pecina Ledana

REPUBLIKA SRPSKA MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU KAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNAÂJA

SPOMENIK PRIRODE

JAMA LEDANA

BAWALUKA, 2008. godine



Spomenik prirode Jama Ledana 2

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE BAWA LUKA

Elaborat

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE JAME LEDANA KAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNAÂJA

Rukovodilac Jelena Kadi}

Obra|iva~

Goran Dujakovi},speleolog

Dr Du{an Mijovi}, geolog

Dragan Kova~evi}, dipl.in`.{um.

Goran Pani}, geograf

Fotografije Goran Dujakovi}

Tehni~ka obrada

Jelena Savi}, dizajn

Goran Kalini}, obrada priloga

Svetlana [iqegovi}, lektor

Direktor Svetlana [iqegovi}




SADR@AJ PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE "JAMA LEDANA" KAO ZNAÂJNOG PRIRODNOG DOBRA ú IDENTIFIKACIJA

Vrsta i naziv prirodnog dobra Osnovna vrijednost Poloàj Povr{ina i granice za{tite Prethodni status za{tite Kategorija Me|unarodni status

úú OPIS PRIRODNOG DOBRA

Priroda ôvjek i priroda

úúú VREDNOVAWE

Ocjena ispuwenosti uslova za za{titu Ocjena vrijednosti Prijedlog kategorije

úñ KONCEPT ZA[TITE Optimalni model za{tite Ciqevi razvoja

Proceduralni, prostorni i vlasni~ki aspekt za{tite Reìm za{tite Mjere odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobra Upravqawe za{titom Finansirawe za{tite Smjernice

ñ PRILOZI

prilog 1: Poloàj jame Ledana na karti 1:100 000 prilog 2: Poloàj jame Ledana na karti 1:25 000 prilog 3: Katastarska skica prilog 4: Popis katastarskih parcela prilog 5: Granice za{ti}enog podru~ja i zone za{tite prilog 6: Geolo{ka karta podru~ja planine Bobija 1:100 000 prilog 7: Profil jame Ledana

LITERATURA




REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG I

PRIRODNOG NASLE\A REPUBLIKE SRPSKE pristupio je:

Pravni osnov za dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu prirodnog dobra sadràn je u ~lanu 33 stav 1. i 2. Zakona o za{titi prirode prema kome se prirodno dobro stavqa pod za{titu aktom nadle`nog organa na osnovu Prijedloga ministarstva nadle`nog za za{titu za{titu ìvotne sredine Republi~ki Zavod za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a Republike Srpske pripremio je Elaborat: Prijedlog za stavqawe pod za{titu spomenika prirode "JAMA LEDANA" kao zna~ajnog prirodnog dobra sa prijedlogom akta o za{titi.

Bawa Luka, 2008. god.

Direktor Zavoda,

Svetlana [iqegovi}




I IDENTIFIKACIJA




VRSTA I NAZIV PRIRODNOG DOBRA

Spomenik prirode "Jama Ledana" OSNOVNA VRIJEDNOST Podzemni oblik karstnog reqefa sa vertikalnim ulazom i velikim horizontalnim podzemnim galerijama. Tipi~an speleolo{ki objekat u svojoj grupi ispuwen sa atraktivnim ledenim naslagama koje sa~iwavaju ledeni stalagmiti, povijeni stalaktiti i salivi. Nijedan do sada otkriveni speleolo{ki objekat u Republici Srpskoj nema tako velike, masivne i atraktivne ledene naslage koje istovremeno ~uvaju u profilu zapise smene mikroklimatskih prilika. POLO@AJ Sjeverozapadna Republika Srpska, ju`ni obronci planine Bobija. Teritorija op{tine Gorwi Ribnik, podru~ije {umskog gazdinstva Ribnik. Udaqenost: od Gorweg Ribnika 19 km i od Potoka 23 km. Pristupa~no putni~kim vozilom iz tri pravca: - od Gorweg Ribnika asfaltnim putem do Vu~ije poqane, daqe makadamskim putem do

Ledanske uvale (put za Srneticu), i daqe oko 500 m pje{a~kom stazom do jame, - od Potoka makadamskim putem do Lisine, daqe asfaltnim putem do Vu~ije poqane,

makadamskim putem (put za Srneticu) do Ledanske uvale, a zatim oko 500 m pje{a~kom stazom do jame,

- od Drni}a preko Srnetice makadamskim putem do Ledanske uvale, a potom 500 m stazom do jame.

Nadmorska visina: 950 m n.v. Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì X - 4918,37 N Y - 6398,37 E PRETHODNI STATUS ZA[TITE Jama Ledana se do sada nije nalazila na listi za{ti}enih prirodnih dobara Republike Srpske, a ni Republi~kog zavoda za za{titu spomenika kulture i prirode BiH (predratni period). POVR[INA I GRANICA ZA[TITE Na za{ti}enoj povr{ini Spomenik prirode „Jama Ledana“ ustanovqava se reìm

za{tite II stepena.

Reìm za{tite II stepena obuhvata dio katastarkske ~estice 19/225-1 ucrtan na kopiji katastarskog plana ukupne povr{ine 28,26 hektara koja pripada Katastarskoj op{tini Gorwi Ribnik (Busije). Za{ti}ena povr{ina ima oblik pravilne kru`nice polupre~nika 300 metara od otvora (ulaz) za{ti}enog Spomenika prirode „Jama Ledana“




KATEGORIJA Spomenik prirode. Zna~ajno prirodno dobro - ú ú ú kategorija.

Na osnovu Inventara objekata geonasle|a Republike Srpske, prirodno dobro Jama Ledana je objekat geonasle|a regionalnog zna~aja. ME\UNARODNI STATUS • IUCN klasifikacija za{ti}enih prirodnih podru~ja: Category III - Natural

Monument / Natural Landmark - Prirodni spomenik. IUCN Lista nacionalnih parkova i za{ti}enih podru~ja (United Nations List of National parks & Protected Areas). Ne upisuje se zbog male povr{ine.




II O A PIS PRIRODNOG DOBR




PRIRODA GEOLO[KA GRA\A Geolo{ka prou~avawa oblasti jugozapadne Bosne datiraju jo{ od druge polovine 19. veka kada su austrijski geolozi Mojsisivicza, Tietzea I Bittnera (1880), opisali osnovnu geolo{ku gra|u. U kasnijem periodu izvo|ena su specijalisti~ka istraìvawa, a posebno su zna~ajni radovi Katzer-a koji se posebno bavio podru~jem Kqu~a (1921. 1926, 1929), i kasnije Kajmakovi} (1958), Maksimovi} i Lau{evi} (1964) Gu{i}, Jelaska I Nenadovi} (1965) i drugi. Najpotpuniji prikaz geolo{ke gra|e istra`nog podru~ja dat je pri izradi OGK SFRJ, list Kqu~ 1983. godine. Geolo{ka gra|a planine Bobija, odnosno {ireg podru~ja jame Ledana ima razvijene tri strukturno-facijalne jedinice u kojima su zastupqene stijene razli~ite starosti. Sve tvorevine su stvarane u pli}im dijelovima sa izvjesnim produbqivawima za vrijeme stvarawa vulkangeno-sedimentnih tvorevina sredweg i gorweg trijasa i fli{nih naslaga gorwe krede (OGK, List Kqu~, 1983). Rasprostrawewe zastupqenih kartiranih jedinica prikazano je na prilogu 5. Mezozoik Tvorevine gorweg trijasa (T3) predstavqaju najstarije sedimente na istra`nom prostoru i pripadaju strukturno facijalnoj jedinici Grme~-[i{a. Zastupqeni su bijeli i svijetlsivi dolomiti koji su bankovito i debelo uslojeni. Dolomiti su ~vrsti i ìlavi, vrlo rijetko slabo grusifikovani, neravnog su loma i kompaktne gra|e. Pripadaju sitnozrnim strukturnim varijetetima. Osnovna masa izgra|ena im je od mikrokristalnog i neravnomjerno kristalnog dolomita. U podru~ju Gola [i{a konstatovani su fisilni nalazi Sphaerocodium bornemmani, Glomospirella friedli i dr. Debqina ovih naslaga je razli~ita, ali obi~no oko 500 m. Stijene jurske periode zastupqene su najve}im dijelom sjeverno i isto~no od podru~ja jame Ledana. Isto~no se prostiru na potezu Vu~ija poqana-Crkveno, a sjeverno na potezu Crkveno-[iroka uvala. Zastupqeni su lijaski i doger-malmski sedimenti. Lijaske tvorevine (J1) su izdvojene u antiklinali Doweg Crkvenog, na jugozapadnim padinama Gole [i{e, I konkordantno se nastavqaju na trijas. Petrografski ih sa~iwavaju dolomiti, mikriti, mikrospariti, i fosiliferni mikriti. U vi{im dijelovima javqaju se kre~waci, slabo fosilonosni. Debqina ovih naslaga iznosi oko 400m. Doger i dijelovi malma (J2,3), na podru~ju Vu~ije poqane, Crkvenog i [iroke uvale, isto~-no i sjeverno od jame Ledana, predstavqeni su kre~wacima sa rijetkim proslojcima dolomita. Na osnovu petrografskih analiza konstatovano je da su to kre~waci oospariti, oointraspariti, intraspariti i pelspariti. Plitkovodna sedimentacija iz dogera nastavqa se i tokom doweg malma. U ovim tvorevinama odre|ena je mikrofosilna zajednica sa Dictyoconus cayexia, Elliporella donzellii, i drugi koja dokumentuje dogersku starost ovih sedimenata. Debqina ovih naslaga iznosi oko 500m. Najrasprostraqeniji sedimenti na istra`nom prostoru su dowokredne starosti. Ovi sedimenti leè transgresivno preko sredwo- i gorwojurskih kre~waka, a diskordancija je ozna~ena ~esto pojavama boksita. Prirodno dobro jama Ledana razvijena je u niìm dijelovima dowe krede (1K1) koju predstavqa paket slojeva tamnosivih kre~waka sa algama, Karbonatne sedimente sa~iwavaju mikriti, fosiliferni mikriti, laporoviti mikriti i dolomiti. U wima su konstatovani fosili Salpingoporella annulata, S. melitae, Favreina salavensis i drugi karakteristi~ni za neokom.




Tvorevine vi{ih dijelova dowe krede (2K1) predstavqene su tamnosivim kre~wacima sa proslojcima dolomita. Ove stijene su odre|ene kao fosiliferni mikriti, biospariti, mikriti i dolomiti. Fosiliferni mikriti su kao i biospariti kompaktne stijene ispresjecane sitnim ìlicama kalcita. U sedimentima su utr|eni brojni ostaci mikrofaune. Sadràj CaCO3 iznosi 97-99 %. Debqina ovih naslaga iznosi oko 500 m. Kenozoik Neogen je na {irem istra`nom podru~ju o~uvan u prostoru Medne i Vrbqana. U sla-tkovodnim neogenskim sedimentima izdvojena su dva superpoziciona ~lana koji pripadaju dijelovima sredweg i gorweg miocena i prostiru se ju`no od Vaganca. Dowi superpozicioni paket (1M2,3) oko Medne, Vrbqana, Kqu~a i Sanice predstavqaju naslage konglomerata, lapora, laporovitih kre~waka, pje{~ara i glina sa ugqem. Debqina ovih naslaga iznosi oko 200 m. Gorwi superpozicioni paket (2M2,3) prostire se oko Medne i Vrbqana. Skoro u potpunosti je izgra|en od konglomerata i rje|e lapora, ili laporovitih kre~waka. Starost ovih sedimenata je slabo dokumentovana, a debqina iznosi oko 400 m.

Kvartarne stijene u okolini jame Ledana su slabo zastupqene i ~ine ih proluvijalni, terasni i aluvijani sedimenti, a mestimice se javqaju i sipari. Aluvijalni sedimenti nalaze se uz ve}e rije~ne tokove Sane i Ribnika, sipari na strmim stranama [i{e gore, a proluvijum na sjevernim padinama Dimitora u vidu slabo zaobqene drobine.

* * * Po geotektonskoj rejonizaciji, podru~je planine Bobije na ~ijim padinama se nalazi jama Ledana pripada zoni mezozojskih kre~waka i paleozijskih {kriqaca u zoni Visokog kr{a (K.Petkovi},1961). Strukturno-facijalna jedinica Grme~-[i{a predstavqena je dislokacijom, navlakom Kqu~a, kojom su jedinice Sanica-Dimitor i Mawa~a-Zmijawe na wu navu~ene. Stru-kturnu gra|u ovog karbonatnog kompleksa ~ine nabori kilometarskih dimenzija, rijetko prevrnuti. Na podru~ju se jasno izdvajaju sinklinala [i{e, antiklinala Doweg Crkvenog, sinklinala Srnetice. Zastupqeni su tako|e i brojni vertikalni rasjedi. REQEF Planina Bobija (1465 m), koja je u odnosu na okolni teren sinklinalno izdignuta, grani~i se sa sjeverne strane sa uvalom Crkveno (663-841 m). Uvala je razvijena na karbonatnim terenima jurske starosti koji svojim zapadnim dijelom zalaze u masiv planine Srnetica formiran na dowokrednim kre~wacima.

Sa ju`ne strane, planina Bobija se grani~i sa uvalom Resanova~a (886 m), formiranom na kontaktu jurskih i krednih kre~waka. Na isto~nim obroncima planine Bobija, u Ledanskoj uvali nalazi se prirodno dobro jama Ledana. Na prostoru Ledanske uvale dominiraju geomorfolo{ki oblici karstnog procesa. Bogiwavi karst je predstavqen povr{inskim karstnim oblicima-vrta~ama, koje pokrivaju cijelu uvalu i sjeverne i sjeveroisto~ne obronke planine Bobija, koji prelaze u povr{. Vrta~e su ~esto dosta duboke, gotovo vertikalne. Unutar jedne takve, bunaraste vrta~e, razvijena je i jama Ledana.

Veliki broj vrta~a u podru~iju Ledanske uvale pokazuje da su kredni karbonatni sedimenti (2K1) ispresjecani znatno razvijenim pukotinskim sistemom ili mreàstim pukotinama, {to pogoduje razvoju speleolo{kih objeketa. Tako je u okolini Ledane, tokom speleolo{kih istraìvawa, otkriveno i nekoliko mawih jama koje nisu speleogenetski vezane za jamu Ledana. U okolini jame Ledana nema stalnih, a ni povremenih, povr{inskih vodenih tokova. Sada{wi razoj jame Ledana iskqu~ivo je vezan za erozivni i korozivni rad atmo-sferskih voda i mikroklimatske uslove.




Morfohidrolo{ke odlike jame Ledana Jama Ledana morfolo{ki predstavqa jednostavan speleolo{ki objekta, sa jamskim ulazom i dvije velike horizontalne galerije, gotovo u cjelosti ispuwene velikim ledenim naslagama. U jamu se ulazi iz velike vertikalne vrta~e u podru~iju Ledanske uvale. Posmatrano u profilu, jama se sastoji iz ulazne vertikale koja zavr{ava u velikoj horizontalnoj galeriji. Ukupna duìna pe}inskih kanala iznosi 180 m, a denivelacija -72m. U sklopu kre~wa~ke mase kojoj pripada, jama Ledana, gravitira i pe}ina PBL-162 (oznaka katastra S.D. Ponir, Bawa Luka). Podjela pe}inskog sistema na cjeline

Osim speleolo{kih istraìvawa S,D. Ponir iz Bawa Luke ne postoje publikovani radovi o ovom objektu, zbog ~ega su u elaboratu kori{}eni podaci iz internog katastra speleolo{kih objekata S.D. Ponir. Opis morfolo{kih odlika jame Ledana dat je na osnovu morfolo{ke analize i izdvojene su slede}e osnovne cjeline jame: - Ulazna vertikala; - Velika ulazna dvorana ; - Zavr{na dvorana.

Ulazna vertikala Ulaz u jamu Ledana je vertikalni kanal koji se prostire iz dna jedne prili~no okomitih strana vrta~e. Pristup do ulaza, odnosno jamskog otvora mogu} je samo uz upotrebu specijalne speleolo{ke opreme. Otvor jame je pribli`no kru`nog oblika sa pre~nikom od oko 10 m. Sa subvertikalne strane se nalaze osloweni stubci drve}a na kojima se nalaze usje~ene gazi{ta po kojima su ,po pri~i ovda{wih mje{tana prije upotrebe friìdera silazili "ledari" u potragu za ledom. Visina vertikalnog otvora je oko 8 m ispod koga se prostire velika ulazna dvorana.

Velika ulazna dvorana je kru`na dvorana koja se prostire neposredno ispod vertikalnog kanala. Na sredini dvorane se nalazi ledena kupa formirana od nataloènog snijega i leda nastalog od vode koja se sliva niz strane jamskog otvora. Ledena kupa je visoka 7 m i {iroka 12-15 m. Iz we vire trupci kojima su silazili ledari. Neka od debla su uba~ena kao otpad poslije sje~e {ume. Ravni dio zale|ene povr{ine dvorane ima pre~nik oko 60 m. U vrijeme ve}ih vru}ina povr{inski dio se otopi i tada se formira tanki vodeni sloj. U najve}em dijelu godine ona je zale|ena. Debqina ledenih naslaga ulazne dvorane je razli~ita. U najtawem dijelu je 4, a u najdebqem 16 m. Te{ko je procijeniti kakav je izgled dna dvorane, koji se zbog naslaga leda ne vide. Na osnovu posmatrawa morfologije dvorane na krajevima primje}uje se da je ona dubqa na sjevernom dijelu, gdje su i najve}e naslage leda. Na pojedinim dijelovima stropa sjevernog dijela dvorane nalaze se formirani povijeni stalaktiti koji su nastali pod uticajem nekada{weg strujawa vazduha koje je i uticalo na formirawe velikih ledenih naslaga. U morfolo{kom smislu, velika dvorana ima “idealan” izgled podzemne {upqine karakteristi~an za velike ledenice. Ovakvi objekti se odlikuje vre}astim izgledom, dobro sakrivenim ulazom ~ije dno sunce mawim dijelom dana obasjava. U wemu se tokom godine snijeg zadràva dugo ili stalno, a prokapne vode se brzo pretvaraju u led. Po modelu nastanka leda u ovakvim objektima, zimi je temperatura povr{ine znatno iznad nule i hladni vazduh se spu{ta u podzemni prostor. Kada se otapa snijeg na povr{ini, voda se procije|uje kroz pukotine i u unutra{wosti pretvara u led. “Vre}asti” oblik ledenice pomaè da hladni vazduh koji je teì ostaje u “vre}i”. Topliji, lak{i vazduh ne moè prodrijeti unutra. Kada se krajem jeseni vawski vazduh po~ne hladiti, onda je vazduh u ledenici topliji od vawskog pa se postepeno zamijeni sa




prido{lim hladnijim. Tako se iz godine u godinu u Ledani (kao i u svim drugim ledenicama) zahvaquju}i ustaqenoj cirkulaciji vazduha, otapawu leda i smrzavawu vode, obnavqa i odràva led. Led je u ledenim naslagama taloèn u vidu sedimentnih slojeva, razli~ite debqine. U zavisnosti od vremenskih ciklusa priliva vode, debqina im se kre}e od 10 cm do 1m,. Na pojedinim mjestima iz ledenog profila koji je dostupan za obilazak sa sjeverne strane, vire horizontalno zale|eni trupci drveta. Zavr{na dvorana Ova dvorana se nastavqa na ulaznu dvoranu. Centralno mjesto zauzima veliki, impresivan, ledeni stalagmit, koji se kao malo ledeno brdo uzdiè visoko prema stropu dvorane. Visina ledenog stalagmita je 15 m, a {irina 10 m. Po svojim dimenzijama ovo je jedan od najve}ih ledenih stalagmita u ledenim speleolo{kim objektima Republike Srpske. Pored wega dvoranu upotpuwuju velike ledene naslage oblika nadstre{nica, balkona i tunela. Ledana zavr{ava suènom pukotinom zatvorenom pijeskom koji je voda donijela iz vi{ih dijelova jame. To je i najnià ta~ka jame Ledana, -72 metra ispod nivoa jamskog otvora.

ÔVJEK I PRIRODA Uvidom u stawe na terenu, ne zapaàju se fizi~ki, ili drugi vidqivi indikatori neposredne ugroènosti. Neposredna okolina jame Ledana nije zahva}ena antropogenim uticajima u smislu razvoja intezivne poqoprivrede, a nema ni industrijskih i privrednih postrojewa ili uslu`nih i sli~nih objekata. U uòj zoni pe}ine, nisu primje}eni direktni uticaji ~ovjeka. U {iroj zoni jame od degradacionih faktora prime}eno je ostavqawe ogranaka i grana poslije sje~e {ume i bacawe otpadaka. Iznijeto stawe ukazuje da nisu naru{ene prirodne vrijednosti jame Ledana, ali ukazuje da budu}i Staralac treba ozbiqno da pristupi poslovima ure|ewa i za{tite prirodnog dobra.




III VREDNOVAWE




OCJENA ISPUWENOSTI USLOVA ZA ZA[TITU Jama Ledana predstavqa relativno malen ali prostran ledeni podzemni objekat. Odlikuju je {iroke dvorane i najve}e ledene naslage u Republici Srpskoj. Pomenuti skup vrijednosti speleolo{kog objekta jame Ledana daje joj svojstvo prirodnog dobra u skladu sa Zakonom o za{titi ìvotne sredine ("Slu`beni glasnik RS", br. 50/02).

Determinisawe istra`nog podru~ija kao prirodnog dobra i ocjena ispuwenosti uslova za za{titu vr{eni su uokviru standardne procedure vrednovawa sa stanovi{ta potreba i ciqeva za{tite prirode i ìvotne sredine ~iji su kriteriji iskazani kao:

Izvornost (autohtonost) – stepen izmjewenosti prirodnog stawa,glanih ~inilaca, elemenata i odlika nekog prostora ili pojava pod direktnim ili posrednim uticajem ~ovjeka,

Reprezentativnost – pokazateq jedinstvenosti i specifi~nosti prirodnog dobra

u okviru grupe srodnih pojava,

Rijetkost - izraz kvantitativnog stawa i pokazateq ugroènosti odre|ene pojave ili procesa, vezano za odre|eni prostorni ili vremenski okvir,

Raznolikost - izraèna bogatstvom raznovrsnih, me|usobno kombinovanih,

prirodnih pojava i procesa,

Cjelovitost-koja izraàva stepen jedinstva i zaokruènosti odre\enog prostora ili pojave i wihovih sadràja,

Esteti~nost-po kojoj se cijene atraktivnost ambijentalnih pojava i qepota

prirodnog dobra. Ispuwenost uslova za za{titu ocewena je i u kontekstu potencijala za razvoj op{tih funkcija ovog podru~ja kao za{ti}enog prirodnog dobra. Op{te funkcije predstavqaju nau~na, kulturna i obrazovno-vaspitna, dok }e ostale potencijalne funkcije (turisti~ko-rekreativna, privredna ...) biti razmotrene pri definisawu koncepta za{tite. Na osnovu izvr{ene analize konstatovanih vrijednosti i funkcija za{tite, utvr|en je visok stepen me|usobne zavisnosti i uslovqenosti ~lanova navedene relacije. Prilikom valorizacije postojalo je vi{e problema, a jedan od va`nijih je svakako bio nedovoqni stepen definisanih i propisanih kvantitativnih metoda, {to proisti~e iz ~iwenice da za svaki kriterijum postoji vi{e pokazateqa. Oni se ~esto ne mogu egzaktno iskazati numeri~kim veli~inama, ve} se determinacija wihovih vrednosti vr{i na iskustveno-komparativnoj i kvalitativnoj osnovi. Ozbiqan problem je predstavqalo i nepostojawe prethodnih istraìvawa, tako da je valorizacija vr{ena na osnovu vi{egodi{wih terenskih istraìvawa Gorana Dujakovi}a. Me|utim, bez obzira na pomenute pote{ko}e valorizacije, prirodne vrijednosti jame Ledana imaju sna`nu argumentaciju koja obezbije|uje uklapawe u navedene kriterijume. Jama Ledana po svojim dimenzijama i karakteristikama spada u petnaest najzna~ajnijih speleolo{kih objekata Republike Srpske, nau~no vrednovanih u okviru radne grupe za speleologiju pri Nacionalnom savjetu za geonasle|e Republike Srpske, odnosno u Inventaru objekata geonasle|a. Morfohidrolo{ke pojave Jama Ledana po svojim dimenzijama i karakteristikama predstavqa od svih ledenica najzna~ajniji speleolo{ki objekata ove vrste u Republici Srpskoj, nau~no vrednovan u okviru radne grupe za speleologiju pri odboru za Inventar geonasle|a Nacionalnog savjeta za geonasle|e Republike Srpske. Kao pojedina~ne vrednosti ove speleomorfolo{ke pojave izdvojeni su:

karakteristi~an “vre}ast” oblik jame Ledana; velika mo}nost ledenih naslaga i ledenog nakita;




jasno izraèn sedimentacioni ciklus klimatskih promjena na profilu leda; specifi~ni mikroklimatski uslovi.

OCJENA VRIJEDNOSTI Utvr|ivawe stepena zadovoqewa kriterijuma vrednovawa izvr{eno je na osnovu kvalitativne analize obiqe`ja podru~ja jame Ledana po zastupqenim prirodnim komponentama. Izvornost Jama Ledana je potpuno sa~uvan u izvornom obliku speleolo{ki objekat, koji pokazuje razvoj ledenih naslaga i nakita u ledu nastalih usled specifi~nosti morfolo{kih i klimatskih uslova. O~uvane su tako|e i prirodne karakteristike povr{inskog okruèwa koje pokazuju ambijent i uticaj ~oveka pri nekada{wem kori{}ewu ledenih naslaga. Reprezentativnost Reprezentativnost Jame Ledana i izdvojenog predijela ogleda se u:

jedinstvenosti skupa geomorfolo{kih i spelomorfolo{kih obiqe`ja koje karakteri{u vre}astog oblika jama i bizarne forme ledenih struktura velike mo}nosti.

jedinstvenom prirodnom spomeni~kom nasle|u, zbog ~ega je jama Ledana svrstana u objekte geonasle|a Republike Srpske

Rijetkost Zna~ewe pojma ili kategorije "rijetkost ispoqava se kroz prisustvo oblika i pojava objekata neìve prirode, pri ~emu se uspostavqa posebna skala za kvalitativno ili kvantitativno izraàvawe brojnosti i determinisawe teritorije kroz "rijetkost kao vrijednost sebi, koja je izraèna kao prirodna dragocjenost, i formira obavezu za{tite i o~uvawa, a opredjequje i na~in (u pogledu vrste i reìma za{tite) za ostvarivawe tog ciqa. S obzirom da pojedini elementi reqefa i oblici leda predstavqaju rijetkost svojom pojavom i na~inom izraènosti koja je obiqeèna kao geonasle|e, zakqu~uje se da je podru~ije jama Ledana izuzetno. Raznolikost Spomenik prirode Jama Ledana pokazuje znatan stepen raznolikosti prirodnih sadràja, prije svega elemenata geodivirziteta, s obzirom na analizirane vrijednosti. Kategorija "raznolikosti" ukqu~uje u sebi prostornu varijabilnost fenomena i procesa fizi~ko-geografskih ~inilaca (elemenata), i moè se ocjewivati kao zasebna vrijednost ili kao estetska vrijednost koja proisti~e iz obiqe`ja predeonog lika i uklopqenosti speleolo{kog objekta. Cjelovitost Cjelovitost je preduslov za{tite prirodnog dobra, odnosno jedna od bitnih odrednica prostornog okvira za{tite. Primjena ovog kriterijuma veoma je slo`na s obzirom na izuzetnu iznijansiranost pojma "cjeline" u fizi~ko-geografskom, biolo{kom, odnosno ekolo{kom ili u nekom drugom pogledu, kao i nejednaku taksonomiju "cjelina" u nau~nim disciplinama. Stepen cjelovitosti prirodnog dobra cijeni se prije svega sa prakti~nog stanovi{ta kao skup realnih mogu}nosti da se granicama za{tite obuhvate su{tinske vrijednosti jednog prostora koje su me|usobno uzro~no-posledi~no povezane i time obezbjede uslovi wihove za{tite i razvoja. Na osnovu ovakve postavke, zakqu~uje se da je skup osnovnih vrijednosti jame Ledana veoma homogenozovan i prostorno uobli~en, odnosno lako prepoznatqiv sa aspekta utvr|ivawa aspekta okvira za{tite.




Estetika pojave Ambijentalne vrijednosti jame Ledana se visoko rangiraju i pored subjektivnosti doìvqavawa i ocjene lijepog u prirodi. Te se vrijednosti zasnivaju na izuzetnoj raznolikosti ledenih oblika i nenaru{nosti direktnim efektima mawih individualnih privrednih aktivnosti. Estetika pojave osobito dolazi do izraàja zbog mogu}nosti {iroke vizuelne percepcije ne samo pojedinih elemenata ve} i cjelovitog prostora ~iji su oni dio. Skrovitost prirodnog dobra i o~uvanost predijela uticali su da se o~uva estetika pojave i predijela i pored dobre pristupa~nosti objektu. PRIJEDLOG KATEGORIJE Na osnovu pravilnika o ketegorizaciji prirodnih dobara i preporukama Nacionalnog savjeta za geo-nasle}e RS i evropske asocijacije za konzervaciju geolo{kog nasle}a (Pro geo) a cijene}i ~iwenicu da su{tinska obiqe`ja jame Ledana po ve}ini kriterijuma imaju visok rang u trostepenoj skali vrednovawa, i da ovo podru~je moè uspje{no razvijati za{titne i druge dozvoqene funkcije, predlaè se svrstavawe Jame Ledana u

zna~ajna prirodna dobra, odnosno prirodna dobra III kategorije.




IV KONCEPT ZA[TITE




OPTIMALNI MODEL ZA[TITE Koncept za{tite Spomenika prirode "Jama Ledana" se zasniva na dosada{wim iskustvima u za{titi, razvoju, ure|ivawu i upravqawu spomenikom prirode koji su bazirani na: - o~uvawu i unapre|ivawu ukupnih prirodnih vrednosti, - o~uvawu predeonih odlika, - uskla|enoj za{titi i kori{}ewu prirodnih resursa, ali i potrebama koje se name}u nakon detaqnog vrednovawa prirodnih i qudskim radom stvorenih vrijednosti, kako bi za{ti}eno prirodno dobro moglo da bude sa~uvano kao objekat geonasle|a regionalnog zna~aja u Republici Srpskoj.

CIQEVI RAZVOJA Op{ti ciqevi Prostorni plan Republike Srpske (1996-2015), odnosno Etapni plan 1996-2001, poglavqe 10. ta~ka 3. "Za{tita prirodnih dobara", jedini trenutno relevantni dugoro~ni program razvoja, postavqa slede}i op{ti ciq razvoja: "postizawe racionalne organizacije i ure|ewe prostora, uskla|ivawem wegovog kori{}ewa sa mogu}nostima (i ograni~ewima) u raspolagawu prirodnim i stvorenim vrednostima i sa potrebama dugoro~nog socijalnog i ekonomskog razvoja", a pre svega sa za{titom ìvotne sredine. Konceptom za{tite i razvoja, neophodno je, u op{tem smislu obezbijediti:

funkcionalnu integrisanost prostora i uskla|ivawe;

saobra}ajnom integracijom i stru~nom opremqeno{}u prihvatnog punkta posti}i boqu povezanost spomenika prirode sa okruèwem.

Polaze}i od opredeqewa da je jedna od razvojnih aktivnosti podru~ja turizam, na bazi motiva i resursa prirodne i stvorene sredine, ciqevi bi se ostvarivali kroz:

ukqu~ivawe lokalnog zainteresovanog stanovni{tva u trì{ni sistem kori{}ewa turisti~kih i komplementarnih razvojnih potencijala,

ekonomsko stimulisawe i predfinansirawe nekomercijalnih aktivnosti, koje obezbije|uju pripremu podru~ja,

logisti~ku i institucionalnu podr{ku na svim nivoima. Prema op{tim ciqevima razvoja i za{tite koji su definisani planskim i zakonskim odredbama i stru~nim postulatima, primewuju se ciqevi upravqawa u skladu sa me|unarodnom kategorizacijom za{ti}enih prirodnih dobara IUCN i predlaè se usvajawe me|unarodne kategorije III, "Upravqawe podrazumeva:

za{titu vrednih i o~uvanih prirodnih celina i wenih elemenata; plansko i programsko usmeravawe i uskla|ivawe za{tite, delatnosti i

aktivnosti; o~uvawe skladne interakcije prirode i kulture kroz za{titu predela i/ili

marinskih predela i odràvawe tradicionalnog kori{}ewa zemqi{ta, na~ina gradwe i dru{tvenih i kulturnih manifestacija;

podr{ka na~inu ìvota i ekonomiji koja je u skladu sa prirodom i za{tita dru{tvenog i kulturnog miqea zajednice;

o~uvawe diverziteta predela, stani{ta, pridruènih vrsta i ekosistema; eliminacija i daqe spre~avawe eksploatacije zemqi{ta i preobimnih

aktivnosti;




mogu}nost kori{}ewa kroz rekreaciju i turizam u skladu sa osnovnim kvalitetima podru~ja;

podr{ka nau~nim i obrazovnim aktivnostima koja }e doprineti dugoro~noj dobrobiti lokalnog stanovni{tva i razvoj javne podr{ke za{titi takvih podru~ja; i

doprinos dobrobiti lokalne zajednice kroz obezbe|ewe prirodnih proizvoda ({umski i ribolovni proizvodi) i usluga (kao {to je ~ista voda ili prihod iz odrìvih oblika turizma)."

Posebni ciqevi S obzirom na status i funkcije Jame Ledana kao za{ti}enog prirodnog dobra, djelimi~nu ure|enost i ve}inom zapu{tenost okolnog prostora, neophodno je planirati i sprovesti niz mijera sanaciono-ure|ajnog karaktera, kao {to su:

obiqeàvawe pe}ine i granica za{ti}enog prostora na propisan na~in; postavqawe informativnih tabli, putokaza i tabli upozorewa o po{tovawu uspostavqenog reda i reìma;

ogra|ivawe otvora jame re{etkastom metalnom ogradom napravqenom tako da onemogu}uje slobodan pristup qudi;

pristupni put urediti iz svih pogodnih pravaca.

Istraìva~ki radovi Program istraìvawa jame Ledana podrazumijeva slede}e:

• nastavak speleomorfolo{kih istraìvawa u jami i istraìvawa speleolo{kih objeketa u okolini;

• organizovawe klimatolo{kih istraìvawa;

• uspostavqawe mikroklimatskih osmatrawa u pe}ini;

• istraìvawe pe}inske faune. Rezultate planiranih istraìvawa jame Ledana i planove sanacije i ure|ewa potrebno je na programskom i projektnom nivou integrisati kroz Program za{tite i razvoja. Bliè uslove odràvawa reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, i posetilaca na za{ti}enom prostoru utvrdi}e Staralac posebnim aktom.

PROCEDURALNI, PROSTORNI I VLASNI^KI ASPEKT ZA[TITE

Proceduralni aspekt za{tite Na osnovu odredaba Zakona o za{titi ìvotne sredine ("Slu`beni glasnik RS", br. 50/02) zakqu~eno je da treba donijeti akt o stavqawu pod za{titu jame Ledana u statusu i pod nazivom Spomenik prirode "Jama Ledana". Aktom o za{titi treba ustanoviti wen za{titni status kao jedinstvenog prirodnog dobra koje obuhvata Jamu Ledana sa neposrednom okolinom {to predstavqa jedinstvenu cjelinu. S obzirom da je navedeni speleolo{ki objekat vrednovan kao zna~ajno prirodno dobro dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu je u nadle`nosti Vlade Republike Srpske, na prijedlog Ministarstva za prostorno ure|ewe gra|evinarstvo i ekologiju i Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a Republike Srpske. Prostorni i vlasni~ki aspekt za{tite Za za{titu u svojstvu spomenika prirode osim Jame Ledana predlaè se i prostor u wenoj neposrednoj okolini obuhva}en dijelom katastarske parcele 19/225-1 na




katastarskoj op{tini Gorwi Ribnik, Skup{tine op{tine Gorwi Ribnik, prikazane na prilogu br. 3. RE@IM ZA[TITE Na prostoru koji je predmet ovog Elaborata i koji se predlaè za za{titu neophodno je uspostaviti reìm za{tite úú stepena koji }e biti regulisan pod zakonskim aktima. U konkretnoj primjeni, navedeni reìm podrazumijeva tretman Spomenika prirode "Jama Ledana" kao za{ti}enog prirodnog dobra poluotvorenog tipa, odnosno ograni~ene posjete po broju posjetilaca i pa`qivog ~uvawa. Na osnovu ovakvog reìma neophodno je aktom o za{titi, u ciqu preventivnog djelovawa, utvrditi pravno-administrativne mjere, kao {to je navedeno. Delatnosti na za{ti}enom prostoru koje nisu zabrawene, kao i radovi van za{ti}enog prostora za koje se osnovano predpostavqa da mogu nepovoqno imati {tetne posledice za za{ti}eni Spomenik prirode "Jama Ledana", podlijeù proceduri dobijawa saglasnosti u skladu sa Zakonom o za{titi ìvotne sredine i Uredbe o projektima za koje se provodi procjena uticaja na ìvotnu sredinu. Izre~ene zabrane i navedena procedura ne odnose se na postoje}i na~in kori{}ewa poqoprivrednog zemqi{ta. Bliè uslove reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, korisnika objekta i posetilaca na za{ti}enom podru~ju utvrdi}e Staralac posebnim aktom, a po prethodno pribavqenim uslovima i mi{qewu Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a Republike Srpske. MJERE ODR@AVAWA, URE\EWA I RAZVOJA PRIRODNOG DOBRA Na podru~ju Spomenika prirode "Jama Ledana", u smislu odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobra, kao dozvoqene mere se propisuju:

Nau~na istraìvawa; Poqoprivredna proizvodwa doma}instava u individualnom reìmu. Podizawe autohtonih sastojina li{}ara na povr{inama pod {ikarama i

{ibqacima, ako su uslovi povoqni, uz o~uvawe postoje}e autohtone vegetacije. Intenzivna konverzija postoje}ih sastojina u izdana~kim {umama i wihovo

prevo|ewe u visoki uzgojni oblik. Na mestima gde je to mogu}e treba i}i pre svega na restituciju, dok supstituciju vrsta treba izbegavati, uz iskqu~ivo primewivawe autohtonih vrsta sa ovog podru~ja.

Izgradwa novih objekata i izvo|ewe radova koji su u funkciji prezentacije i za{tite za{ti}enog prirodnog dobra, a koji su imenovani ovim elaboratom - ure|ewe saobra}ajnica, prihvatnih povr{ina, i dr., ili odgovaraju}im Planskim aktom spomenika prirode.

Izgradwa objekata prema urbanisti~kim projektima, odnosno urbanisti~kim dozvolama, uz obaveznu izradu detaqnih analiza uticaja, na osnovu uslova nadle`nih institucija i Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a Republike Srpske.

Izgradwa pomo}nih objekata na parcelama u privatnom vlasni{tvu prema navedenim arhitektonskim uslovima, izdatim od nadle`nih organa.

Zadràvawe postoje}ih trasa saobra}ajnica, a moè se predvideti i asfaltirawe iskqu~ivo onih saobra}ajnica koje }e voditi do planiranog parkinga kako bi se omogu}ilo povezivawe naseqa i postoje}e lokacije posebne namene.

Zadràvawe elektromreè podru~ja na postoje}im pravcima dok se ne steknu uslovi za wenu rekonstrukciju u celini ili delovima uz obavezno kablirawe.

Prikqu~ivawe novih objekata uz obavezno kablirawe na mestima gde se naru{ava ambijentalna celina.

Da se planovima obezbedi racionalizacija elektromreè podru~ja i provo|ewe kablova du` saobra}ajnica.




Javno osvetqewe na urbanizovanim povr{inama koje moè imati iskqu~ivo pejza`ni karakter uz upotrebu odgovaraju}ih svetlosnih tela.

Individualno vodosnabdevawe objekata iz bunara, s tim {to }e se odgovaraju}im urbanisti~kim planovima omogu}iti javno vodosnabdevawe za pojedine grupacije objekata, a prema posebnim tehni~kim uslovima i uslovima Republi~kog zavoda.

Na podru~ju spomenika prirode Jama Ledana, u ciqu odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobra, i sprovo|ewa reìma za{tite úú stepena zabrawuje se:

Svaki vid eksploatacije leda i ledenih naslaga; Industrijska eksploatacija mineralnih i nemineralnih sirovina na celom

podru~ju, osim ako se ne radi o strate{kim sirovinama, pri ~emu odluku donosi nadle`ni dràvni organ u skladu sa Zakonom o rudarstvu.

Primarna prerada i predkoncentracija sirovina, osim u slu~aju strate{kog interesa, pri ~emu se utvr|uju posebni uslovi za{tite ìvotne sredine.

Deponovawe primarnih i sekundarnih jalovina, komunalnog, industrijskog i drugog otpada i vi{kova zemqe sa otkopa na za{ti}enom podru~ju.

Gradwa industrijskih, infrastrukturnih, privrednih, hidrotehni~kih i drugih objekata ~iji rad i postojawe mogu izazvati nepovoqne promene kvaliteta zemqi{ta, voda, vazduha, ìvog sveta, lepote predela, kulturnih dobara i wihove okoline.

Promena namena povr{ina, izuzev promena koje proisti~u iz programskih dokumenata Staraoca.

Gradwa stambenih, ekonomskih pomo}nih objekata poqoprivrednih doma}instava i vikend objekata izvan gra|evinskih podru~ja utvr|enih posebnim planskim i urbanisti~kim dokumentima, odnosno gradwa objekata poqoprivrednih doma}instava izvan postoje}ih gra|evinskih parcela do dono{ewa tih dokumenata.

Razgradwa i drugi vidovi uni{tavawa objekata koji po arhitektonsko-gra|evinskim odlikama i vremenu nastanka i nameni predstavqaju spomenike narodnog graditeqstva.

Prosecawe bilo koje nove saobra}ajnice, ukoliko nije utvr|ena vaè}im prostornim ili urbanisti~kim planom, ili granskim osnovama koje su usagla{ene sa reìmima i merama za{tite podru~ja.

Svaka promena postoje}e morfologije terena i vodotoka, prevo|ewe voda jednog u drugi vodotok, i izmena hidrodinami~nih karakteristika i reìma vodotoka bez saglasnosti nadle`nih institucija.

Izvo|ewe hidrogeolo{kih radova bez saglasnosti Zavoda i Staraoca; Izgradwa vodozahvata, dubokih bu{otina ili posebno izdvojenih za potrebe

pojedina~nih doma}instava. Kaptirawe izvora, izgradwa hidrotehni~kih objekata (akumulacija, brana ...),

ukqu~uju}i i regulaciju vodotoka. Svako pregra|ivawe vodotoka i izgradwa novih ribwaka. Izgradwu septi~kih jama (otvorenog tipa) kao i formirawe deponija bilo kog

otpada. Formirawe mrcini{ta na podru~ju otvorenog karsta. Skladi{tewe, deponovawe i bacawe komunalnog otpada i otpadnih materija svih

vrsta van mesta odre|enih za tu namenu. Rukovawe otrovnim hemijskim materijama, naftnim derivatima i drugim opasnim

materijama u prirodi. Uni{tavawe {umskih kompleksa i wihovo usitwavawe. îsta se~a i kr~ewe {uma, kresawe lisnika i prekomerno kori{}ewe drvne mase

u odnosu na ciqeve i principe gazdovawa {umama u za{ti}enom podru~ju. Preoravawe zemqi{ta i obavqawe drugih radwi na mestima na kojim se mogu

izazvati procesi jake i ekscezivne erozije. Sadwa, zasejavawe i naseqavawe vrsta biqaka stranih za prirodni ìvi svet

ovog podru~ja, osim za potrebe spre~avawa erozije i klizi{ta. Sakupqawe, kori{}ewe i uni{tavawe divqih biqnih i ìvotiwskih vrsta

za{ti}enih kao prirodne retkosti ili druge zakonski regulisane kategorije. Naseqavawe vrsta ìvotiwa stranih za prirodni ìvi svet ovog podru~ja, u

slobodnom prostoru. Uznemiravawe ptica. Lov.




UPRAVQAWE ZA[TITOM Uspostavqawe zakonske za{tite, odnosno progla{ewe jame Ledana za za{ti}eno prirodno dobro - spomenik prirode, jedan je od osnova za upravqawe za{ti}enim prirodnim dobrom. Upravqawe prirodnim dobrom podrazumeva efikasno planirawe, pra}ewe stawa, preduzimawe mera i aktivnosti na unapre|ivawu, razvoju i kori{}ewu prirodnih vrijednosti podru~ja saglasno utvr|enim mjerama i uslovima za{tite. U preduzimawu mjera i uslova za{tite, imaju}i u vidu potrebu o~uvawa prirodnih vrijednosti, neìve i ìve prirode posebnu pa`wu u upravqawu spomenikom prirode treba posvetiti za{titi speleolo{kog objekta i prirodnih otvora u karstu. Na osnovu konsultacija i mogu}nost razvoja prirodnog dobra i wegovog ukqu~ivawa u Programe razvoja regionalnog i vi{eg karaktera, preporu~uje se da se za staraoca spomenika prirode Jama Ledana" odredi Skup{tina op{tine Gorwi Ribnik. Me|usobne obaveze Staraoca i predstavnika organa koji donose akt o za{titi, neophodno je regulisati ugovorom koji moè biti ograni~enog ili neograni~enog trajawa. Veoma je zna~ajno da Staralac dobije neposrednija ovla{}ewa u domenu obustavqawa radova koji nisu u skladu sa propisanim reìmom za{tite i nalagawem mera koje su du`ni da sprovedu korisnici prostora. FINANSIRAWE ZA[TITE Finansijska sredstva za izradu potrebne dokumentacije, istraìvawa i izvo|ewa radova na za{titi potrebno je obezbediti iz izvora u skladu sa ~lanom 44. Zakona o za{titi prirode. Tako|e treba deo radova koji se odnose na turisti~ku prezentaciju lokaliteta da participira Staralac, a Republika da pruì ode|ene olak{ice nosiocu razvoja turizma, odnosno Staraocu. Tro{kovi teku}eg odràvawa za{ti}enog prirodnog dobra koje vr{i Staralac pokrili bi se delom iz sopstvenih sredstava Staraoca, a delom iz op{tinskih sredstava, odnosno iz namenskih fondova Republike, i delom iz naknada koje }e na zakonom propisan na~in davati glavni korisnici ovog prostora, odnosno prirodnih resursa. SMJERNICE U ciqu stavqawa za{ti}enog dobra u funkciju i re{avawa mogu}ih konfliktnih interesa, neophodno je odmah pristupiti:

Obezbe|ivawu planskih osnova za upravqawe i ure|ewe podru~ja, {to bi podrazumevalo izradu slede}ih dokumenata:

o sredworo~nog i godi{wih programa za{tite i razvoja za{ti}enog dobra; o prioritetnih razvojnih programa za za{ti}eno podru~je, kao samostalnih

dokumenata ili dijelova programa regionalnog razvoja podru~ja Gorwi Ribnik.

Izradi dokumentacione osnove, pod kojom se podrazumeva:

o utvr|ivawe stawa izgradwe na podru~ju, odnosno pravnog statusa svih postoje}ih objekata, uz wihovu legalizaciju po Zakonu, ako odgovaraju kriterijumima iz ovog elaborata;

o uspostavqawe katastra instalacija; o revizija, aùrirawe katastra, posebno stawa vlasni{tva na

poqoprivrednim povr{inama.

Organizaciji za{tite na podru~ju i to: o formirawe slu`be nadzora; o organizovawe saradwe sa slu`bama op{tina, posebno inspekcijskim

slu`bama iz urbanizma i gra|evinarstva radi spre~avawa bespravne izgradwe;

o u saradwi sa Republi~kim zavodom za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasle|a Republike Srpske i zavi~ajnim muzejima napraviti programe istraìvawa za{tite etnonasle|a na za{ti}enom prostoru, i drugo.



Spomenik prirode Jama Ledana

23

V PRILOZI




SPOMENIK PRIRODE “JAMA LEDANA”

Poloàj jame Ledana 1:100 000

(Topografska karta l. Glamo~, 1984)

Spomenik prirode Jama Ledana Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì X – 4918,950 N Y – 6398,950 E Nadmorska visina 950 m

Prilog 1

24





Poloàj jame Ledana 1:25 000

(Topografska karta l. Glamo~ 1-2,1977)

Spomenik prirode Jama Ledana Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì X – 4918,37 N Y – 6398,37 E Nadmorska visina 950 m

Prilog 2

25





Kopija katastarskog plana Katastarska op{tina Gorwi Ribnik (Busije)

Republi~ka uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove Podru~na jedinica Ribnik

Prilog 3

26





Popis i povr{ine katastarskih ~estica

broj ~estice

povr{ina ( hektara )

19/225-1 28,26

dio ~estice

Prilog 4

27





Granice za{ti}enog podru~ja i zone za{tite

Prilog 5

28





Geolo{ka karta podru~ja planine Bobija 1:100 000 (OGK Kqu~, list 33-130, 1977)

Legenda

Slojeviti vapnenci sa proslojcima dolomita

Granica osmatrana i aproksimativna ili pokrivana

Svijetlosivi i sivi mikrokristalasti, vapnenci sa algama

Eroziona ili tektonsko – eroziona granica

Ooliti~ni i pizoliti~ni vapnenci Osa sinklinale

Tamnosivi vapnenci sa ro`wacima i dolomiti

Osmatran rasjed

Trakasti, slojeviti i bankoviti dolomiti

Pokriven rasjed

Poloàj jame Fotogeolo{ki osmatran rasjed

Prilog 6

29





Profil jame Ledana

Prilog 7

30




31

LITERATURA

Vrhov~i},J., Moji}evi},M.,(1983): Tuma~ za Osnovnu geolo{ku kartu 1:100000, list Kqu~ L 33-130,, Savezni geolo{ki zavod, Beograd Vrhov~i},J., Moji}evi},M., (1983): Osnovna geolo{ka karta SFRJ, list Kqu~, L 33-130, 1:100 000, Savezni geolo{ki zavod, Beograd Dujakovi} G. (2004): Pe}ine i jame Republike Srpske - Zavod za uxbenike i nastavna sredstva, Srpsko Sarajevo, Dujakovi} G. (1998): Bajkovito nestvarne ledenice, “Novi prelom“ br. 68, Bawa Luka. Katastar speleolo{kih objekata i arhiva Speleolo{kog dru{tva “Ponir“, Bawa Luka

Documents

pecina Ledana