Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları - TANITIM

Öğrenme ÖğretmeKuram ve Yaklaşımları

EditörSevil Büyükalan Filiz

Ercan Arı / Pınar Şafak / Galip Yüksel / Adnan Kan / H. Şenay ŞenNeşe Tertemiz / Kemal Doymuş / Alev Doğan / Özlem Doğan Temur

Pınar Bilasa / Şaban Çetin / Halük Ünsal / Zühal ÇubukçuSerap Tüfekçi Aslim / Filiz Çetin / Hatice Karaçanta / Eriman Topbaş

3. Baskı

Editör: Yrd. Doç. Dr. Sevil Büyükalan Filiz

ÖĞRENME ÖĞRETME KURAM VE YAKLAŞIMLARI

ISBN 978-605-364-181-0

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© 2014, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Ekim 2011, Ankara3. Baskı: Şubat 2014, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Cemal İnceoğlu

Türkçe Redaksiyon: Rabia Türktan

Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Ankamat Matbaacılık San. Ltd. Şti.

30. Cadde 1344. Sokak No: 60İvedik Organize Sanayi Bölgesi /ANKARA

(0312-394 54 94 - 394 54 95)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13256

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

ÖN SÖZ

Değerli öğretmenler, öğretmen adayları ve eğitime gönül verenler;

Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları dersi; eğitim fakültelerinin yeniden yapı-lanmasının ardından programlara giren yeni bir derstir. Bu ders için hazırlanan elinizdeki kitap, Yüksek Öğretim Kurumu’nun belirlediği kur tanımı esas alınarak hazırlanmıştır.

Geçmişten günümüze gelen öğrenme öğretme yaklaşımlarına ilişkin kuramsal bil-giler ve uygulamalı örnekler, kitabın içeriğini oluşturmaktadır. Eğitimin en temel amacı, bireyin kendi yaşantısı yoluyla davranışlarında olumlu değişmeler meydana getirmektir. Bu sebeple, eğitim kurumlarında planlı programlı öğretim etkinlikleri hazırlanmakta ve uygulamaya konmaktadır. Etkili ve başarılı öğretim etkinliklerinin hazırlanması ve uygu-lanması için öğrenme ve öğretmenin kuramsal temellerini iyi bilmek gerekir. Başka bir deyişle; sını� arında öğrenme öğretme ekinlikleri düzenleyecek olan tüm öğretmenlerin, öğrenme kuramları ile bu kuramlara dayalı olarak ortaya çıkan öğretim uygulamalarını çok iyi bilmeleri ve bunlara öğretim sırasında yer vermeleri gerekmektedir. Bu düşünce-den yola çıkılarak, bu kitapta önce öğrenme kuramları üzerinde durulmuş daha sonra da belirli öğretim yaklaşımlarına ilişkin kuramsal bilgilere ve uygulamalı örneklere yer verilmiştir.

Öğretmenlik mesleğini icra eden her öğretmenin kendi kendine sorması gerekenler arasında: “Öğrencilerim nasıl öğrenmekte ve ben onlara daha iyi nasıl öğretebilirim?” gibi sorular yer almaktadır. Elinizdeki kitapta bunun gibi pek çok sorunun cevabı bulunmak-tadır. Öğretmenlik gibi kutsal bir mesleği icra eden ve eğitime gönül veren bireyleri düşü-nerek yazdığımız bu kitabın, bu süreçte faydalı olacağını umuyoruz.

Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları dersinin temel materyali olarak hazırla-nan bu kitabın her bölümü, ekip çalışması ruhu ile farklı yazarlar tarafından yazılmıştır. Kitabın ortaya çıkmasına emek veren tüm yazarlara teşekkür ediyorum. Ayrıca böyle bir yapıtın ortaya çıkmasında bizi destekleyen Pegem Akademi Yayıncılık’a da teşekkür ediyorum.

Bu kitapta mesleki yaşamınızda sizlere faydalı olabilecek bilgiler bulabileceğinizi umuyor, sonraki basımlara katkı sağlayacak eleştirilerinizi bekliyoruz.

Ankara, Şubat 2014

Editör: Yrd. Doç. Dr. Sevil BÜYÜKALAN FİLİZ

Bölümler ve Yazarları

Bölüm 1: TEMEL KAVRAMLAR

Yrd. Doç. Dr. Ercan Arı

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi

İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi A.B.D.

Bölüm 2: DAVRANIŞÇI ÖĞRENME KURAMI

Yrd. Doç. Dr. Pınar Şafak

Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi

Özel Eğitim Bölümü

Bölüm 3: BİLİŞSEL ÖĞRENME KURAMI

Prof. Dr. Galip Yüksel


Eğitim Bilimleri Bölümü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Eğitimi

Bölüm 4: ALBERT BANDURA VE SOSYAL ÖĞRENME KURAMI

Doç. Dr. Adnan Kan


Eğitim Bilimleri Bölümü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Eğitimi

Bölüm 5: ÖĞRENME VE ÖĞRETME STRATEJİLERİ

Yrd. Doç. Dr. H. Şenay Şen

Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi

Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretim Eğitimi

Bölüm 6: TAM ÖĞRENME MODELİ YA DA OKULDA ÖĞRENME KURAMI

Doç. Dr. Neşe Tertemiz


İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Eğitimi

Bölüm 7: İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME YÖNTEMİ

Doç. Dr. Kemal Doymuş

Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi

Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümü

Prof. Dr. Alev Doğan


Fen Bilgisi Öğretmenliği Bölümü

Bölüm 8: ÇOKLU ZEKÂ KURAMI

Yrd. Doç. Dr. Özlem Doğan Temur

Dumlupınar Üniversitesi

İlköğretim Bölümü

Bölüm 9: ÖĞRENME STİLLERİ VE STİL ODAKLI ÖĞRETİM TASARIMI

Arş. Gör. Pınar Bilasa

Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi


Bölüm 10: PROBLEME DAYALI ÖĞRENME

Yrd. Doç. Dr. Şaban Çetin



Bölüm 11: BEYİN TEMELLİ ÖĞRETİM

Yrd. Doç. Dr. Halük Ünsal



Bölüm 12: DÜŞÜNME BECERİLERİ

Doç. Dr. Zühal Çubukçu

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi


Bölüm 13: YAPILANDIRMACI YAKLAŞIM

Yrd. Doç. Dr. Serap Tüfekçi Aslim



Bölüm 14: PROJE TEMELLİ ÖĞRENME

Öğr. Gör. Dr. Filiz Çetin



Bölüm 15: SENARYO TEMELLİ ÖĞRENME

Yrd. Doç. Dr. Hatice Karaçanta



Bölüm 16: ALLOSTERİK ÖĞRENME MODELİ

Yrd. Doç. Dr. Eriman Topbaş

Gazi Üniversitesi, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi

Büro Yönetimi Eğitimi Bölümü

İ Ç İ N D E K İ L E R

Ön Söz ...................................................................................................................................................... iii

Birinci Bölüm

Temel Kavramlar

Konu Akış Şeması ....................................................................................................................................2Eğitim ..........................................................................................................................................................3Eğitim-Öğretim ve Öğrenme-Öğretme Arasındaki İlişki ...........................................................5Öğretimde Strateji (Yaklaşımlar) ........................................................................................................6Yöntem ve Teknik ....................................................................................................................................8Etkili Öğretim İle Strateji, Yöntem ve Teknik İlişkisi .................................................................. 1221. Yüzyılda Eğitim ve İnsan İlişkisi ................................................................................................. 14Eğitim, Kültür ve Küreselleşme ........................................................................................................ 15

Yeni Teknolojiler ve Eğitim ......................................................................................................... 17Düşünme Zamanı ................................................................................................................................. 18Değerlendirme Soruları ..................................................................................................................... 18Kaynakça.................................................................................................................................................. 21

İkinci Bölüm

Davranışçı Öğrenme Kuramı

Konu Akış Şeması ..................................................................................................................................27Giriş .............................................................................................................................................................27Tarihsel Gelişimi .....................................................................................................................................28

Klasik Koşullanma ...........................................................................................................................28Edimsel Koşullanma ......................................................................................................................29

Temel Kavramlar ....................................................................................................................................31Davranış ............................................................................................................................................31Davranış Öncesi ...............................................................................................................................32Davranış Sonrası .............................................................................................................................33Tepki ....................................................................................................................................................34Pekiştirme ..........................................................................................................................................34

Olumlu Pekiştirme ...................................................................................................................35Olumsuz Pekiştirme ................................................................................................................36

Ceza ....................................................................................................................................................36I. Tür Ceza ....................................................................................................................................36II. Tür Ceza ...................................................................................................................................37

Sönme.................................................................................................................................................37Diğer Öğrenme İlkeleri .................................................................................................................38İpucu ...................................................................................................................................................38

Doğal İpucu ...............................................................................................................................38Sözel İpucu .................................................................................................................................38

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımlarıviii

Jest İpucu ....................................................................................................................................38Model Olma İpucu ...................................................................................................................39Fiziksel Yardım İpucu ..............................................................................................................39

Davranışçı Yaklaşımın Varsayımları ...........................................................................................39Davranışçı Yaklaşımın Sınıf Ortamında Uygulanması ........................................................39

Değerlendirme Soruları ......................................................................................................................40Kaynakça...................................................................................................................................................44

Üçüncü Bölüm

Bilişsel Öğrenme Kuramı

Konu Akış Şeması ..................................................................................................................................46Bilgi İşlem Modeli ..................................................................................................................................47Bilgi Depoları ...........................................................................................................................................49Bilişsel Süreçler .......................................................................................................................................54

Dikkat ..................................................................................................................................................54Algı .......................................................................................................................................................54Tekrar ..................................................................................................................................................55Kodlama .............................................................................................................................................56Hatırlama ve Unutma ....................................................................................................................58Biliş Ötesi ..........................................................................................................................................60

Biliş Ötesinin Gelişmesi ..........................................................................................................62Örtülü Öğrenme ...................................................................................................................................63Kavrama Yoluyla Öğrenme ................................................................................................................64

Transfer ..............................................................................................................................................65Özet ............................................................................................................................................................69Kaynakça...................................................................................................................................................71

Dördüncü Bölüm

Albert Bandura ve Sosyal Öğrenme Kuramı

Konu Akış Şeması ..................................................................................................................................76Albert Bandura Biyografi ....................................................................................................................77Gözlem Yoluyla Öğrenme ...................................................................................................................77

Plato ve Aristo ..................................................................................................................................77Thorndike ..........................................................................................................................................77Miller ve Dollard ..............................................................................................................................78Skinner ...............................................................................................................................................78Bandura ..............................................................................................................................................78

Gözlem Yoluyla Öğrenmeye İlişkin Tanımlama, Açıklama ve Örnekler ..............................78Pekiştireç ve Cezanın Sosyal Öğrenmedeki Yeri .........................................................................80Öğrenmeyi Açıklamada Davranışcı Yaklaşımın Sınırlılıkları ....................................................80Model Çeşitleri........................................................................................................................................81Modelin Özellikleri ................................................................................................................................81

ixİçindekiler

Sosyal Öğrenme Kuramının Temel Prensipleri (İlkeler) ............................................................82Gözlem Yoluyla Öğrenme Süreçleri ................................................................................................83Dikkat Süreci ...........................................................................................................................................84Hatırda Tutma Süreci ............................................................................................................................84Davranış Oluşturma Süreci.................................................................................................................84Güdülenme Süreci ................................................................................................................................85Gözlem Yoluyla Kazanılan Ürünler ..................................................................................................86Gözlem Yoluyla Öğrenmenin Temel Kavramları .........................................................................86Kendi Kendine Yeterlilik – Öz Yeterlilik (Self E' ıcacy) ...............................................................88Öz Yeterliliğin Kaynakları ....................................................................................................................88Öz Yeterliliğin (Self E' ıcıacy) Bireylerin Faaliyetlerine Etkileri ...............................................89Kendi Kendini Kontrol Terapisi ..........................................................................................................89Model Alma Terapisi .............................................................................................................................90Gözlem Yoluyla Öğretim İlkeleri .......................................................................................................91Gözlem Yoluyla Öğretim Koşulları ...................................................................................................91Okulda Gözlem Yoluyla Öğrenmenin Yeri ve Önemi ................................................................91Sosyal Öğrenmenin Sınıf Ortamına Uygulanması .....................................................................91Gözlem Yoluyla Öğrenmenin Eğitim Açısından (Sonuçları) ...................................................92Sınıf İçerisinde Kullanılabilecek Materyaller ................................................................................94Düşünme Zamanı ..................................................................................................................................94Kaynakça...................................................................................................................................................95

Beşinci Bölüm

Öğrenme Öğretme Stratejileri

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................98Öğrenme ...............................................................................................................................................99Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler ......................................................................................................99Bilgiyi İşleme Süreci ...........................................................................................................................101Öğretme.................................................................................................................................................101Strateji ....................................................................................................................................................101Öğrenme Öğretme Stratejileri .......................................................................................................102Öğrenme Stratejileri ..........................................................................................................................102

Tekrar Stratejisi Etkinlikleri .......................................................................................................103Anlamlandırma Stratejisi Etkinlikleri ....................................................................................104Örgütleme Stratejisi Etkinlikleri ..............................................................................................105Anlamayı İzleme Stratejisi Etkinlikleri ..................................................................................106Duyuşsal Stratejiler Etkinlikleri ...............................................................................................106

Öğretim Stratejileri ............................................................................................................................107Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejileri .........................................................................................107

Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Özellikleri ..........................................................107Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Adımları .............................................................108

Buluş Yoluyla Öğretim Stratejileri ..........................................................................................108

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımlarıx

Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Özellikleri ...........................................................109Buluş Yoluyla Öğretim Sürecinde Temel İlkeler ..........................................................109Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Faydaları .............................................................109Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisini Uygulama .............................................................109

Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi .................................................................110Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisinin Temel Özellikleri ..................110Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretimin Aşamaları ....................................................110Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretimin İlkeleri ..........................................................110

Öğretim Stratejilerinin Karşılaştırması ........................................................................................111Düşünme Zamanı ...............................................................................................................................111Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................112Kaynakça................................................................................................................................................113

Altıncı Bölüm

Tam Öğrenme Modeli ya da Okulda Öğrenme Kuramı

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................117Giriş ..........................................................................................................................................................118Carroll’ın Okulda Öğrenme Modeli ..............................................................................................118Tam Öğrenme Modeli ya da Okulda Öğrenme Kuramı ........................................................120

Tam Öğrenme Modelinde Öğrenme Ünitesi (Birimi) ......................................................121Tam Öğrenme Modelinde Öğrenci Nitelikleri ...................................................................122

Bilişsel Giriş Davranışları ....................................................................................................122Duyuşsal Giriş Özellikleri ....................................................................................................124

Öğretim Hizmetinin Niteliği ....................................................................................................125İpucu (İşaret ve Açıklamalar).............................................................................................126Pekiştirme ................................................................................................................................128Katılım .......................................................................................................................................130Dönüt ve Düzeltmeler .........................................................................................................131

Tam Öğrenme Modelinin Uygulanması ..............................................................................134Düşünme Zamanı ...............................................................................................................................137Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................138Kaynakça................................................................................................................................................140

İçindekiler xi

Yedinci Bölüm

İşbirlikli Öğrenme Yöntemi

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................147İşbirlikli Öğrenme Yöntemi ...........................................................................................................148

İşbirlikli Öğrenme Yönteminin Önemli Özellikleri ...........................................................148İşbirlikli Öğrenme Gruplarını Geleneksel Öğrenme Gruplarından Ayıran Özellikler ...........................................................................................................................149İşbirlikli Öğrenme Modelinde Kullanılan Teknikler .........................................................151

Birlikte Öğrenme ...................................................................................................................151Öğrenci Takımları- Başarı Bölümleri (ÖTBB).................................................................153Takım-Oyun-Turnuva (TOT)...............................................................................................153Takım Destekli Bireyselleştirme (TDB) ...........................................................................154Birleştirilmiş İşbirlikli Okuma ve Kompozisyon (BİOK) .............................................154Grup Araştırması ...................................................................................................................155İş birliği-İş birliği ....................................................................................................................155Birlikte Soralım Birlikte Öğrenelim (BSBÖ) ...................................................................155Birleştirme (Jigsaw) Teknikleri ..........................................................................................157

İşbirlikli Öğrenme Yöntemlerinin Eğitim Sürecinde Uygulanması .............................158Hazırlık Aşaması ...........................................................................................................................158

Eğitim Materyalinin Belirlenmesi ....................................................................................158Gruplara Öğrencilerin Yerleştirilmesi .............................................................................159

Grubun büyüklüğüne karar verilmesi ....................................................................159Gruplara öğrenci seçimi ..............................................................................................159Grupların Çalışma Sürelerinin Belirlenmesi ..........................................................160

Sınıfın Düzenlenmesi...........................................................................................................160Rollerin Belirlenmesi ............................................................................................................160

Eğitim Öncesi Planlama ..............................................................................................161İşbirlikli Öğrenme Süreci Oluşturma ve Çalışılacak Görev Konusunun Açıklanması ......................................................................................................................161Gözlem ve Müdahaleler...............................................................................................162Değerlendirme Süreçleri .............................................................................................162

Uygulama Aşaması ...............................................................................................................162İşbirlikli Dersin Yürütülmesi ..............................................................................................162

İşbirlikli Not Tutma Çiftleri Oluşturma ....................................................................162Grupların Birbirlerinin Çalışmalarını Paylaşmaları ..............................................163Sunma çiftleri oluşturma .............................................................................................163Akademik Tartışmalar Oluşturma.............................................................................163

Öğrenci Davranışlarının Gözlemlenmesi ......................................................................163Dersin Tamamlanması .........................................................................................................163

Değerlendirme Aşaması ............................................................................................................164Örnek Belirleme (Tespitler Yapma) Planı ..................................................................164

Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................166Kaynakça................................................................................................................................................169

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımlarıxii

Sekizinci Bölüm

Çoklu Zekâ Kuramı

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................172Giriş: Zekâdan Çoklu Zekâya ..........................................................................................................172

Dilsel Zekâ ......................................................................................................................................176Mantıksal/Matematiksel Zekâ .................................................................................................176Görsel/Uzamsal Zekâ..................................................................................................................177Bedensel/Kinestetik Zekâ .........................................................................................................177Müziksel/Ritmik Zekâsı .............................................................................................................178Kişilerarası Zekâ ............................................................................................................................178İçsel Zekâ ........................................................................................................................................179Doğa Zekâsı ...................................................................................................................................179

Çoklu Zekâ ve Öğrenme Süreci Üzerindeki Etkileri ...............................................................184Öğrenme Merkezleri .........................................................................................................................186Teknoloji ................................................................................................................................................187

Çoklu Zekâ ve Değerlendirme ................................................................................................188Zekâ Alanlarına Göre Değerlendirme ..................................................................................190Dilsel Zekânın Değerlendirilmesi ...........................................................................................190Örnek Değerlendirme formu ..................................................................................................191Görsel/Uzamsal Zekânın Değerlendirilmesi ......................................................................191Bedensel/Kinestetik Zekânın Değerlendirilmesi ..............................................................192Müziksel/Ritmik Zekânın Değerlendirilmesi ......................................................................192Kişilerarası Zekânın Değerlendirilmesi ................................................................................193İçsel Zekânın Değerlendirilmesi .............................................................................................193Doğa Zekâsının Değerlendirilmesi ........................................................................................193

Ders Planı Yapılırken Sorulması Gereken Sorular ....................................................................193Örnek Ders Planı: Matematik ..................................................................................................196Örnek Ders Planı: Hayat Bilgisi ................................................................................................197Bir plan da siz hazırlayınız .........................................................................................................198

Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................202Kaynakça................................................................................................................................................203

Dokuzuncu Bölüm

Öğrenme Stilleri ve Stil Odaklı Öğretim Tasarımı

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................206Giriş ..........................................................................................................................................................206Öğrenme Stili Nedir? .........................................................................................................................207Öğrenme Stili Modelleri ...................................................................................................................208

Anthony F. Gregorc’un Öğrenme Stili Modeli ..................................................................209Carl Gustav Jung’un Psikolojik Tipler Kuramı.....................................................................211Bernice McCarthy Öğrenme Stili Modeli .............................................................................216Kathleen A. Butler Öğrenme Stili Modeli ............................................................................217

İçindekiler xiii

Rita Dunn ve Ken Dunn Öğrenme Stili Modeli .................................................................218Marie Carbo Öğrenme Stili Modeli ........................................................................................219

Görsel .......................................................................................................................................220İşitsel .........................................................................................................................................221Kinestetik/Dokunsal ...........................................................................................................221

Öğrenme Stilinin Eğitimdeki Önemi ...........................................................................................221Öğrenme Stilinin Yararları ...............................................................................................................222Öğrenme Stillerinin Saptanması ...................................................................................................222

Gregorc Öğrenme Stili Ölçeği ................................................................................................222Dunn ve Dunn Öğrenme Stili Ölçeği ....................................................................................223

Öğrenciler İçin Öğrenme Stilleri Belirleme Listesi ..................................................................224Stil Odaklı Öğretim Tasarımı ...........................................................................................................226Özet .........................................................................................................................................................227Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................228Kaynakça................................................................................................................................................230

Onuncu Bölüm

Probleme Dayalı Öğrenme

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................234Giriş ..........................................................................................................................................................235Problem Nedir?....................................................................................................................................235Probleme Dayalı Öğrenme ..............................................................................................................235Probleme Dayalı Öğrenme Sürecinin Bileşenleri ....................................................................237Problem veya Problem Senaryoları..............................................................................................237Probleme Dayalı Öğrenme Süreci ................................................................................................239Probleme Dayalı Öğrenmede Öğrenci .......................................................................................240Probleme Dayalı Öğrenmede Eğitim Yönlendiricisi (Öğretmen) ......................................241Probleme Dayalı Öğrenme Sürecinde Değerlendirme .........................................................243Probleme Dayalı Öğrenmenin Faydaları ....................................................................................243Probleme Dayalı Öğrenmenin Sınırlılıkları ...............................................................................244Özet .........................................................................................................................................................244Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................245Kaynakça................................................................................................................................................247

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımlarıxiv

Onbirinci Bölüm

Beyin Temelli Öğrenme

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................250Giriş .........................................................................................................................................................251Beyin Temelli Öğrenmenin Tanımı ...............................................................................................252Beynin Özellikleri ...............................................................................................................................253

Nöron ve Hücreyi Oluşturan Kısımlar ...................................................................................254Beynin Bölgeleri ...........................................................................................................................256Beyin Gelişimini Etkileyen Unsurlar ......................................................................................258Beyin Araştırmaları ......................................................................................................................258

Öğrenme Fizyolojisi ...........................................................................................................................259Beyin Temelli Öğrenme ve Bilgi İşleme Teorileri ......................................................................261Bilgi İşleme Modeli (Information- processing Model) ...........................................................261Diğer Bilgi İşleme Kuramları ...........................................................................................................264Beyin Temelli Öğretim İlkeleri ........................................................................................................265

Beyin Temelli Öğretim İlkelerinin Eğitim İçin Uygulamaları .........................................267Beyin Temelli ve Geleneksel Öğretimin Karşılaştırılması ......................................................268Beyin Temelli Öğrenme ve Öğretim Uygulamaları .................................................................269Beyin Temelli Öğrenme Araştırmaları .........................................................................................273Son Söz ...................................................................................................................................................274Kaynakça................................................................................................................................................275

Onikinci Bölüm

Düşünme Becerileri

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................281Giriş .........................................................................................................................................................282Düşünme ...............................................................................................................................................282

Düşünme Kavramı .......................................................................................................................282Temel Düşünme Becerileri Kavramları .................................................................................285Düşünmeyi Harekete Geçiren Sorular Oluşturma ...........................................................287

Düşünme Becerileri ...........................................................................................................................288Eleştirel Düşünme .......................................................................................................................288

Eleştirel Düşünmenin Boyutları .......................................................................................293Akademik Ölçütler ve Standartlar ..................................................................................294Eleştirel Bir Düşünür Olmak ..............................................................................................295Eleştirel Düşünme Becerisini Kazandırmaya Yönelik Etkinlikler...........................295Düşünme Becerilerine İlişkin Düzeyler ve Süreçler ..................................................300

Yansıtıcı Düşünme ......................................................................................................................301Yansıtıcı Düşünme Süreci ...................................................................................................304Yansıtıcı Düşünme Stratejileri ..........................................................................................307Yansıtıcı Öğretim Süreci .....................................................................................................311

İçindekiler xv

Problem Çözme Becerisi ...........................................................................................................312Problem Çözme Süreci Aşamaları ...................................................................................313

Düşünme Zamanı ...............................................................................................................................316Yaratıcı Düşünme ........................................................................................................................317

Yaratıcılık ..................................................................................................................................317Yaratıcı Düşünme Becerileri ..............................................................................................318Bilişsel Bir Süreç Olarak Yaratıcılık ...................................................................................318Yaratıcı Düşünme İçin Stratejiler .....................................................................................319Kişilik Çizgileri ve Yaratıcılık ...............................................................................................320

Karar Verme Becerisi ...................................................................................................................322Karar Verme Becerisinin Öğretimi ...................................................................................323

Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................324Kaynakça ..............................................................................................................................................331

Onüçüncü Bölüm

Yapılandırmacı Yaklaşım

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................336Giriş ..........................................................................................................................................................337Yapılandırmacı Yaklaşımın İlkeleri ................................................................................................338Öğrenme-Öğretme Süreci ve Öğretmen ...................................................................................340Hede( er .................................................................................................................................................341İçerik ........................................................................................................................................................342Öğrenme-Öğretme Süreci ..............................................................................................................343Değerlendirme ....................................................................................................................................344Öğretmen Özellikleri .........................................................................................................................344Öğretime Uygulanması (5E Modeli) ...........................................................................................346Eleştiriler ................................................................................................................................................347Etkinlik ....................................................................................................................................................348Düşünme Zamanı ...............................................................................................................................348Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................349Kaynakça................................................................................................................................................351

Ondördüncü Bölüm

Proje Temelli Öğrenme

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................356Giriş ..........................................................................................................................................................357Proje ........................................................................................................................................................357Proje Temelli Öğrenme .....................................................................................................................357

Proje Temelli Öğrenmenin Özellikleri ...................................................................................359Proje Türleri ...........................................................................................................................................361Proje Temelli Öğrenme Yaklaşımının İçerdiği Temel Öğeler ................................................362

İçerik .................................................................................................................................................362

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımlarıxvi

Koşullar-Süreç ...............................................................................................................................362Etkinlikler ........................................................................................................................................362Sonuç-Ürün ....................................................................................................................................363

Proje Temelli Öğrenme Yaklaşımında Değerlendirme ..........................................................365Proje Temelli Öğrenme Yaklaşımının Avantajları .....................................................................365Proje Temelli Öğrenme Yaklaşımının Sınırlılıkları ....................................................................366Özet .........................................................................................................................................................367Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................367Kaynakça................................................................................................................................................370

Onbeşinci Bölüm

Senaryo Temelli Öğrenme

Konu Akış Şeması ...............................................................................................................................372Giriş ..........................................................................................................................................................372Senaryo Türleri .....................................................................................................................................373Senaryo Yazımı ....................................................................................................................................375Senaryo Temelli Öğrenmenin Uygulama Süreci .....................................................................379Senaryo Temelli Öğrenme Modelinin Yararları ........................................................................381Senaryo Temelli Öğrenmenin Kullanıldığı Alanlar ..................................................................381Senaryo Temelli Öğrenme ve Benzer Öğretim Yaklaşımları, Yöntemleri ve Teknikleri ...................................................................................................................383Özet .........................................................................................................................................................385Düşünme Zamanı ...............................................................................................................................386Kaynakça................................................................................................................................................386

Onaltıncı Bölüm

Allosterik Öğrenme Modeli

Giriş ..........................................................................................................................................................392Öğrenme Kuramları ve Allosterik Öğrenme Modeli .............................................................392Öğretim Biçimleri, Bilimsel Düşünme Biçimleri ve Allosterik Öğrenme .........................393Yapılandırmacı Yaklaşımlar ve Allosterik Öğrenme ...............................................................394Allosterik Öğrenme Modeli ............................................................................................................395Allosterik Öğrenme Modelinin İşleyişi ........................................................................................396Allosterik Öğrenme Modelinin Ana Değişkenleri ...................................................................398

Zihinsel Tasarım (Conception).................................................................................................398Zihinsel Tasarımların Dönüşümü ...........................................................................................401

Öğretim Çevresi ..................................................................................................................................402Modelle İlgili Yapılmış Bazı Çalışmalar ........................................................................................405Sonuç .....................................................................................................................................................406Değerlendirme Soruları ...................................................................................................................408Kaynakça................................................................................................................................................410

TEMEL KAVRAMLARYrd. Doç. Dr. Ercan Arı

KAZANIMLAR

Bu bölüm sonunda öğrenciler;

Eğitimin temel kavramlarına ve öğretim stratejilerine ilişkin,

1. Eğitim kavramını tanımlar.

2. Eğitim ile öğretim kavramlarının birbiri ile olan ilişkisini açıklar.

3. Eğitim süreci ile ilgili öğretim, öğrenme ve öğretme kavramları arasındaki farklılık-ları bulur.

4. Eğitim süreci ile ilgili kavramların nasıl ve kimler tarafından gerçekleştirildiğini doğ-ru bir şekilde ifade eder.

5. Öğretim stratejisi, yöntem ve teknik kavramlarını tanımlar.

6. Hedef davranışlar oluşturulurken öğretim stratejileri, yöntem ve teknikleri ile olan ilişkisini fark eder.

7. Eğitim, kültür ve küreselleşme arasındaki kuvvetli ilişkileri tespit eder.

8. 21.yy da eğitim ve insan kavramlarının hangi boyutlarının değişebileceğini tahmin eder.

9. Yeni teknolojilerin eğitim uygulamalarını hangi ölçüde etkilediğini anlayabilir.

İÇİNDEKİLER

< Eğitim

< Öğretim

< Öğrenme

< Öğretme

< Strateji

< Yöntem

< Teknik

< 21.yy Eğitim ve İnsan

< Eğitim ve Kültür

< Eğitim ve Küreselleşme

< Yeni Teknolojiler ve Eğitim

< Değerlendirme Soruları

< Kaynakça

1

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları2

Konu Akış Şeması

EĞİTİM

ÖĞRETME

STRATEJİÖĞRENME

YÖNTEMÖĞRETİM

TEKNİK

ÖĞRETİM STRATEJİLERİ

SUNUŞANLATIM

PROBLEM ÇÖZME

BULUŞ

TARTIŞMA

GÖSTERİP YAPTIRMA

ARAŞTIRMA İNCELEME

ÖRNEK OLAY

PROJE

Temel Kavramlar 3

Yrd. Doç. Dr. Ercan Arı

Eğitim

Yaşadığımız yüzyıl kendimizi, kurumlarımızı ve değerlerimizi sosyal ve kültürel şart-lar açısından yeniden gözden geçirmemizi gerektirmektedir. Endüstri toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde teknolojik değişim ve gelişmeleri takip edebilmek oldukça faz-la enerji gerektiren bir durum hâline gelmiştir. Bu değişimin gelişim yönünde olabilmesi için kuşkusuz bilim, teknoloji, sanat ve ahlaki değerler alanında bilgili ve tutarlı insan-lar yetiştirebilmenin en önemli araçlarından biri şüphesiz eğitim olacaktır.

Sadece millet ve toplumların değil, kişiliğin de asıl anlam ve kimliğini eğitimin ve-receği değerlerin oluşturduğu düşünülürse, bu değerler ile birlikte değişim ve gelişmeler arasında uyumu sağlamaya yönelik çalışmaların eğitim kapsamı içerisinde tartışılacağı düşünülebilir.

İnsanın bir canlı olarak doğması doğaya, içinde yaşadığı topluma uyum sağlayabil-mesi için birçok ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçları karşılayabilmek için bulunduğu çevrenin koşullarına uyum sağlaması ve öğrendiklerini de yaşamına aktarabilmesi gerekmektedir. Eğitimin en temel tanımı arzu edilen istendik davranışların bireylerde oluşturulma süreci olmasının yanı sıra kişilerin kendi karar verecekleri maddi ve manevi ihtiyaçlarını oluştu-ran bilgi, beceri, tutum ve davranış modüllerine erişme, onları öğrenme ve öğrenebilme yeteneklerini keşfedebilme becerilerini kazandırma süreci olarak da tanımlanmaktadır.1

Eğitim her felsefi sisteme ve psikolojik yaklaşıma göre değişik şekillerde tanım-lanmıştır. Bu tanımların pek çoğu, eğitime bir amaç yüklemiştir.2 İdealist anlayışa göre eğitim, özgür ve bilinçli insanoğlunun Tanrı’ya olan yükselici uyum çabalarının bitimsiz sürecidir. Realist anlayışa göre eğitim, yeni kuşaktaki bireylere kültürel mirası aktararak, onları yetişkinler toplumuna uyuma hazırlama sürecidir. Pragmatist anlayışa göre ise eği-tim, bireyi yaşantılarını yeniden inşa yoluyla yetiştirme sürecidir.3 Marksizme göre eğitim, insanı çok yönlü eğitme, doğayı denetleyerek onu değiştirecek ve üretimde bulunacak bi-çimde yetiştirme sürecidir. Natüralizme göre eğitim, kişinin doğal olgunlaşmasını artır-mave onun bu özelliğini göstermesini sağlama işidir.4 Varoluşçular ise eğitimi, insanı sınır durumuna getirme süreci olarak ele almışlardır.

Eğitime psikolojik açıdan yaklaşım gösterenler ise “Bireyin sahip olduğu yetenekleri, arzuları ve ilgileri ulaşabileceği en üst düzeye kadar çıkarmak, kişinin potansiyelini tam olarak geliştirebilmek için gerekli çevre imkânlarını hazırlamaktır.” şeklinde bir açıklama getirmişlerdir.5

Bu tanıma göre daha çok birey ve özellikleri dikkate alınırken çevrenin de bu özellik-leri geliştirebilecek şekilde düzenlenmesi esas alınmaktadır.

Genel anlamda eğitimin tanımlarına baktığımızda eğitimin daha çok sosyal yönü-nün vurgulandığı görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında eğitimin bireylere içinde bulun-duğu toplumun kültürünü aktarma ve bireylerin topluma uyumunu sağlama gibi bir işlevi söz konusudur.

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları4

Yukarıda bahsedilen eğitim tanımlarında geçen ifadelerden yola çıkarak aşağıdaki tanımlamalar yapılabilir.6

1. Eğitim bir süreçtir; süreç, bir amaca yönelmiş olan sürekli değişmelerin tümüdür. Eğitimle de, bireyin bir amaca doğru sürekli olarak değiştirilmesine çalışılmaktadır. Bire-yin aldığı eğitimle sürekli olarak değişmesi yetersiz durumdan daha yeterli duruma gel-mesi sağlanmaktadır. Bu değişiklikler, birbirini izleyen ve birbiri üzerine biriken öğretme ve öğrenmeler sonucunda gerçekleşmektedir. Yine, bireyin eğitimi, doğduğu andan başla-yarak ölünceye kadar devam eder. Bu nedenle eğitim çok kapsamlı bir süreçtir.

2. Eğitim sürecinde bireyin davranışlarının istenilen yönde değiştirilmesi amaçlanmak-tadır; insanın bilinçli olan tüm hareketleri, düşünceleri, duygu gösterileri, becerileri, bir duruma karşı tutumu, tercihleri vb. birer davranıştır. Davranış değişmesi ise bir kişinin başka bir kişiye bir olaya veya bir duruma karşı tutumunun, tepkisinin, düşüncesinin, hareket ve duygusunun değişmesidir. Buna göre, eğitimle oluşturulacak davranış deği-şikliğinin insancıl, olumlu, yapıcı ve başarılı uyum özelliklerini taşıması gerekir. Okulda, özellikle sını/ a yapılan bütün çalışmalar sonunda meydana gelen davranış değişiklikleri eğitim olarak kabul edilmektedir. Okulda öğrenciye kazandırılacak bilgi, beceri ve tutum-lar yani meydana getirilecek davranışlar önceden belirlenmiştir.

3. Davranışlardaki değişme, kasıtlı olarak gerçekleştirilmektedir; eğitimin tanımında-ki kasıt kelimesiyle önceden tasarlanmış olan davranış değişikliğinin planlı olarak, yani rastlantılara bırakılmadan gerçekleştirileceği belirtilmektedir. Bir başka deyişle, bireylerin önceden belirlenmiş amaçlar doğrultusunda planlı ve programlı bir biçimde yetiştirilmesi üzerinde durulmaktadır. Okuldaki eğitim bu işin uzmanı olarak yetiştirilen öğretmenler tarafından planlı bir biçimde düzenlenen öğretim faaliyetleri ile gerçekleştirilir. Bu bakım-dan öğretim, eğitimin kapsamında yer almakta ve eğitimin bir aracı olmaktadır. Davranış değişikliğinin kasıtlı olarak gerçekleştirilmesi daha çok okul eğitiminin bir özelliğidir.

4. Eğitim sürecinde bireyin kendi yaşantıları esastır; eğitimde davranış değişikliği, öğ-rencinin bizzat kendi yaşantılarıyla gerçekleşebilir. Bunun için okulda öğrenci, doğrudan ya-şantıların içine atılmalı, denemeli, yaşantılar arasındaki ilişkiyi kendisi keşfetmelidir. Bütün bunlar eğitimde bireyin kendi yaşantılarının esas alınmasını sağlayacaktır. Eğitim süreci bu bakımdan da öğrenme sürecini kapsamaktadır.

Literatürde eğitim ile ilgili yapılan birçok tanımlama ve özelliklere rastlamanın bir-çok nedeni bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı insanların eğitim ile ilgili elde ettikleri tecrübeler olmuştur. Eğitim ile ilgili her bir uygulama ve kazanım eğitimin ne olduğunu ve nasıl olması gerektiği hususunda yeni görüşlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. İnsan ve doğa ile ilgili yapılan araştırmalar ve özellikle de insan beyninin gizemli dünyasına yönelik yapılan çalışmalar eğitimin tanımlarına önemli katkılar sağlamıştır.

Documents

Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları - TANITIM