ki za zalo`ba od liderite naglavnite politi~ki partii za ratifikuvawe naKonvencijata na ON vo ramkite na 100 dena odkonstituiraweto na noviot parlamentaren sostav. Za dvenedeli, RCPLIP – PORAKA obezbedi zalo`bi od 10partii. Kampawata be{e {iroko pokriena odnacionalnite mediumi; pretstavnici na RCPLIP –PORAKA se pojavuvaa na TV, radio i vo nacionalnitevesnici skoro sekoj den vo tekot na kampawata. Iako

uspehot ne se slu~i vo tekot na tie 100 dena, Sobranietoednoglasno ja ratifikuva{e konvencijata, minatiotdekemvri – navreme za da se odbeleì Me|unarodniotden na licata so popre~enost vo 2011 godina.

Deset dena podocna, RCPLIP – PORAKA i NDIorganiziraa trkalezna masa vo odnos na ratifikacijatai obvrskite za makedonskata vlada koi proizleguvaatod Konvencijata. Nastanot na edno mesto sobra pove}eod 60 u~esnici od organizacii i grupi aktivni vodvièweto za ednakvost na licata so popre~enost, abe{e otvoren od Ministerot za trud i socijalnapolitika. Za vreme na nastanot, diskusijata se naso~ikon predizvicite za da se obezbedi deka zborovitestaveni na hartija vo 2011 godina }e vodat kon vistinskopodobruvawe na ìvotot na licata vo 2012 godina.

11


Partnerstva vo ramkite na programata “Aktivni gra|ani”

Britanskiot sovet vo 2009 godina zapo~na soprograma nare~ena Aktivni gra|ani. Glavnata cel naprogramata e da im pruì poddr{ka na u~esnicite daprezemat pozitivna akcija za op{testvena promena.Pozitivnata akcija moè da vklu~uva aktivnosti zavmreùvawe, podobruvawe na sorabotkata, li~en razvoji interkulturen dijalog. Vo Makedonija BritanskiotSovet ovaa programa ja sproveduva od 2010 godina, soposeben osvrt na oblastite aktivno gra|anstvo i ednakvimo`nosti i raznolikost. RCPLIP – PORAKA, nainicijativa na Britanskiot sovet se vklu~i vo ovaaprograma.

RCPLIP – PORAKA zaedno so Zdruènieto“Otvorete gi prozorcite” i Komisijata za ednakvimo`nosti na ènite i maìte na Op{tina Karpo{prodolùva so sproveduvawe na programata naBritanskiot sovet “Aktivni gra|ani” i vo 2012 godina.Planiranite aktivnosti se vo nasoka nasenzibilizirawe na u~enicite od sedmo i osmo oddelenievo ~etiri osnovni u~ili{ta (OOU “Jan Amos Komenski”,OOU “Dimo Haxi Dimov”, OOU “Lazo Trpovski” i OOU“Petar Pop Arsov”) i nivno informirawe za zna~ewetona poimite popre~enost, diskriminacija i ednakvimo`nosti. Glavnata cel na programata e da se prikaèdiskriminacijata {to licata so popre~enost i nivnitesemejstva ja iskusuvaat vo sekojdnevniot ìvot,predrasudite, stereotipnite odnesuvawa i {tetnitepraktiki na sistemot vo op{testvoto, no i na gra|anitevoop{to. Istovremeno, i podignuvawe na javnata svest,vklu~uvaj}i i na nivo na semejstvoto, vo odnos na licataso popre~enost, promovirawe na po~itta za pravata idostoinstvoto na ovie lica i nivnite semejstva, kako iza svesnosta za nivnite sposobnosti i pridonesi.Istovremeno, sproveduvaweto na aktivnostiteovozmoùva podignuvawe na svesta za konceptot naaktivno gra|anstvo, kako i posvetenost za inicirawe isproveduvawe na aktivnosti vo zaednicata.

Aktivnostite {to se opfateni vo ovaa programase realiziraat vo tri dela. Vo prviot del beaorganizirani tribini na koi u~enicite od osnovnite

u~ili{ta ja prosledija teatarskata pretstava“Otvoreni prozorci”, napi{ana i odigrana od u~eniciod SUGS “Nikola Karev”. Potoa imaa mo`nost da sezapoznaat so Zakonot za spre~uvawe i za{tita oddiskriminacija i so konceptot na aktivno gra|anstvo, ina kraj zaedni~ki site da porazgovarame za popre~enosta,diskriminacijata, predrasudite. Ovie tribiniu~enicite isto taka gi iskoristija za da razmenat ideiza inicirawe na aktivnosti koi }e ja opfatat tematadiskriminacija, a }e gi sproveduvaat so poddr{ka nanivnite nastavnici.

Vtoriot del od programata, gi opfa}aaktivnostite koi gi realiziraat u~enicite od osnovniteu~ili{ta zaedno so korisnicite na servisnite slu`bina RCPLIP – PORAKA i na zdruènieto “Otvorete giprozorcite”.

Tretiot del od programata, koj }e se realiziravo prvata polovina na mesec april, vsu{nostpretstavuva zavr{en nastan na koj u~enicite }e giprezentiraat aktivnostite i }e gi prenesat porakiteprotiv diskriminacijata.

Realiziraweto na celata programa “PORAKA:Otvorete gi prozorcite kon op{tina bez diskrimi-nacija” e finansiski poddràno od Britanskiot sovet.

PORAKA: Otvorete gi prozorcite kon op{tinabez diskriminacija

12


Aktivnosti na Obedinetite nacii

Odbeleùvawe na 21-vi mart, Svetskiot den na Daunoviot sindrom

Vo dekemvri 2011 godina, Generalnoto sobraniego proglasi 21-vi mart za Svetski den na Daunoviotsindrom. Generalnoto sobranie odlu~i, zapo~nuvaj}i od2012 godina, da go odbeleùva Svetskiot den na Daunovsindrom na 21-vi mart sekoja godina, i gi povikuva sitedràvi ~lenki, relevantni organizacii vo sistemot naObedinetite nacii i drugi internacionalniorganizacii, kako i gra|anskoto op{testvo, vklu~uvaj}igi nevladinite organizacii i privatniot sektor, da goodbeleùvaat Svetskiot den na Daunoviot sindrom nasoodveten na~in, so cel da se podignuva javnata svest zaovoj sindrom.

Za vreme na prvoto odbeleùvawe na Svetskiotden na Daunov sindrom 2012 godina vo sedi{teto naObedinetite nacii vo Wujork, samozastapnicite odAvstralija, Brazil, Peru, [panija i SAD, i profesio-nalcite od sekoj kontinent, me|u ostanatite temi,diskutiraa za inkluzivno obrazovanie, ~ovekovi prava ipoliti~ko u~estvo, samostojno ìveewe, kako da seraboti so mediumite i so nau~ni istraùvawa.

Konferencijata “Gradewe na na{ata idnina”

Konferencijata “Gradewe na na{ata idnina”be{e poddràna od Postojanata misija na Brazil voObednietite nacii, Postojanata misija na Polska voObedinetite nacii, Sekretarijatot na ON zaKonvencijata za prava na licata so popre~enost iUNICEF, a be{e organizirana od Daunov SindromInternacional. Konferencijata pretstavuva zna~ajnamo`nost za svetot da se obedini i da pokaè poddr{kaza ovoj den, kako i da gi slu{ne samozastapnicite soDaunov sindrom koga gi iskaùvaat svoite zagriènosti,nadeì i soni{ta. O~ekuvame deka prviot Svetski denna Daunov sindrom {to e priznaen od strana naObedinetite nacii }e pomogne vo kreiraweto na trendza samozastapuvawe kaj licata so intelektualnapopre~enost, a voedno i da se promovira nivnataindividualna avtonomija i celosno i efektivno u~estvovo op{testvoto, vo soglasnost so na~elata odKonvencijata za pravata na lica so popre~enost.

Poraka od Generalniot sekretar na ON

Denes ja odbeleùvame prvata komemoracija naSvetkiot den na Daunov sindrom. Go pozdravuvamglobalnoto partnerstvo pome|u vladite, aktivistite,semejstvata, profesionalcite i drugite koi neumornorabotea za ovoj den.

Mnogu dolgo licata so Daunov sindrom, vklu-~uvaj}i gi i decata, bea ostaveni na marginite na

op{testvoto. Vo mnogu zemji, tie i ponatamu se soo~uvaatso stigma i diskriminacija, kako i so zakonski isredinski barieri taka i so stavovite na lu|eto so {tose popre~uva nivnoto u~estvo vo zaednicata.

Diskriminacijata moè da bide zlobna, kakoprisilnata sterilizacija, ili suptilna kakosegregacijata i izolacijata preku fizi~kite isocijalnite barieri. Licata so Daunov sindrom~estopati se li{eni od pravoto na ednakvo priznavawepred zakonot, od pravoto da glasaat ili da bidat birani.Intelektualnata popre~enost, isto taka se smeta zalegitimna osnova za li{uvawe na licata so Daunovsindrom od nivnata sloboda, no i za nivno zadrùvawevo specijalizirani institucii, ponekoga{ do krajot nanivnite ̀ ivoti.

Vo mnogu zemji, devoj~iwata i mom~iwata sointelektualna popre~enost nemaat pristap do redovnotoobrazovanie. Predrasudite deka decata so Daunovsindrom go popre~uvaat obrazovanieto na drugite dovelodo toa nekoi od roditelite na deca so intelektualnapopre~enost da gi nosat svoite deca vo posebni u~ili{taili da gi ~uvaat doma. A sepak, istraùvawatapokaùvaat - i se pove}e lica po~nuvaat da razbiraat –deka raznolikosta vo u~ilnicata vodi kon u~ewe irazbirawe od {to benefit imaat site deca.

Daunoviot sindrom e genetska pojava predizvikana od dopolnitelen materijal vo 21-viothromozom {to rezultira so intelektualna popre~enost. Soodvetnata zdravstvena grià, programiteza rana intervencija i inkluzivnoto obrazovanie, kako i soodvetnite istraùvawa se vitalni zarastot i razvojot na poedinecot.

13


Daunov sindrom – {to da se upotrebi (a {to da ne se kaè)Koga se govori za temi povrzani so Daunoviot sindrom na na~in koj e i fakti~ki to~en i nenavredliv za

op{tata javnost, vklu~itelno i licata so Daunov sindrom i nivnite semejstva, ve molime razgledajte ja tabelatapodolu. Sigurni sme deka gi spodeluvate na{ite zagriènosti, pa zatoa odvojte minuta da proverite deka va{atakopija e vo soglasnost so slednite jazi~ni nasoki i deka vie ne prodolùvate so bilo kakvi mitovi povrzani sosostojbata.

Licata so Daunov sindrom ne ìveat mnogu dolgo.

Samo postari majki imaat bebiwa so Daunovsindrom.

Licata so Daunov sindrom ne moàt da postignatnormalni ̀ ivotni celi

Site lica so Daunov sindrom izgledaat isti edniso drugi.

Licata so Daunov sindrom sekoga{ se veseli idragi

Denes, licata so Daunov sindrom moàt dao~ekuvaat dolg ̀ ivot.

Iako kaj postarite majki postoi pogolemaindividualna mo`nost da se ima bebe so Daunovsindrom, pove}e se ra|aat kaj pomladi majkiodrazuvaj}i pogolema stapka na ra|awa kaj ovaavozrasna grupa.

So vistinska i pravilna poddr{ka, tie toa gomoàt. Golem broj lica so Daunov sindromnau~uvaat da odat i da zboruvaat, i mnogu od nivsega odat vo redovni u~ili{ta, polagaat ispiti ivodat celosen, polu-samostoen ̀ ivot na vozrasen.

Postojat odredeni specifi~ni fizi~ki karakte-ristiki. Licata so Daunov sindrom moàt da giimaat site niv ili da nemaat niedna. Lice soDaunov sindrom sekoga{ pove}e }e li~i na svoetosemejstvo otkolku na nekoj drug so taa sostojba.

Site nie sme individui, a licata so Daunov sin-drom ne se porazli~ni od bilo koj drug vo nivnitekarakterni crti i razliki vo raspoloènieto.

Mongol

Pati od ili e `rtva na Daunov sindrom

Daun bebe/lice/dete

Retardiran/mentalno hendikepiran/ nazaden

Zaboluvawe/bolest/hendikep

Daun (kako kratenka)

FAKTIMITOVI

NE UPOTREBUVAJTE UPOTREBUVAJTE

Lice/bebe/dete so Daunov sindrom

Ima Daunov sindrom

Lice/bebe/dete so ili koe ima Daunov sindrom

Intelektualna popre~enost

Sostojba ili genetska sostojba

DS (kako kratenka dokolku e potrebno)

Obedinetite nacii so decenii rabotea za da jaosiguraat dobrosostojbata i ~ovekovite prava za sitelu|e. Tie napori bea zajaknati so usvojuvaweto naKonvencijata za pravata na lica so popre~enost vo 2006godina. Konvencijata ja otelotvoruva promenata voparadigmata so koja licata so popre~enost pove}e ne sesmetaat za objekti na milosrdie i blagosostojba, tukukako lica so ednakvi prava i dostoinstvo koi moàt dadadat ogromen pridones vo op{testvoto na svoj na~in.

Na ovoj den, povtorno da kaème deka licata soDaunov sindrom imaat pravo na celosno i efektivnouìvawe na site ~ovekovi prava i osnovni slobodi. Sekojod nas da go napravi svojot del za da im ovozmoì nadecata i vozrasnite so Daunov sindrom celosno dau~estvuvaat vo razvojot i ̀ ivotot na na{eto op{testvona ednakva osnova so site ostanati. Ajde da gradimeinkluzivno op{testvo za site.

21-vi mart, Svetski den na Daunoviot sindrom

14


Socijalni aktivnosti na dneviot centar - PORAKA Radovi{

Socijalni aktivnosti na dneviot centar - PORAKA Skopje

Rodendenska dru`ba vodnevniot centar – PORAKA Radovi{

Prekrasnata tradicija za druèwe i proslavu-vawe na rodendenot na g-din Nikolaj~o Nikolov, zamenikgeneralen direktor na rudnikot “Bu~im”, so korisnicitena dnevniot centar – PORAKA Radovi{ prodolì i ovaagodina.

I pokraj golemite obvrski i anga`mani koi giima kako stopanstvenik, g-din Nikolov sekoga{ nao|avreme da gi poseti korisnicite, da vnese pozitivnaenergija i radost vo nivnite ̀ ivoti. Po povod negoviotrodenden gi po~esti najprvo so ubav zbor, a potoa sofinansiska pomo{ za da si kupat ne{to za niv li~no isekako neizbe`nite paket~iwa so slatki ne{ta.

Golema blagodarnost od site nas do g-dinNikolov, koj e primer vo gradot kako treba da se pomagana onie koi imaat potreba i zasluèno e milenik nanajmarginaliziranata grupa na gra|ani.

Vo organizacija na Grad Skopje - Sektorot zaekologija, a po povod po~etokot na proletta i Denot naekologijata, vo gradskiot park se odrà manifestacijana koja zedoa u~estvo pove}e gra|ani i organizacii.

Korisnicite na dnevniot centar PORAKA -Skopje, ve}e tradicionalno sadea cve}iwa. Toa e aktiv-nost koja se sproveduva vo poslednite godini, a ovojpatse slu~uva{e vo gradskiot park. Na manifestacijata,kako doma}in, u~estuva{e i gradona~alnikot na GradSkopje g-not Koce Trajanovski, koj gi pozdravikorisnicite i zaedno so niv posadi cve}e. Aktivnostitepo povod Denot na proletta i Denot na Ekologijata ve}eprerasnaa vo prekrasna tradicija koja se nadevame deka}e prodolì i vo idnina.

Vo ramki na socijalnite aktivnosti na dnevniotcentar - PORAKA Skopje, a vo sorabotka so Crven Krstna Grad Skopje, korisnicite na dnevniot centarPORAKASkopje ja posetija Makedonskata opera i balet.Na repertoarot be{e adaptiranata baletska pretstava“Jovan~e i Marika”.

Sorabotkata so MOB prodolùva, a isto takaprodolùva sorabotkata i so Makedonskata filhar-monija. Ovoj pat, del od korisnicite so roditelite imaamo`nost da prisustvuvaat na izvedba na filmska muzikaod animirani filmovi. Mo`nosta da se prisustvuva navakvi nastani sekoga{ predizvikuva vozbuda izadovolstvo kaj korisnicite na dnevniot centar -PORAKA Skopje.

Poseta na Makedonska opera i baleti Makedonska filharmonija

Denovi na proletta

15


Socijalni aktivnosti na dneviot centar - PORAKA Skopje

Vo sportskata sala na O.U. “Quben Lape”

Na na{e golemo zadovolstvo, vospostavenatasorabotka pome|u kowi~kiot klub Tri Star ikorisnicite od dnevniot centar PORAKA – Skopjeprodolùva i ovaa prolet, no na nova lokacija. Koris-nicite i angaìranite lica gi posetuvaat terenite nakowi~kiot klub vo naselbata Novoselski pat.

Pritoa, osnovnata cel na ovaa aktivnost e da serazvie qubov kon ̀ ivotnite – kowite, kako i da se nau~ikako da se griìme za niv i da ja odrùvame nivnatahigienata. Kako sosema krajna cel e da nau~ime pravilnoda go odrùvame teloto dodeka javame, dodeka za oniekoi ne moàt da javaat e predvideno i vozewe so ko~ija.Vo rabotata so korisnicite, osven na{iot dolgogodi{enprijatel Paolo, povtorno e vklu~ena Nata{a koja eprofesionalen java~.

Sportskite aktivnosti se dobra mo`nost zapodobruvawe na psihofizi~kata sostojba i razvivawena sportskiot i natprevaruva~kiot duh. Kako i nekolkugodini nanazad, i ovaa godina O.U. “Quben Lape” niovozmoùva najmalku edna{ mese~no vo zimskiot periodda ja koristime nivnata sala.

Prodolùvaat aktivnostite za grià i javawe na kowi

Vo nea, korisnicite na dnevniot centar naPORAKA vo Skopje gi iskaùvaat nivnite sportskive{tini i toa naj~esto vo fudbal i ko{arka, iako iaktivnostite kako tr~awe, tegnewe jaè i skok vodale~ina ne se izostaveni.

Novata programska aktivnost koja {to se sproveduva so korisnicite na dnevniotcentar - PORAKA Skopje e vklu~uvawe vo procesot na sozdavawe na teatarska pretstava.Vospostavena e sorabotka so dvajca profesionalni akeri, Makedonka i Zlatko, koi nasopstvena inicijativa re{ija zaedno so na{ite korisnici da se obidat da napravatpretstava.





Skopje, mart 2012 g.

Idejata e korisnicite da go po~ustvuvaat na~inot na koj se sozdava edno teatarskodelo, kako i aktivno da u~estvuvaat i bidat vklu~eni vo procesot. Dogovoreno e akte-rite edna{ nedelno da go posetuvaat dnevniot centar i zaedno so grupa na korisnici danapravat teatarska pretstava, .sovladuvaj}i razni akterski ve`bi i tehniki

Seto toa e edno novo iskustvo za korisnicite koimnogu aktivno se vklu~ija vo celiot proces.

so golem interes go prifatijapredizvikot i

Documents

Novi aktivnosti vo dnevniot XXV centar - PORAKA …poraka.org.mk/wp-content/uploads/2012/07/Glasilo-PORAKA...Vtoro, ja sodr`i porakata deka merkite za {tedewe negativno vlijaat vrz