1

วาดวยเสรภาพ On Liberty

โดย จอหน สจวต มลล (John Stuart Mill) เอกศกด ยกตะนนทน แปล

มหาวทยาลยขอนแกน 2556

2

"วาดวยเสรภาพ" ของ จอหน สจวต มลล เปนงานปรชญาสงคมชนส าคญชนหนงของโลกตะวนตก ทควรจะไดรบการน ามาอภปรายโตเถยง และประยกตใชเปนหลกส าหรบการสรางฐานทางความคดวาดวยเสรภาพในสงคมไทย ผแปลหวงวางานแปลชนนจะกอประโยชนสรางใหเกดความรกตอเสรภาพและปจเจกภาพใหมมากยงๆ ขนไปในสงคม เพอใหสงคมไทยเขมแขงดวยฐานคดทางปรชญา และพฒนาไปสประชาธปไตยแบบเสรนยมทสมบรณยงขนในอนาคต

เอกศกด ยกตะนนทน

มหาวทยาลยขอนแกน

2556

3

เนอหา

บทท1 ................................................................................................................................................................. 5

ความน า ............................................................................................................................................ 5

บทท 2 .............................................................................................................................................................. 18

เสรภาพทางความคดและการอภปราย............................................................................................. 18

บทท 3 .............................................................................................................................................................. 51

วาดวยปจเจกภาพในฐานะองคประกอบแหงความผาสกในชวต ..................................................... 51

บทท 4 .............................................................................................................................................................. 67

วาดวยขอบเขตของการใชอ านาจของสงคมตอปจเจก ..................................................................... 67

บทท 5 .............................................................................................................................................................. 82

การประยกต .................................................................................................................................... 82

4

5

บทท1

ความน า 1 เนอหาของงานชนนไมใชเรองของสงทเรยกวา “เสรภาพแหงเจตจ านง” ซงเปนชอทเรยกกนอยางผดๆ ของแนวคดทตรงกนขามกบ “ปรชญาวาดวยความเปนไปอยางจ าเปน” แตเปนเรองของเสรภาพของพลเมอง หรอเสรภาพทางสงคม คอ เปนเรองของธรรมชาตและขอบเขตของอ านาจซงสงคมสามารถใชบงคบตอบคคลไดอยางถกตองเหมาะสม เสรภาพทางสงคมเปนค าถามทไมคอยถกถาม และแทบจะไมเคยมการอภปรายในเชงหลกการ แตกเปนค าถามทมอทธพลอยางยงตอขอโตเถยงในเรองแนวทางปฏบตตางๆ ในยคสมยของเรา ซงมประเดนเรองเสรภาพแหงพลเมองอยเบองหลง และซงเรากนาจะตระหนกในไมชา วาค าถามในเรองนมความส าคญอยางยงยวดตออนาคต ค าถามนไมใชอะไรใหม ในแงหนงแลว มนษยชาตไดแบงกนเปนฝกเปนฝายมาตงแตอดตอนไกลโพนกดวยปญหาน แตในระดบของความกาวหนา ซงสงคมสวนทเปนอารยะยงกวาไดกาวเขาไปสแลวนน ค าถามนไดปรากฏออกมาในเงอนไขใหม และเรยกรองใหเราพจารณา ดวยวธมองทแตกตางไปกวาเดมอยางทถงระดบรากฐาน 2 การตอสขบเคยวกนระหวาง “เสรภาพ” และ “การใชอ านาจควบคม” เปนลกษณะทปรากฏชดทสดในประวตศาสตรซงเราคนเคยมาแตเรมตน โดยเฉพาะอยางยงในประวตศาสตรของกรก โรมน และองกฤษ แตในสมยเกา การแขงขนนเปนเรองระหวางผคน หรอระหวางผคนบางชนชน กบ “รฐบาล” เสรภาพหมายถงการปองกนตนเองตอการใชอ านาจอยางเปนทรราชโดยผปกครองทางการเมอง ผปกครองถกมองวาอยในสภาพทเปนปฏปกษตอผอยใตการปกครองอยางหลกเลยงไมได (ยกเวนแตกบรฐบาลทมาจากประชาชน บางรฐบาลของกรก) โดยผปกครองมอ านาจหนงเดยว หรอมาจากกลมทมอ านาจ หรอเผาหรอชนชนทมอ านาจหนงเดยวในการปกครองผอน ซงไดอ านาจมาทางสายเลอด หรอดวยการรบชนะ ผซง โดยทงหมดแลวไมไดถอครองอ านาจบนความพงพอใจของผถกปกครอง และเปนผซงอ านาจอนสงสดเดดขาดของเขา ไมมใครทจะกลาตอกร หรอแมแตปรารถนาทจะตอกรดวย และไมวาผคนทอยภายใตจะคอยระแวดระวงตวอยางไรตอการใชอ านาจเดดขาดทเปนไปอยางกดขนน อ านาจของผปกครองกไดรบการยดถอวาเปนสงจ าเปน แตกอาจสรางอนตรายไดอยางยงในฐานะอาวธทพวกเขาจะเอาออกมาใชตอผทอยใตอ านาจ ไมนอยไปกวาทจะเอามาใชกบศตรภายนอก ซงกคอ เพอทจะปองกนไมใหสมาชกทออนแอกวาของชมชนตกเปนเหยอของฝงแรงกา จงเกดความตองการใหมสตวรายตวหนง

6

ทแขงแรงกวาตวอนๆ ทเหลอทงสน ทไดรบมอบหมายใหคอยคมพวกนนไว แตเนองจากราชาของฝงแรงกยอมจะมงลาเหยอมาสงเวยตนจากฝงสตวทออนแอไมนอยไปกวาทจะลามาจากพวกสตวรายดวยกน จงเลยงไมไดทสตวผออนแอทงหลายจะตองคอยปองกนตนจากจะงอยปากและกรงเลบของราชาแรงอยตลอดเวลา ฉะนน กลมคนผทรกชาตรกประชาชนจงมงเปาไปทการจ ากดขอบเขตของอ านาจทจะอนญาตใหผปกครองใชตอชมชน และขอจ ากดนกคอสงทเขาเรยกวาเสรภาพแหงพลเมอง มความพยายามสรางใหเกดขอจ ากดดงกลาวขนในสองทาง หนง คอโดยการพยายามท าใหเกดการยอมรบในการคมครองบางอยาง เรยกวา สทธหรอเสรภาพทางการเมอง ซงหากผปกครองละเมดกจะถกถอวา เปนการท าผดตอหนาท และหากวาผปกครองเกดละเมดขนมาจรงๆ การตอตานในเรองทเฉพาะเจาะจง หรอการเปนกบฏโดยรวม กจะไดรบการยดถอวาถกตองดวยหลกการ หนทางทสองซงมกเกดขนภายหลง กคอการพยายามสรางการตรวจสอบในรฐธรรมนญ ซงความเหนพองของประชาชนหรอขององคกรบางอยาง ซงถอไดวาเปนตวแทนของผลประโยชนของประชาชน ถกก าหนดใหเปนเงอนไขจ าเปนส าหรบการจะกระท าการบางอยางทส าคญกวาปกตของฝายอ านาจปกครอง ประเทศยโรปเกอบทงหมด ถกบงคบใหตองยอมรบการสรางขอจ ากดของอ านาจในการปกครอง ตามแบบอยางแรก ไมมากกนอย แตส าหรบการสรางขอจ ากดตามแบบทสองนน หลายๆ ประเทศในยโรปกยงไมเกดขน หรอหากเกดขน กเพยงแตในระดบหนงเทานน ผรกเสรภาพทกหนทกแหงจงตงความหวงไวทการท าใหการสรางขอจ ากดแบบทสองบงเกดมขนอยางสมบรณ และตราบเทาทมนษยชาตรสกพอใจทจะสกบศตรไปทละราย และพอใจทจะถกปกครองโดยนายเดยว บนเงอนไขของการไดรบการรบประกนใหเชอวาจะบงเกดผลพอควร วาผเปนนายจะไมใชอ านาจอยางเปนทรราช พวกเขากไมมแรงปรารถนาตอเสรภาพทสงเกนไปกวานน 3 กระนนกตาม ในการกาวไปขางหนาของมวลมนษยชาต เวลากมาถงแลว ทผคนเลกทจะคดวา เปนความจ าเปนตามธรรมชาตทผทปกครองของพวกเขาควรจะเปนเจาของอ านาจอสระ ซงมผลประโยชนทขดแยงกบผลประโยชนของพวกเขาเอง ผคนไดมองเหนอยางชดเจนแลววา ผดแลอาญาสทธทงหลายของรฐควรเปนคนทอยขางลางพวกเขาและรบมอบอ านาจไปจากเขา ซงเขาอาจถอนสทธไดตามความพอใจ เพราะดเหมอนวา ดวยวธนเทานน ทพวกเขาจะไดรบการค าประกนอยางสมบรณ วาอ านาจของรฐบาลจะไมถกหนกลบมาใชท ารายผลประโยชนของพวกเขา ไมวาจะเกดมกลมมหาชนขน ณ ทใดกตาม ขอเรยกรองใหผปกครองมาจากการเลอกตงและอยในอ านาจเพยงชวคราว กจะกลายมาเปนเปาหมายการผลกดนของพวกเขาไปทละนอย และเปาหมายนกไดเขามาแทนทความพยายามเดมทจะจ ากดอ านาจของผปกครอง แตเมอการตอสมงไปสการท าใหอ านาจปกครองเปนสงทเกดออกมาจากการเลอกเปนระยะๆ ของผถกปกครอง คนกเรมทจะคดวา เรองของการจ ากดอ านาจไดรบการใหความส าคญจนเกนไป (อาจดเหมอนวา) การจ ากดอ านาจนน เปนเครองมอทจะใชส าหรบตอตานผปกครอง ทมผลประโยชนตรงกนขามกบผลประโยชนของประชาชนอยเสมอ ฉะนน สงทตองการจรงๆ กคอ ผปกครองควรจะเปนอนหนงอนเดยวกบประชาชน ซงกคอผลประโยชนและเจตจ านงของพวกเขาควรจะเปนผลประโยชนและเจตจ านงของชาต ชาตไมตองการการปกปองจากเจตจ านงของตนเอง ไมตองกลว

7

ตอการใชอ านาจอยางเปนทรราชตอตนเอง ขอใหผปกครองมความรบผดชอบอยางจรงจงตอชาต ขอใหชาตสามารถถอดพวกเขาออกจากอ านาจไดทนททตองการ เมอเปนเชนนนแลว ชาตกสามารถยอมรบไดทจะไววางใจใหอ านาจตอพวกเขา อยางทตวชาตเองกจะบงการการใชอ านาจไปในทศทางเดยวกน อ านาจของพวกเขากคออ านาจของชาตทน ามารวมกนเขาไว และอยในรปทสะดวกทจะใชนนเอง ความคด หรอทจรงอาจเปนความรสกรปแบบน ปรากฏอยทวไปในลทธเสรนยมชวงหลงของยโรป ซงในสวนของภาคพนทวปซงลทธเสรนยมยงคงมอทธพลอยอยางชดเจน ใครกตามทคดวาสงทรฐบาลจะท าไดนนมขอบเขต ยกเวนแตในกรณของรฐบาลทพวกเขาคดวาไมอาจเปนจรงได กจะกลายเปนผทคดตางอยางชดเจน จากบรรดานกคดทางการเมองทงหลายของภาคพนยโรป และถงตอนน วธคดแบบเดยวกนนนกอาจแพรกระจายอยทวไปในประเทศของเรา ถาหากวาสถานการณ เกดด าเนนตอไปอยางไมเปลยนแปลง 4 แต เรองของทฤษฎทางการเมองและปรชญา กเปนเชนเดยวกบเรองของบคคล กลาวคอความส าเรจยอมเปดเผยใหเหนความผดพลาดและความออนแอ ซงความลมเหลวอาจเคยปดบงเอาไวจากสายตา แนวคดทวาประชาชนไมจ าเปนตองจ ากดอ านาจทมเหนอตนเอง อาจดเหมอนเปนสจธรรม ในชวงเวลาซงรฐบาลทมาจากประชาชนเปนเพยงแคความเพอฝน หรอเขาใจกนไปวาเปนสงทเกดขนจรงกแตในอดตกาลอนไกลโพน และกไมจ าเปนวาแนวคดดงกลาวจะถกทาทายดวยความผดปกตทเกดขนเพยงแคเปนครงคราว อยางเชนทเกดขนในการปฏวตฝรงเศส ซงสงทเลวรายทสดเกดขนจากการฉกฉวยของคนไมกคน และซงไมวาอยางไร กไมไดเกดขนจากเจตนารมณอนถาวรของมหาชน แตเกดขนจากการตอสกบอ านาจเผดจการของสถาบนกษตรยและเหลาขนนาง ทประทขนอยางรนแรงทนททนใดจนเหนอการควบคม อยางไรกตาม ในวนเวลาซงสาธารณรฐประชาธปไตยไดครอบครองดนแดนสวนใหญของผวโลก และไดสรางใหตนเองรสกประหนงวา เปนหนงในสมาชกผทรงอ านาจของเหลาประชาชาต รฐบาลทมาจากการเลอกตงและมความรบผดชอบตอประชาชนกกลายมาเปนเปาของการตรวจสอบและขอวพากษวจารณ ซงก าลงรอคอยตอขอเทจจรงอนยงใหญทมอยจรงๆ คอไดเปนทรบรกนแลววา วลอยาง “การปกครองตนเอง” และ “อ านาจของประชาชนเหนอตนเอง” ไมไดแสดงออกถงสภาวะทเปนจรงของการเมอง เพราะ “ประชาชน” ผซงใชอ านาจไมไดเปนพวกเดยวกนกบประชนผซงถกใชอ านาจ และ “การปกครองตนเอง” ทพดถง กไมใชการปกครองทคนแตละคนมเหนอตนเอง แตเปนการทคนแตละคนถกปกครองโดยคนอนทเหลอ ยงกวานน เจตจ านงของประชาชน เอาเขาจรงแลวกเปนเพยงเจตนารมณของคนหมมาก หรอของกลมคนสวนทกระตอรอรนในการแสดงออกมากทสด ของคนสวนใหญ หรอคนพวกทประสบความส าเรจในการท าตนใหเปนทยอมรบวาเปนคนสวนใหญ ผลทตามมากคอ ประชาชนอาจปรารถนาทจะกดขสมาชกบางสวนของตนเอง นเปนสงทเราพงตองมขอระวงอยางมาก เชนเดยวกบการใชอ านาจอยางผดๆ ในแบบอน ฉะนน เมอผถอครองอ านาจเปนผทจะสามารถตรวจสอบไดเสมอโดยสงคม ซงกคอ โดยกลมทมอ านาจมากทสดในสงคมนนเอง ประเดนของการจ ากดอ านาจของรฐบาลเหนอปจเจกบคคล กมไดส าคญนอยลงไปเลยแมแตนอย ไมใชเรองยากเลยททศนะทวาจะตองม

8

การจ ากดอ านาจของสงคมเหนอปจเจกบคคลน จะยนยนตนเอง เพราะกไดปรากฏใหเหนแลว ตอปญญาของนกคดและตออปนสยของชนชนส าคญๆ ในประชาคมของยโรป ผซงผลประโยชน หรอสงทเขาคดวาเปนผลประโยชนของเขา กลบถกระบอบประชาธปไตยขดขวาง และในการคดค านวณทางการเมอง กเปนทยอมรบกนทวไปวา “ทรราชของเสยงสวนใหญ” คอหนงในความชวรายทสงคมจะตองปองกนไมใหเกดขน 5 โดยหลกๆ แลว ในตอนแรก กเปนทกลวกนวา ทรราชของเสยงสวนมากจะเกดขนผานการกระท าของผถออ านาจสาธารณะ เชนเดยวกบทรราชอยางอน แตเมอบคคลไตรตรอง และรบรวา เมอตวสงคมเอง นนกคอ สงคมโดยรวมๆ กลายเปนทรราชตอปจเจกบคคลแตละรายๆ ทประกอบขนเปนสงคมนนเอง หนทางของการใชอ านาจอยางชวราย จะไมไดจ ากดอยกบการกระท าทสงคมอาจจะกระท าผานผเปนมอเปนไมทางการเมองของสงคม สงคมมความสามารถทจะมอบความชอบธรรมใหแกตนเอง และสงคมกจะท าอยางนนจรงๆ และถาหากสงคมมอบความชอบธรรมทไมถกตอง แทนทจะเปนความชอบธรรมทถกตอง หรอมอบความชอบธรรมใหตนเขาไปจดการกบสงทตนไมควรเขาไปยงเกยวดวย กจะสรางความเปนทรราชทนาสะพรงกลวยงกวาการกดขทางการเมองทงหลาย เพราะวา ถงแมวาสงคมจะไมไดใชอ านาจดวยการลงอาญาอยางรนแรงอยางอ านาจรฐ สงคมจะเปดทนทางไวนอยมากทใครจะหลดลอดไปจากอ านาจนนได จากการทมนแทรกซมลกเขาไปในทกรายละเอยดของชวต และจากการทมนสรางความเปนทาสทลกลงไปถงระดบของจตวญญาณ ฉะนน การปองกนตอความเปนทรราชของผถอกฎหมายจงยงไมเพยงพอ หากแตจ าเปนจะตองมการปกปองตอความเปนทรราชของเจตคตหรอความรสกของคนสวนใหญดวย นนกคอ เราจะตองหาทางปองกนตอความตองการของสงคม ทจะใชวธการอน ทไมใชการลงโทษทางอาญา เพอบงคบใหคนทไมเหนดวยตองยอมตามความคดและแนวทางการปฏบตของตน เพอขดขวางการเกดขนและหนวงเหนยวการเตบโตของปจเจกภาพทเขาไมไดกบแนวทางของตน และบงคบคนใหยอมเปลยนแปลงบคลกภาพใหเปนไปตามแบบฉบบของตน 6 ขอบเขตทเจตคตของสวนรวมจะสามารถเขาแทรกแซงตออสรภาพของปจเจกบคคลไดอยางถกตอง เปนสงทมอยจรง และการหาขอบเขตนใหพบและรกษาไวไมใหมการลวงล า เปนเงอนไขทจ าเปนส าหรบการมชวตทดของมนษย มากเทากบการปองกนตอเผดจการทางการเมอง แตถงแมวาโดยหลกการแลวไมนาจะมขอคดคานตอขอเสนอน แตสงทเปนค าถามจรงๆ กคอ จะก าหนดขอบเขตนนทตรงไหน ขอทวาอสรภาพสวนบคคลและการควบคมของสงคมจะพบกนทตรงไหน เปนเรองทยงไมเคยมการคนหากนเลยแมแตนอย ทกสงทกอยางทท าใหชวตมคาส าหรบคนๆ หนง ขนอยกบการควบคมใหสงทคนอนจะท ากบเขาไดนนจะตองมขอบเขต ดงนน กฎเกณฑบางอยางของพฤตกรรม จะตองถกตงขน แรกเลยกโดยกฎหมาย และในเรองทงหลายทไมเหมาะตอกฎหมาย กตองเปนการควบคมดวยทศนคตความคดเหน ขอทวากฎเหลานควรจะเปนอะไรบางนน เปนค าถามหลกในความสมพนธของมนษย แตถาเรายกเวนกรณทเดนชดทสดสกสองสามกรณ ค าถามนกเปนหนงในบรรดาค าถามทงหลายทความพยายามทจะตอบเทาทเคยมมา ประสพความส าเรจเพยงนอยทสด ไมมสองยคสมยใดๆ และแทบจะไมมสอง

9

ดนแดนใดๆ ทไดตดสนเรองนตรงกน และการตดสนของยคหนงหรอดนแดนหนง กเปนสงทนาประหลาดใจของอกยคหนง หรอของอกดนแดนหนง แตกระนน ผคนไมวาจะของยคใดหรอดนแดนใด กไมเคยสงสยในความยงยากของปญหา มากไปกวาทจะคดไปวามนเปนเรองทมนษยชาตเหนพองตองกนมาโดยตลอด กฎทพวกเขาก าหนดขนใชระหวางกนและกนนน ปรากฏตอพวกเขาประหนงวาประจกษแจงและสมเหตสมผลในตนเอง มายาทเปนสากลน เปนหนงในตวอยางของพลงอ านาจอนวเศษของประเพณ ซงไมเพยงแค เปนไปตามสภาษตคอ ประเพณเปนธรรมชาตทสองของมนษย แตยงถกยดถออยางผดๆ มาโดยตลอดดวย วามนษยไดธรรมชาตทสองนมาแตก าเนด อ านาจของประเพณ ในการปองกนความหวาดระแวงทจะมตอกฎเกณฑของพฤตกรรมซงมนษยชาตก าหนดบงคบตอกน เปนสงทสรางผลไดอยางสมบรณ เพราะวาผคนจะมองไมเหนเลยวาประเพณเปนสงทจ าเปนทตองหาเหตผลมาอธบาย ไมวาจะเปนเหตผลทจะใหตอตนเองหรอผอน ผคนถกท าใหเคยชนทจะเชอ และไดรบการสนบสนนใหเชอ โดยคนทแสดงบคลกของความเปนปราชญ วาความรสกของตนในเรองของธรรมชาตทสองน มคาเหนอเหตผล อนท าใหเหตผลไรความจ าเปน หลกเชงปฏบตทชกจงผคนไปสทศนะเกยวกบกฎระเบยบของความประพฤตของมนษยของพวกเขา กคอความรสกในจตใจของบคคลแตละคน วาทกๆ คนควรจะถกก าหนดใหกระท าตามแบบทตวเขา และคนพวกทเขารสกผกพนดวย อยากใหกระท า ไมมใครเลยทยอมรบตอตนเองวามาตรฐานการตดสนของเขากคอความชอบของเขาเอง แตเจตคตในเรองของพฤตกรรม เมอไมมเหตผลรองรบ กตองถอวาไมอาจเปนอะไรอนนอกจากความชอบของบคคล และถาเหตผลทใหมากเปนเพยงการอางถงความชอบแบบเดยวกนทคนอนรสก มนกยงคงเปนเรองของความชอบอยนนเอง เพยงแตเปนของคนหลายๆ คน แทนทจะเปนของคนๆ เดยว อยางไรกตาม ส าหรบคนธรรมดา ความชอบของเขาเอง ทไดรบการสนบสนนโดยความชอบของคนอน ไมเพยงแตจะเปนเหตผลทนาพงพอใจอยางสมบรณ แตเปนเหตผลเพยงอยางเดยวทเขามอยส าหรบความคดของเขาในเรองศลธรรม รสนยม หรอ ความประพฤตทถกตองเหมาะสม ทไมไดเขยนไวอยางชดเจนในค าสอนทางศาสนาของเขา และกเปนสงทเขาใชเปนหลกใหญในการตความค าสอนทางศาสนา ทศนคตหรอเจตคตของผคนในเรองของสงทนาชมเชยหรอนาต าหน จงถกกระทบโดยสาเหตมากมายหลายอยาง ซงมอทธพลตอความปรารถนาของพวกในเรองพฤตกรรมของผอน ซงกหลากหลายเทาๆ กบสาเหตทงหลายทมอทธพลความปรารถนาของเขาในเรองอนๆ บางครงกเปนเหตผลของเขา บางครงกเปนอคตหรอความเชอแบบไสยศาสตร หลายครงกเปนเรองของความผกพนตอสงคม นานๆครงกอาจเปนเรองของความรสกตอตานสงคม ความอจฉารษยา แตทเกดขนมากทสดกคอความปรารถนาหรอความกลวส าหรบตวเอง ซงกคอผลประโยชนสวนตว อนอาจเหมาะสมหรอไมเหมาะสม ทใดกตาม ทมชนชนทมอทธพล ศลธรรมสวนใหญของดนแดนกจะมาจากผลประโยชนของชนชนนน และมาจากความรสกวาชนชนของตนเหนอกวา ศลธรรมระหวางสปาตาและเฮลอต ระหวางเจาของทดนและทาสนโกร ระหวางราชวงศและคนธรรมดา ระหวางผดและไพร ระหวางผชายและผหญง ทงหมดเปนผลงานสรางสรรคของผลประโยชนและความรสกทางชนชน และอารมณความรสกทถกสรางใหเกดขน กหนมาสรางผล

10

สะทอนตอความรสกทางศลธรรมของชนชนทมอ านาจ ในความสมพนธระหวางพวกเขากนเอง ในทางกลบกน ทใดซงชนชนทเคยมอ านาจมากอน เสยความมอ านาจของตนไป หรอไมเปนทชนชอบของมหาชน ความรสกทางศลธรรมทมอ านาจอยในสงคมกจะใหภาพของความไมชอบแบบใจแคบ ของผทส าคญวาตนเหนอกวาผอน หลกใหญๆ อกอนหนง ทก าหนดกฎเกณฑของแบบแผนพฤตกรรม ทงในการกระท าและการยบยงชงใจ ซงไดรบการควบคมบงคบโดยกฎหมายและทศนคตของผคน กคอการท าใหมนษยชาตยอมตนลงเปนขารบใช ตอสงทตนคดวาเปนความพงพอใจหรอความไมพงพอใจ ของเจานายในขณะนนของตน หรอของพระเจาของตน การยอมตนเปนขารบใชน แมวาโดยเนอแทแลวจะเปนไปเพอผลประโยชนสวนตน แตกมไดเปนเรองหนาไหวหลงหลอก มนกอใหเกดความรสกของความเกลยดกลวอยางเปนจรงเปนจง อนเปนเหตใหมนษยจบพอมดหมอผ หรอคนทถกหาวาเปนปอป และพวกนอกรตมาเผาไฟ ผลประโยชนเดนๆ และทวๆ ไปของสงคม อนเปนหนงในบรรดาอทธพลพนๆ กมสวน ซงกเปนสวนทใหญเสยดวย ในการก าหนดทศทางของความรสกทางศลธรรม อยางไรกตาม ดวยตวของมนเองแลว กเปนเรองของเหตผลนอยกวาทเปนผลของความรสกสงสารเหนใจ และความรสกไมพงพอใจ ทเกดตามมาจากผลประโยชนพวกนน และความรสกสงสารและความรสกไมพอใจ ซงเกยวของนอยมากหรอแทบจะไมเกยวของเลยกบผลประโยชนของสงคม กเปนสงทเรารสกไดวามอ านาจอนรนแรงในฐานะรากฐานของศลธรรม 7 ความชอบและความไมชอบของสงคม หรอของสวนทมอ านาจของสงคม จงเปนสงส าคญทก าหนดกฎเกณฑใหผคนตองปฏบตตาม ภายใตการลงโทษของกฎหมายหรอเจตคตของสงคม และโดยทวไปแลว บรรดาคนพวกทมความคดและความรสกกาวหนากวาสงคม กไดปลอยสภาพการณนไว โดยไมไดเขาไปตอส แมวาพวกเขาจะมขอขดแยงกบมนในรายละเอยดบางประการกตาม พวกเขาสนใจทจะคนหาวาสงคมควรจะชอบหรอควรจะไมชอบอะไร มากกวาทจะถามวาสงทสงคมชอบหรอไมชอบควรจะเปนกฎส าหรบปจเจกบคคลหรอไม พวกเขาพอใจทจะทมเทความพยายามลงไปในการเปลยนความรสกของมนษยชาต เฉพาะในเรองทพวกเขาแหกจากจารต มากกวาทจะพยายามสรางกระแสของการปกปองเสรภาพใหกบการแหกจารตประเพณโดยทวไป กรณเดยวทมการบรรลไปถงจดยนทเหนอกวาในหลกการ และรกษาไวไดอยางคงเสนคงวา โดยปจเจกบคคลทกระจายอยในทตางๆ กคอในเรองของความเชอทางศาสนา ซงกสอนอะไรเราหลายๆ อยาง และกไดสรางตวอยางทชดแจงทสดของความเปนไปได ส าหรบการทสงทเรยกวาความรสกทางศลธรรมจะผดพลาด เพราะวา odium theologicum1 ในแบบทยดมนอยางฝงหว กคอกรณทชดแจงทสดของความรสกทางศลธรรมกรณหนง คนพวกแรกทโยนแอกของนกายทเรยกกนวาครสตจกรสากล (Universal Church) ทง กเปนเชนเดยวกบตวนกายนนนนเอง คอแทบจะไมเตมใจทจะยอมรบความแตกตางของทศนคตทางศาสนาเลย แตเมอ

1 ผแปล หมายถง ความรสกเกลยดกลวตอผทไมเชอในพระเจา ซงเกดจากความเชอวามแตคนชวเทานนทจะไมเชอในพระเจา

11

ความรอนแรงของความขดแยงจบลง โดยไมมฝายใดทชนะอยางเดดขาด และแตละนกายของครสตศาสนากถกบงคบใหยอมลดความหวงทจะคงพนททครอบครองอยเดม คนสวนนอย เมอมองไมเหนโอกาสทจะกลายเปนคนสวนใหญ กยอมตกอยใตความจ าเปนทจะตองออนวอนตอคนพวกทเขาไมอาจเปลยนใหมาเปนฝายตน ใหอนญาตใหพวกเขาแตกตางออกไป ในสมรภมนนเอง ทแทบจะเปนทเดยว ทสทธของปจเจกบคคลทจะขดแยงกบสงคม ไดถกประกาศออกมาบนพนฐานของหลกการแนวกวาง และขออางของสงคมทจะใชอ านาจกบผทไมยนยอม ไดถกโตแยงตรงๆ นกเขยนผยงใหญ ผซงโลกเปนหนตอเขาส าหรบเสรภาพทางศาสนาทโลกไดรบ ลวนแตยนยนวาเสรภาพแหงมโนธรรม เปนสทธทไมใครจะหกลางได และปฏเสธอยางเดดขาดตอการทมนษยผใดจะตองคอยตอบค าถามของผอน ในเรองความเชอทางศาสนาของตน แตกระนน มนษยกมธรรมชาตทจะไรขนตธรรมในทกๆ เรองทตนหวงใยจรงๆ จนแทบจะไมมทใดเลยทเสรภาพทางศาสนาไดเกดขนจรง ยกเวนแตในทซง พวกทไมสนใจตอศาสนา ซงไมชอบใหสนตภาพของตนถกรบกวนดวยการทะเลาะววาทในเรองเทววทยา จะเตมน าหนกของตนลงบนตาชง ในจตใจของผทเครงศาสนาแทบทกคน แมแตในประเทศทมขนตธรรมมากทสด พนธะหนาททจะตองมขนตธรรมกไดรบการยอมรบแบบทแฝงเงอนไข บคคลหนงอาจจะยอมอดทนตอความเหนทแตกตางในเรองการจดการปกครองของศาสนจกร แตไมยอมอดทนตอความเหนทแตกตางในเรองหลกค าสอน อกคนหนงยอมอดทนตอทกคนยกเวนพวก Papist2 หรอพวก Unitarian3 อกคนหนงไมยอมอดทนตอใครกตามทเชอในศาสนาทไดมาจากววรณ4 มคนไมกคนยอมขยายความใจบญของเขาออกไปอกนดหนง แตกไมยอมขยายไปถงความเชอในพระเจาหรอรฐแหงอนาคต ณ ทใดกตามทอารมณความรสกของคนสวนใหญยงคงรนแรง และเปนอารมณความรสกอนแทจรง เรากจะพบวา พวกคนสวนใหญนนจะยอมลดการบงคบคนอนใหตองยอมตามอารมณความรสกของพวกเขา กแตเพยงเลกนอยเทานน 8 ในองกฤษ จากสภาพแวดลอมอนพเศษของประวตศาสตรการเมองของเรา ถงแมวาแอกของทศนคตผคนในประเทศของเราอาจจะหนกกวาของประเทศอนๆ ในยโรป แตแอกของกฎหมายของเรากเบากวา และกมความไมพอใจอยไมใชนอย ตอการทอ านาจทางกฎหมาย หรออ านาจทางการบรหารจะเขาไปแทรกแซงตรงๆ ในเรองของพฤตกรรมสวนตว ซงกไมใชวามาจากการเคารพตออสรภาพของปจเจกชน มากเทากบทมาจากนสยทยงมอยทจะมองรฐบาลวาเปนตวแทนของผลประโยชนทตรงกนขามกบของสาธารณะชน คนสวนใหญของสงคมยงคงไมรสกวาอ านาจของรฐบาลคออ านาจของตนเอง หรอความคดเหนของรฐบาลกคอความคดเหนของตน หากพวกเขาเหนเชนนนเมอใด เสรภาพของปจเจกกจะถกรกรานจากรฐบาล มากเทากบทถกรกรานอยแลวจากทศนคตความคดเหนของสาธารณะชน แตกระนน กมความรสกทรนแรงไมนอย ทพรอมทจะถกน าออกมาตอตานความพยายามใดๆ ของกฎหมายท 2 ผแปล หมายถงผทเชอในอ านาจสงสดของครสตจกรโรมนคาทอลก และของพระสนตปาปา 3 ผแปล หมายถงผทไมเชอในตรเอกานภาพของพระเจา (การทพระเจาทเปนหนง ปรากฏในสามรป คอ พระบดา พระบตร พระจต) 4 ผแปล หมายถงการทพระเจามาปรากฏและบอกค าสอนตอเขาโดยตรง

12

จะควบคมปจเจกชน ในสงซงพวกเขาไมเคยชนมากอนทจะใหกฎหมายมาควบคม และกเปนความรสกทรจกแยกแยะนอยมาก วาอะไรเปนเรองทอยในขอบเขตอนถกตองของการควบคมทางกฎหมาย หรอวาไมเปน มากเทาๆ กบทความรสกนน แมวาโดยรวมแลวจะนาชนชม บางทกจะถกใชอยางผดพลาด บอยๆ เทากบทถกตองในกรณเฉพาะแตละกรณ โดยขอเทจจรงแลว เทาทเปนมานน เราไมรเลยวาอะไรคอหลกการทจะใชมาทดสอบความถกตองเหมาะสม หรอไมเหมาะสม ส าหรบการทรฐบาลจะเขาแทรกแซงตอพฤตกรรมของบคคล ผคนตดสนเรองนไปตามความพงพอใจสวนตวของตน ส าหรบบางคน เมอใดกตามทเขาเหนวาจะตองสรางความดใหเกดขน หรอจะตองแกไขความชว เขากจะเตมใจทจะกระตนรฐบาลใหเขารบผดชอบด าเนนการ ในขณะทคนอนจะพอใจทจะอดทนตอความชวรายทางสงคมไมวาจะขนาดไหน มากกวาทยอมเพมใหมนเขาไปเปนอกสวนหนงทจะใหรฐเขาไปใชอ านาจควบคม และในกรณใดกตาม คนกจะเลอกเขาพวกกบฝายใดฝายหนง ไปตามทศทางกวางๆ ของความรสกทางจตใจของพวกเขา หรอเปนไปตามระดบของผลประโยชนทเขารสกถงในเรองทมการเสนอใหรฐบาลเขาไปดแล หรอเปนไปตามความเชอทพวกเขามอยวารฐบาลจะท าในลกษณะทเขาพอใจใหท าหรอไม แตแทบจะไมมเลย ทพวกเขาจะเลอกบนเหตผลของขอคดเหนทพวกเขายดถออยางคงเสนคงวา วาอะไรคอสงทเหมาะสมหรอไมเหมาะสมทรฐบาลจะเขาไปจดการ และส าหรบผมแลวดเหมอนวาผลทตามมาจาก การไรกฎเกณฑหรอหลกการ เทาทเปนอยตอนนกคอ ทงฝายสนบสนนและฝายคานกมกจะผดพอๆ กน กลาวคอรฐบาลเองถกเรยกรองอยางไมเหมาะสมใหเขาแทรกแซงตอพฤตกรรมของบคคล บอยเทาๆ กบทถกประณามอยางไมเหมาะสมในการเขาไปท าดงกลาว 9 งานเขยนชนนมเปาหมายทจะยนยนหลกการงายๆ ขอหนงทจะใชเปนขอตดสนสงสด ส าหรบการทสงคมจะเขาไปยงเกยวกบปจเจกบคคล ในลกษณะของการเขาไปบงคบควบคม ไมวาวถทใชจะเปนอ านาจทางกายภาพของการลงโทษทางกฎหมาย หรอแรงบงคบทางศลธรรมของเจตคตทาทของสงคม หลกการขอนนกคอ เปาหมายเพยงประการเดยวทมนษยชาตจะมเหตผลรองรบอยางถกตองดวยหลกการ ไมวาจะเปนรายบคคลหรอรวมกนเปนกลม ในการเขาไปแทรกแซงตอเสรภาพทางการกระท าของสมาชกผหนงผใดของตน กคอเพอการปองกนตนเอง นนกคอ จดประสงคเพยงประการเดยว ทอ านาจจะสามารถถกน าออกมาใช ตอสมาชกของประชาคมแหงอารยชนทงหลาย อยางทขดขนตอเจตจ านงของเขา กคอเพอปองกนผอนจากอนตราย ประโยชนสขของเขาเอง ไมวาจะในทางกายภาพหรอในทางศลธรรมไมใชเหตผลรองรบทเพยงพอ เขาไมอาจจะถกบงคบใหกระท าหรอละเวนทจะกระท า เพราะจะเปนการดกวาส าหรบเขา เพราะวามนจะท าใหเขามความสขมากขน หรอเพราะวา ในความคดของคนอนแลว การท าดงวาจะเปนการฉลาด หรอเปนเรองทถกตอง ของพวกนเปนเหตผลทดส าหรบทจะยกขนมาพดคดคานหรอชกจงเขา แตไมใชเหตผลทดทจะบงคบหรอท ารายเขา หากเขาจะไมท าตาม การจะท าสงนนไดดวยเหตอนควร ตวพฤตกรรมทเราปรารถนาจะขดขวาง จะตองผานการคดค านวณแลววาจะเปนการท ารายผอน พฤตกรรมสวนเดยวของคนๆ หนง ซงเขาจะตองยอมโอนออนตอสงคม กคอพฤตกรรมทเขาไปเกยวของ

13

กบผอน ในเรองใดกตามทเกยวเฉพาะกบตวเขาเอง ความเปนเอกเทศของเขาเปนสทธอนสมบรณ นนกคอ ปจเจกบคคลยอมทรงอ านาจสทธขาดเหนอตวเขาเอง เหนอรางกายและจตใจของเขา 10 คงไมจ าเปนทจะตองกลาววา หลกค าสอนนใชเฉพาะกบมนษยทสมรรถภาพตางๆ ของเขาบรรลวฒภาวะแลวเทานน เราไมไดก าลงพดถงเดกๆ หรอผเยาวทอายต ากวาทกฎหมายก าหนดวาบรรลนตภาวะ คนผซงยงตองอยในการดแลของผอน จะตองถกปองกนจากการกระท าของพวกเขาเอง เชนเดยวกบจากอนตรายภายนอก ดวยเหตผลเชนเดยวกน ขอพจารณาของเราของยอมไมอาจใชกบสงคมทยงลาหลงทงหลาย ซงเผาพนธมนษยในสงคมเชนนนอาจถกถอวายงเปนผเยาว ในชวงเรมตนของการสรางความกาวหนา ปญหาขอยงยากเปนสงทหนกมาก จนแทบไมมวถใดๆ ใหเลอก ดงนน ยอมเปนเรองทสมควรตอเหตผล ทผปกครองซงเตมเปยมดวยจตวญญาณแหงความกาวหนา จะใชวถใดกไดเพอไปใหถงเปาหมาย ซงมเชนนนแลวกจะไมมทางไปถง ลทธเผดจการเปนรปแบบการปกครองทถกตองส าหรบใชกบพวกทยงปาเถอน ถาหากมเปาหมายอยทพฒนาการของคนเหลานน และถาวถทใชพาไปสเปาหมายนนไดจรงๆ ในฐานะหลกการ เสรภาพยอมไมอาจใชกบสภาวการณกอนหนาเวลาทมนษยชาตจะเตบโตจนสามารถทจะพฒนา ดวยการอภปรายโตเถยงอยางอสระและเทาเทยมกน จนกวาจะถงเวลาเชนนน มนษยจกตองยอมเคารพเชอฟงอยางไรค าถาม ตอคนอยางมหาราชาอกบาร (Akbar the Great) หรอตอคนอยางกษตรยชารลแมน (Charlemagne) ถาพวกเขาโชคดพอทไดอยใตการปกครองของคนเชนนน แตทนททมนษยชาตบรรลซงความสามารถทจะอาศยการชกจงใจ หรอความเชอมนตอเหตผล มาน าทางการพฒนาตนเอง (ซงชาตตางๆ ของยโรปไดกาวถงมานานแลว) การบงคบไมวาจะโดยตรง หรอโดยอาศยการลงโทษเมอขดขน กไมอาจยอมรบวาเปนหนทางไปสประโยชนสขของพวกเขาเองไดอกตอไป และจะเปนความถกตองกแตเพยงเพอความปลอดภยของคนอนเทานน 11 เปนการเหมาะสมทจะกลาววาผมยอมสละขอไดเปรยบใดๆ กตามทขอโตเถยงของผมอาจไดรบ จากความคดเรองสทธในแบบนามธรรม คอในฐานะสงทเปนเอกเทศจากประโยชนสข ผมถอวาประโยชนสขคอค าตอบสงสดของค าถามทางจรยะ แตมนตองเปนประโยชนสขในความหมายทกวางทสด ตงอยบนผลประโยชนอนถาวรของมนษยในฐานะของสงมชวตทกาวหนา ผมยนยนวา ผลประโยชนเหลานนใหอ านาจตอการทจะน าความเปนตวของตวเองของปจเจกบคคล มาไวภายใตการควบคม กตอเมอ การกระท าเหลานนของปจเจกบคคลเขาไปเกยวของกบผลประโยชนของคนอน ถาใครสกคนกระท าสงทท ารายตอผอน กยอมมเหตอนควรในเบองตนใหลงโทษเขาโดยกฎหมาย หรอถาการลงโทษทางกฎหมายไมใชสงทจะใชไดอยางปลอดภย กเปนการลงโทษโดยผานการประณามของผคนทงหลาย และกมการกระท าหลายอยางทมคาเชงบวกตอประโยชนสขของผอน ซงเปนเรองถกตองทเราอาจบงคบใหเขากระท า อยางเชน การใหปากค าตอศาลสถตยยตธรรม การเขารวมในการปองกนสวนรวม หรอในงานอนทตองท ารวมกน ซงเปนสงจ าเปนตอผลประโยชนของสงคม และซงเขาเองกไดประโยชนจากการท างานเหลานน และการกระท าในสงทเปนความเมตตาสวนตว อยางเชนการชวยชวตของเพอนมนษย หรอการเขาแทรกเพอปกปองคนทออนแอจากการถกท ารายรงแก สงซงเมอใดกตามเปนทชดเจน

14

วาเปนหนาทของบคคล กยอมเปนการถกตองทเขาจะตองถกสงคมประณาม หากเขาไมกระท า คนเราอาจท าความชวรายใหเกดแกบคคลอน ไมเพยงจากการกระท าของเขา แตจากการเวนทจะกระท าดวย และในทงสองกรณกยอมยตธรรมแลวทเขาจะตองรบผดชอบตอความสญเสยทเกดขน เปนความจรงทวา กรณหลงตองการความรอบคอบในการใชอ านาจบงคบมากกวากรณแรก เปนกฎทวไปวา หากใครท าชวตอผอน เขาจะตองรบผลจากการกระท าของเขา แตการใหเขาตองรบผลจากการไมปองกนความชว เทยบแลวกเปนกรณพเศษ แตกมกรณมากมายทชดเจนและเปนเรองส าคญทจะตองยอมใหมการก าหนดเปนพเศษดงวานน ในทกอยางทเปนเรองของความสมพนธภายนอกของบคคล เขายอมจะตองรบผดชอบตอบรรดาผคนทประโยชนสขของพวกเขาถกกระทบกระเทอน และถาจ าเปนกจะตองรบผดชอบตอสงคมในฐานะผปกปองคนพวกนน บางครงกอาจมเหตผลดทจะไมใหเขาตองรบผดชอบ แตเหตผลเหลานกตองเกดขนจากสถานการณทเปนพเศษในกรณนนๆ ซงกเปนเพราะ มนเปนกรณประเภทท โดยภาพรวมแลว เขานาจะกระท าไดดกวา หากปลอยใหเปนการไตรตรองของเขาเอง มากกวาทจะเปนไปในลกษณะทสงคมใชอ านาจเขาไปบงคบควบคมใหเขากระท า หรอไมกเพราะวาการพยายามจะใชอ านาจบงคบจะกอผลทางรายแบบอน ทรายแรงกวาสงทมนพยายามทจะปองกน เมอเหตผลเชนวานขดขวางตอการบงคบใหคนตองรบผดชอบ มโนธรรมของตวบคคลเองกควรจะกาวเขามาเปนผพพากษา และเขามาใหการปกปองตอผลประโยชนเหลานนของคนอน ซงไมมการปกปองจากภายนอก ซงเขายอมพพากษาตวเองอยางเขมงวดยงกวา เพราะวากรณทเกดขนนนไมท าใหเขาเปนผทตองยอมรบตอการพพากษาตดสนของเพอนมนษย 12 แตหากเราพจารณาสงคมวาแยกตางหากจากปจเจกบคคลแลว กยอมมอาณาบรเวณหนงของการกระท า ทสงคมมผลประโยชนเกยวของกแตโดยออม ดวยการเขาใจวา สวนทงหมดของทเปนเรองสวนบคคลและเปนพฤตกรรมทมผลกแตเฉพาะแกตวเขาเอง หรอถาไปมผลตอคนอนๆ กเปนไปดวยความยนยอมพรอมใจ ไมถกหลอก และเปนการเขาไปมสวนรวมอยางเปนอสระของคนพวกนนเอง เมอผมพดวามผลเฉพาะตอตวเขาเอง ผมหมายถงอยางทเปนเรองโดยตรง และเปนเบองตน เพราะอะไรกตามทมผลตอตวเขาเอง อาจมผลตอคนอนผานทางตวเขา และขอคดคานทอาจวางอยบนผลทางลบทอาจเกดตามมาน กยอมจะไดรบการพจารณาเมอเกดเหตการณเชนวาตามมา ดงนน นจงเปนอาณาเขตทถกตองเหมาะสมของเสรภาพของมนษย ประการทหนง มนเปนดานภายในของมโนส านก ซงเรยกรองเสรภาพของมโนธรรม ในความหมายทครอบคลมอยางกวางทสดและลกทสด มนเรยกรองตอเสรภาพของความคดและความรสก เสรภาพสงสดในความคดเหน และความรสกทางจตใจในเรองทงหลายทงปวง ไมวาจะเปนเรองเชงปฏบตหรอเชงแนวคด เรองของวทยาศาสตร ศลธรรม หรอเรองทางศาสนา แมอาจดเหมอนวาเสรภาพของการแสดงออก และการตพมพเผยแพรทศนคตความคดเหน จะอยภายใตหลกการคนละขอ เพราะมนเกยวของกบพฤตกรรมของปจเจกชนในสวนทเขาไปยงเกยวกบผอน แตเนองจากมนมความส าคญเกอบจะเทาเทยมกบตวเสรภาพของความคดเอง และโดยสวนใหญแลวตงอยบนเหตผลเดยวกน จงเปนเรองทในทางปฏบตแลวไมอาจแยกจากกนได ประการทสอง หลกการนก าหนดวาคน

15

ตองมเสรภาพในเรองของรสนยมและเปาหมายชวต ในการวางแผนชวตทเหมาะกบธรรมชาตของนสยใจคอของตนเอง ในการท าอยางทเราพอใจจะท า โดยอยภายใตเงอนไขคอ ตองไมมการขดขวางจากเพอนมนษย ตราบเทาทสงทเราท าไมไดเปนอนตรายตอเขา แมวาพวกเขาจะคดวาเราโง หรอ ไรสาระ หรอคดวาเราผด กตาม ประการทสาม จากเสรภาพของปจเจกชนแตละคน ตามมาดวยเสรภาพทปจเจกจะเขามารวมตวกน อยางทอยใตขอจ ากดเดยวกน คอเปนเสรภาพทจะรวมตวกนเพอวตถประสงคใดๆ กตามทไมเกยวของกบการท าอนตรายตอผอน โดยคนทเขารวมกลมกนนนจะตองเปนผทมวฒภาวะ ไมไดถกบงคบหรอหลอกลวง 13 ไมมสงคมใดทในภาพรวมแลวจะเปนสงคมทเสร ไมวาจะอยในรปแบบการปกครองแบบใด หากเสรภาพเหลานไมไดรบการเคารพ และไมมสงคมใดทเสรอยางสมบรณ หากเสรภาพเหลานไมไดมอยอยางสมบรณปราศจากเงอนไข เสรภาพประการเดยวทสมควรแกชอของมน กคอเสรภาพทจะไขวควาหาสงทดมคาแกเราเอง ดวยวธของเราเอง ตราบใดทเราไมไดพยายามทจะแยงชงสงทดมคามาจากคนอน หรอขดขวางความพยายามทจะแสวงหาสงทดมคาของพวกเขา คนแตละคนคอผปกปองสขภาพของเขาเอง ไมวาจะเปนทางกาย ทางความรสกนกคด หรอทางจตวญญาณ มนษยชาตจะมความสขมากขน จากการทปลอยใหคนแตละคนมชวตอยางทเขาเหนวาดส าหรบเขาเอง มากกวาจากการบงคบใหคนแตละคนมชวตตามแบบทคนอนๆ ทเหลอเหนวาด 14 ถงแมวาหลกค าสอนนจะไมใชอะไรทใหมเลย และบางคนกเหนวาเปนจรงอยางทไมมอะไรใหตองพดกนอกแลว แตกไมมหลกค าสอนใดทจะขดแยงโดยตรง กบแนวโนมทวไปของทศนคตและการปฏบตทเปนจรงอย ยงไปกวาหลกค าสอนน สงคมไดทมเทความพยายามในการบงคบผคนใหคลอยตามไปกบแนวคดของสงคมในเรองความสงสงดงามสวนบคคล มากเทาๆ กบทไดทมเทใหกบความสงสงดงามทางสงคม สมาพนธรฐสมยโบราณคดวาตนเองมสทธในการทจะใชอ านาจของสาธารณะชนในการทจะก าหนดกฎเกณฑใหกบพฤตกรรมสวนตวทกๆ อยาง และนกปรชญาโบราณกรวมสนบสนน บนพนฐานทวารฐมผลประโยชนอนส าคญอยในเรองของวนยทางกายและทางจต ของพลเมองทกคนของตน ซงกเปนรปแบบทางความคดทอาจนายอมรบในสาธารณรฐเลกๆ ทรายลอมดวยศตรทมอ านาจ ซงตกอยในอนตรายจากการถกโคนลมดวยการโจมตจากภายนอก หรอตกอยในอนตรายจากความวนวายภายในอยตลอดเวลา ซงการลดระดบพลงงานและปลอยการควบคมตนเองลง แมในชวงเวลาสนๆ กอาจกลายเปนอนตรายอยางใหญหลวงไดงายๆ จนพวกเขาไมอาจปลอยตนใหรอผลลพธอนเหนอยยากแตกทรงคณคาอยางถาวรของอสรภาพได ในโลกสมยใหม ขนาดอนใหญโตขนมากของประชาคมทางการเมอง และเหนออะไรอน การแบงแยกระหวางอ านาจทางจตวญญาณ และอ านาจทเปนวาระ (ซงก าหนดทศทางของมโนธรรมของคนไปในทางทแยกจากสงทควบคมกจกรรมทางโลกยของพวกเขา) ไดเขามาปองกนอยางเตมทตอการทกฎหมายจะเขาแทรกแซงในรายละเอยดของชวตสวนตว แตกลไกของการกดขทางศลธรรมไดถกมงมนน าออกมาใชอยางเตมก าลง ตอการทคนจะผดแผกแตกตาง ไปจากเจตคตทศนคตททรงอ านาจอยในสงคม ในเรองทเกยวของกบตนเอง มากไปกวาทใชไปในเรองของสงคม

16

เสยดวยซ า ศาสนาซงเปนตวประกอบททรงอ านาจทสด ทจะกาวเขามาก าหนดความรสกทางศลธรรม กไดถกครอบง าอยเสมอ โดยความทะเยอทะยานของพวกทถอครองอ านาจ มงหวงทจะควบคมทกๆ ดานของพฤตกรรมของมนษย หรอไมเชนนนกโดย พวกทเครงศาสนาทตองการใหผคนบรสทธจากความผดบาปทกอยาง และนกปฏรปสมยใหมบางคน ผซงอางตนอยางขนแขงทสดวาอยตรงกนขามกบศาสนาในอดต กออกมายนยนถงสทธของการทจะเขาก าหนดจตวญญาณของผคน อยางทไมไดตางไปจากศาสนาจกรเลย โดยเฉพาะอยางยง คอง (M. Comte) ซงระบบสงคมตามทแสดงไวใน Systeme de Politique Positive ของเขามเปาหมายทจะสรางลทธเผดจการของสงคมตอปจเจกบคคล (ถงแมวาจะใชเครองมอทางศลธรรมมากกวาเครองมอทางกฎหมายกตาม) อยางทหนกหนายงกวาทอยในความอดมคตทางการเมองของบรรดาผทเชอในการใชอ านาจควบคมคนใหอยในกฎระเบยบ ในเหลานกปรชญายคโบราณเสยอก 15 นอกเหนอไปจากค าสอนของนกคดเปนรายๆ ไปแลว ในโลกโดยรวมเอง กยงมแนวโนมทเพมขน ทจะขยายอ านาจของสงคมเหนอบคคลออกไปอยางผดทศผดทาง ทงจากการใชอ านาจของเจตคตทศนคตของผคน และอ านาจทางกฎหมาย และจากการทความเปลยนแปลงทงหลายทเกดขนในโลก เปนไปในทศทางทจะสรางความเขมแขงใหกบสงคม และลดอ านาจของปจเจกบคคล การรกล านไมใชหนงของความชวรายทอาจจะหายไปดวยตวเอง แตกลบเตบโตมากขนและนาสะพรงกลวยงกวาเดม อปนสยของมนษยชาต ไมวาจะในฐานะผปกครองหรอในฐานะประชาชน ทจะเอาเจตคตทศนคตของตนมาก าหนดเปนกฎใหคนอนประพฤตปฏบต ไดรบการสนบสนนอยางเตมท จากความรสกทดทสดบางอยาง และเลวทสดบางอยาง ทบงเกดมาจากธรรมชาตของมนษย เสยจนกระทงวามแตการขาดอ านาจเทานนทจะยบยงมนไวได แตเนองจากอ านาจไมไดก าลงออนลง แตกลบแขงแรงขน ดงนน นอกเสยจากวาจะมขอยดมนทางศลธรรมทเขมแขงมาขวางกนไว ในสถานการณของโลกอยางทเปนอยน เรากคงมแตจะเหนความเกเร และการกระท าผดตอกนนเพมมากขน 16 จะเปนการสะดวกในการโตเถยง ถาหากวา แทนทเราจะกาวทนทเขาไปสขอเสนอทเปนญตตทวไป เราจะจ ากดตวเราไวกบแขนงเดยวของมนเสยกอน ซงในกระแสความคดเหนของปจจบน หลกการทไดกลาวไปเปนทตระหนกรบรแลวอยางนอยกในระดบหนง แขนงทวานกคอ เสรภาพทางความคด ซงเปนไปไมไดทจะแยกออกจากเสรภาพของการพดและการเขยน ทมาดวยกน ถงแมวาเสรภาพเหลานเปนสวนประกอบของศลธรรมทางการเมองของประเทศทงหลาย ทประกาศถงขนตธรรมทางศาสนาและเสรภาพในจารตประเพณ ตวรากฐานทรองรบเสรภาพดงกลาว ทงในระดบปรชญาและระดบปฏบต กอาจไมไดเปนทรจกคนเคยอยในจตใจของผคนทวไป และทงไมเปนทซาบซงอยในจตใจของผคนจ านวนมาก หรอแมแตในหมผน าทางเจตคตทศนคตของสงคม รากฐานเหลาน เมอเปนทเขาใจอยางถกตอง จะเปนสงทน าไปประยกตไดกวางกวาเพยงแคในหนงแขนงของเสรภาพ และการพจารณาสวนนของปญหาอยางละเอยด กจะเปนความน าทดทสดส าหรบสวนอนๆ ทเหลอ ส าหรบผซงสงทผมจะกลาวตอไปเปนสงทร

17

ดอยแลว ผมกตองขอโทษ ถาผมจะขอพดมากขนไปอก ในเรองทไดถกอภปรายมาแลวไมนอย เมอถงตอนนกนบไดถงสามศตวรรษเขาไปแลว.

18

บทท 2

เสรภาพทางความคดและการอภปราย

1 ผมหวงวา คงไมมความทจ าเปนใดๆ อกแลว ทเราจะตองยกเหตผลขนมาปกปอง “เสรภาพของการพมพ” ในฐานะสงทประกนความปลอดภยของเรา จากรฐบาลทฉอฉลและเปนทรราช เราอาจถอวา เราไมตองการขอโตเถยงใดๆ อกแลว ทจะใชตอตานไมใหใหฝายกฎหมายหรอฝายบรหาร ทไมมผลประโยชนรวมกบประชาชน มาก าหนดทศนะและความคดเหนใหแกประชาชน หรอมาตดสนวาจะอนญาตใหประชาชนไดรบฟงแนวความคดหรอเหตผลแบบใดไดบาง นกคดนกเขยนรนกอนๆ ไดตอสและมชยในเรองนมามากครง จนไมมความจ าเปนอะไรเปนพเศษทจะตองมายนยนในเรองนกนอกแลว ถงแมวาในทกวนนกฎหมายขององกฤษในเรองของการตพมพกยงหวออนมากพอๆ กบสมยทวดอร แตกแทบจะเปนไปไมได ทกฎหมายจะถกน ามาใชหามการอภปรายทางการเมองจรงๆ ยกเวนกแตในชวงเวลาของความตนตระหนก คอในเวลาทความกลวตอจลาจลผลกดนใหพวกรฐมนตรและศาลหลดออกจากแนวทางของความถกตอง1 และโดยทวๆ ไปแลว ในประเทศทมรฐธรรมนญ ไมใชเรองทตองหวาดระแวง

1 ขอความเหลานแทบไมใครจะมผใดเขยนกนออกมา นบแตเมอเกดเหตการณทรฐบาลด าเนนคดตอหนงสอพมพเมอป ค.ศ.1858 ทเสมอนวาเปนความขดแยงกบค าพดของผม อยางไรกตาม การเขาแทรกแซงอยางผดๆ ตอเสรภาพในการอภปรายครงนน ไมไดกระตนใหผมเปลยนแปลงถอยค าแมสกค าเดยว และไมไดลดทอนความเชอมนของผม วายคสมยแหงความเจบปวดและการลงโทษทณฑ ตอการอภปรายทางการเมอง ในประเทศองกฤษของเรา ไดผานพนไปแลว เวนกแตเมอเกดเหตการณตนตระหนกเทานน เพราะวา ประการทหนง การด าเนนคดดงกลาวไมไดคงอย และประการทสอง ถาพดใหถกแลว การฟองรองด าเนนคดทเกดขนไมใชเรองทางการเมอง ความผดทกลาวหานนไมใชเรองของการวจารณสถาบน หรอการกระท า หรอตวผปกครอง แตเปนเรองของการเผยแพรแนวความคดทถกตดสนวาผดศลธรรม คอ ความถกตองทางกฎหมายของการฆาตกรรมทรราช (Tyrannicide) ถาขอโตแยงในบทนจะมความสมเหตสมผลอยบาง กควรจะมเสรภาพอยางสมบรณในการประกาศและอภปรายหลกค าสอนใดๆ กตาม ในฐานะของความเชอมนทางจรยธรรม ไมวามนจะถกถอวาไรศลธรรมเพยงไรกตาม ดงนน อาจเปนการไมเขาเรองและผดกาลเทศะ ทจะมาตรวจสอบกน ณ ทนวา หลกค าสอนเรองการฆาตกรรมทรราชเหมาะสมตอฉายานนหรอไม ผมพอใจทจะขอกลาววา ตลอดเวลาทผานมา เรองนเปนหนงในค าถามทางศลธรรม ทเปดตอการถกเถยง ทวา การกระท าของพลเมองผหนง ทพฆาตอาชญากรผหนงลง ผซงยกตนเองอยเหนอกฎหมาย จนอยนอกการลงโทษหรอควบคม พลเมองผนนไดถกยดถอโดยชาตทงมวล และโดยคนทดทสดและมปญญาทสด วามไดกระท า

19

วา รฐบาล ไมวาจะเปนรฐบาลทฟงเสยงประชาชนอยางสมบรณหรอไมสมบรณ จะพยายามควบคมการแสดงออกในเรองของทศนะและความคดเหน ยกเวนแตเมอรฐบาลเอง จะท าตวเปนตวแทนของความใจแคบของสาธารณชน ดงนน ขอใหเราสมมตวารฐบาลเปนหนงเดยวกบประชาชน และไมเคยคดทจะเอาอ านาจบงคบออกมาใช ยกเวนแตเมอรฐบาลคดวา เปนการใชอ านาจทสอดคลองกบสงทตนคดวาเปนขอเรยกรองของประชาชน แตผมกขอปฏเสธสทธทประชาชนจะมาใชอ านาจ ขมขบงคบควบคมการแสดงออก ไมวาจะใชโดยประชาชนเอง หรอโดยรฐบาลของประชาชน อ านาจไมใชความถกตองในตวของมนเอง รฐบาลทดทสดกไมไดมสทธทจะใชอ านาจ มากไปกวารฐบาลทเลวทสด อ านาจมพษภยเมอถกน ามาใชตามเสยงของมหาชน มากเทาๆ กนทเมอใชอยางทตรงกนขามกบเสยงของมหาชน หรออาจเปนพษเปนภยไดยงกวาเสยอก ถามนษยชาตมทศนะความคดเหนตรงกนเปนหนงเดยว แตมคนๆ เดยวทคดเหนแตกตางออกไป กไมไดมเหตผลอนควรใด ทมนษยชาตจะบงคบคนผนนไมใหพด มากไปกวาท ถาหากเขาผนนเกดมอ านาจขนมาแลว เขากยอมจะไมมเหตผลอนควรใด ทจะบงคบมนษยชาตทงมวลไมใหพดความคดเหนของตน ถาหากวาทศนะจะเปนสมบตสวนบคคลทไมมคาอะไร ยกเวนเฉพาะกบตวเจาของเอง ถาการถกขดขวางไมใหพดสงทคด จะเปนเพยงแคความเจบปวดสวนบคคล กยอมมความแตกตางอยบาง ทความเจบปวดนจะเกดกบคนไมกคน หรอกบคนจ านวนมาก แตความชวรายเปนพเศษของการหามการแสดงออกของทศนะใดๆ กตาม กคอ มนเปนการปลนเอาสงอนมคาจากเผาพนธมนษย โดยปลนเอาจากมนษยรนทตามมาทหลง เทาๆ กนกบทปลนเอาจากมนษยรนทก าลงมชวตอย และยงกวานน เปนการปลนเอาสงทมคา จากผทคดตางไปจากทศนะนน มากไปเสยกวาทจะเปนการปลนจากผถอทศนะนนเองเสยดวยซ า เพราะถาหากทศนะทถกหามนนเปนทศนะทถกตอง คนทคดตางไปจากทศนะนน กสญเสยโอกาสทจะเปลยนทศนะทผดไปสทศนะทถก แตถาทศนะทถกหามนนผด พวกเขากสญเสยสงทควรนบวาเปนก าไร นนกคอ การไดมการรบรความจรงทชดเจน มชวตชวามากขน จากการทความจรงไดมโอกาสมาปะทะกบความเทจ 2 จ าเปนทเราจะตองแยกการพจารณาขอสนนษฐานสองขอนออกจากกน เพราะแตละขอมเหตผลขออางของมนเอง เราไมมวนทจะแนใจไดวา ทศนะทเราก าลงพยายามจะท าใหเงยบเสยงลงนน เปนทศนะทผด และถงแมวาเราจะแนใจเชนนน การพยายามปดปากทศนะนนกยงคงเปนสงทชวรายอยด 3 ประการทหนง อาจเปนไปไดวา ทศนะทฝายทมอ านาจก าลงพยายามท าใหเงยบเสยงลงไปนน เปนทศนะทถกตอง แนนอนวา บรรดาผทปรารถนาทจะปดปากทศนะนนยอมปฏเสธวามนไมเปนความจรง แตพวกเขากไมใชผทจะคดผดพลาดไมเปน พวกเขาไมมอ านาจทจะตดสนวานไมใชสงทมนษยชาต

อาชญากรรม แตเปนการกระท าอนสงสง และ ไมวาจะถกหรอผด มนกไมใชเรองของการลอบสงหาร หากแตเปนสงครามกลางเมอง ดวยเหตเชนนน ผมจงถอวา การยยงในเรองดงกลาว ในกรณเฉพาะ อาจเปนเรองทเหมาะสมตอการลงโทษ แตกเพยงเมอมการกระท าทชดแจงตามออกมาเทานน และอยางนอยทสด เมอเปนไปไดทจะยนยนความเชอมโยงระหวางการกระท าและการยยง แมกระนน กมแตรฐบาลทถกโจมตเองเทานน ไมใชรฐบาลตางชาต ทจะสามารถลงโทษอยางชอบธรรมตอการกระท าทมงท าลายมน ในฐานะการปองกนตนเอง

20

มสทธทจะตงค าถาม และไมมอ านาจทจะกดกนคนอนทเหลอ ออกไปจากการหาทางตดสนวาค าตอบคออะไร การปฏเสธทจะรบฟงทศนะหนง เพราะแนใจแลววาทศนะนนผด กคอการทถอเอาวาความแนใจของตนเองนนสมบรณอยางทสดแลว การหามไมใหมการอภปรายโตเถยงกน เทากบเปนการถอเอาวาตนเองไมมทางผด การประณามและไมยอมรบฟงทศนะหนงๆ จงอาจถอไดวาวางอยบนการอางเหตผลแบบตนๆ น ซงตวทศนะนนกยอมไมไดออนลงไปดวยเหตของการประณามอยางปดหปดตาดงกลาว 4 โชคไมดท ในเรองของความมเหตมผลของมนษยชาตแลว ขอเทจจรงทวาตนเองนนผดพลาดได อยไกลจากการมนยส าคญในการตดสนสงตางๆ ในชวตจรงของพวกเขาอยางมาก ทงทเปนทยอมรบวาขอเทจจรงนมความส าคญในทางทฤษฎ เพราะในขณะททกๆ คนรวาตนเองอาจคดผดพลาดได แตกลบมคนไมกคนทคดวาเปนเรองจ าเปนทจะตองคอยระมดระวงตอการทตนเองอาจคดผด หรอยอมรบวา ทศนะใดกตามทเขารสกแนใจอยางมาก อาจเปนหนงในความหลงผดในบรรดาเรองทงหลายทเขากยอมรบไดวา ตนเองอาจคดผด เจาฟาเจาแผนดนหรอใครกตามทเคยชน ตอการทคนจะยอมเคารพเชอฟงตนเองอยางทสด มกจะรสกเชอมนในทศนะของตนอยางสมบรณในเกอบทกเรอง คนทอยในสภาวการณทดกวา ผซงบางครงไดยนคนอนคดคานทศนะของตน และเปนผซงเคยชนอยบางกบการทจะถกคนอนแกใหถกในเวลาทผด กยงวางใจอยางทสด ในทศนะประเภททตนยดถอรวมกบผคนอนๆ ทแวดลอมตนอย หรอทตนยดถอรวมกบคนทตนมนสยทจะเคารพเชอฟง และในส าหรบเรองทคนขาดความเชอมนในการตดสนดวยตวของเขาเองจรงๆ เขากจะฝากความเชอมนไวกบความคดทวา โดยทวไปแลว “คนทงโลก” ยอมไมอาจจะผดพลาดไปได และส าหรบปจเจกบคคลแตละคนแลว คนทงโลก หมายถงคนสวนทเขาเขาไปสมผสดวย ซงกหมายถงกลมทางสงคมของเขา นกายของเขา ศาสนาของเขา ชนชนในสงคมของเขา คนเชนนน อาจถกเรยกวาเปนนกเสรนยม และมใจกวาง ตอคนทคดถงอะไรทกวางขวางในระดบภายในประเทศของเขา หรอในระดบของยคสมยของเขา ทวาศรทธาในอ านาจทเกดจากการเขารวมกบคนอนเชนน กไมไดสนสะเทอนเลย จากการทเขาตระหนกวา ยคอน ประเทศอน ศาสนาอน ชนชนอน และกลมทางสงคมอนก าลงคด หรอเคยคด ในสงทตรงกนขามกบเขา เขาถอวาโลกของเขาคอความถกตอง และโลกของคนอนซงไมยอมเหนพองกบเขานน เปนโลกทผด และเขากไมเคยกงวลเลยวา สงทก าหนดใหเขามาเกดในโลกซงเขาเชอมน ซงเปนเพยงหนงในโลกอนมากมายหลายหลากนน จะเปนเพยงเหตบงเอญเพยงไร และเหตแบบเดยวกนทท าใหเขาเปนบาทหลวงในลอนดอน อาจท าใหเขาเปนชาวพทธ หรอนกพรตขงจอในปกกง แตกระนน กเปนเรองทประจกษแจงในตวเอง มากเทาทจะเปนไปได ถาจะมขอโตเถยงใดกตามมาท าใหประจกษแจง วาคนทงหมดของยคสมยหนงๆ กสามารถผดไดเทาๆ กบปจเจกบคคล คนทกยคทกสมยยดถอทศนะทคนในยคตอๆ มาไมเพยงแตตดสนวาจะผดเทานน แตยงไรสาระอกดวย และกแนนอนวา คนในอนาคตจะปฏเสธทศนะทยดถอกนอยทวไปในตอนน มากเทาๆ กบทคนในยคปจจบนปฏเสธทศนะมากมายของคนในอดต 5 ขอโตแยงทคนอาจยกขนคดคานเหตผลทผมพดมา นาจะอยในรปทวา การหามเผยแพรสงทผดนน ไมไดมการสมมตไวลวงหนาถงความถกตองไมมทางผดพลาด มากไปกวาทมอยในเรองอนๆ ท

21

กระท าไปโดยระบบอ านาจสาธารณะ ในสงทอยในความรบผดชอบและอ านาจตดสนของตน มนษยไดความสามารถในการคดและการตดสนดชวถกผดมากเพอทจะน าออกมาใช ดวยเหตเพราะวามนษยอาจใชความสามารถในการคดและตดสนของตนอยางผดพลาด เรากเลยตองบอกกบพวกเขาวาอยาใชมนเลย เชนนนหรอ? การหามสงทพวกเขาคดวาซอนความชวรายไวภายใน ไมใชการอางวาตนเองอยเหนอความผดพลาด แตเปนการท าหนาททเขาเปนผรบผดชอบ ทจะตองกระท าตามความเชอมนของการไตรตรองของตน ถงแมวาจะเปนไปไดวาเขาอาจผดพลาดไดกตาม ถาเราไมอาจท าตามทศนะทเราม เพราะวาทศนะพวกนนอาจผด เรากตองปลอยสงทส าคญตอเราไวตามยถากรรม และละทงหนาททงหลายของเรา ขอคดคานทใชกบทกพฤตกรรม ยอมไมอาจเปนขอคดคานทสมเหตสมผลทจะใชกบพฤตกรรมใดๆ อยางเปนการจ าเพาะเจาะจง เปนหนาทของรฐบาล และของปจเจกบคคล ทจะสรางทศนะทเปนจรงทสดเทาทจะเปนไปได สรางขนมาอยางระมดระวง และไมไปก าหนดบงคบกบคนอน นอกเสยจากวา จะแนใจแลววามนเปนทศนะทถกตอง แตเมอพวกเขาแนใจแลว กยอมจะไมใชความสขมรอบคอบ แตเปนความขขลาด ถาหากวาจะถอยหน ไมพาทศนะของตนไปสการกระท า แตกลบยอมปลอยใหลทธค าสอนอนๆ ซงพวกเขาคดอยางจรงใจ วาเปนอนตรายตอสวสดภาพของมวลมนษย ไมวาจะในชวตนหรอชวตไหนๆ ใหมการเผยแพรออกไปอยางไรการตอสขดขวาง ดวยเหตผลเพยงเพราะตระหนกวา คนอนๆ ในยคสมยทมปญญานอยกวาน ไดด าเนนคดและลงโทษตอทศนะเชอวาเปนจรงในปจจบน อาจกลาววา ขอใหเราชวยกนระวงอยาท าความผดอยางเดมนนซ าอก แตรฐบาลและชาตกท าผดในเรองอนๆ ซงกไมไดถกปฏเสธวาเปนเรองทไมเหมาะสมตอการใชอ านาจ พวกเขาเกบภาษทไมถกตอง ท าสงครามทไรความยตธรรม ดงนน เรากไมควรจะเกบภาษ และไมวาจะถกยวยอยางไร เรากไมควรกอสงครามเลย เชนนนหรอ? ผคนและรฐบาลตองกระท าในสงทดทสด ตามความสามารถของตน ความแนใจอยางสมบรณไมมอยจรง แตกมความเชอมนทพอเพยงส าหรบเปาหมายตางๆ ในชวตของมนษย เราอาจจะถอเอาวาทศนะของเราถกตอง เพอใชมนชน าพฤตกรรมของเราเอง และนนกคอสงทเราตองท า เมอเราหามคนเลวไมใหบอนท าลายสงคม ดวยการเผยแพรทศนะทเราเหนวาผดและซอนภยอนตราย และเรากยอมไมไดถอวาอะไรเปนจรงมากเกนไปกวานน 6 ผมขอตอบตอการคดเชนนนวา มการถอเอาวาจรงทมากไปกวานนอกมาก การถอเอาวาทศนะหนงเปนจรง เพราะวา ในทกๆ โอกาสทมการตอสกนทางความคด ทศนะนนไมเคยถกหกลางลงไดเลย กบการถอเอาวาทศนะนนเปนจรง อยางทมวตถประสงคเพอหามไมใหมใครมาหกลางมน เปนเรองทแตกตางกนอยางสนเชง การทคนอนมเสรภาพอยางสมบรณทจะขดแยงหกลางทศนะของเรา เปนเหตผลรองรบเพยงประการเดยว ทเราจะถอเอาวาทศนะของเราเปนจรง และใชมาชน าการกระท าของเรา และไมมอะไรอนยงไปกวานอกแลว ทสงทมชวต ทมสมรรถภาพตางๆ แบบมนษย จะใชสรางความเชอมนใหตนเองวาตนคดถก 7 เมอเราพจารณาประวตศาสตรของความคดมนษย หรอของพฤตกรรมปกตในชวตของมนษย เราใชอะไรในการตดสนวาแนวคดและพฤตกรรมหนง ไมไดเลวรายมากไปกวาทเปนอยจรงในตวแนวคด

22

และพฤตกรรมนน? ไมใชดวยอ านาจแหงความคดความเขาใจของมนษย ทเกดขนจากขางในอยางแนนอน เพราะส าหรบเรองใดกตาม ทไมประจกษแจงอยในตนเองส าหรบมนษยแลว มคนเกาสบเกาคนทไรความสามารถในการตดสนดชวถกผดโดยสนเชง และมเพยงคนเดยวทมความสามารถทจะตดสนใหตนเองได และความสามารถของคนทรอยนนกเปนเพยงขอเปรยบเทยบ เพราะวาบรรดาคนทมชอเสยงและมอทธพลในแตละยคแตละสมย สวนใหญแลว กลวนแตถอทศนะทปจจบนรวาเปนเรองผด และพวกเขากท าในสงตางๆ หรอเหนดเหนงามกบสงตางๆ มากมาย ทไมมใครในปจจบนจะเหนวาจะถกตองดวยหลกการ แลวท าไม เมอมองโดยรวมแลว ทศนะและพฤตกรรมทสมเหตสมผล จงสามารถมอทธพลอยในหมมนษยได? ถาการมอทธพลของความมเหตผลนมจรง ซงกตองม เพราะถาไมเชนนนแลว ความสมพนธของมนษยกจะตองอยในสภาพทย าแยสนหวงอยตลอดกาล อทธพลนนกยอมตองมาจากคณภาพประการหนงของจตมนษย อนเปนแหลงของทกสงทกอยางทควรคาแกการเคารพในมนษย ในฐานะสงมชวตทมปญญาและมศลธรรม คณภาพดงกลาวกคอ การทความผดพลาดของเขาเปนสงทสามารถแกไขได เขาสามารถแกไขความผดของเขา ดวยการอภปรายและดวยประสบการณ ไมใชแคดวยประสบการณเพยงอยางเดยว จะตองมการอภปรายเพอแสดงใหเหนวาเราควรจะตความประสบการณอยางไร ทศนะและการประพฤตปฏบตทผดคอยๆ ยอมแพตอขอเทจจรงและเหตผล แตขอเทจจรงและเหตผลจะตองถกน ามาเสนอตอมนษย เพอสรางผลกระทบตอจตใจ มขอเทจจรงอยนอยมากทจะสามารถบอกเรองราวเหตผลไดดวยตวเอง โดยไมตองการขอคดเหนมาชวยดงความหมายของมนออกมา พลงและคณคาทงหมดของอ านาจตดสนของมนษยจงขนอยกบคณสมบตหนงเดยวน เราสามารถไววางใจตออ านาจการตดสนของมนษยไดกตอเมอ เราเปดหนทางทจะแกไขใหถกตองเอาไวเสมอ การทบคคลผหนงมการตดสนทสมควรตอการเชอมนอยางแทจรงนนเกดขนจากอะไร? เกดขนเพราะวาเขาเปดโอกาสใหผอนวพากษวจารณทศนะและพฤตกรรมของเขาอยเสมอ เพราะเขาฝกตวเองใหฟงทกสงทกอยาง ทมคนยกขนมาพดขดแยงเขา เพอใหเขาไดก าไรอยางมากทสดเทาทเปนไปได จากการทมนเปนทศนะทถกตองเทยงธรรม และเพอทจะอธบายตอตนเอง และในบางโอกาสกตอผอน ถงตวตนเคาของความผดพลาด ในสงซงผดตอหลกเหตผล เพราะเขาเกดความรสกวา ทางเดยวเทานน ทมนษยจะสามารถจะเขาถงการรขอเทจทงหมดในเรองหนงๆ นน กดวยการฟงทกอยาง ทคนทมทศนะทตางกน จะพดเกยวกบเรองนน และดวยการศกษารปแบบวธมอง ทกๆ รปแบบทคนตางนสยใจคอจะใชมองเรองดงกลาว ไมมผทรงปญญาคนใดทไดปญญาของเขามาดวยวธอน และกไมใชธรรมชาตของสตปญญาของมนษย ทจะฉลาดขนไดดวยวธอนดวยเชนกน นสยทจะคอยแกไข และเพมเตมทศนะของตนใหครบถวน ดวยการตรวจสอบหาขอถกขอผด โดยเปรยบเทยบกบทศนะของคนอน ไมไดท าใหเกดความสงสยและความลงเล ในการน าทศนะนนไปสการปฏบตแตอยางใด หากแตเปนรากฐานอนมนคงประการเดยวส าหรบการเชอถอในทศนะของตน ไดอยางเทยงธรรม การตระหนกรถงทกสงทกอยางทคนอาจยกขนมาพดแยงเขา และการยอมใหคนอนพดโตแยงเขา การรวาตนเองก าลงหามองขอหกลาง และมองหาปญหา แทนการ

23

หลกเลยงปญหา และไมปดกนปญญาของใครทงสน ทจะเขามารวมตดสนเรองนนกบเขา เมอนนแลว เขาจงมสทธทจะคดวาขอตดสนของเขาดกวาของคนอน ทไมไดผานกระบวนการเดยวกบเขา 8 ไมใชเรองเกนเลย ทจะเรยกรองวา อะไรกตามทผททรงปญญาทสดในหมมนษย ผซงมสทธมากทสดทจะไววางใจ ในการตดสนของตน เหนวาเปนเรองจ าเปนทจะใชเปนเหตผลรองรบ ตอการทพวกเขาจะไววางใจในขอตดสนของตน กยอมตองเปนอะไรทสาธารณชนทวๆ ไป ซงกมคนททรงปญญาอยไมกคน และมคนโงอยเสยมากกวา กควรจะตองยอมใชเปนเหตผลรองรบ ใหกบการทพวกเขาจะเชอมนในขอตดสนของพวกเขาดวยเชนกน ครสตจกรโรมนคาทอลก ซงกเปนครสตจกรทมความใจกวางนอยทสด เมอจะพจารณาแตงตงใครคนใดคนหนงขนมาเปนนกบญ กยงยอมทจะอดทนฟงเสยงจาก “ฝายมารราย” จนปรากฏใหเราเหนได วาบคคลทผสงสงอยางทสด แมหลงมรณกรรม กไมอาจไดรบการยกยองเกยรตยศ จนกวาทกสงทกอยางทฝายมารจะยกขนมากลาวรายตอตวเขา จะเปนทรบร และไดรบการตรวจสอบน าหนก และถาหากนกปราชญฝายนวตนไมยอมใหใครมาตงค าถาม มนษยชาตกคงไมอาจรสกมนใจอยางสงเหมอนอยางทเปนอยตอนน ตอความคดแบบของนวตน ความเชอทเราคดวามเหตผลมากทสดทท าใหเราตองยอมเชอนน ไมไดตงอยได เพราะมอะไรมาปกปองคมครองใหพนภย แตเพราะความคดนนเชญชวนใหคนทงโลก มาหาทางพสจนวามนเปนความคดทผด ถาไมมใครรบค าทา หรอเมอรบแลว แตกไมอาจหกลางความเชอนนลงได เรากยงไมอาจแนใจวาความเชอของเราถกตอง แตเรากไดท าดทสดแลว เทาทสภาวะทเปนอยของเหตผลมนษย จะยอมใหเราท า เราไมไดละเลยสงใดทจะใหโอกาส ตอการทเราจะเออมไปถงความจรง ถาเรายอมใหการโตเถยงมขนไดเสมอ เรากมสทธทจะหวงไดวา ความจรงทดกวาเดมจะถกคนพบ เมอจตมนษยสามารถทจะเปดรบตอความจรงนนได และในเวลาตอนน เรากมสทธทจะวางใจวา เราอยบนหนทางของการเขาใกลความจรง เทาทจะเปนไปไดในเวลาของเราแลว นคอระดบของความแนใจทเขาถงไดโดยสงมชวตอยางเราๆ ผซงอาจตดสนสงตางๆ อยางผดพลาดได และนคอทนทางเดยวเทานนทเราจะไดความแนใจ ในระดบน 9 เปนเรองแปลก ทคนเราควรจะยอมรบความถกตองของขออางและเหตผล ทสนบสนนเสรภาพในการแสดงความคดเหน แตกลบตอตานตอการทขออางและเหตผลเหลานนจะถกใชใหไกลทสดเทาทจะเปนไปได ซงเทากบการมองไมเหนวา ถาเหตผลเหลานนใชไมไดส าหรบกรณทสดโตงทสดแลว กยอมไมอาจใชไดกบกรณไหนทงสน เปนเรองแปลกทพวกเขาจะจนตนาการไปวา พวกเขาไมไดก าลงถอเอาวาตนเองผดพลาดไมเปน เมอพวกเขาจะยอมรบวา ควรจะปลอยใหมการอภปรายอยางเสรในทกๆ เรอง ซงเปนไปไดทมผจะตงขอสงสย แตพวกเขากยงกลบคดวา หลกการบางขอหรอค าสอนบางอยาง ควรหามไมใหใครมาตงค าถาม เพราะวามนเปนสงทแนนอนเหลอเกน นนกคอ พวกเขาแนใจวามนเปนสงทแนใจไดวาจรง การพดวาขอความหนงเปนจรงอยางแนนอน ในขณะทยงมคนๆ หนงทถาหากเขาไดรบอนญาตใหพด เขากจะปฏเสธวาขอความนนไมจรง มปญหากแตเพยงวาเขาไมไดรบอนญาตใหพดเทานน ซงยอมคอการถอเอาวา ตวเราและคนพวกทเหนดวยกบเรา คอผทตดสนไดอยางเทยงแทแนนอน และตดสนไดโดยไมตองฟงเสยงฝายตรงกนขาม

24

10 ในยคปจจบน ซงไดรบการบรรยายวา เปนยคท “ไรศรทธา แตทวา กสะพรงกลวตอความสงสย” ซงผคนรสกไมมนใจวาทศนะของตนเปนจรง พอๆ กบทไมรวาจะท าอยางไร หากไมมทศนะเหลานนไวเปนเครองน าทาง ขออางทจะใชปกปองไมใหสาธารณชนมาโจมตทศนะหนงๆ จงไมไดตงอยบนเรองของความเปนจรง มากเทากบทตงอยบนเรองของความส าคญของทศนะนนตอสงคม มการอางวา ความเชอบางอยาง แมจะไมถงขนของสงทขาดไมไดส าหรบชวต แตกมประโยชนมากเหลอเกน ถงขนาดทเปนหนาทของรฐบาล ทจะตองปกปองและเชดชความเชอเหลานน เหมอนกบทจะตองปกปองผลประโยชนอนๆ ของสงคม มการยนยนวา ในกรณของความจ าเปนเชนนน และเปนกรณของสงทอยในแนวทางโดยตรง ของพนธะหนาทของรฐบาลทงหลาย อะไรทแมจะไมถงขนของความไมมทางผด กอาจเปนเหตผลทพอเพยง หรอแมแตทจะบงคบ ใหรฐบาลทงหลายตองกระท าไปตามทศนะของตน ตามทไดรบการสนบสนนโดยทศนะทวไปของมนษยชาต มการโตเถยงอยบอยๆ วามแตคนเลวเทานนทจะตองการจะพยายามโจมตความเชอทสงคาพวกน จงเปนเรองทคดไปวา ไมมอะไรผดในการเขาไปขวางคนเลว และหามสงทมแตเฉพาะคนเลวเทานน ทจะปรารถนาจะกระท า รปแบบของการคดเชนน ท าใหการหาหลกการมารองรบการควบคมจ ากดเสรภาพในการแสดงความคดเหน ไมใชเรองของความเปนจรงของทศนะ แตเปนเปนเรองของความมประโยชน แลวกใชเรองนนมาพดยกตวเอง เพอหลกหนความรบผดชอบทจะเกดขน หากตนเองจะอางวาทศนะของตนนน เปนขอตดสนทถกตองอยางเทยงแทแนนอน แตคนทพอใจทจะคดดวยวธเชนนน กไมไดรบรเลยวา การเหมาเอาวาตนเองไมมทางผดของพวกเขานน เพยงแคยายจากจดหนงไปสอกจดหนงเทานน ความมประโยชนของทศนะหนงๆ นน ดวยตวเองแลว กเปนทศนะทสามารถจะโตเถยงกนได คอเปดตอการอภปราย และตองการการอภปราย เทาๆ กบตวความจรงเทจของทศนะนนเอง การตดสนไปเลยวาทศนะหนงเปนอนตราย กอาศยการถอวาตนเองถกตองอยางแนนอน เทาๆ กบการตดสนไปเลยวาทศนะนนเปนเทจ นอกเสยจากวาทศนะทถกประณามนน จะไดรบโอกาสอยางเตมท ในการพดอธบายตนเอง และยอมไมเปนการถกตองทจะพดวา คนทแหกคอกนนไดรบอนญาตอยางเตมท ทจะยนยนวาทศนะของพวกเขาเปนประโยชน หรอไมเปนพษเปนภยกบใคร แตกหามไมใหเขายนยนวาทศนะของเขาเปนจรง ความเปนจรงของทศนะเปนสวนหนงของคณประโยชนของมน ถาเราจะรไดวา การเชอขอความหนงๆ เปนเรองทนาปรารถนาหรอไม เปนไปไดหรอทเราจะไมเขาไปพจารณาวาความเชอนนเปนจรงหรอไมจรง? ในทศนะของคนทดทสด ไมใชของคนเลว ไมมความเชอไหนทตรงขามกบความจรง ทจะสามารถมประโยชนจรงๆ ได และคณจะปองกนคนดๆ เชนนน ไมใหเขาน าค าพดเชนนนมากลาวอทธรณไดอยางไร เมอพวกเขาถกกลาวหาวามความผดในฐานทปฏเสธค าสอนบางอยางทคนอนบอกวามประโยชน แตเปนสงทพวกเขาเชอวาเปนค าสอนทเทจ? คนทอยในฝายทถกบงคบใหยอมรบทศนะของคนอน ลวนใชประโยชนทอาจไดรบจากขออทธรณนทงสน คณจะไมพบวาพวกเขารบมอกบค าถามเรองประโยชน ในลกษณะราวกบวาเปนสงทสามารถแยกขาดออกจากค าถามเรองความจรง ในทางตรงกนขาม ในทสดแลว เพราะวาหลกค าสอนของพวกเขา “เปนความจรง” ตางหากทท าใหเราถอวา ไมอาจทจะละเวนไมยอมรบร หรอไมยอมเชอถอในค าสอนนน

25

ได จะไมมการอภปรายในปญหาเรองความมประโยชน ทเปนไปอยางยตธรรม ถาหากวาขอโตเถยงทส าคญมากๆ ถกยอมใหใชอยโดยเพยงฝายเดยว และในขอเทจจรง เมอกฎหมายหรอความรสกของสาธารณชน ไมยอมใหความเปนจรงของทศนะหนงถกโตเถยง พวกเขากจะใจกวาง ยอมใหมการปฏเสธความมประโยชนของมน ไมมากไปกวากนเลย มากทสดทพวกเขาจะยอมกคอ หาเหตผลทฉอฉลมาอางวามนเปนสงทจรงแทอยางสมบรณ หรอไมกมาอางใหเปนความผด ทใครจะมาปฏเสธความคดนนของพวกตน 11 เพอทจะแสดงใหเหนยงขน ถงความผดของการปฏเสธทจะรบฟงทศนะตางๆ ดวยเหตเพราะวา เราใชการตดสนของเราเองมาประณามวาผด จะเปนการดกวาทจะก าหนดการอภปรายลงมาสกรณทจบตองได และขาพเจาเลอกกรณทเขาขางขาพเจานอยทสด ซงเปนกรณทขออางทใชหกลางเสรภาพของการแสดงออกของความคดเหน ทงในเรองของความจรงและประโยชน ไดรบการพจารณาวามน าหนกสงสด ขอใหทศนะทถกตงขอสงสยนน เปนเรองของความเชอในพระเจา และในเรองรฐในชวตหนา หรอเปนเรองของค าสอนทางศลธรรมตามทสอนกนอยทวไป การลงมาสกนในเรองเชนน เปนการเขาขางฝายผทไมยอมเชอ ทวาเปนผซงไมมใจเปนกลาง เพราะแนนอนวาเขายอมจะพด (และคนอกมากทไมไดปรารถนาทจะเขาขางฝายใดฝายหนง กยงจะแอบพดอยในใจ) วาค าสอนพวกนเปนสงซงคณไมไดตดสนวาแนนอน มากพอทจะใหเขาไปอยใตการคมครองของกฎหมาย ไมใชหรอ? หรอคณรสกมนใจวา ความเชอในพระเจาเปนหนงในบรรดาทศนะ ทคณถอวามสถานะทไมมทางผดพลาดไดเลย? แตผมตองขอใหคณยอมใหผมพดวา สงทผมเรยกวา การถอเอาวาไมมทางผดนน เปนคนละอยางกบความรสกมนใจอยางยงในค าสอน แตคอการเขาไปตดสนในเรองนนใหกบคนอน โดยไมอนญาตใหพวกเขาไดยนในสงทอาจพดไดในทางตรงกนขาม และผมกจะต าหนและประณามความจอมปลอมนไมนอยไปกวานนเลย ถาเอามาใชกบสงทผมเชอถออยางสนทใจ ไมวาคนๆ หนงจะมความเชอมนในความคดของตนเพยงไร วาทศนะหนงไมใชแคผดเทานน แตยงจะพาไปสความเสยหาย หรอเขาไมเพยงแตเชอในผลอนเสยหายอนจะตามมา แตยงเชอมนอยางเตมทถงความไรศลธรรมและความไรคณธรรม (ถาจะใชถอยค าทผมกประณามอยางเตมท) ของทศนะหนงๆ แตกระนน ถาในการมงทจะยนยนขอตดสนสวนบคคลนน แมจะไดรบการสนบสนนจากการตดสนของสาธารณะชนในประเทศของเขา หรอโดยคนทรวมยคสมยกบเขา ถาเขากยงคงกดกนไมใหทศนะนนไดมโอกาสทจะถกตงค าถามและอธบายแกตางใหตนเอง เรากกลาวไดวา เขากก าลงถอวาตนเองเปนผไมมทางผดพลาด และการททศนะนนถกกลาวหาวาไรศลธรรมหรอไรคณธรรม กไมไดท าใหปญหาหรออนตรายทเกดจากการถอเอาวาตนเองไมมทางผด ลดนอยลงเลยแมแตสกนด นคอกรณทเปนอนตรายอยางทสดในบรรดากรณทงหมด และผลของมนกคอ การทชนในรนหนงไดกระท าความผดอนใหญหลวง ซงสรางความพศวงและความสะพรงกลว ใหกบอนชนรนหลงนนเอง ในทามกลางสงเชนนนนนเอง ทเราพบเหตการณในอดตทชวนใหจดจ า นนคอ เมอพลงแหงกฎหมายถกน ามาใชถอนรากถอนโคนคนทดทสด และค าสอนทสงสงทสด ซงกเปนผลส าเรจอนนาเศราเมอใชจดการกบคน ถงแมบางค าสอนจะยงคงอยรอดใหยกหยบขนมากลาวอาง รองรบการกระท าแบบเดยวกนนนเอง

26

กบผคนทคดตางไป หรอคดตางไปจากการตความแบบทเขาถกบงคบใหยอมรบ (ราวกบเพอเสยดสลอเลยน) 12 มนษยชาตควรจะถกเตอนใหร าลกอยเสมอวา ครงหนงเคยมคนทชอวาโสเครตส ผซงการปะทะของเขากบอ านาจทางกฎหมาย และกบทศนะของสาธารณะชนในยคของเขา ไดกลายมาเปนเหตการณอนควรคาแกความทรงจ า คนผนเกดในยคสมยและในดนแดนอนอดมดวยความยงใหญของปจเจกบคคล และสบทอดตอมายงเราโดยคนทรจกเขาและกาลสมยนนอยางดทสด ในฐานะผทมคณธรรมสงสดแหงยค ในขณะทเรารจกเขาวาเปนผน าและเปนตนแบบของครผสอนคณธรรมทตามมาภายหลงทงหลาย เปนทมาของแรงบนดาลใจอนสงสงของเพลโต เทาๆ กบของลทธประโยชนนยมอนสขมรอบคอบของอรสโตเตล สองผใหก าเนดจรยศาสตรและปรชญาอนๆ ทงหลาย เขาคอผทไดรบการยอมรบวาเปนครแหงนกคดผโดงดงทงหลายผมชวตนบแตนนมา ผซงชอเสยงของเขายงคงแผขยายออกไปหลงเวลากวาสองพนป และแผปกคลมชออนทเหลอทงหมด ผซงท าใหเมองเกดของเขาเปนทกลาวขวญถงดวยความชนชม และเปนผซงถกประหารโดยชาวเมองของเขาเอง หลงการด าเนนคดดวยกระบวนการยตธรรม ในขอหาวาไรคณธรรมและไรศลธรรม ไรคณธรรมเพราะเหตแหงการปฏเสธพระเจาทรฐนบถอ (ดในอพอลโลเจย) ทจรงแลวโจทกยนยนวาเขาไมนบถอพระเจาองคใดเลย ไรศลธรรมดวยเหตเพราะสอน “ใหคนหนมเสอมเสย” ดวยสองขอกลาวหาน มหลกฐานชวนใหเชอวา สภาตดสนอยางสจรตใจจรงๆ วาเขาผดจรง และตดสนใหบคคลผซง ในหมมนษยทงหลาย คอผทควรไดรบการสรรเสรญอยางสงสด ตองตายลงอยางอาชญากร 13 อกตวอยางหนงของการตดสนอยางอยตธรรม ทเมอกลาวถงการเหยอดหยามท าลายโสเครตสไปแลวนน เรองนกยงอาจรนแรงยงกวาเสยอก คอเหตการณทเกดขนทเขาคลวาร (Calvary) เมอกวาพนแปดรอยปมาแลว บคคลผซงทงความทรงจ าใหคนทงหลายทไดรเหนถงชวตและค าพดของเขา ดวยความประทบใจตอความยงใหญทางศลธรรม ซงตลอดเวลาสบแปดศตวรรษตอมา โลกไดบชาเขาในฐานะบคคลผซงเปนพระเจาในรางมนษย แตกถกประหารชวตอยางนาอดสทสด ในฐานะอะไร? ในฐานะผทดหมนพระเจา มนษยไมเพยงแตเขาใจผทมความเมตตาตอตนเองอยางสงสดผดเทานน แตยงเขาใจเขาไปในทางทตรงกนขามโดยสนเชง และปฏบตตอเขาราวกบวาเขาเปนผทไรคณธรรมเสยเหลอเกน ซงในทสด ดวยการกระท าตอเขาเชนนนนนเอง ทท าใหมนษยเหลานนถกถอวาเปนผทไรคณธรรม อารมณความรสกซงมนษยชาตในปจจบน มตอการกระท าตอกนอนนาสลดใจเปนอยางยงในทงสองกรณน โดยเฉพาะอยางยงในกรณหลง ท าใหการกระท าทงสอง กลายเปนความอยตธรรมอยางทสด ตอบคคลทท าใหคนอนไมมความสข บคคลทงสองไมใชคนเลว ไมวาจะดอยางไร ไมไดเลวไปกวาทคนทวๆ ไปเปนอย แตกลบเปนไปในทางตรงกนขามเสยยงกวา เปนคนผซงครอบครองอยางเตมเปยม หรอบางทอาจจะยงกวาความเตมเปยม ในศรทธาทางศาสนา ศลธรรม และความรกตอมนษยผอนในยคสมยของเขา เขาทงสองเปนบคคลแบบทสามารถทจะด าเนนชวตอยางควรแกความเคารพและไรค าตเตยน ไมวาจะในยคสมยใด รวมทงในยคสมยของเรา หวหนานกบวช ผซงฉกทงเสอผาของตน เมอถกกลาวรายโดยผคนท

27

เกดรวมแผนดนกบเขา วากระท าความผดอนมดด าทสด เปนผซงเปนไปไดอยางทสดวาเขากจรงใจ ทงในความรสกตกใจและในความรสกโกรธทตนถกกลาวรายมากเทาๆ กบท สาธชนในตอนนสวนใหญรสกจรงใจตอความรสกทางศาสนา และทางศลธรรมทตนประกาศออกมา และคนทงหมดทสะดงผวากบความประพฤตของเขา ถาหากวาตนไปมชวตอยในยคสมยของนกบวชผนน และถาเกดมาเปนยว กจะประพฤตไมตางไปจากเขา ชาวครสตออโธดอกซซงอยากจะคดวาบรรดาผคนทขวางกอนหนใสผสละชพเพอความดคนแรก เปนคนทชวรายกวาตน ควรจะจดจ าวาหนงในผกระท าการอนอยตธรรมอนนน กคอนกบญพอล 14 มาดอกหนงตวอยาง ซงนบวาโดดเดนทสด ถาหากระดบของความรสกถงความผดพลาด จะถกวดโดยความรและความมคณธรรม ของผทกระท าความพลาดพลงนน หากวาผใดกตามทมอ านาจ จะมเหตผลอนสมควรใหเชอวาตนเองคอผทดทสดและมปญญามากทสดในบรรดาผคนรวมสมย คนๆ นนกคอจกรพรรดมารคส ออเรเลยส แอนโตนนส (Emperor Marcus Aurelius Antoninus) ในฐานะสมบรณราชแหงโลกศวไลทงมวล ตลอดชวต เขามไดรกษาไวเพยงแคความยตธรรมอนสงสดปราศจากมลทน แตยงรกษาซงหวใจอนออนโยนอยางทสด อกดวย ทงท นมใชสงทควรคาดหวงจากผทไดรบการอบรมมาแบบสโตอกอยางเขา ความผดพลาดเพยงไมกอยางทกลาวกนวาเขาไดกระท า ทงหมดอยบนเรองของการปลอยตนไปตามใจปรารถนา ในขณะทงานเขยนของเขา ซงเปนผลผลตทางจรยธรรมอนสงสงทสดในโลกยคโบราณ แทบจะไมแตกตางอยางใดเลย จากค าสอนของพระครสต คนผน ผซงเปนครสเตยนตามความหมายของค าวาครสเตยนอยางแทจรงในทกๆ แง ยกเวนกแตในความหมายแบบทไรเหตผล เปนครสเตยนยงกวากษตรยทเราเรยกวาเปนครสเตยนทงหลาย ทครองอ านาจอยภายหลงเขา ทงทเขาเองกคอผทขมเหงขมเหงรงแกศาสนาครสต แมจะอยบนต าแหนงทสงทสดในความส าเรจของความเปนมนษย ทเคยเกดขนมาทงหมดกอนหนา ดวยปญญาทเปดกวางไรพนธนาการ และดวยบคลกลกษณะนสย ทชกน าเขาไปสงานเขยนทางศลธรรม ทเตมเปยมไปดวยอดมคตแบบครสเตยน และดวยหนาทของเขาซงเขาผกพนอยางลกล า กระนน เขากยงไมอาจจะมองเหนไดวาศาสนาครสตไมใชความชวราย แตคอความดงามตอโลก เขากรอยวาสงคมทเปนอยไมนาปรารถนา แตดวยสภาพอยางทมนเปน เขากเหน หรอคดวาเขาเหน วามนถกยดโยงอยดวยกน และถกปองกนจากการทจะเลวรายลงไปกวานน กดวยความเชอในเทพเจาทบชาสบทอดกนมา ในฐานะผปกครองของมนษยชาต เขาตดสนวาเปนหนาทของเขาทจะประกนไมใหสงคมแตกออกเปนเสยงๆ และถาสายสมพนธทเปนอยถกตดลงไป เขากมองไมเหนวธอนใดอกแลว ทจะสรางสายสมพนธอนขนมาทดแทน และยดสงคมไวดวยกนไดอก ศาสนาใหมตงเปาอยางเปดเผยทจะสลายสมพนธภาพเหลานน ดงนน ถาไมใชหนาทของเขาทจะรบศาสนาใหมนน กดเหมอนจะเปนหนาทของเขาทจะปราบปรามมน ดงนนแลว ตราบใดทเทววทยาของศาสนาครสตไมจรงในสายตาของเขา หรอไมไดมาจากพระเจาจรงๆ ตราบใดทประวตศาสตรอนประหลาดของพระเจาผถกตรงกางเขน เปนเรองทไมนาเชอส าหรบเขา และระบบทหมายทจะกาวไปใหถงนน ตงอยบนฐานซงส าหรบเขาแลวไมอาจทจะเชอไดเลย ซงเขากไมอาจท านายไดวาระบบดงกลาว จะเปนผซอมแซมปฏสงขรณสงคม ซง

28

ภายหลงทความรนแรงสงบลงแลว ระบบกไดพสจนใหเหนวาเปนเชนนนจรงๆ แมจะเปนนกปรชญาและผปกครองผซงออนโยนทสด และนารกทสด แตดวยความรสกแหงหนาททเตมเปยม เขากออกค าสงใหปราบปรามศาสนาครสต ในความรสกของผม นเปนหนงในเหตการณทนาสลดใจทสดในประวตศาสตร เปนเรองทนาขมขนทจะคดวา ศาสนาครสตแหงโลกนจะแตกตางไปเพยงไร ถาศรทธาของชาวครสตจะไดรบการยอมรบในฐานะศาสนาของจกรวรรด ภายใตการอปถมภของมารคส ออเรลอส แทนทจะเปนของคอนสแตนทน แตกจะเปนการอยตธรรมตอเขา และเปนเทจตอความจรงมากเทาๆ กน ทจะปฏเสธวา ไมมค ากลาวใดๆ ซงอาจยกขนมารองเรยน เพอใหลงโทษตอค าสอนทเปนปฏปกษตอครสเตยน ทเปนสงทมารคส ออเรลอส ไมไดพจารณา ส าหรบการลงโทษตอการเผยแพรครสตศาสนา อยางทเขาไดท าลงไป ไมมชาวครสเตยนคนไหนจะเชอวาอเทวนยมคอความผด และอาจจะพาไปสการลมสลายของสงคม มากยงไปกวาทมารคส ออเรลอสเชอวาสงเดยวกนจะเกดขนจากศาสนาครสต ทงๆ ทในบรรดามนษยทกคนทมชวตอยในตอนนน เขาคอผทถกคดวานาจะเปนคนทซาบซงในศาสนาครสตมากทสด หากไมใชเพราะวาคนผทสนบสนนการลงโทษตอการเผยแพรทศนะ จะยกยอตวเองวาตนเปนผทรอบรและดกวามารคส ออเรลอส คอรอบรมากกวาในภมปญญาของยคสมยตน มความเขาใจทสงล ากวานน เปนผททมเทในการคนหาความจรงยงกวาผอน หรอมความแนวแน ในการอทศตนใหกบความจรงทตนคนพบแลวนนยงไปกวา กขอใหเขายบยงจาก การถอเอาวาความคดเหนของตน ทมรวมกบมหาชน นนถกตองอยางเทยงแทแนนอน ซงนกคอสงทแอนโตนนส ผยงใหญยดถอ และเขากสรางใหเกดผลอนนาสลดใจเปนอยางยง 15 ดวยการตระหนกวาเปนไปไมได ทจะหาเหตผลมาสนบสนนตอการใชการลงโทษ มาควบคมทศนะทขดแยงกบศาสนา ทจะไมไปรองรบตอการกระท าของมารคส ออเรลอส แอนโตนนส คนทเปนศตรกบเสรภาพทางศาสนา เมอถกกดดนหนกเขา ในบางโอกาสกยอมรบตอผลขอน และกลาวรวมกบดร.จอหนสน วาผทขมเหงรงแกศาสนาครสตนนกระท าในสงทเหมาะสมแลว คอกลาววาการขมเหงรงแกนนเปนความทกขทรมานทความจรงสมควรจะตองผาน และกจะผานไปไดส าเรจเสมอ และกลาววาการลงโทษทางอาญานน ในทสดแลว จะไรอ านาจทจะตอกรกบความจรง ถงแมวาบางครงกใหผลเปนอยางดในการจดการกบความผดทเปนพาล กตาม นเปนรปแบบหนงของขอโตแยงทสนบสนนตอการไรขนตธรรมทางศาสนา ซงมขอใหควรพจารณามากกวาทจะปลอยใหผานสายตาไป 16 ทฤษฎทถอวา เปนสงทสมเหตผลทจะขมเหงรงแกความจรง ดวยเพราะวาการขมเหงรงแกนนจะไมสามารถท าอนตรายตอมนได ไมอาจจะถกกลาวหาวาจงใจทจะเปนปฏปกษตอการยอมรบความจรงใหม แตเรากไมสามารถเหนดเหนงามไปกบความกรณาททฤษฎนนมตอบคคลผซงมนษยชาตเปนหนบญคณ การเปดเผยใหโลกไดรบรถงสงอนส าคญอยางลกล าตอตนเอง และเปนสงซงเมอกอนนถกละเลยไป การพสจนตอโลกวามนเคยผดพลาด ในเรองบางอยางทส าคญอยางเหลอเกนในประโยชนสขทางจตวญญาณหรอประโยชนสขชวขณะ เปนการท างานทส าคญ มากเทาทมนษยสกคนหนงจะสามาถกระท าใหได ตอเพอนรวมโลกของตน และในบางกรณ อยางในกรณของครสเตยนยคตน และของฝายปฏรป

29

ศาสนา บรรดาผทคดรวมกบดร.จอหนสน เชอวามนคอของขวญทล าคาทสด ทสามารถมอบใหกบมนษยชาต การคดไปวาผทสรางประโยชนอนสงสงเชนนน ควรจะไดรบการตอบแทนดวยการบงคบใหเขาเอาชวตเขาแลก การคดวารางวลตอบแทนตอพวกเขา ควรจะเปนการถกกระท าราวกบเปนอาชญากรผสดชว ดวยทฤษฎนแลว ไมใชความโชครายและความผดพลาดทนาตเตยน ซงมนษยธรรมควรจะไวอาลย แตเปนสภาวะปกตธรรมดาและสมแกเหตผล ตามค าสอนน ผทน าเสนอความจรงใหม ควรจะยนอยางทไดยนมาแลว ในสภากฎหมายของพวกลอคเครอนส (Locrians) ในต าแหนงของผเสนอกฎหมายใหม โดยมสายรดอยรอบคอ รอทจะดงใหแนนไดทนท ถาสภาของสาธารณชน เมอไดยนเหตผลของเขาแลว ตดสน ณ ตรงนนวาไมรบญตตของเขา คนพวกทสนบสนนการขมขตอผทหวงดแบบน ไมอาจจะถอวาใหคณคามากนกกบความหวงดนน และผมเชอวาทศนะแบบน นาจะมอยเฉพาะกบบคคลประเภทซงคดวา ความจรงใหมๆ นนอาจจะเคยเปนทนาปรารถนาเมอกอน แตตอนนเรามความจรงมากพอแลว 17 แตทจรงแลว วาทะทวาความจรงยอมมชยเหนอการขมเหงรงแกเสมอนน เปนหนงในความเทจทใหความรสกดทงหลาย ซงคนพากนยกขนมากลาวซ าแลวซ าเลา จนกลายเปนถอยค าดาษดน แตเปนสงซงประสบการณทงหมดปฏเสธ ประวตศาสตรเตมไปดวยเหตการณทความจรงถกก าหลาบดวยการขมเหงรงแก ถาไมถกกดขไวไดตลอดกาล มนกอาจโผลกลบมาอกในหลายศตวรรษ ถาจะพดถงเฉพาะทศนะทางศาสนา ความตองการทจะปฏรปประทขนอยางนอยกยสบครงกอนหนาลเธอร และกถกก าหลาบลงไป2 แมแตหลงยคของลเธอร ทใดกตามทการขมเหงรงแกยงยนยงอยได มนกยอมส าเรจดงประสงค ในสเปน อตาล ฟลนเดอรส (Flanders) และจกรวรรดออสเตรย ลทธปฎรปครสตศาสนาถกถอนรากถอนโคน ซงกอาจจะเปนอยางเดยวกนไดในองกฤษ ถาราชนแมรมชวตอย หรอราชนอลซาเบธ สวรรคต การก าหลาบดวยการขมเหงรงแกประสบความส าเรจเสมอ ยกเวนกตอเมอพวกนอกรตเปนกลมกอนทแขงแรง เกนกวาทจะขมเหงรงแกไดงายๆ ไมมใครทมเหตผลจะสงสยไดวาศาสนาครสตอาจจะถกลบลางไปจากจกรวรรดโรมน การทมนแผขยายออกไปและขนมาครองอ านาจไดนน เปนเพราะการขมเหงรงแกเกดขนเพยงแคเปนครงคราว ด ารงอยเพยงเวลาสนๆ และแทรกดวยเวลาทยาวนานของการโฆษณาชวนเชอทแทบจะไมถกรบกวนเลย ดวยเหตแหงความไมแยแส หรอความไมรสกรสมเทานน ทจะท าใหคนคดไปวา ความเปนจรง ในฐานะแคความเปนจรง จะมพลงในตนเองทจะคงทนตอคกและแทนประหาร และคดวาความเทจจะไมมพลงเชนนน ผคนไมไดกระตอรอรนตอความจรง มากไปกวาตอความหลงผด และการน าโทษทางอาญาหรอโทษทางสงคมออกมาใชใหมากพอ กจะประสบความส าเรจในการหยดการเผยแพรไดทงสองอยาง ขอไดเปรยบจรงๆ ของความจรง ไดแกขอทวา เมอทศนะหนงเปนจรง มนอาจจะถกขจดไปไดครงหนง สองครง หรอหลายๆ ครง แตเมอยคสมยเคลอนคลอยไป สงทจะเกดขนเสมอกคอ จะมบคคลทคนพบความจรงนนซ าอก จนกระทงการปรากฎซ าใหมของมนครงหนงบงเกดขน

2 ผแปล- มลลใหชอตวอยางเจดชอไดแก Arnold of Brescia, Fra Dolcino , Savonarola, The Albigeois, The Vaudois, The Lollards, The Hussites.

30

ในกาลเวลา ซงดวยสถานการณทเอออ านวย มนไดหนพนการขมเหงรงแก จนกระทงมนหวแขงพอทจะทนทานตอความพยายามตอๆ มา ทจะเหยยบมนใหจมหายไป 18 คนจะพดวา เดยวนเราไมไดประหารชวตผทน าเสนอทศนะใหมอกแลว เราไมเหมอนพอของเรา ทประหารผประกาศศาสนาใหม เราสรางหองบรรจศพเพอบชาพวกเขาดวยซ า เปนความจรงวาเราไมฆาพวกนอกรตอกแลว และขดของความทกข ทความรสกของผคนยอมใหใชลงโทษ และทรมานตอทศนะทนารงเกยจทสด ของสมยน กไมรนแรงพอทจะขจดทศนะพวกนนใหสนซาก แตขอใหเราอยามาหลอกชนชมตนเองวาเรานนไรมลทนในเรองใดๆ แมแตในเรองของการขมเหงรงแกกนดวยอาญาแหงกฎหมาย การลงอาญาตอทศนะหรออยางนอยทสดกตอการแสดงออกของทศนะ ยงมอยในกฎหมาย และแมในเวลาเหลาน การบงคบใชนนกยงมใหเหนเปนตวอยาง จนเปนเรองทอาจเชอไดวา สกวนหนงมนจะหวนคนมาสความรนแรงอยางเตมทไดอก ในป ค.ศ. 1857 ในการเปดศาลภาคฤดรอนของเทศบาลคอรนวอล คนผโชครายผหนง3 ซงเปนทกลาวกนวาไมไดมพฤตกรรมในแงใดเลยของชวตทรบไมได แตกยงถกตดสนใหรบโทษจ าคกเปนเวลายสบเอดเดอน ส าหรบการกลาว และการเขยนลงบนประตรว ดวยถอยค าอนเปนการลวงเกนตอครสตศาสนา ในชวงเวลาทหางกนแคในหนงเดอน ทโอลเบลเลย คนสองคน4 ในตางวาระ ถกปฏเสธไมใหเปนลกขน และถกเหยยดหยามอยางรนแรงโดยผพพากษาและคณะกรรมการผหนง เพราะวาพวกเขาประกาศออกมาตรงๆ วา พวกเขาไมมความเชอทางเทววทยา ชาวตางชาตผหนง5 ดวยเหตผลอยางเดยวกน ถกปฏเสธความยตธรรมจากเหตโจรกรรม ซงการปฏเสธสทธทจะไดรบความยตธรรมน เกดขนจากลทธทางกฎหมาย ทวาไมมผใดจะไดรบอนญาตใหใหการในศาลสถตยยตธรรม หากเขาไมประกาศความเชอในพระเจา (พระเจาอะไรกได) และในรฐของพระเจาในโลกหนา ซงเทากบเปนการประกาศใหบคคลเชนนนเปนผอยนอกกฎหมาย คออยนอกขอบเขตการปกปองของฝายตลาการ ซงถาเกดวาในเหตการณนนไมมใครอนอย นอกจากตวเขาเอง หรอมแตคนทถอทศนะแบบเดยวกบเขา ไมเพยงแตพวกเขาจะถกขโมยหรอถกลวงละเมดไดอยางปราศจากการลงโทษแลว ไมวาใครกตาม กอาจถกโจรกรรมหรอลวงละเมดไดอยางไมตองรบโทษ ถาการพสจนขอเทจจรงในเรองดงกลาว ตองอาศยค าใหการของพวกเขา ขอสมมตฐานทรองรบขอยดถอเชนนกคอ ค าสาบานตนเปนสงทไรความหมาย ถาผใหค าสาบานไมเชอในโลกหนา นเปนหนงขอตดสนซงแสดงใหเหนถงความโงเขลาในเรองประวตศาสตร ในบรรดาผคนทยอมรบขอตดสนดงกลาว (เพราะในประวตศาสตรแลว เปนเรองจรงวา ในทกยคทกสมย คนทไมนบถอศาสนาจ านวนมาก เปนบคคลผซงซอสตยและเปยมไปดวยศกดศรในตนเอง) และขอตดสนเชนนกยอมจะไมไดรบการยดถอโดยใครกตาม ผซงมความเขาใจแมเพยงสกนดวา มคนมากมายเพยงไร ซงมชอเสยงทงในดานคณธรรมและความส าเรจอยางลนเหลอในโลก ซงอยางนอยทสดกเปนทรโดยคนใกลชดวาเปนผทไมเชอในโลกหนา ยงกวานน กฎนกหกลางตนเอง ภายใตการเชอ 3 Thomas Pooley, Bodmin Assizes, 31 กรกฎาคม ค.ศ. 1857 ในเดอนธนวาคม เขาไดรบพระราชทานอภยโทษ 4 George Jacob Holyoake, 17 สงหาคม ค.ศ. 1857 Edward Truelove กรกฎาคม ค.ศ. 1857 5 Baron de Gleichen, Marlborough-street Police Court 4 สงหาคม ค.ศ. 1857

31

ไปเองวาคนทไมเชอศาสนาทงหลายจะตองเปนคนโกหก กฎนยอมรบค าใหการของคนทไมเชอพระเจา ทพรอมจะโกหกวาเชอ และไมยอมรบคนทกลาเผชญหนาตอการสาปแชง ในการประกาศตนอยางเปดเผย วาเชอในสงทผคนรงเกยจ มากกวาทจะใหเขาพดออกไปในสงเทจ กฎแบบซงตดสนตวเองวาผดบนการขดแยงตนเอง เทาทพจารณาตามวตถประสงคทประกาศออกมาน จะสามารถรกษาอ านาจไวได กแตในฐานะเครองหมายแหงความเกลยดชง กากเดนของการตามขมเหงรงแกคนทเชอไมเหมอนตว ซงตวการขมเหงรงแกนนเอง กมความแปลกประหลาดอยในตนเอง วาเหตผลทรองรบ กไดรบการพสจนอยางชดเจนวาไมสมควรแกการกระท า ตวกฎและแนวคดทแฝงอย จงสบประมาทตอผทเชอในศาสนาไมนอยไปกวาผทไมเชอเลย เพราะถามนเปนจรงวาคนทไมเชอในโลกหนาตองเปนคนโกหก มนกกลายเปนวา ถาการเชอในโลกหนาบงคบคนไมใหโกหกได คนผทเชอในโลกหนากถกบงคบใหไมโกหก เพยงแคเพราะดวยความกลวนรกเทานนเอง จะไมเปนการท ารายผทสรางและสนบสนนกฎเชนนเลย หากเราถอวา แนวความคดทพวกเขาสรางขนมาเกยวกบคณธรรมของชาวครสต เกดออกมาจากมโนส านกของพวกเขาเอง 19 นไมใชอะไรเลยนอกไปจาก ซากเดนของการขมเหงรงแกผทไมเชอเหมอนตน และเราควรจะถอวา มนไมไดบงบอกถงความปรารถนาทจะไลขมเหงจรงๆ มากเทากบทเปนตวอยางของความบกพรองทางจตทเกดขนบอยๆ ของคนองกฤษ ทท าใหพวกเขาหาความสขอนวตถาร ดวยการยนยนหลกการเลวๆ ในขณะทพวกเขาเองกไมไดเลวถงขนทจะปรารถนาทจะน าหลกการนนมาปฏบตอกตอไปแลว แตกนาเศราทจตใจของสาธารณะชนไมอยในสภาวะทมนคง ซงท าให การละงบรปแบบทเลวกวาทงหลาย ของการขมเหงรงแกทางกฎหมายไวชวคราว ซงอยมาเกอบจะขามชวงหนงชวอายคน จะยงเปนเชนนนตอไป ในยคน ผวหนาอนราบเรยบของเหตการณปกต มกจะถกกระเพอม ดวยความพยายามทจะปลกผในอดต เชนเดยวกบดวยความพยายามน าเสนอสงดๆ ใหมๆ อะไรทโออวดกนอยในตอนน วาเปนการคนกลบมาของศาสนา ส าหรบคนทหวแคบและคดอะไรแคตนๆ แลว กจะเปนการกลบคนมา อยางไมนอยไปกวากน ของความเกลยดชงตอผทเชอไมเหมอนตว และตราบใดทยงมหวเชอทเขมขนของความใจแคบ อยในความรสกของผคน ซงตลอดเวลา ยงคงเหนยวแนนอยในชนชนกลางของประเทศน ความรสกนกตองการเพยงแคการกระตนเพยงเลกนอย เพอท าใหเกดการขมเหงรงแกพวกคนผซง พวกเขาไมเคยเลกคดเลยวา สมควรแกการขมเหง6 ประเทศนเปนประเทศทไรซงอสรภาพทางจตใจกเพราะ ความเหนทคนเชอ

6 ค าเตอนอยางเตมทอาจไดจากความรสกรนแรงทางอารมณของผขมเหงรงแกศาสนาอนผหนงในตอนกบฏซปอย ซงผสมเขากบลกษณะทวไปของสวนทเลวทสดของบคลกลกษณะประจ าชาตของเรา ค าพดเพอเจอของคนคลงศาสนาหรอของนกอวดอางจากธรรมาสนอาจไมมคาใหเราใสใจ แตบรรดาหวหนาของพรรคพระครสตคมภรนยม(Evangelical party) ไดประกาศออกมาเปนหลกการส าหรบการปกครองชาวฮนดและชาวมสลม วาโรงเรยนใดทไมไดสอนคมภรใบเบลจะไมไดรบเงนชวยเหลอจากรฐบาล และผลทจะตองเกดตามมากคอ รฐบาลจะไมจางใครทไมเปนชาวครสตหรออางตนเปนชาวครสต มรายงานวารฐมนตรชวยวาการของรฐคนหนงไดปราศรยตอผลงคะแนนเสยงเลอกตง เมอวนท 12 พฤศจกายน ค.ศ. 1857 ซงมเนอหาบางสวนในรายงานวา “ขนตธรรมตอศรทธาทางศาสนาของพวกเขา โดยรฐบาล

32

และความรสกทพวกเขายดมน เกยวกบคนผซงไมยอมเชอในสงทพวกเขาตดสนวาส าคญ เปนเวลายาวนานมาแลวท ความเกเรหลกๆ ของการลงโทษทางกฎหมาย กคอการทมนชวยเพมอ านาจใหกบการประณามทางสงคม ซงมนกคอการประณามทางสงคมนนเอง ทมประสทธภาพจรงๆ และเพราะวามนมประสทธภาพอยางยงนนเอง ทท าใหการประกาศทศนะหลายๆ อยาง ซงสงคมปดกน ไมคอยเกดขนในองกฤษ มากเทากบทเกดขนในทอนๆ หลายประเทศ ซงกคอการประกาศในความคดพวกซง กอใหเกดการอนตรายตอการถกลงโทษทางกฎหมาย ส าหรบคนทกคนแลว ยกเวนกแตคนซง สถานการณอนพเศษของพวกเขา ท าใหพวกเขาเปนอสระจากเจตคตทดของคนอนๆ ทศนคต มประสทธภาพพอๆ กบกฎหมาย คนเราอาจถกขมขงไดเทาๆ กนกบท ถกกนออกจากวถการหาเลยงชพ ส าหรบคนทปากทองหมดปญหาแลว และส าหรบคนทไมตองการความชวยเหลอจากคนทมอ านาจ หรอจากกลมคน หรอจากสาธารณชน กไมมอะไรทเขาจะตองกลว ตอการทจะประกาศทศนะใดๆ ของตนออกไปอยางเปดเผย นอกไปจากความกลวทจะถกคดไปในทางไมดหรอกลาวถงในแงราย และคนกอาจทนสงนไดโดยไมจ าเปนจะตองถกหลอหลอมมาอยางแขงแกรงแตอยางใด จงไมมใครทตองรองขอความเหนใจแทนบคคลเชนนน แตถงแมวาตอนนเราจะไมท าการอนชวราย กบคนทคดตางไปจากเรา มากเทากบทเราเคยกระท าเมอกอน มนกอาจเปนวา เราท าสงทชวรายใหแกตวเราเอง มากเทากบทเรากระท าตอพวกเขา โสเครตสถกประหาร แตปรชญาของเขากเจดจาราวกบตะวนในทองฟา สองแสงสวางไปทวนภาแหงภมปญญา ชาวครสตถกโยนไปใหสงโตกน แตครสตจกรกเตบโตแผขยายเหนอความคดความเชอเกาๆ และหยดยงการเตบโตของความเชอพวกนนดวยรมเงาของตน ล าพงความใจแคบทางสงคมของเราไมฆาใคร ไมถอนรากถอนโคนทศนะใดๆ แตผลกดนคนใหตองปลอมแปลงมน หรอยบยงจากการพยายามเผยแพรมน เราไมรบรเลยวาทศนะนอกรตเขมแขงขนหรอออนแอลง ในแตละทศวรรษหรอในแตละรนคน พวกมนไมเคยรกลามออกไปไหนไกล แตคกรนอยขางในแวดวงแคบๆ ของบคคลทชางคดและเอาจรงเอาจง ด ารงอยในทามกลางผคนทคดมนขนมา อยางทมนไมอาจสองทางสวาง ใหกบความเปนไปทงหลายของมวลมนษย ไมวาจะดวยแสงแหงความจรงหรอความเทจ ดวยเหตนนเอง สภาวการณจงถกรกษาไว ใหเปนทนาพอใจอยางยงส าหรบคนบางคน เพราะวา เมอไมมกระบวนการทนารงเกยจของ การปรบหรอจ าคก

องกฤษ” (ศรทธาของคนในบงคบขององกฤษจ านวนรอยลานคน) “ความงมงายทพวกเขาเรยกวาศาสนา ไดถวงความรงเรองขององกฤษ และขดขวางความเจรญกาวหนาอนเปนคณประโยชนของครสตศาสนา .... ขนตธรรมเปนเสาหลกของเสรภาพทางศาสนาของประเทศน แตจงอยาปลอยใหพวกเขาเอาค าวาขนตธรรมนไปใชอยางผดๆ ตามทเขาเขาใจ มนหมายถงเสรภาพอยางสมบรณส าหรบคนทกคน เสรภาพทจะนบถอในหมชาวครสต ผทนบถอบนรากฐานเดยวกน มนหมายถง ขนตธรรมตอลทธและนกายของชาวครสตผทเชอในสอกลางหนงเดยว” ผมปรารถนาทจะเรยกรองความสนใจตอขอเทจจรงน ทวาคนทถกตดสนวาเหมาะสมตอต าแหนงในรฐบาลของประเทศน ภายใตกระทรวงเสรนยม ยดถอหลกความเชอวา ทกคนทไมเชอในความศกดสทธแหงพระเยซครสตยอมอยพนขอบเขตของขนตธรรม หลงจากการแสดงออกอยางไรสาระนแลว มใครอกหรอทจะยงจมอยในมายาวาการขมเหงรงแกกนทางศาสนาไดผานพนไปแลว อยางไมมวนหวนคนมา

33

ผคน ทศนะของพวกทมอ านาจกไดรบการรกษาไวไมใหถกรบกวนจากภายนอก ในขณะทไมตองสงหามอยางเดดขาด ใหผทไมยอมเชอฟงซงเปนพวกทปวยไขทางความคด ยตการใชเหตผล เปนแผนสบายๆ ส าหรบสนตภาพในโลกแหงปญญา และรกษาทกอยางในโลกนนใหเปนไปอยางทมนเปนอย แตการสรางความสงบราบเรยบทางปญญาในวธแบบน กแลกมาดวยการสญเสยความกลาหาญทางศลธรรมทงมวลของจตมนษย เพราะสภาวการณแบบทคนสวนใหญของผมปญญา ผซงคนหาปญญาอยางเอาจรงเอาจง พบวานายอมรบ เพอทจะรกษาหลกการทวไปและรากฐานของความเชอมนของตนไวใหได และพยายามทจะท าใหขอสรปในสงทเขากลาวตอสาธารณะชน เขาใหไดอยางมากทสดกบฐานความคดทเขาเองกแอบปฏเสธอยในใจ เปนสถานการณทไมอาจจะผลกดนใหเกดปญญาชนผซงเปดเผย ไรความกลว ใชเหตผลของตนอยางคงเสนคงวา ผซงครงหนงเคยประดบโลกแหงปญญา คนพวกทเราจะพบภายใตวธการแบบนน กจะเปนไดแคเพยงคนทคอยแตจะคลอยตามความคดทมอยทวไปในทองตลาด หรอไมกเปนพวกชอบประหยดเวลาในการหาความจรง ซงการอางเหตผลของเขาในเรองทส าคญๆ ทกๆ เรองมงหมายไปทผฟง แตกกลบไมใชการอางเหตผลแบบทเขาจะอธบายใหตนเองเชอ คนพวกทหลกเลยงทางน กท าดวยการตกรอบความคดและความสนใจของตนใหแคบลง สเรองทสามารถพดถงได โดยไมตองเสยงเขาไปสอาณาบรเวณของหลกการ นนกคอ อยกบเรองเชงปฏบตเลกๆ นอยๆ ซงกจะถกตองไปดวยตวเอง เพยงแคถาจตของมนษยจะมพลงอ านาจทเขมแขงและขยายเบงบาน แตตราบใดทยงไมเปนเชนนน กจะไมมทางถกตองไดเลย ในขณะทการคดคนอยางหาญกลาและเสรในเรองทสงสงทสด ซงจะสรางพลงแหงจตใจของมนษยใหกลาแขง ขยายจตของมนษยใหกวางออก กลบถกละทง ไมมใครเขาไปแตะตอง 20 ไมวาใครกตามทเหนวา การทฝายนอกรตตองเกบปากเกบค า ไมใชความชวราย ควรพจารณาเสยแตเบองตนวา ผลของการนนกคอ ทศนะของฝายนอกรตจะไมเคยไดรบการอภปรายโตเถยงอยางเทยงธรรมและถถวนเลย และแมวาทศนะพวกนนอาจเปนของทไมอาจตอสกบการโตเถยงไดจรงๆ แมวามนจะถกกนไมใหแผขยายออกไป แตมนกจะไมหายไปไหน แตไมใชจตใจของฝายพวกนอกรต ทจะตกต าเสอมถอยทสด โดยการปดกนการคดหาเหตผลใดๆ กตาม ซงไมไดพาไปสขอสรปตามแบบของฝายทถออ านาจของเสยงสวนใหญ ความสญเสยทรนแรงทสด เกดขนกบคนทไมใชพวกนอกรต และเปนคนทพฒนาการทางสตปญญาของพวกเขาจะถกปดกน และเหตผลของพวกเขากถกท าใหขลาดเขลาไปดวยความกลวตอความคดทออกนอกรตนอกรอย มใครจะสามารถคดค านวณไดไหมวาโลกไดสญเสยไปแลวมากเทาไหรแลว ในบรรดาปญญาชนทท าทาวาจะด ทไปบวกเขากบอปนสยเชองๆ ผซงไมกลาทจะเดนตามกระแสของความคดอสระทเขมแขงทรงพลง และยงกลวไปใหญเมอมนพาเขาไปสบางสง ซงอาจถกพจารณาไดวาผดตอศาสนาหรอตอศลธรรม? ในบรรดาคนเหลานน บางทเรากอาจเหนคนบางคน ผซงมความสงสงในมโนธรรม มความคดทละเอยดออนลกซง ผซงใชชวตอยกบการใชเหตผลโตเถยง กบปญญาชนทเขาไมสามารถบงคบใหเงยบ และใชพลงของความคดสรางสรรคทงหมดของเขา ไปกบความพยายามทจะประนประนอม แรงกระตนของมโนธรรมและเหตผลของเขา กบความคดทถอครองอ านาจอยางเปนทางการอยในสงคม ซงแมบางท ทายทสดแลวเขากอาจท าไมส าเรจ ไมมใครสามารถเปนนกคด

34

ผยงใหญได หากเขาไมตระหนกวา ในฐานะนกคด หนาทเบองตนของเขากคอ การตดตามสตปญญาของเขาไปสขอสรปอะไรกตามทปญญาของเขาจะพาไป ความจรงนน ไดรบประโยชน แมจากความผดพลาดของคนผซงคดสงตางๆ ใหกบตนเอง เมอเขาใชวธคนควาทเหมาะสม มากกวาทจะไดประโยชนจากทศนะทเปนจรง ของบรรดาผซงยดถอมนอยางงายๆ เพราะเกยจครานทจะเหนอยยากลงมอคดเอาดวยตวเอง ไมใชเพราะวาเสรภาพทางความคดเปนเรองส าคญและเปนสงจ าเปน ส าหรบการสรางนกคดทยงใหญ แตเพราะมนเปนสงทส าคญเทาๆ กน และจ าเปนยงกวาเสยอก ในการทจะท าใหคนโดยเฉลยบรรลถงภมทางปญญา ทสงสดทเขาสามารถไปถงได เคยมปจเจกบคคลทเปนนกคดผยงใหญ และกอาจมไดอกเสมอ แมในบรรยากาศของความเปนทาสทางปญญา แตไมเคยม และจะไมมวนม คนกลมใหญทกระตอรอรนทางปญญาในบรรยากาศเชนนน เมอมคนกลมใหญทมทาทางไปทางนน กเปนเพราะ ความกลวตอทศนะทผดแผกไปจากสามญ ถกดงรงเอาไวไดในชวงเวลานน เมอกตามทมการซอนความเหนรวมกนวา หามไมใหมการกลาวหกลางหลกการทเปนทยอมรบกนอย และเมอใดกตามทการอภปรายในค าถามทส าคญทสดตอความเปนมนษย ถกพจารณาวาเปนทเรองทยตสนสดแลว เรากไมอาจหวงทจะพบกจกรรมทางภมปญญาขนสง ซงไดสรางเคยความโดดเดนใหแกบางชวงเวลาของประวตศาสตร เมอใดกตามทการสนทนาโตเถยงหลกเลยงหวเรองซงใหญและส าคญเพยงพอทจะจดประกายความสนอกสนใจของผคน จตของผคนกไมมวนทจะถกกระตนถงระดบรากเหงา และกจะไมมวนเกดแรงกระตน ทจะยกแมแตบคคลทมระดบสตปญญาธรรมดา ไปสอะไรทเปนความมคณคาของสงมชวตทมความคด ในเรองเชนนนเรามตวอยางหนง ซงกคอสภาพการณของยโรป ในชวงเวลาทตามตดมาหลงจากการปฏรปทางศาสนา อกตวอยางหนง แมจะจ ากดอยกบสวนภาคพนทวป และชนชนทการศกษาอบรมสงกวา กคอในขบวนการของการวาดภาพของความคาดหวงไปสวนขางหนา ของครงหลงของศตวรรษทสบแปด และตวอยางทสามซงเกดขนในชวงเวลาทรวบรดกวานน คอในชวงของความเปลยนแปลงทางปญญาของเยอรมน ในระหวางยคของเกอเตและฟชเต ในชวงเวลาเหลานน เกดการพฒนาทศนะความคดเหนเฉพาะทางทแตกตางกนไปอยางกวางขวาง แตชวงเวลาเหลานนกเหมอนกนในเรองหนงคอ ในชวงเวลาทงสาม แอกแหงอ านาจควบคมผคนถกทกลง ในแตละชวง เผดจการทางปญญาอนเกาถกขวางทงไป และอนใหมกยงไมทนเกดขน แรงกระตนทเกดขนในชวงเวลาทงสาม สรางยโรปใหเปนอยางทเปนอยในปจจบน การพฒนาแตละครงทกครง ทเกดขน ไมในจตของมนษย กในจารตประเพณ สามารถสบยอนกลบไปหาไดอยางชดเจนถงเวลาใดเวลาหนงของทงสามชวงนน สงทปรากฏใหเหนไดบงชมานานพอควรแลววา แรงกระตนทงสามไดใชออกไปอยางควรคา และเรากไมอาจจะหวงการเรมตนใหม จนกวาเราจะสามารถยนยนเสรภาพทางปญญาของเราได อกครงหนง 21 ตอไป เราจะเขามาสสวนทสองของขอโตแยง และจะทงขอสมมตฐานทวา ทศนะของสงคมอาจเปนเทจ โดยขอใหเราสมมตวามนเปนจรง และมาพจารณากนในเรองของ ของคณคาของวธการทความจรงของมนมกจะถกยดถอ เมอความเปนจรงนนไมไดถกพดคยอยางเปนอสระและเปดเผย แมวาบคคลทเชอมนในทศนะหนงๆ อาจจะยอมรบอยางไมเตมใจ วาเปนไปไดทวาทศนะของเขาอาจจะผด เขากไม

35

ควรจะหวนไหวกบขอพจารณาทวา ไมวามนจะจรงสกเพยงไร แตถามนไมถกยกขนมาถกเถยงใหถงทสด อยางสม าเสมอ และอยางทไมตองเกรงกลวในสงใดๆ มนกจะถกถอวาเปนลทธความเชอแบบฝงหวทตายแลว ไมใชความเปนจรงทมชวต 22 มบคลอยพวกหนง (โชคดหนอยทมจ านวนไมมากเหมอนเมอกอน) ทพอใจแลวถาจะมคนๆ หนงทยอมรบอยางไรขอสงสยตอสงทพวกเขาคดวาจรง ถงแมวาคนนนจะไมรเลยวาทศนะนนวางอยบนอะไร และไมสามารถยกเหตผลทเปนเรองเปนราวมาปกปองมน แมจากขอโจมตทผวเผนทสด ส าหรบคนประเภทนน ถาพวกเขาสามารถท าใหผมอ านาจบงคบสอนความเชอของเขาไดแลว กเปนธรรมดาทเขาจะคดวาการปลอยใหมนถกตงค าถาม มแตจะท าใหเกดผลเสยมากกวาผลด ทไหนกตามทอทธพลของพวกเขาครอบคลมถง พวกเขากจะท าใหมนแทบจะเปนไปไมไดเลย ททศนะทคนสวนใหญสงคมยดถอ จะถกปฏเสธอยางเปยมดวยปญญา แมวามนอาจถกปฏเสธอยางหนหนและไรการไตรตรองไดอยางงายๆ กตาม เพราะวาการจะตดการอภปรายโดยสนเชงยากทจะเปนไปได และหากการอภปรายไดเปดขนแลว ความเชอทไมไดมรากฐานอยบนความเชอมนทมเหตผลกมกจะยอมแพ กอนหนาทจะมการเสนออะไรทใกลเคยงกบขอโตเถยงเสยดวยซ า อยางไรกตาม การปฏเสธความส าคญของความเปนไปไดน ซงไดแกการถอเอาวาทศนะทเปนจรงก าหนดจตใจใหยอมตาม แตก าหนดในฐานะอคต คอเปนความเชอทเปนเอกเทศจากขอโตเถยงดวยเหตดวยผล กระนนกตาม นไมใชวธทความเปนจรงควรจะไดรบความยดถอโดยสงมชวตทมเหตผล นไมใชการรความจรง ความจรงทยดถอเอาเชนนนเปนไดกแคความเชอทงมงาย ทบงเอญไปยดอยกบถอยค าทเปดเผยสความจรง 23 ถาสตปญญาและอ านาจในการตดสนสงตางๆ ใหตนเองของมนษยชาตควรจะไดรบการบ ารงเลยงใหเตบโต อนเปนสงทอยางนอยนกายโปรเตสแตนตกไมปฏเสธ แลวจะมอะไรอนอกหรอ ทจะท าใหสมรรถนะเหลานไดรบการฝกฝนอยางเหมาะสมโดยคนๆ หนง มากไปกวาโดยสงซงส าคญตอเขาอยางมาก จนเปนทพจารณากนวาจ าเปนทเขาจะตองยดถอทศนะบางอยาง ในเรองดงกลาว? ถาการปลกเพาะปญญาความเขาใจ วางอยในสงหนงยงกวาในสงอน กแนนอนวามนยอมวางอยบนการเรยนรรากฐานทรองรบทศนะของตนเอง อะไรกแลวแตทผคนเชอ อนเปนเรองราวซงมความส าคญเปนอนดบแรกทจะตองเชอใหถกตอง อยางนอยทสด พวกเขากควรจะตองสามารถทจะปกปองตนเองจากขอคดคานธรรมดาๆ ได แตบางคนอาจกลาววา “ปลอยใหพวกเขาไดเรยนรพนฐานของทศนะของตนเองกได แตกไมไดหมายความวา ทศนะเปนสงทเพยงแคถกทองจ า เพยงเพราะวาไมเคยมใครมาพดตงค าถามมน คนทเรยนเรขาคณต ไมใชแคจดจ าตวทฤษฎบท แตเขาใจและเรยนรวธการแสดงความจรงของทฤษฎบทดวย และกยอมเปนเรองไรสาระทจะพดวา พวกเขายงคงเขลาตอความเปนจรงทางเรขาคณต เพราะไมเคยไดยนใครมาปฏเสธ หรอพยายามทจะพสจนวามนผด” ไมมอะไรใหตองสงสยในเรองน และการพดเชนนกใชไดกบวชาอยางคณตศาสตร ทไมมอะไรเลยทตองพดเกยวกบอกดานของปญหา ความพเศษของความเปนจรงทางคณตศาสตรกคอ ขออางเหตผลทงหมดเปนการพดดานเดยว ไมมขอโตแยง และไมมค าตอบตอขอโตแยง แตในทกหวเรองทความแตกตางทางทศนะเปนได ความจรงขนอยกบความสมดลทจะตอง

36

ไปใหถง ระหวางเหตผลทขดกนสองชด แมแตในปรชญาธรรมชาต กเปนไปไดเสมอส าหรบขอเทจจรงเดยวกนทจะมค าอธบายแบบอน การอธบายแบบจโอเซนทรกเทยบกบการอธบายแบบเฮลโอเซนทรก การอธบายการเผาใหมดวยโฟรจสตอนเทยบกบการอธบายดวยออกซเจน และจะตองมการแสดงวาท าไมทฤษฎอนถงไมอาจเปนจรง และจนกวาสงนจะถกแสดงออกมา และจนกวาเราจะรวามนถกแสดงไดอยางไร เราจะไมรถงรากฐานของทศนะของเรา แตเมอเราหนมาหาเรองทซบซอนมากกวาอยางมหาศาล คอมาสเรองของศลธรรม ศาสนา การเมอง ความสมพนธทางสงคม และเรองของชวต สามในสของการอางเหตผลใหกบทศนะใดกตามทถกโตแยง จะวางอยบนการพยายามขจดอะไรกตามทดเหมอนวาจะใหการสนบสนนตอทศนะทตางไปจากมน นกพดผยงใหญของยคโบราณ ยกเวนเพยงคนเดยว ลวนทงเรองราวไวในบนทกวา เขาศกษาความคดของคปฏปกษของเขาอยางเขมขน ถาไมมากกวา กไมนอยไปกวาของตนเอง สงทซเซโร (Cicero) ยดถอปฏบตในฐานะหนทางสความส าเรจในการแกคดความ เปนสงทควรเอาเยยงอยางโดยทกคน ผซงศกษาหาหนทางเขาถงความจรงของเรองราวใดกตาม คนผซงรเพยงดานของตนเพยงดานเดยวยอมไมรจรง เหตผลของเขาอาจจะด และอาจไมเคยมใครสามารถหกลางเขา แตถาตวเขาเองกไมสามารถหกลางเหตผลของฝายตรงกนขามไดเชนเดยวกน แลวถาเขาไมรเหตผลของฝายตรงขาม เขากยอมไมมเหตผลใหพอใจในทศนะหนงมากกวาอกทศนะหนง ฉะนน ทาททสมเหตสมผลส าหรบเขา นาจะเปนการรงรอการตดสนไวกอน และหากเขาไมก าหนดตนเองไวกบทาทเชนนน เขากจะถกชกน าไปโดยผมอ านาจ หรอไมกเปนไปในแบบทคนสวนใหญในโลกเปนกน คอรบเอาทศนะของฝายทเขามความรสกโนมเอยงเขาหามากทสด มนยงไมเพยงพอ ถาหากเขาจะไดยนการอางเหตผลของฝายตรงกนขาม จากครของเขาเอง น าเสนอแบบทพวกครยดถอ พรอมดวยสงทพวกเขาเสนอวาเปนขอหกลาง นไมใชการแสดงเหตผลทยตธรรม และไมใชการทจตใจไดสมผสกบเหตผลอยางแทจรง เขาจะตองสามารถไดยนเหตผลจากบคคลผซงเชอมนจรงๆ ผซงปกปองมนอยางเอาจรงเอาจงทสด และท าเพอมนอยางถงทสดของตน เขาจะตองรจกมนในแบบทนาเชอถอและนาจงใจอยางถงทสดทเปนไปได เขาจะตองรสกถงน าหนกทงมวลของความยงยาก ซงภาพทแทจรงของเรองราวจะตองเผชญและขจดใหได มเชนนน เขากจะไมมวนไดครอบครองในสวนของความจรงซงตอบตอขอยงยากนน และนกเปนจรงตอเกาสบเกาในรอยของผทเรยกตนเองวาผมการศกษา หรอแมแตกบคนผซงโตเถยงสนบสนนทศนะของตนอยางแคลวคลอง ขอสรปของพวกเขาอาจจะเปนจรง แตทกอยางทพวกเขารกอาจจะเปนเทจ พวกเขาไมเคยพาตวเองเขาไปสจตใจของคนทคดตางไปเขาเลย และไมเคยพจารณาเลยวาคนพวกนนจะพดวาอยางไร และผลกคอ ตามค าพดทถกตองแลว พวกเขาไมไดรจรงในค าสอนทตนเองปาวประกาศเลย พวกเขาไมรถงสวนของมนซงอธบายและเปนเหตผลรองรบใหกบสวนทเหลอ เขาไมรถงขอพจารณาหลายๆ ขอ ซงแสดงใหเหนวาขอเทจจรงขอหนง ซงดเหมอนวาจะขดแยงกบอกขอหนง ทจรงแลวสามารถเขากนได หรอทแสดงใหเหนวา ในเหตผลทดเหมอนวามน าหนกสองขอ ขอหนงนาพอใจกวาอกขอหนง พวกเขาไมเคยรจกสวนทงหมดของความจรงซงหนตาชง และใหขอตดสนแกจตใจทมขอมลครบถวน และไมวนทใครจะรถงความจรงเชนนน เวนแตเขาจะใหความเอาใจใสกบทงสองฝาย

37

อยางเทาเทยมกน ไรความล าเอยง และทมเทความพยายามทงมวลทจะเขาใจเหตผลของทงสองฝายอยางถงทสด คณภาพแหงจตใจเชนนเปนสงทส าคญทสด ตอการทจะเขาใจเรองราวของมนษยและของศลธรรม อยางแทจรง และส าคญเสยจนกระทงวา ถาศตรของความจรงส าคญๆ ทงหลายจะเกดไมมตวตนอยจรง กเปนเรองจ าเปนทจะตองจนตนาการศตรเชนนนขนมา และมองหาเหตผลทเขมแขงทสดใหกบมน ซงเปนเหตผลแบบท ทนายทเกงกาจทสดของฝายปศาจ จะคดคนขนมาได 24 เพอทจะทอนน าหนกของขอพจารณาเหลาน ผทเปนศตรตอเสรภาพในการแสดงความคดเหนและอภปรายอาจกลาววา ไมมความจ าเปนแตประการใดทมนษยชาตโดยทวไป จะตองรและเขาใจทกอยางทนกปรชญาและนกเทววทยาจะสามารถยกขนมาพดเพอสนบสนนหรอตอตานทศนะของพวกเขา พวกเขาอาจกลาววา มนไมใชเรองจ าเปนส าหรบสามญชน ทจะตองสามารถเปดโปงขออางผดๆหรอตรรกะลวงทงหลายของผทคดตรงขามกบพวกเขา และกลาววา ขอเพยงใหมใครบางคนอยเสมอทสามารถตอบพวกเขาได เพอทจะไมมอะไรทหลดรอดจากการหกลาง ทอาจลวงคนทไมมความรใหหลงผด กเพยงพอแลว และกลาววา ส าหรบคนธรรมดาแลว ดวยการทถกสอนมาใหเหนแตความจรงแบบทเขาใจงายๆ พวกเขาอาจวางความเชอในเรองของความจรงอนๆ ทเหลอไวในมอของผรจรง และดวยการทรตววาตวเองทงไมมความร และไมมทกษะทจะแกปญหาทกๆ ปญหาทอาจถกยกขนมา พวกเขากยงอาจสบายใจไดวา ทกปญหาทเคยถกตงขนมา ไดถกตอบหรอสามารถตอบได โดยคนทถกฝกฝนมาเปนพเศษ 25 แมวาจะยอมรบในเรองน วาเปนขอทส าคญทสดทจะยนยนไดโดยบรรดาผซงพอใจอยางงายๆ กบระดบของความเขาใจในความจรง ทควรจะมาพรอมกบความเชอในความจรงนน แมกระนน ขอโตเถยงทสนบสนนเสรภาพในการอภปราย กไมมทางทจะออนลง เพราะแมแตตวหลกการนเองกยงยอมรบวา มนษยชาตควรจะตองไดรบหลกประกนอนควรแกเหตผล วาขอโตแยงตางๆ จะตองไดรบค าตอบจนเปนทนาพอใจ แลวขอโตแยงพวกนนจะไดรบค าตอบไดอยางไร ถาสงทตองการค าตอบนนไมสามารถถกพดออกมาได? หรอจะรไดอยางไรวาค าตอบทใหมาเปนทนาพงพอใจ ถาผทไมเหนดวย ไมสามารถแสดงออกไดวามนยงไมนาพงพอใจ? ถาไมใชตวประชาชน อยางนอยทสด นกปรชญาหรอนกเทววทยา ผซงควรตอบขอปญหาเหลานน กตองท าตวใหคนเคยกบปญหาพวกนน ในรปแบบทยงยากทสดของพวกมน และพวกเขายอมไมอาจจะท าเชนนนได ถาหากวาขอปญหาเหลานนไมอาจถกยกขนมาพดไดอยางอสระ และถกมองดวยใจทพรอมจะเขาขางมนอยางทสดทเปนไปได ครสตจกรคาทอลคมวธของตนเองในการจดการกบปญหาอนชวนใหล าบากใจน ซงท าดวยการแบงแยกอยางชดเจนระหวางผทไดรบอนญาตใหรบค าสอนบนฐานของเหตผล และผทตองยอมรบค าสอนบนฐานของความวางใจ โดยแทจรงแลว ทงคนสองกลมไมไดรบอนญาตใหเลอกวาพวกเขาจะยอมรบอะไร มแตพวกพระเทานน ซงอยางนอยทสดกในฐานะทสามารถไววางใจไดอยางเตมท ทอาจไดรบความกรณา ยอมรบใหท าความรจกคนเคยกบขอโตแยงของฝายตรงขาม เพอทจะตอบขอโตแยงเหลานน และดงนน อาจอานหนงสอของพวกนอกรต ซงส าหรบฆราวาสแลวยากทจะเขาถง นอกเสยจากจะไดรบการอนญาตเปนกรณพเศษเทานน ขอยดถอนยอมรบวาความรในเรองของศตรเปนประโยชนตอคร แตกหาหนทางทจะปฏเสธ

38

ความรนไมใหโลกทเหลอไดลวงร ซงแมจะไมใชการใหเสรภาพทางปญญา แตกเปนการใหโอกาสในการพฒนาทางปญญา กบพวกอภสทธชน ทเหนอกวาทอนญาตใหมหาชนม ดวยกลไกน ครสตจกรคาทอลกจงรกษาความเหนอกวา อยางทตนจ าเปนตองม ไวไดส าเรจ เพราะถงแมวาการเตบโตทางปญญาอยางไรอสรภาพจะไมมทางสรางจตใจทกวางใหญและเสร แตมนกสามารถสรางผทจะออกโรงแกตางใหกบการก าหนดความคดใหผอนไดอยางชาญฉลาด แตในประเทศทเปนโปรเตสแตนท กลไกนถกปฏเสธ เพราะอยางนอยทสด โปรเตสแตนทถอกในเชงหลกการ วาความรบผดชอบตอการเลอกศาสนาเปนของคนแตละคน และไมสามารถยกใหครเปนผตดสนใจแทนได ยงกวานน ในโลกยคปจจบน มนเปนไปไมไดอกแลว ทงานเขยนทผมการศกษาอานจะถกกนไมใหคนทวไปไดอาน ถาผเปนครของมนษยชาตจะรอยางแทจรง ในทกอยางทเขาควรร ทกสงทกอยางตองไดรบการเขยน และตพมพ อยางอสระไรขอจ ากด 26 อยางไรกตาม เมอทศนะทคนสวนใหญในสงคมเชอถอเปนจรง และถาการใชอ านาจบงคบอยางเปนพาล ไมใหมการอภปรายอยางอสระ มผลอยเพยงแคการท าใหผคนโงเขลาตอเหตผลทรองรบทศนะนน กอาจเปนทคดไปวา นเปนเพยงความชวรายทางปญญา ไมใชความชวรายทางศลธรรม และไมกระทบอะไรตอคณคาททศนะเหลานนมตอจตใจ แตขอเทจจรงกคอวา เมอปราศจากการอภปราย ไมเพยงแตเหตผลรองรบทศนะนนจะถกลม ความหมายของมนกจะถกลมตามไปดวย ถอยค าทใชพดถงมนจะไมบงบอกถงตวความคดอกตอไป หรอบงบอกไดกแตเพยงสวนนอยของความคดทถอยค าเหลานนเคยถกใชเพอสอไปถงแตเดม แทนทจะเปนมโนคตทกระจางแจงและความเชอทมชวตชวา สงทยงคงหลงเหลอกจะมแตวลไมกวล ททองจ าตามกนมา เปนแตเปลอกและกระพของความหมาย ทแกนสารภายในสญหายไป หนากระดาษแหงประวตศาสตรมนษยชาตทบรรจขอเทจจรงน ควรไดรบการศกษาและพนจพเคราะหอยเสมอ 27 ขอเทจจรงนปรากฏใหเหนในประสบการณ ของเกอบทกหลกค าสอนทางจรยธรรมและทางศาสนา หลกค าสอนเหลานนเตมไปดวยความหมาย และความเปนจรงเปนจงตอชวต ส าหรบผทใหก าเนดพวกมน และส าหรบสาวกโดยตรงของศาสดา พลงอ านาจทอยในความหมายของค าสอนยงคงถกรสกอยางเตมเปยม และบางทอาจปรากฏในมโนส านกชดเจนยงขนไปกวาเดม ตราบใดทยงคงมการดนรนตอส เพอใหหลกค าสอนนนขนครองอ านาจเหนอหลกค าสอนอน ในทสดมนกชนะ และกลายเปนทศนะทเปนทยอมรบของคนทวไป หรอไมเชนนน การแผขยายของมนกหยดลง มนรกษาอาณาบรเวณทมนเขายดครองไวได แตไมอาจขยายออกไปกวานน เมอเหตการณเปนไปอยางชดเจน ไมวาจะในทางใดทางหนง การตอสโตเถยงในเรองนนๆ กจะออนก าลงลง และยตไปในทสด หลกค าสอนไดตงมนลงแลว ถาไมใชในฐานะความเชอหลกของสงคม กในฐานะนกายทสงคมยอมรบ และแลว ผทถอความเชอ กมกจะไดรบสบทอดมนมาจากครอบครว และไมไดเลอกรบดวยความยนยอมของตนเอง และการทผทประกาศตนตอหลกค าสอน จะเปลยนไปรบหลกค าสอนอน กลายเปนสงทยากแมแตจะคดถง และส าหรบตวหลกค าสอนพวกนนเอง แทนทจะตนพรอมอยเสมอทจะปกปองตนเองจากโลกเหมอนอยางในตอนแรก หรอทจะน าโลกเขามาอยใตค าสอนของตน กกลบถอยไปสความสงบนง ไมยอมรบฟงตอขอ

39

โตเถยงทจะมาแยงตน ทงทกควรฟง และไมแยแสทจะเสนอขอโตเถยงสนบสนนค าสอนของตน ตอคนผทไมยอมเชอ (หากเกดมคนเชนนนขนมา) และนกคอจดแหงความเสอมถอยในอ านาจของค าสอน เรามกจะไดยนครผสอนหลกศลธรรมหรอศาสนา ร าพนถงความยากล าบาก ทจะท าใหจตใจของศาสนกชนตระหนกอยางแทจรง ถงแกนแหงความจรงทางศลธรรม หรอความจรงทางศาสนาทพวกเขาไดชอวานบถอ เพอทมนจะไดเขาไปฝงลกอยภายในความรสก และเขาไปควบคมการกระท าของพวกเขาไดอยางแทจรง ความยากล าบากเชนนนไมเคยถกบนถง เมอครงทหลกค าสอนยงคงตองตอสเพอความมอยของตนเอง แมแตฝายทมพละก าลงนอยกวา กยงร และรสก วาตนก าลงตอสเพออะไร และรถงความแตกตางระหวางมนกบหลกค าสอนอนๆ ในชวงแหงการตอสเพอความด ารงอยของทกหลกค าสอน เราอาจพบคนจ านวนไมใชนอย ผซงตระหนกถงหลกการพนฐานของมนในทกรปแบบทางความคด ผซงชงและพจารณาหลกการพวกนนในทกแงมม และมประสบการณถงผลทมนมตอบคลกภาพ อยางทควรเกดมขนในจตใจทเอบอมอยในค าสอนนน แตเมอมนไดกลายไปเปนหลกค าสอนทพอแมสงตอใหลก และเปนสงทลกไดรบมาอยางไมไดตงใจ นนกคอ เมอจตใจไมไดถกผลกดนใหใชพลงทงหมดของตน มาตงค าถามกบสงทตนเชอ กจะมแนวโนมทเพมขนเรอยๆ ทจะลมความเชอทงหมด ยกเวนแตทเปนสตรส าเรจ หรอทจะยอมรบมนแบบเฉอยๆ ชาๆ ราวกบวายอมรบไปเพยงเพราะความวางใจ อยางทไมมความจ าเปนทจะตองน ามนเขามาสมโนส านก หรอทจะตรวจสอบมนดวยประสบการณของตนเอง จนกระทงมนแทบจะสญสนความเชอมโยงใดๆ กบจตวญญาณของมนษย ดงนน เราจงไดเหนกรณทเกดขนบอยๆ ในโลกยคน ราวกบวาเปนเรองปกต ทหลกค าสอนทางศาสนาจะคงตว ราวกบตงอยนอกจต แขงทอ ไรการโตตอบกบกระแสอนๆ ทงหลาย ทธรรมชาตสวนทสงกวาของเราเขาไปโตตอบ มนประกาศอ านาจของตนดวยการไมยอมใหสงทตนยดมนถกกระทบ แมเพอทจะเจาะเขาไปสจตหรอหวใจ แตตวเองกไมไดท าอะไร นอกจากจะยนเฝาอยขางนอก รกษาดวงจตหรอหวใจไวใหวางเปลา 28 ในการทเราจะเหนวา เปนไปไดมากแคไหนทค าสอน ซงในตวของมนเองแลว สามารถสรางรอยประทบทลกซงทสดตอจต จะเขาไปอยในจตอยางทเปนเสมอนความเชอทตายแลว คอไมเคยถกรบรแมในจนตนาการ ความรสก หรอความเขาใจ เปนเรองทสามารถดตวอยาง ไดจากวธซงผคนสวนใหญยดถอในหลกค าสอนของครสตศาสนา ส าหรบผม ครสตศาสนาหมายถงสงทถกถอโดยโบสถและนกายทงหลาย ซงกไดแกพระธรรมค าสอนทอยในพนธะสญญาใหม อนเปนสงทไดรบการถอวาศกดสทธ ไดรบการยอมรบวาเปนกฎ โดยผประกาศตนเปนชาวครสตทงหมด แตกไมใชเรองเกนไปทจะกลาววา ไมมแมแตหนงในพนคนของชาวครสต ทอาศยกฎเหลานนมาน าทาง หรอตรวจสอบความประพฤตสวนตวของตน มาตรฐานทพวกเขาใชจรงๆ กคอธรรมเนยมของชาตของเขา ของชนชนของเขา หรอของศาสนาของเขา ฉะนน ในดานหนง เขาจงมหลกจรยธรรม ซงเขาเชอวาภมปญญาอนเทยงแทประทานลงมาสเขา เพอใหเขาใชเปนกฎควบคมตนเอง ในอกดานหนง เขากมขอตดสนและขอปฏบตของชวตประจ าวน ซงไปดวยกนไดกบหลกจรยธรรมพวกนนบางขอ และทไมคอยจะไปดวยกบหลกจรยธรรมขออนๆ และขดแยงตรงๆ กบหลกจรยธรรมบางขอ และโดยรวมแลวกเปนการประนประนอม

40

ระหวางค าสอนของครสตศาสนา กบผลประโยชนตางๆ ทางโลก เขาวางมาตรฐานแบบแรกไวบนหงบชา และจงรกภกดจรงๆ ตอมาตรฐานแบบหลง ชาวครสตทกคนเชอวามแตคนจน ผถอมตน และผทถกโลกเอาเปรยบ เทานนทไดรบพรจากพระเจา เชอวาเปนการงายทจะใหอฐรอดรเขม ยงกวาทคนรวยจะไดขนสวรรค เชอวาแมตนเองจะถกผอนต าหน กไมควรต าหนผอน เชอวาจะตองไมสบถ เชอวาควรจะรกเพอนบานเหมอนรกตนเอง เชอวาถามใครมาเอาผาคลมของเขาไป เขากควรมอบเสอหนาวใหแกผนนดวย เชอวาเขาไมควรคดเพอถงพรงน เชอวาถาเขาจะเปนผทสมบรณ เขากควรขายทกสงทเขาม เพอเอาเงนไปใหคนจน พวกเขาจรงใจเมอเขาพดวาเขาเชอในสงเหลาน พวกเขาเชอ เหมอนทคนเชอในสงทไดยนคนอนยกยองสรรเสรญ แตไมเคยไดยนใครยกขนมาถกเถยง แตในความหมายของความเชออยางทเปนจรงเปนจง ซงวางแนวทางใหกบการปฏบตในชวต พวกเขาเชอค าสอนเหลานเพยงแคเทาทเขาไดกบชวตตามปกตของพวกเขา หลกค าสอนตามความสตยจรงของพวกมน เปนอะไรทเขาสามารถน ามาใชโจมตปรปกษ และเปนทเขาใจวาพวกมนคอสงทจะยกขนมา (เมอท าได) เปนเหตผลใหกบอะไรกแลวแตทผคนท า ทพวกเขาคดวานาสรรเสรญ แตถามใครสกคนไปเตอนพวกเขา วาพระธรรมค าสอน เรยกรองใหพวกเขาท าในสงอนนบไมถวน ทพวกเขาไมเคยแมแตคดวาจะท า คนผนนกจะไมไดรบอะไร นอกไปจากการถกนบเขาเปนหนง ในคนพวกทชอบแสรงท าทาวาตนเองดกวาผอน หลกค าสอนไมไดเขาไปมอ านาจใดๆ ในจตใจของผเชอถอทวๆไป พวกเขามนสยทจะใหความเคารพกบค าสอน แตไมมความรสกซงแผจากถอยค าไปสสงทถอยค ามงหมายถง และบงคบจตใจใหรบพวกมนเขาไป และท าใหพวกเขายอมคลอยตามตอค าสอน เมอใดกตามทเปนเรองของการประพฤตตว พวกเขาจะเหลยวมองหานาย ก และนาย ข ใหมาบอกพวกเขาวา ไกลแคไหนในค าของพระเยซ ทพวกเขาตองยอมท าตาม 28 29 เราอาจแนใจไดวาเหตการณไมไดเปนอยางทกลาวมา แตเปนไปในทางตรงกนขาม ส าหรบชาวครสตยคแรกๆ เพราะถาหากมนเกดเปนไปในแบบทวา ครสตศาสนากจะไมมวนไดแผขยายจากการเปนลทธทแทบจะไมมใครรจก ของชาวฮบบรผถกรงเกยจ มาสการเปนศาสนาของอาณาจกรโรมน เมอศตรของพวกเขาพดวา “มองดเถดวาชาวครสตเหลานรกกนเพยงไร” (อนเปนถอยค าทไมนาจะมใครพดอกแลว) มนใจไดเลยวาพวกเขามรสกอยางจรงจง ตอความหมายของขอบญญตทางศาสนาของพวกเขา ยงกวาทพวกเขามนบแตนนมา และนาจะเปนวา ดวยเหตนเอง ทในปจจบน การแผขยายเขตแดนของครสตศาสนา จงกาวหนาไปแตเพยงเลกนอย และภายหลงเวลาสบแปดศตวรรษ กยงคงจ ากดอยในหมชาวยโรปและผทสบทอดมาจากชาวยโรป แมแตกบคนทเครงตอศาสนาอยางยง ผซงเอาจรงเอาจงกบหลกค าสอนทตนเชอถอ และใหความส าคญตอหลกหลายๆ ขอ มากกวาทคนทวไปจะให กยงมกปรากฏวา สวนของค าสอนทพวกเขายดถออยางเปนจรงเปนจง กคอสวนทสอนสงโดยคลแวง (Calvin) หรอนอกซ (Knox) หรอโดยคนทมบคลกทใกลเคยงยงกวาตอพวกเขา วจนะของพระเยซตงอยในใจของพวกเขาคไปกบค าสงสอนพวกนน แตกอยางนงเฉยแทบไมมผลอะไรเกนไปกวา สงทเกดขนจากการไดยนถอยค าอนสภาพออนโยน ไมตองสงสยวามเหตผลมากมาย ทท าใหหลกค าสอนซงเปนของเฉพาะนกาย คงความส าคญไวไดยงกวาค าสอนทมอยรวมกนในทกๆ นกายของศาสนา และท าไมครของแตละนกาย จง

41

พยายามอยางหนกทจะท าใหความหมายของมนมชวตชวา แตแนนอนวา เหตผลประการหนงกคอ หลกค าสอนของเฉพาะนกายถกตงค าถามมากกวา และตองคอยปกปองตนเองจากผคดคานบอยกวา ทงผสอนและผเรยนตางกหลบอยในปอมของตน เมอไมมศตรปรากฏใหเหน 30 กลาวโดยทวไปแลว สงนกเปนจรงกบหลกทงหลายของจารต อนไดแก หลกทมาจากความรอบคอบ และความรรอบในชวต แบบเดยวกบหลกค าสอนทางศลธรรมและศาสนา ทกภาษาและวรรณคดเตมไปดวยขอคดขอสงเกตเรองชวต ทงวาชวตคออะไรและวาคนควรจะปฏบตตนอยางไรในชวต ทกคนรถงขอคดเชนน ทกคนยกมนขนมาพดซ าแลวซ าอก ยอมรบพวกมนอยางไมมอะไรโตแยง ถอวาเปนจรงอยางทสด แตกระนน กเปนสงซง เกอบทกคนจะเรยนรความหมายทแทจรงของมน กตอเมอประสบการณ ซงกมกจะเปนประสบการณอนเจบปวด ท าใหความเปนจรงของมนปรากฏตอพวกเขา บอยครงเพยงไร ทคนๆ หนง เมอรสกวาตนฉลาดขนดวยเคราะหรายทคาดไมถง หรอดวยความผดหวงบางอยาง จะคดหวนไปถงสภาษตค าพงเพย ทเขาคนเคยมาตลอดชวต ซงถาเขารสกถงความหมายและความส าคญของมน อยางทเขารสกอยตอนน เสยแตกอนหนา เขากจะไมตองเผชญกบความสญเสยอยางทเปนอย ทจรงแลวเรองนมเหตผลทนอกเหนอไปจากการปราศจากการอภปรายโตเถยง มความจรงหลายๆ อยาง ทบคคลไมอาจรถงความหมายทแทจรงของมน จนกวาเขาจะประสบกบความจรงนนดวยตวเอง แตเขาอาจจะเขาใจมากยงขนไปกวานอกมาก และสงทเขาใจกจะประทบลกลงไปในจตใจมากยงกวา ถาเขาคนเคยกบการไดยนผคนทเขาใจมนจรงๆ โตเถยงสนบสนน และคดคานมน แนวโนมในมนษยชาต ทจะละเลยการคดเกยวกบสงทไมเปนทสงสยอกตอไปแลว เปนเหตแหงครงหนงของความผดพลาดของพวกเขา นกเขยนรวมสมยผหนงเรยกมนวา “ความหลบใหลของทศนะทถกตดสนแลว” 31 แตคณวาอะไรนะ! (อาจมคนถาม) การปราศจากซงความเหนทสอดคลองตองกนเปนเงอนไขจ าเปนส าหรบความรเชนนนหรอ? มนจ าเปนหรอวาบางสวนของมนษยชาตควรจะยนกรานอยในสงผดๆ เพอทจะท าใหคนอนรถงความจรง? ความเชอหนงจะสญเสยความจรงและความหมายของมน ทนททมนเปนทยอมรบโดยทวไปหรออยางไร? และเราจะไมมวนรสก หรอเขาใจขอความหนงอยางทะลปรโปรง ถาหากความสงสยในมนจะไมมเหลออยอกตอไปแลว เชนนนหรอ? ทนททมนษยชาตพรอมใจกนยอมรบความจรงหนง ความจรงทวากจะตายไป ภายในหมพวกเขาหรอ? เปนทคดกนมาตลอดจนถงบดน วาเปาหมายสงสดและผลลพธทดทสด ของปญญาทถกพฒนา กคอเพอทจะประสานมนษยเขาดวยกนยงขนไปเรอยๆ ในการยอมรบความจรงทส าคญๆ ทงมวล และเชนนนแลว ปญญาจะยนยงอย แคตราบเทาทมนยงไมบรรลถงเปาหมายของมน อยางนนหรอ? หรอวาผลผลตของชยชนะ จะสญสลายไป ดวยความสมบรณแหงชยชนะนนเอง?

32 ผมไมขอยนยนเชนนน ในขณะทมนษยชาตพฒนาขน จ านวนของหลกค าสอนซงไมถกโตแยงหรอสงสยอกตอไป จะมเพมมากขนเรอยๆ และความผาสกของมนษยชาตกแทบจะอาจวดเอาได จากจ านวนและน าหนกของเหลาความจรง ทบรรลถงจดของการเปนเอกฉนทนนเอง การทขอโตแยงในเรองส าคญปดตนเองลงไป ทละขอๆ เปนหนงในเหตการณทจ าเปนตองเกดขน ในการประสานเขาเปน

42

หนงเดยวกนของทศนะ อนเปนความเปนปกแผนทสรางประโยชน หากเปนทศนะทถกตอง มากเทากบทจะเปนอนตรายและเปนพษภย เมอเปนทศนะทผดพลาด แตถงแมการแคบลงเรอยๆ ของขอบเขตของความแตกตางแหงทศนะ จะเปนเรองจ าเปน ทงในความหมายทวาเปนสงทหลกเลยงไมได และขาดเสยกไมได แตเรากไมไดถกผกมดใหตองสรปวาผลของมนทงหมดตองเปนเรองด การสญเสยเครองชวยทส าคญอยางยง ตอการเขาใจความจรงอยางลกซงและเปยมไปดวยปญญา เหมอนอยางทยอมจะเกดมา จากความจ าเปนทจะตองเขาไปอธบายปกปองมนจากฝายตรงขาม แมไมเพยงพอทจะหกลางขอดของการทความจรงนนจะไดรบการยอมรบอยางเปนสากล แตกไมใชขอเสยทเลกนอย ในทซงขอดนไมอาจเกดขนอกตอไป ผมสารภาพวาผมอยากจะเหนบรรดาครผสอนมนษยชาตทงหลาย พยายามหาอะไรมาทดแทนความสญเสยน อบายอะไรบางอยางทจะท าใหปญหาความยงยากปรากฏตอมโนส านกของผเรยน ราวกบวาเขาก าลงถกบบคนโดยคนทเกงกาจทสดของฝายทไมยอมเชอ ผซงทมเทพยายามเปลยนความเชอของเขา

33 แตแทนทจะหากลอบายตางๆ มาเพอการน พวกเขากลบสญเสยกลอบายพวกทพวกเขาเคยมเมอครงอดต วภาษวธของโสเครตส ซงปรากฏใหเหนเปนตวอยางอยางยอดเยยมในบทสนทนาของเพลโต กคอกลอบายแบบทวา วธการของของโสเครตสเปนการถกในเชงวพากษตอปญหาส าคญๆ ในเรองของปรชญาและชวต โดยการใชทกษะและกลอบายอนแยบยล มาท าใหคน พวกทรบเอาทศนะอนพนๆ ของสงคม มาเปนของตนเอง รตวเอง วาเขาไมไดเขาใจในเรองทเขาคดวาเขารเลย ซงกคอการทเขายงไมไดใหความหมายและความส าคญใดๆ กบหลกค าสอนทเขาประกาศวาตวเองยดถอ ซงเมอเขารตวในความเขลาของตนแลว จะไดแสวงหาความเชอทมนคง ทวางอยบนความเขาใจอนกระจางชด ตอทงความหมายและประจกษพยานของค าสอนพวกนน การสอนวธการโตแยงของส านกตางๆ ในสมยกลาง กมเปาหมายทคลายคลงกบของโสเครตสอยบาง ซงเปนการมงหมายทจะสรางความมนใจ วาสานศษยเขาใจทศนะของตนเอง และเขาใจ (ตามทสมพนธกนอยางจ าเปน) ทศนะตรงกนขาม และสามารถยนยนหลกฐานรองรบทศนะหนง และหกลางอกทศนะหนง ทจรงแลว การตอสทางความคดประการหลงน มความบกพรองอยางรนแรง เพราะขออางทใชเปนฐานของการสรางขอโตเถยง ถกก าหนดใหยอมรบเอาโดยอ านาจ ไมใชดวยเหตผล และในฐานะวนยแหงปญญา พวกมนดอยกวาวภาษวธอนทรงพลงของ “ส านกแหงโสเครตส” ในทกๆ แง แตภมปญญาของสมยใหม กเปนหนอยางสงตอวธการทางความคดทงสอง แมวาตวเองจะไมเตมใจทจะยอมรบสกเทาใดกตาม แตรปแบบของการศกษายคปจจบน กลบไมไดใหททางแมแตนอย กบวธการไมวาจะของโสเครตส หรอของสมยกลาง คนทไดรบค าสอนทงหมดของตนมาจากครหรอจากต ารา แมวาเขาอาจจะปรารถนามากกวาแคการจ าไปสอบ กยงไมถกผลกดนใหหาฟงจากทงสองฝาย ดวยเหตน แมแตในหมนกคด กยงแทบจะหาคนทรทงสองฝายไมไดเลย และเมอคนตองกลาวปกปองทศนะของตนเอง สวนทออนแอทสดของเขากคอสวนทเขามงจะตอบตอปรปกษของเขา เปนความนยมของยคปจจบนทจะไมคอยเหนด กบการใชเหตผลทางลบ อนไดแกการชถงความออนดอยทมอยในทฤษฎ หรอความลมเหลวทอยในการปฏบต อยางทปราศจากการเสนอความจรงทางบวก เปนจรง

43

วา ในฐานะผลลพธขนสดทาย การวพากษวจารณในเชงลบยอมไมใชสงทมคณคาสงนก แตในฐานะของวถแหงการกาวไปสความรในเชงบวก หรอความเชอมนอนควรคา มนมคณคาอยางประเมนไมได และถาหากผคนไมไดรบการฝกฝนใหคดเชนนนเปน เหมอนอยางครงในอดต กจะเกดมนกคดผยงใหญไดนอยมาก และคนทวไปกจะมปญญาแคในระดบต าในทกๆ เรอง เวนกแตในเรองของคณตศาสตรและวทยาศาสตร เพราะส าหรบเรองอนๆ แลว ทศนะของใครกไมสมควรทจะถกเรยกวาความร นอกเสยจากวา เขาจะบงคบตวเอง หรอไมกถกผอนบงคบ ใหใชกระบวนการคด ประเภททจะเกดขนไดกตอเมอ เขาตองตอสอยางเอาจรงเอาจง ในการโตเถยงกบผทเหนตรงกนขามกบเขา ดงนน ยอมเปนการไรสาระอยางทสด ทจะปฏเสธสงซงจ าเปนเสยเหลอเกน แตเมอไมมอย กยากเหลอเกนทจะสราง ถาหากจๆ มนจะเสนอตวเองขนมา! ถาหากมใครสกคนทโตแยงกบทศนะของคนสวนใหญ หรอทจะท าดงกลาวถากฎหมายหรอผคนจะปลอยใหเขาท า กขอใหเราขอบคณทเขาท าเชนนน จงเปดใจรบฟงเขา ยนดวามคนบางคนมาท าใหกบเรา ในสงทตวเราควรทมเทแรงกายท าใหกบตวเราเอง ถาหากเราจะมความเคารพอยบาง ตอความเทยงแท หรอความส าคญ ของสงทเรายดมน 34 ยงเหลออกขอหนงของเหตผลทงหลาย ทท าใหความแตกตางของทศนะเปนสงทมประโยชน และจะมประโยชนเชนนนตอไป จนกวามนษยชาตจะกาวหนาทางปญญาถงระดบหนง ซงปจจบนยงหางไกลสดประมาณ เทาทผานมา เราไดพจารณาความเปนไปไดสองอยาง หนง ทศนะของคนสวนใหญอาจผด และทศนะอนถก สอง ทศนะของคนสวนใหญถก แตความขดแยงกบทศนะทผดส าคญตอความเขาใจอยางกระจางแจงลกซงในความจรงนน แตมกรณทเกดขนบอยกวาสองกรณทวา คอ เมอหลกค าสอนสองอยางขดแยงกน แตแทนทจะมอนหนงจรง อกอนหนงเทจ ทงสองกลบมสวนรวมอยในความจรง และทศนะทไมเปนทยอมรบ ชวยเตมความจรงใหกบทศนะทยดถอโดยคนสวนใหญ ทเขาถงความจรงแคเพยงบางสวน บอยครงททศนะของมหาชนเปนจรง แมในเรองทยาก แตกแทบจะไม หรอไมเคยเลย ทจะเปนทงหมดของความจรง พวกมนเปนแคสวนหนงของความจรง บางครงกใหญ บางครงกเลก แตกถกพดเสยจนเกนเลย ถกบดเบอน และถกแยกขาดจากความจรงทควรจะมาเสรมและก ากบมน แตในอกดานหนงแลว ทศนะนอกรตกมกจะเปนความจรงสวนทถกปดกนและละเลย ซงเมอมนทลายก าแพงขวางกนมนลงได กจะหาทางประนประนอมกบความจรงทอยในทศนะของสามญชน หรอไมกตงตนเปนศตร และพยายามจะสถาปนาอางตนเปนทงหมดของความจรง กนทศนะอนออกไปในแบบเดยวกน กรณอยางหลงเกดขนบอยทสด เพราะในจตใจของมนษยแลว การเชอแตเพยงดานเดยว เกดมากกวาการเชอหลายๆ ดานอยเสมอ ฉะนน แมในการปฏวตทางความคด ความจรงสวนหนงมกตกต า เมอความจรงอกสวนหนงขยบสงขน แมแตความกาวหนา ซงควรจะเปนการท ความจรงสวนหนงเขาเพมเตมใหกบความจรงอกสวนหนง แตเกอบทกครง กลบกลายเปนการเขาแทนท การพฒนาเกดขนหลกๆ กดวยการน คอในการทเสยวใหมของความจรง เปนทตองการมากกวา และเขากบความจ าเปนของยคสมยมากกวา เสยวของความจรงทมนเขาแทนท ดวยการททศนะอนแพรหลายเปนแคเสยวสวน แมเมอตงอยบนฐานทจรง

44

ทศนะใดๆ กตามทเปนสวนของความจรงทถกมนละเลย กควรจะไดรบการถอวาสงคา ไมวาทศนะนนจะปนดวยความผดและความสบสนเพยงใดกตาม ไมมบคคลผมองเรองของมนษยอยางสขมผใด ทจะรสกแคนเคอง เพราะวาคนพวกทมาบงคบใหเรามองในสงทเราเคยมองขาม ตวเขาเองกลบมองขามสงทเราเหน แตเขากลบจะคดวา ตราบใดททศนะของคนสวนใหญเปนการมองดานเดยว มนกเปนเรองทนาปรารถนามากกวา ททศนะทไมเปนทนยม กควรจะมผยนยนทมองขางเดยวดวยเชนกน เพราะคนแบบนนมกเปนผทมพลงมากทสด และนาจะสามารถเรยกรองความสนใจ มาสเสยวของญาณทศนะทพวกเขาประกาศปานประหนงวาเปนทงหมดของความจรง ไดมากทสด 35 ฉะนน ในศตวรรษทสบแปด เมอผทมความรทงหลาย และผทถกชน าโดยคนเหลานน หลงอยกบความชนชมในสงทเรยกวาอารยะธรรม และกบความนาทงของวทยาศาสตร วรรณคด และปรชญา ในขณะทพวกเขาประเมนความแตกตางระหวางคนของยคสมยใหมและคนของยคโบราณเสยอยางเกนจรง แลวกหลงเชอไปวาความแตกตางทงมวลวางอยบนความเหนอกวาของตน ปฏทรรศน (paradox) ของรซโซจงสรางความสนสะเทอนอนนาชนชมเปนอยางยง เปนราวกบระเบดทตกลงมาทามกลางพวกคนเหลานน แตกกระจายทศนะทเปนดานเดยวของพวกเขา และบงคบใหองคประกอบของมน ตองกลบมารวมกนใหมในรปแบบทดกวาเดม พรอมดวยสวนประกอบเพมเตม ไมใชวาทศนะตางๆ ของปจจบนอยไกลจากความจรงมากกวาทศนะของรซโซ ในทางตรงกนขาม ทศนะเหลานนอยใกลกบความจรงยงกวา คอมความเปนจรงเชงบวกมากกวา และมความหลงผดนอยกวา แตกระนน สงทวางอยในหลกค าสอนของรซโซ และทลอยมาพรอมกบกระแสธารแหงความคดของเขา กคอตวความจรงจ านวนไมนอย ซงไมมอยในทศนะของคนสวนใหญ สงเหลานเปนตะกอนอนอดม ทหลงเหลออยภายหลงน าทวม คณคาอนสงสงของชวตทเรยบงาย ความเสอมถอยทางศลธรรม และจตใจทออนเปลย จากพนธนาการและความหนาไหวหลงหลอกของสงคมจอมปลอม เปนความคดไมเคยจางหายไป จากจตใจทไดรบการอบรม นบตงแตรซโซไดเขยนถงมน และเมอถงเวลา มนกจะสรางผลพวงอนควรของมน แมวาในปจจบน เราจ าเปนตองยนยนมน มากเทาๆ กบทมนเคยไดรบการยนยนมาแลว แตดวยการกระท าไมใชแคดวยค าพด เพราะค าพดในเรองนถกยนยนมามาก จนแทบจะหมดพลงของมนไปแลว 36 ในการเมองกเชนกน เกอบเปนเรองธรรมดาททงพรรคในแนวอนรกษนยม และพรรคหวกาวหนาจะเปนองคประกอบทจ าเปนส าหรบสภาพทางการเมองทเขมแขง จนกวาพรรคใดพรรคหนงจะไดขยายปญญาของตนใหกวางขวาง จนกลายเปนพรรคแหงการรกษาระเบยบของสงคม เทาๆ กบทเปนพรรคของความกาวหนา ดวยการรและแยกแยะไดวาอะไรควรรกษาเอาไว และอะไรควรตองทงไป วธคดทงแบบอนรกษนยมและแบบกาวหนาไดคณคาของมนมาจากความบกพรองของกนและกน และในความตรงกนขามกนนนเอง ทแตละฝายถกก ากบใหอยในเหตผลและความมสต ถาหากทศนะทเขาขางตอประชาธปไตยและตออภชนาธปไตย ตอความมงคงและความเสมอภาค ตอการรวมมอและการแขงขน ตอความฟมเฟอยและความมกนอย ตอความเปนสงคมและความเปนปจเจก ตอเสรภาพและระเบยบขอบงคบ และตออะไรทเปนปฏปกษกนทงหลายของชวต หากวาทศนะทงหมดในเรองเหลาน ไมอาจ

45

แสดงออกดวยเสรภาพเทาๆ กน ไดรบการโตเถยงปกปองดวยผทมความสามารถทดเทยมกน กไมมโอกาสทวธคดแตละดานจะไดในสงทมนควรจะไดรบ เพราะแนนอนวาตาชงตองเอยงไปสขางใดขางหนง ในเรองทงมวลอนเกยวของกบชวตจรง ความเปนจรงเปนเรองของการประนประนอมและการประสานสงตรงกนขามเขาดวยกน ซงนอยคนนกทจะมจตใจทกวางขวางและเปนกลางพอทจะท าสงนไดอยางถกตอง และมนจงตองกระท าผานกระบวนการตอสภายใตธงรบของคปฏปกษ ส าหรบค าถามส าคญๆ ทเพงกลาวรายการมาน ถาฝายหนงมขออางทเหนอกวาอกฝาย และถาดวยกาลเวลาและสถานทแลว มนเกดกลายเปนทศนะของคนสวนนอยขนมา ไมเพยงแตเราตองมขนตตอมน แตตองสนบสนนใหก าลงใจกบมน เพราะนคอทศนะซง ณ เวลาทเปนอย เปนตวแทนของประโยชนสขทถกละเลย เปนดานของความผาสกของมนษย ทอยในอนตรายของการไดรบสวนแบงทนอยกวาทมนควรไดรบ ผมรดวาในประเทศน ไมมขนตธรรมตอความแตกตางของทศนะในเรองพวกนนแทบทกเรอง พวกมนถกยกขนมาเพอแสดง ดวยตวอยางทหลากหลาย ถงความเปนสากลของขอเทจจรงวา ในสภาพทเปนอยขณะนของปญญามนษย เพยงผานความแตกตางทางทศนะเทานน ทจะมโอกาสอนยตธรรมใหกบทกดานของความจรง และเมอใดกตามมบคคลผซงกลายเปนขอยกเวน ตอสงทดเหมอนวาเปนเอกฉนทของโลก ในเรองใดสกเรองหนง แมนวาโลกจะถกตอง แตกอาจเปนไดเสมอวาผเหนตางมบางอยางทมคาทจะพด และความจรงจะสญเสยอะไรบางอยาง หากพวกเขานงเงยบ 37 อาจมผแยงวา “แตหลกการบางอยางทสงคมยดมน โดยเฉพาะกบเรองทสงสงและส าคญอยางทสด เปนมากกวาครงเดยวของความจรง ตวอยางเชน ศลธรรมของครสตศาสนาเปนทงหมดของความจรงทางศลธรรม และถาใครสอนศลธรรมทตางออกไปจากนน เขากตองผดโดยสนเชง” ในฐานะทนเปนเรองส าคญกวาอะไรอนทงหมดในเชงปฏบต ไมมใครเหมาะสมยงไปกวา ทจะทดสอบหลกทวไปของค าสอน แตกอนทจะมาพดวาศลธรรมของครสตศาสนา เปนอะไรหรอไมเปนอะไร เราควรมาตดสนเสยกอนวาศลธรรมของครสตศาสนาหมายถงอะไร ถามนหมายถงศลธรรมของพนธะสญญาใหม ผมกสงสยวา คนทไดความรเรองศลธรรมของเขามาจากตวหนงสอน สามารถถอไดจรงหรอ วามนถกประกาศหรอมงหมาย ใหเปนหลกอนสมบรณของศลธรรม พระครสตธรรมอางถงศลธรรมทมอยกอนแลวเสมอ และตวงค าสอนมาสเรองเฉพาะ ซงศลธรรมนนตองถกแกไข และทดแทนดวยศลธรรมทสงสงและกวางขวางกวา และดวยการทพระครสตธรรมแสดงออกผานถอยค าทพดอยางทวไปทสด บอยครงจงเปนไปไมไดทจะตความตามตวอกษร และทงใชภาษาทใหความรสกเหมอนบทกวหรอโวหาร มากกวาทจะตรงไปตรงมาอยางกฎหมาย การทจะดงเอาหลกค าสอนทางจรยธรรมออกมาจากพระครสตธรรม จงไมอาจท าไดโดยปราศจากการคนมนออกมาจากพนธะสญญาเกา คอจากระบบทชดเจนในรายละเอยด แตกโหดรายในหลายๆ แง และเจตนาเพยงใหใชกบพวกอนารยะชน นกบญปอล ผประกาศตนเปนศตรกบการใชวธการตความแบบยดาย มาเตมกรอบค าสอนของครของตน เขาเองกอาศยศลธรรมทมอยกอนหนาเชนกน ซงไดแกศลธรรมของกรกและโรมน และค าสอนของเขาตอชาวครสตกคอระบบทรบรองตอศลธรรมเชนนน จนแทบดเหมอนวา เขาจะใหการยอมรบตอการมทาสเสยดวยซ า สงทเรยกวาหลก

46

ศลธรรมของศาสนาครสต (ทควรจะเรยกวาศลธรรมแบบเทวนยมเสยมากกวา) ไมใชผลงานของพระเยซหรอของอครสาวก แตเปนสงทเกดหลงจากนนมาก โดยการสรางขนทละนอยโดยครสตจกรคาทอลก ในหาศตวรรษแรก ถงแมจะไมไดถกรบอยางไรขอสงสย จากคนยคใหมและจากพวกโปรเตสแตนท แตกถกเปลยนแปลงโดยพวกเขา นอยกวาทเราอาจคาดหวง เปนอยางมาก อนทจรง ส าหรบนกายตางๆ แลว พวกเขาพอใจกบการตดสวนผนวกทเตมเขามาในยคกลาง แลวกแทนสวนนน ดวยภาคผนวกใหม แบบทเขากบลกษณะเฉพาะและอปนสยของตนเอง ผมไมขอปฏเสธวามนษยชาตเปนหนอยางใหญหลวงตอหลกค าสอนทางศลธรรมน แตผมกไมลงเลใจทจะกลาววา ในจดส าคญหลายๆ จด มนไมสมบรณและเปนทศนะดานเดยว และถาไมใชเพราะความคดและความรสกหลายๆ อยาง ทมนไมยนยอม ไดเขามามสวนรวมสรางวถชวตและบคลกภาพของชาวยโรป สภาพการณระหวางมนษยกคงจะเลวรายกวาทเปนอย ณ ตอนน ศลธรรมของชาวครสต (ตามทถกเรยก) มลกษณะทงมวลของปฏกรยา มนเปนการตอตานตอศาสนาของกรกโรมน อดมคตของมนเปนแงลบมากกวาแงบวก ตงรบมากกวาทจะรก ไรเดยงสายงกวาทจะสงสง ละเวนจากความชวมากกวาทจะไขวควาหาสงดงาม เปนค าสอนทเนนวา “เจาจงไม” ยงกวาวา “เจาจง” และดวยความเกลยดกลวตอความสขทางกาย มนบชาการเอาชนะกเลสตณหาแบบของนกพรต ซงคอยๆ ประนประนอมเขามาสวนหนงของกฎหมาย มนเสนอความหวงตอสรวงสวรรค และการขมขใหกลวดวยนรก โดยถอเปนแรงจงใจทพระเจาก าหนดให และเปนแรงจงใจทเหมาะสมตอชวตทมคณธรรม แตนยอมเปนความตกต า เมอเทยบกบสงทดทสดของยคโบราณ และเปนการท าใหศลธรรมของมนษยมลกษณะของความเหนแกตว ดวยการตดขาดความรสกตอหนาทของคนแตละคน ออกจากประโยชนสขของเพอนรวมโลก ยกเวนกแตเมอ เขาถกชกจงดวยผลประโยชนตอตนเองใหตองพจารณาสงเหลานน มนเปนหลกค าสอนใหคนเคารพเชอฟง ยอมตนอยใตค าสงของผมอ านาจทงมวลในสงคม ผซง ทจรงแลวกไมจ าตองจงใจเชอฟง หากบญชาในสงทศาสนาหาม แตกไมสอนใหตอตาน หรอแมแตจะคดเปนกบฏ ไมวาผมอ านาจพวกนนจะท าความชวรายตอเรามากสกเพยงไรกตาม ในศลธรรมของชาตทตางศาสนา แมวาหนาทตอรฐจะถกยดถออยางเกนเลย จนละเมดตอเสรภาพอนควรของปจเจก แตจรยธรรมทเปนของศาสนาครสตลวนๆ กลบแทบไมมการยอมรบ หรอรบร ตอหนาทอนส าคญยงดงกลาวเลย ไมใชในพระคมภรพนธะสญญาใหม แตในพระคมภรอนกรอานตางหาก ทเราจะพบกฎศลธรรมวา “หากผปกครองแตงตงคนผหนงใหด ารงต าแหนง ในขณะทมคนอกคนหนงทเหมาะสมตอต าแหนงนนยงกวา เขายอมท าบาปตอพระเจาและตอรฐ” การทศลธรรมสมยใหมยอมรบตอความคดในเรองพนธะตอสาธารณะอยบาง กมาจากศลธรรมของกรกโรมน ไมใชของครสเตยน แมในเรองของศลธรรมของชวตสวนตว อะไรกตามทมอย ในเรองของของความกรณาปราณ ความมจตใจสง ความรสกยกยองในเกยรตศกดศรของตนเอง กลวนแตไดมาจากการศกษาของเราในสวนทเปนเรองทางโลกทงสน ไมใชจากสวนทเปนเรองของศาสนา และไมมทางทจะเตบโตออกมาจากมาตรฐานทางจรยธรรมทยอมรบคณคา กแตเพยงความเคารพเชอฟง เทานน

47

38 เชนเดยวกบคนอนๆ ผมไมอาจหาญทจะอางวา ไมวาเราจะคดถงจรยธรรมครสตดวยวธเชนไร ขอบกพรองเหลานกจะมอยในจรยธรรมครสตอยางไมมทางเปนอน หรอทจะอางวา หลายๆ อยางของสงทตองมส าหรบหลกค าสอนทางศลธรรมทสมบรณ ซงไมมอยในจรยธรรมครสต เปนสงทไมอาจน ามาผสมผสานกบมนได และผมยงไมอาจหาญทจะเพมเตมสงใดใหกบตวพระธรรมค าสอนของพระเยซ ผมเชอวาพระวจนะของพระเยซเปนทกสงทกอยาง ทผมสามารถจะเหนประจกษพยาน ในสงทพระวจนะถกมงหมายใหเปน ผมเชอวาไมมสงใดทหลกศลธรรมอนสมบรณตองการ ทเขากนไมไดกบพระวจนะ และเชอวาทกสงทกอยางทสงสงในจรยศาสตรสามารถน ามาอยในพระวจนะ อยางทไมตองขนบงคบตอภาษาของมน มากกวาทเคยกระท าโดยผทไดพยายามอนมานระบบความประพฤต ไมวาระบบใดกตาม ออกมาจากพระวจนะ แตนกไมไดขดแยงกบการเชอวา พระวจนะบรรจ และถกมงหมายใหบรรจ เพยงแคสวนหนงของความจรง และไมไดขดแยงกบการเชอวา องคประกอบทเปนหวใจหลายๆ ประการของศลธรรมอนสงสด เปนสงทไมไดใหไว หรอเจตนาทจะใหไว ในค าประกาศทไดรบการบนทกไวของศาสดาแหงศาสนาครสต ซงถกละทงโดยสนเชง ในระบบจรยธรรมทครสตจกรกอตงขนบนฐานของค าประกาศเหลานน และดวยเหตนน ผมจงคดวาเปนความหลงผดอยางมหนต ทจะยนกรานพยายามหากฎสมบรณส าหรบการชน าพวกเรา ในหลกค าสอนของครสตศาสนา ซงเปนกฎทผใหก าเนดหลกค าสอนมงหมายทจะรบรองและบงคบใช แตกเจตนาใหเรามาแคเพยงบางสวน ผมเชอเชนกนวาทฤษฎอนคบแคบน ก าลงกลายเปนความชวรายอนนาเศราในทางปฏบต ดวยการดแคลนตอคณคาของการสงสอนอบรมทางศลธรรม ซงผมเจตนาดหลายๆ คน ก าลงพยายามผลกดนอยในเวลาน ผมกลวอยางยงวาความพยายามทจะอบรมจตใจและอารมณความรสก ในแบบศาสนาแตเพยงอยางเดยว และละเลยมาตรฐานแบบฆราวาสพวกนน (ขอใชค านเรยกไปกอน จนกวาจะมค าอนทดกวา) ซงแตเดมมา ไดเสรมตอและอยรวมกนมากบจรยธรรมครสต และแลกเปลยนคณคาบางอยางจากกนและกน จะบงเกดผล และกก าลงเกดอย ณ ตอนน เปนคนทมบคลกต าตอยนาสงเวชแบบทาส ซงยอมอยใตอ านาจโดยสนเชง ของอะไรกตามทตนตดสนวาเปนเจตจ านงอนสงสด ซงไมอาจจะพาตวสงขนสการเปนสวนหนงของความเขาใจตอความดงามสงสด ผมเชอวาจรยธรรมแบบอน ทตางไปจากแบบทสามารถสรางขนมาจากแหลงของครสตศาสนาลวนๆ ตองมอยเคยงคไปกบจรยธรรมครสต เพอการเกดใหมของศลธรรมในหมมนษย และผมเชอวา ดวยความไมสมบรณของจตมนษย ความจรงตองการความแตกตางในทศนะ ไมยกเวนแมแตกบครสตศาสนา ไมจ าเปนวา ในการเอาใจใสตอความจรงทางศลธรรม ทไมมอยในครสตศาสนา คนกจะไมเอาใจใสตอความจรงทครสตศาสนาม อคตหรอการมองขามทเกดขนเชนนน กยอมถอเปนความชวราย แตมนกเปนความชวรายทเราไมอาจหวงวาจะหนพนไดเสมอไป และตองถอวาแลกมาดวยความดทประเมนคาไมได การทสวนหนงของความจรงอางตนวาเปนทงหมด ควรตองถกประทวง และถาปฏกรยาโตกลบนนเอง จะกระท าไปโดยความอยตธรรม แมวาเราอาจรสกเสยใจ แตเรากตองสะกดกลนตอการมองดานเดยวน เชนเดยวกบการมองดานเดยวอนๆ ถาชาวครสตจะสอนคนนอกศาสนาใหยตธรรมตอครสตศาสนา พวกเขาเองกควรยตธรรมตอคนนอกศาสนาดวย ยอมไมใชเรองถกตอง ทจะปฏเสธขอเทจจรง ทคนทกคนท

48

คนเคยกบประวตศาสตรวรรณกรรมแมแตเพยงเลกนอย กรอยแกใจ วาสวนใหญของค าสอนทางศลธรรมทสงคาและสงสงทสด ไมใชผลงานของผไมรจกศรทธาของชาวครสต แตเปนของผทรจก แตปฏเสธศรทธานน 39 ผมไมขออางวา การใชเสรภาพอยางปราศจากขอจ ากด เพอการประกาศทกทศนะทเปนไปได จะพาไปสการยตความชวรายของการแบงแยกลทธทางศาสนาหรอทางปรชญา ทกความจรงซงคนหวแคบสนใจอยางเอาจรงเอาจง ยอมถกยนยน ปลกฝง หรอแมกระทงน าไปปฏบต ในลกษณะปานประหนงวา โลกนไมมความจรงอนอกแลว หรอไมมความจรงใดเลยทอาจมาจ ากดหรอขยายความความจรงแรกนน ผมยอมรบวาแนวโนมททศนะทงหลายจะแยกออกเปนลทธแคบๆ ไมไดถกบ าบดดวยการอภปรายทเปดอสระทสด แตมกทวความรนแรงยงขนดวยการนน ความจรงซงควรจะถกเหน แตกไมเหน ดวยการถกปฏเสธอยางรนแรง เพราะไดรบการปาวประกาศโดยคนทถกถอวาเปนฝายตรงขาม แตการปะทะกนของตางทศนะจะสรางใหเกดพฒนาการ ส าหรบผดทมใจเปนกลางและมสต มากกวาส าหรบผทตอสอยางแขงกราวของแตละฝาย ความชวรายทนาสะพรงกลว ไมใชความขดแยงรนแรงระหวางสวนตางๆ ของความจรง แตคอการกดอกครงของความจรงใหเงยบเสยงลงตางหาก ความหวงยงคงมอยเสมอ เมอผคนถกบงคบใหฟงทงสองฝาย เมอใดทคนตงใจรบรจากเพยงฝายเดยว ความหลงผดกจะเขมขนจนกลายเปนอคต และตวความจรงเองกไมอาจสรางผลของความจรง ดวยการทถกขยายเตมแตงจนกลายเปนเทจ และเนองจากมคณลกษณะแหงจตใจอยนอยมาก ทจะหายากยงไปกวาสมรรถภาพแหงความเทยงธรรม ซงสามารถตดสนดวยปญญา ในระหวางสองฝายของค าถาม ในขณะทมเพยงฝายเดยวทมตวแทนแกตางมาอยตอหนา ดงนน ความจรงยอมไมมโอกาส ยกเวนกแตเมอทกๆ ดานของมน อนไดแกทกๆ ทศนะทบรรจเศษเสยวของความจรงนน ไมเพยงแคมทนายแกตาง แตตองไดรบการแกตางดวยน าหนกทตองรบฟง 40 บดน เราไดตระหนกถงพนฐานสประการ ของความจ าเปนของเสรภาพในความคด และเสรภาพในการแสดงความคดเหน ทมตอสวสดภาพทางจตใจของมนษยชาต (ซงเปนเครองอ านวยตอสวสดภาพอนทงหลายของพวกเขา) ซงเราจะกลาวสรปโดยยออกครงหนง 41 ประการทหนง ทศนะใดกตามถกท าใหเงยบเสยง อาจเปนทศนะทจรงกได เพราะไมมอะไรทเรารไดอยางแนนอน การปฏเสธสงนเทากบการถอวาตวเราเองถกเสมอ 42 ประการทสอง แมวาทศนะทถกปดปากจะผด มนกอาจบรรจความจรงไวสวนหนง ซงกมกเปนเชนนน และเนองจากทศนะทวไป หรอทศนะทไดรบการยอมรบอยางแพรหลาย ในเรองใดเรองหนง ไมใครจะเปนความจรงทงหมดของเรอง หรอไมเคยเปนเชนนนเลย ฉะนน เราจะมโอกาสไดความจรงสวนทเหลอ เมอทศนะทตรงขามมาปะทะกนเทานน 43 ประการทสาม แมวาทศนะทถอโดยคนสวนใหญจะไมใชแคจรง แตเปนความจรงทงหมด แตถามนไมถกเสนอใหเขาประชนอยางเปนจรงเปนจง กบทศนะทแตกตาง และไดเขาสการประชนเชนนน

49

จรงๆ มนกจะถกยดถอในแบบของอคต โดยคนเกอบทงหมดทยดถอมน อยางทพวกเขารสกหรอเขาใจ แตเพยงเลกนอยถงเหตผลทรองรบมน และประการทส ดวยเหตเชนวานน กจะเกดอนตรายตอตวความหมายของหลกค าสอนเอง ทจะสญหาย หรอออนแอลง และไรอ านาจทจะสรางผลตอนสยใจคอและความประพฤต นนกคอ การประกาศความเชอเปนแคการท าตามธรรมเนยมแบบแผน ไรผลใดๆ ตอความด และทงยงอาจขวางกนการเตบโตของความเชอมน ทเกดจากใจจรง ทไดจากเหตผลและประสบการณสวนตว 44 กอนทจะจบเรองของเสรภาพของการแสดงความคดเหน เราควรตงขอสงเกตบางประการ เกยวกบบรรดาผทกลาววา ควรยนยอมใหมการแสดงทศนะออกมาอยางเสร ตราบเทาทแสดงออกอยางพอประมาณ และไมล าขอบเขตของการอภปรายอยางเปนธรรม เราอาจพดไดยาวมาก วาเปนไปไมไดทเราจะระบขอบเขตทวาลงไป ณ ทใดทหนง เพราะถาขอบเขตอยทการสรางความขนเคองใหกบบรรดาคนททศนะของพวกเขาถกโจมต ผมคดวาประสบการณพสจนแลววา ความขนเคองยอมเกดขนเมอใดกตามทการโจมตมน าหนกและมพลง และปรปกษคนใดทโจมตดวยค าถามทผทถกโจมตยากทจะตอบ และถาหากปรปกษผนนแสดงอารมณรนแรงในเรองนน บรรดาคนทถกโจมตกยอมเหนไปวา ปรปกษผนนกาวราวรนแรงตอพวกตน แตแมเรองนจะเปนขอพจารณาทส าคญจากมมมองเชงปฏบต มนกรวมตวเขากบขอแยงทพนฐานกวา ไมตองสงสยวาแมวาทศนะหนงจะเปนจรง แตลกษณะวธการในการยนยนทศนะนนกอาจสมควรอยางยงทจะถกคดคาน และอาจสมควรตอการถกต าหนอยางรนแรง แตการลวงละเมดตอกนประเภทนน เปนสงซงเปนไปไมไดอยางทสดทจะน าไปสความเชอมน ยกเวนกแตเมอบงเอญเกดการทรยศตนเองขนมา แตถาจะใหเถยงยอนกลบแลวละก การลวงละเมดตอกนทนาเศราทสดกคอ การปดกนขอเทจจรง การพดถงองคประกอบของเรองอยางผดๆ หรอการน าเสนอทศนะตรงขามอยางทไมตรงกบทมนเปน แตทงหมดน แมในขนทสรางความขนของอยางทสด กถกกระท าอยางตอเนอง ดวยความจรงใจอยางทสด โดยคนผซงไมถกถอ และในแงอนๆ หลายๆ แง กไมสมควรถกถอ วาเปนผทไมรไมเขาใจ จนมนเปนไปไดยากทจะมหลกฐานเพยงพอ ทจะจงใจตดสนการน าเสนออยางผดๆ นนวาเปนสงอนควรประณามทางศลธรรม และยงยากไปกวานนทจะใหกฎหมายเขามายงเกยวกบการประพฤตผดประเภทน ในเรองของสงทถอวาเปนการโตเถยงอยางกาวราวรนแรง อนไดแก การใชค าผรสวาท ค าประชดประชน การพาดพงถงเรองสวนตว และอะไรประเภทนน การประณามวธการโตเถยงประเภทนจะสมควรแกความเหนใจกวาน ถาเคยถกใชหามทงสองฝายเทาๆ กน แตการประณามน เปนทตองการ กเพยงเพอทจะควบคมไมใหมใครมาใชการโตเถยงแบบนน กบทศนะทครองความเปนใหญในสงคมเทานน แตกบทศนะทเปนเสยงสวนนอย พวกมนอาจถกใช อยางทไมเพยงปราศจากการถกต าหนจากคนทวไป แตยงอาจท าใหผใชไดรบการสรรเสรญ ในฐานะผทโกรธแคนตอความหลงผด และทมเทจตใจลงตอส เสยดวยซ า กระนน ไมวาความเลวรายใดๆ กตาม จะเกดจากการใชวธโตเถยงประเภทนน มนยอมเลวรายทสด เมอถกเอามาใชกบผทไมอาจปกปองตนเอง และถาทศนะหนงจะเกดความไดเปรยบไมวาจะในทางหนงทางใด จากการใชวธโตเถยงเชนนน มนกมกจะเกดกบทศนะทเปนใหญในสงคมแตเพยงฝาย

50

เดยว การลวงละเมดทเลวทสดประเภทนสามารถกระท าโดยนกโตเถยง เพอทจะตราหนาคนทถอทศนะทตรงขามกบตน วาเลวและไรศลธรรม บรรดาผทถอทศนะทไมแพรหลาย ยอมถกใสรายเชนน เพราะพวกเขามจ านวนนอยและไมมอทธพล และนอกจากตวพวกเขาเองแลว กไมมใครอนสนใจทจะไดเหนความยตธรรม และดวยสภาวะทเปนอย ผทโจมตทศนะทเปนใหญ ยอมไมอาจใชวธการทกาวราวรนแรง เพราะมนยอมไมปลอดภย และมแตจะยอนกลบมาสตวเขาเอง ปกตแลว ทศนะทตรงขามกบทถอกนโดยทวไป จะเปนทรบฟง กแตเพยงโดยการใชภาษา อยางทระวงอยางทสดไมใหเกดการลวงเกนใดๆ ทไมจ าเปน ซงหากพวกเขาเบยงเบนออกไปแมแตเพยงเลกนอย กจะกอผลเสยหายตอตวเอง ในขณะทการใชถอยค าดาทอ โดยฝายทถอทศนะทเปนใหญ ยอมไดผลจรงๆ ในการกนไมใหผคนฟงและประกาศทศนะทตรงขาม ดงนน เพอประโยชนแหงความจรงและความเทยงธรรม จงส าคญกวามาก ทจะหามปรามการใชถอยค าหยาบคายจากฝายหลงมากกวาจากฝายแรก ตวอยางเชน ถาจ าเปนทจะตองเลอก กควรเลอกหามปรามการใชถอยค ากาวราวรนแรงมาโจมตฝายทไมนบถอศาสนา มากกวากบฝายทถอศาสนา อยางไรกตาม เหนไดชดวาไมควรมการใชอ านาจทางกฎหมายมาควบคมฝายใดฝายหนง ในขณะท ในทกๆ กรณ ผคนควรก าหนดค าพพากษาของตนไปตามสภาวะแวดลอมของแตละกรณ ส าหรบคนบางคน ไมวาเขาจะวางตนอยฝายไหนของการโตเถยง แตเขากจะประณามทกๆ คน ซงใชวธการโตเถยงทแสดงออกใหเหนถง การขาดความซอตรง ความประสงคราย ความใจแคบ แตการไมอนมานความชวรายเหลาน จากดานทบคคลถอ แมวาเปนดานทตรงขามกบของเรา และการเคารพใหเกยรตตอคนทกๆ คน ไมวาเขาจะถอทศนะอะไร การมองดฝายตรงขามดวยความเยอกเยน และซอตรงในการกลาวแสดง วาทศนะของคนเหลานน จรงๆ แลวเปนอยางไร ไมกลาวอะไรเกนจรงจนท าใหคนเหลานนสญเสยความนาเชอถอ ไมปดปงอะไรซงบอกถง หรออาจบอกถงขอดของคนเหลานน นคอศลธรรมอนแทจรงของการอภปรายตอสาธารณชน หากแมนวาศลธรรมนจะถกละเมดอยบอยๆ ผมกยงดใจทจะคดวามนเปนสงท ผทเขารวมในการโตเถยงหลายๆ คนยดมนเปนอยางสง และคนอกจ านวนมากพยายามอยางยงทจะพาตนเองไปใหถง.

51

บทท 3

วาดวยปจเจกภาพในฐานะองคประกอบแหงความผาสกในชวต

1 ทกลาวไปแลวทงหมด คอเหตผลวาท าไมมนษยจงควรมอสระทจะสรางทศนะ และแสดงออกถงทศนะของตนเอง อยางไมมขอจ ากด และคอเหตผลวาท าไมมนจงเปนอนตรายอยางยงตอปญญาและศลธรรมของมนษย ถาหากเสรภาพนไมไดถกยอมรบ หรอไมไดรบการประกาศยนยน ขอใหเรามาดกนตอไปวา เหตผลประการเดยวกนนนเรยกรองหรอไมวา คนควรจะมอสระทจะกระท าไปตามทศนะของตน เพอใหทศนะเหลานนปรากฏในฐานะความเปนจรงในชวต อยางปราศจากการขดขวาง ไมวาจะในทางกายภาพหรอในทางศลธรรม จากเพอนมนษยดวยกน ตราบเทาทเขาคอผทเดยวทจะตองเผชญภยนตรายทอาจเกดขน แนนอนวาจ าเปนอยางยงทจะตองมเงอนไขสดทายนก ากบ ไมมใครกลายนยนวาการกระท าตองมเสรภาพเทาๆ กบความคดเหน ในทางตรงกนขาม แมแตทศนะความคดเหนเองกจะสญเสยอ านาจคมกน หากพวกมนถกกลาวออกมาภายใตสถานการณ ทจะกลายเปนการยยงโดยตรงใหเกดการกระท าอนชวราย ทศนะวาบรรดาพอคาขาวคอผทท าใหคนยากจนตองอดอยากหวโหย หรอทศนะวาทรพยสนสวนตวคอการขดรด ไมควรจะถกลวงละเมด ถาหากวาจะถกเผยแพรอยในสอสงพมพ แตยอมควรตอการไดรบโทษทางกฎหมาย เมอถกกลาวออกมาโดยวาจา ตอฝงชนทถกปลกระดม ทรวมตวกนอยหนาบานพอคาขาว หรอเมอถกถายทอดไปในหมฝงชนเหลานนในรปของใบปลว การกระท าประเภทใดกตามทเปนอนตรายตอผอนโดยปราศจากสาเหตอนควร ยอมอาจถกควบคม และในกรณส าคญๆ ยอมตองถกควบคม ดวยความรสกไมยอมรบของมนษยชาต และหากจ าเปน กดวยการเขาไปแทรกแซงโดยตรง เสรภาพของปจเจกจงตองมขอจ ากด เขาตองไมรบกวนความสงบสขของผอน แตถาเขาระงบจากการลวงเกนผอน และถาเขากระท าไปเพยงตามจตใจ และตามการวนจฉยของตน ในสงซงเกยวของกบตวของเขาเองเทานน เหตผลเดยวกนกบทแสดงวาคนควรมเสรภาพในการแสดงความคดเหน กยอมพสจนเชนกน วาเขาควรไดรบการยนยอมใหปฏบตไปตามทศนะของตนอยางปราศจากการลวงล า ขอทวามนษยชาตอาจผดได ขอทวาความจรงเกอบทกอยางของมนษยเปนจรงแคครงเดยว ขอทวาการเหนตรงกนไมใชเรองนาปรารถนา ยกเวนกแตเมอเกดจากการน าทศนะตรงกนขาม มาเปรยบเทยบกนอยางอสระและอยางถงทสด ขอทวาตราบใดทมนษยชาตยงไมสามารถตระหนกถงความจรงทกดาน มากยง

52

กวาทเปนอยขณะน ความแตกตางในทศนะยอมไมใชสงเลวราย หากแตเปนสงทด ทงหมดนเปนหลกการทใชไดกบการกระท าตางๆ ของคน ไมนอยกวากบเรองของทศนะ การทความแตกตางในทศนะยอมใหประโยชน ตราบใดทมนษยชาตยงไมสมบรณ กยอมเปนประโยชนเชนกน ทคนควรจะทดลองใชชวตในรปแบบทตางกนออกไป ทจะเปดกวางตอบคลกภาพแบบตางๆ เมอไมเปนการท ารายใคร ทจะพสจนถงคาของรปแบบการใชชวตจากการปฏบตจรง เมอมใครสกคนคดอยากจะทดลอง สรปกคอ ในเรองทมไดเกยวของกบผอน ปจเจกภาพของผคนยอมควรแสดงตนออกมา ในทใดกตามซงความประพฤตถกก าหนดโดยจารตหรอธรรมเนยมของผอน ไมใชโดยนสยใจคอของบคคลเอง สงทเปนหนงในองคประกอบหลกของความสขของมนษย และทเปนองคประกอบส าคญส าหรบความกาวหนาของสงคมและของปจเจก ยอมขาดหายไป 2 ปญหาใหญทสดในการยนยนหลกการน ไมไดอยทการท าใหผคนมองเหนในคณคาของวถอนจะน าไปสเปาหมายทเปนทยอมรบ แตอยทความไมสนใจของบคคลทวไปตอตวเปาหมายนนเอง ถาเปนทรสกกนวา อสระในการพฒนาปจเจกภาพคอหนงในสารตถะส าคญของความผาสกของมวลมนษย นนกคอ ถาเสรภาพ มไดถกรสกวาเปนแคองคประกอบหนง ของสงทเรยกวาอารยธรรม การอบรมสงสอน การศกษา วฒนธรรม แตตวมนเองคอสวนทจ าเปนและเปนเงอนไขของสงทงหมดเหลานน กจะไมมอนตรายตอการทเสรภาพจะถกถอวาดอยคา และการปรบเขตแดนระหวางเสรภาพและการควบคมของสงคม กจะไมใชเรองยากเปนพเศษ แตปญหากคอ ความเปนตวของตวเองของปจเจกแทบไมไดรบการยอมรบความส าคญเลย วามคาในตนเอง ดวยการทคนสวนใหญพอใจกบวถทมนษยชาตเปนอยในปจจบน (เพราะพวกเขาเองเปนผท าใหเปนเชนนน) พวกเขาจงไมสามารถเขาใจวา ท าไมวถเชนนนจงอาจไมดพอส าหรบคนบางคน และยงกวานน ความเปนตวของตวเองไมไดเปนสวนหนงของอดมคตของนกปฏรปสงคมและศลธรรมสวนใหญ หากแตถกมองดวยความระแวง วาเปนตวปญหาและเปนขบถ ตอการยอมรบของคนทวไป ในสงทนกปฏรปพวกนคดเอาดวยตวเอง วาดทสดส าหรบมนษยชาต นอกประเทศเยอรมน นอยคนนกจะเขาใจค าสอนของวลเฮลม วน ฮมโบลต (Wilhelm Von Humboldt) ผมชอเสยงทงในฐานะนกปราชญและนกการเมอง ซงเขาไดเขยนไวในงานชนหนงวา “ปลายทางของมนษย หรอสงซงก าหนดโดยค าบญชาอนถาวรหรอเปนนรนดรของเหตผล และมไดถกเสนอแนะโดยอารมณปรารถนาอนคลมเครอชวครงชวคราว คอการพฒนาสงสดและประสานกลมกลนทสด ของอ านาจของพวกเขา ตอสวนรวมอนสมบรณและสอดคลองในตนเอง” ดงนน เปาหมาย “ซงมนษยทกคนตองมงพยายามไปสอยางไมหยดยง และซงบรรดาผทตงใจจะโนมนาวเพอนมนษยของตนจกตองไมพลาดสายตา กคอปจเจกภาพของอ านาจและพฒนาการ” ดวยเหตนจงมสงจ าเปนอยสองประการ นนกคอ “เสรภาพ และสถานการณอนหลากหลาย” และจากการประสานกนของสองสงนกจะเกด “ความเขมแขงของปจเจกและความแตกตางหลากหลายรปแบบ” ซงเชอมประสานตวเองใน “ความคดรเรม” 1

1 The Sphere and Duties of Government, จากภาษาเยอรมนของ Baron Wilhelm von Humboldt, หนา 11-13.

53

3 อยางไรกตาม จากการทผคนไมคนเคยกบหลกค าสอนอยางของวน ฮมโบลต พวกเขากยอมรสกประหลาดใจ เมอพบวาเขาใหคาปจเจกภาพอยางสงยง กระนน คนกยอมคดวาปญหามเพยงแควาจะมากแคไหน ไมมใครคดวาการลอกเลยนแบบซงกนและกนแตเพยงอยางเดยว จะพาไปสความยอดเยยมในความประพฤต ไมมใครจะยนยนวาผคนไมควรจะน าความคดอะไรกตามแต ทเขาตดสนดวยตนเอง หรอทมาจากนสยใจคอสวนตวของเขา มาใสไวในรปแบบชวตของพวกเขา ในอกทางหนง ยอมเปนเรองเหลวไหล ทจะคดไปวา ผคนควรจะมชวต ราวกบวาไมมใครรอะไรเลยกอนหนาพวกเขาเกด ราวกบวาประสบการณยงไมเคยแสดงใหเหนวา วธการด าเนนชวต หรอความประพฤตรปแบบหนง นาพงพอใจกวาอกรปแบบหนง ไมมใครปฏเสธวาผคนควรไดรบการสงสอนและฝกฝนตงแตเยาววย ใหรและไดรบประโยชนจากผลอนแนใจไดของประสบการณของผอน แตเมอสมรรถนะตางๆ ของคน ๆหนงบรรลวฒภาวะ ยอมเปนสทธสวนตว และเปนการเหมาะสม ทเขาจะตความประสบการณของผอนในวธของเขาเอง เขาเองจะตองหาวาในบรรดาประสบการณทถายทอดลงมาสเขา สวนไหนทใชไดกบสถานการณและนสยใจคอของเขา ขนบธรรมเนยมและจารตประเพณของผคนในอดตยอมเปนประจกษพยานของบทเรยนของประสบการณ และในฐานะประจกษพยานอนมน าหนก สงเหลานนยอมเรยกรองใหเขาคลอยตาม แตทวา ในประการทหนง ประสบการณของผคนในอดตอาจคบแคบเกนไป หรอพวกเขาอาจตความมนผด ประการทสอง การตความทคนพวกนนใหกบประสบการณอาจจะถก แตกอาจไมเหมาะสมกบเขา ธรรมเนยมถกสรางขนมาเพอสภาวะแวดลอม และลกษณะนสยใจคอทอยในรปแบบเดมๆ แตสภาวะแวดลอมและนสยใจคอของเขาอาจไมเขากบธรรมเนยมทเปนมา ประการทสาม ธรรมเนยมอาจจะทงดและเหมาะสมกบเขา แตการคลอยตามธรรมเนยม เพยงเพราะวามนเปนธรรมเนยม ยอมไมชวยพฒนาคณภาพพเศษอนใด ของความเปนมนษยทมอยในตวเขา ใหกาวหนาขนมาไดเลย ความสามารถของมนษยในการรบร วนจฉย ในความรสกแยกแยะ ในกจกรรมทางจต และแมในการก าหนดคณคาทางศลธรรม เปนสงทถกน าออกมาใชงาน กแตในการเลอกเทานน คนทท าทกอยางไปตามธรรมเนยมยอมไมไดเลอก และเขายอมไมไดฝกฝน ทงในพลงทจะมองเหนสงทดทสด และในการปรารถนาสงเชนนน พลงอ านาจทางจตและทางศลธรรม กเปนเชนเดยวกบกลามเนอ คอพฒนากลาแขงขนดวยการใชงาน สมรรถภาพเหลานยอมไมไดรบการใชงาน เมอคนท าสงหนงสงใดเพยงเพราะตามคนอน ไมตางไปจากเมอคนเชอสงหนงกเพยงเพราะคนอนเชอในสงนน เมอพนฐานทรองรบทศนะหนงไมกระจางแจงตอบคคล แตเขากยงรบทศนะนนมาเปนของตน ปญญาของเขายอมไมอาจแขงแกรงขน หากมแตจะออนแอลง นนกคอ ถาสงทชกน าไปสการกระท ามใชสงซงสอดคลองไปกบความรสกและนสยใจคอของเขาเอง (เมอมไดเกยวของและกระทบกบสทธของผอน) มนยอมมแตจะท าใหความรสกและจตใจของเขาเฉอยชาออนแอ แทนทจะตนตวและกลาแขงขน 4 คนทใหโลกเลอกเสนทางชวตใหเขา ไมจ าเปนตองมความสามารถใดๆ มากไปกวาความสามารถในการเลยนแบบของลง คนทเลอกเสนทางชวตของตนเองตองใชความสามารถทกประการทมอยในตน เขาตองใชการสงเกตเพอทจะมองเหน ใชเหตผลและการวนจฉยเพอท านาย ตองรวบรวมขอมลเพอ

54

ประกอบการตดสนใจ ตองแยกแยะความแตกตางเพอตดสน และเมอเขาไดตดสนลงไปแลว เขากตองใชความมนคงและการควบคมตนเอง เพอยนหยดในการตดสนใจนน เขายอมตองการคณภาพเหลานและน าออกมาใช ตามสดสวนของความประพฤต ทเขาก าหนดดวยการตดสนและความรสกของเขาเอง เปนไปไดวาแมปราศจากสงเหลาน เขากอาจถกชกจงใหเดนไปบนเสนทางทปลอดจากอนตราย แตเมอเปรยบกนแลว อะไรคอคณคาแหงความเปนมนษยของเขา? สงทส าคญจรงๆ ไมไดอยแควาคนท าอะไร แตอยทวาเขาท าสงนนในลกษณะเชนไรดวย ในบรรดาผลงานของมนษย ซงชวตมนษยควรถกใชเพอสรางใหเปนความงามและความสมบรณ สงทส าคญเปนอนดบแรกยอมเปนตวของมนษยเอง สมมตวาเปนไปได ทจะใหหนยนตในรางมนษยสรางบาน ปลกขาว สรบ ทดลองบางสงบางอยาง หรอแมแตสรางโบสถและสวดมนต มนกเปนความสญเสยอยด ทจะแลกเปลยนหนยนตเหลานกบมนษยชายหญง ผซงปจจบนอาศยอยในโลกทศวไลซกวา ผซงประกนไดวาเปนแคตวอยางอนออนแอ และแคระแกรน ของสงทธรรมชาตสามารถสราง และจะสรางใหเกดขน ธรรมชาตของมนษยไมใชเครองจกร ทจะสรางขนตามแบบแผน และก าหนดใหท างานตามค าสง หากแตเปนตนไมทตองเตบโต ขยายกงกานสาขาออกไป ตามแรงผลกของพลงจากภายใน ซงใหชวตแกมน 5 อาจเปนทยอมรบวา ผคนควรจะใชสตปญญาความเขาใจของตน และยอมรบวาการท าตามธรรมเนยมอยางมปญญา และบางครงกใชปญญาแขงขนตอมน ดกวาการท าตามมนไปอยางมดบอด เปนทยอมรบในระดบหนงวา ความเขาใจของเราควรเปนของเราเอง แตผคนกลบมกไมเตมใจทจะยอมรบวา ความปรารถนาและแรงกระตนกควรเปนของเราเองเชนเดยวกน และมกเหนไปวา การมแรงกระตนหรอแรงขบของตนเอง ไมวาจะระดบไหน เปนกแตอนตรายเทานน แตความปรารถนาและแรงกระตนกเปนธรรมชาตของมนษยเทาๆ กบความเชอและการสะกดกลน และแรงกระตนอนรนแรงยอมมแตอนตรายเมอไมมสงอนเหมาะสมมาถวงใหสมดล นนกคอ เมอเปาหมายและความโนมเอยงกลมหนงพฒนาพลงอ านาจขนมาในใจ ในขณะทกลมอนซงกควรจะมอย กลบไมเตบโตควบคไปดวยกน ทมนษยกระท าชวไมใชเพราะวาอารมณปรารถนาของเขามพลงอนรนแรง แตเปนเพราะมโนธรรมของเขาออนแอตางหาก แรงกระตนทรนแรงไมจ าเปนตองมาพรอมกบมโนธรรมทออนแอ ความเชอโยงตามธรรมชาตเปนไปในอกทศทางหนงตางหาก การกลาววาความปรารถนาและความรสกของบคคลหนงรนแรง และหลากหลายกวาของอกคนหนง เปนเพยงแคการกลาววา เขามวตถดบแหงธรรมชาตของความเปนมนษยอยมากกวา ดงนนเขากยอมมความสามารถ ทอาจจะท าความชวไดมากกวา แตกแนนอนวา เขากสามารถท าความดไดมากกวาดวย แรงกระตนทรนแรงเปนอกชอหนงของพลง พลงอาจถกใชไปในทางเลว แตความดกมกเกดจากธรรมชาตทเปยมดวยพลง มากกวาทจะเกดจากความเฉอยชา บรรดาคนซงมความรสกเปนไปตามธรรมชาตมากทสด ความรสกทไดจากการบมเพาะของพวกเขา กอาจถกสรางใหมพลงอยางทสด ความรสกออนไหวอยางรนแรง ทท าใหแรงกระตนในตวบคคลเขมขนมชวตชวา กยอมเปนแหลงก าเนดของความรกอยางลกซงตอคณธรรม และของการมงมนควบคมตนเอง ดวยการปลกฝงในสงเชนนตางหาก ทสงคมท าหนาทของตนพรอมไปกบการปกปองตนเอง ไมใชดวยการปฏเสธสงอนสรางวรชน

55

เพยงเพราะตนไมรวาจะสรางวรชนดวยวธเชนไร บคคลซงเปนเจาของความปรารถนาและแรงกระตนของตนเอง ผซงแสดงออกถงธรรมชาตของตวเขาเอง อยางทพฒนาและแตงเตมดวยวฒนธรรมของเขา คอผทกลาวไดวามบคลกภาพของตนเอง บคคลผซงความปรารถนาและแรงกระตนในตว ไมใชของเขาเอง ยอมไมมสงอนควรเรยกวาบคลกภาพ เขายอมไมตางไปจากเครองจกรกลทไมมบคลกภาพใดๆ ของตนเอง และนอกไปจากการเปนเจาของแรงกระตนของตนเองแลว ถาแรงกระตนของเขามพลงและอยภายใตเจตจ านงอนเขมแขง เขายอมมบคลกภาพอนทรงพลง ใครกตามทคดวาปจเจกภาพแหงความปรารถนาและแรงกระตน ไมควรไดรบการสงเสรมใหแสดงตนออกมา กตองยนยนวาสงคมไมไดตองการคนทมบคลกภาพอนเขมแขง นนกคอ เขาตองยนยนวาสงคมไมอาจดขนดวยการมคนเชนนนจ านวนมากๆ และยนยนวาสงคมไมตองการพลงงานโดยเฉลยทสง 6 ในชวงตน สงคมอาจมอ านาจอยไมมากพอ ทจะใชมาควบคมและก าหนดทศทางพลงพวกนน ในอดต เคยมเวลาทปจเจกภาพและความเปนตวของตวเองมมากเกนไป และสงคมตองตอสกบมนอยางหนก ความยากล าบากจงอยทการชกจงผทแขงแรงทงทางกายและทางจตใจใหเคารพตอกฎ ซงเรยกรองใหเขาควบคมแรงกระตนของตนเอง ดงนน เพอทจะเอาชนะความยงยาก เหมอนอยางทสนตะปาปาตองตอสกบกษตรย กฎหมายและวนยจงประกาศอ านาจเหนอทงหมดของมนษย เขาไปควบคมทกอยางในชวตของเขา เพอทจะควบคมอปนสยใจคอของเขา ซงสงคมหาเครองมออยางอนมาควบคมไมได แต ณ ตอนนสงคมมชยเหนอปจเจกภาพ และอนตรายซงคกคามธรรมชาตของมนษย ไมใชการมแรงกระตนและความพงพอใจสวนตวมากเกนไป แตคอการมนอยเกนไป สงตางๆ เปลยนไปอยางมาก นบตงแตเมอความปรารถนาทางอารมณของคนทแขงแรงดวยสถานะทางสงคม หรอดวยธรรมชาตสวนตว มนสยทจะตอตานกฎระเบยบ ซงท าใหพวกเขาตองถกตตรวนอยางเขมงวด เพอใหบคคลทอยใกลเคยงรสกปลอดภย ในเวลาของเรา คนทกๆ คนจากชนชนทสงทสดของสงคมลงไปถงต าทสด ลวนอยภายใตสายตาทเปนปฏปกษ และคอยจองจบผด ไมเพยงแตในเรองทเกยวของกบผอน แตแมในเรองของตวพวกเขาเอง ปจเจกหรอครอบครวกไมถามตวเองวา ฉนพอใจอะไรมากกวากน? หรออะไรทเขากบธรรมชาตนสยใจคอของฉน? หรออะไรทจะท าใหสวนทดและสงคาทสดในตวฉน มสทธมเสยงและเตบโตงอกงาม? พวกเขาถามตนเองวา อะไรเหมาะกบสถานะของฉน? อะไรคอสงทคนในสถานะและสภาพการณอยางฉนมกจะท ากน? หรอ (ทแยกวานน) อะไรคอสงทคนในสถานะและสภาพการณทเหนอกวาฉนมกจะท ากน? ผมไมไดหมายความวาพวกเขาเลอกในสงทเปนธรรมเนยม ยงกวาในสงทเหมาะกบนสยใจคอของพวกเขาเอง พวกเขาไมรตวเองเสยดวยซ าวาตนเองมนสยใจคออยางไรนอกไปจากนสยทจะท าไปตามธรรมเนยม ฉะนน จตใจเองจงกมหวใหกบแอก แมแตในสงทผคนท าเพอความเพลดเพลน สงแรกทพวกเขาคดกคอการท าใหเหมอนกบผอน พวกเขาชอบอยในฝงชน เลอกกแตเฉพาะสงทคนทวไปเลอก รสนยมทพเศษเฉพาะ การปฏบตตวทแตกตางไมเหมอนใคร ถกหลกเลยงราวกบเปนอาชญากรรม และดวยการไมท าไปตามธรรมชาต ในทสดพวกเขากไมมธรรมชาตใหท าตาม สมรรถภาพตางๆ ของพวกเขาเหยวเฉาแคระแกรน แลวพวกเขากยอมขาดแรงปรารถนา หรอความสขตามธรรมชาต และกยอมปราศจากทศนะ

56

หรอความรสกทเกดขนมาจากขางใน หรอทเปนของพวกเขาเองจรงๆ นเปนสภาพของมนษยทนาปรารถนา หรอไมนาปรารถนากนแน? 7 ตามทฤษฎของคาลแวง (Calvinism) แลว นนยอมเปนสงทนาปรารถนา ตามความคดเชนนน หนงในความผดมหนตของมนษย กคอการมเจตจ านงของตนเอง ความดทงมวลทมนษยชาตสามารถท าได ลวนเกดจากความเคารพเชอฟง คณไมมสทธเลอก ฉะนน คณตองท า ไมท าไมได “สงทไมใชหนาทยอมเปนบาป” ธรรมชาตของมนษยคอความเลว จะไมมความพนบาป จนกวามนจะถกก าจดไปอยางหมดสน ส าหรบผทมองชวตเชนน การท าลายสมรรถภาพ ความสามารถ และความละเอยดออนตางๆ ของมนษย ยอมไมใชความชวราย มนษยไมตองการความสามารถใดๆ ทงสน ยกเวนกแตความสามารถทจะมอบตนเองใหกบเจตจ านงของพระเจา และถาเขาใชสมรรถภาพของเขาเพอเปาหมายอนใด นอกเหนอไปจากการท าไปตามเจตจ านงดงกลาวใหมประสทธภาพยงๆ ขน เขากไมควรมสมรรถภาพเหลานนเสยเลยจะดกวา นคอวธคดของลทธคาลแวง แตคนทไมไดถอตนเปนชาวคาลแวง กถอเชนน แมจะในรปแบบทออนลง ความออนลงอยตรงทการตความเจตจ านงของพระเจาใหเปนแบบของนกพรตนอยลง คอยนยนวาพระเจามเจตจ านงใหความตองการบางอยางของมนษยสมปรารถนา แตกแนนอนวา ไมใชในลกษณะอยางทพวกเขาจะเลอกไดเอง แตเปนในแบบของการเคารพเชอฟง คอในแบบทก าหนดใหโดยผมอ านาจ และดงนน จงจ าเปนวาตองเปนเหมอนกนส าหรบทกๆ คน 8 ในปจจบน มแนวโนมทผคนจะหนไปสทฤษฎชวตเชนน และตอลกษณะของมนษยทบบคนปดกนไรอสระทจะเตบโตททฤษฎนรองรบ ไมตองสงสยวาคนหลายคนคดอยางจรงใจวา การทมนษยถกตกรอบเสยจนแคระแกรนเชนนน เปนไปตามเจตนารมณของพระผสราง เชนเดยวกบทคนหลายคนคดไปวา ตนไมยอมดสวยงาม เมอถกตดแตงใหเปนทรวดทรงตางๆ ยงกวาเมอมนเตบโตไปตามธรรมชาต แตถาศาสนาจะเชอวามนษยถกสรางขนโดยพระเจาผทรงความด ศรทธาเชนนนกควรมาพรอมกบความเชอวา พระเจามงหมายใหสมรรถภาพทงมวลทมนษยมคลคลายเตบโต มใชใหถกถอนรากทง และควรเชอวาพระเจายอมทรงยนดตอการทสงทพระองคสรางขน กาวเขาใกลอดมคตทอยในตวพวกเขา และตอการทพวกเขาเพมพนความสามารถในการเขาใจ ในการกระท า หรอในการมความสข ใหขยายกวางยงขน มทฤษฎวาดวยความเลอเลศของมนษยทตางไปจากแบบของพวกคาลแวง อนไดแกความคดวา มนษยไดรบธรรมชาตของตนมาเพอเปาหมายอน ทไมใชเพยงเพอการสละตนเอง “การยนยนตนเองแบบคนนอกรต” เปนหนงในคณคาของมนษย เชนเดยวกบ “การปฏเสธตนเองแบบชาวครสต”2 มอดมคตของการพฒนาตนเองแบบกรก ซงไมไดถกแทนท แตถกประสานเขากบอดมคตของการปกครองตนเองแบบของเพลโตและแบบของชาวครสต การเปนอยางอลซไบดส (Alcibiades) อาจดกวาเปนอยางจอหน นอกซ (John Knox) แตเปนอยางเปอรคลส (Pericles) กดกวาเปนอยางทงค แตถาในทกวนนเรามคนอยางเปอรคลส กไมจรงวา เขาจะเปนคนดยงกวา โดยไมมความดอนใดทเปนแบบของจอหน นอกซ

2 บทความตางๆ ของ Sterling

57

9 มใชดวยการทอนสงทงปวงอนเปนปจเจกในมนษยใหเหลอเพยงความเปนแบบเปนแผน แตดวยการบมเพาะและสงเสรมสงเชนนนใหปรากฏออกมา ภายในขอบเขตทก าหนดโดยสทธและประโยชนสขของผอนตางหาก ทท าใหมนษยเปนวตถอนสงสงงดงามควรแกการพนจ และเชนเดยวกบทบคลกภาพของผสรางงานยอมมสวนปรากฏอยในผลงานของเขา ดวยกระบวนการเดยวกน ชวตของมนษยยอมอดมไปดวยความหลากหลาย ความมชวตชวา บ ารงเลยงความคดและความรสกทสงสง สรางพลงความผกพนทปจเจกทกคนมตอเผาพนธใหแขงแกรง ดวยการท าใหเผาพนธมคาสงยงขนอยางสดประมาณ ตอการเปนสมาชก บคคลแตละคนยอมมคาสงยงขนตอตนเอง ไปตามระดบแหงพฒนาการของปจเจกภาพของเขา และดงนน เขากจะมคาสงยงขนตอผอนดวยเหตผลเชนเดยวกน มความเตมเปยมของชวตอยในความด ารงอยของเขา และเมอหนวยยอยมชวตมากขน มวลรวมซงประกอบขนจากหนวยยอยกยอมมชวตมากขนดวย แมจะเปนเรองจ าเปนอยางยงทจะตองมการตกรอบ เพอปองกนไมใหผทมธรรมชาตมนษยทเขมขนไปลวงละเมดสทธของผอน แตแมจากมมมองของพฒนาการมนษย นกเปนสงทไดรบการชดเชยอยางควรคา วถแหงพฒนาการทปจเจกสญเสยไป จากการทเขาถกกนไมใหตอบสนองธรรมชาตของตนเองอยางทเปนการท ารายผอน มกเปนสงทแลกดวยโอกาสในการพฒนาตนเองของผอน และแมแตส าหรบตวเขาเอง กมสงทเขาไดกลบมาอยางเสมอกน ในการทธรรมชาตทางสงคมของเขาพฒนาสงขน ทเปนไปไดกดวยการยบยงสวนทเปนความเหนแกตว และดวยการถกบงคบใหยดมนตอกฎอนเขมงวดของความยตธรรมตอผอน เขายอมพฒนาความรสกและความสามารถทจะเหนวาผอนกมประโยชนสขของตวเองเปนเปาหมาย แตการถกหามปรามในสงทกไมไดกระทบตอประโยชนสขอนควรของผอน แตถกหามเพยงเพราะคนอนรสกไมพอใจ เขายอมไมพฒนาความรสกอนมคาใดๆ ใหเกดขน นอกเสยแตบคลกทจะตอตานตอการหามปรามนนเอง และถาเขายอมนงเฉย มนกจะท าใหธรรมชาตทงหมดของเขาออนแอหมดพลง ดงนน เพอใหธรรมชาตของคนแตละคนมโอกาสแสดงออก กยอมส าคญอยางยงทคนจะไดรบการยนยอมใหใชชวตอยางแตกตางกน ในยคสมยใดกตามทคนมอสรภาพเชนน ยคสมยนนยอมควรคาแกความจดจ าตออนชนรนหลง แมแตลทธเผดจการกยงไมเลวรายทสด ตราบใดทปจเจกภาพยงมอย แตอะไรกตามทบดท าลายปจเจกภาพ มนกคอเผดจการ ไมวาจะเรยกมนดวยชออะไร ไมวามนจะประกาศวาก าลงท าตามเจตจ านงของพระเจา หรอท าตามค าบญชาของมนษย กตาม 10 เมอไดกลาวแลววาปจเจกภาพคอสงเดยวกบพฒนาการ และการปลกฝงปจเจกภาพคอสงเดยวเทานนทจะสามารถสรางใหมนษยเตบโตอยางสมบรณ ผมกจะขอจบการอางเหตผลไว ณ ตรงน เพราะมอะไรอกหรอ ทจะกลาวถงเงอนไขหนงของความสมพนธของมนษย ทดไปกวา หรอมากไปกวา การกลาววามนพาตวมนษยเองไปสการเปนสงทดทสดทตนเองสามารถเปนได? และมอะไรอกหรอ ทจะกลาวถงการปดกนสงดงาม ทเลวรายยงไปกวา อะไรทกดกนไมใหมนษยเปนเชนนน? อยางไรกตาม ไมตองสงสยวา ขอพจารณาเหลานจะยงไมพอทจะโนมนาวใจใหผไมเชอหนมาคลอยตาม และจ าเปนทจะตองแสดงใหเหนวา มนษยทพฒนาแลวยอมสรางประโยชนใหแกผยงไมพฒนา นนกคอ ตองชใหผท

58

ไมปรารถนาเสรภาพ และยอมจะไมพยายามหาเสรภาพใหกบตนเอง ใหเหนวา พวกเขาเองกยงอาจไดรางวล จากการยอมใหคนอนใชเสรภาพอยางปราศจากการขดขวาง 11 ในประการทหนง ผมขอเสนอวา พวกเขาอาจไดเรยนรอะไรบางอยางจากคนพวกนน คงไมมใครจะกลาววาความคดรเรมไมใชสงทมคาตอมนษย ไมเพยงแควาเราตองการใหมผทจะคนพบความจรงใหม และทจะชวาบางสงทเคยจรงไมเปนจรงอกตอไปแลวส าหรบเรา แตเรายงตองการใหมคนมารเรมแนวทางปฏบตใหมๆ มาใหตวอยางของความประพฤตทกาวหนาไปกวาเดม และมาใหตวอยางของรสนยมและความส านกรในชวตมนษย ทดไปกวาเดม คงไมมใครมาคดคานสงน นอกเสยจากคนทเชอไปวาโลกไดบรรลถงความสมบรณในทก ๆทาง และในทกแนวปฏบต ไปเรยบรอยแลว จรงอยวาผลประโยชนนจะไมสามารถไดมาจากคนทกๆ คน เหมอนกน เมอเทยบกบมนษยชาตทงหมดแลว มคนอยนอยมาก ผซงการทดลองของเขาจะสรางใหเกดพฒนาการในแนวปฏบตทเปนทยอมรบกนอยแตเดม เมอคนอนๆ รบไปท าตาม แตคนจ านวนนอยๆ นเปนแกวมณของโลก ปราศจากพวกเขา ชวตมนษยกเปนแคแองน าทขงนง ไมเพยงแคพวกเขาน าเสนอสงดงามทไมเคยมมากอนใหแกเรา แตพวกเขายงรกษาสงดงามทมอยแลวใหมชวตอยตอไป ถาไมมอะไรใหมใหท า ปญญาของมนษยกจะหมดความจ าเปนไมใชหรอ? เปนเหตผลขอหนงไมใชหรอ วาคนทท าแตสงเกาๆ ยอมลมวาท ามนไปท าไม และกท ามนไปเหมอนววเหมอนควาย แทนทจะท ามนอยางมนษย? เปนไปไดอยางยงวา ความเชอและการประพฤตปฏบตทดทสดจะเสอมลงเปนเพยงเรองทพดและท าไปตามแบบแผน และถาไมใชเพราะวา มคนทความรเรมอนไมรจบของพวกเขา มาชวยปองกนไมใหฐานของความเชอและการปฏบตเหลานน เปนเพยงแคธรรมเนยมนยม สงทตายแลวเชนนนยอมไมอาจตานแมแตแรงกระทบทนอยทสด จากอะไรทมชวตจรงๆ และยอมจะไมมเหตผลวาท าไมอารยธรรมถงจะไมตายไป เหมอนอยางจกรวรรดไบเซนไทน เปนความจรงวาอจฉรยะเปนแคคนกลมนอย แตการทจะมคนเชนนนได จ าเปนตองถนอมรกษาผนดนทพวกเขาอาศยเตบโต อจฉรยะสามารถหายใจอยางเตมปอด กแตในบรรยากาศแหงเสรภาพเทานน อจฉรยะบคคลเปนปจเจกชนยงกวาใครทงสน พวกเขามความสามารถนอยกวาผอน ในการบบบงคบตวเองใหเขาไปอยในกรอบจ านวนนอยๆ ทสงคมก าหนดขนมาเพอชวยไมใหสมาชกตองล าบากในการสรางบคลกภาพของตนเอง ถาความขลาดและอายบงคบใหเขาตองยอมบบตวเองอยในกรอบใดกรอบหนง และถาเขายอมใหสวนใดกตามทไมอาจขยายตวไดอยางอสระ ถกจ ากดไวในกรอบ สงคมกจะบนทอนอจฉรยภาพของเขาลง แตถาพวกเขามบคลกภาพแขงแกรง และแหกท าลายแซตรวนทลามพวกเขาออกเสย พวกเขากจะกลายเปนรอยมลทนของสงคม ซงสงคมไมสามารถทอนลงใหเปนของธรรมดาสามญ และกถกจะชวาเปนคน “เถอน” “ประหลาด” “แตกตาง” “ไมเขาพวก” “รนแรง” อยางเชนทแมน าไนแองการาถกต าหนวาไมยอมไหลไปอยางสงบราบเรยบ เหมอนอยางคลองขดของชาวดทช 12 ดงนน ผมจงขอแนนย าถงความส าคญของอจฉรยภาพ และถงความความจ าเปนทเราจะตองปลอยใหมนเบงบานอยางเสร ทงในทางความคดและในทางการกระท า แมผมจะรดวาไมมใครปฏเสธตวแนวคด แตกรเชนกนวาแทบจะไมมใครแยแสทจะเหนมนปรากฏในความเปนจรงเลย ผคนคดวา

59

อจฉรยภาพเปนสงทด ถามนท าใหคนแตงบทกวทกนใจหรอสรางงานจตรกรรมทงดงาม แตในความหมายของความแปลกใหมในความคดและการกระท า ถงแมจะไมมใครพดวาไมใชสงทนาชนชม แตในใจของคนเกอบทกคนกลบคดวาพวกเขาสามารถใชชวตไดอยางดโดยไมตองมสงเชนนน นาเศราทนเปนเรองธรรมดาเกนกวาทจะประหลาดใจ คนทไรความคดรเรมยอมไมอาจรสกถงประโยชนของความคดรเรม พวกเขาไมรวาจะใชมนไปท าอะไร แลวท าไมพวกเขาถงควรร? เพราะถาพวกเขาเกดรขนมาวาจะใชความคดรเรมไปท าอะไร มนกจะไมใชความคดรเรมสรางสรรค ความชวยเหลออยางแรกทความคดรเรมจะตองท าใหแกคนเชนนน กคอการชวยเปดตาพวกเขา ซงเมอตาของพวกเขาเปดอยางเตมทแลว พวกเขากจะมโอกาสทจะเปนผรเรมสงตางๆดวยตวของเขาเอง แตในระหวางทยงไมเปนเชนนน ดวยการระลกรวาไมเคยมอะไรเลยทท ากนมา ทไมมคนบางคนมาท าเปนคนแรก และดวยการระลกรวาทกอยางทดงามทมอย ณ ตอนน ลวนแตเปนผลพวงของความคดรเรมสรางสรรค ขอใหพวกเขาจงถอมตน และจงเชอวายงมบางสงเหลอใหความคดรเรมสรางสรรคมาสานตอ และขอใหพวกเขาย าเตอนตวเองวา ยงพวกเขารสกนอยเพยงใดถงความขาดแคลนในความคดรเรมสรางสรรค พวกเขากยงตองการมนมากยงขน เพยงนน 13 ไมวาจะมการประกาศวาบชา หรอมการบชาอยจรงสกแคไหน ตอสงทถอวาเปนความสงสง และความเหนอกวาทางจตใจ ในความเปนจรงแลว แนวโนมของทงโลกกคอการทสามญชนขนครองอ านาจเหนอมวลมนษย ในยคโบราณ และในยคกลาง ปจเจกคออ านาจในตวเขาเอง ซงกลดนอยลงเรอยๆ เมอยคศกดนาเปลยนมาสยคปจจบน แตในยคเหลานน ถาเขามพรสวรรคอนยงใหญหรอมสถานะอนสงสงในสงคม เขากจะทรงอ านาจและโดดเดนออกมาจรงๆ แตในยคปจจบน ปจเจกชนถกกลนหายไปในฝงชน ในเรองการเมอง เรากลาวไดเลยวาทศนะของสามญชนคออ านาจปกครองโลก อ านาจอยในมอของมวลชน และในมอของรฐบาลทท าตวเปนมอไมใหกบนสยใจคอและสญชาตญาณของมวลชน นเปนจรงในเรองของศลธรรม และในความสมพนธทางสงคมทเปนเรองของชวตสวนตว เทากบทเปนจรงในเรองความสมพนธทางสาธารณะ บรรดาผททศนะของพวกเขาไดชอวาเปนทศนะของสาธารณะ กไมไดเปนสาธารณชนประเภทเดยวกนเสมอไป ในอเมรกา กคอ ประชากรคนขาวทงหมด สวนในองกฤษ กคอชนชนกลาง แตอยางไรเสยพวกเขากเปนมวลชน ซงกคอ เปนการรวมกนของสามญชนทงหลาย สงทแปลกไปจากเดมกคอ ในครงน มวลชนไมไดรบเอาทศนะมาจากคนใหญคนโตในศาสนาจกรหรอในรฐ จากผน า หรอจากหนงสอ คนทคดสงตางๆ ใหพวกเขา กคอคนอยางพวกเขากนเอง ผซงพดกบพวกเขาหรอพดแทนพวกเขา ไปตามการกระตนของสภาวการณ ผานหนาหนงสอพมพ ผมไมไดก าลงบนในเรองน ผมไมไดยนยนวา มอะไรทดไปกวาน ทเขาไดกบสภาพทตกต าของจตใจมนษย ทเปนอยทวไปในปจจบน แตนนกไมท าใหการปกครองโดยคนธรรมดาสามญ พนไปจากการเปนการปกครองแบบธรรมดาสามญ การปกครองโดยประชาชนหรอโดยอภสทธชนกลมใหญ ไมวาจะในเรองทางการเมองหรอในเรองของทศนะ คณภาพ หรอลกษณะแหงจตใจ ทการปกครองนนสงเสรม ไมมทางทจะกาวพนไปจากการเปนการปกครองแบบพนๆ สามญๆ ไปได นอกเสยจากวาผทรงเอกสทธจ านวนมากเหลานน จะยอมตาม

60

ค าแนะน าและอทธพลของคนๆ เดยว หรอของคนไมกคน ทมพรสวรรคและมปญญาทสงยงกวา (ซงในเวลาทกาวหนาทสด พวกเขากไดยอมอยเสมอ) สงอนชาญฉลาดและประเสรฐทงมวล ไดรบการรเรมโดยปจเจกชน ซงโดยทวไปแลว กจะเปนปจเจกชนเพยงคนเดยว เกยรตภมและความรงโรจนของสามญชนอยตรงทวาเขาสามารถกาวตามการรเรมนนได อยในการทเขาสามารถตอบสนองจากขางในตอสงอนชาญฉลาดและประเสรฐ ดวยการกาวตามไปสสงเชนนน ดวยดวงตาทเปด ผมไมไดก าลงสนบสนน “การบชาวรบรษ” ประเภททยกยองอจฉรยะผเขมแขงทใชก าลงเขายดครองโลก แลวบงคบโลกใหท าตามบญชา ทงหมดทอจฉรยะสามารถเรยกรอง กคอเสรภาพทจะชทางใหแกโลก อ านาจทจะบงคบใหคนอนเดนไปบนทางนน ไมเพยงแตขดแยงกบเสรภาพและพฒนาการของคนทเหลอ แตยงท าใหตวผแขงแกรงผนนเลวลงอกดวย อยางไรกตาม ดเหมอนวา ในเมอทศนะของสามญชนไดกลายมาเปน หรอก าลงกลายเปนอ านาจครอบง าโลก สงทจะทดทานและแกไขกระแสเชนนนได กเหนจะมแตการทปจเจกภาพของผทยนอยบนระดบความคดทเหนอกวา จะตองไดรบการประกาศออกมาอยางหนกแนนยงๆ ขนไป ในสถานการณเชนนนเอง ทปจเจกชนผซงพเศษกวาผอนทงหลาย ไมควรทจะถกขดขวาง หากแตควรทจะไดรบการสนบสนนใหกระท าในสงทแตกตางไปจากมวลชน ในอดต การกระท าเชนวาของปจเจกจะไมเกดประโยชน นอกเสยจากวาพวกเขาจะไมแคกระท าใหแตกตาง แตกระท าใหดกวาดวย ในยคน เพยงแคการเปนตวอยางของการไมคลอยตามคนหมมาก เพยงแคการปฏเสธทจะคกเขาใหกบจารตประเพณ กนบไดวามคาแลว ฉะนน ดวยเหตผลทวา ทศนะกลายเปนทรราชขนมา กเพราะมนท าใหความผดแผกแตกตางกลายเปนเรองนาต าหน เพอทจะทลายทรราชนน ผคนจงควรทจะแตกตาง ความผดแผกแตกตางมกมอยอยางอดมในเวลาและสถานทซงอดมไปดวยผคนมความเขมแขงในบคลกภาพ และระดบของความผดแผกแตกตางในสงคม ยอมสมพนธเปนสดสวนกบระดบของอจฉรยภาพ ความกลาแขงแหงจตใจ และความกลาหาญทางศลธรรม ทมอยในสงคมนน และยอมเปนสญญาณอนตรายของยคปจจบน ท ณ ตอนน มคนนอยเหลอเกนทกลาแตกตางไปจากผอน 14 ผมไดกลาวแลววา เปนเรองส าคญทจะตองใหอาณาเขตทเสรทสด ตอสงตางๆ ทไมเปนไปตามธรรมเนยม เพอทเวลาจะพสจนวามสงไหนทเหมาะสม ทจะเปลยนใหเปนธรรมเนยม แตอสรภาพแหงการกระท า และการปฏเสธตอธรรมเนยม ไมไดควรคาแกการสนบสนน เพยงเพราะแคจากโอกาสทมนชวยใหเราเหนรปแบบของการกระท าทดกวาเดม และจากการทมนชวยรเรมผลกดนธรรมเนยมทสงคากวาเดม ทผคนควรจะรบมาปฏบต และไมจรงเชนกนวา มแตบคคลทมจตใจอนเดดเดยวเขมแขงเหนอกวาผอนเทานน ทอาจจะอางสทธทจะด าเนนชวตไปตามแบบของตนเอง ไมมเหตผลทการด าเนนชวตของมนษยทงมวล ควรเปนไปตามแบบแผนไมกแบบ ถาบคคลผหนงมสามญส านกและประสบการณทถอไดวาพอประมาณ การทเขาด ารงชวตในรปแบบหรอวธการของเขาเองยอมดทสด ไมใชเพราะวามนดทสดในตวเอง แตเพราะวามนเปนของเขาเอง มนษยไมเหมอนแกะ และแมแตแกะกไมไดเหมอนกนเสยจนแยกไมออก คนไมอาจจะไดเสอผาหรอรองเทาทพอดกบเขา นอกเสยจากวามนจะถกวดตดมาตามขนาดของเขา หรอวาเขามสนคาทกขนาดมาใหเลอก การหาวถชวตทพอเหมาะพอเจาะ

61

ใหผคนงายกวาการหาเสอผาหรออยางไร? หรอวารางกายและจตวญญาณของมนษยโดยรวมแลวจะเหมอนกน ยงกวาในเรองของขนาดและรปรางของเทา? ถาคนมความแตกตางกนเพยงแคในเรองของรสนยม นนกเปนเหตผลเพยงพอแลวทจะตองไมพยายามท าใหพวกเขาใสเสอผาหรอรองเทาแบบเดยวกน แตตางบคคลกยอมตองการเงอนไขทแตกตางกนส าหรบพฒนาการทางจตวญญาณของตน และพวกเขายอมไมอาจเตบโตอยางสมสวนภายใตศลธรรมเดยวกน มากไปกวาทพชพนธอนแตกตางยอมไมอาจเตบโตในสภาพดนฟาอากาศเดยวกน สงทชวยบมเพาะธรรมชาตฝายสงของคนๆ หนง อาจเปนอปสรรคตอสงเดยวกนของอกคนหนง รปแบบชวตเดยวกน เปนการกระตนเราทชวยในการเตบโตของคนๆ หนง คอท าใหสมรรถภาพในการคด ในการกระท า และในความรสกเปนสขทงหมดของเขาเตบโต แตส าหรบอกคนหนง มนกลบกลายเปนสภาวะอนหนกอง หนวงเหนยวและบดท าลายสมรรถภาพทงมวลแหงจตใจ นคอความแตกตางในหมมนษย ในทมาแหงความสขและความทกข และในตวการตางๆ ทางกายภาพและทางศลธรรม ทกระท าตอเขา ซงถาหากปราศจากความหลายหลากในรปแบบการใชชวตมารองรบแลวละก พวกเขากไมอาจไดรบความสขทควรได และทงไมอาจเตบโตไปสภมธรรมทางจตใจ ทางศลธรรม และทางสนทรยะ ทธรรมชาตของพวกเขาสามารถไปถง แลวท าไม ในเรองทเกยวกบความรสกของสาธารณชน ขนตธรรมจงควรจ ากดอยแคกบเรองของรสนยม และกบรปแบบของการใชชวต ทมจ านวนอนมหาศาลของผถอปฏบต มาเปนเครองบบบงคบใหยอมรบ? ไมมทไหน (ยกเวนกแตในสถาบนสงฆบางแหง) ทปดกนความแตกตางในรสนยมโดยสนเชง บคคลอาจชอบหรอไมชอบทจะพายเรอ สบบหร เลนดนตร กฬา หมากรก ไพ หรอทจะศกษาคนควา ไดโดยไมถกต าหน เพราะวาทงจ านวนคนทชอบ และคนทไมชอบสงเหลาน มมากเกนกวาทจะปราบปราม แตทงผชายและผหญง (ซงฝายหลงอาจมมากกวา) กลวนตางอาจโดนขอกลาวหาวา “ท าในสงทคนอนเขาไมท า” หรอ “ไมท าในสงทคนอนเขาท า” อยางทถอวาเปนความเสอมเสย ราวกบวาพวกเขาไดท าความผดทางศลธรรมอยางรายแรง มแตบคคลทมยศถาบรรดาศกด หรอไดรบการนบถอจากผมยศถาบรรดาศกดเทานน ทจะสามารถหาความสขใหตวเองสกขดหนง ในการท าในสงทเขาชอบจรงๆ โดยไมเสยงตออนตรายทจะเสยชอเสยง ผมขอย าวา หาความสขใหตวเองสกขดหนง เพราะใครกตามทปลอยตวเองใหหาความสขในแบบทใจชอบจนเกนขด ยอมเสยงตอสงทเลวรายกวาค าดถก เขาจะถกขอกลาวหาวาวกลจรต และเสยงตอการถกรบทรพยสมบตไปแจกจายใหญาต3

3 มบางสงททงนารงเกยจและนาสะพรงกลวในพยานหลกฐาน อยางทปรากฏวา ในปหลงน ใครกตามอาจถกประกาศตามการตดสนของศาลไดวา เปนผไมเหมาะสมทจะจดการธรกจของตวเอง และหลกจากเสยชวตแลว อ านาจการจดการกบทรพยสนของเขากสามารถถกยกเลก ถามเหลอมากพอในการจายคาใชจายในการด าเนนคด ซงกคดราคาเอาตามทรพยสนนนเอง รายละเอยดยบยอยในชวตประจ าวนของเขาจะถกสอดสอง และอะไรกตามทถกพบทดเหมอนตางไปจากธรรมดาสามญ ซงเหนผานสมรรถภาพของการรบรและการบรรยายของคนทต าทสดในบรรดาคนชนต า กจะถกเสนอตอลกขนวาเปนหลกฐานของความเสยสต และกมกจะส าเรจ พวกลกขนกเปนพวกหยาบคายและโงเขลานอยกวาพวกพยานกแตเพยงเลกนอย ในขณะทผพพากษาทงหลาย ผซงมกขาดในความเขาใจตอธรรมชาตของชวตและมนษย

62

15 ทศทางปจจบนของความคดเหนของประชาชนมลกษณะส าคญอยประการหนง ซงท าใหมนไรขนตธรรมตอปจเจกภาพใดๆ กตามทแสดงตนเดนออกมา มนษยชาตโดยเฉลยไมไดมปญญาแคในระดบปานกลางเทานน แตมอปนสยกแคในระดบกลางๆ ดวย พวกเขาไมมรสนยมหรอความปรารถนาทแรงพอทจะท าในสงใดทผดไปจากปกต และดงนนพวกเขาจงไมเขาใจผทมรสนยมและความปรารถนาเชนนน และจงจดคนเชนนนไวในพวกคนหวรนแรง ขาดความพอดหรอความยบยงชงใจ ซงพวกเขาเคยชนทจะดถก จากขอเทจจรงทวไปน ขอเพยงแคเราสมมตวาเกดความเคลอนไหวอยางรนแรงเพอปรบปรงแกไขศลธรรมขน กยอมชดเจนวาอะไรจะเกดตามขนมา ในทกวนน ความเคลอนไหวเชนวาไดเกดขนแลว หลายตอหลายสงไดเกดผลขนมาจรงๆ ในรปของการจดระเบยบพฤตกรรมทเพมขน การหามปรามความเกนเลย และเกดจตวญญาณของความรกตอมวลมนษยขนอยางกวางขวาง ซงยอมไมมอาณาบรเวณไหนทจะเชญชวนใหผคนน าจตวญญาณนนออกมาใช ยงไปกวาในการปรบปรงศลธรรมและความถกตองเหมาะสมในหมเพอนมนษยดวยกนเอง แนวโนมเหลานของยคสมยยอมท าใหสาธารณชนพยายามทจะก าหนดกฎเกณฑทวไปของความประพฤต และพยายามบงคบใหคนทกคนยอมท าตามมาตรฐานอนเปนทยอมรบ อยางหนกหนากวาทเคยเปนมาไมวาในสมยใด และไมวาจะดวยการประกาศออกมาหรอตองรเอาเอง มาตรฐานนนกคอ หามมความปรารถนาทรนแรงตอสงใด ลกษณะแหงจตใจทเปนอดมคตของมน กคอการปราศจากความโดดเดนแหงจตใจ ซงกคอการท าใหทกสวนของธรรมชาตมนษยทแสดงตนโดดเดนออกมา ตองพการไปเพราะการถกบบรด อยางเดยวกบเทาของสาวจน และกคอความปรารถนาทจะท าใหบคคลไมแสดงตนใหแตกตางออกไปอยางเหนไดชด จากสภาวะทเปนธรรมดาสามญของมนษยชาต 16 เชนเดยวกบทมกเกดกบอดมคตทงหลาย ทกดกนอกครงหนงของสงทนาปรารถนาออกไป มาตรฐานของการยอมรบปจจบนสรางไดแตเพยงการลอกเลยนทดอยกวาของอกครงทเหลอ นนกคอ แทนทจะเปนพลงอนกลาแขง ทไดรบการชน าโดยเหตผลอนเขมงวด และเปนความรสกอนรนแรง ทไดรบการควบคมโดยเจตจ านงของมโนธรรม ผลของมนกคอ ความรสกและพลงงานทออนแอ ซงถกเกบอยเบองหลงอาการแสดงออกของการยนยอมตอกฎ อยางทปราศจากความแขงแกรงไมวาจะของเจตจ านง

อยางไมนาเชอ อยางทสรางใหเราประหลาดใจในนกกฎหมายขององกฤษเสมอมา กจะยงชวยพาพวกลกขนไปผดทาง การพจารณาคดพวกนพดกนไดเปนเลมๆ ในเรองสภาวะของความรสกและทศนคตในคนชนลางเกยวกบเรองเสรภาพของมนษย แทนทจะก าหนดคณคาใหกบปจเจกภาพ แทนทจะเคารพตอสทธของปจเจกแตละคนทจะกระท าในสงไมกระทบกบใคร ตามทดเหมอนวาดส าหรบนสยใจคอและการวนจฉยของเขาเอง ผพพากษาและลกขนกลบไมสามารถแมแตจะคดวาบคคลทมสตสมปชญญะปกตจะสามารถปรารถนาเสรภาพเชนนน ในสมยกอน เมอมการเสนอใหเผาพวกทไมเชอในพระเจา ประชาชนผใจบญเสนอแนะใหขงพวกเขาไวในโรงพยาบาลบาแทน ในสมยน ไมใชเรองนาประหลาดใจอยางใดเลย ทเราจะเหนการกระท าแบบน และผกระท ากสรรเสรญตนเอง เพราะ แทนทจะขมเหงรงแกกนดวยศาสนา พวกเขาไดใชวธในการจดการกบคนทโชครายเหลาน อยางทเปยมดวยมนษยธรรมและเปนแบบอยางของชาวครสต โดยแอบพอใจอยางเงยบๆ ทคนพวกนนไดรบในสงทสมควรแกตน

63

หรอเหตผล อปนสยทเขมแขงในวงกวางของสงคมก าลงกลายเปนเพยงเรองของธรรมเนยมนยม ในประเทศนไมมอะไรในปจจบนทจะเปนทางออกใหกบพลงงานของผคน นอกจากในเรองของธรกจ พลงงานทใชไปในเรองนอาจยงคงถอวามาก อะไรทเหลออยนดหนอยกถกใชไปกบงานอดเรกบางอยาง ซงอาจจะมประโยชน หรอแมแตน ามาใชในงานชวยเหลอเพอนมนษย แตกมกเปนเพยงในสงเดยว และเปนสงเลกนอยเทานน ทงหมดของความยงใหญขององกฤษปจจบนไดมาจากการเขามารวมกลมกน ถาแยกกนแตละคนแลว เราไมมอะไรยงใหญ ทเราดเหมอนวาสามารถจะท าอะไรทยงใหญไดกเพราะเรามนสยทจะเขามารวมก าลงกนเทานน และนกเปนทพอใจอยางยงแลวส าหรบนกศลธรรมและนกศาสนาผรกเพอนมนษยของเรา แตคนทมลกษณะแหงจตใจอกแบบหนงตางหาก ทท าใหองกฤษเปนอยางทเคยเปนมา และองกฤษยอมตองการคนอกแบบหนงนนเอง มาชวยปองกนไมใหตนเองถอยต าลง 17 ในทกหนแหง เผดจการแหงจารตขวางกนความกาวหนาของมนษย ดวยการเปนปฏปกษตอลกษณะแหงจตใจทมงไปสบางสงทดกวาจารต ลกษณะแหงจตใจนถกเรยกไปตามสภาวการณวาจตวญญาณแหงเสรภาพ หรอจตวญญาณแหงความกาวหนา หรอไมกเรยกวาจตวญญาณแหงการพฒนา วญญาณแหงการพฒนาไมไดเปนวญญาณแหงเสรภาพเสมอไป เพราะมนอาจมงทจะบงคบคนทไมเตมใจ และวญญาณแหงเสรภาพ หากวามนตอตานความความพยายามเชนนน ในบางครงและในบางแหง ตวมนเองกอาจเขารวมกบฝายตรงขามกบการพฒนา แตทวา มแตเสรภาพเทานนทประกนไดวาจะสรางใหเกดการพฒนาขนไดอยางถาวร เพราะวาดวยเสรภาพ ศนยกลางของการพฒนาจะกระจายออกไปและมไดมากมายเทากบความมากมายของปจเจกชน อยางไรกตาม หลกแหงความกาวหนา ไมวาจะอยในรปของความรกตอเสรภาพ หรอความรกตอการพฒนา ยอมจะเปนปฏปกษตออ านาจของจารต อยางนอยทสดมนกตองอาศยการปลดปลอยตนเอง ใหพนจากแอกของจารต และการแขงขนกนขององคประกอบทงคกยอมเปนประเดนหลกในประวตศาสตรของมนษยชาต อาจพดไดเลยวาโลกสวนนอกยโรปไรประวตศาสตร เพราะวาเผดจการของจารตมอ านาจสมบรณ โลกตะวนออกทงหมดเปนเชนนน ในทกสงจารตคอค าตอบสงสด ความถกตองเทยงธรรมหมายถงการเปนไปตามจารต เหตผลของจารตเปนสงทไมมใครคดจะตอตานโตเถยง นอกเสยแตโดยทรราชทเมามนในอ านาจ และเรากเหนแลววาผลลพธคออะไร ชาตเหลานนตองเคยมความคดรเรมสรางสรรค พวกเขาไมไดเรมตนอยางพรอมมลดวยปญญาและภมรในศลปและศาสตรตางๆ แหงชวต พวกเขาตองสรางของเหลานนขนมา ในตอนนนพวกเขาจงเปนชนชาตทยงใหญและทรงอ านาจทสดในโลก แตตอนนพวกเขาเปนอยางไร? พวกเขาเปนสมาชกของชนเผา ผซงบรรพบรษของตนเคยพเนจรในราวปา ในขณะทพวกเขามปราสาทราชวงและโบสถอารามอนวจตรตระการตา แตกอยใตกฎแหงจารตทเสรภาพและความกาวหนาไมอาจไปดวยกน ผคนดเหมอนจะกาวหนาไปแคชวงเวลาหนงแลวกหยดชะงกลง แลวเมอใดทความกาวหนาหยด? ค าตอบกคอ เมอปจเจกภาพสญสนไป ถาการเปลยนแปลงแบบเดยวกนจะเกดขนกบยโรป มนกจะไมเหมอนกนเสยทเดยว เผดจการแหงจารตทคกคามยโรปไมใชประเดนของการหยดนงอยกบท จารตของยโรปบงคบความเปนหนงเดยว แตไมหามการเปลยนแปลงถาเกดทกคนจะเปลยนแปลงไปดวยกน เราโยนเครองแตงกายทตายตว

64

ของบรรพบรษทงไปแลว นนคอ แมทกคนยงตองแตงตวเหมอนคนอน แตแฟชนกอาจเปลยนไดปละครงสองครง เราระวงวา เมอเกดการเปลยนแปลง มนเปนไปเพอตวมนเอง ไมใชเพราะจากความคดเรองความงาม หรอความคดเรองความสะดวกใดๆ เพราะคนทงโลกยอมไมมความคดดงวา ทเปนหนงเดยวกนพรอมกน แลวกโยนมนทงพรอมๆ กนในเวลาตอไป แตเรากาวไปขางหนาเชนเดยวกบทเราเปดรบตอการเปลยนแปลง พวกเราสรางสรรคเครองยนตกลไกใหมๆ เสมอ และคงรกษาพวกมนไวจนกวาจะมอะไรทเหนอกวามาทดแทน เรากระตอรอรนทจะพฒนาการเมอง การศกษา และแมแตศลธรรม แมวาส าหรบประการหลงน แนวคดในการพฒนาของเราจะเปนเรองของการหวานลอมชกจง หรอบบบงคบคนอน ใหเปนคนดเทาๆ กบเราเองกตาม เราไมไดคดคานความกาวหนา เรายกยอตวเราเองเสยดวยซ าวาเปนพวกทกาวหนาทสดทเคยมมา ปจเจกภาพตางหากทเปนสงทเราตอตาน เราแทบจะคดวา เราไดท าในสงอนสดแสนวเศษ ถาเราไดท าใหทกคนเปนเหมอนๆ กน โดยลมไปวา การทคนๆ หนงตางไปจากคนอกคนหนง ยอมเปนสงแรกทจะท าใหตางฝายตระหนกถงความไมสมบรณแบบของตน และตระหนกถงความสงคากวาของคนอกแบบหนง หรอตระหนกถงความเปนไปไดทจะสรางในบางสงทดกวาทงสองแบบ ดวยการประสานสงทดของทงสองฝายเขาดวยกน เรามสงเตอนใจคอประเทศจน ซงเปนชาตทอาจนบไดวามากดวยความสามารถพเศษและภมปญญา อนเนองมาจากการมโอกาสทเกดขนไดยาก ของการมจารตทดเปนพเศษมาตงแตยคตนๆ ซงเปนผลงานของบคคลท แมแตชาวยโรปทมปญญาทสด กยงตองยอมรบวาเปนนกปราชญในระดบหนง ยงกวานน พวกเขายงยอดเยยมอยางนาทงในกลวธของการประทบภมปญญาสงสดทตนมลงบนจตใจของชมชน และในการประกนวาผทไดครอบครองภมปญญาเชนนน จกไดรบต าแหนงอนทรงเกยรตและอ านาจในสงคม แนนอนวาผคนทไดท าเชนน ไดคนพบความลบของความกาวหนาของมนษย และตองไดเคยรกษาตนใหอยขางหนาของกระบวนการเคลอนไหวของโลก แตพวกเขากลบหยดนงคงอยเชนนนมาเปนพนป และถาเขาจะเกดกาวหนาตอไป กตองเปนไปโดยอทธพลของคนขางนอก นนเพราะอะไร? กเพราะพวกเขาประสพความส าเรจอยางเกนความคาดหวง ในการท าใหคนทกคนเหมอนกน ในการท าใหทกคนควบคมความคดและการกระท าของตนเองดวยกฎขอบงคบและหลกศลธรรมเดยวกน ซงนกคอสงทผรกมวลมนษยชาวองกฤษก าลงทมเทพยายามอยางสดก าลง อ านาจของทศนะของสาธารณชนทท างานอยอยางไมเปนระบบ คอสงทระบบการเมองและการศกษาของจนก าลงท างานอยอยางเปนระบบ และนอกเสยจากวา ปจเจกภาพจะประสพความส าเรจในการยนยนตนเองตอแอกนไดส าเรจอกครงหนง ยโรปกจะกลายเปนอยางจน แมวาตนจะถอศาสนาครสต และสบทอดมาจากบรรพบรษทยงใหญ กตามท 18 อะไรคอสงทปกปองยโรปจากชะตากรรมดงกลาวมาไดจนถงบดน? อะไรท าใหประชาชาตยโรปเปนกลมกอนของมนษยชาตทกาวหนาขนเรอยๆ แทนทจะหยดนง? ไมใชความพเศษยอดเยยมใดๆ ของพวกเขา ซงหากมอย กมอยในฐานะผลไมใชเหต แตคออปนสยและวฒนธรรมของพวกเขา ซงเหนไดชดวาผดแผกแตกตางไปอยางหลากหลาย ปจเจก ชนชน ประชาชาต ลวนแตกตางกนอยางทสด พวกเขาไดเดนอยบนเสนทางมากมายหลากหลาย ทแตละเสนทางลวนน าไปสบางสงทมคา และแมวา ในทก

65

ชวงเวลา ผททองอยบนเสนทางทตางกนจะไมมขนตธรรมตอกน และแมตางกลวนคดวา ถาหากสามารถบงคบใหคนทเหลอมาเดนทางเดยวกบเขาไดกจะเปนการวเศษ แตความพยายามของพวกเขาทจะกดขวางพฒนาการของกนและกน แทบไมเคยใหความส าเรจทถาวร และตางกอยรอดจากความพยายามเชนนน มาจนถงเวลาทจะไดรบสงอนดงามทอกฝายมให ในการวนจฉยของผม ความกาวหนาและพฒนาการของยโรปทงหมดเปนหนตอความหลากหลายแหงวถทางเดนน แตยโรปกเรมทจะไดรบผลก าไรนนอยลงทกทแลว เหนไดชดวามนก าลงกาวเขาหาอดมคตแบบจนทจะท าคนทกๆ คนใหเหมอนกนใหหมด เดอ ตอกเกอวลล (M. de Tocqueville) ไดตงขอสงเกตไวในงานส าคญชนสดทายของเขา วาชาวฝรงเศสทกวนน เหมอนกนอยางมาก มากกวาทเคยเปนอยในคนฝรงเศสรนทแลวอยางยง สงนเปนจรงมากยงกวาเสยอกในหมชาวองกฤษ ในขอความทผมยกมาจากของวลเฮลม วน ฮมโบลดท เขาชถงสงสองสงทจ าเปนส าหรบพฒนาการของมนษย เพราะจ าเปนตอการทจะท าใหผคนแตกตางไปจากกนและกน อนไดแก เสรภาพ และความหลากหลายของสถานการณ ในประเทศน เงอนไขขอทสองก าลงลดนอยลงทกวน สภาวการณทแวดลอมปจเจกและชนชนตางๆ ซงเปนปจจยทหลอหลอมอปนสยใจคอของพวกเขา ก าลงประสานเขาดวยกนมากยงขนทกทๆ กอนหนาน คนตางชน ตางฐานนดร ตางยานทอยอาศย ตางการงานอาชพ อาจเรยกไดวาอยกนคนละโลก แตในปจจบน ตางกแทบจะกลาวไดวาอยรวมในโลกเดยวกน กลาวกคอ พวกเขาอานสงเดยวกน ฟงสงเดยวกน เหนสงเดยวกน ทองไปในทเดยวกน หวงและกลวในสงเดยวกน มสทธและเสรภาพเดยวกน และมวธเดยวกนในการตอสยนยนสทธและเสรภาพของตน แมอาจยงมความแตกตางของฐานะต าแหนงอยมาก แตกเทยบไมไดกบความแตกตางอนๆ ทจบสนไปแลว และการประสานโลกของพวกเขาเขาดวยกนนกก าลงเดนตอไปขางหนา การเปลยนแปลงทางการเมองทงหมดของยคเราสนบสนนในสงน เพราะการเมองเปนความพยายามยกระดบคนทอยต าใหสงขน และลดระดบคนทอยสงใหต าลง การขยายการศกษาทงหมดสนบสนนในสงน เพราะการศกษาน าผคนมาอยใตอทธพลเดยวกน เปดใหพวกเขาเขาถงคลงของขอเทจจรงและคณคาเดยวกน พฒนาการของการสอสารและการคมนาคมกสนบสนนสงน ดวยการน าคนทอยอาศยตางถนมาตดตอสมผสกน และท าใหผคนยายถนฐานไดอยางรวดเรว การคาพาณชยและอตสาหกรรมทเพมขนกสนบสนนสงน ดวยการกระจายสงอ านวยความสะดวก เปดใหคนทวไปไดแขงขนกนในความทะเยอทะยานไขวควาในทกๆ เรอง แมสงทสงสด ดวยการทความปรารถนาทจะกาวสงขน ไมใชอปนสยของคนชนชนใดชนหนงอกตอไป แตเปนของคนทกชนชน แตกระนน ตวการททรงอ านาจเหนอสงทงหมดทกลาวมา ทท าใหมนษยชาตคลายคลงกนไปหมด กคอการททศนะของมหาชนขนครองอ านาจเบดเสรจในรฐ ไมวาจะในประเทศนหรอในประเทศเสรอนๆ เมอความมอ านาจและความโดดเดนทางสงคมทงหลาย ซงเคยท าใหผถอครองไมตองแยแสตอทศนะของฝงชน คอยๆ กลายเปนความเสมอกนมากขนทกทๆ ความคดทจะแขงขนตอเจตจ านงของสาธารณชน เมอเปนทรชดวาพวกเขามเจตจ านง กคอยๆ หายไปจากจตใจของนกการเมองผสนใจแตเรองเชงปฏบต ไมมอะไรอกแลวในสงคมทจะมารองรบการไมยอมตามตอแบบแผน หมายถงอ านาจทม

66

ตวมตนในสงคม ซงตวของมนเองขดขวางตอการครอบง าของทศนะมหาชน เปนอ านาจซงสนใจทจะใหการปกปองตอทศนะและลกษณะแหงจตใจทแตกตางออกไปจากของสาธารณชน 19 การประสานกนของสาเหตทงหมดทกลาวมา สรางใหเกดมวลทใหญยงของแรงตานทานตอปจเจกภาพ จนยากทจะเหนวามนจะยนหยดอยไดอยางไร ซงมนจะท าเชนนนไดยากยงขนทกท นอกเสยจากวา เราจะสามารถท าใหปญญาของสาธารณชนตระหนกรถงคณคาของปจเจกภาพ ท าใหพวกเขาเหนวาผคนควรแตกตางกน แมจะไมเพอสงทดกวา และแมอาจปรากฏตอพวกเขาวาบางสงอาจแยลงกตาม ถาจะมเวลาใดทปจเจกภาพจะตองไดรบการประกาศยนยนอยางถงทสด นนกคอเวลาน อนเปนเวลาซง การประสานผคนเขาดวยกนยงหางจากความเบดเสรจสมบรณ ในเวลาทยงเปนชวงตนๆ ของการลกล าเทานน ทการยนหยดตงมนจะสามารถท าไดส าเรจ ความตองการใหคนอนทกคนเปนเหมอนกบตวเราขยายเตบโตไปตามพนททมนกลนกน ถาการตอตานคอยจนกระทงชวตถกทอนจนแทบจะอยในรปแบบทเปนหนงเดยว ทกอยางทผดแผกไปจากแบบแผนนนจะถกถอวาขดตอศาสนา ผดศลธรรม หรอแมกระทงวาแปลกประหลาดผดธรรมชาต มนษยชาตจะสญเสยความสามารถทจะเขาใจความหลากหลายไปอยางรวดเรว เมอพวกเขาเรมไมคนเคยตอการเหนความหลากหลาย แมสกแคชวงเวลาเดยว.

67

บทท 4

วาดวยขอบเขตของการใชอ านาจของสงคมตอปจเจก

1 ถาเชนนนแลว ขอบเขตของเอกสทธอนชอบธรรมของปจเจกเหนอตวเขาเองจะอยทไหน? อ านาจของสงคมเรมตนตรงไหน? ชวตมนษยควรจะแบงใหกบปจเจกภาพสกแคไหน และแบงใหกบสงคมสกแคไหน? 2 สวนแตละสวนจะไดรบสวนแบงอนเหมาะสมแกตน ถาไดรบในสงซงเกยวของเปนพเศษกบตน ส าหรบปจเจกภาพ ควรเปนสวนของชวต ซงโดยหลกแลวอยในความสนใจของปจเจก ส าหรบสงคม กเปนสวนท โดยหลกแลวอยในความสนใจของสงคม 3 แมวาสงคมไมไดสรางขนบนพนธะสญญา และถงแมวาการประดษฐพนธะสญญาขนมาจะไมชวยในการอนมานไปถงพนธะหนาททคนมตอสงคม แตกระนน คนทกคนทไดรบการปกปองจากสงคมยอมตองมหนาททจะตองตอบแทนตอผลไดน และในการมชวตอยในสงคม ยอมจ าเปนทคนแตละคนจะตองผกพนทจะปฏบตตอผอนตามแนวทางแหงความประพฤตบางอยาง ในประการแรก ผคนจะตองไมท ารายผลประโยชนของกนและกน หรอทจรงแลวคอไมท ารายผลประโยชนบางอยางซง อาจจะดวยการบญญตของกฎหมาย หรอดวยความเขาใจของตนเอง เปนผลประโยชนชนดทควรถอเปนสทธ และประการทสอง คนแตละคนจะตองมสวนรวม (ทจะตองก าหนดบนหลกแหงความเทาเทยมกน) ในการเสยสละแรงกายและแรงทรพย เพอปกปองมใหสงคมหรอสมาชกของสงคมถกขมเหงรงแก ส าหรบเงอนไขทงสองประการน สงคมยอมมอ านาจอนชอบธรรมทจะใชทกวถทางมาบงคบคนทพยายามหลกเลยงความรบผดชอบ และไมใชวาสงคมอาจจะท าไดแคน การกระท าของบคคลอาจเปนการท ารายตอผอน หรอขาดการพจารณาไตรตรองถงประโยชนสขของผอน โดยไมไดถงขนาดทเปนการละเมดสทธทไดรบการรบรองใดๆ ของพวกเขา แมผกระท าผดจะไมถกลงโทษทางกฎหมาย แตกยอมสมควรตอการถกลงโทษโดยทศนคตของผคน ทนททสวนใดสวนหนงของความประพฤตของบคคลกระทบในทางรายตอประโยชนสขของผอน มนยอมเขาไปอยในขอบเขตอ านาจของสงคม และยอมมค าถามทนทวา การเขาไปแทรกแซงตอการกระท านน จะสนบสนนความผาสกของสวนรวมหรอไม แตค าถามยอมไมเกดขน เมอความประพฤตของบคคลไมไดกระทบผลประโยชนของใครนอกจากของตวเขาเอง หรอไม

68

จ าเปนตองกระทบตอใคร นอกเสยจากคนพวกนนจะพอใจเขาไปเกยวของเอง (ทกคนทเกยวของตองบรรลนตภาวะและมปญญาเขาใจสงตางๆ ตามปกต) ในกรณเชนนน บคคลควรมเสรภาพอยางสมบรณ ไมวาจะในทางกฎหมาย หรอในทางสงคม ในการกระท าตามทเขาพอใจ และตอการรบผลทจะตามมา 4 แตจะเปนความเขาใจหลกค าสอนนทผดอยางยง หากจะคดไปวา มนสอนใหคนเหนแกตวอยางไมแยแสตอผอน หรอทจะคดไปวามนอางวามนษยไมควรจะเอาใจใสตอพฤตกรรมในชวตของกนและกน และไมควรสนใจตอความเปนอยของผอน ตราบใดทไมมผลประโยชนของตวเองไปของเกยว อนทจรงแลว เราควรจะตองพยายามสนบสนนประโยชนสขของผอน อยางไมค านงถงประโยชนสวนตน มากขนมใชลดนอยลง แตความเมตตาปราณยอมสามารถหาวธอนในการชกน าผคนไปสสงดงาม ทไมใชโดยแสและหวาย ไมวาจะใชจรงๆ หรอแคโดยอปมาอปมย ผมไมเคยเหนวาคณธรรมตอตนเองมคาต า ถามนจะเปนรอง มนกเปนรองตอคณธรรมทางสงคมเทานน การศกษามหนาททจะตองปลกฝงคณธรรมทงคอยางเสมอกน แตการศกษากใชเหตผลมาจงใจใหยอมรบเชนเดยวกบการบงคบ และเมอชวงเวลาของการศกษาผานไปแลว คณธรรมตอตนเองกควรจะไดรบการปลกฝงโดยเหตผลเทานน มนษยเปนหนตอกนและกน ในการชวยแยกแยะความดความเลว และในการสนบสนนกนและกนใหเลอกสงแรก และหลกเลยงสงหลง พวกเขาไมควรหยดกระตนกนและกนใหใชสมรรถภาพทสงกวาของตนใหยงๆ ขนไป และใหมงความรสกและเปาหมายของตนไปสสงอนฉลาด มใชโงเขลา ยกระดบ มใชลดระดบ จตใจ แตไมจรงวาคนๆ หนง หรอคนกลมหนง จะมสทธทจะกลาวตอเพอนมนษยผหนงผใดทเปนผใหญแลว วาเพอประโยชนของตวเขาเอง เขาจกตองไมใชชวตท าในสงทเขาเลอกทจะท า เขาคอบคคลผสนใจตอความอยดมสขของตวเองมากทสด เปนความสนใจทไมมใครอนสามารถมไดเลย เมอเทยบกบทเขามตอตวเอง ยกเวนกแตโดยผทมความรกความผกพนกบเขาอยางลกซงเทานน ความสนใจทสงคมมตอเขาในฐานะบคคลหนงคน (ยกเวนกบพฤตกรรมทเขามตอผอน) กแทบจะเทากบศนยและไมเคยมตรงๆ ในขณะทมนษยชายหญงปกตธรรมดาทงหลายยอมร และรสกถงสถานการณของตนเองดกวาใครอนทงหลาย การทสงคมจะเขาไปแทรกแซงขอตดสนและเปาหมายของเขา ในสงทเกยวของกแตตวเขาเอง ยอมตองวางอยบนขอสนนษฐานตางๆ ซงอาจผดโดยสนเชง และแมวาถก กอาจถกหรอผดไดเทาๆ กนเมอน ามาใชกบกรณเฉพาะ โดยคนทใชกไมไดคนเคยกบสถานการณของกรณนนๆ มากไปกวาในฐานะของคนทมองจากขางนอก เพราะฉะนน ส าหรบกจกรรมสวนนของมนษย ปจเจกภาพจงมพนทของตนเอง แตส าหรบความประพฤตทมนษยมตอผอน จ าเปนทจะตองมการปฏบตตามกฎทวไป เพอทผคนจะไดรวาเขาตองคาดหวงในสงใด นนกคอ ในเรองทเกยวของกบตวเอง ปจเจกยอมมอสระทจะเปนตวของตวเอง คนอนอาจเสนอขอพจารณาเพอใหเขาใชตดสนใจ อาจคอยกระตนเพอใหเขาเกดใจอยากกระท า แมเมอเขาเองอาจไมเตมใจจะฟงกตาม แตเขาเองคอผทจะตดสนในทายทสดวาจะท าอะไร ความผดพลาดอาจเกดขน จากการทเขากระท าตางไปจากค าแนะน าและค าตกเตอน แตนนยงมคาเหนอกวาความเลวรายของการยอมใหคนอนมาบงคบขนใจใหเขาท าในสงทคนเหลานนเหนวาด

69

5 ผมไมไดหมายความวาความรสกซงคนอนๆ มตอคนๆ หนง ไมควรจะถกกระทบไมวาจะในทางใด โดยคณลกษณะของความใสใจในตนเองหรอความไมใสใจในตนเองของบคคลนน นเปนเรองทเปนไมไดและกไมควรเปน ถาเขาเดนดวยคณลกษณะอนชกน าสงทดมาสตอตวเขา เขายอมควรคาแกความชนชม เพราะเขาเปนผทเขาใกลอดมคตของความเปนมนษยทสมบรณแบบยงกวาผอน แตถาเขาขาดคณลกษณะเชนนน ความรสกทตรงกนขามกยอมตามมา เมอบคคลแสดงออกมาใหเหนถงความโง ความต า (แมจะเปนวลทอาจไมเหมาะสม) หรอความทรามในรสนยม ถงระดบหนง แมนนจะไมเปนเหตผลเพยงพอใหเราจะลงโทษเขา แตกยอมหลกเลยงไมไดทจะท าใหเขากลายเปนผทสมควรแกการดแคลน นนกคอ บคคลไมอาจมคณลกษณะทตรงกนขามกบอดมคตของมนษยอยางทจะพนไปจากความรสกเหลาน ถงแมวาบคคลหนงจะไมไดท าผดตอใคร สงทเขากระท ากอาจบงคบใหเราตองตดสนเขา หรอรสกตอเขาวาโงเขลาเบาปญญา หรอวาต าคาในความเปนมนษย และเนองจากค าตดสนและความรสกนเปนขอเทจจรงทเขายอมปรารถนาทจะหลกเลยง เขายอมไดประโยชนจากการมผชวยตกเตอนเขา ถงผลอนไมพงประสงคทเขาอาจสรางใหกบตวเอง ทจรงแลว จะเปนการดอยางยง หากวาเราจะสามารถกระท าประโยชนเชนนใหแกกนไดอยางอสระกวาทมาตรฐานของความสภาพปจจบนจะอนญาตใหท า หรอทคนจะชตอกนอยางบรสทธใจไดวาเขาคดวาอกฝายหนงผด โดยไมถกถอวาหยาบคายหรอวาอวดด เรามสทธในหลายๆ ทาง ทจะกระท าการไปตามทศนะทเราไมเหนชอบในคนบางคน ไมใชอยางทจะกดขปจเจกภาพของเขา แตอยางทเปนการแสดงปจเจกภาพของเราออกมา ตวอยางเชน เราไมไดถกบงคบวาตองอยในสงคมของเขา เรามสทธทจะหลกเลยงการคบคาสมาคมกบเขา (แมจะไมมสทธทจะปาวรองออกมากตาม) เพราะเรามสทธทจะเลอกสงคมทเรายอมรบไดมากทสด เรามสทธและอาจเปนหนาท ทจะเตอนคนอนใหระวงเขา ถาเราคดวาการท าตวของเขาอาจเปนตวอยางทเลว หรอการสนทนากบเขา อาจสรางผลรายกบผทเขาเขาไปเกยวของดวย เราอาจเลอกเอออ านวยประโยชนใหกบคนอน มากกวาทจะท าใหกบเขา ยกเวนกแตในสงทเราคดวานาจะท าใหเขากลายเปนคนดขน ความทกขจากเหตทงหลายเหลานคอสงทคนอนๆ อาจกระท าตอเขา ส าหรบความผดทเขากระท าตอตวเขาเอง แตความทกขเชนนกเปนสงทเกดขนในฐานะผลในตวเองของความผดของเขา ไมใชเพราะดวยเจตนาทผอนจะใชเปนการลงโทษ บคคลผแสดงความหนหนพลนแลน ความดอดาน ความหลงตน ผซงไมสามารถใชชวตอยในทางสายกลาง ผไมสามารถควบคมตวเองจากความลมหลงอนกอโทษ ผซงหาความบนเทงใจอยางสตว และละเลยความสขทางจตใจและปญญา ยอมตองรวาผอนจะมองตนในทางต า และยอมสญเสยโอกาสทจะไดรบการยอมรบ และเขายอมไมมสทธทจะรองเรยนในเรองน ยกเวนแตเขาจะปฏบตตนอยางดเยยมในความสมพนธตอผอน จนท าใหผคนรสกตอเขาในทางพเศษ อยางทไมถกกระทบจากความเสยหายสวนตวของเขาเอง 6 สงทผมยนยนกคอ ความขบของใจซงเกดจากค าตดสนในทางไมดจากคนอนๆ เปนปญหาเพยงอยางเดยว ทบคคลควรจะตองประสพ ส าหรบพฤตกรรมและนสยใจคอในสวนซงเกยวของกบประโยชนสขของเขาเอง และไมไดกระทบกบประโยชนสขของคนอนทเขาเขาไปสมพนธดวย แตส าหรบการ

70

กระท าทท ารายผอน นนเปนสงทตองไดรบการปฏบตทตางไปโดยสนเชง การลวงล าสทธของผอน การท าความเสยหายใหเกดแกผอนอยางทเขาไมมสทธกระท า ความเทจและการหลอกลวงผอน การเอารดเอาเปรยบอยางอยตธรรมไรน าจตน าใจ และแมแตความเหนแกตวไมยอมเขาปกปองคนอนจากอนตราย ลวนเปนสงทสมควรแกการประณามทางศลธรรม และในกรณทรายแรง กสมควรแกการตอบสนองดวยการลงโทษ และไมเพยงการกระท าเหลานเทานนทผดศลธรรม แตนสยใจคอทพาไปสการกระท าเหลานน กผดศลธรรมอยางแทจรง และควรแกการถกประณามเชนกน ซงอาจถงขนาดทกลายเปนความเกลยดชง จตใจทแขงกระดาง โหดราย อจฉารษยา เสแสรงกลบกลอก ไรความจรงใจ ความขโมโหฉนเฉยว คบแคนขนเคองแมกบสงเลกนอย กระหายทจะครอบง าผอน และทจะแยงชงเอาผลประโยชนของผอนมาเปนของตน ภาคภมใจเมอเหนผอนตกต า ความอวดโตหลงตนวาส าคญกวาสงทงหลาย และการตดสนทกอยางเขาขางตนเองแตฝายเดยว นคอความเลวทรามทางศลธรรมอยางแทจรง เปนความชวรายอนนารงเกยจ ทตางไปจากความผดของการใสใจตอตนเองทกลาวมากอนหนา ซงไมใชสงทผดศลธรรมจรงๆ และไมวาจะในระดบไหน กไมใชความต าชาเลวทราม ความผดเหลานนอาจพสจนถงระดบของความโงเขลาเบาปญญา หรอการขาดความเคารพในเกยรตและศกดศรของตนเองของปจเจก แตพวกมนจะเปนเหตแหงการประณามทางศลธรรมกตอเมอเกยวพนไปถงการละเมดหนาททเขามตอผอน ซงปจเจกผนนมพนธะทจะตองดแลตวเองเพอประโยชนสขของพวกเขา สงทเรยกวาหนาทตอตวเราเองไมไดเปนขอบงคบทางสงคม นอกเสยวาสภาวะแวดลอมจะท าใหสงนนกลายเปนหนาทตอผอนดวยในเวลาเดยวกน ค าวาหนาทตอตวเอง เมอหมายถงอะไรทเกนไปกวาความสขมรอบคอบในการด าเนนชวต กยอมหมายถงความเคารพตนเอง หรอการพฒนาตนเอง และไมมใครทตองรบผดชอบในสงเหลานใหกบเพอนมนษย เพราะ ไมมอะไรในสงเหลาน ทจะเกดเปนความดงามตอมนษยชาต หากเขาถกบงคบใหตองรบผดชอบ 7 การแยกระหวางการถกมองอยางเสยหาย ซงเกดขนกบบคคลทบกพรองในศกดศรและความสขมรอบคอบสวนตน และการถกประณาม ดวยเหตเพราะเขาลวงละเมดสทธของผอน มใชความแตกตางแตเพยงในนาม การทเขาสรางความไมพอใจแกเรา ในสงซงเราคดวาเรามสทธทจะควบคมเขา หรอในสงทเราคดวาเราไมมสทธจะควบคมเขา เปนเรองทสรางความแตกตางอยางยงทงในความรสก และในการกระท าของเรา ตอเขา ถาเขาท าใหเราไมพอใจ เรากอาจแสดงความไมชอบออกมา และเราอาจปลกตวออกหางจากบคคล หรอกบสงทท าใหเราไมพอใจ แตเรากจะไมรสกวาถกเรยกรองใหตองสรางความทกขยากใหกบชวตของเขา เราอาจจะพจารณาวาเขาก าลงแบกรบ หรอจะตองแบกรบ โทษทณฑแหงความผด อนเกดจากการทเขาท ารายตวเองดวยการจดการชวตอยางผดพลาด และดวยเหตผลเชนนน เราจงไมปรารถนาทจะท ารายชวตเขามากไปกวานน แทนทจะปรารถนาทจะลงโทษเขา เราอาจพยายามบรรเทาโทษทณฑนน ดวยการแสดงใหเขาเหนวา เขาอาจหลกเลยงหรอบ าบดรกษาความเลวรายทเขาน ามาสตวเองไดดวยวธเชนไร แมวาเราอาจไมชอบเขา แตเรากอาจยงรสกสงสารเขาได มใชโกรธหรอแคนเคอง และเราจะไมปฏบตตอเขาเหมอนเปนศตรของสงคม สงเลวรายทสดทเราจะคดวาเราควรท า คอถาเราไม

71

มเมตตาทจะแสดงความสนใจหรอกงวลตอเขา กปลอยเขาไวตามยถากรรม แตจะเปนเรองคนละอยางกนโดยสนเชง ถาเขาละเมดกฎทจ าเปนส าหรบการปกปองเพอนมนษย ไมวาจะปกปองเปนรายคน หรอรวมๆ กน ผลอนเลวรายของการกระท าของเขาไมไดตกแกเขาเอง แตตกแกผอน และสงคมในฐานะผปกปองตอมวลสมาชกจะตองตอบโตเขา ตองสรางความเจบปวดแกเขาเพอใหปรากฏแกเขาวาคอการลงโทษ และตองแนใจวารนแรงเพยงพอตอการนน ในกรณหนง เขาคอผลวงละเมดนงอยในศาลของเรา และเราถกเรยกรองไมใชแคใหตดสนวาเขาผด แตใหจดการลงโทษใหสาสม ในทางใดทางหนง ในอกกรณหนง เราไมมหนาททจะสรางความทกขใดๆ ใหแกเขา ยกเวนกแตดวยอะไรทอาจบงเอญเกดตามมา จากการทเราใชเสรภาพเดยวกนมาจดการเรองราวของเราเอง ซงเราอนญาตใหเขาใชในเรองของเขา 8 หลายๆ คนจะไมยอมรบการแบงแยก ทผมชใหเหนระหวางชวตของบคคล สวนทเกยวของเฉพาะตอตวเขาเอง และสวนทเกยวของไปถงผอน (อาจเกดค าถามวา) เปนไปไดอยางไรทพฤตกรรมสวนหนงสวนใดของสมาชกของสงคมจะเปนเรองทไมมผลอนใดกบสมาชกคนอน? ไมมใครอยตวคนเดยวโดยสนเชง เปนไปไมไดทคนๆ หนงจะท าอะไรทท ารายตนเองอยางรนแรงและถาวร โดยผลรายไมขยายไปถงคนใกลชด หรอถงคนอนๆ ทไกลออกไป ถาเขาท ารายทรพยสมบตของเขาเอง เขากท าอนตรายกบคนทพงพาโดยตรงหรอโดยออม ตอทรพยสมบตนนของเขา และยอมถอเปนการบนทอนทรพยากรของชมชนไมมากกนอย ถาเขาท ารายสมรรถภาพทางกายหรอทางจตใจของตนเอง เขายอมไมเพยงน าความเลวรายมาสคนทพงพงเขา เขายอมท าใหตวเองไมสามารถทจะสรางประโยชนตอเพอนมนษย ซงเขาอาจเปนหนในบางแงอกดวย บางท เขาอาจกลายเปนภาระตอความรสกสงสารเมตตาของเพอนมนษย และถาพฤตกรรมเชนนนเกดขนบอยมาก กยากทความผดของเขาจะไมไปลดทอนมวลรวมของความสขของสงคมหนกขนไปอก ประการสดทาย ถาความต าทรามหรอความโงเขลาของเขาจะไมท าอนตรายโดยตรงตอผอน (อาจกลาววา) เขากยงท าอนตรายดวยการเปนเยยงอยางทเลว และควรถกบงคบใหควบคมตนเอง เพอประโยชนของคนทการรเหนพฤตกรรมของเขา อาจพาใหหลงผดท าตาม 9 (อาจเปนทกลาวตอไปอกวา) แมนวาผลของการกระท าผดจะถกจ ากดอยแคตอปจเจกผไรสตยงคด สงคมกควรจะปลอยคนทเหนชดวาเขากบสงคมไมไดไวตามยถากรรมของพวกเขาเองอยางนนหรอ? ถาเดกและผเยาวควรไดรบการปกปองจากอนตรายทพวกเขาอาจกอใหกบตนเอง สงคมกไมมหนาทเทาๆ กนหรอกหรอ ทจะตองปกปองผทแมบรรลวฒภาวะแลว แตกยงไมมความสามารถทจะปกครองตนเอง? ถาการพนน หรอสราเมไร หรอความมกมากหมกมนในความสขทางกาย หรอความเกยจคราน หรอความสกปรกโสมม เปนอนตรายตอความสข และเปนอปสรรคใหญตอการพฒนาใหมนษยกาวหนา เหมอนทเปนอยกบการกระท าหลายๆ อยาง หรอเกอบทกอยาง ทกฎหมายหาม (กอาจเปนทถามวา) ท าไมกฎหมายจงไมควรหามปรามพวกมนเสยดวย หากวานนจะไมเปนสงทยงยากเกนกวาจะน าไปปฏบตได? และดวยการทกฎหมายยอมไมสมบรณ สงคมจงไมควรหรอกหรอ ทจะสรางก าลงพลมาคอยสอดสอง ตรวจตรา ลงโทษทางสงคม ตอบรรดาคนผซงเปนทรวาประพฤตในความเลวรายพวกน? (อาจเปนทกลาววา) ปญหาในทนไมไดเปนเรองของการจ ากดปจเจกภาพ หรอการขดขวางการรเรมทดลองสงใหมๆ ในชวต

72

แตเปนเรองของการปองกนสงทไดรบการทดลอง และไดรบการตดสนแลว จากอดตมาจนถงปจจบน ซงประสบการณไดแสดงแลววาไมเหมาะสมหรอไมมประโยชนตอปจเจกภาพของใคร เปนเรองทตองอาศยการมประสบการณสกชวงระยะเวลาหนง ทความจรงทางศลธรรมหรอความจรงแหงความสขมรอบคอบขอหนงจะปรากฏอยางมนคงในการรบรของผคน และหลงจากนนแลว มนกจะปองกนคนรนหลง ไมใหตองตกลงไปในเหวเหมอนอยางทเคยเกดกบคนรนกอน 10 ผมยอมรบวาความผดทคนๆ หนงท าตอตวเองอาจมผลอยางจรงจง กบคนทสมพนธใกลชดกบเขา ตอทงความรสกสงสารและตอประโยชนสขของพวกเขา และอาจมผลบางอยางตอสงคมสวนใหญ เมอคนๆ หนงถกพฤตกรรมประเภทนพาใหเขาละเมดพนธะทเขามอยางชดเจนตอคนอกคนหนงหรอหลายๆ คน ประเดนกจะไมใชเรองของสงทเกยวของแตกบตวเองอกตอไป และยอมกลายเปนเรองทเหมาะสมอยางยงตอการถกประณามทางศลธรรม ตวอยางเชน ถาผชายคนหนงมหนาททางศลธรรมทจะตองดแลครอบครว แตเขากลบใชจายอยางฟมเฟอยสรยสรายจนไมมปญญาจายหน และดงนน จงไมอาจเลยงดหรอใหการศกษาตอบตรธดาของตน เขายอมสมควรตอการถกประณาม และอาจทงสมควรตอการถกลงโทษ แตกดวยเหตทเขาละเมดหนาท ทเขามตอเจาหนและตอครอบครวของเขา ไมใชเพราะความฟมเฟอยสรยสราย ถาเงนทองทควรจะเอามาเลยงดครอบครวถกเอาไปใชลงทน ความผดทางศลธรรมของเขากยงเปนเชนเดม นายจอรจ บารนเวลฆาตกรรมลงของเขาเพอเอาเงนไปใหผหญง แตถาเขาเอาเงนไปตงตนธรกจ เขากยงตองถกประหารเชนเดม การทคนๆ หนงท าใหครอบครวของตนทกขทรมานใจดวยนสยเลวๆ เชน ดวยความใจรายหรอความอกตญญ เขากควรถกประณามเพราะนสยอนเลวนน แตเขากอาจถกประณามแมส าหรบนสยทไมไดเลวรายในตวเอง หากนสยเชนนนจะสรางทกขใหกบบรรดาคนทเขาใชชวตรวมดวย หรอใหกบคนทพงพงความอบอนจากเขา ใครกแลวแตทละเลยทจะพจารณาถงผลประโยชนและความรสกของผอน ในสงทโดยทวไปแลวเขาควรพจารณา หากเขาไมไดถกบงคบดวยหนาทอนทส าคญกวา หรอสงทเขาท าไมไดเปนความพอใจสวนตนทคนควรไดรบอนญาตใหมได เขายอมตองถกประณามทางศลธรรม เพราะเหตแหงการละเลยทจะพจารณาถงผลประโยชนและความรสกของผอน ไมใชเพราะความผดพลาด หรอเพราะสาเหตทเปนเพยงเรองสวนตวของเขา ทอาจชกพาไปสการละเลยพจารณาในสงเชนนน ในลกษณะแบบเดยวกน ถาพฤตกรรมทเปนเรองสวนตวลวนๆ ท าใหคนๆ หนงไมสามารถทจะกระท าภารกจหนาททเขามอยางชดเจนตอสาธารณะ เขายอมกระท าผดตอสงคม ไมมใครควรถกลงโทษเพยงเพราะจากการเมาสรา แตทหารและต ารวจควรถกลงโทษหากเสพสราในหนาท กลาวอยางสนๆ กคอ เมอใดกตามทมความเสยหายทชดเจนแนนอน หรอมความเสยงอยางชดเจนทจะเสยหาย ตอปจเจกหรอตอสาธารณะ กรณดงกลาวยอมกาวพนจากอาณาเขตของเสรภาพ เขาไปอยในอาณาเขตของกฎหมายและศลธรรม 11 แตในเรองการท ารายทคนๆ หนงกระท าตอสงคม ทเกดขนโดยเพยงบงเอญ หรอทอาจเรยกวาเปนการท ารายทตองอาศยการตความ โดยพฤตกรรมซงไมไดละเมดหนาทหนงหนาทใด ตอสงคม และทงไมไดกอใหเกดความเสยหายอยางชดเจน ตอปจเจกทอาจระบชชดลงไปไดคนไหน นอกจากตวเขาเอง

73

นเปนความเสยหายทสงคมสามารถทจะยอมรบได เพอความดทยงกวาของเสรภาพ ถาคนทโตแลวจะถกลงโทษส าหรบการไมดแลตวเองใหดๆ ผมกอยากเหนวามนเปนไปเพอประโยชนของตวเขาเอง มากกวาทจะอางเอาวาเพอปองกนเขาจากการท าใหตวเองขาดความสามารถทจะท าประโยชนตอสงคม ซงเปนผลประโยชนทสงคมกไมไดอางวาตวเองมสทธทจะบงคบเอาจากเขา แตผมกไมอาจยอมรบใหโตเถยงในประเดนน ราวกบถอเอาวาสงคมไมไดมหนทางในการยกสมาชกทออนแอของตน ขนมาสมาตรฐานปกตของพฤตกรรมทมเหตผล นอกเสยจากวา จะคอยจนกวาพวกเขาจะท าอะไรทไรเหตผล แลวกท าโทษตอพวกเขาในทางกฎหมาย หรอในทางศลธรรม สงคมมอ านาจเหนอพวกเขาอยางสมบรณในระหวางเวลาสวนตนของชวต สงคมมวยเดกและวยของการเปนผเยาวทงหมดในการพยายามท าใหพวกเขาสามารถมพฤตกรรมอยางมเหตมผลในชวต ชนรนทก าลงมชวตอยเปนผมอ านาจเหนอชนรนหลงทงในการฝกฝนพวกเขา และในการสรางสถานการณแวดลอมทงมวลใหแกพวกเขา เปนเรองจรงวา สงคมไมสามารถท าใหชนรนหลงฉลาดและดงามอยางสมบรณ เพราะตวสงคมเองกไมสมบรณในความดงามและในความฉลาด และความพยายามอยางทสดของสงคมกไมใชความส าเรจอยางทสดเสมอไป เมอดเปนรายๆ ไป แตสงคมกมความสามารถอยางเตมท ทจะท าใหชนรนใหมโดยสวนรวมแลว ดเทากบตนและดขนกวาตนสกเลกนอย ถาสงคมยอมใหสมาชกสกจ านวนหนงเตบโตขนอยางทความคดอานยงเปนเหมอนเดก คอไมสามารถทจะใชเหตผลมาชกจงตนเองใหกระท าตามแรงจงใจทไมใชความรสกเฉพาะหนา สงคมกตองต าหนตวเองตอผลทตามมา สงคมไมไดแคมอ านาจทงมวลของการศกษาอยในมอ แตยงมอ านาจครอบง าททศนะของคนสวนใหญมเหนอจตใจของคนทไมอาจคดอะไรดวยตวเอง และผนวกดวยโทษทณฑตามธรรมชาต ทเลยงไมไดทจะตองตกตอคนทท าใหคนอนเกลยดชง ฉะนน ขอสงคมจงอยาอางวา เหนอไปกวาทงหมดน ตนยงตองการอ านาจทจะออกค าสง และทจะบงคบคนใหเคารพเชอฟง ในสงทเปนเรองสวนตวของปจเจกบคคล ซงไมวาจะดวยหลกแหงความยตธรรมและนโยบายใดกตาม การตดสนควรเปนของผทรบผลจากสงเชนนน ไมมอะไรอกแลวทจะลดทอนความนาเชอถอ และรบกวนหนทางในการชกจงความประพฤตของผคน ยงไปกวาการอาศยการบงคบขมข ในการพยายามบงคบขมขคนใหตงอยบนความสขมรอบคอบและความพอประมาณนน ถาคนทถกบงคบมจตใจทกลาแกรงและรกอสระ เขากจะเปนกบฏตอแอกนนอยางแนนอน คนเชนนนจะไมมทางรสกวาคนอนมสทธทจะมาควบคมเขาในเรองของเขาเอง ในแบบทคนอนมสทธทจะปองกนไมใหเขาท ารายพวกเขา ในเรองของพวกเขาเอง และมนยอมถอเปนเครองหมายแหงจตวญญาณอนสงสงกลาหาญ ทจะไมแยแสตออ านาจผดๆ เชนนน และทจะท าในสงทตรงกนขามกบทอ านาจผดๆ บญชา อยางทความคลงศลธรรมและความไรขนตธรรมของพวกเพยวรแทน พาไปสความนยมในทางโลกย ในยคของชารลสทสอง ส าหรบเรองทวา สงคมตองปองกนไมใหคนทมรสนยมต าๆ หรอคนทปลอยตนตามอ าเภอใจ มาสรางตวอยางเลวๆ ใหคนอนเหนนน เปนความจรงวา ตวอยางเลวอาจสรางผลราย โดยเฉพาะอยางยง ตวอยางของการท าผดตอผอนอยางทคนท าผดกไมถกลงโทษ แตเราก าลงพดถงพฤตกรรมซงไมไดท ารายใคร แตท ารายตวผกระท าเอง และผมมองไมเหนวา ผทเชอสงนจะคดเปนอยางอนไดอยางไร นอกจากวา โดยรวมๆ แลว ตวอยางตองสรางผลด

74

มากกวาผลเสย เพราะวา ถามนแสดงใหเหนถงความประพฤตทผด มนกยอมแสดงใหเหนถงผลลพธทเปนความเจบปวดหรอเปนความเสอมเสย ทเกดตอบคคลนนดวย ซงถาความประพฤตนนถกตดสนวาเลวดวยใจทเทยงธรรมแลวละก ผลรายนนกนาจะเกดตามมาในทกกรณ หรอในเกอบทกกรณ 12 แตในบรรดาเหตผลทงมวล เหตผลทคดคานตอการทสงคมจะเขาไปแทรกแซงตอพฤตกรรมทเปนเรองสวนตวทมน าหนกมากทสด กคอเหตผลวา เมอสงคมเขาแทรกแซงจรงๆ พนนไดเลยวามนจะเขาแทรกแซงอยางผดๆ เมอมนเปนเรองของค าถามวาดวยศลธรรมทางสงคม ไดแกค าถามวาดวยหนาทตอผอน ทศนะของสาธารณชน ซงกคอทศนะของคนสวนใหญ แมจะผดอยบอยๆ กยงอาจถกไดมากกวาผด เพราะในเรองแบบน พวกเขาเพยงแคตองใชผลประโยชนของตวเองมาตดสน วาถาคนไดรบอนญาตใหประพฤตบางอยางแลวจะมผลกระทบอะไรมาถงพวกเขา แตทศนะของคนสวนใหญ เมอก าหนดลงเปนกฎหมายตอคนสวนนอย ในค าถามเรองพฤตกรรมสวนตว กมโอกาสผดหรอถกเทาๆ กน เพราะในกรณเหลาน ทศนะของสาธารณชน อยางดทสดกหมายถง ทศนะของคนบางคนวาอะไรคอสงทดหรอเลวส าหรบคนอน แตบอยครงอยางยงทมนจะไมหมายความเชนนน นนกคอ สาธารณชนมกสนใจแตเพยงความพงพอใจของตนเอง และมองขามความสข หรอความสะดวก ของเจาของพฤตกรรมทพวกตนต าหน อยางไมใยด มคนจ านวนมากทถอการกระท าทตนไมชอบวาท ารายความรสกของตน เหมอนอยางคนคลงศาสนา เมอถกหาวาไมยอมสนใจความรสกของผอน เขากจะสวนกลบวา คนพวกนนตางหากทไมสนใจความรสกของเขา เพราะบงอาจบชาในหลกค าสอนทนารงเกยจ แตความรสกของคนๆ หนงทมตอทศนะของตน และความรสกของคนอกคนหนง ผซงรสกขดเคองตอการทบคคลทหนงถอทศนะนน กไมไดมความเสมอภาคกนมากไปกวาทขโมยปรารถนาทจะฉกกระเปาสตางคของผอน และเจาทรพยปรารถนาทจะรกษามนไว และรสนยมของบคคลกเปนเรองเฉพาะของเขาเองเชนเดยวกบทศนะหรอกระเปาสตางคของเขา เปนเรองงายทจะจนตนาการถงสาธารณชนในอดมคต ซงปลอยใหปจเจกมเสรภาพและมอสระในการเลอกอยางไมถกรบกวนในทกเรองทไมแนนอน และบงคบใหปจเจกละเวนกแตพฤตกรรมแบบทประสบการณไดตดสนอยางเปนสากลแลววาเลว แตเราเคยพบเหนสาธารณชนไหนบางทก าหนดขอบเขตอ านาจของตนไวในระดบดงกลาว? หรอเคยบางไหมทสาธารณชนจะยอมล าบากหาสงทเปนประสบการณสากล? ในการเขาแทรกแซงความประพฤตสวนบคคล สงคมแทบจะไมเคยคดถงอะไรเลย นอกไปจากวามนเปนการกระท าหรอของการรสกทแตกตางไปจากของตน และมาตรฐานการตดสนน เมอตกแตงใหฟงดดขนอกสกนด กจะถกยนยนตอมนษยชาต โดยเกาในสบของนกศลธรรมและนกเขยนทางปรชญาทงหลาย วาเปนค าบญชาของศาสนาหรอปรชญา คนพวกนสอนวาสงตางๆ ทถกตองกเพราะมนถกตอง เพราะเรารสกวาเปนเชนนน พวกเขาบอกใหเราคนหาลงไปในจตใจของเราเอง ถงกฎของพฤตกรรมทบงคบเราและคนอนๆ แลวสาธารณชนผนาสงสารจะท าอะไรได นอกจากน าค าสอนพวกนมาใช แลวกท าใหความรสกถงความดชวในสงทพวกเขาจะพอเหนตรงกนอยบาง แตกเปนความรสกสวนตวของเขาเอง ใหกลายเปนขอบงคบของคนทงโลก?

75

13 ความชวรายทชใหเหนนไมใชเรองทเปนจรงแคในทางทฤษฎ และคณอาจคาดหวงใหผมระบตวอยางของสาธารณชนในยคนและประเทศน ทเอาขออางของความเปนกฎศลธรรม มายดเยยดใสลงไปในสงทเปนเพยงความชอบใจสวนตน ผมไมไดก าลงเขยนเกยวกบความเหลวไหลของความรสกทางศลธรรมทเปนอยในปจจบน นนเปนเรองใหญเกนกวาทจะอภปรายอยางรวบๆ และโดยผานตวอยาง แตกระนนตวอยางกจ าเปน เพอทจะแสดงวาหลกการทผมก าลงยนยนเปนเรองจรงจงและส าคญอยางยงในทางปฏบต และเพอแสดงวาผมไมไดก าลงพยายามพยายามตอสกบปศาจรายทมตวตนอยแคในจนตนาการ และไมยากทจะแสดงดวยตวอยางทมมากมาย วาหนงในธรรมชาตทเปนสากลทสดของมนษย คอความตองการทจะมงขยายขอบเขตของสงอาจทเรยกไดวาต ารวจศลธรรมออกไปเสยจนกระทงมนลวงล า แมตอเสรภาพทถกตองอยางไรขอกงขาอยางทสดของปจเจก 14 ในฐานะตวอยางแรก ขอใหพจารณาความรสกรงเกยจเดยดฉนทของผคน บนเหตผลทไมมอะไรมากไปกวาแควา คนพวกทมทศนะทางศาสนาทตางไปจากพวกเขา ไมยอมปฏบตตามความเชอของศาสนาของเขา โดยเฉพาะอยางยงในสงทเปนศลขอหาม ตวอยางงายๆ เชน ไมมอะไรในค าสอนและการประพฤตปฏบตของชาวครสตทจะเราความเกลยดชงของชาวอสลาม ไดยงไปกวาขอเทจจรงทวาชาวครสตกนเนอหม มการกระท าไมกอยางซงคนครสตและชาวยโรปรงเกยจอยางจรงจง มากไปกวาอยางทชาวมสลมรสกตอวธดบความหวโหยดวยสงเชนน ในเบองแรกเลย มนเปนความผดตอบญญตในศาสนาของพวกเขา แตเงอนไขนกไมไดอธบายวาท าไมถงตองเกลยด หรอท าไมถงตองเกลยดขนาดนน เพราะศาสนาของพวกเขากหามเหลาองนดวยเชนกน การดมเหลาองนเปนเรองผดส าหรบมสลมแตกไมใชสงนาขยะแขยง ในทางกลบกน ความรงเกยจของพวกเขาตอเนอ “เจาสตวโสโครก” กลบมลกษณะทคลายกบความรงเกยจตามสญชาตญาณ ซงความคดถงความไมสะอาด เมอจมลกลงไปในความรสกแลว อาจกระตนใหเกดขนไดเสมอ แมกบคนซงมนสยสวนตวทไมไดรกความสะอาดเลยแมแตนอย ซงความรสกถงความไมบรสทธทางศาสนาทรนแรงในชาวฮนด เปนตวอยางใหเหนอยางชดเจน สมมตวามประเทศหนงซงประชาชนสวนใหญเปนมสลม คนสวนใหญนนอาจบงคบไมใหใครในประเทศนนกนหม นไมใชเรองใหมในประเทศอสลาม1 แตนเปนการใชอ านาจทางศลธรรมของสาธารณชนทถกตองหรอไม? ถาไม ท าไมถงไม? การกนเนอหมเปนสงทสาธารณชนประเภทนนรสกจรงๆ วานาขยะแขยง พวกเขาคดอยางจรงใจวาพระเจาหามและรงเกยจความประพฤตเชนนน และการหามกนเนอหมกจะไมถกประณามวาเปน

1 กรณของแขกปารซบอมเบย (Bombay Parsees) เปนตวอยางทนาสนใจในประเดนน เมอชนเผาทขยนขนแขงและรกในการคาขาย ซงสบทอดมาจากชาวเปอรเซยนผบชาไฟ หนมาจากดนแดนบานเกดของตนกอนการปกครองของกาลฟ เมอพวกเขามาถงอนเดยตะวนตก พวกเขาไดรบการยอมรบโดยผปกครองชาวฮนด บนเงอนไขวาไมใหกนเนอวว เมออาณาจกรเหลานนตกอยใตปกครองของผพชตชาวมสลมในเวลาตอมา ชาวปารซกไดรบการยอมรบโดยผปกครองชาวมสลม บนเงอนไขวาไมใหกนเนอหม สงทในเบองแรกคอความเชอฟงตออ านาจ ไดกลายเปนธรรมชาตทสอง และชาวปารซกละเวนเนอววและเนอหมมาจนถงทกวนน แมจะไมถกบงคบจากศาสนาของพวกเขา การงดเวนทงสองกไดเตบโตผานกาลเวลามาสการเปนประเพณของเผา และในโลกตะวนออก ประเพณกคอศาสนา

76

การขมเหงรงแกคนตางศาสนาดวย มนอาจมก าเนดมาจากศาสนา แตมนกไมถอเปนการรงแกคนตางศาสนา เพราะไมมศาสนาของใครบญญตใหเปนหนาททจะตองกนหม หนทางเดยวทเราอาจจะประณามการหามกนเนอหม กคอการยนยนวา สงคมไมมกจธระอนใดทจะเขาไปแทรกแซงตอปจเจก ในเรองความชอบสวนตว และในสงทเกยวของเฉพาะแตกบตวของเขาเอง 15 ขยบเขามาใกลตวอกนดหนง ชาวสเปนสวนใหญถอวาการบชาพระเจาในแบบทใชตามธรรมเนยมของนกายโรมนคาทอลกเปนการลบหลพระเจาอยางรนแรงทสด และแลวพวกเขาจงก าหนดใหเปนกฎหมายทจะไมใหมการบชาพระเจาในวธแบบอนบนแผนดนของเขา ประชาชนของยโรปตอนใตมองนกบวชทแตงงานวาผดบาป ต าทราม นาขยะแขยง แตชาวโปรเตสแตนทจะคดอยางไรกบความรสกทจรงใจอยางทสดน และกบการทชาวสเปนพยายามทจะบงคบความรสกเหลานลงบนผทไมใชคาทอลก? แตถามนษยจะมเหตผลอนควรใหแทรกแซงเสรภาพของกนและกน ในสงทไมเกยวของกบประโยชนสขของคนอน ดวยหลกการอะไรหรอ ทเปนไปไดทจะใชกนกรณเชนนออกไปอยางไมขดแยงในตนเอง? แลวจะมใครทสามารถต าหนผคนทปรารถนาจะปดกนอะไรกตามทพวกเขาถอวาฉอฉลในสายตาของพระเจาและของมนษย? ไมมกรณไหนทมน าหนกไปกวานอกแลว ทจะยกมาแสดงเพอหามอะไรกแลวแต ทถอวาเปนความไรศลธรรมสวนตว มากไปกวาสงทสรางขนมาเพอขดขวางแนวความประพฤตเหลานในสายตาของผทถอวาพวกมนผดตอศาสนา และนอกเสยจากวาเราจะเตมใจยอมรบตรรกะของผทใชกฎหมายเลนงานคนตางศาสนา และเตมใจทจะพดวา เราสามารถด าเนนคดและลงโทษคนตางศาสนากเพราะเราถก และพวกเขาตองไมท าเชนนนกบเราเพราะเขาผด เรากตองระวงทจะยอมรบหลกการซงเราเองอาจโกรธแคนวาเปนความอยตธรรมอยางยง เมอมนหนมาใชกบตวเราเอง 16 ตวอยางขางตนอาจถกแยงอยางไรเหตผล วาแมจะอาศยเหตการณทเกดขนจรง แตกไมมทางทจะเกดกบเรา ในประเทศนยากททศนะของผคนจะบงคบการละเวนเนอชนดใดๆ หรอทจะเขาแทรกแซงผอนในเรองการบชาทางศาสนา หรอในเรองวาจะแตงงานหรอไมแตงงาน ตามหลกความเชอหรอตามธรรมชาตนสยของพวกเขา ฉะนนตวอยางตอไปจะมาจากอนตรายของการแทรกแซงเสรภาพซงยงไมมททาเลยวาเราไดผานพนไปแลว ในทใดกตามทพวกเพยวรแทนมอ านาจอยางเพยงพอ อยางในนวองแลนดและในจกรภพองกฤษในยคสหพนธรฐ พวกเขาไดพยายามทจะปราบปรามความบนเทงสาธารณะ และความบนเทงสวนตวเกอบทงหมด ซงกส าเรจพอควรเลยทเดยว โดยเฉพาะอยางยงกบดนตร การเตนร า การละเลนสาธารณะ หรอการรวมกลมทมความมงหมายเพอการบนเทงและมหรสพอนๆ ในประเทศนกยงมคนกลมใหญซงถอศาสนาและศลธรรมทประณามความรนเรงบนเทงใจ คนพวกนสวนใหญเปนชนชนกลาง ซงเปนฝายทก าลงเพมอ านาจมากขนเรอยๆ ในสถานการณทางสงคมและการเมองปจจบน เปนไปไดอยางยงทคนทมความรสกทางศลธรรมเชนนจะควบคมเสยงสวนใหญในรฐสภาไวไดในชวงเวลาใดเวลาหนง แตคนสวนทเหลอของชมชนจะรสกอยางไร ทความบนเทงทควรไดรบการอนญาต จะถกจดระเบยบอยางเขมงวดโดยความรสกทางศาสนาของพวกคลแวงและพวกเมดธอดสท (Methodist)? พวกเขาจะไมอยากสงใหสมาชกของสงคมผเครงศาสนาพวกนสนใจแตเรองของตวเอง

77

และอยากาวกายเรองของผอนดอกหรอ? และนเองคอสงทเราควรกลาวกบทกรฐบาลและทกสาธารณชน ผอางวาจะตองไมมใครหาความสขส าราญในสงทพวกเขาคดวาผด แตถาเกดหลกทกลาวอางนถกยอมรบ กจะไมมใครทจะสามารถยกเหตผลมาขดแยงกบการทมนจะถกน ามาใชโดยความรสกของเสยงสวนใหญ หรอโดยอ านาจอนทรงอทธพลอนในประเทศ และทกคนกตองพรอมทจะปฏบตตามมโนคตแหงสหพนธรฐครสเตยน อยางทเขาใจโดยคนพวกแรกๆ ทเขาไปตงหลกแหลงในนวองแลนด ถาเกดวาความเชอทางศาสนาทคลายกบของพวกเขาจะหวนกลบมามอ านาจไดอกครงหนง เหมอนอยางทรกนวาเกดขนไดเสมอกบศาสนาทดเหมอนจะก าลงออนอ านาจลง 17 อกเหตการณหนงทอาจเปนจรงไดมากกวาทเพงกลาวมา เปนทเหนไดชดวาโลกสมยใหมมงไปสสงคมประชาธปไตย ทมหรอไมมสถาบนทางการเมองของประชาชน ในประเทศซงเปนประชาธปไตยอยางสมบรณทสด คอทงสงคมและรฐบาลเปนประชาธปไตยอยางสงสด ไดแกสหรฐอเมรกา เปนทยนยนวา ความรสกของคนสวนใหญไมยอมรบตอการทใครจะใชชวตอยางหรหราฟมเฟอยอวดร าอวดรวย ทเกนกวาทพวกเขาหวงจะประชนดวยได ดงนนความรสกของพวกเขาจงมอ านาจเสมอนวาเปนกฎหมายควบคมการใชจายในชวตของผคน และในหลายๆ สวนของอเมรกา เปนเรองยากส าหรบคนทมรายไดสงๆ ทจะหาวธในการใชจายซงไมท าใหเกดการประณามโดยคนทวไป แมไมตองสงสยวาค ายนยนพวกนจะพดอยางเกนเลย กระนนสงทบรรยายมากไมเพยงแตเขาใจไดและเปนไปได แตยงเปนผลของความรสกแบบประชาธปไตย ทไปผนวกเขากบความคดวาสาธารณชนมสทธทจะออกเสยงคดคานวธซงปจเจกใชจายเงนทองของตน ขอเพยงเราสมมตวาทศนะแบบสงคมนยมเกดแผกระจายออกไป มนกจะเปนเรองเสอมเสยในสายตาของคนสวนใหญ หากใครจะมทรพยสมบตมากไปกวาจ านวนเลกๆ นอยๆ หรอมรายไดทไมไดมาจากการใชแรงกาย ทศนะทคลายกนแพรหลายออกไปแลวอยางกวางขวางในชนชนชางฝมอ และกดขบงคบคนพวกทออนไหวตอทศนคตของคนชนชนนน ซงกคอสมาชกของตน เปนทรกนวา แรงงานชนเลวซงเปนจ านวนสวนใหญของแรงงานในอตสาหกรรมหลายๆ สาขา มทศนะรวมกนอยางเหนยวแนนวาพวกตนควรไดคาจางเทากบแรงงานชนด และมทศนะวาไมควรมใครไดรบอนญาตใหใชทกษะทสงกวาหรอความขยนทมากกวา มารบงานเปนชนๆ หรออะไรกแลวแต เพอทจะไดคาจางเพมขน มากกวาคนอนทไมมทกษะหรอความขยนเชนนน และพวกเขากใชต ารวจศลธรรม ซงบางครงบางคราวกเปนต ารวจจรง ใหคอยยบยงแรงงานทมฝมอไมใหรบคาตอบแทนทใหญกวา และยบยงนายจางไมใหจายสงกวาส าหรบผลงานทสงกวา ถาเกดสงคมมอ านาจตดสนเหนอเรองสวนบคคลไดจรงๆ ผมกไมอาจเหนวาคนพวกนกระท าอะไรทผด หรอไมอาจเหนวาสงคมเลกใดๆ ควรถกต าหน ส าหรบการอางอ านาจเหนอการกระท าสวนตวของปจเจกทเปนสมาชก ในเรองซงสงคมโดยทวไปกอางอ านาจเหนอผคนทวๆ ไป 18 ถาจะไมใหพดถงกรณทคดคาดเดาวาจะเกดขน ในยคของเราเอง กมการลวงล าเสรภาพสวนตวทเกดขนจรงๆ และยงมการลวงล าทหนกยงไปกวานน ทคกคามอยและมททาวาจะส าเรจ และทงมการเสนอทศนะบางอยางขนมา ซงอางสทธทสงคมจะออกกฎหมายมาหามทกอยางทสงคมคดวาผดอยางไมม

78

ขอบเขตจ ากด และเพอทจะก าจดสงทมนคดวาผดใหได กหามไปถงสงทสงคมเองกยอมรบวาไรความผดอกดวย 19 ภายใตชอของการปองกนการขาดสต ประชาชนในอาณานคมแหงหนงขององกฤษ และในเกอบครงของสหรฐ ถกกฎหมายสงหามไมใหใชเครองดมทมแอลกอฮอลเพอประโยชนในการใดๆ ยกเวนกแตในทางการแพทย เพราะการหามไมใหขาย ไมวาจะดวยขอเทจจรงหรอดวยเจตนา กคอการหามไมใหใชนนเอง และถงแมความยงยากในการบงคบใชกฎหมายน จะท าใหมนถกยกเลกไปในหลายๆ รฐ รวมทงในรฐทรเรมมนดวย แตกกลบมความพยายามอยางจรงจงโดยคนมากมายผซงประกาศตนวารกเพอนมนษย ทจะเรยกรองใหมการใชกฎหมายแบบเดยวกนในประเทศน สมาคมทเรยกตวเองวา “พนธมตร” ทตงขนมาเพอการน กมชอกระฉอนขนมาผานการตพมพจดหมายโตตอบระหวางเลขานการขององคกร กบผมชอเสยงชาวองกฤษผหนง ซงเปนหนงในบคคลไมกคนทยดถอวาทศนะของนกการเมองควรตงอยบนหลกการ เปนทคาดหวงวาการโตตอบกบลอรดสแตนลย (Lord Stanley) จะชวยเพมความหวงทมบนตวเขา โดยคนทรวาคณภาพอยางทเขาแสดงใหปรากฏตอสาธารณชนหลายๆ ครง เปนสงทหายากอยางยงในบรรดาผทมบทบาททางการเมองทงหลาย เลขานการของพนธมตร ผซง “รสกขดแยงอยางยงตอการยอมรบหลกการใดๆ ทอาจบดเบอนมาใชสรางความถกตองใหกบการคลงศาสนาและการขมเหงรงแกกนทางศาสนา” รบอาสาทจะชใหเหนถง “อปสรรคขวางกนทไมอาจขามพน” ซงแบงแยกหลกการประเภทนนออกจากหลกการของสมาคม เขากลาววา “ส าหรบผมแลว ทกเรองทเกยวของกบความคดเหน ทศนคต มโนธรรม อยภายนอกขอบเขตการควบคมของกฎหาย แตทกเรองทเกยวของกบการกระท า นสย ความสมพนธ ทเปนเรองทางสงคม ซงอยใตอ านาจของรฐ และไมใชอยในอ านาจของปจเจก ยอมอยในขอบเขตการควบคมของกฎหมาย” ไมมการกลาวถงสงทตางออกไปจากทงสองกรณ และเปนของประเภททสาม อนไดแก การกระท าและนสยซงไมใชเรองของสงคม แตเปนเรองของปจเจก แมวา เปนเรองแนนอนวาการดมแอลกอฮอลยอมอยในการกระท าประเภทน แมวาการขายเครองดมทมแอลกอฮอลเปนการคาขาย และการคาขายเปนการกระท าทเกยวของกบสงคม แตการลวงละเมดทเปนประเดนอยน ไมใชการลวงละเมดตอเสรภาพของผขาย แตเปนเสรภาพของผซอและผดม เนองจากรฐอาจหามไมใหคนดมสราไดเทากบทจงใจท าใหเขาไมอาจซอหามนได อยางไรกตาม เลขานการของพนธมตรกลาววา “ในฐานะพลเมอง ขาพเจาขอเรยกรองสทธในการออกกฎหมาย เมอใดกตามทสทธทางสงคมของขาพเจาถกลวงล าโดยการกระท าทางสงคมของคนอกคนหนง” และนยามทเขาใหกบสทธทางสงคมกคอ “ถามอะไรทถอไดวาลวงละเมดสทธทางสงคมของขาพเจาแลวละก แนนอนวาการคาขายสรายอมเปนหนงในสงเชนนน มนท าลายสทธพนฐานดานความปลอดภยของขาพเจา ดวยการสรางและสนบสนนความไมเปนระเบยบในสงคมใหเกดขนอยตลอดเวลา มนละเมดสทธตอความเทาเทยมกนของขาพเจา ดวยการดงผลก าไรมาจากการสรางความทกขทขาพเจาตองจายภาษไปสนบสนน มนขดขวางสทธตอการพฒนาศลธรรมและปญญาอยางอสระของขาพเจา ดวยการท าใหอนตรายรมลอมทางเดนของขาพเจา ดวยการท าสงคมใหออนแอและต าทราม ซงขาพเจามสทธทจะเรยกรองความชวยเหลอและการสอสารซงกนและ

79

กน” นเปนทฤษฎ “สทธทางสงคม” แบบทอาจจะไมเคยพบในค าพดใดมากอนเลย ซงไมใชอะไรเลย นอกไปจากการอางวา มนเปนสทธทางสงคมอยางสมบรณของปจเจก ทวาปจเจกอนทกคนจกตองท าในทกสงทกประการ ทพวกเขาควรท า ใครกตามทไมท าเชนนน แมแตในรายละเอยดทเลกนอยทสด กยอมละเมดสทธทางสงคมของผม อนท าใหผมสามารถเรยกรองใหออกกฎหมายมาขจดขอทกขรอนนนได นเปนหลกการอนรายกาจซงสรางอนตราย ยงกวาการแทรกแซงตอเสรภาพในเรองหนงเรองใดเปนการเฉพาะ เพราะมนสรางความถกตองชอบธรรมใหกบการละเมดเสรภาพทกชนด มนไมยอมรบเสรภาพใดๆ ทงสน อาจจะยกเวนกแตเสรภาพทจะแอบถอทศนะบางอยางอยลบๆ อยางทจะตองไมเปดปากพดออกมาเปนอนขาด เพราะทนทททศนะทผมถอวาอนตรายหลดออกมาจากปากใคร มนยอมละเมด “สทธทางสงคม” ทพนธมตรอธบายวาเปนของผม นเปนหลกการซงมอบหมายมนษยชาตทงมวลใหสนใจตอความสมบรณทางศลธรรม ความสมบรณทางปญญา หรอแมแตความสมบรณทางรางกาย ของกนและกน ซงคนทอางหลกการนกสามารถทจะนยามความสมบรณนนไปตามมาตรฐานเฉพาะของตนเอง 20 อกตวอยางของการแทรกแซงเสรภาพอนชอบธรรมของปจเจก ซงไมไดก าลงคกคามอย แตมชยชนะมาตงแตเรมตน กคอกฎหมายหามท างานในวนซบบาธ (Sabbath day ตรงกบทกวนอาทตย) ไมตองสงสยวาการละเวนการงานสกวนหนงในสปดาห ถาไมมความจ าเปนเรงดวนใดๆ มาบงคบ ยอมเปนธรรมเนยมทเปนผลด แมจะไมใชพนธะทางศาสนาส าหรบใครนอกจากส าหรบคนยว และดวยการทธรรมเนยมนจะไมสามารถปฏบตไดโดยไมมการยอมรบในหมคนขยน ดงนน ตราบทการท างานของคนบางคนเทากบการบงคบคนอนใหตองท างานดวย กอาจเปนสงทไดรบอนญาต หรอวาเปนเรองถกตองทกฎหมายจะประกนใหกบแตละคน วาคนอนๆ จะปฏบตตามธรรมเนยม ดวยการระงบการท างานในกจการหลกตางๆ ของสงคมในวนสกวนหนงของสปดาห แตเหตผลซงตงอยบนผลประโยชนโดยตรงทคนอนมตอการยดถอปฏบตของปจเจกแตละคนเชนน กเปนสงใชไมไดกบอาชพทเลอกดวยตนเอง ซงบคคลอาจคดวาเหมาะทเขาจะใชเวลาวางมาท า และไมใชเหตผลทดแมแตนอยทจะเอามาใชเปนกฎหมายบงคบกบเรองความบนเทง จรงอยวาความบนเทงของคนบางคนเปนการงานของคนอน แตวาสนทนาการทเปนประโยชนและความสขส าราญของคนจ านวนมาก กคมคาตอแรงงานของคนจ านวนนอย ขอแตเพยงวามนเปนการงานทเขาเลอกท าอยางอสระ และสามารถลาออกไดอยางอสระ ผปฏบตงานยอมถกตองอยางทสดทจะคดวาถาคนทกคนเกดท างานในวนอาทตย งานเจดวนกจะไดคาจางเทากบงานหกวน แตตราบใดทงานเกอบทงหมดถกระงบไว คนจ านวนนอยซงยงตองท างานเพอความสขของคนอน กตองไดรบรายไดทเพมขนตามสดสวน และพวกเขาตองไมไดถกบงคบใหตองท างานพวกนนหากพวกเขาพอใจทจะมเวลาวางมากกวาทจะรบคาตอบแทน วธชดใชทเพมขนอก กอาจอยในการก าหนดธรรมเนยมใหมวนหยดในวนอนของสปดาห ส าหรบกลมบคคลพเศษพวกนน ดงนน เหตผลเดยวทสามารถใชมาหามความบนเทงทงหลายในวนอาทตย กคอเหตผลวามนเปนสงทผดตอศาสนา อนเปนเหตผลในการออกกฎหมายทสมควรตอการประทวงอยางถงทสด “ความผดตอพระเจาเปนเรองของพระเจาเองจะจดการ” เปนเรองทยงตองพสจนวาสงคมหรอพนกงานของสงคมไดรบมอบหมายจากเบองบน ใหม

80

หนาทแกแคนตอการกระท าทถอวาเปนความผดตอพระเจาผทรงมหทธานภาพ ในเรองซงไมไดเปนความผดตอเพอนมนษยดวยกนเอง ความคดทวาเปนหนาทของคนๆ หนงทจะท าใหคนอนปฏบตตามหลกของศาสนาของตน เปนรากฐานของการขมเหงรงแกกนทางศาสนาทงหมดทคนเคยกระท าตอกน ซงยอมจะกลายเปนความชอบธรรมอยางเตมทถาหากความคดนเปนทยอมรบ ถงแมความรสกซงปรากฏออกมาในความพยายามทจะใหหยดเดนรถไฟในวนอาทตย ในการตอตานการเปดพพธภณฑ และในอะไรอนๆ ประเภทเดยวกน จะไมมภาพของความโหดรายของการรงแกกนทางศาสนาแบบเกาๆ แตมนกคอจตใจแบบเดยวกนนนเอง ซงกคอการความตงใจอยางแรงกลา ทจะไมยอมสะกดกลนตอการทผอนกระท าในสงทศาสนาของพวกเขาอนญาต เพราะมนเปนสงทศาสนาของตนเองไมอนญาต มนคอความเชอวาพระเจาไมเพยงแตรงเกยจการกระท าของคนทเชอในสงทผด แตพระเจายงถอวาเรากผดดวยถาเราปลอยใหเขาลอยนวล 21 ผมตองขอเพมเตมตวอยางเหลาน ดวยสงทคนมกจะยกมาอธบายเสรภาพของมนษย อนเปนภาษาของการขมเหงทางศาสนาอยางเปดเผย ทปรากฏออกมาในหนงสอพมพของประเทศน เมอใดกตามมนรสกวาถกเรยกรองใหสนใจตอปรากฏการณพเศษของลทธมอรมอน (Mormonism) มเรองทอาจจะพดไดมากมายเกยวกบขอเทจจรงทคาดไมถงแตกนาสนใจน ทวาศาสนาทตงขนมาบนสงทอางวาเปนการเปดเผยโดยตรงของพระเจาครงใหมน ซงกรสกไดวาเปนความหลอกลวง และไมใชสงทสนบสนนโดยคณสมบตอนยงใหญและพระเกยรตคณของพระเยซเลย แตทวากเปนศาสนาทมคนนบถอเปนหมนเปนแสน และถกยดถอเปนรากฐานของสงคมหนงในยคสมยของหนงสอพมพ รถไฟ และโทรเลข ประเดนทเกยวของกบเรากคอ ศาสนานกเปนเหมอนกบศาสนาอนทเหนอกวา คอมผทยอมสละชวตเพอรกษาความเชอของตน นนกคอศาสดาพยากรณผกอตงถกฆาดวยฝงชนผโกรธแคนตอค าสอนของเขา และคนอนทเชอตามกเสยชวตดวยความรนแรงอยางไรกฎหมาย และพวกเขากถกขบไลจากดนแดนทพวกเขาถอก าเนด ถงตอนนพวกเขากถกไลใหไปอยอยางโดดเดยวหางไกลกลางทะเลทราย ในขณะทคนจ านวนมากในประเทศนประกาศอยางเปดเผยวาเปนเรองถกตอง (แมจะไมสะดวก) ทจะสงคนออกเดนทางไปบงคบใหพวกเขายอมท าตามทศนะของคนอน สวนของหลกค าสอนของมอรมอนทปลกความรสกตอตาน ซงเกนกวาทจะขวางกนไวดวยขนตธรรมทางศาสนาตามปกต กคอการทมนยอมรบใหผชายมภรรยาหลายคน ซงถงแมจะยอมรบไดกบอสลาม ฮนด และชาวจน แตดเหมอนจะกระตนความโกรธแคนอยางเกนทจะละงบได เมอกระท าโดยบคคลทพดภาษาองกฤษและประกาศตนเปนชาวครสต ผมเองกประณามการปฏบตนของมอรมอนยงกวาใครทงสน ทงส าหรบเหตผลอน และเพราะวา นอกจากมนไมไดรบการรบรองดวยหลกแหงเสรภาพแลว มนยงละเมดตรงๆ ตอหลกนน ดวยการเปนโซตรวนพนธนาการคนครงหนงของชมชน และปลดปลอยคนอกครงหนงจากพนธะทจะตองตอบแทนอยางเสมอกน กระนน กตองจ าไวเสมอวา ความสมพนธนเปนไปโดยสมครใจของผหญงเอง ผซงอาจถกถอวาเปนผตองทกขดวยความสมพนธ อยางทกไมตางไปจากสถาบนการแตงงานรปแบบอน และแมวาขอเทจจรงนจะดแปลก มนกมค าอธบายอยในความคดและธรรมเนยมทวๆ ไปของโลก ทสอนผหญงใหคดวาการแตงงานเปนเรอง

81

จ าเปนของชวต ซงท าใหเขาใจไดวาท าไมผหญงถงพอใจทจะเปนหนงในภรรยาหลายๆ คน ยงกวาทจะไมไดเปนภรรยาของใครเลย ประเทศอนๆ ไมไดถกเรยกรองใหยอมรบการแตงงานเชนนน หรอใหปลดปลอยสวนใดสวนหนงของประชากรจากกฎหมายของพวกตนบนพนฐานของทศนะแบบมอรมอน แตเมอผคนทคดแตกตางไดยอมรบตอความรสกเปนปฏปกษของคนอน ในระดบทเหนอกวาทอาจเรยกรองไดอยางชอบธรรมจากพวกเขาเสยอก นนกคอ เมอพวกเขาไดจากประเทศทค าสอนของพวกเขาไมไดรบการยอมรบ ไปตงหลกแหลงในดนแดนอนหางไกลของโลก ซงพวกเขาเปนพวกแรกทท าใหมนกลายเปนทๆ มนษยจะอยอาศยได กยากทจะเหนวา จะเอาหลกการอะไร ทนอกไปจากหลกการของทรราช มาหามไมใหพวกเขาอยทนน และอยภายใตกฎหมายทพวกเขาพอใจ ตราบเทาทพวกเขาไมคกคามชนชาตอน และเปดอสระอยางเตมท ใหคนทไมพอใจกบวถชวตของพวกเขาแยกตวออกมา นกเขยนผสามารถผหนงเสนอใหท าสงครามอารยธรรม (เปนค าทเขาใช) ซงไมใชสงครามศาสนา ตอชมชนแบบทผชายมภรรยาไดหลายคนน เพอยตสงทดเหมอนวาเปนอารยธรรมทกาวถอยหลงส าหรบเขา ผมเองกเหนเชนกนวานนคอการกาวถอยหลง แตผมกไมเหนวาชมชนไหนมสทธทจะบงคบชมชนอนใหมอารยธรรมสงขน หมายความวา ตราบใดทผททกขกบกฎหมายเลวๆ ไมเรยกรองขอความชวยเหลอจากชมชนอน ผมกไมอาจยอมรบการทคนทไมไดเกยวของในทางใดๆ กบพวกเขา จะกาวเขาไปและเรยกรองใหยตสภาวการณซงทกคนทเกยวของโดยตรงดเหมอนวาจะพอใจ เพยงเพราะวามนเปนเรองเสอมเสยในสายตาของคนทอยหางออกไปเปนพนไมล พวกเขาอาจสงผสอนศาสนาของตนไปเทศนาหามปรามสงนนกไดถาพวกเขาพอใจ ใหพวกเขาใชวธอะไรกไดทถกตอง (ซงไมใชการปดปากผสอนลทธ) มาตอตานการทค าสอนเชนนนจะเกดมาแพรหลายในหมประชากรของพวกเขาเอง ถาอารยธรรมไดมชยเหนออนารยธรรมมาแลว เมอครงทอนารยธรรมเคยครองโลก มนกเปนเรองไรสาระทจะอางเอาความกลววาอนารยธรรมจะกลบฟนและชนะเหนออารยธรรมมาเปนเหต อารยธรรมทสามารถทจะพายแพตอศตรทตนเอาชนะมาแลว ตวของมนเองตองตกต าเสยจนกระทงไมมใคร ไมวาจะเปนพระหรอเปนคร หรอใครกตาม มความสามารถ หรอทจะยอมเหนอยยาก ลกขนมาปกปองมน ถานเปนเชนนน ยงอารยธรรมนนจะไดรบค าเตอนใหจากไปเรวเทาไรกยงดเทานน เพราะมนมแตจะเลวลงอยางถงทสด จนกวาจะถกท าลายแลวสรางขนมาใหม (เหมอนจกรวรรดตะวนตก) ดวยมอของอนารยชนผทรงพลง.

82

บทท 5

การประยกต

1 จะตองมการอภปรายหลกการตางๆ ทยนยนมาในหนาทผานมาในรายละเอยด กอนทเราจะพยายามประยกตมาใชกบเรองราวตางๆ ของรฐบาลและศลธรรม อยางแบบทหวงไดวาจะเกดประโยชนอยางแทจรง ขอสงเกตสองสามประการทผมจะเสนอในเรองรายละเอยด มงหมายจะสรางความกระจางใหกบหลกการ ยงกวาทจะเปนการพจารณาถงผลทตามมา ผมจะไมเสนอการประยกตในทศทางตางๆ แตจะเสนอตวอยางตนแบบของการประยกต ทจะสรางความชดเจนยงขนใหกบความหมายและขอบเขตของหลกยดมนสองขอทเปนเนอหาทงหมดของค าสอนของงานชนน และเพอทจะชวยการหาสมดลระหวางหลกทงสอง ในกรณทเกดความสงสยวาหลกขอไหนทใชไดกบเรองทพจารณา 2 หลกทเราจะตองยดมนกคอ หนง ปจเจกตองมอสระจากสงคมอยางสมบรณ ส าหรบการกระท าซงไมไดเกยวของกบผลประโยชนของใครนอกจากของตวเขาเอง หากสงคมไมชอบพฤตกรรมของเขา สงคมกอาจแสดงออกเพยงแคดวยการใหค าแนะน า ค าสอน การหวานลอมชกจง หรอถาคดวาจะดกวาส าหรบตวเอง กอาจดวยการหลกเลยงทจะคบคาสมาคมกบเขา สอง ส าหรบการกระท าทเปนอนตรายตอประโยชนสขของผอน ปจเจกยอมตองอยใตอ านาจการลงโทษทางสงคมหรอทางกฎหมาย ถาสงคมเหนวาจ าเปนตองใชการลงโทษแบบใดแบบหนงมาปองกนตนเอง 3 ในเบองแรก จะตองไมเขาใจไปวา เนองจากอนตราย หรอความเปนไปไดทจะเกดอนตราย ตอผลประโยชนของผอนเทานน ทจะสรางความถกตองชอบธรรมใหกบการทสงคมจะเขาไปแทรกแซงปจเจก และดงนนสงคมยอมถกตองเสมอทจะเขาแทรกแซงในเรองประเภทดงกลาว ทจรงแลว ในหลายๆ กรณ การทปจเจกตอสเพอใหไดมาซงสงอนชอบธรรมบางอยาง เขายอมเลยงไมไดทจะสรางความเจบปวดหรอสญเสยใหกบผอน หรอเขาไปตดหนาในสงทคนอนหวงจะไดมาครอง ความขดแยงของผลประโยชนระหวางปจเจกมกเกดมาจากระบบระเบยบทเลวในสงคม และเลยงไมไดตราบมระบบนนยงคงอย และบางอยางกหลกเลยงไมไดเลยไมวาจะ

83

ภายใตระบบแบบไหน ใครกแลวแตทประสบความส าเรจในอาชพทมผคนจ านวนมากตอสแขงขนกน หรอในการสอบแขงขน ใครกแลวแตทชนะคนอกคนหนงในการแยงชงสงททงคปรารถนา กยอมเกบเกยวผลก าไรจากความขาดทนของผอน จากพลงงานทสญเปลา และจากความผดหวงของพวกเขา แตกเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา จะเปนการดกวาส าหรบประโยชนสขทวๆ ไปของมนษยชาต หากบคคลจะมงแสวงหาเปาหมายของเขาอยางไมถกขดขวางดวยผลลพธเชนน พดอกแบบหนงกคอ สงคมไมไดถอวาเปนสทธทางกฎหมายหรอทางศลธรรม ทผแขงขนทผดหวง จะไดรบการประกนใหปลอดพนจากความทกขประเภทน และสงคมรสกวาถกเรยกรองใหเขาแทรกแซง กตอเมอมการใชวธเอาชนะทขดแยงกบผลประโยชนของสวนรวม คอดวยการคดโกง และใชอ านาจเขาบงคบ 4 นอกจากนน การคาขายเองกเปนการกระท าทางสงคม ใครกตามทเขาด าเนนการขายสนคาประเภทใดประเภทหนงใหคนทวไป ยอมท าในสงทกระทบตอประโยชนสขของผอนและของสงคมโดยทวไป และพฤตกรรมเชนนน ในหลกการแลว ยอมเขาไปอยในขอบเขตอ านาจของสงคม ดวยเหตนน จงเคยถอวาเปนหนาทของรฐบาลทจะก าหนดราคาและวางกฎเกณฑในการด าเนนการผลตในทกสนคาทมความส าคญ แตหลงจากตอสกนมายาวนาน กเปนทรแลววาทงความยอมเยาและคณภาพของสนคาไดมาจากการปลอยใหผผลตและผขายมอสระอยางเตมท ภายใตการก ากบควบคมวาผซอมอสระเทาๆ กนในการซอหาจากทอน นคอสงทเรยกวา หลกแหงการคาโดยเสร แมจะเขากนไดกบหลกแหงเสรภาพของปจเจกทอยในงานชนน แตกตงอยบนพนฐานทตางออกไป การจ ากดการคา หรอในการผลตเพอการคา ยอมเปนการบงคบควบคม และการบงคบควบคมทงหลายยอมเปนความชวราย แตการควบคมทก าลงพดถงอยนกระทบตอพฤตกรรมสวนทสงคมมความสามารถทจะควบคม และผดเพยงเพราะวาพวกมนไมไดกอผลลพธ ซงสงคมมงหมายใหมนสราง ในฐานะทหลกแหงเสรภาพของปจเจกไมไดเกยวพนอยในหลกแหงการคาโดยเสร มนกยอมไมเกยวของกบปญหาตางๆ ของขอจ ากดของหลกการนน ตวอยางเชน จะอนญาตใหมการควบคมโดยสงคมในปรมาณเทาใดเพอปองกนการหลอกลวงดวยการปลอมปน จะตองมการบงคบนายจางใหระมดระวงในสขภาพอนามย หรอจดการในการปองกนใหกบคนงาน ในอาชพทอนตราย ในขอบเขตระดบใด ค าถามเชนนเกยวพนมาถงขอพจารณาเรองเสรภาพ เพยงแคในแงทวา ถาเรองอนๆ ทกอยางเสมอกนแลวละก ระหวางการปลอยใหมอสระกบการควบคม การปลอยผคนใหมอสระยอมดกวาเสมอ แตในหลกการแลว เปนเรองทไมอาจปฏเสธไดวา เปนการถกตองทจะควบคมผคนเพอเปาหมายทวามาน ในอกทางหนง มค าถามเกยวกบการแทรกแซงตอการคา ซงเปนค าถามอยางแทจรงตอเรองเสรภาพ อยางเชนปญหาของรฐเมนทไดเคยกลาวถงไปแลว ปญหาของการหามน าฝนเขาประเทศจน การจ ากดการขายยาพษ ซงในกรณทงหมด เปาหมายของการแทรกแซงเปนไปเพอท าใหการไดสนคาบางอยาง

84

มาไวในการครอบครองเปนไปไดยาก หรอเปนไปไมไดเลย การแทรกแซงพวกนเปนสงโตแยงไดวาเปนการละเมดตอเสรภาพของผซอ ไมใชของผขายหรอผผลต 5 หนงในตวอยางดงกลาว อนไดแกการขายยาพษ พาเราไปสค าถามใหม คอค าถามในเรองของขอบเขตทเหมาะสมของสงทเรยกวาหนาทของต ารวจ ในขอบเขตใดทเสรภาพจะถกลวงล าไดอยางถกตองเพอการปองกนอาชญากรรมหรออบตเหต ไมมใครเถยงวาเปนหนาทหนงของรฐบาลในการปองกนอาชญากรรมกอนหนาทมนจะเกด เชนเดยวกบหนาททจะตองคอยตรวจจบและลงโทษอาชญากรรมทเกดขนแลว อยางไรกตาม หนาทในการปองกนของรฐบาลอาจถกน ามาใชอยางผดๆ จนละเมดตอเสรภาพ ไดมากกวาหนาทในการลงโทษมากนก เพราะแทบจะไมมสวนใดเลยของเสรภาพอนชอบธรรม ในการกระท าของมนษย ทไมอาจจะถกเสนอวาเพมความเปนไปไดใหกบความเกะกะระรานอะไรบางอยาง กระนน ถาเจาพนกงานของรฐ หรอแมกระทงบคคลธรรมดา เหนคนๆ หนงก าลงเตรยมการอยางชดแจงทจะกออาชญากรรม พวกเขากไมไดถกหามวาใหดอยเฉยๆ จนกวาอาชญากรรมจะเกด แตควรจะเขาแทรกแซงเพอปองกน ถายาพษไมเคยถกซอไปใชเพอการใดเวนกแตเพอกอเหตฆาตกรรม กยอมถกตองทจะหามการผลตและการขาย แตยาพษกเปนทตองการเพอวตถประสงคทเปนประโยชนและบรสทธใจดวยเชนกน แตการควบคมกรณหนงกไมอาจท าไดโดยไมเปนการควบคมอกกรณหนงไปพรอมกน และกเปนหนาทอนถกตองเหมาะสมของเจาหนาทเชนกน ทจะปองกนอบตเหต ถาพนกงานของรฐหรอใครกตามเกดเหนคนพยายามขามสะพานทเปนทรแนวาไมปลอดภย และไมมเวลาพอทจะเตอนเขาถงอนตราย พวกเขากอาจจบตวคนนนไว แลวไลใหเขากลบไป โดยมไดเปนการละเมดเสรภาพใดๆ ของเขา เพราะเสรภาพอยในการท าสงทคนปรารถนา และเขาไมไดปรารถนาทจะตกลงไปในแมน า แตเมอใดกตามทไมมอนตรายทแนนอน มแตอนตรายของปญหาขอยงยากเลกนอย ไมมใครอนนอกจากตวเขาเองทสามารถตดสนวาเขามแรงจงใจพอจะกระตนใหเขารบความเสยงหรอไม ดงนน ในกรณน (นอกเสยจากวาเขาเปนเดก เสยสต หรออยในความตนเตนจนขาดการพจารณาไตรตรอง) ผมเหนวา เขากควรแคไดรบค าเตอนถงอนตราย ไมใชถกใชอ านาจบงคบไมใหเอาตวเองไปเสยง เมอเอาขอพจารณาแบบเดยวกนมาใชกบค าถามเรองการขายยาพษ กอาจชวยเราในการตดสนไดวา ในบรรดากฎระเบยบตางๆ ทเปนไปได อนไหนขดหรอไมขดกบหลกการ ตวอยางเชน อาจมการบงคบใหปดฉลากดวยค าอธบายถงคณสมบตอนตรายของมน โดยไมเปนการละเมดตอเสรภาพ เพราะเปนไปไมไดทผซอจะไมปรารถนาจะรวาสงทเขาครอบครองนนมคณสมบตเปนพษ แตการบงคบใหมใบรบรองจากแพทยในทกกรณ อาจจะท าใหการไดสงทตองการ แมส าหรบมาใชในทางทถกทควร กอาจเปนไปไมไดในบางครง และท าใหเปนสงทแพงเกนจ าเปนเสมอ วธเดยวทจะใชขวางอาชญากรรมทอาศยยาพษเปนเครองมอ ทชดเจนวาไมเปนการละเมดเสรภาพของผทปรารถนาสารพษเพอการอน กคออาศยสงทเบนธม (Bentham) เรยกวา “พยานหลกฐานทก าหนดไวลวงหนา” ขอก าหนดนเปนทคนเคยส าหรบทกคนในเรองการท า

85

สญญาตามกฎหมาย เปนเรองปกตวาเมอมการท าสญญา กฎหมายจะบงคบวามนจะบงคบใชไดกตอเมอมการด าเนนการในพธการบางอยาง อยางเชน การลงลายมอชอ การมพยานรบร และอะไรอนบางอยาง เพอทวาเมอเกดมขอพพาทตามมา จะไดมประจกษพยานมาพสจนวามการท าสญญาจรง และไมมอะไรในเงอนไขแวดลอมทท าใหมนไมมผลทางกฎหมาย ซงกเปนไปเพอทจะปองกนสญญาปลอม หรอสญญาทท าภายใตเงอนไขซงหากเปนทร กจะท าใหมนเปนโมฆะ อาจมการบงคบใหท าในสงแบบเดยวกนในการซอขายสงทอาจเปนเครองมอของอาชญากร เชน ผขายอาจถกบงคบใหลงทะเบยน วนเวลาทแนนอนของการซอขาย ชอและทอยของผซอ คณภาพและปรมาณทแนนอนของการซอขาย ใหผขายถามผซอวามวตถประสงคอนใด และบนทกค าตอบทไดรบ เมอไมมใบสงยา อาจบงคบใหตองมบคคลทสามมาปรากฏตว เพอใหตามถงตวผซอได ในกรณทเกดมเหตผลภายหลงใหเชอวาสงของถกใชในการกออาชญากรรม โดยทวไปแลว ระเบยบดงกลาวไมควรจะเปนอปสรรคตอการไดตววตถสงของ แตกควรจะเปนอปสรรคตอการใชในทางไมถกตองอยางปราศจากการตรวจสอบ 6 สทธของสงคมทจะปองกนตนเองจากอาชญากรรมดวยการระวงลวงหนา ชถงขอจ ากดทชดเจนของหลกเสรภาพ ทวาการกระท าผดทเปนเรองของตนเองไมใชสงทถกตองทจะเขาแทรกแซงเพอการปองกนหรอการลงโทษ ตวอยางเชน ในกรณปกตแลว ไมใชสงทเหมาะสมทจะแทรกแซงทางกฎหมายตอการเมาสรา แตผมขอยนยนวา ส าหรบบคคลผซงเคยถกตดสนครงหนงแลว วากระท าผดดวยการประทษรายตอผอนจากอทธพลของเหลา ยอมเปนเรองถกตองอยางยง ทวาเขาควรตองอยภายใตขอจ ากดทางกฎหมายทก าหนดขนมาพเศษเฉพาะส าหรบเขา วาถาเขาเมาสราขนมาอกเมอใด เขาจะตองถกลงโทษ และถาในสภาพเมาสรา เขาประทษรายผอนอก การลงโทษทเขาควรไดรบจากการประทษรายนนกควรจะทวความรนแรงขน นนกคอ ส าหรบคนซงการเมาสรากระตนใหท ารายผอน การท าใหตวเองเมาสรายอมเปนอาชญากรรมตอผอน และเชนกน ความเกยจคราน ยกเวนแตกบบคคลทรบความชวยเหลอจากสงคม หรอยกเวนแตเมอเปนการละเมดสญญาทางกฎหมาย ยอมเปนการใชอ านาจอยางเผดจการ หากจะลงโทษเขาทางกฎหมาย แตถาคนผหนง ดวยเหตแหงความเกยจคราน หรอดวยเหตทสามารถหลกเลยงไดอนบางอยาง ไมอาจท าหนาทตามกฎหมายของเขาตอผอน เชนไมอาจดแลบตรของตน ยอมไมใชเผดจการแตอยางใด ทจะใชอ านาจบงคบใหเขาท างาน เพอใหเขาปฏบตตามพนธะของตน หากไมมวธอนอกแลวใหใช 7 นอกจากนน ยงมการกระท าหลายๆ อยางทท ารายโดยตรงกเพยงกบผท า ทกฎหมายไมควรเขาไปหาม แตถาหากกระท าตอหนาสาธารณชน กจะเปนการละเมดตอมารยาทอนดงาม และดงนนกจะเปลยนไปเปนการท าผดตอผอน ซงยอมถกตองทจะถกหาม นเปนการท าผดตอความเปนสภาพชน ซงไมจ าเปนจะตองสาธยาย นเปนความผดทเกยวของกบหวเรองของเรากแตโดย

86

ออม ขอโตแยงตอการกระท าตอหนาสาธารณชน กมน าหนกเทาๆ กน ในหลายกรณของการกระท าทดวยตวของมนเองแลว ไมใชสงทนาต าหน และกไมควรคดวานาต าหน 8 มอกค าถามหนง ทเราจะตองหาค าตอบใหสอดคลองกบหลกการทเสนอมา ในกรณของการกระท าสวนตวซงถอกนวานาต าหน แตหลกเสรภาพหามไมใหสงคมปองกนหรอลงโทษมน เพราะวาความชวรายทงหมดตกแกผกระท าเอง สงใดกตามทคนมอสระทจะท า คนอนกควรมอสระเทาๆ กนทจะขอค าปรกษาหรอทจะยยงสงเสรมหรอไม? นเปนค าถามทยงยาก การทคนยยงคนอนใหกระท าสงหนงไมใชความประพฤตทเกยวของแตกบตวเขาเอง การใหค าแนะน าหรอการพดจาชกจงเปนการกระท าทางสงคม และดงนน ยอมอาจถอวาตองอยใตการควบคมของสงคมเหมอนการกระท าทวๆ ไปทกระทบตอผอน แตเมอไตรตรองดสกนดกจะรวาไมถกตองทจะคดเชนนน เพราะแมกรณนจะไมอยในนยามของเสรภาพของปจเจก แตเหตผลทรองรบหลกเสรภาพของปจเจกกรองรบกรณเชนนดวย ถาคนตองไดรบอนญาต ในอะไรกแลวแตทเกยวของแตตวพวกเขาเอง ใหกระท าตามอะไรทดเหมอนวาดทสดส าหรบพวกเขา พวกเขากตองมอสระเทาๆ กนทจะปรกษากนและกนวาอะไรเหมาะทจะท า ทจะแลกเปลยนความคดเหน ทจะใหและรบขอเสนอแนะระหวางกน อะไรกแลวแตทไดรบอนญาตใหท า กตองไดรบอนญาตใหเสนอแนะใหท า เรองนจะเปนทนาสงสยกตอเมอผสงเสรมไดรบผลก าไรสวนตวจากค าแนะน าของตน นนคอ เมอเขาท ามนเปนอาชพเลยงตว หรอหาความร ารวยดวยการสนบสนนสงทสงคมและรฐถอวาชวราย แตเรองกยอมจะซบซอนยงขน เพราะจะมกลมบคคลทผลประโยชนของพวกเขาขดกบความผาสกของสงคม และวถชวตของพวกเขาตงอยบนการตอตานสงคม นเปนเรองทควรเขาแทรกแซงหรอไม? ตวอยางเชน การพนนและการผดประเวณเปนเรองทตองปลอยใหผคนมอสระ แตบคคลควรจะมอสระทจะเปนผจดหาโสเภณ หรอเปนเจาของบอนการพนนหรอไม? นเปนหนงในกรณทวางอยบนเสนแบงระหวางสองหลกการ ซงไมชดเจนวาจรงๆ แลวมนอยฝงไหน มการอางเหตผลจากทงสองฝาย ในฝายของการยอมอนญาต อาจกลาววา การยดอะไรบางอยางเปนอาชพ การด าเนนชวตหรอการหาผลก าไรจากการท าสงนน ยอมไมท าใหมนกลายเปนอาชญากรรมขนมา หากสงนนเปนสงทไดรบอนญาต และอาจกลาววา การกระท าหนงควรจะไดรบอนญาตหรอไมกถกหามอยางใดอยางหนง และอยางคงเสนคงวา และวา ถาหลกการทเราปกปองมาจนถงบดนเปนจรง สงคมในฐานะสงคม ไมมหนาทตดสนวาอะไรผดในเรองทเกยวของกแตกบปจเจกเทานน และวาสงคมไมอาจท ามากไปกวาการหวานลอมบคคลไมใหท า รวมทงอาจกลาววาบคคลคนหนงควรมอสระทพดใหเหนวาสงหนงด เทากบทคนอนมอสระจะพดใหเหนวาสงนนเลว ในทางตรงกนขาม กอาจมการโตวา แมวาไมใชเรองทถกตองทสาธารณชนหรอรฐจะใชอ านาจมาตดสน เพอการปดกนหรอลงโทษ วาการกระท าทกระทบกแตประโยชนสขของปจเจกเอง เปนสงดหรอสงเลว แตสาธารณชนหรอรฐกถกตองดวยเหตผลอยางยงทจะถอวา ถาพวกเขาคดวาความประพฤตหนงเลว การทมนเลวจรงหรอไมจรง กเปนค าถามทโตเถยงกนได และดวยการถอเชนน

87

พวกเขากไมกระท าผด ในการพยายามทจะกนอทธพลของผยยงสงเสรม ซงไมใชผเปนกลาง แตเปนผมผลประโยชนโดยตรงกบฝายหนง อนเปนฝายทรฐเชอวาผด และเปนผซงเหนไดชดวาสนบสนนความประพฤตนนกเพอผลไดสวนตวเทานน อาจมการเนนวา ไมมอะไรเสยหายอยางแนนอน ไมมความดงามใดทตองสละทงไป ทจะมการจดระเบยบในเรองราวตาง ในทางทท าใหบคคลใชสทธเลอกตงไปตามความพอใจของพวกเขาเองจรงๆ ไมวาจะอยางฉลาดหรอโงเขลา อยางเปนอสระทสดเทาทจะเปนไปได จากเลหเหลยมของคนซงพยายามกระตนธรรมชาตฝายต าของพวกเขาเพอเปาหมายทเปนผลไดของผกระตนนนเอง ฉะนน (อาจกลาวไดวา) แมวาจะหาเหตผลมารองรบพระราชบญญตวาดวยกฬาทผดกฎหมายไมได นนกคอ แมวาบคคลทงหลายควรจะมอสระทจะเลนพนนในบานของตนเอง หรอในสถานทพบปะสงสรรคใดๆ กตามทกอตงขนโดยการเปนสมาชกของพวกเขาเอง และเปดเฉพาะสมาชกและแขกของเขาเทานน กระนน กไมควรอนญาตใหมบอนการพนนสาธารณะ เปนความจรงวาการหามไมเคยมผลอยางแทจรง และไมวาต ารวจจะไดรบอ านาจเบดเสรจมากสกแคไหน บอนการพนนกยงเปดอยไดเสมอภายใตหนาฉากอน แตบอนการพนนอาจถกบงคบใหด าเนนกจการอยางปกปดลลบในระดบหนง เพอไมใหใครรนอกจากคนผซงเสาะแสวงหามนจรงๆ และสงคมกไมควรจะมงหวงอะไรมากไปกวานน เหตผลและขออางพวกนมน าหนกอยพอประมาณ และผมไมขอเสยงตดสนวาเหตผลเหลานนพอเพยงหรอไม ทจะใชรองรบความผดปกตทางศลธรรมของการลงโทษผสมรรวมคดในการท าผด ในขณะทจ าเลยหลกกลบถกปลอย (และตองถกปลอย) ใหเปนอสระ ของการปรบหรอจ าคกผจดหาโสเภณและเจาของบอน แตไมเอาโทษผเทยวโสเภณและนกพนน และไมควรอยางยงทการกระท ารวมกนของการซอและการขายจะถกแทรกแซงดวยเหตผลแบบเดยวกน สงของเกอบทกสงทกอยางทซอขายกนอาจถกใชอยางเกนควรหรอเกนจ าเปน และผขายยอมมผลประโยชนทางการเงนกบการสงเสรมการใชอยางเกนเลย แตกไมมขอโตเถยงใดทอาจสรางขนจากประเดนนทจะมาสนบสนนกฎหมายอยางของรฐเมน เพราะวาผคาขายเครองดมมนเมา แมจะมผลประโยชนอยในการกนดมอยางเกนขนาด แตกเปนคนพวกทจ าเปนตองมอยางหลกเลยงไมได ส าหรบทคนอนจะไดเครองดมมาใชอยางถกตองพอประมาณ อยางไรกตาม ความสนใจของพวกพอคาทจะสงเสรมใหคนดมสราอยางเกนประมาณกเปนความชวรายอยางแทจรง และเปนเหตผลรองรบใหกบการทรฐจะออกขอจ ากดและเรยกรองการค าประกน ซงถาไมใชเพราะเหตผลนน กจะเปนการลวงละเมดตอเสรภาพอนชอบธรรมของบคคล 9 ค าถามตอไปกคอ แมวารฐจะอนญาตใหบคคลประพฤตในสงทขดแยงกบประโยชนสงสดของตน แตควรหรอไมทรฐจะหามปรามมนในทางออม เชน ควรหรอไมทรฐจะสรางมาตรการทจะท าใหเครองดมมนเมามราคาแพงขน หรอเพมความยากล าบากในการซอหาดวยการจ ากดจ านวนสถานทจ าหนาย? ค าถามนเชนเดยวกบค าถามทเปนเรองเชงปฏบตอนๆ จ าเปนทจะตองมการแยกแยะหลายประการ การตงภาษกบสารกระตนเพยงเพอใหมนหาซอไดยากขน

88

แตกตางจากการหามมนโดยสนเชงเพยงเลกนอย และจะมเหตผลอนสมควรกตอเมอเรองนนเองกมเหตผลอนสมควร การเพมราคาทกครงคอการหามส าหรบผทมรายไดไมพอกบราคาทเพมขน และส าหรบคนทมรายไดพอ มนคอการลงโทษทกระท าตอเขา ส าหรบการสนองความตองการในรสนยมหนงๆ ของตน ทางเลอกในการหาความสขของผคน และรปแบบในการใชจายรายไดของพวกเขา หลงจากทตอบสนองพนธะทางศลธรรมและทางกฎหมายทมตอรฐและตอปจเจกอนๆ แลว ยอมเปนเรองของพวกเขาเอง และตองตงอยบนการวนจฉยของพวกเขาเอง ขอพจารณาพวกนอาจดเผนๆ เหมอนจะประณามการเลอกสารกระตนมาเปนกรณพเศษทจะเกบภาษมาบ ารงรฐ แตกตองจ าไววาการเกบภาษมาเปนรายไดของแผนดนเปนเรองทหลกเลยงไมได และในเกอบทกประเทศ เปนเรองจ าเปนวาบางสวนควรเปนการเกบภาษโดยออม และดงนนแลว รฐจงชวยไมไดทจะตองลงโทษคนบางคนส าหรบการบรโภคสนคาบางอยาง และส าหรบบางคนอาจเปนการหามเสยดวยซ า ฉะนน จงเปนหนาทของรฐทจะพจารณาส าหรบการก าหนดภาษ วาสนคาอะไรทผบรโภคตองมเกบไวใช และเลอกเอาสนคาทรฐตดสนวาการใชมนเปนอนตรายนอกเสยจากในปรมาณทเลกนอย ดงนนการเกบภาษสารกระตนในระดบทสรางรายไดใหกบรฐอยางสงทสด (สมมตวารฐจ าเปนทตองมรายทงหมดทตนเองหาได) ไมเพยงแตเปนสงทยอมรบได แตเปนสงทตองเหนชอบดวย 10 ปญหาทวาควรท าใหการขายสนคาพวกนเปนสทธทจ ากดเฉพาะมากขนหรอนอยลง ตองใหค าตอบแตกตางกนไปตามจดมงหมายวาออกขอจ ากดมาเพออะไร สถานทพกผอนหยอนใจสาธารณะตองมการควบคมจากเจาหนาทต ารวจอยางเปนพเศษ เพราะการฝาฝนกฎหมายมกเรมเกดทนน ดงนน จงสมควรทจะจ ากดอ านาจในการขายสนคาพวกน (อยางนอยทสดกส าหรบการบรโภค ณ จดนน) ใหกบบคคลทเปนทรจก หรอไดรบการรบรองวาเปนผมความประพฤตด และสมควรทจะก าหนดระเบยบวาดวยเวลาเปดปด ตามทจ าเปนส าหรบการระวงความปลอดภยแกคนทวไป ตลอดจนสมควรทจะถอนใบอนญาต ถามการท าลายความสงบสขเกดขนซ าๆ จากความละเลยหรอความไรประสทธภาพของผดแลราน หรอถารานนนกลายเปนสถานทนบพบเพอการเตรยมการละเมดกฎหมาย ขอบงคบอนๆ ทเหนอไปจากน โดยหลกการแลว ผมไมเหนวาสมควรแกเหตผล ตวอยางเชน การจ ากดจ านวนรานเบยรและสรา เพอท าใหหาซอไดยากขน และลดโอกาสทคนจะถกชกจงใหบรโภค ไมเพยงแตท าใหคนทงหมดขาดความสะดวก เพยงเพราะคนบางคนใชความสะดวกนไปในทางทผด แตยงเหมาะกแตเฉพาะกบสงคมทผใชแรงงานถกถอตรงๆ วาเปนเดกหรอเปนคนทยงปาเถอน ทจะตองไดรบการอบรมใหรจกควบคมตนเอง เพอใหเหมาะทจะไดรบอนญาตใหมเสรภาพตอไปในอนาคต นไมใชหลกการทประเทศเสรใดๆ ประกาศวาใชในการปกครองผใชแรงงาน และไมมบคคลใดทยกยองเสรภาพจะยอมรบใหพวกเขาถกปกครองดวยวธเชนนน นอกเสยจากวา ไดมการใชความพยายามทกประการทจะสอนพวกเขาในเรองเสรภาพ และทจะปกครองพวกเขาในฐานะเสรชน แตพวกเขากยงพสจนตวเองใหเหนวา

89

สมควรถกปกครองแบบเดกๆ เทานน เปนเรองไรสาระทจะคดวาเคยมความพยายามเชนนนในกรณใดๆ ทจ าเปนตองถกพจารณาในทน และเปนเพราะวาสถาบนทางสงคมตางๆ ในประเทศนไมสอดคลองคงเสนคงวาเทานนเอง ทท าใหสงซงอยในระบบเผดจการ หรอในระบบทเรยกวาปตาธปไตย ไดถกยอมรบเขามาอยในการปฏบตของพวกเรา ในขณะทเสรภาพทวไปของสถาบนทางสงคมของเรา กนไมใหมการใชอ านาจควบคม ทจ าเปนทจะท าใหเกดการควบคมตนเองอยางมประสทธภาพ ทถอวาเปนการอบรมสงสอนทางศลธรรม 11 ไดชไวแตตนของงานชนนแลววา เสรภาพของปจเจกในสงซงเกยวของแตกบปจเจกผนนเอง ยอมตามมาดวยเสรภาพอยางเดยวกนในปจเจกจ านวนใดกตาม ทจะตกลงรวมกนในการจดระเบยบสงใดกตามทเกยวของกบพวกเขารวมกน และไมเกยวของกบผอน ประเดนนไมมความยงยากตราบใดทเจตจ านงของผเขารวมไมเปลยนแปลง แตเนองจากเจตจ านงนนอาจเปลยนแปลงไป จงมกจ าเปนวาพวกเขาควรจะท าพนธะสญญาตอกนแมแตในสงซงเกยวของกแตกบพวกเขาเอง และเมอพวกเขาท าพนธะสญญาตอกนแลว กยอมสมควรถอเปนกฎทวไปวาพนธะสญญาเหลานนตองไดรบการรกษาไว กระนน ในกฎหมายของทกประเทศ กฎทวไปนกอาจมขอยกเวน ไมเพยงแควา บคคลไมอาจรวมกนท าสญญาทละเมดสทธของฝายทสาม แตบางครงกถอวาเปนเหตผลเพยงพอทจะปลดปลอยพวกเขาจากพนธะสญญา หากสญญานนน าไปสอนตรายตอพวกเขาเอง ตวอยางเชน ในประเทศนและในอารยประเทศทงหลาย สญญาทบคคลขายตนเอง หรอยนยอมใหตนเองถกขายเปนทาส ยอมเปนโมฆะไรผล ไมถกบงคบไมวาจะโดยกฎหมายหรอโดยทศนคตของผคน พนฐานส าหรบการจ ากดอ านาจในการทคนสมครใจขายชวตตนเองยอมปรากฏใหเหนอยางชดเจน เหตผลทจะไมเขาแทรกแซงการกระท าโดยสมครใจของเขา นอกจากเพอประโยชนสขของคนอน กคอการใหความส าคญกบเสรภาพของเขา การสมครใจเลอกของเขาคอพยานหลกฐานวาสงทเขาเลอกเปนสงทนาปรารถนาส าหรบเขา หรออยางนอยกเปนสงทเขาทนได และโดยรวมๆ แลวเขาจะไดสงทดงามส าหรบตวเองอยางดทสด กดวยการปลอยใหเขาแสวงหามนดวยวธการของเขาเอง แตดวยการขายตวเองไปเปนทาส เขาสละเสรภาพของเขา เขาเสยโอกาสทจะใชเสรภาพทงหมดในอนาคตหลงจากการกระท าเพยงแคครงหนงนน เขาจงท าลายตวเปาหมายซงเปนเหตผลใหกบการอนญาตใหเขาเอาตวเองเขาแลก เขาไมมอสระอกตอไป แตตอจากนนแลว กอยในภาวะซงไมมขอเหตผลทจะมาอางเปนขอดใหกบเสรภาพอกตอไป ซงเปนเหตผลอยางทเขาอาจไดมาดวยการทเขาสมครใจมเสรภาพตอไป หลกแหงเสรภาพไมอาจเรยกรองวาเขาควรมอสระทจะไมเปนอสระ เขาไมมเสรภาพทจะท าใหตนเองแปลกแยกจากเสรภาพ เหตผลพวกน ซงน าหนกของมนชดเจนอยในกรณพเศษน เหนไดชดวาสามารถประยกตไดอยางกวางขวาง อยางไรกตาม ความจ าเปนตางๆ ของชวต กก าหนดขอบเขตใหกบเหตผลพวกนในทกๆ เรอง ซงเรยกรองตลอดเวลา มใชใหเราสละเสรภาพของเราจรงๆ แตใหเรายอมรบตอขอบเขตนและขอบเขตอนของเสรภาพ หลกการซงเรยกรองอสรภาพอยางไรการควบคมในทก

90

เรองทเกยวเฉพาะตอบคคลนนเอง เรยกรองวาบรรดาคนทเขามาผกพนตอกน ในสงทไมเกยวกบฝายทสาม ควรสามารถทจะปลดปลอยกนและกนออกจากพนธะสญญา และแมเมอไมมการปลดปลอยโดยสมครใจ กอาจจะไมมพนธะสญญาหรอการตกลงใด ยกเวนกแตในเรองเงนหรอสงทมคาเปนเงน ทคนจะกลากลาววาไมควรมเสรภาพใดๆ ทงสนในการบอกยกเลก ในงานชนเยยมทผมเคยกลาวถงมาแลว บารอน วลเฮลม วน ฮมโบลดท กลาวดวยความเชอมนวา การตกลงซงเกยวพนไปถงการบรการหรอความสมพนธสวนตว ไมควรจะผกพนทางกฎหมายเกนกวาระยะเวลาทก าหนดไวเปนอนขาด และกลาววา ส าหรบการแตงงานทเปนการตกลงปลงใจทส าคญทสด ซงมความพเศษตรงท เปาหมายของสญญายอมลมเหลวหากความรสกของทงสองฝายไมตรงกน ไมควรจะตองการอะไรมากไปกวาการประกาศเจตจ านงของฝายใดฝายหนงวาขอยตขอสญญา นเปนเรองทส าคญและซบซอนเกนกวาทอภปรายรวบๆ และผมยกขนมาเพยงเทาทจ าเปนตอการแสดงใหเหนภาพเทานน ถาไมใชเพราะวาบารอน ฮมโบลดท ตองการเสนอญตตของเขาอยางรวบรดและกวางๆ จนเขาไมถกผกมดใหตองอภปรายขออางขอสรปของเขา อยางละเอยดแลวละก เขากนาจะรวาไมอาจตดสนเรองนบนพนฐานอยางงายๆ อยางทเขาจ ากดตวเองไว เมอบคคลหนงไมวาจะดวยค าพดหรอการกระท า กระตนอกคนหนงใหเชอใจตอการทเขาจะยดมนกระท าตอไปในทางหนงๆ นนคอ ถาเขาสรางใหคนอกคนหนงเกดความคาดหวงและการคดค านวณ และผกแผนการสวนใดสวนหนงของชวตเขากบการคดเชนนน เมอนนแลว เขายอมมพนธะทางศลธรรมใหมตอบคคลนน ซงแมอาจถกหกลางได แตกไมอาจถกละเลย และเชนกน ถาความสมพนธระหวางคสญญาทงสองฝาย มผลตามมาตอคนอน ถามนท าใหฝายทสามเขามาอยในฐานะอนพเศษ หรอ อยางเชนในกรณของการแตงงาน เปนสงทท าใหฝายทสามเกดมตวมตนขนมา พนธะหนาทตอฝายทสามยอมเกดขนตอคสญญาทงสอง ซงการตอบสนอง หรอรปแบบของการตอบสนอง ตอพนธะหนาทนน ตองถกกระทบอยางหนกจากความตอเนองหรอความแตกสลายของความสมพนธระหวางคสญญาทงสอง ไมใชวาพนธะหนาทเหลานบงคบใหคสญญาตองคงความสมพนธไว ไมวาฝายหนงจะสญเสยความสขมากแคไหน แตพวกมนกเปนองคประกอบของประเดนทตองพจารณา และแมนวาหนาทตอฝายทสามจะไมสรางความแตกตางใหกบเสรภาพตามกฎหมายทจะปลดเปลองตวเองออกจากสญญา ซงนคอสงทวน ฮมโบลดทถอ (และผมกถอดวยวามนไมควรสรางความแตกตางมากนก) แตหนาทตอฝายทสามกสรางความแตกตางอยางยงในเสรภาพตามหลกศลธรรม บคคลตองเอาสภาวะแวดลอมทงหมดนมาพจารณา กอนทจะตดสนใจเลอกทางทกระทบตอประโยชนสขทส าคญเชนนนของคนอน และถาเขาไมใหความส าคญมากพอตอผลประโยชนเหลานน เขายอมตองมความรบผดชอบทางศลธรรมตอความผด นเปนเรองทชดแจง ซงผมยกขนมาพดเพอใหเหนภาพของหลกการทวไปในเรองเสรภาพไดดยงขน ไมใชเพราะวาปญหาระหวางพอแมมกถกพจารณาอยางไมคดถงเดก ในทาง

91

ตรงกนขาม ปญหากลบถกอภปรายราวกบวาผลประโยชนของเดกคอทกสงทกอยาง และผลประโยชนของผใหญไมมความหมายแตอยางใด 12 ผมไดใหขอสงเกตมาแลววา การทไมมหลกการทยอมรบกนโดยทวไป ท าใหมการใหเสรภาพในเรองทควรจะไมมเสรภาพ และไมมเสรภาพในเรองทควรจะม และในโลกยโรปสมยใหม หนงในกรณทความรสกเรองเสรภาพมความรนแรงมากทสด ในทศนะของผมแลว กลบเปนกรณของการมเสรภาพอยางผดทผดทางโดยสนเชง บคคลควรมอสระทจะท าตามใจชอบในเรองของเขาเอง แตเขาไมควรมอสระทจะท าตามใจชอบในการกระท าเพออกคนหนง โดยอางวากจธระของผนนเปนกจธระของเขาเอง ในขณะทรฐเคารพในเสรภาพของคนแตละคนในเรองทเปนเฉพาะตวของเขาเอง แตรฐกมหนาททจะตองควบคมอยางเขมงวดตอการใชอ านาจซงรฐยอมใหบคคลมเหนอผอน ขอผกมดนของรฐแทบจะถกมองขามไปโดยสนเชงในเรองของความสมพนธในครอบครว ซงเปนเรองทมอทธพลโดนตรงตอความสขของมนษย และส าคญกวาเรองทกเรองรวมกน อ านาจทแทบจะเปนแบบเผดจการของสามเหนอภรรยาไมมอะไรใหตองขยายความในทน เพราะไมมอะไรจ าเปนส าหรบการขจดความชวรายน ยงไปกวาการทภรรยาจะตองมสทธอยางเดยวกนกบสาม และตองไดรบการคมครองจากฎหมายในลกษณะเดยวกนกบบคคลอนๆ ทงหมด และเพราะวา ผทปกปองความอยตธรรมทยนยงน ไมไดรองขอเสรภาพ แตยนผงาดอยางเปดเผยในฐานะผครองอ านาจ ในกรณของเดกๆ การใชแนวคดเรองเสรภาพอยางผดๆ เปนอปสรรคอยางแทจรงตอการปฏบตหนาทของรฐ คนแทบจะคดวาลกเปนสวนหนงของพอแมจรงๆ ไมใชแคในเชงเปรยบเปรย เขาจงปกปองหวงแหนในอ านาจอนสมบรณเดดขาดทเขามตอผอนนใหกฎหมายเขาแทรกแซงนอยทสด และหวงแหนปกปองเสยยงกวาทเปนอยในเรองเสรภาพของตวเขาเอง มนษยชาตโดยทวไปจงใหคาตอเสรภาพนอยกวาอ านาจเปนอยางมาก ขอใหพจารณาเรองการศกษาเปนตวอยาง แทบจะเปนสจพจนทประจกษแจงในตนเองไมใชหรอ วารฐควรบงคบพลเมองทกคนของตนใหมการศกษาถงระดบหนง? แตกระนน มใครหรอ ทไมหวนกลวทจะยอมรบและประกาศยนยนความจรงน? จรงๆ แลวแทบไมมใครเลยทไมยอมรบวา หนงในหนาททศกดสทธทสดของบดามารดา (หรอของบดา ตามทกฎหมายและประเพณยนยนอยขณะน) วาหลงจากสรางมนษยคนหนงใหถอก าเนดขนมาบนโลก พวกเขาจะตองใหการศกษาตอมนษยคนนน เพอใหผนนสามารถด าเนนชวตไดอยางเหมาะสมทงตอตนเองและตอผอน แตในขณะทสงนถกประกาศอยางเปนเอกฉนทใหเปนหนาทของบดา กลบแทบจะไมมใครเลยในประเทศน ทจะทนฟงเรองการบงคบใหเขาตองปฏบตได และแทนทจะถกบงคบใหขวนขวายหรอเสยสละเพอใหบตรไดมการศกษา เขากลบถกปลอยใหมสทธเลอกทจะยอมรบหรอไมยอมรบกได เมอการศกษาถกเสนออยางใหเปลา! ควรเปนทตระหนกวา การใหก าเนดบตรโดยปราศจากความคาดหวงวาตนจะสามารถ ไมเพยงแคบ ารงเลยงรางกายเขาดวยอาหาร แตยงสามารถทจะบ ารงเลยงจตใจเขาดวยการอบรมสงสอนและการฝกฝน ยอมเปนอาชญากรรมทางศลธรรม ทงตอ

92

บตรผโชครายและตอสงคม และถาบดามารดาไมท าหนาทนใหลลวง รฐกควรดแลจดการใหเดกไดรบการศกษาไปไกลทสดทจะเปนไปได โดยคดราคาเอากบบดาและมารดา 13 ทนททการศกษาภาคบงคบไดรบการยอมรบ กควรจะเปนการสนสดความยงยาก วารฐควรสอนอะไรและอยางไร ซงตอนนไดท าใหเรองนกลายเปนสนามรบระหวางลทธและพรรคตางๆ เทานน ซงท าใหแรงงานและเวลาทควรใชไปกบการศกษา ตองมาสญเปลาไปกบการทะเลาะกนเรองการศกษา ถารฐบาลจะตดสนใจเสยทวาจะก าหนดบงคบใหเดกทกคนมการศกษาทด รฐบาลกจะชวยไมใหตวเองตองยงยากกบการจดหาการศกษาทดใหเดก โดยรฐอาจปลอยใหผปกครองหาการศกษาใหเดกในสถานทและในรปแบบทพวกเขาพอใจ และควรจะมงอยกบการชวยเหลอจายคาเลาเรยนใหกบบตรหลานของคนยากจน และชวยจายคาใชจายทงหมดใหกบเดกทไมมใครจะจายใหพวกเขา ขอโตแยงทมตอการศกษาโดยรฐ ไมใชเรองของการทรฐบงคบการศกษา แตเปนเรองของการทรฐเขามาควบคมและก าหนดแนวทางของการศกษา ซงเปนคนละเรองกนโดยสนเชง ผมไมเหนดวยเทาๆ กบทกคนวาการศกษาทงหมดหรอสวนใหญควรอยในมอรฐ ทงหมดทกลาวมาในเรองของปจเจกภาพในบคลกภาพ และความแตกตางหลากหลายในทศนะและในรปแบบความประพฤต ยอมตององอาศยความแตกตางหลากหลายในการศกษา ซงส าคญเกนทจะกลาวไดจบ การศกษาโดยรฐเปนเพยงเครองมอในการหลอหลอมผคนใหเปนเหมอนคนอนๆ และเบาหลอมนยอมเกดมาจากความพอใจของผทมอ านาจปกครอง ไมวาจะเปนกษตรย นกบวช ขนนาง หรอคนสวนใหญของสงคม และเมอมนมประสทธภาพ กยอมสถาปนาอ านาจทรราชเหนอจตใจ ซงยอมตามมาเปนธรรมดาดวยทรราชเหนอรางกาย การศกษาทจดตงและควบคมโดยรฐ ถาเกดมอย กควรมอยเพยงในฐานะของหนงในหลายๆ การทดลองทแขงขนกน ทเปนไปเพอใหตวอยางและกระตนใหผจดการศกษาอน ยกระดบตนเองสมาตรฐานของความเปนเลศหนง ทจรงแลว ถาไมใชเพราะวาสงคมอยในสภาพลาหลงจนไมสามารถจดหาสถาบนการศกษาใดๆ ทเหมาะสมใหกบตวเอง ถาหากวารฐบาลจะไมรบหนาทเสยเอง ในฐานะทางเลอกทเลวนอยกวา รฐบาลกอาจรบธรกจของโรงเรยนและมหาวทยาลย มาจดการเสยเองในแบบบรษทรวมหน เมอกจการเอกชนในรปทเหมาะสมตอการรบภาระหนกของอตสาหกรรม เกดไมมอยในประเทศ แตโดยทวไปแลว ถาประเทศมบคคลจ านวนมากพอ ทมคณวฒทจะจดการศกษาภายใตการอปถมภค าจนของรฐ บคคลเหลานนยอมเตมใจ และสามารถทจะจดการศกษาทดเทาๆ กน บนหลกของความสมครใจ ภายใตการค าประกนในเรองคาตอบแทน ทใหโดยกฎหมายทก าหนดการศกษาภาคบงคบ รวมกบความชวยเหลอของรฐแกบรรดาผทไมสามารถออกคาใชจายเองได 14 เครองมอในการบงคบใชกฎหมายดงกลาวไดแกการสอบทครอบคลมเดกทกคน และทเรมตนตงแตวยเยาว อาจจะก าหนดวยทเดกตองสอบเพอใหแนใจวาเขาหรอหลอนตองอานออกเขยนได ถาพสจนไดวาเดกท าสงนนไมได บดาอาจถกปรบบาง ยกเวนแตเขามเหตผลแกตวท

93

เพยงพอ อาจบงคบใหเขาออกแรงแกปญหาถาจ าเปน และอาจบงคบใหเขาสงเสยลกเขาโรงเรยน ควรมการสอบใหมปละครงโดยขยายขอบเขตเนอหาไปทละนอย เพอบงคบจรงๆ วาเดกตองไดความรทวไปในระดบทนอยทสดระดบหนง เหนอไปกวาระดบทนอยทสดนน ควรเปนการสอบตามสมครใจในวชาตางๆ ซงใครทเชยวชาญถงมาตรฐานหนงกควรไดใบรบรองคณวฒ แตทวา เพอปองกนไมใหรฐอาศยการจดการเหลานมาสรางอทธพลครอบง าทศนะของผคนอยางผดๆ ความรทจ าเปนส าหรบการสอบ (ทเหนอไปจากความรส าหรบใชเปนเครองมออยางเชนเรองภาษา) ควรจ ากดอยเฉพาะกบเรองของขอเทจจรงและความรทางวทยาการ ไมวาจะเปนการสอบชนสงๆ ขนไปกตาม การสอบในเรองศาสนา การเมอง และเรองอนทอาจโตเถยงกนได ไมควรวางอยบนการตดสนทศนะใดวาถกผด แตควรตงอยบนเนอหาขอเทจจรงและเหตผลรองรบ ตามททศนะนน ไดรบการยดถออยโดยผเขยน หรอส านก หรอนกายตางๆ ภายใตระบบแบบนคนรนทก าลงเตบโตขนมากจะไมเลวรายไปกวาคนรนปจจบนในเรองของความจรงตางๆ ทเปนทโตเถยงกนอย พวกเขาอาจถกเลยงดใหเปนคนแกวด หรอเปนคนปฏเสธศาสนา อยางทคนเปนกนอยตอนน รฐเพยงแคดแลวา พวกเขาเปนคนเครงศาสนาอยางมการศกษา หรอเปนผไมเชอศาสนาอยางมการศกษา ไมมอะไรทจะขวางพวกเขาไมใหไดรบการสอนเรองศาสนาในโรงเรยนเดยวกบทสอนเขาเรองอนๆ ถาผปกครองของพวกเขาเลอกเชนนน ความพยายามทงหมดของรฐทจะสรางใหพลเมองมอคตไปในทางใดทางหนงในเรองทเปนทโตเถยงกนได ยอมเปนความชวราย แตรฐอาจเสนอทจะประกนวาบคคลหนงมความรทจ าเปนส าหรบการตดสนทมคาควรตอการรบฟงในเรองหนงๆ นกเรยนปรชญาอาจดกวาตรงทสามารถสอบไดทงเรองของลอค (Locke) และคานท (Kant) ไมวาเขาจะรบฝายไหนหรอไมรบทงสองฝาย และไมมเหตผลทจะคดคานการสอบผไมเชอพระเจา ในเรองประจกษพยานของครสตศาสนา ตราบใดทเขาไมถกบงคบใหประกาศวาเชอในสงเหลานน อยางไรกตาม การสอบในแขนงความรสงๆ ตองเปนความสมครใจเทานน จะเปนการใหอ านาจรฐบาลทอนตรายอยางยง ถาหากพวกเขาจะกดกนบคคลออกจากอาชพ ดวยขอกลาวหาวาขาดคณวฒ แมจะเปนอาชพครกตาม และผมกคดเชนเดยวกบวลเฮลม วน ฮมโบลดท วาปรญญา หรอใบประกาศนยบตรอนๆ ทรบรองความรทางวทยาศาสตร หรอทางอาชพ ควรจะมอบใหทกคนทเขาสอบและสอบผาน แตใบรบรองพวกนนไมควรสรางความไดเปรยบใหกบผแขงขน มากไปกวาในฐานะของน าหนกทสาธารณชนอาจใหกบใบรบรองของรฐ 15 การศกษาไมใชเรองเดยวท ความเขาใจผดเรองเสรภาพ ขดขวางตอการตระหนกถงพนธะทางศลธรรมของบดามารดา และตอการก าหนดใหเปนหนาททางกฎหมาย ในขณะทสงแรกมเหตผลเปนอยางยง และสงหลงกเชนกน การสรางมนษยผหนงใหถอก าเนดขนบนโลก เปนหนงในการกระท าทสรางความรบผดชอบสงสดในชวตมนษย ชวตสามารถทจะเปนความทกขราวถกสาปจากนรก หรอเปนความสขราวกบไดพรจากสวรรค การสรางชวตขนมา โดยไมอาจรบผดชอบใหชวตทเกดขนนนมโอกาสทจะมความสขแมแตสกเลกนอย ยอมเปนอาชญากรรมตอ

94

เขา และในประเทศทมประชากรลนหรอมทาวาจะเปนเชนนน การผลตลกเกนกวาจ านวนนอยมากๆ ซงมผลท าใหเกดการลดคาจางแรงงาน จากการแยงกนท างาน ยอมเปนการท าผดอยางรายแรง ตอคนทงปวงทมชวตอยบนคาจางแรงงาน การทกฎหมายในหลายๆ ประเทศของภาคพนทวปยโรปหามการแตงงาน นอกจากทงคจะสามารถแสดงวาพวกเขามสงตางๆ พอเพยงส าหรบการเลยงดครอบครวยอมไมเกนไปจากอ านาจอนชอบธรรมของรฐ และไมวากฎหมายเชนนนจะสะดวกทจะสรางขนมาใชหรอไม (เปนค าถามทขนกบสภาพแวดลอมและความรสกของคนในทนนๆ) มนกไมใชสงทอาจโตแยงวาเปนการละเมดเสรภาพ กฎหมายดงกลาวเปนการแทรกแซงของรฐตอการกระท าผดตอผอน ซงดวยตวมนเองกเปนการกระท าทควรถกประณามทางศลธรรมโดยสงคมอยแลว แมแตเมอมนถกตดสนวาไมสะดวกทจะทบลงไปบนการลงโทษทางกฎหมายกตาม แตความคดเรองเสรภาพทเปนอย ซงยอมใหเกดการละเมดตอเสรภาพของปจเจกไดอยางงายดาย แมแตในเรองทเกยวแตเฉพาะเขาเอง แตตวมนเองกลบตอตานความพยายามทจะควบคมธรรมชาตในตวปจเจก เมอผลการท าตามอ าเภอใจของพวกเขา กคอชวตของลกๆ ทเลวราย เสอมทราม และขาดแคลน และความชวรายททบทวขนตอใครกตามทอยใกลพอทจะถกกระทบดวยการกระท าของพวกเขา เมอเราเปรยบเทยบความเคารพอยางแปลกๆ ทมนษยมตอเสรภาพ กบความขาดความเคารพอยางแปลกๆ ทพวกเขามตอเสรภาพ เรากอาจจนตนาการไปไดวา คนมสทธอนเดดขาดทจะท ารายผอน และไมมสทธทจะท าตามทตวเองพอใจอยางไมท ารายใครอน 16 ผมสงวนทสดทายไวส าหรบค าถามตางๆ เกยวกบขอบเขตการแทรกแซงของรฐบาล ซงแมจะเกยวพนอยางใกลชดกบหวเรองของเรา แตกไมใชเรองทเกยวกบมนอยางแทจรง ไดแกกรณซงเหตผลตอตานการแทรกแซงของรฐไมไดวางอยบนหลกแหงเสรภาพ กรณเหลานไมใชค าถามเกยวกบการควบคมการกระท าของปจเจก แตเปนเรองของการชวยพวกเขา ซงเปนค าถามวารฐบาลควรทจะท าบางอยาง หรอควรถกบงคบใหท าบางอยาง เพอประโยชนทเปนผลไดของปจเจกหรอไม หรอควรทจะปลอยใหพวกเขาท ากนเอาเองตามล าพงแตละคน หรอรวมมอกนท า 17 ขอโตแยงตอการแทรกแซงของรฐบาล เมอไมใชเรองของการละเมดเสรภาพ ออกแบงออกไดเปนสามแบบ 18 แบบทหนงคอ เมอปจเจกท าสงนนไดดกวาทรฐบาลท า กลาวทวไปแลว ไมมใครทเหมาะจะด าเนนธรกจ หรอตดสนวาจะด าเนนธรกจดวยวธเชนไร ยงไปกวาคนทสนใจในเรองเชนนน หลกการนจงประณามการทกฎหมายหรอเจาพนกงานของรฐเขามาแทรกแซง ซงครงหนงเคยเกดขนทวไป ตอกระบวนการปกตตางๆ ของอตสาหกรรม แตเรองนกไดรบการขยายความอยางเพยงพอแลวโดยนกเศรษฐศาสตรการเมอง และไมเกยวของกบหลกการตางๆ ของงานชนน 19 ขอโตแยงแบบทสองใกลเคยงกบเรองของเรามากกวา ในหลายๆ กรณ ถงแมวาปจเจกโดยเฉลยแลวอาจไมสามารถท าเรองบางอยางไดดเสมอกบขาราชการ แตกควรปลอยใหพวกเขาท ามากกวาใหรฐบาลท า ในฐานะทเปนการศกษาส าหรบพวกเขา เพอใหพวกเขาพฒนาศกยภาพ

95

ใชอ านาจทางปญญาในการพจารณาไตรตรอง และท าความคนเคยกบองคความรในเรองทพวกเขาถกปลอยใหจดการ แมนจะใชประเดนเดยวแตกเปนประเดนหลก ทสนบสนนใหมการพจารณาคดโดยขณะลกขน (ในคดทไมใชคดทางการเมอง) ใหมเทศบาลทองถนทเปนอสระและมาจากการเลอกตง ใหด าเนนกจการทางอตสาหกรรมและกจการทางการกศลตางๆ โดยสมาคมอาสาสมครตางๆ นไมใชค าถามเรองเสรภาพ แตเปนค าถามเรองการพฒนา เปนเรองทจะตองใชโอกาสอน ในการอภปรายรายละเอยดของเรองนในฐานะสวนหนงของการศกษาของชาต นนกคอ ในฐานะวธการฝกฝนพเศษส าหรบพลเมอง อนเปนสวนภาคปฏบตของการศกษาทางการเมองของเสรชน ทจะพาพวกเขาออกจากวงจรอนคบแคบของความเหนแกตวสวนบคคลและของครอบครว และท าใหพวกเขาคนเคยกบความเขาใจในผลประโยชนรวมกน การจดการตอกจกรรมรวมกน ท าใหพวกเขามนสยทจะกระท าจากแรงจงใจตอสวนรวมหรอกงสวนรวม และชน าพฤตกรรมของพวกเขาโดยเปาหมายซงผกพวกเขาเขาดวยกนแทนแยกขาดจากกน หากปราศจากนสยและพลงเหลาน เสรภาพทางการเมองในระดบสงกไมอาจสรางขนและรกษาไวได อยางทเหนตวอยางบอยๆ จากสภาพทไมคงตวของเสรภาพทางการเมองในหลายๆ ประเทศท ไมไดวางอยบนฐานทเพยงพอของเสรภาพระดบทองถน การจดการธรกจทองถนดวยคนทองถน และการจดการกจการอตสาหกรรมขนาดใหญดวยการรวมมอกนของคนทสมครใจน าเงนทองมาสนบสนน ไดรบการสนบสนนเพมขนจากขอไดเปรยบทงหลายทอธบายมาแลว วาเกดจากปจเจกภาพแหงพฒนาการและความหลากหลายของรปแบบการกระท า การท างานของรฐบาลมแนวโนมทจะเหมอนกนในทกแหง ในทางตรงกนขาม ส าหรบปจเจกและสมาคมอาสาสมครกลบเตมไปดวยการทดลองและประสบการณทหลากหลายอยางไรขอบเขต สงทรฐสามารถท าใหเปนประโยชนไดกคอ ท าตวเองใหเปนศนยกลางการรบฝาก นนคอ เปนผหมนเวยนและผแจกจายประสบการณทเปนผลจากการทดลองตางๆ หนาทของรฐกคอ การท าใหนกทดลองแตละคนไดประโยชนจากการทดลองของคนอน แทนทจะไมยอมรบการทดลองไหนนอกจากของรฐเอง 20 เหตผลประเภททสาม ซงเปนเหตผลทมน าหนกมากทสด ตอการจ ากดการแทรกแซงของรฐบาล เปนเรองของความชวรายของการเพมอ านาจใหรฐเกนกวาจ าเปน ทกๆ หนาททเพมไปใหกบสงทรฐบาลท าอยแลว สรางใหอทธพลของรฐเหนอความหวงและความกลวของผคนกระจายวงกวางออกไปมากยงขน และเปลยนสาธารณชนสวนทกระตอรอรนดนรนในสงทตนปรารถนา ใหกลายเปนคนทรอคอยความหวงจากรฐบาล หรอจากพรรคทหวงจะเปนรฐบาล มากยงขน ถาถนน ทางรถไฟ ธนาคาร ส านกงานประกน บรษทรวมหน และกจการการกศลสาธารณะ ทงหมดเปนสาขาของรฐบาล ยงไปกวานน ถาคณะเทศมนตร สภาต าบล พรอมทงคนทงหมดทรบมอบอ านาจมาจากพวกเขา กลายเปนแผนกงานของระบบบรหารสวนกลาง ถาบรรดาลกจางของกจการตางๆ เหลาน ไดรบการแตงตงและจายคาจางโดยรฐบาล และหมายพงรฐบาลในความกาวหนาทกอยางของชวต เสรภาพทงมวลของหนงสอพมพ และอ านาจนตบญญตของ

96

มวลชน กจะไมท าใหประเทศนและประเทศอนใด มเสรมากไปกวาแคในนาม และความชวรายกจะเพมขน ตามกลไกบรหารทมประสทธภาพและมหลกมเกณฑมากยงขน นนกคอ ความชวรายจะเพมมากขนไปตามทกษะทเพมขน ของการจดการใหไดมาซงมอและสมองทเหมาะสมทสดในการท างานของรฐบาล ในองกฤษ เพงจะมการเสนอวา ผเปนขาราชการทงปวงควรถกเลอกเขามาโดยการสอบแขงขน เพอใหไดบคคลทเฉลยวฉลาดและมการศกษาอบรมมากทสดเทาทจะหาได มการสนบสนนและคดคานขอเสนอนกนอยางกวางขวาง หนงในขอโตเถยงทฝายผคดคานยกขนมายนยนกคอ อาชพประจ าของการเปนขาราชการไมอาจคาดหวงวาจะมรายไดและความส าคญเพยงพอ ตอการดงดดคนทมความสามารถสงสด ซงยอมจะหาอาชพอนทลอใจ หรอท างานบรการใหกบบรษทหรอองคกรสาธารณะอนๆ ไดมากกวา เราจะไมรสกประหลาดใจเลย ถาเหตผลนจะถกใชโดยผทเขาขางขอเสนอ ในฐานะค าตอบตอขอปญหาหลกของขอเสนอ แตเมอเอามาใชโดยผคดคานกเปนเรองประหลาดพอควร เพราะสงทเสนอขนเพอคดคาน กคอทางออกของระบบทไดรบการเสนอนนเอง ถาหากคนทมความสามารถสงๆ ทงหมดของประเทศสามารถถกดงดดมาเปนขาราชการไดจรง ขอเสนอทมแนวโนมวาจะกอผลเชนนน กอาจสรางความรสกไมสบายใจ ถาหากธรกจทกสวนของสงคมทตองการการท างานรวมกนอยางเปนระบบ หรอตองการภาพทกวางขวางครอบคลม ตกอยในมอของรฐบาล และถาหากต าแหนงงานของรฐบาลทงหมดอยในมอของผทมความสามารถสงสด ภมปญญาทบมเพาะขนมาและความช าชองทงหมดในประเทศ ยกเวนสวนทเปนความคดบรสทธ กจะกระจกอยในระบบราชการอนหลากหลาย ซงพวกเขากจะเปนค าตอบในทกสงทกอยางใหกบคนสวนทเหลอของชมชน คอเปนแหลงรวมของทศทางและค าสงการในทกอยางทคนในชมชนตองท า เปนผสามารถและเปนผสรางแรงทะยานอยากใหกบความกาวหนาสวนบคคล การไดรบการยอมรบเขาสระบบราชการน และการไดเลอนต าแหนงสงขนไป จะเปนเปาหมายอยางเดยวของความทะเยอทะยานของบคคล ภายใตระบบน ไมเพยงแตสงคมภายนอกจะขาดคณสมบต ทจะวจารณหรอตรวจสอบรปแบบการปฏบตงานของระบบราชการ เพราะขาดประสบการณ แตแมกระทงวา ถาบงเอญการท างานอยางเปนเผดจการ หรออยางทเปนธรรมชาตของสถาบนของมหาชน เกดยกผปกครองสกคนหรอหลายคน ขนสต าแหนงสงสด ซงเปนผทมจตใจอยากทจะปฏรป การปฏรปกไมอาจจะเกดขนได หากไปขดแยงกบผลประโยชนของพวกขาราชการ เรองเชนนเปนสภาพการณอนนาสลดใจของอาณาจกรรสเซย ดงทแสดงใหเหนอยในบนทกของผทมโอกาสเหน พระเจาซารเองกไรอ านาจทจะตอกรกบระบบราชการ พระองคสามารถสงคนพวกนนคนใดคนหนงไปไซบเรยกได แตพระองคกไมสามารถปกครองไดโดยปราศจากพวกเขา หรออยางทขดกบเจตจ านงของพวกเขา พวกเขามอ านาจซอนเรนทจะยบยงพระราชกฤษฎกาของพระองคได ดวยการเพยงแคไมด าเนนการจนเกดผล ในประเทศทมอารยธรรมกาวหนากวา และมจตวญญาณทจะตอตาน เมอสาธารณชนเคยชนตอการหวงใหรฐท าทกอยางใหตน หรออยางนอยกไมท าอะไรเพอตวเอง โดยปราศจากการขออนญาต

97

จากรฐในสงทจะท าและในวธทจะท า ยอมเปนธรรมดาทพวกเขาจะถอวารฐตองรบผดชอบตอความชวรายทงมวลทเกดขนตอพวกเขา และเมอมความชวรายเกนขอบเขตทพวกเขาจะทนได พวกเขากจะลกขนตอตานรฐบาล และกระท าในสงทเรยกกนวาการปฏวต ซงเมอนน ใครสกคน ไมวาจะโดยอ านาจอนชอบธรรมของชาตหรอไมกตาม ขนนงต าแหนง และออกค าสงไปยงระบบราชการ ทกอยางกจะด าเนนไปเหมอนอยางเคย กลาวคอ พวกขาราชการกไมไดเปลยนแปลงไป และกไมมใครเขามาแทนทพวกเขาได 21 แตเราจะเหนภาพทแตกตางออกไปในบรรดาผคนทเคยชนทจะด าเนนธรกจตางๆ ดวยตวเอง ในฝรงเศส ผคนจ านวนมากเคยรบราชการทหาร หลายคนในจ านวนนน อยางนอยทสดกมต าแหนงเปนนายทหารนอกประจ าการ ในการกอจลาจลทกครง มบคคลหลายคนทสามารถขนเปนผน า และคดแผนการทดพอควรขนมาไดในทนท อะไรทคนฝรงเศสเปนไดในกจการทหาร ชาวอเมรกนกเปนไดในธรกจของพลเรอนทกประเภท จงปลอยพวกเขาไวโดยไมมรฐบาลเถด ทกองคกรของชาวอเมรกนสามารถทจะคดวธการปกครอง และด าเนนการในเรองนน หรอในธรกจสาธารณะอนใด ไดอยางเฉลยวฉลาด มระเบยบ พรอมมลดวยการตดสนใจ นคอสงทเสรชนทกคนควรเปน และผคนทสามารถในสงนยอมมเสรภาพ พวกเขาจะไมยอมใหใครมาท าใหตนกลายเปนทาส เพราะพวกเขาสามารถกมบงเหยนของแกนกลางการบรหารได ไมมระบบราชการไหนจะหวงใหคนพวกนท าหรอยอมทนในสงทพวกเขาไมชอบ แตในทซงระบบราชการท าทกอยาง จะไมมอะไรทท าลลวงไดเลยหากขดแยงกบระบบราชการ รฐธรรมนญของประเทศเหลานนเปนการจดระเบยบประสบการณและความสามารถเชงปฏบตของชาต เขามาเปนองคกรทเปนระเบยบ ทมจดมงหมายเพอปกครองคนทเหลอ ยงการจดระเบยบนนมความสมบรณในตนเองมากเพยงไร นนกคอ ยงการดงบคคลทมความสามารถจากทกชนชนของชมชน เขามาสตนเองและใหการศกษาแกตนเอง มความส าเรจมากขนเทาไร พนธนาการของมนกจะยงสมบรณมากขนเทานน ซงกเปนพนธนาการทงส าหรบตวขาราชการเองดวย เพราะวาผปกครองเองกเปนทาสตอการจดระบบและระเบยบของตนเอง เทาๆ กบทผถกปกครองเปนทาสของผปกครอง ขนนางชนสงของจนกเปนเครองมอและอยใตระบบเผดจการเทาๆ กบกสกรผต าตอย นกบวชนกายเยซอตกเปนทาสผนาอปยศทสดของนกายของเขา ถงแมวาตวนกายเองจะมอยเพออ านาจและความส าคญรวมกนของสมาชกกตาม 22 นอกจากน อยาลมวา การดดเอาความสามารถหลกๆ ทงหมดของประเทศเขาไปในองคกรปกครองยอมเปนอนตราย ไมชากเรว ตอกจกรรมทางปญญาและความกาวหนาขององคกรนนเอง การทพวกเขารวมตวเขาดวยกน ท าใหระบบหนงท างาน ซงไมวาจะระบบไหน กยอมตองด าเนนไปตามระเบยบกฎเกณฑทตายตวเสยสวนใหญ ฉะนนขาราชการจงถกลอใหจมอยใตงานประจ าทเฉอยชาอยเสมอ หรอถาบางครงบางคราวพวกเขาอาจละทงกจวตรแบบโรงส และกรเขาไปหาความคดหยาบๆ ทเขาใจแคครงๆ กลางๆ ทสมาชกทเปนผน าขององคกรบางคนคดเพอฝนขนมา

98

การตรวจสอบเดยวตอแนวโนมทแมจะดเหมอนวาตรงกนขาม แตผกพนกนอยางใกลชดน ซงกคอสงกระตนเราเดยวทรกษาความสามารถของตวองคกรใหอยในมาตรฐานทสง ยอมจะไดแกการเปดรบตอการเฝาจองวจารณ โดยผทมความสามารถเทาๆ กน ทอยภายนอกองคกร ดงนน จงควรจะมวถทางในการสรางใหเกดความสามารถเชนนนขนมา อยางเปนอสระจากรฐบาล และความสามารถเชนนนกควรไดรบโอกาสและประสบการณทงหลายทจ าเปน เพอใหอาจวนจฉยเรองเชงปฏบตทส าคญๆ ไดอยางถกตอง ถาเราจะมโอกาสทจะไดองคกรทมทกษะและประสทธภาพในการท างานอยางเปนการถาวร เหนออนใด คอเปนองคกรทสามารถสรางการพฒนา และเตมใจทจะรบการพฒนาใหกาวหนาขนไป ถาเราจะปองกนไมใหระบบราชการของเราเสอมถอยลงไปสระบบทคร าเครงอยกบกฎระเบยบ องคกรนจะตองไมครอบครองหนาทการงานทงปวงซงสรางเสรมสมรรถนะทจ าเปนส าหรบการปกครองของมนษยชาต อยฝายเดยว 23 การก าหนดจดเรมตนของความชวราย ซงนาสะพรงกลวอยางยงตอเสรภาพและความกาวหนาของมนษย หรอทจรงกคอจดทความชวรายเรมมอทธพลเหนอผลประโยชนทมากบการใชอ านาจรวมกนของสงคม ภายใตสวนทส าคญทสดทเปนทยอมรบ ส าหรบการก าจดอปสรรคทขวางกนความผาสกของสงคม การจะสรางความมนคงใหกบความไดเปรยบตางๆ ของอ านาจและปญญาจากสวนกลาง ใหมากเทาทสามารถจะมได โดยไมมอบหมายสดสวนของกจกรรมทวๆ ไปทมากเกนไป ใหกบชองทางตางๆ ของรฐบาล เปนหนงในค าถามทยากและซบซอนทสดในเรองศลปะของการปกครอง มนเปนค าถามในเรองของรายละเอยด ทจะตองค านกถงขอพจารณาทหลากหลาย และไมอาจวางกฎเกณฑอะไรไดอยางเดดขาด แตผมเชอวาหลกเชงปฏบตซงเปนทตงของความปลอดภย เปนอดมคตใหเฝาด เปนมาตรฐานส าหรบตรวจสอบการจดการทงสนทมงหมายเพอเอาชนะปญหาดงกลาว อาจบรรจอยในค าพดน คอ “การกระจายอ านาจอยางมากทสดโดยสอดคลองกบประสทธภาพ พรอมกบการรวมศนยของขอมลและการแพรกระจายขอมลจากสวนกลางอยางมากทสดทเปนไปได” ฉะนน ในการบรหารเทศบาล อาจท าอยางในรฐนวองแลนด คอมการแบงเจาหนาทออกเปนแผนกงานยอยทเลกมากๆ ซงเปนผทถกเลอกขนมาโดยคนในพนท ในเรองทกเรองทไมควรปลอยไวในมอผทสนใจโดยตรง แตนอกเหนอจากน ในงานทองถนแตละแผนก กควรจะมผบรหารทท าหนาทก ากบดแลจากสวนกลาง ทเปนสาขายอยของรฐบาล ผก ากบดแลนควรรวบรวมขอมลและประสบการณทงหลาย ทไดมาจากการด าเนนงานของสาขากจการสาธารณะนน ในทกๆ ทองถน จากทกอยางทคลายคลงกน ทท าในตางประเทศ และจากหลกทวไปทางรฐศาสตร งานบรหารสวนกลางนควรมสทธทจะรทกอยางทมการท าลงไป และควรมหนาทพเศษในการท าใหความรทไดจากทหนง เปนความรส าหรบทอนๆ ดวย และดวยการทพวกเขาเปนอสระจากอคตเลกๆ นอยๆ และทศนะอนคบแคบของทองถน เนองจากการมต าแหนงทสง และขอบเขตการสงเกตทครอบคลมทว ขอแนะน าของผบรหารก ากบดแลสวนกลางนควรจะมอ านาจใหผอยใตเชอฟงเปนธรรมดา แตอ านาจทแทจรง

99

ในฐานะสถาบนทถาวร ผมคดวา ควรจะจ ากดกบการบงคบใหเจาหนาททองถนปฏบตตามกฎหมายทสรางขนเปนเครองน าทางพวกเขา แตในสงใดกตามทไมไดก าหนดไวโดยกฎทวไปของการปฏบตงาน กควรปลอยใหเจาหนาทเหลานนตดสนเอง ภายใตความรบผดชอบตอผเลอกตง ถามการละเมดกฎ พวกเขากควรมความรบผดชอบตามกฎหมาย และตวกฎการปฏบตงานเองกควรถกก าหนดขนโดยทางนตบญญต ผมอ านาจบรหารและก ากบดแลของสวนกลางเพยงแตเฝาระวงการปฏบตตามกฎ และถากฎไมไดรบการปฏบตตามใหบรรลเปาประสงค กรองขอตอศาล ตามแตกรณ ใหบงคบกฎหมาย หรอรองตอผเลอกตง ใหถอดถอนเจาหนาททไมยอมปฏบตตามเจตนารมณของกฎหมายนนออกเสย ภารกจเชนนน คองานก ากบดแลซงคณะกรรมการกฎหมายคนยากจนถกมงหมายใหใชอ านาจควบคม เหนอบรรดาผบรหารส าหรบผมรายไดต าทวประเทศ ไมวาคณะกรรมการจะใชอ านาจอะไรกตามเกนจากขอบเขตน ยอมถกตองและจ าเปนในกรณเฉพาะน เพอบ าบดนสยทฝงลกของการบรหารอยางผดๆ ในเรองซงมผลกระทบอยางลกล าไมเพยงแตกบคนในทองถน แตกบชมชนโดยรวม เพราะวาไมมทองถนไหนมสทธทางศลธรรมทจะปลอยใหการบรหารอยางผดพลาดมาท าใหตนเปนทรวมของความยากจน อนหลกเลยงไมไดทจะไหลบาไปสทองถนอน และท าความเสยหายแกสภาวะทางกายภาพและทางจตใจของชมชนผใชแรงงานทงหมด อ านาจของการบงคบการบรหาร และอ านาจนตบญญตระดบรอง ทคณะกรรมการกฎหมายคนยากจนถอครองอยนน (ซงแทบไมไดถกใช เพราะเงอนไขของทศนคตของผคนตอเรองนไมอ านวย) แมจะสมเหตผลอยางสมบรณในกรณของผลประโยชนชนหนงของชาต กลบไมเหมาะสมอยางยงส าหรบการก ากบดแลผลประโยชนทเปนเรองทองถนลวนๆ แตกลไกสวนกลางของการรวบรวมขอมลและความรส าหรบทองถน ยอมจะมคณคาอยางเทาเทยมกนในทกกรมกองของการบรหาร รฐบาลควรสนบสนนกจกรรมประเภทใดกตามทไมไดขดขวาง แตเขากระตนและชวยเหลอ ใหปจเจกออกแรงพยายามและพฒนาตนเองใหมมากทสดทเปนไปได ความผดพลาดของรฐบาลเรมตนเมอ แทนทจะผลกดนกจกรรมและอ านาจของปจเจกชนและองคกรตางๆ รฐบาลกลบเอากจกรรมของตวเองเขาไปแทนทกจกรรมของพวกเขา นนกคอ แทนทจะใหความร การแนะน า และแยงวาผดในบางครง รฐบาลกลบเอาพนธนาการไปใสท าใหพวกเขาท างานยากขน หรอสงใหพวกเขายนด แลวกท างานแทนพวกเขาเสยเอง ในระยะยาวแลว คณคาของรฐกคอคณคาของปจเจกผประกอบกนขนมาเปนรฐนนเอง และรฐทใหความส าคญตอผลประโยชนของการขยายและยกระดบปญญาของพวกเขา นอยกวาทกษะการบรหารทมากกวาเลกนอย หรออะไรทคลายกบสงนนทไดมาจากการฝกฝนในรายละเอยดของงานธรการ กยอมเทากบการทรฐท าผคนของตนใหแคระแกรน เพอทเขาจะไดเปนเครองมอเชองๆ ของรฐ แมจะเพอเปาประสงคทดกตาม ซงรฐกจะพบวา ดวยมนษยทเลก สงอนยงใหญยอมไมอาจส าเรจได และพบวา เครองจกรกลอนสมบรณ ซงรฐไดสละทกสงไปเพอสราง ในทสดแลวจะไมใหอะไรเลย

100

เพราะขาดเสยซงพลงชวต ซงรฐเลอกทจะขจดมนทงไป เพอท าใหเครองจกรท างานอยางราบเรยบ.