Budet 2016 analiza gliwickich rozwiza dotyczcych budetu

obywatelskiego

Gliwice czerwiec 2015 r.

Budet obywatelski 2016 w Gliwicach

Po raz kolejny w naszym miecie zainaugurowano gosowanie na projekty jednoroczne

zaproponowane przez wskie grono obywateli. W celu wyciszenia kontrowersji,

organizowanej ankiety nie nazywa si ju budetem obywatelskim. Gliwice s w tej chwili

jednym z ostatnich duych miast w Polsce, ktre nie posiadaj prawdziwego budetu

obywatelskiego. Poniej przedstawiamy najwaniejsze zarzuty wobec istniejcego

modelu oraz propozycj jego zmiany.

1. Zgodnie z zarzdzeniem Prezydenta Miasta, wnioski do budetu mog skada

wycznie radni, Rady Osiedlowe i Modzieowa Rada Miasta. Nie widzimy

adnego uzasadnionego powodu, eby w taki sposb zawa krg osb i instytucji

mogcych skada wnioski budetowe. Kady obywatel paccy w miecie podatki,

ktry nie ma czasu na prac w Radzie Osiedlowej, powinien mc angaowa si w

tego rodzaju inicjatywy. Model ten docelowo powinien pozwala na internetowe

zgaszanie wnioskw przez wszystkich obywateli naszego miasta - tylko wtedy

moemy mwi o szerokiej konsultacji i realnym otwarciu si wadz na pomysy

mieszkacw. Takie rozwizanie skutecznie funkcjonuje w kilkudziesiciu miastach

Polski - dlaczego ma nie zadziaa w Gliwicach?

2. Zgaszanie wnioskw budetowych za pomoc skomplikowanego formularza.

Poza wskim gronem osb mogcych zgasza wnioski budetowe, problematyczny

jest take formularz wniosku, ktry na pocztku naborw funkcjonowa wycznie

w formacie pdf. Nie widzimy adnego powodu, aby tego rodzaju wnioski nie mogy

mie formy elektronicznego formularza. Takie rozwizanie jest bowiem

powszechnie stosowane. Miasto chcce by polsk dolin krzemow powinno

unika archaicznych systemw i korzysta z nowoczesnych sposobw

nawizywania kontaktu z mieszkacami. Utworzenie specjalnej strony internetowej

(np.: takiej jak zastosowana w Warszawie), dziki ktrej wszystkie nadesane

propozycje mog by przegldane i komentowane, a po ich weryfikacji opisywane

stosownym uzasadnieniem, mona uzna za realne wychodzenie naprzeciw

potrzebom gliwiczan.

3. Bardzo maa ilo pienidzy przekazywana na realizacj zada wskazanych

przez mieszkacw. Prognozowane wydatki Gliwic w 2015 roku wynios prawie

1,5 mld z, a na realizacj zada wskazanych bezporednio przez mieszkacw

przeznaczono zaledwie 2,5 mln z. W mniejszym od Gliwic Rybniku na takie zadania

zarezerwowano ponad 3 mln zotych. Jeszcze dalej nam do Katowic (20 mln z) czy

odzi (40 mln z). Optymalnym rozwizaniem byoby przekazywanie 1% wydatkw

na zadania bezporednio wskazane przez mieszkacw - w przypadku Gliwic kwota

ta wyniosaby ok. 15 mln z. Ideaem byoby przeznaczanie caego wpywu z

podatku PIT, niech mieszkacy sami decyduj o swoich pienidzach.

4. Najwikszym szokiem zwizanym z gosowaniem Budet 2016 jest

charakter poddanych pod gosowanie projektw

(https://gliwice.eu/ankieta_budzet/). Taki wybr projektw do dalszych

konsultacji spoecznych spowodowa cakowite wypaczenie idei budetu

obywatelskiego - idei polegajcej na dopuszczeniu mieszkacw do

wspdecydowania o zagospodarowaniu pewnej puli rodkw budetowych. Z 36

poddanych pod gosowanie wnioskw a 27 spraw dotyczy remontu lub budowy

drg i chodnikwi. Tylko 9 wnioskw z 36 dotyczy spraw przewanie pojawiajcych

si w BO. Utrzymywanie dobrego stanu drg czy nawierzchni jest ustawowym

obowizkiem gminy i nie mona poddawa go pod adne plebiscyty, a mieszkacy

nie powinni walczy w gosowaniu o to, co im si naley. Budet Obywatelski nie

moe polega na walce midzy mieszkacami o remonty ulic w poszczeglnych

dzielnicach. Nie powinien by rwnie pretekstem do odwlekania w czasie

niecierpicych zwoki inwestycji wycznie dlatego, e we wspomnianym

gosowaniu przegray z innymi propozycjami. Taki budet zniechca do prawdziwie

obywatelskiej postawy i rodzi niepotrzebne antagonizmy dzielnicowe.

Budet Obywatelski stworzony zosta po to, by wyzwoli wrd mieszkacw aktywno

na rzecz realizacji innowacyjnych, oddolnych projektw spoecznych i infrastrukturalnych.

Obywatele naszego miasta to fantastyczni, kreatywni ludzie, ktrzy w niczym nie ustpuj

mieszkacom odzi, Katowic czy Dbrowy Grniczej. Jeeli tam udao si zrealizowa

prawdziwy budet obywatelski to i u nas si uda. Drodzy mieszkacy, drodzy decydenci,

poczmy siy, abymy w nastpny roku nie musieli si wstydzi naszego Budetu

Obywatelskiego.

Budet obywatelski - dobre praktyki

Nie sztuk jest przej jaki pomys, traktowany hasowo, i wprowadzi go na wasnym

podwrku wedug wasnych, wymylonych od nowa zasad. Sztuk jest przej pomys,

korzystajc rwnoczenie ze wszystkich najlepszych praktyk innych miast, wzbogacajc

procedur o nowe, usprawnione rozwizania.

Budet Obywatelski (a raczej partycypacyjny) z powodzeniem stosowany jest w wielu

miastach na caym wiecie. Doczeka si przernych publikacji - zbiorw zasad

funkcjonowania, opisw dobrych praktyk, opracowa naukowych.

https://gliwice.eu/ankieta_budzet/https://gliwice.eu/ankieta_budzet/

"Badacze budetu partycypacyjnego np. Giovanni Allegretti, Sergio Baierle, Gianpaolo

Baiocchi, es abannes i es Sintomer wyodrbniaj kilka podstawowych i kluczowych,

s cis le powizanych kryterio w, ktre odrniaj go od innych praktyk angaujcych

mieszkacw.

Po pierwsze, jego integraln czci jest publiczna dyskusja pomidzy mieszkacami,

ktrzy na przynajmniej jednym z etapw inicjatywy spotykaj si i deliberuj na specjalnie

do tego celu powoanych zebraniach czy forach. W tym celu budet partycypacyjny nie

opiera si (jedynie) na istniejcych ciaach politycznych (np. poprzez zachcenie

mieszkacw do uczestnictwa w posiedzeniach rady miasta czy rad osiedli) i nie

wykorzystuje narzdzi niepozwalajcych mieszkacom na wymian pogldw (np. ankiet

wysyanych poczt lub przez Internet). Dialog pomidzy mieszkacami jest kluczowy

dla ich pniejszej wsppracy z urzdnikami.

Po drugie, dyskusja w ramach budetu partycypacyjnego dotyczy jasno okrelonych,

ograniczonych rodkw finansowych.

Po trzecie, budet partycypacyjny nie jest ograniczony do poziomu dzielnicy, osiedla

lub instytucji na przynajmniej jednym z etapw dotyczy rwnie poziomu

oglnomiejskiego. Projekty dziaajce na poziomie zbyt lokalnym mog szczeglnie atwo

ulec dominacji partykularnych interesw pojedynczych grup spoecznych lub opcji

politycznych. Rzadko udaje im si okreli i zaspokoi wsplne potrzeby mieszkacw, i

sformuowa racjonalne propozycje, zamiast koncentrowa si na oglnych daniach lub

protecie.

Po czwarte, jego wyniki s wice (co wyranie odrnia budet partycypacyjny od

konsultacji spoecznych). Propozycje inwestycyjne wybrane przez mieszkacw s

realizowane. Mieszkacy otrzymuj informacj zwrotn dotyczc zarwno projektw

wybranych w ramach dyskusji, jak i tych, ktre zostay odrzucone. Proces wdraania

inwestycji wynikajcych z budetu partycypacyjnego jest monitorowany.

Po pite, budet partycypacyjny nie jest procesem jednorazowym, ale dugofalowym jest

organizowany rokrocznie przez lata."

(W. Kbowski, Budet Partycypacyjny Krtka Instrukcja Obsugi)

Zdarza si, e wodarze miast nieufnie podchodz do idei budetu partycypacyjnego. Autor

przytoczonego opracowania jasno wskazuje jednak zalety i korzyci wynikajce z jego

wprowadzenia. Wrd nich te najbardziej oczywiste. A wic, budet partycypacyjny:

- skutecznie legitymizuje instytucje samorzdowe wrd mieszkacw;

- promuje innowacyjno i przedsibiorczo;

- pozwala wraz z mieszkacami podejmowa trudne, kontrowersyjne decyzje

(szczeglnie dotyczce ci budetowych);

- pozwala uzyska od mieszkacw szereg szczegowych informacji dotyczcych

tego, jak dane miasto funkcjonuje;

- wspiera proces decentralizacji wadzy;

- jest odpowiedzi na rosncy dystans pomidzy rzdzcymi i mieszkacami;

- buduje zaufanie mieszkacw do samorzdu i jego przedstawicieli;

- potencjalnie zwiksza popularno politykw, ktrzy si we angauj.

Ale to nie wszystko. Budet partycypacyjny moe by z powodzeniem traktowany jako

narzdzie do zmiany wybranych aspektw polityki miejskiej:

- aktywizuje mieszkacw, ktrzy regularnie i aktywnie wspdecyduj o wybranych

aspektach rozwoju miasta;

- ma widoczny wpyw na proces tworzenia spoeczestwa obywatelskiego;

- suy demokratyzacji procesu decyzyjnego, dajc wyran odpowied na

pogbiajcy si kryzys demokracji reprezentatywnej;

- pozwala nawiza dialog pomidzy urzdnikami a organizacjami pozarzdowymi i

tzw. ruchami miejskimi oddolnymi inicjatywami, ktre nierzadko wskazuj na

szereg czsto pomijanych problemw miasta i proponuj alternatywne rozwizania

dotyczce jego funkcjonowania i zarzdzania nim;

- zwiksza przejrzysto procesu zarzdzania rodkami publicznymi i ma wyrany

wpyw na zmniejszenie korupcji.

Jak wida, wprowadzenie prawdziwego budetu partycypacyjnego daje korzyci zarwno

wadzom samorzdowym jak i mieszkacom miast. Dla jednych bdzie to narzdzie

pozwalajce kreowa polityk miejsk, aktywizowa mieszkacw, gromadzi ich wok

idei ale te korzysta z ich zakumulowanej kreatywnoci, dla drugich bdzie to szansa na

upodmiotowienie i wzicie na siebie czci odpowiedzialnoci za najblisze otoczenie.

Wszystko to sprzyja budowaniu spoeczestwa obywatelskiego, a to przecie jest jedn z

najwaniejszych idei w roku 25-lecia samorzdnoci z Polsce.

Autorzy:

OSOM Gliwice

Petros Tovmasyan

Bartosz Rybczak

Andrzej Wawrzycek

Ewa Lutogniewska

Natalia Wjcik

Pawe Harlender

Konsultacja - Micha Dulak