yönetim yaklaşımları

Hazrlayan

Eitim Ynetimi

Do. Dr. Adnan BOYACI

nite 1: Ynetim Kuramlar

Klasik ynetim kuramlar

Neoklasik ynetim kuramlar

ada ynetim kuramlar

Modern ynetim yaklamlar

Postmodern ynetim yaklamlar

indekiler


Giri

Ynetim olgusunun seyri:

Toplu yerleik alana gei

Eski Yunan'da sitenin ynetimi

Roma imparatorluunda ordunun ynetimi

Siyaset snfnn ortaya kmas

Plato (Devlet)

Nizamlmlk (Siyasetname)

Machievelli (Prens ya da Hkmdar)

Sanayi devrimi & Fransz devrimi



lgi, insan unsuru dndaki rgtsel faktrlere ynelmitir.

Rasyonellik esastr. zellikle rgt yaps rasyonellik ilkesine gre ekillenir.

Rasyonelliin salanabilmesi iin bilimsel yntemler kullanlr.

rgtler kapal sistemlerdir. Dolaysyla evreden etkilenmezler.

rgtte insan beklentileri gereksinimleri, birey ve grup atmalar, rgt evresi, kltrel deiimler ve farkllklar ihmal edilmitir.



Bilimsel ynetim yaklam (Frederick Winslow Taylor 1856-1915)

Taylora gre Amerikann ekonomik olarak zarara uramasnn nedeni, insanlarn verimli bir yaantsnn olmaydr. Sistemli bir alma yaam ve belirlenmi kurallarn uygulanmasnn baary getireceini bu nedenle rgt ynetiminin bilimsel olmas gerektiini ne srmtr.



Ynetim sreci yaklam (Henri Fayol1841-1925)

Fayolun almalar retim zerine younlap makro dzeyde rgt sorunlarna eilmeyen Taylorun bilimsel ynetimin yaklamnn eksiklerini gidermeye yaramtr.



Ynetim sreci yaklam (Henri Fayol 1841-1925)

rgtn temel fonksiyonlarn aadaki ekilde sralamtr:

Teknik Fonksiyonlar: retim, imalat, transformasyon

Ticari Fonksiyonlar: Alm, satm, deiim

Mali Fonksiyonlar: Sermaye retimi ve ynetimi

Gvenlik Fonksiyonlar: Mallarn ve kiilerin korunmas

Muhasebe Fonksiyonlar: Envanter, bilano, istatistik

Ynetim Fonksiyonlar: ngr, organizasyon, kumanda, koordinasyon, kontrol




Fayola gre rgtsel verimlilik sadece personelin almasyla deil ynetimin gelitirilmesiyle de salanabilir. Bu nedenle ynetimi bir sre olarak kabul eder.

Ynetimi srasyla gerekletirilen bir dizi fonksiyonlar btn olarak yle sralamtr:

blm ve uzmanlamaya dayal rgt ve ynetim yaps

Yetki ve sorumluluk

Disiplin

alanlarn bir kiiden emir almalar




rgtte birimlerin tek amacnn olmas

rgtsel amalarn nemli olmas

dllendirme

Kararlarn merkezden alnmas

Emir-komuta zinciri

Dzen

Eitlik

Personelin ite tutulmas

Personelin yaratclnn n planda tutulmas

birlii ruhunun yaratlmas



Brokrasi Yaklam (Max Weber 1864 - 1920)

Weber en st dzeyde verim elde edebilmek iin rgtn fonksiyonel uzmanlamaya dayanan i blm ve aka belirlenmi hiyerarik bir yap ve ilkelere dayanmas gerektiini ne srmtr. rgtte iler nesnel bir ekilde yrtlmeli, hesaplanabilir bir ileyi olmal, kiisellikten uzak bir anlay hakim olmaldr.




Brokratik rgtlerde ynetimin zellikleri u ekilde sralanabilir:

Yetki ve sorumluluun belirlenmesi

Grevlerin ve yaplacak ilerin nceden belirlenmesi ve programlanmas

Yazl kurallarn oluturulmas ve saklanmas

Yetki ve grevlerde uzmanlama




Kurallara ballk

Nesnellik

Aklk

Kariyer yaps

Gizlilik




Weberin modeli sanayi devrimi dneminin anlayna uygun bir modeldir. Sanayi toplumu makine odakl bir dnce sitemine sahiptir.



Genel olarak klasik kurama dair ifadeler:

Byk ve merkeziyeti rgtlenme

Kat hiyerarik rgtlenme

blm ve uzmanlama

Biimsellik ve ayrntl kurallar

Mekaniklik

Gizlilik ve yeniliklere kapallk

Meslekleme

Tekelcilik: Her ey brokrasinin tekelinde



Klasik ynetim yaklam dnyann geirdii byk buhrana (1929 Ekonomik Krizi) yeni bir yaklamn n alm oldu. Neoklasik yaklam ayn rasyonellik erevesinde bu kez insan n planda tutmutur. EltonMayo ve arkadalarnn Hawthorne almalar sonucunda ortaya kmtr.



Howthorne Aratrmalar (Elton Mayo 1880 - 1949)

1924 ylnda Western elektrik irketinin Chicagodaki Howthorne fabrikalarnda balayan alma 1930a kadar devam etmitir.


Howthorne Aratrmalar (Elton Mayo 1880 -1949)

Neoklasik ynetim

kuramlar

Personelin retime katksnn grup normlarna bal olduu

alanlar tarafndan oluturulan retim standartlarnn daha uygulanabilir olduu

Bu yeni anlayla:



Howthorne Aratrmalar (Elton Mayo 1880 - 1949)

alma arkadalarnn sevgi ve saygsn kazanmann, onlarla olumlu ilikilerde bulunmann olduka nemli olduu

Parasal olmayan dl ve cezalarn cret kadar nemli olduu

Personelin rgt standartlarna birey olarak deil, grup algsna gre yant verdii

Gzlenmitir.



X ve Y Teorisi (Douglas McGregor 1906-1974)

Genel bir ifadeyle X teorisi klasik kuramn Y teorisi neoklasik kuramn zelliklerini tar. Daha dorusu insana bak alar bu ynde deiir.




X teorisinde insan pasiftir. nsan almay sevmez, sorumluluk almak istemez. nsan altrma iin zorlamak gerekmektedir. Ynetici de bu dorultuda otoriterdir. Ayrntl i tanmlar, sk kontrol, az yetki devri, detayl ceza uygulamalar sz konusudur. En nemli motivasyon kayna korkudur.




Y teorisinde ise almak, beslenmek, oyun oynamak kadar doal bir eylem olarak grlr. nsan tembel deildir. Gerekli koullar salandnda rgtn amalar dorultusunda almak ve sorumluluk almak isteyecektir. nsana sayg n plandadr.



Sistem 1 - Sistem 4 Modeli (Rensis Likert 1903 - 1981)

Likert, etkili rgtlerle etkili olmayan rgtler arasndaki farkllklar incelemitir.



Sistem 1 - Sistem 4 Modeli (Rensis Likert 1903 -1981)

Sistem 1 (istismarc otokratik)

Sistem 2 (yardmsever otokratik)

Sistem 3 (katlmc)

Sistem 4 (demokratik)



Genel olarak klasik kurama dair ifadeler:

nsan sosyal varlktr.

nsan rgtlere gereklidir

dllendirilmenin nemi

Grup psikolojisi

Formal yap kadar informal yap da nemlidir

rgtte bireylerin kiisel doyuma, mutlulua ve bireysel amalarna ulamas ncelikle rgt asndan nemlidir.


ada ynetim kuramlar

Kendilerinden nceki ynetim yaklamlarnn eksikliklerinin giderecek ekilde:

rgtlerin evrelerinden bamsz olmayan ak sistemler olduunu

Yaama ve gelimelerinin evreye uyum salayabilme kapasitelerine bal olduunu merkeze almaktadrlar.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Sistem yaklam

Sistem kuramna gre rgtler, evreden belirli girdiler alan, bunlar bir retim srecinden geirerek evreye ktlar sunan ve kendi ierisinde birbiriyle ilikili alt sistemler ve ilevlerden oluan toplumsal sistemlerdir.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Sistem yaklam

Genel sistemler kuram Ludwig von Bertalanffy (1920ler):

Her sistem yakn evresiyle dorudan, uzak evresiyle dolayl olarak etkileim ierisindedir.

Evren birbiriyle srekli iliki ierisinde olan alt sistemlerin btnnden oluur.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Sistem yaklam

Sosyal sistemler, biyolojik organizmalardan olumasna ramen biyolojik kurallardan ok psikolojik ve sosyal nedenlerle bir arada bulunurlar ve yap olutururlar.

Sistem yaklamnda tek bir neden tek bir sonu yoktur. nsanlar davrana sevk eden bir sr neden vardr. Bu nedenle hem rgtler hem de bireyler iin dinamik bir denge ngrmektedir.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Sistem yaklam

Ak sistem/kapal sistem

Denge durumunda olma zellii ak sistemlerin bir zelliidir. nk evreleriyle etkileim halindedirler. Bu nedenle ynetim evrenin beklenti ve snrlamalarn dikkate almak zorundadr. Kapal sistemlerde denge durumunda olma eilimi yoktur.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Durumsallk yaklam

Jhon Woodward 1965te ngilterede 100 rgt zerinde yapt almada farkl alanlarda i yapan rgtlerin yapsal farkllklarnn kullanlan teknolojiye gre deitiini gzlemlemitir. te yandan Paul Lawrence ve Jay Lorsch aratrmalarnda rgt yaps, ekonomik ve teknolojik evre, yneticilerin karar verme davranlar ile rgtn etkililii arasnda bir iliki bulmulardr.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Durumsallk yaklam

Her rgt ve her yerde geerli olan bir ynetim uygulamas yerine, her rgtn iinde bulunduu duruma gre, o duruma en uygun saylacak bir ynetim uygulamas bulmay amalar.

rgtleri birer sistem olarak ele alr.

Durumlar deitiinde ynetimin uygulamas da deiecektir.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlar

Durumsallk yaklam

Klasik, neoklasik ve sistem yaklamlarnn hangi durumlarda daha faydal olabileceini aratrr.

rgtn karlat sorunlarla ilgili en iyi zmn belli bir zamandaki, zm olduunu ileri srer.

rgtlerin etkili olmas, belirli ilke ve kurallarn uygulanmasndan deil, bu ilkelere i ve d artlar arasndaki uyumun salanmasyla gerekleir.


ada ynetim kuramlar

Modern yaklamlara dair ifadeler:

Rasyo-ekonomik insan, kendini tamamlayan insan, sosyal insan kavramlarna ek olarak karmak insan

nsann ihtiyalar deiik koullar altnda deiir; dolaysyla motivasyon kaynaklar da deikendir.

rgtler ak sistemlerdir.

rgt evreden ald dnt ve entropi ile sorunlarn aarak yaamn srdrr.


ada ynetim kuramlar

Post-modern rgt ve Ynetim Yaklamlar

Kreselleme olgusuyla deien dnyada sosyal, kltrel, ekonomik ve teknolojik gelimeler balamnda rgtlere ve zellikle de ynetim olgusuna yeni bak alar getirilmitir.


ada ynetim kuramlar


renen rgt

Bulunduu zaman ve ortamda ne olup bittiinin farkndadr.

stedikleri sonular elde etmek iin tm potansiyelini kullanarak becerilerini gelitirebilen, iine bal, takm arkadalar ile anlaml bir hedefi ve vizyonu paylaan kiilerden oluan

Yeni dnce ve fikirlerin beslendii ve gelitii


ada ynetim kuramlar


renen rgt

Her bireyin grnn deerlendirmeye alnd

Ortak beklentilerin serbest brakld

Srekli olarak ekip halinde renmenin nasl gerekletirilmesi gerektiinin retildii bir ortam ieren

Kendi geleceini oluturmada etkili olmak isteyen

Ana unsurlar, bilgi yaratmak, renmek, alanlar bu ynde gdlemek, ulalan sonular rgt bilgisi haline getirmek ve bu bilgiyi sorun zmede kullanabilmek olan


ada ynetim kuramlar


renen rgt

renen rgtlerin 5 disiplini vardr:

Sistem dncesi

Kiisel hakimiyet (Ustalk)

Zihinsel modeller

Paylalan vizyon

Takm halinde renme


ada ynetim kuramlar


Toplam Kalite Ynetimi (TKY)

Kalite bir sre, rgtn bandan sonuna kadar btn fonksiyonlarn aamalar, arzu edilen hedeflere ulamay gerektirir.

Kalitede ama, sfr hatadr.


ada ynetim kuramlar



Ynetimin katlm ve tutumu nemlidir. Profesyonel kalite ynetim ekibi gereklidir.

Personele kalite anlay ile ilgili kapsaml bir eitim verilmelidir ki personelin de katlm salansn.

Personelin abas ve baars desteklemek iin planlama yaplr ve rgt ierisinde farkl aamalar oluturulur. Bylece tanma eside gereklemi olur.


ada ynetim kuramlar



Baz ilkelerin uygulanmas ile mmkndr ( Edwards Deming, Joseph M. Juran, Philp Crosby):

Vizyon

Sistemlerin ball

Kalite kltr yaratan ve destekleyen liderlik

Kiisel gelimeler

Gerek temelli gelimeler

Karar verme yetkisini datma

birlii

Deiimi planlama


ada ynetim kuramlar


Stratejik ynetim

Stratejik kararlar alma ve yerletirme srecidir.

rgtn st dzey yneticilerinin faaliyetlerini ilgilendiren sreler toplamn oluturur.

Stratejik kararlar rgtn amalar dorultusunda uzun dnemli alnan kararlardr.


ada ynetim kuramlar


Stratejik ynetim

rgtn rekabeti stnln gelitirebilecek konular zerinde younlar.

Stratejik kararlar evredeki deiiklikler kapsamnda rgtn gl ve zayf ynlerine, nndeki frsat ve tehditlere ve sahip olduu kaynaklar gz nnde bulundurularak alnr.


ada ynetim kuramlar


rgtsel vatandalk

rgtsel vatandalk, rgtn etkili ve verimli bir biimde almasn tevik eden bireysel davranlardr. Bu davranlar sergilenirken karlnda bir dl beklenmez ve resmi dl sistemi tarafndan da ak veya dorudan tannmaz. rgtsel vatandalk davrannn azl rgtn verimini azaltr. Ancak yksek dzeyde rgtsel ballk olduunda gerekleir.


ada ynetim kuramlar


rgtsel vatandalk

zgecilik (Dierkmlk)

Vicdanllk

Centilmenlik

Nezaketlilik

Sivil erdem


Teekkrler

Documents

yönetim yaklaşımları