pecina Pod Lipom

REPUBLIKA SRPSKA MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU KAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNAÂJA

SPOMENIK PRIRODE

PE]INA POD LIPOM

BAWALUKA, 2008. godine



Spomenik prirode P e } i n a p o d L i p o m 2

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE BAWA LUKA

Elaborat

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE PE]INA POD LIPOM KAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNAÂJA

Rukovodilac Jelena Kadi}

Obra|iva~

Goran Dujakovi},speleolog

Dr Du{an Mijovi}, geolog

Dragan Kove~vi}, dipl.in`.{um.

Goran Pani}, geograf

Fotografije Goran Dujakovi}

Tehni~ka obrada

Jelena Savi}, dizajn

Goran Kalini}, obrada priloga

Svetlana [iqegovi}, lektor

Direktor Svetlana [iqegovi}




REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE pristupio je: Pravni osnov za dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu prirodnog dobra sadràn je u ~lanu 33 stav 1. i 2. Zakona o za{titi prirode prema kome se prirodno dobro stavqa pod za{titu aktom nadle`nog organa na osnovu Prijedloga ministarstva nadle`nog za za{titu za{titu ìvotne sredine

Republi~ki zavod za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasqe|a Republike Srpske pripremio je Elaborat: Prijedlog za stavqawe pod za{titu spomenika prirode "PE]INA POD LIPOM" kao prirodnog dobra od izuzetnog zna~aja sa prijedlogom akta o za{titi.

Bawa Luka, 2008. god.

Direktor Zavoda,

Svetlana [iqegovi}




SADR@AJ PRIjEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE "PE]INA POD LIPOM" KAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNAÂJA ú IDENTIFIKACIJA

Vrsta i naziv prirodnog dobra Osnovna vrijednost Poloàj Povr{ina i granice za{tite Prethodni status za{tite Kategorija Me|unarodni status

úú OPIS PRIRODNOG DOBRA

Priroda ôvjek i priroda

úúú VREDNOVAWE

Ocjena ispuwenosti uslova za za{titu Ocjena vrijednosti Prijedlog kategorije

úñ KONCEPT ZA[TITE Optimalni model za{tite Ciqevi razvoja

Proceduralni, prostorni i vlasni~ki aspekt za{tite Reìm za{tite Mjere odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobra Upravqawe za{titom Finansirawe za{tite Smjernice

ñ PRILOZI

prilog 1: Poloàj Pe}ine pod lipom na karti 1:100 000 prilog 2: Poloàj Pe}ine pod lipom na karti 1:25 000 prilog 3: Katastarska skica prilog 4: Popis katastarskih parcela prilog 5: Granice za{ti}enog podru~ja i zone za{tite prilog 6: Geolo{ka karta podru~ja oko Pe}ine pod lipom 1:100 000

LITERATURA




I IDENTIFIKACIJA




VRSTA I NAZIV PRIRODNOG DOBRA Spomenik prirode "Pe}ina pod lipom" OSNOVNA VRIJEDNOST Potkapinski oblik karstnog reqefa sa dva otvora povezana kratakim kanalom. Kao jedan od karakteristi~nih kra{kih oblika, nekada{we stani{te qudi i arheolo{ki lokalitet sa materijalnim artefaktima, ovaj objekat predstavqa arheolo{ko geonasqe|e. Na horizontalnoj stijeni otvora potkapine nalaze se paleolitski crteì dimenzija 100 h 70 cm, koji prema rezultatima istraìvawa predstavqaju najstarije na prostoru Republike Srpske. U dvije sonde kopane ispred otvora prona|eni su i ostaci pe}inskog medvjeda (Ursus spelaeus). POLO@AJ Isto~na Republika Srpska. Teritorija op{tine Sokolac, podru~je sela Kneìna, zaseok Kadi}a brdo. Udaqenost: od Sokoca 12 km, od Olova 26 km. Pristupa~no putni~kim vozilom iz dva pravca: - od Olova asfaltnim putem do raskrsnice gdje se odvaja makadamski put za zaseok

Kadi}a brdo, a daqe pje{a~kom stazom 1 300 m do pe}ine, - od Sokoca asfaltnim putem do raskrsnice gdje se odvaja makadamski put za zaseok

Kadi}a brdo, a daqe pje{a~kom stazom 1 300 m do pe}ine. Nadmorska visina: 860 metara Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì X - 4873,24 N Y - 6559, 8 E PRETHODNI STATUS ZA[TITE Pe}ina pod lipom se do sada nije nalazila na listi za{ti}enih prirodnih dobara Republike Srpske, a ni Republi~kog zavoda za za{titu spomenika kulture i prirode BiH (predratni period). POVR[INA I GRANICA ZA[TITE U za{ti}enom Spomeniku prirode Pe}ina pod lipom utvr|uje se reìm za{tite II stepena. Pod reìmom za{tite drugog stepena nalaze se slijede}e katastarske ~estice: k.~.1090; k.~. 1091; k.~. 1094; k.~. 1095; k.~. 1096; k.~. 1097; k.~. 1098; k.~. 1099; k.~. 1100; k.~. 1101; k.~. 1102; k.~. 1103; ukupne povr{ine 6,1 hektara koje pripadaju Katastarskoj op{tini Kneìna op{tina Sokolac.




KATEGORIJA Spomenik prirode. Prirodno dobro od izuzetnog zna~aja - ú kategorija. ME\UNARODNI STATUS

• IUCN klasifikacija za{ti}enih prirodnih podru~ja: Category III - Natural Monument / Natural Landmark - Prirodni spomenik. IUCN Lista nacionalnih parkova i za{ti}enih podru~ja (United Nations List of National parks & Protected Areas). Ne upisuje se zbog male povr{ine.

• Na osnovu Inventara geonasqe|a Republike Srpske, prirodno dobro Pe}ina pod lipom je objekat geonasqe|a balkanskog zna~aja i bi}e nominovan za verifikaciju kod Evropske asocijacije za konzervaciju geolo{kog nasqe|a - ProGEO.




II OPIS PRIRODNOG DOBRA




PRIRODA GEOLO[KA GRA\A Geolo{ka prou~avawa oblasti jugoisto~ne Bosne datiraju jo{ od druge polovine 19. vijeka kada je ura|ena prva geolo{ka karta (A. Bue, 1862). U kasnijem periodu izvo|ena su specijalisti~ka istraìvawa, a posebno su zna~ajni radovi austrijskih geologa Mojsisivicza, Tietzea I Bittnera (1880), Kittla koji se posebno bavio podru~jem Pra~e (1904), i kasnije Kosti}-Podgorska (1958), Siko{ek (1961), @ivanovi} (1972), i drugi. Najpotpuniji prikaz geolo{ke gra|e istra`nog podru~ja dat je pri izradi OGK SFRJ, lista Vlasenica 1980. i lista Pra~a 1983. godine. Geolo{ka gra|a {ireg podru~ja Pe}ine pod lipom pripada strukturno-facijalnoj jedinici Centralnoj ofiolitskoj zoni, gdje su pored mezozojskih karbonatnih masa na istra`nom terenu zastupqeni i sedimenti kvartarne starosti prikazani su na prilogu 6. Mezozoik Najstariji sedimenti pripadaju nera{~lawenom sredwem i gorwem trijasu (T2,3), a rasprostraweni su u jugozapadnom i isto~nom dijelu istra`nog podru~ja, na prostoru Sqemenske planine. Ovi sedimenti leè konkordatno preko sedimenata ladinskog kata. Boja kre~waka je siva, tamnosiva, ù}kasta i rumena. Sprudni kre~waci su naj~e{}e karstifikovani, masivni, a ponegdje i slojeviti, bankoviti, izuzetno i plo~asti, sa bogatim ostacima sprudne faune. Sprudni kre~waci se ~esto izmjewuju sa ooliti~nim i pizoliti~nim ulo{cima debqine desetak metara {to ukazuje na promjene u sedimetacinom reìmu. Debqina sprudnih kre~waka iznosi oko 450 m. Sedimenti gorweg trijas (T3) se prostiru na istra`nom terenu kao {iroka zona, zapadno od prirodnog dobra. Gorwotrijaski karbonatni sedimenti leè konkordantno preko sprudnih kre~waka nera{~lawenog sredweg i gorweg trijasa. Kre~waci su uslojeni, bankoviti ili masivni. Boja kre~waka je svijetlosiva, siva, ù}kasta i rijetko rumena. Kre~waci su alohemnih tipova sa sparikalcitnim i mikrokristaklastim kalcitnim cementom. Debqina gorwotrijsakih kre~waka prelazi 500 m. Vulkanogeno–sedimetna formacija nara{~lawenw jurske starosti (J2,3?) ima veliko rasprostrawewe na {irem podru~ju, na potezu Kneìna-Olovo. Ovu formaciju izgra|uju razli~ite sedimentne stijene u koje su se utisnule velike mase magmatskih stijena matamorfi{u}i kontakne obode. Sedimentne stijene ove formacije predstavqaju pje{~ari, glinci i rje|e ro`naci, konglomerati, bre~e i piroklastiti. Pa ipak, na izdvojenom podru~ju zastupqene su samo mawe mase dijabaza (ββ) i spilita (ββαβ). Struktura dijabaza je ofitska ili porfirsko-ofitska. U sastav ulaze minerali plaglioklsa, augita i rje|e hlorita, klinocoizita, termolit-aktinolita i karbonati. Spiliti su ~est ~lan vulkanogeno-sedimentne formacije u kojoj se javqaju kao izlivna tijela me|u pje{~arim i glincima. Struktura spilita je naj~e{}e ofitska, a tekstura masivna i mandulasta, sa bitnim prisustvom minerala albita i augita. Obi~no su povr{ine do 3 km2. Stijene jurske starosti (J?) zastupqene su u centralnom dijelu istra`nog podru~ja, oko Meqina, a na listu Vlasenica su izdvojene kao sredwo- gorwojurske starosti (J2,3?) . Predstavqaju ih dijabaz-ro`na~ke tvorevine izgra|ene od crvenih, plo~astih ro`naca, glinovitih ro`naca i podre|eno kvarcnih pje{~ara. Ove tvorevine pripadaju strukturno facijalnoj jedinici Sokolovi}i-Stijenice-Mesi}i, a tektonski su smje{tene ispod i preko sprudnih kre~waka strukturno-facijalne jedinice Devetak-Podromanija. Pretpostavqa se da ove tvorevine prelaze 1000 m debqine Kenozoik Kvartarne tvorevine u okolini Pe}ine pod lipom predstavqaju jezerski sedimenti i sedimenti rije~nih terasa i aluvijalni nanosi male mo}nosti.




Jezerski sedimenti (j) su zastupqeniji na podru~ju Kneìne i Gradine, sjeverno od Pe}ine pod lipom. Materijal jezerskih sedimenta je heterogen, nesortiran i predstavqen naj~e{}e {qunkovima, pijeskovima i glinama. Aluvijalni (al) sedimenti su zastupqeni u pro{irenim dolinama potoka i rijeke Bio{tice. Predstavqaju ih {qunkovi, pjeskovi i pjeskovite gline neznatne debqine.

* * * Podru~je Kadi}a brda i Kneìne, nalazi se na kontaktu jedinica Centralne ofiolitske zone i Drinsko-Ivawi~kog paleozoika. Kre~wa~ka greda sa podkapinskim otvorima Pe}ine pod lipom, nalazi se na rubnom dijelu ~ela kraqu{ti Drinsko-Ivawi~kog paleozoika. Sjeverno, zapadno i dijelom isto~no prostire se Centralna ofiolitska zona sa kompleksom vulaknogeno-sedimentnih tvorevina. Nastanak {ireg podru~ja istraìvawa je proizvod sedimentacionih i tektonskih procesa, a u zavr{noj fazi i erozivnih pri ~emu se stvaraju najmla|i sedimenti i zavr{nog oblikovawe terena. REQEF Podru~je zaseoka Kadi}a brdo, sa kre~wa~kom gredom gdje se nalazi Pe}ina pod lipom, prostire se sjeverno od Glasina~ke visoravni. Od visoravni je odvaja brdo Malu{ (1083 m) malim prevojem. Okolina pe}ine je blago brdovito podru~je, pokriveno breùqcima, livadama i pa{wacima, kojim vijuga rijeka Bio{tica, najve}i povr{inski tok ovog kraja.

Izvori{te rijeke Bio{tice nalazi se 6 km, sjever-sjeverozapadno od grada Sokoca. Izvori{te se nalazi na 760 m.n.v. i ono predstavqa jedno od najdubqih erozionih zasjeka u perifernim podru~jima sjevernog dijela Glasina~ke visopravni. Oblik izvori{ta Bio{tice okruèn je uzvi{ewima Pale`, Borovac, Krateq i Kasanov brijeg. Podru~je izvori{ta Bio{tice izgra|uju trijaski kre~waci, bogati fosilnim materijalom, ponaj~e{}e megalodon {koqkama. Do mjesta ulijevawa u rijeku Krivaju, Bio{tica prolazi najve}im dijelom ovakvom geolo{kom podlogom. Ispod kre~wa~ke grede sa potkapinskim otvorima Pe}ine pod lipom, Bio{tica meandrira u jurskim pje{~arima, i razdvaja se na dva mawa toka i kasnije ponovo spaja. Ostaci rije~nih terasa Bio{tice u neposrednoj blizini pe}ine pokazuju na usjecawe rije~nog korita tokom geolo{ke istorije.

Morfohidrolo{ke odlike Pe}ine pod Lipom

Pe}ina pod Lipom u speleolo{kom smislu ne predstavqa podzemni objekat. U su{tini, Pe}ina pod lipom je mali polukru`ni, horizontalni kanal sa dvije potkapine na krajevima. Ukupna duìna ne prelazi 4 metra, pa se moè re}i da Pe}ina pod Lipom predstavqa samo mawi potkapinski otvor. Ove potkapine predstavqaju najvjerovatnije ostatke erodovanog kanala koji je vijugao kre~wa~kom masom i bio hidrolo{ki aktivan. Sa napredovawem procesa karstifikacije, ovaj dio kanala ostao je u suvoj zoni. U kre~wa~koj gredi u kojoj se nalazi Pe}ina pod Lipom postoji vi{e sli~nih potkapinskih otvora raspore|enih po cijeloj duìni grede. Ni jedan od pomenutih otvora nema dubqi prodor u unutra{wost stijenske mase. Visina povlatnog sloja iznad otvora iznosi 8-10 m, pa je prisustvo morfolo{ki, dobro razvijenih pe}inskih, horizontalnih kanala ,iskqu~eno. Arheolo{ki i paleontolo{ki nalazi Arheolo{ki nalazi Paleolitsko stani{te Pe}ina pod lipom otkriveno je 1987. godine za vrijeme arheolo{kih istraìvawa na Gradini u selu Kadi}a brdo, kojima je rukovodio dr. Blagoje Govedarica. Tokom rekogniscirawa terena u neposrednoj okolini u jednoj od potkapina, na horizontalnoj stijeni otvora lociran je gravirani crte`, za koji kod mje{tana postoji vjerovawe da su ga napravili vitezovi o{tre}i sabqe pred borbu.




U avgustu 1988. godine izvedeno je prvo sonda`no istraìvawe ovog lokaliteta. Istraìvawa su izvedena u okviru projekta "Istraìvawa naseqa eneolita i bronzanog doba glasina~kog podru~ja" pod rukovodstvom dr.Blagoja Govedarice. Na blagoj padini, ispred ulaza u pe}inu, 3 metra udaqena od stijene sa gavurom, iskopana je probna sonda. Sonda je zbog nedostatka materijalnih sredstava iskopana do dubine 1,2 m i u woj je otkriven brojni arheolo{ki i mawim dijelom paleontolo{ki materijal. Sistematska istraìvawa lokaliteta Pe}ina pod lipom nastavqena su 1991. godine otvarawem pet sondi prostorno raspore|ene uz kre~wa~ki odsjek i na livadi ispod, u blizini rijeke Bio{tice. Arheolo{ka istraìvawa je vodila Z. Kujunxi}-Vejzagi} iz Zemaqskog muzeja u Sarajevu u saradwi sa studentima arheologije iz Beograda. U svim sondama otkriven je bogat arheolo{ki materijal - kamene alatke i oru|a, artefakti koji su datirani u dowi, sredwi i gorwi paleolit. Izbor sirovina za izradu alatki i oru|a u stani{tu Pe}ina pod lipom tokom svih paleolitskih kultura nije se bitno mijewao. Naj~e{}e kori{ten materijal su kremeni odbluci uzeti iz rije~nih nanosa, a u nekim krupnijim facijesima u~estalije su se koristila kremena jezgra dobavqena iz mineralnih leì{ta. Kulturi doweg paleolita pripadaju nalazi jednostrano ili dvostrano obra|enih pqosnatih valutaka, udarnog oru|a ili udara~a. Duguqasti krupniji obluci obra|eni na jednoj strani dvostrano, najvjerovatnije su sluìli kao sjekire. Zbirci kamenoge oru|a starijeg klaktonijena mogu pripadati alatke izra|ene na {irokom odbicima ve}ih dimezija sa podebelim i znatno uko{enim talonom. Prema nalazima, sredwi paleolit u Pe}ini pod lipom mogu}e je jasno izdvojiti dvije etape musterijanske kulture (Z.Kujunxi}-Vejzagi}-2001. smatra i tri). Dobro je izraèna najstarija faza koju karakteri{u odbici izra}eni levalu{kom tehnikom. To su uglavnom neretu{irani levaloazijanski {iqci, {iroki noèvi i diskoidni struga~i. Sredwu fazu ili tipi~an musterijan predstavqa pojava musterijanskih {iqaka, struga~a na {irokim odbicima i noèva sa o~uvanom okorinom. Najmla|i musterijan predstavqaju mikrodimenzionirani artefakti klaktonskog facijesa, blawice, dlijeta sa prizmati~nim jezgrima i masivna trobrida {ila.

U inventaru gorweg paleolita posebno su zna~ajni tipovi alatki koje pripadaju oriwasijenskom pojmovnom krugu. U izboru artefakata u morfolo{kom pogledu uo~ene su dvije faze, starija, koju karakteri{u izvjesne primjese sredwopaleolitskih oblika, i mla|a faza koju ~ini mje{avina oriwanisijena sa kulturom na sjeveru ve} oformqenog gravitijena. Istraìvawa na lokalitetu Pe}ina pod lipom pokazali su da je pra~ovjek naseqavao ovaj prostor u dugom vremenskom periodu i da je iza sebe ostavio raznoliku i zanimqivu materijalnu kulturu. Kao stani{te, ovaj prostor odraàva proètost




geodiverziteta i qudskim radom stvorenih vrijednosti. Ovo nalazi{te je od prvorazrednog zna~aja za istraìvawe paleolita i po zna~aju nadilazi teritoriju Republike Srpske, Bosne i Hercegovine jer ima veliki zna~aj za istraìvawe paleolitskih populacija jugoisto~ne Evrope. Paleontolo{ki nalazi Tokom arheolo{kih istraìvawa na lokalitetu Pe}ina pod lipom poku{ano je odre|ivawe stratigrafije kvartarnih naslaga i kulturne pripadnosti nalaza prema poloàju u profilu. Ve} 1988. godine za vrijeme otvarawa probne sonde neposredno uz gravirane crteè u profilu posledweg, petog sloja, otkriven je, pored kremenih alatki i oru|a tehnologije sredweg i mla|eg paleolita, i jedan zub pe}inskog medvjeda (Ursus spelaeus). Detaqnijih podataka o ovom nalazu nema u postoje}oj literaturi. Za vrijeme sistematskih istraìvawa 199. godine, u sondi 2 otkriven je tako|e paleontolo{ki materijal. U sondi dubokoj 0,8 metara, otkriveno je nekoliko krupnijih kostiju pe}inskih medvjeda. U ostalim otkopanim sondama nije otkriven paleontolo{ki materijal. ÔVJEK I PRIRODA

Uvidom u stawe na terenu, zapaàju se fizi~i, i drugi vidqivi indikatori kori{}ewa i modifikovawa prostora u duèm vremenskom periodu. Naseobine qudi u paleolitu ostavqale su svoje tragove mijewaju}i ambijent i zidove nastambi. U novije vrijeme, neposredna okolina Pe}ine pod lipom zahva}ena je antropogenim uticajima u smislu razvoja intezivne poqoprivrede, Okolno zemqi{te prirodnog dobra, Pe}ine pod lipom se obra|uje za ratarske kulture, a livade ispod potkapinskog otvora prema rijeci Bio{tici koriste za ispa{u stoke. Evidentirani su tako|e pored paleolitskih crteà grafiti novijeg datuma. Iznijeto stawe djelimi~no je naru{ilo prirodne vrijednosti Pe}ine pod lipom kao i ambijentalno estetske, i ukazuje da budu}i Staralac treba ozbiqno da pristupi poslovima ure|ewa i za{tite prirodnog dobra.




I

II VREDNOVAWE




OCJENA ISPUWENOSTI USLOVA ZA ZA[TITU Prirodno dobro Pe}ina pod lipom predstavqa potkapinu sa dva otvora povezana kratakim kanalom i u speleolo{kom smislu nema karakteristike speleolo{kog objekta. Pa ipak, kao jedan od karakteristi~nih kra{kih oblika, nekada{we stani{te qudi i arheolo{ki lokalitet sa materijalnim artefaktima, ovaj objekat predstavqa arheolo{ko geonasqe|e1. Na horizontalnoj stijeni otvora potkapine nalaze se paleolitski crteì, koji prema rezultatima istraìvawa predstavqaju najstarije na prostoru Republike Srpske. U dvije sonde kopane ispred otvora prona|eni su i ostaci pe}inskog medvjeda (Ursus spelaeus). Pomenuti skup vrijednosti objekta Pe}ina pod lipom daje joj svojstvo prirodnog dobra u skladu sa Zakonom o za{titi ìvotne sredine ("Slu`beni glasnik RS", br. 50/02).

Determinisawe istra`nog podru~ja kao prirodnog dobra i ocjena ispuwenosti uslova za za{titu vr{eni su uokviru standardne procedure vrednovawa sa stanovi{ta potreba i ciqeva za{tite prirode i ìvotne sredine ~iji su kriteriji iskazani kao:

Izvornost (autohtonost) – stepen izmjewenosti prirodnog stawa,glanih ~inilaca, elemenata i odlika nekog prostora ili pojava pod direktnim ili posrednim uticajem ~ovjeka,

Reprezentativnost – pokazateq jedinstvenosti i specifi~nosti prirodnog dobra

u okviru grupe srodnih pojava,

Rijetkost - izraz kvantitativnog stawa i pokazateq ugroènosti odre|ene pojave ili procesa, vezano za odre|eni prostorni ili vremenski okvir,

Raznolikost - izraèna bogatstvom raznovrsnih, me|usobno kombinovanih,

prirodnih pojava i procesa,

Cjelovitost-koja izraàva stepen jedinstva i zaokruènosti odre\enog prostora ili pojave i wihovih sadràja,

Esteti~nost-po kojoj se cijene atraktivnost ambijentalnih pojava i qepota

prirodnog dobra. Ispuwenost uslova za za{titu ocijewena je i u kontekstu potencijala za razvoj op{tih funkcija ovog podru~ja kao za{ti}enog prirodnog dobra. Op{te funkcije predstavqaju nau~na, kulturna i obrazovno-vaspitna, dok }e ostale potencijalne funkcije (turisti~ko-rekreativna, privredna ...) biti razmotrene pri definisawu koncepta za{tite. Na osnovu izvr{ene analize konstatovanih vrijednosti i funkcija za{tite, utvr|en je visok stepen me|usobne zavisnosti i uslovqenosti ~lanova navedene relacije. Ozbiqan problem pri valorizaciji su predstavqala i malobrojna prethodna istraìvawa, tako da je valorizacija vr{ena na osnovu vi{egodi{wih terenskih iskustava autora. Me|utim, bez obzira na pomenute pote{ko}e valorizacije, prirodne vrijednosti Pe}ine pod lipom imaju sna`nu argumentaciju koja obezbije|uje uklapawe u navedene kriterijume. Prilikom valorizacije postojalo je vi{e problema, a jedan od va`nijih je svakako bio nedovoqni stepen definisanih i propisanih kvantitativnih metoda, {to proisti~e iz ~iwenice da za svaki kriterijum postoji vi{e pokazateqa. Oni se ~esto ne mogu egzaktno iskazati numeri~kim veli~inama, ve} se determinacija wihovih vrijednosti vr{i na iskustveno-komparativnoj i kvalitativnoj osnovi. Me|utim, bez obzira na pomenute pote{ko}e valorizacije, prirodne vrijednosti Pe}ine pod lipom imaju sna`nu argumentaciju koja obezbije|uje uklapawe u navedene kriterijume.

1 Geonasqe|e ~ine sve geolo{ke, geomorfolo{ke, pedolo{ke i dijelom arheolo{ke vrijednosti nastale u toku formirawa litosfere, wenog morfolo{kog uobli~avawa i me|uzavisnosti prirode i qudskih kultura, koje zbog izuzetnog nau~nog zna~aja, predstavqaju i dio kulturnog nasqe|a, te kao jedinstveno geonasqe|e Evrope i svijeta, moraju biti posebna briga svih dru{tvenih ~inilaca (iz Deklaracije o geonasqe|u Srbije, 1995).




Morfohidrolo{ke pojave Pe}ina pod lipom po svojim dimenzijama i karakteristikama ne pripada najzna~ajnijim speleolo{kim objektima Republike Srpske, me|utim s obzirom da ima i karakteristike koje predstavqaju interaktivnu vezu ~ovjeka i geodiverziteta, ona je nau~no vrednovana u okviru radne grupe za speleologiju kao objekat geonasqe|a arheolo{kog karaktera i uvr{tena u Inventar geonasqe|a Nacionalnog savjeta za geonasqe|e Republike Srpske.

OCJENA VRIJEDNOSTI Utvr|ivawe stepena zadovoqewa kriterijuma vrednovawa izvr{eno je na osnovu kvalitativne analize obiqe`ja podru~ja Pe}ine pod lipom po zastupqenim prirodnim komponentama. Izvornost Pe}ina pod lipom je u izvornom obliku sa~uvan objekat, koji pokazuje me|uzavisnost prirode i qudskih kultura, i ima izuzetan nau~ni zna~aj. Iako je antropogenim aktivnostima ure|ewa pristupnih puteva objektu djelomi~no izmjewena ambijentalno pejza`na komponenta, izvornost objekta je visoko rangirana. Reprezentativnost Reprezentativnost Pe}ine pod lipom i izdvojenog prostora ogleda se u:

jedinstvenosti niza geomorfolo{kih obiqe`ja i ostataka materijalne kulture; brojnim arheolo{kim artefaktima razli~itih kulturnih slojeva; jedinstvenim paleolitskim crteìma; paleontolo{kom materijalu,

zbog ~ega je Pe}ina pod lipom svrstana u objekte geonasqe|a Republike Srpske.

Rijetkost Zna~ewe pojma ili kategorije "rijetkost ispoqava se kroz prisustvo oblika i pojava objekata neìve prirode, pri ~emu se uspostavqa posebna skala za kvalitativno ili kvantitativno izraàvawe brojnosti ideterminisawe teritorije kroz "rijetkost kao vrijednost sebi", koja je izraèna kao prirodna dragocjenost, i formira obavezu za{tite i o~uvawa, a opredjequje i na~in (u pogledu vrste i reìma za{tite) za ostvarivawe tog ciqa. S obzirom da pojedini elementi i oblici reqefa predstavqaju tipi~nost svojom pojavom i na~inom izraènosti sa specifi~nim elementima ostataka materijalne kulture koji po postanku predstavqaju nedjeqivu cjelinu sa svojim prirodnim okruèwem, {to predstavqa rijetkost koja je obiqeèna kao geonasqe|e, zakqu~uje se da je podru~je Pe}ine pod lipom izuzetno. Raznolikost Spomenik prirode Pe}ina pod lipom pokazuje znatan stepen raznolikosti prirodnih sadràja, prije svega elemenata arheolo{kih nalaza i geodivirziteta, s obzirom na analizirane vrijednosti. Kategorija "raznolikosti" ukqu~uje u sebi prostornu varijabilnost fenomena i procesa fizi~ko-geografskih ~inilaca (elemenata) i jedinstvenog ìvog svijeta, i moè se ocjewivati kao zasebna vrijednost ili kao estetska vrijednost koja proisti~e iz obeqe`ja predeonog lika i uklopqenosti speleolo{kog objekta.




Cjelovitost Cjelovitost je preduslov za{tite prirodnog dobra, odnosno jedna od bitnih odrednica prostornog okvira za{tite. Primjena ovog kriterijuma veoma je sloèna s obzirom na izuzetnu iznijansiranost pojma "cjeline" u fizi~ko-geografskom, biolo{kom, odnosno ekolo{kom, arheolo{kom ili nekom drugom pogledu, kao i nejednaku taksonomiju "cjelina" u nau~nim disciplinama. Stepen cjelovitosti prirodnog dobra cijeni se prije svega sa prakti~nog kao skup realnih mogu}nosti da se sa granicama za{tite obuhvate su{tinske vrijednosti jednog prostora koje su me|usobno uzro~no-posledei~no povezane i time obezbjede uslovi wihove za{tite i razvoja. Na osnovu ovakve postavke, zakqu~uje se da je skup osnovnih vrijednosti Pe}ine pod lipom u mnogome homogenozovan i prostorno uobli~en, odnosno lako prepoznatqiv sa aspekta utvr|ivawa aspekta okvira za{tite. Estetika predjela Pejsa`no-ambijentalne vrijednosti Pe}ine pod lipom se visoko rangiraju i pored subjektivnosti doìvqavawa i ocjene lijepog u prirodi. Te se vrijednosti zasnivaju na raznolikosti i nenaru{nosti pojave/objekta predeonog lika direktnim efektima privrednih aktivnosti. Estetika predjela osobito dolazi do izraàja zbog mogu}nosti {iroke vizuelne percepcije ne samo pojedinih elemenata ve} i cjelovitog prostora ~iji su oni dio. Relativna jednostavnost prirodnog dobra uticala je da se o~uva estetika predjela i pored pose}enosti turista i dobre pristupa~nosti objektu. PRIJEDLOG KATEGORIJE Na osnovu pravilnika o ketegorizaciji prirodnih dobara i preporukama Nacionalnog savjeta za geo-nasqe|e RS i evropske asocijacije za konzervaciju geolo{kog nasqe}a (Pro geo) a cijene}i ~iwenicu da su{tinska obiqe`ja Pe}ine pod lipom po ve}ini kriterijuma imaju visok rang u trostepenoj skali vrednovawa i da ovo podru~je moè uspje{no razvijati za{titne i druge dozvoqene funkcije, predlaè se svrstavawe Pe}ine pod lipom u prirodna dobra od izuzetnog zna~aja, odnosno prirodna dobra I kategorije.




I

V KONCEPT ZA[TITE




OPTIMALNI MODEL ZA[TITE Koncept za{tite Spomenika prirode "Pe}ina pod lipom" se zasniva na dosada{wim iskustvima u za{titi, razvoju, ure|ivawu i upravqawu spomenikom prirode koji su bazirani na:

o~uvawu i unapre|ivawu ukupnih prirodnih vrijednosti, o~uvawu predionih odlika, uskla|enoj za{titi i kori{}ewu prirodnih resursa,

ali i potrebama koje se name}u nakon detaqnog vrijednovawa prirodnih i qudskim radom stvorenih vrijednosti, kako bi za{ti}eno prirodno dobro moglo da bude nominovano za objekat geonasqe|a balkanskog zna~aja pri Evropskoj asocijaciji za konzervaciju geolo{kog nasqe|a (ProGEO).

CIQEVI RAZVOJA Op{ti ciqevi Prostorni plan Republike Srpske (1996-2015), odnosno Etapni plan 1996-2001, poglavqe 10. ta~ka 3. "Za{tita prirodnih dobara", jedini trenutno relevantni dugoro~ni program razvoja, postavqa slijede}i op{ti ciq razvoja: "postizawe racionalne organizacije i ure|ewe prostora, uskla|ivawem wegovog kori{}ewa sa mogu}nostima (i ograni~ewima) u raspolagawu prirodnim i stvorenim vrednostima i sa potrebama dugoro~nog socijalnog i ekonomskog razvoja", a prije svega sa za{titom ìvotne sredine. Konceptom za{tite i razvoja, neophodno je, u op{tem smislu obezbijediti:




funkcionalnu integrisanost prostora i uskla|ivawe;

saobra}ajnom integracijom i stru~nom opremqeno{}u prihvatnog punkta posti}i

boqu povezanost spomenika prirode sa okruèwem. Polaze}i od opredjeqewa da je jedna od razvojnih aktivnosti podru~ja turizam, na bazi motiva i resursa prirodne i stvorene sredine, ciqevi bi se ostvarivali kroz:

ukqu~ivawe lokalnog zainteresovanog stanovni{tva u trì{ni sistem kori{}ewa turisti~kih i komplementarnih razvojnih potencijala,

ekonomsko stimulisawe i predfinansirawe nekomercijalnih aktivnosti, koje obezbije|uju pripremu podru~ja,

logisti~ku i institucionalnu podr{ku na svim nivoima. Prema op{tim ciqevima razvoja i za{tite koji su definisani planskim i zakonskim odredbama i stru~nim postulatima, primewuju se ciqevi upravqawa u skladu sa me|unarodnom kategorizacijom za{ti}enih prirodnih dobara IUCN i predlaè se usvajawe me|unarodne kategorije III, "Upravqawe podrazumijeva:

za{titu vrijednih i o~uvanih prirodnih cjelina i wenih elemenata; plansko i programsko usmeravawe i uskla|ivawe za{tite, delatnosti i

aktivnosti; o~uvawe skladne interakcije prirode i kulture kroz za{titu predjela i/ili

marinskih predjela i odràvawe tradicionalnog kori{}ewa zemqi{ta, na~ina gradwe i dru{tvenih i kulturnih manifestacija;

podr{ka na~inu ìvota i ekonomiji koja je u skladu sa prirodom i za{tita dru{tvenog i kulturnog miqea zajednice;

o~uvawe diverziteta predela, stani{ta, pridruènih vrsta i ekosistema; eliminacija i daqe spre~avawe eksploatacije zemqi{ta i preobimnih

aktivnosti; mogu}nost kori{}ewa kroz rekreaciju i turizam u skladu sa osnovnim

kvalitetima podru~ja; podr{ka nau~nim i obrazovnim aktivnostima koja }e doprinijeti dugoro~noj

dobrobiti lokalnog stanovni{tva i razvoj javne podr{ke za{titi takvih podru~ja; i

doprinos dobrobiti lokalne zajednice kroz obezbje|ewe prirodnih proizvoda ({umski i ribolovni proizvodi) i usluga (kao {to je ~ista voda ili prihod iz odrìvih oblika turizma)."

Posebni ciqevi S obzirom na status i funkcije Pe}ine pod lipom kao za{ti}enog prirodnog dobra, djelimi~no kori{}ewe i ure|enost okolnog prostora, neophodno je planirati i sprovesti niz mjera sanaciono-ure|ajnog karaktera, kao {to su:

• obiqeàvawe pe}ine/potkapina i granica za{ti}enog prostora na propisan na~in; postavqawe informativnih tabli, putokaza i tabli upozorewa o po{tovawu uspostavqenog reda i reìma;

• konzervacija paleolitskih gravura; Istraìva~ki radovi Program istraìvawa Pe}ine pod lipom podrazumijeva slijede}e radove:

• nastavak arheolo{kih istraìvawa;

• nastavak paleontolo{ih istraìvawa,

• organizovawe istraìvawa speleofaune, posebno sisara i entomofaune.




Rezultate planiranih istraìvawa Pe}ine pod lipom i planove sanacije i ure|ewa potrebno je na programskom i projektnom nivou integrisati kroz Program za{tite i razvoja. Bliè uslove odràvawa reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, korisnika objekata i posetilaca na za{ti}enom prostoru utvrdi}e Staralac posebnim aktom. PROCEDURALNI, PROSTORNI I VLASNI^KI ASPEKT ZA[TITE Proceduralni aspekt za{tite Na osnovu odredbi Zakona o za{titi ìvotne sredine ("Slu`beni glasnik RS", br. 50/02) zakqu~eno je da treba donijeti akt o stavqawu pod za{titu Pe}ine pod lipom u statusu i pod nazivom Spomenik prirode "Pe}ina pod lipom". Aktom o za{titi treba ustanoviti wen za{titni status kao jedinstvenog prirodnog dobra koje obuhvata Pe}inu pod lipom i posebno dio karstnih profila sa paleolitskim crteìma koji predstavqaju jedinstvenu cjelinu. S obzirom da je navedeni objekat vrednovan kao prirodno dobro od izuzetnog zna~aja dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu je u nadle`nosti Vlade Republike Srpske, na prijedlog Ministarstva za prostorno ure|ewe gra|evinarstvo i ekologiju i Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasqe|a Republike Srpske. Prostorni i vlasni~ki aspekt za{tite Za za{titu u svojstvu spomenika prirode osim Pe}ine pod lipom predlaè se prostor u wenoj neposrednoj okolini obuhva}en povr{inama katastarskih parcela na katastarskoj op{tini Sokolac, Skup{tine op{tine Sokolac, prikazane na prilogu br. 3 i 4. RE@IM ZA[TITE Na prostoru koji je predmet ovog Elaborata i koji se predlaè za za{titu neophodno je uspostaviti reìm za{tite úú stepena koji }e biti regulisan Izmjenama i dopunama Zakona o za{titi prirode. U konkretnoj primjeni, navedeni reìm podrazumijeva tretman Spomenika prirode "Pe}ina pod lipom" kao za{ti}enog prirodnog dobra. Na osnovu ovakvog reìma neophodno je aktom o za{titi, u ciqu preventivnog djelovawa, utvrditi pravno-administrativne mjere, kao {to je navedeno. Djelatnosti na za{ti}enom prostoru koje nisu zabrawene, kao i radovi van za{ti}enog prostora za koje se osnovano pretpostavqa da mogu nepovoqno imati {tetne posqedice za za{ti}eni Spomenik prirode "Pe}ina pod lipom", podleù proceduri dobijawa saglasnosti u skladu sa Zakonom o za{titi ìvotne sredine i Uredbe o projektima za koje se provovodi procjena uticaja na ìvotnu sredinu. Izre~ene zabrane i navedena procedura ne odnose se na postoje}i na~in kori{}ewa poqoprivrednog zemqi{ta. Bliè uslove reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, korisnika objekta i posjetilaca na za{ti}enom podru~ju utvrdi}e Staralac posebnim aktom, a po prethodno pribavqenim uslovima i mi{qewu Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasqe|a Republike Srpske.




MJERE ODR@AVAWA, URE\IVAWA I RAZVOJA PRIRODNOG DOBRA Na podru~ju Spomenika prirode "Pe}ina pod lipom", u smislu odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobra, kao dozvoqene mere se propisuju:

⇒ Nau~na istraìvawa;

⇒ Poqoprivredna proizvodwa doma}instava u individualnom reìmu.

⇒ Podizawe autohtonih sastojina li{}ara na povr{inama pod {ikarama i {ibqacima, ako su uslovi povoqni, uz o~uvawe postoje}e autohtone vegetacije.

⇒ Izgradwa novih objekata i izvo|ewe radova koji su u funkciji prezentacije i za{tite za{ti}enog prirodnog dobra, a koji su imenovani ovim elaboratom - ure|ewe saobra}ajnica, prihvatnih povr{ina, i dr., ili odgovaraju}im Planskim aktom spomenika prirode.

⇒ Zadràvawe postoje}ih trasa saobra}ajnica, a moè se predvideti i asfaltirawe iskqu~ivo onih saobra}ajnica koje }e voditi do planiranog parkinga kako bi se omogu}ilo povezivawe naseqa i postoje}e lokacije posebne namene.

⇒ Zadràvawe elektromreè podru~ja na postoje}im pravcima dok se ne steknu uslovi za wenu rekonstrukciju u cjelini ili dijelovima uz obavezno kablirawe.

⇒ Prikqu~ivawe novih objekata uz obavezno kablirawe na mjestima gdje se naru{ava ambijentalna cjelina.

⇒ Javno osvjetqewe na urbanizovanim povr{inama koje moè imati iskqu~ivo pejza`ni karakter uz upotrebu odgovaraju}ih svjetlosnih tijela.

* * *

Na podru~ju spomenika prirode Pe}ina pod lipom, u ciqu odràvawa, ure|ivawa i razvoja prirodnog dobra, i sprovo|ewa reìma za{tite II stepena zabrawuje se:

⇒ Industrijska eksploatacija mineralnih i nemineralnih sirovina na cijelom podru~ju, osim ako se ne radi o strate{kim sirovinama, pri ~emu odluku donosi nadle`ni dràvni organ u skladu sa Zakonom o rudarstvu.

⇒ Primarna prerada i predkoncentracija sirovina, osim u slu~aju strate{kog interesa, pri ~emu se utvr|uju posebni uslovi za{tite ìvotne sredine.

⇒ Deponovawe primarnih i sekundarnih jalovina, komunalnog, industrijskog i drugog otpada i vi{kova zemqe sa otkopa na za{ti}enom podru~ju.

⇒ Izgradwa industrijskih, infrastrukturnih, privrednih, hidrotehni~kih i drugih objekata ~iji rad i postojawe mogu izazvati nepovoqne promjene kvaliteta zemqi{ta, voda, vazduha, ìvog svijeta, qepote predjela, kulturnih dobara i wihove okoline.

⇒ Promjena namjena povr{ina, izuzev promjena koje proisti~u iz programskih dokumenata Staraoca.

⇒ Gradwa stambenih, ekonomskih pomo}nih objekata poqoprivrednih doma}instava i vikend objekata izvan gra|evinskih podru~ja utvr|enih posebnim planskim i urbanisti~kim dokumentima, odnosno gradwa objekata poqoprivrednih doma}instava izvan postoje}ih gra|evinskih parcela do dono{ewa tih dokumenata.

⇒ Prosjecawe bilo koje nove saobra}ajnice, ukoliko nije utvr|ena vaè}im prostornim ili urbanisti~kim planom, ili granskim osnovama koje su usagla{ene sa reìmima i mjerama za{tite podru~ja.

⇒ Uzimawe fosilonosnih materijala sa geolo{kih profila.

⇒ Svaka promjena postoje}e morfologije terena i vodotoka, prevo|ewe voda jednog u drugi vodotok, i izmjena hidrodinami~nih karakteristika i reìma vodotoka bez saglasnosti nadle`nih institucija.

⇒ Izvo|ewe hidrogeolo{kih radova bez saglasnosti Republi~kog zavoda za za{titu kulturno istorijskog i prirodnog nasqe|a i Staraoca;

⇒ Kaptirawe izvora, izgradwa hidrotehni~kih objekata (akumulacija, brana ...), ukqu~uju}i i regulaciju vodotoka.

⇒ Svako pregra|ivawe vodotoka i izgradwa novih ribwaka.

⇒ Formirawe deponija bilo kog otpada.

⇒ Formirawe mrcini{ta na podru~ju otvorenog karsta.




⇒ Skladi{tewe, deponovawe i bacawe komunalnog otpada i otpadnih materijala svih vrsta van mjesta odre|enih za tu namenu, kao i neregulisano formirawe mrcini{ta i odlagawe stajskog |ubriva.

⇒ Rukovawe otrovnim hemijskim materijama, naftnim derivatima i drugim opasnim materijama.

⇒ Uni{tavawe {umskih kompleksa i wihovo usitwavawe.

⇒ îsta sje~a u prirodnim sastojinama i kr~ewe {uma, kresawe lisnika i prekomjerno kori{}ewe drvne mase u odnosu na ciqeve i principe gazdovawa {umama.

⇒ Kr~ewe {uma i obavqawe drugih radwi na mjestima i na na~in koji mogu izazvati procese jake i ekscezivne vodne erozije i nepovoqne promjene predjela.

⇒ Preoravawe prirodnih livada i pa{waka.

⇒ Sadwa, zasijavawe i naseqavawe vrsta biqaka stranih za prirodni ìvi svijet ovog podru~ja, osim za potrebe spre~avawa erozije i klizi{ta.

⇒ Sakupqawe i stavqawe u promet vrsta iz Naredbe o kontroli prometa i kori{}ewa.

⇒ Sakupqawe i kori{}ewe svih za{ti}enih divqih biqnih i ìvotiwskih vrsta.

⇒ Uni{tavawe divqih vrsta biqaka i ìvotiwa za{ti}enih kao prirodne rijetkosti ili drugih zakonski regulisanih kategorija.

⇒ Naseqavawe vrsta ìvotiwa stranih za prirodni ìvi svijet ovog podru~ja, u slobodnom prostoru.

UPRAVQAWE ZA[TITOM Uspostavqawe zakonske za{tite, odnosno progla{ewe Pe}ine pod lipom za za{ti}eno prirodno dobro - spomenik prirode, jedan je od osnova za upravqawe za{ti}enim prirodnim dobrom. Upravqawe prirodnim dobrom podrazumeva efikasno planirawe, pra}ewe stawa, preduzimawe mera i aktivnosti na unapre|ivawu, razvoju i kori{}ewu prirodnih vrijednosti podru~ja saglasno utvr|enim mjerama i uslovima za{tite. U preduzimawu mjera i uslova za{tite, imaju}i u vidu potrebu o~uvawa prirodnih vrijednosti, neìve i ìve prirode posebnu pa`wu u upravqawu spomenikom prirode treba posvetiti za{titi speleolo{kog objekta i prirodnih otvora u karstu. Na osnovu konsultacija i mogu}nost razvoja prirodnog dobra i wegovog ukqu~ivawa u Programe razvoja regionalnog i vi{eg karaktera, preporu~uje se da se za staraoca spomenika prirode "Pe}ina pod lipom" odredi Skup{tina op{tine Sokolac. Me|usobne obaveze Staraoca i predstavnika organa koji donose akt o za{titi, neophodno je regulisati ugovorom koji moè biti ograni~enog ili neograni~enog trajawa. Veoma je zna~ajno da Staralac dobije neposrednija ovla{}ewa u domenu obustavqawa radova koji nisu u skladu sa propisanim reìmom za{tite i nalagawem mjera koje su du`ni da sprovedu korisnici prostora. FINANSIRAWE ZA[TITE Finansijska sredstva za izradu potrebne dokumentacije, istraìvawa i izvo|ewa radova na za{titi potrebno je obezbediti iz izvora u skladu sa ~lanom 44. Zakona o za{titi prirode. Tako|e treba dio radova koji se odnose na turisti~ku prezentaciju lokaliteta da participira Staralac, a Republika da pruì ode|ene olak{ice nosiocu razvoja turizma, odnosno Staraocu. Tro{kovi teku}eg odràvawa za{ti}enog prirodnog dobra koje vr{i Staralac pokrili bi se dijelom iz sopstvenih sredstava Staraoca, a dijelom iz op{tinskih sredstava, odnosno iz namjenskih fondova Republike, i dijelom iz naknada koje }e na zakonom propisan na~in davati glavni korisnici ovog prostora, odnosno prirodnih resursa.




SMJERNICE U ciqu stavqawa za{ti}enog dobra u funkciju i rje{avawa mogu}ih konfliktnih interesa, neophodno je odmah pristupiti:

Obezbje|ivawu planskih osnova za upravqawe i ure|ewe podru~ja, {to bi podrazumijevalo izradu slijede}ih dokumenata:

o sredworo~nog i godi{wih programa za{tite i razvoja za{ti}enog dobra; o prioritetnih razvojnih programa za za{ti}eno podru~je, kao samostalnih

dokumenata ili dijelova programa regionalnog razvoja podru~ja Sokoca.

Izradi dokumentacione osnove, pod kojom se podrazumijeva: o utvr|ivawe stawa izgradwe na podru~ju, odnosno pravnog statusa svih

postoje}ih objekata, uz wihovu legalizaciju po Zakonu, ako odgovaraju kriterijumima iz ovog elaborata;

o uspostavqawe katastra instalacija; o revizija, aùrirawe katastra, posebno stawa vlasni{tva na

poqoprivrednim povr{inama.

Organizaciji za{tite na podru~ju i to: o formirawe slu`be nadzora; o organizovawe saradwe sa slu`bama op{tina, posebno inspekcijskim

slu`bama iz urbanizma i gra|evinarstva radi spre~avawa bespravne izgradwe;

o u saradwi sa Republi~kim zavodom za za{titu kulturno istorijskog i prirodnog nasqe|a i zavi~ajnim muzejima napraviti programe istraìvawa za{tite etnonasqe|a na za{ti}enom prostoru i drugo.




V

PRILOZI




SPOMENIK PRIRODE PE]INA POD LIPOM

Poloàj Pe}ine pod lipom 1:100 000 (Topografska karta, list Kladaw,1981 i list Gora`de 1985.)

Spomenik prirode Pe}ina pod Lipom Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì X – 4872,2500 N Y – 6556,3200 E Nadmorska visina 860 m

Prilog 1





Poloàj Pe}ine pod lipom 1:25 000 (Topografska karta list Kladaw 3-4,1980.)

Spomenik prirode Pe}ina pod Lipom Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mreì X – 4873,24 N Y – 6559,8 E Nadmorska visina 860 m

Prilog 2





Kopija katastarskog plana Katastarska op{tina Kneìna ( novi premjer )

Republi~ka uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove Podru~na jedinica Sokolac

Prilog 3





Popis i povr{ine katastarskih ~estica

Prilog 4

broj ~estice

povr{ina (m2)

1090 3 390

1091 5 383

1094 2 213

1095 12 199

1096 3 641

1097 3 203

1098 8 206

1099 750

1100 600

1101 4 110

1102 7 890

1103 9 624





Zone i reìmi za{tite

Prilog 5





Geolo{ka karta podru~ja oko Pe}ine pod lipom 1:100 000 (OGK list Vlasenica L 34-134 i OGK list Pra~a K34-2)

Legenda

Aluvijalni nanos Plo~asti do bankoviti kre~waci

sa brahiopodama

Sprudni kre~waci sa koralima Tankoplo~asti, laporoviti i pjeskov., {kri-

qavi kre~waci, glinci i kvarcni pje{~ari

Ro`naci, glinci, alevroliti i grauvakni pje{~ari

Granica osmatrana i aproksimativna ili pokrivana

Pe{~ari, glinci, ro`naci, spiliti, dijabazi i dr.

Eroziona ili tektonsko – eroziona granica

Bankoviti megalodonski kre~waci i trakasti kre~waci

Osa sinklinale

Jezerski sedimenti: pjeskoviti {qunak i pijesak

Osmatran rasjed

Megalodonski kre~waci Pokriven rasjed

Spiliti Fotogeolo{ki osmatran rasjed

Dijabazi Poloàj pe}ine

Prilog 6




Napomena: Pe}ina pod lipom po svojim dimenzijama i karakteristikama ne pripada najzna~ajnijim speleolo{kim objektima Republike Srpske, me|utim s obzirom da ima i karakteristike koje predstavqaju interaktivnu vezu ~ovjeka i geodiverziteta, ona je nau~no vrednovana u okviru radne grupe za speleologiju kao objekat geonasqe|a arheolo{kog karaktera i uvr{tena u Inventar geonasqe|a Nacionalnog savjeta za geonasqe|e Republike Srpske. Zbog toga pe}ina nije speleolo{ki snimana pa ne posjedujemo ni plan ni profil Pe}ine pod lipom.




L

ITERATURA

Dujakovi} G. (2004): Pe}ine i jame Republike Srpske.-Zavod za uxbenike i nastavna sredstva, Srpsko Sarajevo Kujunxi}-Vejzagi}, Z. (1989): Gravure na stijeni i gravirani ukrasi na upotrebnim predmetima Badaw i Pe}ina pod lipom.- Glasnik Zemaqskog muzeja, Nova serija, 44, Sarajevo Kujunxi}-Vejzagi}, Z. (2001): Pe}ina pod lipom – paleolitsko stani{te na Glasina~koj visoravni.- Glasnik Zemaqskog muzeja Bosne i Hercegovine (Arheologija), Nova serija, sv. 48/49,1996-2000, str. 33-89, Sarajevo Strajin,V., Moji}evi}, M., Pami},J., Sunari}-Pami}, O., Veqkovi},D., \or|evi}, D. (1980), Tuma~ za Osnovnu geolo{ku kartu 1:100 000, list Vlasenica K 34-134, Savezni geolo{ki zavod, Beograd Strajin,V., Moji}evi}, M., Pami},J., Sunari}-Pami}, O., Veqkovi},D., \or|evi}, D. (1980), Osnovna geolo{ka karta SFRJ, 1:100 000, list Vlasenica, L 34-134, Savezni geolo{ki zavod, Beograd Vujnovi},L. (1983), Tuma~ za Osnovnu geolo{ku kartu 1:100 000, list Pra~a K 34-2, Savezni geolo{ki zavod, Beograd Vujnovi},L., Mari},J., @ivanovi},M., Reqi},D., Sofiq,J., Mijatovi},V., Mitrovi},P., Tomi},B., Vrhov~i},J., Andrija{evi},M. (1983), Osnovna geolo{ka karta SFRJ, 1:100 000, list Pra~a K 34-2, Savezni geolo{ki zavod, Beograd

Documents

pecina Pod Lipom